Makale yayınlandı (25 Temmuz)

TÜRKİYE, ALMANYA, İSPANYA VE PORTEKİZ’DE GÜNEŞ ENERJİSİNE
GENEL BAKIŞ
Biray Aşık1, , Fatih AY2, Enis SERT1, Sebahattin ALPTEKİN1, Fuat KARAKAYA2
Çankırı Karatekin Üniversitesi, Fen Fakültesi, Fizik Bölümü, Çankırı, TÜRKİYE
Niğde Üniversitesi, Nanoteknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi, Niğde, TÜRKİYE
1
2
ÖZET
Enerji, günlük hayatımızda bireysel kullandığımız cihazlardan büyük ölçekli üretim yapılan
fabrikalara kadar her alanda karşılaştığımız bir kavramdır. Günümüzde modern yaşamın önemli bir
göstergesi enerjidir. Enerjinin temin edilmesinde başlıca kaynaklar ise kömür, petrol, gaz gibi fosil
yakıtlardır. Bu yakıtların rezervi dünyada oldukça azalmıştır. Ayrıca çevresel kirliliğe neden olurlar ve
her ülkede bulunmazlar. Buna benzer olumsuz özeliklerini arttırmak mümkün olduğundan dünyada
yenilenebilir enerjiye karşı ilgi her geçen artarak devam etmektedir. Bu tür enerji kaynaklarının içinde
ise en ilgi çekeni güneş enerjisidir. Güneş enerjisi konusunda özellikle Avrupa’da uzun yıllar süren
çalışmalar ve bu çalışmalar sonucunda kurulan enerji üretim altyapıları incelemeye değer
bulunmuştur.
Bu makalede Avrupa’nın güneş enerjisi konusunda lider ülkeleri Almanya, İspanya ve Portekiz’in
yanı sıra devlet destekleri ile yeni yatırımların hızlı bir şekilde artış gösterdiği Türkiye’de güneş
enerjisinin mevcut durumu incelenmiştir. Bu incelemede özellikle fotovoltaik (PV), güneş enerjili su
ısıtıcıları, konsantre güneş enerji sistemleri, güneş bacaları alanlarında yapılan çalışmalar, bu
ülkelerdeki mevcut altyapı ve imkânlar karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir.

İlgili yazar. Tel: +90 (376) 218 11 23- 5078
e-mail adresi: biray@karatekin.edu.tr
1
1.
GİRİŞ
Enerji günümüz insanı için vazgeçilmez bir ihtiyaçtır. İnsanoğlunun tarih içinde enerji
kullanım miktarı sürekli olarak artmıştır. Kullanımın artmasıyla ekonomik ve sosyal gelişim
seviyesi de yükselmiştir.
Dünyada enerji ihtiyacı öncelikli olarak petrol, kömür, doğal gaz gibi fosil yakıtlardan
sağlanmaktadır. Bu tür yakıtların kullanımı sonucu karbondioksit, kükürtdioksit, azotoksit vb.
zararlı gazlar atmosfere salınmakta, çevresel kirliliklere sebebiyet vermektedir. Özellikle
karbondioksit gibi gazlar nedeni ile sera etkisi oluşmaktadır. Bunun sonucu olarak dünyanın
iklimi değişmekte, bu iklim değişiklikleri ardından başka problemler meydana getirmektedir.
Yaygın olarak kullanılan diğer bir enerji kaynağı hidroelektrik santrallerdir. Bu yolla elde
edilen enerji, yenilenebilir enerji sınıfındadır. Ancak temiz bir enerji kaynağı olmasına
rağmen hidroelektrik enerji üretiminin tarım arazilerinin sular altında kalması, bazı biyolojik
çeşitliliğin ve tarihi- kültürel miraslarının yok olması gibi istenmeyen sonuçları vardır.
Dünyada her ülkenin sahip olmadığı farklı bir enerji türü de nükleer enerjidir. Teorik kurallara
uyulması şartı ile temiz ve güvenli olabilecek bu enerji türü, özellikle insan kaynaklı
hatalardan dolayı, çok tehlikeli olabilir.
Ülkeler enerji kaynaklarının çeşitli olmasını arzu ederler. Aynı zamanda bu kaynakların
sürekli, ucuz, insanlığa ve çevreye zararının olmaması gerekir. Sonuç olarak, dünyada
yukarıda belirtilen problemlere neden olmayan güneş, rüzgâr, jeotermal gibi farklı enerji
türlerine yönelme ihtiyacı hissedilmiştir.
Bu makalede dünyadaki mevcut enerji çeşitliliği hakkında verilen kısa bir bilgiden sonra,
özellikle Türkiye, İspanya, Almanya ve Portekiz’de güneş enerjisinden yararlanma durumu ile
ilgili özet bilgiler verilecektir.
2.
DÜNYADAKİ ENERJİ KAYNAKLARI
Enerji kaynakları yenilenebilir ve yenilenemez olarak ikiye ayrılır. Yenilenemez enerji
kaynakları da fosil ve nükleer olarak yine ikiye ayrılır. Dünyada en çok tüketilen enerji
kaynaklarının başında fosil yakıtlar gelmektedir. 2013 yılı itibariyle kullanılma oranı % 87
olan bu yakıtlar, başlıca petrol, kömür ve doğal gaz olarak sınıflandırılabilir (Şekil 1):
Petrol: Dünyadaki petrol ve doğal gaz rezervlerinin yaklaşık % 72’lik bölümü Hazar, Orta
Asya ve Orta Doğu ülkelerinde bulunmaktadır. Dünyadaki rezerv ömrünün 50 yıl olduğu
tahmin edilmektedir. Türkiye yakın coğrafyasında hatırı sayılır rezerv olmasına rağmen,
petrolde % 93 oranında dışa bağımlıdır. Türkiye’nin petrol rezervi yaklaşık olarak 262 milyon
varil (MMbbl) olarak tahmin edilmektedir. Almanya’nın rezervi, 276 MMbbl ve İspanya’nın
ise 150 MMbbl’dir. Üretim miktarları Türkiye’de 52,980 varil/gün (bbl/gün), Almanya’da
156,800 bbl/ gün, İspanya’da 27,230 bbl/ gün ve Portekiz’de 4,721 bbl/ gün’dür [1,2].
Kömür: Dünyada kullanılan başlıca yakıt türlerinden birisi de kömürdür. Kömür üretimi son
otuz yılda yaklaşık iki katına çıkmıştır. Kömür düşük kalorili (Linyit) ve yüksek kalorili
(Taşkömürü) olarak ikiye ayrılır. Dört ülke içinde Almanya’nın rezervi en yüksektir ve 196,2
milyon tona karşılık gelir. Türkiye’nin rezervi 72,0 milyon ton, İspanya’nın ki 6,2 milyon
2
tondur. Portekizin kömür kapasitesi ise sadece 3 milyon tondur. Türkiye’nin taşkömürü
rezervine göre linyit rezervi oranı daha yüksektir. Türkiye linyit rezervi, dünya linyit
rezervinin yaklaşık % 1,6’sına karşılık gelmektedir. Bu kömür çeşidi daha çok termik
santrallerde kullanılmaktadır [3,4].
Doğal Gaz: Dünyanın en büyük doğalgaz üreticileri denilince akla ilk önce Cezayir, Katar,
İran, Bağımsız Devletler Topluluğu, Hollanda, Çin, ABD, Kanada gibi ülkeler gelir. Petrolde
olduğu gibi dünyadaki doğal gaz rezervlerinin yaklaşık % 72’lik bölümü Hazar, Orta Asya,
Orta Doğu ülkelerinde bulunmaktadır. Dünyadaki rezerv ömrünün 60–70 yıl olduğu tahmin
edilmektedir. Türkiye doğal gazda 6.088.000.000 m3 rezerve sahiptir olmasına rağmen, % 98
oranında dışa bağımlı durumdadır. Almanya’nın rezervi 175.600.000.000 m3, İspanya’nınki
2.548.000.000’dür. Bunlara ilaveten, Almanya 9.000.000.000 m3, Türkiye 632.000.000 m3,
İspanya 61.000.000 m3 ve Portekiz 4.904.000.000 m3 üretim kapasitesine sahiptir [5,6].
Şekil 1. Kaynaklar Bazında Dünya Birincil Enerji Tüketimi (2013) [7]
Nükleer Enerji: Enerjide arzu edilen kriterlerin başında sürekli, temiz ve ucuz olmasının
geldiğini yukarıda belirtmiştik. Bu kriterleri, fosil yakıtlar sağlamamaktadır. Nükleer enerji
uzun ömürlü bir enerjidir. Uranyum gibi radyoaktif elementlerin bozumu sonucu elde edilir.
Karbon salınımı olmaz ve bu santrallerden elde edilen elektrik ucuza mal olur. Bu nedenle
dünyada 31 ülkede 437 ünite ile elektrik üretimi nükleer santrallerden elde etmektedir.
Örneğin elektriğin Fransa’da % 75’i, ABD’de % 20’si ve Japonya’da % 29’u nükleer
santrallerden sağlanmaktadır. Yine Almanya elektrik üretiminin % 15,4’ünü, İspanya ise
% 21’ini nükleer santrallerden elde etmektedir. Portekiz’de ticari olmayan araştırma amacıyla
kullanılan bir adet nükleer santral mevcuttur. Türkiye’nin ise mevcut nükleer santrali yoktur
[8, 9, 10].
Nükleer enerji, avantajlarına rağmen özellikle insandan ve doğal felaketlerden kaynaklanan
kaza riski (Çernobil ve Fukuşima gibi), nükleer atıkların uzun süreli etkileri gibi sebeplerden
dolayı halk arasında endişeyle karşılanmaktadır.
3
Yukarıda anlatılan enerji türlerinin dezavantajlarından dolayı, kullanım açısından yeni fakat
doğada mevcut, enerji türlerine yönelim başlamıştır. Bu enerji türleri, teknolojik
yetersizliklerden ve yatırım maliyetinin yüksek oluşundan dolayı bugüne kadar fazla
kullanamadığımız kaynaklardır. Dünya var olduğu müddetçe tükenmez oluşundan dolayı,
yenilenebilir enerji türü olarak adlandırılmıştır. Başlıca yenilenebilir enerji türleri:






Rüzgâr Enerjisi,
Biokütle Enerjisi,
Jeotermal Enerji,
Hidrojen Enerjisi,
Su Kökenli Enerjiler ve
Güneş Enerjisi olarak sıralanabilir.
Tablo 1’de görüldüğü gibi, yenilenebilir enerjiler çevreye etkileri bakımından da en avantajlı
enerji türleridir. Bunlar içerisinden en avantajlısı ise güneş enerjisidir.
Tablo 1. Enerji Üretim Sistemlerinin Çevresel Etkileri [11]
İklim
Değişikliği
Petrol
Kömür
Doğalgaz
Nükleer
Hidrolik
Rüzgâr
Güneş
Jeotermal
X
X
X
X
-
Asit
Yağmur
u
X
X
X
-
Su
Kirliliği
-
X
X
X
X
X
X
Toprak
Kirliliği
X
X
X
X
X
X
Gürültü
Radyasyon
X
X
X
X
X
X
-
X
X
-
Enerji politikalarını oluşturuluken dikkat edilen başka parametreler kaynağın ömrü, yatırım ve
üretim maliyeti olarak sıralanabilir. Tablo 2 incelendiğinde yenilenebilir enerjinin gerekliliği
ortadadır.
Tablo 2. Enerji Kaynaklarının Karşılaştırılması [11]
Yatırım
Maliyeti
($/KWh)
Dış
40-45
1.500-2.000
Petrol
Yerel/Dış
200-250
1.400-1.600
Kömür
Dış
60-70
600-700
Doğalgaz
Dış
3.000-4.000
Nükleer
Yerel
750-1.200
Hidrolik
Yerel
1.200-1.500
Rüzgâr
Yerel
Yüksek
Güneş
Yerel
1.500-2.000
Jeotermal
(Enerji üretim maliyetlerine çevresel maliyetler dâhil değildir)
Dışsal/
Yerel
İstihdam
(kişi/
yıl.TWh)
260
370
250
75
250
918
7600
Kalan
Ömür (yıl)
4
Üretim
Maliyeti
(cent/KWh)
5,0 - 6,0
2,5 - 3,0
3,0 - 3,5
7,5 - 12,0
0,5 - 2,0
3,5 - 4,5
10,0 - 20,0
3,0 - 4,0
Potansiyeline bağlı olarak dünyanın farklı bölgeleri için enerji kaynaklarının üretimi ve
tüketimi farklılık arz etmesine rağmen bu ihtiyaç büyük oranda fosil yakıtlardan
sağlanmaktadır.
Türkiye’nin elektrik üretiminde mevcut enerji kaynakları Şekil 2’de gösterilmektedir. Türkiye
jeotermal, rüzgâr ve güneş enerjisi bakımından zengin enerji kaynaklarına sahip olmasına
rağmen, bu ihtiyaç ile birlikte yenilenebilir enerji tüketiminin, toplam içindeki payı ancak
% 28,4 seviyesindedir. Şekilden de anlaşıldığı gibi bu rakamın hatırı sayılır kısmı hidrolik
enerjinden kaynaklanmaktadır (% 24,8). Tüketimin geri kalanı fosil yakıtlardandır ki bu
oldukça yüksek bir orandır. Türkiye bu tür yakıtlarda büyük oranda dışa bağımlıdır. Bu ise
Türkiye ekonomisine büyük bir yüktür.
Şekil 2. Ülkelerin Elektrik Üretim kaynakları (2013) [12-15]
Almanya, İspanya ve Portekiz’in enerji kaynakları yine Şekil 2’de görülmektedir. Şekillerden
anlaşıldığı gibi Almanya’nın yenilenebilir enerji kaynaklarından elde ettiği enerji 2013 yılı
sonu itibari ile toplam enerjinin % 23,9’unu oluşturmaktadır. Fakat 2014 yılı sonu ile bu
oranın çok daha yükselmesi beklenmektedir. Çünkü 9 Mayıs 2014’de Almanya elektrik
ihtiyacının yaklaşık yüzde 75′ini yenilenebilir kaynaklardan elde ederek rekor
kırmıştır [16]. Bu kaynaklar ağırlıklı olarak rüzgâr ve güneş enerjisidir. İspanya’nın ise
5
toplam enerjisinin % 42,4 ve Portekiz’in toplam enerjisinin % 58’ini yenilenebilir enerji
oluşturmaktadır.
Yenilenebilir enerji kaynaklarının en büyük dezavantajı yatırım maliyetinin yüksek oluşudur.
Fakat bu enerjilerin sürekli oluşu bahsedilen maliyeti fazlasıyla telafi etmeye yeterlidir.
Ayrıca teknolojinin gelişmesi ile beraber üretim maliyeti yıllara bağlı olarak düşmektedir.
Şekil 3’de görüldüğü gibi daha da düşmesi beklenmektedir.
Şekil 3. Yenilenebilir enerji teknoloji maliyetlerinin yıllar itibariyle değişimi [17]
3.
GÜNEŞ ENERJİSİ
Güneş enerjisinin kaynağı, güneşte meydan gelen füzyon tepkimesidir. Bunun sonucunda
etrafına, homojen olarak ısı ve ışık yayar. Güneşten dünyaya gelen enerji miktarı 174 petawatt
(174 milyon MW) civarındadır. Bu enerji miktarının 122 PW’lık kısmı deniz kara ve atmosfer
tarafından emilir. Geri kalan kısmı bulutlar, atmosfer ve dünya yüzeyinden yansır. Dünya
yüzeyinden yansıma az iken emilme oranı yüksektir (7 PW’a karşılık 89 PW). Yine
atmosferde yansıma oranı emilme oranından küçüktür (10 PW’a karşılık 33 PW). Bulutlardan
yansıma miktarı ise 35 PW’a karşılık gelmektedir. Bir diğer ifade ile dünya yüzeyine düşen
ortalama güneş enerjisi yaklaşık 1.000 Watt/m2’dir. Böyle bir enerji dünyamızın bir yıllık
enerji ihtiyacını karşılamak için kâfi bir miktardır. Çünkü bilinen fosil yakıt potansiyelinin
160 katıdır. Ayrıca bu rakam, yeryüzünde fosil, nükleer ve hidroelektrik tesislerinin bir yılda
üreteceğinden 15.000 kat kadar daha fazladır. Bu değerlerle güneş cazip bir enerji kaynağı
olarak dikkat çekmektedir. Eğer havada bulut var ise bahsi geçen değerler doğal olarak
düşecektir [18].
3.1.
Türkiye, Almanya İspanya ve Portekiz’in Güneş Enerjisi Potansiyeli
Avrupa ülkelerinden Portekiz ve İspanya Şekil 4’de görüldüğü gibi, güneş ışığına maruz
kalma açısından, Türkiye ile yaklaşık aynı kuşakta yer almaktadır. Almanya bu konuda, diğer
ülkelere nazaran güneş ışığından daha az istifade etmektedir.
6
Türkiye güneş enerjisi potansiyeli bakımından 42. ve 36. paralelel arasında şanslı bir
konumdadır. Devlet Meteoroloji işleri Genel Müdürlüğü (DMİ) ve EİE’nin ortak çalışmasına
göre Türkiye'nin ortalama yıllık toplam güneşlenme süresi 2.640 saat (günlük toplam 7,2
saat), ortalama toplam ısınım şiddeti 1.311 kWh/m²-yıl (günlük toplam 3,6 kWh/m²) olarak
belirlenmiştir [19,20]. Bu veriler ‘Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü (YEGM)’nün yaptığı
çalışmayla da teyit edilmiştir. Bu rakamlar Türkiye’nin yüksek güneşlenme süresi ve yüksek
ışınıma sahip olduğunu göstermektedir [21].
Şekil 4. Avrupa Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası (SolarGIS © 2014 GeoModel Solar)
Türkiye’nin yıllık enerji üretimi 100 milyon MW civarındadır. Güneşten dünyaya gelen güneş
enerjisi saniyede yaklaşık 170 milyon MW enerji olarak ifade edilmişti, o halde bir saniyede
dünyaya gelen güneş enerjisi ile Türkiye’nin enerji üretimini karşılaştırırsak, Türkiye’nin
enerji üretimin 1.700 katı olduğu görülür.
Şekil 5. Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası (SolarGIS © 2014 GeoModel Solar)
7
Türkiye’nin coğrafi yapısından dolayı bölgeleri farklı güneşlenme potansiyeline sahiptir.
Tablo 3’de Türkiye’nin bölgeleri için, toplam ortalama güneş enerjisi yoğunluğu ve ortalama
güneşlenme süreleri verilmektedir. Şekil 5 ve Tablo 3 incelendiğinde Türkiye’nin en fazla
güneşlenme potansiyeline sahip bölgelerinin sırası ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve
Akdeniz Bölgesi olduğu görülmektedir. En az potansiyele sahip olan bölgesi ise Karadeniz
Bölgesi’dir.
Tablo 3. Türkiye’nin bölgeler bazında ortalama güneş enerjisi ve güneşlenme süreleri
Bölge
Güneydoğu Anadolu
Akdeniz
Doğu Anadolu
İç Anadolu
Ege
Marmara
Karadeniz
Toplam Ortalama
Güneş Enerjisi (kWh/m2)
1.460
1.390
1.365
1.314
1.304
1.168
1.120
Ortalama Güneşlenme
Süresi (saat/yıl)
2.993
2.956
2.664
2.628
2.738
2.409
1.971
[Kaynak: YEGM]
Türkiye’nin gördüğü güneş enerji potansiyeli ve güneşlenme süresi değerleri aylara göre
incelendiğinde en yüksek değerlerin Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarının olduğu
belirlenmiştir. En az olduğu ay ise aralık ayıdır. Türkiye yaklaşık 7-8 ayını güneşli olarak
geçiren bir ülkedir. Türkiye’nin ortalama toplam ışınım şiddeti ise 1.311 kWh/m²-yıl (günlük
toplam 3,6 kWh/m²), toplam güneşlenme süresi ise 2640 saat olduğu bulunmuştur. Bu rakam
yılda 110 güne tekabül eder ki bu değer oldukça iyi bir değerdir [22].
Yukardaki verilere dayanarak ve EİE raporlarına göre, Türkiye’de yılın on ayı boyunca
toplam ülke yüzölçümünün % 63'ünde ve tüm yıl boyunca da % 17'sinde güneş enerjisinden
istifade edilebilir.
EİE tarafından yapılan çalışmaya göre, güneşlenme süresi metrekare başına yıllık
1.650 kWh’den fazla olan santral kurulabilmeye uygun toplam 4.600 km2’lik alanın olduğu
hesaplanmıştır. Bu değerleri kullanarak Türkiye’nin termik güneş enerjisi potansiyeli yılda
380 Milyar kW/h olarak bulunmuştur.
Şekil 5’de görüldüğü gibi güneş enerjisi potansiyeli ülkemizin en az enerji alan kuzey
bölgeleri için 1.400 kWh/m2-yıl iken, güney bölgelerimiz için en fazla 2.000 kWh/m2-yıl’dır.
Yukarıda da belirtildiği gibi, Portekiz ve İspanya, Türkiye ile aynı güneşlenme kuşağında yer
aldığı için güneşlenme değerleri İspanya’nın Türkiye’den ortalama olarak biraz fazla,
Portekiz’inki biraz az, fakat Türkiye ile hemen hemen aynıdır [23]. Şekil 6’da bu ülkelerin
ışınlanma şiddetleri gösterilmektedir. Bu ülkelerde de kuzey kısmının güneye göre güneş
ışınlarından istifade etme oranı düşüktür.
8
Şekil 6. İspanya, Portekiz ve Almanya Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası (SolarGIS © 2014
GeoModel Solar)
Aynı şekilde Almanya’nın güneş ışınlarına maruz kalma durumuna göre oluşturulmuş grafiği
de görmek mümkündür. Almanya coğrafi konumu Türkiye, İspanya ve Portekiz’in daha
kuzeyinde olduğu için doğal olarak güneş ışınlarına daha az maruz kalmaktadır. Almanya
yaklaşık olarak 4-5 ayını güneşli olarak geçiren bir ülkedir. 2013 verilerine göre Almanya’da
fotovoltaik hücreler kullanılarak yapılan elektrik üretimi 5,1 TWh olarak temmuz ayında, en
düşük üretim ise 0,35 TWh olarak ocak ayında gerçekleşmiştir (Şekil 7).
9
Şekil 7. Almanya Aylık Güneş Enerjisi Üretimi (2013) [24]
Ülkelerin güneş ışığı potansiyeli iki farklı değerle gösterilebilir. Bunlardan birincisi, GHI
(Global Horizontal Irradiation ) güneş ışınlarının yeryüzünde yansıdıktan sonra ve doğrudan
güneşten gelen ışın değerlerinin toplamını, diğeri DNI (Direct Normal Irradiation) yani
doğrudan güneşten gelen ışın değerini vermektedir.
Tablo 4 ve Tablo 5’de bahsi geçen dört ülkenin GHI ve DNI değerleri karşılaştırılmaktadır.
Tablo 4. Ülke başına yıllık GHI potansiyeli [kWh/m2] [25]
İspanya
Türkiye
Portekiz
Y
Almanya
En düşük
1040
1026
1304
934
En Yüksek
2105
1907
1872
1224
Fark
1065
881
568
290
Ortalama
1659
1661
1632
1066
Tablo 5. Ülke başına yıllık DNI potansiyeli [kWh/m2] [25]
En düşük
En Yüksek
Fark
Ortalama
707
2242
1535
1762
İspanya
631
2153
1522
1632
Türkiye
864
2105
1241
1743
Portekiz
Y
616
1221
605
921
Almanya
Almanya’nın GHI ve DNI değerleri diğer üç ülkeye göre düşük olmasına rağmen, aşağıda da
tartışacağımız gibi güneş enerjisinden en fazla istifade eden ülkelerin başında gelmektedir.
3.2.
Güneş Enerjisi Uygulamaları
Güneş enerjisinin potansiyel olarak, diğer enerji kaynaklarına göre çok fazla olmasına
rağmen, ondan istifade etmek o kadar kolay değildir, teknolojiye ihtiyaç vardır. Güneş
enerjisinden istifade etmek için başlıca dört yöntem:
10




Güneş Pilleri
Güneş Enerjili Su Isıtıcıları
Konsantre Güneş Enerji Sistemleri
Güneş Bacaları
şeklinde sıralanabilir.
3.2.1. Güneş Pilleri
Güneş ışığını doğrudan elektriğe çeviren yarı iletken malzemeler içeren fotovoltaik pillerdir.
Oluşan akım DC akımdır. Güneş panellerinden azami verim alabilmek için güneş ışığını çok
iyi gören yerlere konulması gerekir.
Bu tür cihazların, elektrik kaynağı olan diğer cihazlara göre avantajlarının başında, modüler
yapıda olmaları gelir. Uygun, güneş alan her yere monte edilebilir, istenildiği zaman
sökülebilir. Fosil yakıtla çalışan sistemler ve hidroelektrik santraller için bu durum doğal
olarak mümkün değildir. Güneş kaynak olduğu için yakıt maliyeti yoktur. Fakat özellikle fosil
kaynaklar için mutlaka para harcanması gerekir. Bu sistemlerde hareketli parça yoktur. Bu
nedenle neredeyse hiç bakım ve tamir gerektirmezler. Elektrik üretirken atık oluşturmazlar.
Dolayısı ile çevre kirliliği oluşturmazlar. Bu şekilde avantajlarını devam ettirebiliriz. Fakat
yarıiletken malzemelerden üretilen güneş pillerinin en büyük dezavantajları ilk yatırım
maliyetlerinin yüksek ve verimlerinin düşük olmasıdır. Bu problemin üstesinden gelmek için
günümüzde üniversiteler ve araştırma merkezlerinde ciddi çalışmalar yapılmaktadır. Diğer bir
dezavantajı da güneş ışının olmadığı zamanlarda (gece) kullanılamamasıdır. Bu problemi
aşmak için enerjinin akümülatörde depolanması lazımdır.
Son yıllarda, dünyada fotovoltaik pillere karşı ilgi artmaktadır ve Şekil 8’de görüldüğü gibi
kaynağına göre, güneş enerjisi üretiminin yıllara göre değişimi oldukça dikkat çekicidir [26].
Şekil 8. Küresel PV Kapasitesi, 1996–2012 [26]
Dünyada PV sektöründeki gelişmede kuşkusuz en büyük pay Şekil 9’da belirtildiği gibi,
Avrupa’ya, Avrupa’da ise % 32’lik oranla Almanya’ya aittir. Tablo 6’da ise ülkelerin PV
kurulum miktarları ve kurulu kapasite değerleri verilmektedir. Şekil 9’u Tablo 6’yi birlikte
değerlendirdiğimiz zaman Almanya’nın PV alanında dünya lideri olduğu görülmektedir.
İspanya’da PV kapasitesi bakımından, % 5,1’lik oranla ve Tablo 6’deki değerlerle dünyada ve
11
Avrupa’da lider ülkelerden birisidir. Bu tablodaki değerlere bakınca Türkiye’nin PV alanında
daha başlangıç aşamasında olduğu görülmektedir. Portekiz için kaydedilen değerler ise
Almanya ve İspanya’nın gerisinde olmasına rağmen Türkiye’ye göre oldukça iyidir.
DÜNYA TOPLAMI = ̴100 GW
Şekil 9. PV kurulu gücünde ilk 10 ülkenin oranları (2012) [26]
Tablo 6. Ülkelere göre 2012 yılı PV kurulumu ve 2012 yılı itibariyle kurulu güç verileri [27]
Ülke
2012’deki Son
Elektrik
Tüketimi
(GWh)
Kurulu PV
Kapasitesi
(31.12.2012)
(MW)
2012’deki PV
kurulumu
(MW)
2012’de kurulu
kapasite ile
teorik PV
Üretimi (GWh)
Elektrik
tüketimine PV
katkısı (%)
Avustralya
Avusturya
Belçika
Kanada
Çin
Danimarka
Fransa
229.000
68.500
87.000
504.800
4.693.000
34.500
479.000
2.400
412
2.567
765
7.000
327
4.003
1.000
230
599
268
3.510
316
1.079
2.800
400
2.195
860
6.678
280
3.750
1,23%
0,58%
2,52%
0,17%
0,14%
0,81%
0,78%
Almanya
544.000
32.411
7.604
30.300
5,57%
İsrail
İtalya
Japonya
Kore
Malezya
Meksika
Hollanda
Norveç
45.600
335.000
859.700
455.100
95.000
203.800
118.000
122.000
237
16.250
7.000
981
25
52
256
9
43
3.337
2.000
252
22
15
125
0
310
19.150
6.600
920
34
83
220
7
0,68%
5,75%
0,77%
0,20%
0,04%
0,04%
0,19%
0,01%
Portekiz
İspanya
50.500
255.000
223
5.100
66
223
310
7.115
0,61%
2,79%
139.000
58.000
24
410
8
200
19
370
0,01%
0,64%
İsveç
İsviçre
Türkiye
242.000
9
2
10
0,01%
İngiltere
ABD
329.000
3.889.000
1.830
7.221
1.000
3.313
1.600
9.750
0,49%
0,25%
12
Tablo 6. Ülkelere göre 2012 yılı PV kurulumu ve 2012 yılı itibariyle kurulu güç verileri
(Devamı)
Ülke
Bulgaristan
Çek
Cumhuriyeti
Yunanistan
Hindistan
Slovakya
Tayland
Ukrayna
2012’deki Son
Elektrik
Tüketimi
(GWh)
33.380
63.000
Kurulu PV
Kapasitesi
(31.12.2012)
(MW)
908
2.085
2012’deki PV
kurulumu
(MW)
Elektrik
tüketimine PV
katkısı (%)
767
113
2012’de kurulu
kapasite ile
teorik PV
Üretimi (GWh)
1015
1.930
53.000
637.600
27.000
131.900
134.000
1.536
1.205
523
360
373
912
980
15
210
188
1.850
2.115
480
530
410
3,50%
0,33%
1,79%
0,40%
0,31%
3,05%
3,07%
Avrupa Fotovoltaik Endüstrisi Birliği’nin (EPIA) verilerine göre, 2013 yılında da dünyada PV
alanında artış devam etmesine rağmen, oran olarak Şekil 10’da görüldüğü gibi, Almanya için
bir önceki yıllara göre gerileme söz konusudur. 2013 yılında Almanya da 3.300 MW’lık PV
tesisi kurmasına rağmen, bir önceki yıl 7.600 MW’lık tesisle dünya rekoru kırmıştı. Bu
düşüşün en büyük sebeblerinden biri Eylül 2012 yılından itibaren Almanya, boyutu 10 MW
üzerindeki tesisler için FİT uygulamasını terk etti. İkinci nedenide önceki yıllarda kurulan
büyük tesislerdir. Dünya genelinde 2013 yılında kurulan tesis 37 GW, toplamda ise 137 GW
civarında olmuştur. Tablo 7 değerlerine göre Almanya’nın 2013 yılı sonu itibari ile kurulu
toplam PV sistem sayısı 1,4 milyon, toplam PV kapasitesi 35.700 MW ve PV sistemleri ile
güç üretimi ise 29.700 GW ‘tır. Ülke elektrik tüketiminin yaklaşık % 5’ini PV’den
yapmaktadır. PV tesislerinin yanında Almanya dünya piyasında da şirketleri ile oldukça etkin
konumdadır.
Almanya’nın teşvik miktarı ise 2013 yılına göre 0,268 Eur/kWh’dır [28].
Şekil 10. Almanya’nın yıllara göre PV kurulumu ve toplam kurulu kapasitesi (MW) [29]
13
Tablo 7. Almanya’da PV (güneş enerjisi) endüstrisi ― 2013 yılsonu itibarıyla (yaklaşık) [30]
2013 yılında Almanya’da kurulan yeni PV kapasitesi
2013 yılında Almanya’da kurulan toplam PV kapasitesi
2013 yılında PV yoluyla üretilen güç
2013 sonu itibarıyla kurulu toplam PV ünitesi sayısı
Almanya toplam güç tüketimi içerisinde PV oranı
(2013/2020)
2013 yılı için PV teknolojisi alanındaki toplam
istihdam sayısı
Güneş pili, modülü ve diğer bileşenlerini üreten PV
şirketi sayısı (kurulum ve temin şirketleri dâhil)
3.300 MWp
35.700 MWp
29.700 GWh
1,4 million
5% / 10%
50.000-65.000
5.000
200
Yukarıda İspanya’nın 2012 verilerine göre dünyada % 5,1 oranla, PV alanında dünya
liderlerinden biri olduğunu belirtmiştik. Bu ülkenin toplam kurulu kapasitesi 4,2 GW’dır. Bu
alanda İtalya’nın ardından Avrupa’nın üçüncü büyük ülkesidir. 2012 verilerine göre, Elektrik
ihtiyacının % 4,5’ini PV’den sağlamaktadır. İspanya’nın PV alanında tarihsel gelişimi
oldukça ilginçtir. 1999 yılında 2006 yılına gelinceye kadar durağan sayılabilecek gelişime
sahiptir.
Şekil 11. İspanya’nın yıllara göre PV kurulumu ve toplam kurulu kapasitesi (MW) [31]
Şekil 11’de görüldüğü gibi, İspanya’da özelikle 2008 yılında güneş enerjisi konusunda ciddi
bir kurulum gerçekleştirmiş, PV piyasasında Avrupa’nın en büyüğü olmuştur. Fakat ertesi yıl
tam bir hayal kırıklığı yaşanmıştır. 2008 yılında 2.708 MW’lık olarak gerçekleştirilen
kurulumdan sonra 2009 yılında sadece 69 MW kurulum yapılmıştır. Bu durumun altında
yatan sebep ise 2007–2008 yıllarında yüksek vergi teşvik tarifesi (FIT) uygulanmasıdır. 2007
yılında uygulanan kilowatt-saati 58 cent olarak verilen teşvikle birlikte, özellikle İspanya’nın
Puertollano şehrine yatırım için akına sebep olmuştur. Burada bu alanla ilgili fabrikalar
yapılarak, birçok araziye PV tesisleri kurulmuştur. İspanya’nın 2010 yılı hedefi 400 MW
olmasına rağmen, 2008 yılında 2.708 MW yani 2010 yılı hedefinin beş misli üretim
gerçekleştirilmiştir. Bu gelişmeler olumlu gibi gözükmesine rağmen kurulan tesislerin
14
çoğunluğundaki kalite sorunu gözden kaçırılmıştır. İspanya hükümeti bu durumun kârdan
ziyade zarar getirdiğini düşünerek verilen teşviklerde düzenlemeye gitmiştir. Bunlardan
birincisi kendi içinde ikiye ayrılmak üzere iki farklı tarife uygulanmıştır: 1. Çatı ve benzeri
yüzeylere kurulan tesisler (20 kW’dan küçük ve büyük elektrik üretme kapasitesine sahip) ve
2. Özellikle sahada kurulum PV tesisleri. Bunlara verilen teşvikler sırası ile 0,34 Eur/kWh,
0,32 Eur/kWh ve 0,28 Eur/kWh’dır. Bu teşvikler sonucu sonraki yıl birçok işletme kapanmak
zorunda kalmıştır. Sadece ciddi şirketlerin ayakta kalabildiği bu durumda İspanya’nın makul
hedefine ulaşılmıştır. Bugün İspanya elektrik tüketiminin yaklaşık olarak % 3’ünü PV’den
sağlamaktadır [32].
Portekiz yüksek güneşlenme oranına sahip olmasına rağmen, PV alanında genişlemesi
Almanya ve İspanya ile kıyaslandığı zaman oldukça yavaştır. Portekiz’in yıllara göre
kapasite değişimi Şekil 14’de verilmiştir. 2005 yılı itibari ile toplam PV kapasitesi 3 MWp
iken, 2013 yılsonu itibari ile bu sayı 277,9 MWp olmuştur.
Portekiz’de PV denilince akla gelen ilk tesis Serpa Solar Power Plant’tir. Yapımına 2006’da
başlanmış, 2007’de tamamlanmıştır. 11 MW kapasitesindedir [33-35].
Bir diğer PV tesisi Moura Photovoltaic Power Station veya diğer ismiyle Amareleja
Photovoltaic Power Station’dur. İlk aşaması 2008’de ikinci aşaması 2010 yılında
tamamlanmıştır.
Şubat 2014’de ise Coruche’de yıllık 170 MWh enerji üreten PV tesisi yapılmıştır [36,37].
Şekil 12. Portekiz’in yıllara göre PV kurulumu ve toplam kurulu kapasitesi (MW) [38]
Şekil 12 incelendiğinde Portekiz’in PV alanında özellikle 2009 yılında gelişme gösterdiği
görülmektedir. Daha sonra bu gelişme düzenli olarak artmış 2013 yılı sonu itibarı ile 277,9
MW’a ulaşmıştır.
Tablo 8’de ise Portekiz’in PV ve Yoğunlaştırılmış güneş enerjisi (CSP) için uyguladığı
teşvikler ve kanunlaştığı yıl verilmektedir.
15
Tablo 8. Portekizde tarife garantisi (FIT) [38]
Sektör
Teknoloji
Tarife
Yıl
Elektrik
PV
PV için tarife garantisi (FIT)
(0,31’den 0,45’e Eur/kWh)
2007
Elektrik
CSP
CSP için tarife garantisi (FIT)
(10 MW’a kadar) (0,2630,273 Eur/kWh)
2005
Türkiye’de ise yenilenebilir enerjiye destek konusu oldukça yenidir. İlk defa 2005 yılında
destek verilmeye başlanmıştır. Konunun kısa tarihsel gelişimi Tablo 9’da, verilen teşvikler ise
Tablo 10’da verilmektedir. Eğer ‘Türk Malı’ damgalı ürünler kullanılıyorsa teşvik 0,067 USD
(0.052 EUR) daha artmaktadır. Ayrıca, bir Türk vatandaşı şirket sahibi olmadan ve lisans
almadan, 1000 kW’a kadar kendi elektriğini üretme hakkına sahiptir.
Tablo 9. Türkiye Güneş Enerjisi Sektörüne Kısa Bir Bakış [39]
10 Mayıs 2005
08 Ocak 2011
19 Haziran 2011
19 Haziran 2011
11 Ağustos 2011
22 Şubat 2012
10 Mart 2012
31 Mart 2012
5346 sayılı yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik enerjisi
üretimi amaçlı kullanımına ilişkin kanun
Yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik enerjisi üretimi amaçlı
kullanımına ilişkin kanunda değişiklik yapılmasına dair kanun
Güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisleri hakkında
yönetmelik
Yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten
tesislerde kullanılan aksamın yurt içinde imalatı hakkında
yönetmelik
Güneş enerjisine dayalı üretim tesislerinin bağlanabilecek TM
(trtafo merkezi) kapasitelerine ilişkin duyuru
Rüzgâr ve güneş enerjisine dayalı lisans başvurularına ilişkin
ölçüm standardı tebliği
Elektrik piyasasında lisanssız elektrik üretimine ilişkin
yönetmeliğin uygulanmasına dair tebliği
Rüzgâr ve güneş enerjisine dayalı lisans başvurularına ilişkin
ölçüm standardı tebliğinde değişiklik yapılmasına ilişkin tebliğ
Tablo 10. Yerli güneş paneli üretimi yerli teşvik [39]
Cam
Çerçeve
Tedlar
Eva
Bağlantı Kutusu
Yurtiçi
X
X
Yurtdışı
X
X
X
16
%
20
15
25
20
20
1,3$/Cent(0.10
Eur/kWh)
Şekil 13. Türkiye’nin yıllara göre PV kurulumu ve toplam kurulu kapasitesi (MW) [39]
Şekil 13’de ise yıllara göre Türkiye’deki tahmini PV kurulumu kapasitesi gösterilmektedir.
2014 verilerine göre ise Türkiye’nin PV potansiyeli 988,17 kWp olarak hesaplanmıştır. Bu
potansiyelin bir kısmı şebekeye bağlı, bir kısmı ise şebekeye bağlı olmayan sistemlerden
oluşur. Bu rakamlar bazı özel şirketlerin, üniversitelerin ve TC Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanlığı’nın kurmuş olduğu sistemlerin toplamıdır [39,40].
Güneş pili kullanımı, özellikle yerleşim yerlerine uzak elektrik şebekesinin gitmesinin zor
olduğu, jeneratörle elektrik elde etmenin pahalı olduğu durumlarda ilk akla gelen metottur. Bu
nedenle, Türkiye’de kullanıldığı bazı yerler telekomünikasyon istasyonları, Orman Genel
Müdürlüğü yangın gözetleme istasyonları, deniz fenerleri ve otoyol aydınlatması, Karayolları
imdat telefonları, erken uyarı sistemleri, EIE demonstrasyon uygulamaları ve çeşitli araştırma
kurumları olarak sıralanabilir.
Dünyada gelişmiş ülkelerde kullanım oranı daha geniştir. Evlerin çatılarına ve kamu
binalarına yerleştirilen güneş panellerinden elektrik üretilmektedir. Bu sistemler aynı
zamanda şehir şebekelerine de bağlıdır. Bu nedenle güneşin yeterli olmadığı zaman
şebekeden elektrik alınmakta, elektrik fazlalığı durumunda şebekeye elektrik verilmektedir.
Ayrıca bu sistemler, cadde, park, otoyol, tünel gibi yerlerin aydınlatması; haberleşme
cihazları, uyarı ve sinyalizasyon sistemleri, meteoroloji aletleri ve yaygın bir şekilde su
pompa sistemleri için kullanılmaktadır.
3.2.2. Güneş Enerjili Su Isıtıcıları
Bu sistemlerle güneş paneli yardımı ile güneş enerjisinden sıcak su elde edilmesi sağlanır.
Sistem genel hatları ile basittir; güneş paneli, su deposu ve tesisattan oluşur.
Temel olarak, su kollektörü ve hava kollektörü şeklinde ikiye ayrılır.
17
Su kollektörü ;
 Düz levha kollektör (FPC),
 Vakumlanmış tüp kollektör (ETC)
 Sırlanmamış su kollektörü
olarak üçe, hava kollektörü ise;
 Sırlı
 Sırlanmamış
olarak ikiye ayrılır.
Türkiye’de genellikle düz levha (FPC), ve vakumlanmış tüp (ETC) tipi su kollektörleri yaygın
olarak bulunmaktadır. Bu alanda dünya liderlerinden biridir.
Şekil 14 ve Tablo 11’de görüldüğü gibi, Türkiye bu alanda Çin’den sonra Almanya ile birlikte
yaklaşık aynı seviyeleri paylaşmaktadır. Sıralamada İspanya 12. sırada Portekiz ise 20.’dir.
Şekil 14. 2011 yılı sonu itibariyle işletmede olan sırlı düzlemsel panel ile vakum tüplü
kollektörlerin toplam kapasiteleri (Not: y ekseni logaritmik ölçülendirilmiştir) [41]
Hava kollektörü ile birlikte değerlendirdiğimizde, Tablo 11’de görüldüğü gibi, yine toplamda
152.180 MWth ile Çin açık ara ile dünya birincisi, ABD 11.889 MWth ile ikinci, 10.710
MWth ve 10.164 MWth’lik değerlerle Almanya ve Türkiye 3. ve 4. sıradadır. İşletilmekte
olan kolektörlerin toplam kurulum alanı ise Tablo 12’de verilmiştir. Burada da dünya
sıralaması fazla değişmemektedir.
18
Tablo 11. Toplam işletme kapasitesi-2011 yılının sonuna kadar (MWth) [41]
Ülke
Çin
Almanya
Türkiye
İspanya
Portekiz
ABD
TOPLAM
DÜNYA
Su Kollektörleri
Sırlanmış FPC
ETC
428,1
91,4
1,4
13.986,5
21.496,4
10.351,2
9.107,6
9.229,8
1.715,1
603,4
1.723,5
65.397,2
Hava Kollektörü
Sırlanmamış Sırlanmış
141.828,8
1.174
933,8
108,3
10,5
73,7
146.132,3
22,6
52,5
1.098,0
52,6
451,4
TOPLAM
(MWth)
152.180,0
10.732,2
10.163,6
1.914,9
615,2
15.888,9
234.575,3
Not: Eğer bir bilgi yoksa bu kolektör türü için güvenilir mevcut bir veri yoktur.
Tablo 12. 2011 sonu itibarıyla, işletilmekte olan toplam kurulu kolektör alanı (m²) [41]
Ülke
Su Kollektörleri
Sırlanmış
FPC
Hava Kollektörü
ETC
Çin
14.787.370 202.612.630
Almanya
611.530 13.010.880
1.677.120
Türkiye
13.185.391
1.333.970
İspanya
130.600 2.450.200
154.750
Portekiz
1.946
861.963
15.000
ABD
19.980.762 2.462.184
105.232
TOPLAM 30.709.138 93.424.579 208.760.370
DÜNYA
TOPLAM
(m2)
Sırlanmamış Sırlanmış
217.400.000
15.331.786
14.519.361
2.735.550
878.909
75.185 22.698.363
644.885 335.107.521
32.256
75.000
1.568.549
Not: Eğer bir bilgi yoksa bu kolektör türü için güvenilir mevcut bir veri yoktur.
Güneş enerjili su ısıtıcılarında, kullanımda dünyada kişi başına düşen oranı hesaplandığında,
Şekil 15’de görüldüğü gibi, 541,2 kWısıl/1000kişi ile Kıbrıs ilk sırada gelmektedir. Türkiye
129,0 kWısıl/1000 kişi ile altıncı, Almanya 126,2 kWısıl/1000kişi ile yedinci, Portekiz
57,0 kWısıl/1000kişi ile onyedinci sırada ve İspanya 39,0 kWısıl/1000kişi ile ondokuzuncu
sıradadır.
Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi’nin raporuna göre Türkiye coğrafyası
incelendiğinde yüz ölçümün % 17’sinde (Güneydoğu ve Akdeniz Bölgeleri) su ısıtıcıları
% 100 verimle çalışabilir. Yüz ölçümünün % 63’lük kısmında yıl boyunca su ısıtıcılarının
çalışma oranı yaklaşık % 91’dir. Türkiye’nin genel ortalaması ise % 70’dir [42].
19
Şekil 15. 2011 sonu itibarıyla her 1000 kişi için işletimdeki sırlanmış düzlemsel panel
ve vakum tüplü kolektörlerinin kWth cinsinden toplam kapasitesi [41]
3.2.3. Yoğunlaştırılmış Güneş Enerjisi Sistemleri (CSP)
Bu tür güneş enerjisi istasyonlarında güneş ışınlarını, merkezi alana odaklayarak enerji elde
edilmesidir. Bu sistemlerin verimli çalışması, için açık gökyüzü ve sıcak bölge olması yani
güneş kuşağında olması gerekir. Dolayısı ile kaynak ‘Doğrudan Normal Işınım (DNI)’ ile
ölçülür.
Dünyada dört çeşit yoğunlaştırılmış güneş enerjisi sistemi vardır:
i. Parabolik Oluk Sistemleri (Parabolic Trough [PT]): Bu tür, CSP teknolojisinde kurulu
santrallerin % 90’ını oluşturur. Şekil 18’de görüldüğü gibi, parabolik aynalardan yansıyan
ışınlar merkezî (odak) çizgiye (oluğa) yerleştirilmiş alıcıyı (çelik tüp) ısıtır. Çelik tüp, güneş
ışığını azami derecede soğurması ve en az derecede kızılötesi ışın yayınlaması için özel bir
kaplama ile kaplıdır. Tüp içerisinde sentetik yağ bulunur ve sıcaklığı 390oC’ye kadar
ulaşabilir. Güneş ışığından elde edilen ısı enerjisi bu yağ ile taşınır. Bu çelik tüp bir su
haznesinden geçirilir. Buradaki suyu buharlaştırır. Bu sistemler için, türbinin dönmesi
sonucu 350 MW’dan daha fazla enerji elde etmek mümkündür. Daha sonra buhar soğutulur,
su haline getirilir ve hazneye tekrar gönderilir.
En yüksek verim alabilmek için, parabolik aynalar kuzey-güney doğrultusunda alana
yerleştirilir. Bu sistemler, gece de enerji elde edilebilmesi amacıyla hibrit şekilde kuruludur
[43-45].
20
Şekil 16. Parabolik Oluk Sistemleri [43-45]
ii. Doğrusal Fresnel Yansıtıcı (Linear Fresnel Reflector [LFR]): Çalışma prensibi
Parabolic Oluk Sistemleri ile aynıdır. Burada da güneş ışınları merkezi çizgi üzerine
düşürülür. Parabolic Oluk Sistemlerinden farkı, parabolik aynaların hepsinden yansıyan ışığın
merkezdeki oluk üzerine düşürülmesidir (Şekil 17). Dolayısı ile aynalar zemine, ışığı alıcıya
yansıtacak şekilde belli bir açıyla yerleştirilir. Parabolic Oluk Sistemleri’ne göre avantajı bu
şekilde yerleştirildikleri için daha ucuz oluşudur.
Şekil 17. Doğrusal Fresnel Yansıtıcı [43-45]
iii. Güneş Kuleleri (Solar Towers [ST]): Bu tip güneş enerjisinden faydalanma yönteminde,
yüksek bir kule ve bunun etrafında, güneşin hareketine göre dönen aynalar (heliostat) bulunur.
Bu sayede güneş ışınları kulede bir odağa toplanabilir. Burada 500–1000 oC arasında sıcaklık
oluşturulabilir. Bu sıcaklık PT ve LFR’den elde edilen sıcaklıktan daha fazladır. Sebebi
yüksek konsantrasyondan dolayıdır. Odakta su deposu vardır. Depodaki suyun
buharlaştırılması ile tribün döndürülür ve elektrik enerjisi elde edilmiş olur. Bu enerji
50 MW’tan 100 MW’a kadar olabilir.
Isı verimini arttırmak için odakta eriyik tuz bulunan sistemler de mevcuttur. Bu sistemlerde
güneş battıktan sonra birkaç saat hatta birkaç gün enerji elde edilebilir. Bu tuzlar genelde
% 60 sodyum nitrat ve % 40 potasyum nitrat’tır.
21
Bir diğer sistem basınçlı hava kullanmaktır. Bu sistemle 1000°C civarında sıcaklığa ulaşmak
mümkündür [43-45].
Şekil 18. Güneş Kuleleri [43-45]
iv. Parabolik Çanak Sistemleri: Bu sistemlerde çanağın odağında alıcı vardır. Güneş
ışığının odaklanması sonucu 750oC civarında sıcaklık oluşur. ST’de olduğu gibi burada da
elde edilen sıcaklık PT ve LFR’den elde edilen sıcaklıktan daha fazladır. Bu sistemde alıcının
içinden sıvı veya hava geçer. Ayrıca burada sıcaklıkla çalışan motor bulunur (Stirling motoru
veya mikrotürbinler). Bu motorun çalışması sonucu enerji elde edilir. Bir çanaktan 7-25 kW
aralığında güç elde edilebilir. Çanak sayısını artırarak elde edilen güç de artırılabilir. Sistemin
dezavantajı kurulum maliyetinin yüksek olmasıdır.
Şekil 19. Çanak Sistemleri [43-45]
Günümüzde İspanya, CSP’de lider ülke konumundadır. İspanya’nın 2013 yılı CSP kapasitesi
2.304 MW ve 51 santraldir. 46 santralin teknolojosi Parabolic Oluk Sistemleri üzerinedir ve
toplam 2.272,5 MW kapasiteye sahiptir. 3 tanesi toplam 51 MW kapasiteye sahip Güneş
Kuleleri ve 2 tanesi de toplam 31,4 MW kapasiteye sahip Doğrusal Fresnel Yansıtıcı’sıdır.
İspanya, özellikle Avrupa’da bu alanda ilkleri barından bir ülkedir. Örneğin; Avrupa’nın ilk
Parabolik Oluk Sistemlerine sahip Andasol-1 tesisi İspanya’da (Granada) kurulmuştur. 2009
22
Mart ayında faaliyete geçmiştir. Daha sonra Andasol-2 ve Andasol-3 tesisleri ilave edilmiştir.
Her birinin çıkış gücü 165 GW-h’dir. Tesislerin toplam çıkış gücü 495 GW-h’dir.
Şekil 20. PS10 Tesisi [46]
Avrupa’da ilk ticari güneş kulesi yine İspanya’da (Sevilla) kurulmuştur. Bu sistem aynı
zamanda dünyanın ilk ticari güneş kulesidir. İsmi “PS10”dur ve 11 MW güç kapasitesine
sahiptir. 6000 hanenin elektrik ihtiyacını sağlamaktadır. Daha sonra bu CSP yakınına “PS20”
inşa edilmiştir ve 20 MW güç kapasitesi sahiptir. Bu tür sistemlerin en büyük dezavantajı,
güneş battıktan sonra sistemin de doğal olarak işlevini yitirmesidir. Bu santrallerin verimini
artırmak için denenen yöntemlerden birisi tuz eriyiğinin kullanılmasıdır. İspanya’nın Sevilla
şehrinde 2011 yılından itibaren kullanılmaya başlanan Torresol-Gemasolar Güneş kulesi bu
mantıkla çalışmaktadır. Dolayısı ile güneş battıktan sonra uzun süre tesislerin çalışması
sağlanmış olmaktadır. Torresol-Gemasolar Güneş kulesinde elde edilen rekor süre 24 saattir.
Sıradan bir güneş enerjisi kulesi ortalama olarak yılda 1.200-2.000 saat arasında çalışırken
Torresol-Gemasolar için elektrik üretebilme kapasitesi yılda 6.400 saattir. Bu süre sıradan bir
kuleye göre oldukça iyi bir süredir. Yeni nesil CPS’ler hibrit olarak tasarlanarak 7/24 hizmet
vermesi sağlanmaktadır.
Puerto Errado-1 İspanya’nın ilk Doğrusal Fresnel Yansıtıcı teknolojisine sahip tesisidir. 2009
Mart ayında faaliyete geçmiş, 1,4 MW çıkış gücüne sahip elektrik santralidir. Daha sonra
Puerto Errado-2 2012 yılında bu tesise ilave olarak tamamlanmıştır. Bu santralin çıkış gücü
ise 40 MW’tır. Bu tesisin aynaları, Almanya’dan tedarik edilmiştir.
Puerto Errado-2 302.000 m2’lik alanla dünyanın en geniş Doğrusal Fresnel Yansıtıcı
teknolojisine sahip enerji santralidir [46-52].
Almanya düşük güneş ışımasına sahip olduğundan, deneme amaçlı olarak planlanan güneş
kulesi “Jülich Test ve Gösteri Güç Santrali”nin yapımına 2008 yılında başlanmış 2009 yılında
tamamlanmıştır. Kule yüksekliği 60 m ve ışığın odaklandığı noktadaki sıcaklığı 900oC’dir. Bu
tesisten elde edilen enerji 1,5 MW’tır. Fakat isminden de anlaşılacağı gibi bu tesisin amacı
sadece elektrik elde etmek değil, aynı zamanda endüstriyel ve bilimsel araştırma yapmaktır.
23
Güneş ışını konusunda çok şanslı olmamasına rağmen, Alman teknoloji şirketlerinin CSP
tesislerinin yapılması işletilmesi, gerekli parça temini, mühendislik ve servis hizmetleri gibi
bu konuyla ilgili tüm alanlarda uluslararası çapta ciddi bir ağırlığı vardır [53-55].
Şekil 21. Jülich Test ve Gösteri Güç Santrali [56,57]
Türkiye’nin ilk CSP güneş enerjisi santraliyle ilgili yerli bir şirket tarafından (Greenway)
2005 yılında AR-GE çalışmalarına, 2012 yılında ise Mersin’de kuruluma başlanmıştır. Tesis
2013’de faaliyete geçmiştir. Tamamen yerli teknolojiyle ve Türk mühendisler tarafından
yapılmış olup, ‘Lego’ tipi tasarıma sahip, hibrit bir enerji santralidir. Lego tarzında olduğu
için, kurulumu ve taşınması kolaydır. Kulenin odak noktası yerden 50 metre yüksekliğindedir
ve 510 adet yansıtıcı aynaya (heliostat) sahiptir. Bu aynalar, astronomikal logaritma tabanlı
kontrol kartları sayesinde, güneşin pozisyonuna göre otomatik olarak dönmektedir. Bu kule 5
megawatt güç kapasitesine sahiptir ki bu güç 1500 evin enerji ihtiyacını karşılayabilir.
Hibrit santral olduğu için, güneş ışığının olmadığı zaman doğal gazla rahatlıkla çalışabilecek
tasarıma sahiptir. Tesisin benzerlerinden farkı, dünyada kablosuz iletişim sistemine sahip ilk
CSP olmasıdır [58,59].
Şekil 22. Greenway Tesisi (Mersin)
- Zorlu grubuna ait bir şirket olan Hitit Enerji, 2009 yılında Denizli Kızıldere’de deneme
amaçlı Parabolik oluk kolektörleri kurmuştur. Bu sistemin çıkış gücü 500 kWt’tır. Şirketin
kurduğu bu parabolik oluk siteminde sentetik yağ yerine su vardır. Bu tesis aynı zamanda
jeotermal tesisle kombine çalışabilecek şekilde tasarlanmıştır. Ayrıca şirket ABD
24
Colorado’daki Solar TAC daimi sergi sahasında bu sistemin bir benzeri olarak 1000 kW çıkış
gücüne sahip bir tesisi gösteri amacı ile kurmuştur [60,61].
- Orta Doğu Teknik Üniversitesi Solitem şirketi ile birlikte 2010 yılında, üniversitenin Kıbrıs
Kampüsünde 120 kWt gücünde deneme amaçlı bir sistem kurmuştur [62,63].
- TÜBİTAK-Marmara Araştırma Merkezi (MAM), İnosol Enerji ve İstanbul Büyükşehir
Belediyesi işbirliğiyle İstanbul İkitelli’de 500 kW kapasiteli yüzde 100 yerli Parabolik oluk
kolektörleriyle enerji üretimi yapan bir tesis kurulmuştur. Türk mühendisler tarafından
gerçekleştirilen bu başarılarla Türkiye, İspanya, Amerika, Almanya ve İsrail’le birlikte bu
alanda teknoloji üretebilen ülkeler arasına girmiştir [64,65].
- Deneme amaçlı kurulan bu tesisler ileride yapılması planlanan büyük projeler için
motivasyon kaynağı olmuştur. Örneğin İnosol firması, İnosol-TÜBİTAK tarafından
geliştirilen panellerle 600 MW’lık tesisler için yurt içinde yatırım yapmayı planlamaktadır
[64,65].
- Bir başka proje Hacettepe Üniversitesi’nde mevcuttur. Burada 100 m2’lik alana ‘Güneş Evi’
inşaa edilmiştir. 1000 W’lık PV ve Fresnel merceklerle güneş enerjisinden
faydalanılmaktadır. Ayrıca güneşle ilgili başka projeler de üniversite tarafından
gerçekleştirilmiştir [62-66].
Buna benzer örnekleri biraz daha artırabiliriz. Burada ilgi çekici olan, bu çalışmaların
genellikle gösteri ve araştırma amaçlı kurulmuş olmalarıdır. Fakat bu haliyle de gelecek adına
umut vericidir.
3.2.4. Güneş Bacaları
Yeryüzünden uzaya doğru sıcaklıkta bir azalma görülür. Güneş bacalarından elde edilen
enerji, bu olaydan faydalanarak elde edilir. Güneş bacaları fizikteki ‘ısınan hava yükselir’
ilkesine dayanmaktadır. Güneş toplayıcılarındaki hava, ısınarak bacadan dışarıya çıkar.
Havanın bu hareketi bacaların girişinde bulunan türbinleri döndürerek elektrik enerjisi
oluşmasını sağlar. Dolayısıyla bu tür enerji kaynağında güneş ve rüzgâr enerjisinden aynı
anda faydalanılır. Bacaya yerleştirilen türbinden açık havaya yerleştirilenden yaklaşık sekiz
kat daha fazla enerji elde edilir.
Kolektörler, bacanın tabanından yaklaşık iki metre yüksekliğine cam, plastik vb. maddelerden
yapılmış şeffaf kaplamadır. Güneş ışınları şeffaf kaplamadan geçerek, kaplama ile zemin
arasında sera etkisi oluşturur. Türbin, enerji sağlanmasına yarayan pervanelerdir.
Baca, sistemin en önemli parçasıdır. Bacadan yeterince istifade edilebilmesi için oldukça
yüksek olması gerekmektedir. Bacanın tavan – taban ısı farkından dolayı, tabandaki sıcak
hava yükselir. Bu da bir hava akımı oluşturur. Oluşan akım ise türbini döndürür. Yani baca
termal motor gibi çalışır. Çalışma sistemi, hidroelektirik santrallerin çalışma sistemine
benzemektedir. Farkı ise sistemde su yerine havanın olmasıdır. Kollektörün alanı ne kadar
genişse ve bacanın yüksekliği ne kadar fazla ise bu sistemin verimi o kadar fazladır.
25
Güneş bacaları, yaklaşık 50 ila 400 MW aralığında güç çıkışı sağlayabilen geniş ölçekli güç
tesisleridir [67]. PS10 ve PS20 santrallerinin sağladığı toplam enerjinin 31 MW olduğu
düşünülürse elde edilen enerji hakkında bir fikir edinilmiş olur.
Bu tesislerden gece de istifade edebilmek için kolektorün tabanına su depoları yerleştirilir.
Suyun geç ısınıp geç soğuması prensibinden faydalanılır. Gündüz ısınan sular gece bu ısısını
ortama verir. Bu şekilde kolektörde yüksek sıcaklık olmasının devamlılığı sağlanmış olur. Su
kaplarının ağzı kapalı olunca tekrar doldurmak için emek harcamaya gerek yoktur [6-74]. .
Şekil 23. Güneş Bacası Diyagramı [68]
Bu tesislerin başlıca avantajları;






Bu tesislerin kurulumu için herhangi bir ileri teknolojiye gerek olmaması
Tesiste kullanılan malzemelerin temininde sıkıntı olmaması
Tesisin 24 saat çalışabilmesi
Çevreye zararlı herhangi bir atığının olmaması
Bakım için emeğin ve masrafın çok az olması,
Kolektör alanının tarım amaçlı değerlendirilebilmesi
şeklinde sıralanabilir.
Yapı için mühendislik deneyiminin gerekliliği ve üretilen elektrik maliyetinin diğer
santrallere göre yüksek olması, başlıca dezavantajlarıdır. Fakat bu tür santraller oldukça uzun
ömürlüdür (yaklaşık 100 yıl) ve fosil yakıtların sınırlı rezerve sahip olduğu, ayrıca ülkemizin
bu yakıtlar için dışa bağımlılığı düşünüldüğünde, bu dezavantajların önemsiz kaldığı
söylenebilir.
Bu santrallar fikir olarak ilk defa 1903 yılında İspanyol bilim adamı Isidoro Cabanyes
tarafından ileri sürülmüştür [69]. Hanns Günther ise 1931 yılında projelendirmiş [70], 1982
yılında ise Alman mühendis Jörg Schlaich ve ekibi tarafından Manzanares (İspanya)’de
deneme amaçlı kurulmuş bir santral ile hayata geçirilmiştir [71]. Kuruluşunda Alman ve
İspanya hükümetinin destek verdiği santralin baca yüksekliği 195 m, baca çapı 10 m, kolektör
çapı 244 m idi. Bu tesisten 50 kW enerji elde ediliyordu. Ömrü üç yıl olarak hesaplanmıştı.
26
Başarısını ispat ettiğinden dolayı yaklaşık sekiz yıl boyunca bu tesisten istifade edildi. 1989
yılında ise şiddetli bir tayfun sonucu yıkıldı. Bu durum ilk bakışta santralin zayıflığı gibi
görünse de, zaten üç yıllığına ve deneme amaçlı olarak yapıldığı için böyle bir fikir
oluşturmadı. Bu nedenle sonra yapılmak istenen santraller için önemli bir örnek oldu [72-74].
İspanya’da, 350 hektar genişliğinde kolektör alanına sahip, 750 m yüksekliğinde ve 40 MW
enerji elde edilebilecek ‘Ciudad Real Torre Solar’ isimli yeni bir güneş bacası fikri ileri
sürülmesine rağmen hayata geçirilemedi.
Türkiye’de ise Süleyman Demirel Üniversitesi Kampüsünde ve Adıyaman Üniversitesi
Kampüsünde deneysel amaçlı güneş bacaları mevcuttur.
Süleyman Demirel Üniversitesi Kampüsündeki baca 15 m yüksekliğinde ve 1,2 m çapında
olup, kolektör alanı 201 m2’dir. Yapımı 2003–2005 yılları arasında olmuş, 2009 yılından
sonra ise deneysel amaçlı faaliyete başlamıştır. Adıyaman Üniversitesi Kampüsündeki güneş
bacasının yüksekliği 17 m, baca genişliği 0,8 m ve kolektör çapı 27 m’dir [74-77].
Şekil 24. Güneş Bacası a) Süleyman Demirel Üniversitesi b) Adıyaman Üniversitesi [74]
Prof. Dr. Rainer Gumpp ve Prof. Dr. Jürgen Ruth danışmanlığında 2008 yılında Almanya
Weimar Bauhaus üniversitesinde deneysel amaçlı olarak, baca yüksekliği 12 m olan bir güneş
bacası yapılmıştır. Fakat Almanya bu alanda, Manzanares örneğinde olduğu gibi, daha çok
teknolojisi ile ön plandadır. Örneğin Enviromission şirketinin Avusturalya’da, 130 m çapında
1 km yüksekliğinde baca ve 200 MW enerji çıkış gücüne sahip bir projesi vardır ki bu enerji
Manzanares tesisinden 4000 defa daha fazla bir güce sahiptir. Yapıldığında dünyanın en uzun
yapısı olacaktır. Yine bu şirketin Arizona (ABD)’da da iki güneş bacası yapma projesi vardır
[73,74,78].
27
Şekil 25. Almanya Bauhaus Üniversitesi güneş bacası görüntüsü [74].
4.
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
Almanya potansiyel olarak oldukça dezavantajlı olmasına rağmen, güneş enerjisi bakımından
dünyanın önde gelen ülkelerinden biridir. Özellikle PV, güneş enerjisi teknolojisi ve bu
alanda çalışan şirketleri ile önde gelmektedir. Buna karşılık İspanya güneş ışığı alma
konusunda çok avantajlı bir ülkedir ve bu avantajı kullanarak güneş enerjisi konusunda yine
lider ülkelerden biridir. Bu ülke de özellikle CSP alanında adından söz ettirmektedir. Portekiz
ise dünya lideri olmasa da bu konuyu önemsediğini çalışmaları ile göstermektedir.
Avrupa’daki bu üç ülkenin güneş enerjisi konusunda önemli bir atılım içinde olduğunu
söylemek mümkündür.
Türkiye güneş ışığına maruz kalma konusunda İspanya ve Portekiz’le birlikte oldukça
avantajlı bir coğrafyada bulunmaktadır. ‘Güneş Enerjili Su Isıtıcıları’ alanında dünyada
oldukça iyi sayılabilecek konumdadır. Fakat diğer alanlarda kat edilecek çok mesafe vardır.
Yenilenebilir enerjiden enerji elde edilmesi durumunda verilecek teşviklerle ilgili kanunlar
yakın tarihlerde çıkmıştır. CSP ve PV ile ilgili yatırımlar heyecan vericidir. Üniversitelerde bu
konu dikkat çekici bir konumdadır. Fakat Türkiye bu alanlarda maalesef daha emekleme
aşamasındadır. Türkiye mevcut potansiyelini kullanarak İspanya ve Almanya örneğinde
olduğu gibi dünyada lider bir konuma yükselebilir. Bunun için öncelikle verilen teşviklerin
artırılması gerekir. Diğer ülkelerin verdiği teşvik miktarları ile karşılaştırılınca Türkiye’nin
verdiği teşvik miktarı oldukça geri kalmaktadır. Örneğin krizde olduğu söylenen
Yunanistan’da bile teşvik miktarı 0,33 Euro ve alım garantisi 20 yıldır. Bir diğer adım da
TÜBİTAK ve DPT gibi kuruluşların fonlarını arttırarak bu alanda üniversite, enstitü gibi
kuruluşlarda akademik çalışmaların artması için destek vermesi olacaktır.
28
KAYNAKLAR
[1] http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_oil_production
[2] http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_proven_oil_reserves
[3] http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_coal_production
[4] http://www.euracoal.be/componenten/download.php?filedata=1320310181.pdf&filename
= Coal
[5] http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_natural_gas_production
[6] http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_natural_gas_proven_reserves
[7] BP Statistical World Review of Energy, Haziran 2013
[8] http://en.wikipedia.org/wiki/Nuclear_power_in_Germany
[9] http://en.wikipedia.org/wiki/Nuclear_power_in_Spain
[10] http://en.wikipedia.org/wiki/Nuclear_energy_in_Portugal
[11] Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, 2010
[12] Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
[13] The Spanish Electricity System PRELIMINARY REPORT 2013
[14] http://www.statista.com/statistics/265585/primary-energy-consumption-in-germany/
[15] Marisa Soares Quase 60% da electricidade consumida em 2013 foi de origem renovável
from http://www.publico.pt/ecosfera/noticia/quase-60-da-electricidade-consumida-em-2013foi-renovavel-1619592
[16] http://enerjienstitusu.com/2014/05/20/almanya-elektrigin-yuzde-74unu-yenilenebilirden
ureterek-rekor-kirdi/
[17] ‘Yenilenebilir enerjide güneşli günler Güncel düzenlemeler ışığında güneş enerjisi
sektöründe gelişmeler ve beklentiler’ Deloitte Türkiye. Member of Deloitte Touche Tohmatsu
Limited 2012
[18] Güneş Enerjisi Sektör Raporu, Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı Şubat 2011
[19] Devlet Meteoroloji işleri Genel Müdürlüğü (DMİ)
[20] Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü
[21] Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü (YEGM)
[22] Özgür Kişi ‘Modeling solar radiation of Mediterranean region in Turkey by using fuzzy
genetic approach’ Energy 64 (2014) 429-436
[23] http://www.solarordinances.eu/Portals/0/03_Puig.pdf
29
[24] http://www.ise.fraunhofer.de/en/downloads-englisch/pdf-files-englisch/news/electricityproduction-from-solar-and-wind-in-germany-in-2013.pdf
[25] Juraj Beták, Marcel Šúri, Tomáš Cebecauer, Artur Skoczek’“ .Solar Resource And
Photovoltaic Electicity Potential In Eu-Mena Region’ . geomodelsolar.eu
http://geomodelsolar.eu/_docs/papers/2012/Betak-et-al--EUPVSEC2012--Solar-resourcepotential-in-EU-MENA-region.pdf
[26] Renewables, Globas Status Report, 2013
[27] PVPS Report A Snapshot of Global PV 1992-2012 - IEA Photovoltaic http://ieapvps.org/fileadmin/dam/public/report/statistics/PVPS_report_-_A_Snapshot_of_Global_PV__1992-2012_-_FINAL_4.pdf
[28] pv_status_report_2013
[29] Jörg Mayer, 2013_2_BSW-Solar_fact_sheet_solar_power
[30] Statistic data on the German Solar power (photovoltaic) industry German Solar Industry
Association (BSW-Solar), April 2014
[31] A Cautionary Tale: Spain’s solar PV investment Bubble By Pablo del Río and Pere MirArtigues By Pablo del Río, Spanish National Research Council (CSIC) and Pere MirArtigues, University of Lleida. FEBRUARY 2014
[32] ELISABETH ROSENTHAL 2010
http://www.nytimes.com/2010/03/09/business/energy-environment/09solar.html?_r=0
[33] Serpa solar power plant From Wikipedia
[34] http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/5056012.stm; Exceptional Investment Return
Expected on
[35] http://us.sunpowercorp.com/cs/BlobServer?blobkey=id&blobwhere=1300258519941&
blobheadername2=Content-Disposition&blobheadername1=Content-type&blobheadervalue
2= inline%3B+filename%3Dsp_serpa_en_ltr_w_cs%252C0.pdf&blobheadervalue1=
application%2Fpdf&blobcol=urldata&blobtable=MungoBlobs
[36] Moura Photovoltaic Power Station From Wikipedia;
[37] Amareleja Photovoltaic Solar Plant http://www.acciona energia.com/media/315806/
Amareleja%20photovoltaic%20solar%20plant.pdf
[38] http://en.wikipedia.org/wiki/Solar_power_in_Portugal
[39] Osman ÖZBERK ‘Türkiyenin Güneşi Enerjimiz Olsun’ Güneydoğu Enerji Forumu 2013
GAZİANTEP 25 MAYIS 2015 from http://www.emo.org.tr/ekler/414317d9cbdfd7b_ek.pdf
[40] Türkiye FV Haritası from http://www.gunder.org.tr/index.php/fv-haritas
30
[41] Franz Mauthner and Werner Weiss ‘Solar Heat Worldwide’ Markets and Contribution to
the Energy Supply 2011 E D I T I O N 2 0 13 IEA Solar Heating & Cooling Programme, May
2013
[42] ‘Dünya’da ve Türkiye’de Güneş Enerjisi’ - Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi
HAZİRAN 2009 from http://www.dektmk.org.tr/upresimler/GUNES.pdf
[43] ‘Why Renewable Energy is Hot’ Concentrating Solar Power Global - Outlook 2009;
[44 ] Ceren TOPCU, Dilşad TÜRTÜK YÜNSEL Çukurova Kalkınma Ajansı ‘Yenilenebilir
Enerji Araştırma Raporu’ 2012 / 03
[45] http://cleanenergywonk.com/2006/12/07/they-do-it-with-mirrors-concentrating-solarpower/
[46] PS10 solar power plant from http://en.wikipedia.org/wiki/PS10_solar_power_plant
[47] http://en.wikipedia.org/wiki/Andasol_Solar_Power_Station
[48] www.technologyreview.com/spain/solar
[49] http://en.wikipedia.org/wiki/Solar_power_in_Spain
[50] http://en.wikipedia.org/wiki/Puerto_Errado
[51] Luis Crespo Chile: La gran oportunidad termosolar PROTERMO SOLAR Chile 2013;
[52] Solar Thermal Electricity Eduardo Garcia Iglesias Deputy Secretary General of
Protermosolar PROTERMO SOLAR
[53] Daniel Vallentin, Peter Viebahn ‘Economic opportunities resulting from a global
deployment of concentrated solar power (CSP) Technologies — The example of German
technology providers’ Energy Policy 38 (2010) 4467–4478;
[54] Spiros Alexopoulos, Bernhard Hoffschmidt ‘Solar tower power plant in Germany and
future perspectives of the development of the technology in Greece and Cyprus’ Renewable
Energy 35 (2010) 1352–1356
[55] http://www.nrel.gov/csp/solarpaces/project_detail.cfm/projectID=246
[56] ‘Concentrated solar power: Versatile technology with huge potential for clean and
affordable energy’ from http://www.solarserver.com/solar-magazine/solar-report/solarreport/concentrated-solar-power.html
[57]http://www.dlr.de/dlr/en/Portaldata/1/Resources/bilder/portal/portal_2012_4/STJ_max.jpg
[58] http://greenwaycsp.com/en/projects/mersin-5-mwth-solar-tower-plant.aspx
[59] http://aalborgcsp.com/eng2/projects/concentrated-solar-power/projects-underconstruction/solar-tower-receiver-for-csp-tower-in-turkey.aspx
31
[60] http://www.hittitesolarenergy.com/
[61] Peter Fairley ‘In the face of cheap photovoltaics, a Turkish start-up is relaunching solar
thermal power’ from http://www.hittitesolarenergy.com/news.php?id=15
[62] Haydar Livatyalı, Taner Yıldırım ‘Yoğunlaştırılmış Güneş Enerjisi Teknolojisindeki
Gelişmeler’ Mühendis ve Makine P:16 Cilt: 53 Sayı: 633
[63] Haydar Livatyalı Derek Baker ‘Güneş’ten Elektrik Üretmenin Termal Yolu:
Yoğunlaştırılmış Güneş Enerjisi’ Bilim ve Teknik Haziran 2011
[64] Havuz Isıtma ve Mekân Soğutma Projesi, http://www.inosol.com.tr/TR/
index.php/projeler/
[65] ‘Türkiye'nin ilk yerli güneş enerjisi santrali kuruldu’ Yeni Enerji
Eylül - Ekim 2011 Sayı - 24 from http://www.yenienerji.info/?pid=25868
[66] Güneş Evi ve Bahçesi Tasarımı ve Yapımı (1993-2001) Yeni ve Temiz Enerji Araştırma
ve Uygulama Merkezi YETAM from http://www.yetam.hacettepe.edu.tr/gunes_evi.shtml
[67] http://www.unienerji.com/arsivler/19
[68] BIG PROJECTS: The SOLAR TOWER, http://www.green-planet-solarenergy.com/solar-tower.html
[69] Lorenzo. Las chimeneassolares:Deunapropuestaespañola en 1903 a la Central de
Manzanares (PDF) (in Spanish). De Los ArchivosHistóricos De La Energía Solar.
[70] Günther, Hanns In hundertJahren — Die künftigeEnergieversorgung der Welt. Stuttgart:
Kosmos, Gesellschaft der Naturfreunde (1931).
[71] J. Schlaich, R. Bergermann, W. Schiel, G. Weinrebe, ‘Design of Commercial Solar
Updraft Tower Systems – Utilization of Solar Induced Convective Flows for Power
Generation’Journal of Solar Energy Engineering 127 (1), 117-124, 2005
[72] Alan Williams ‘THE SOLAR CHIMNEY - would a regenerator improve efficiency?’
from http://www.globalwarmingsolutions.co.uk/web/the_solar_chimney.htm
[73] Solar updraft tower from http://en.wikipedia.org/wiki/Solar_updraft_tower
[74] Amel Dhahri, Ahmed Omri ‘A Review of solar Chimney Power Generation
Technology’ International Journal of Engineering and Advanced Technology (IJEAT) ISSN:
2249 – 8958, Volume-2, Issue-3, February 2013
[75] Arif KOYUN, İbrahim UCGUL, Mustafa ACAR, Ramazan SENOL ‘Gunes Bacası
Sisteminin Termal Ozet Dizaynı’ Tesisat Mühendisliği Dergisi Sayı: 98, s. 45-50, 2007
32
[76] İbrahim ÜÇGÜL ve Arif KOYUN Güneş Bacası Tasarım Parametreleri ve
Performansının Deneysel Olarak İncelenmesi Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri
Dergisi Cilt 16, Sayı 3, 2010, Sayfa 255-264
[77] Abdulcelil BUĞUTEKİN ‘An Experimental Investigation Of The Effect Of Periphery
Height And Ground Temperature Changes On The Solar Chimney System’ Isı Bilimi ve
Tekniği Dergisi, 32, 1, 51-58, 2012 J. of Thermal Science and Technology ©2012 TIBTD
Printed in Turkey ISSN 1300-3615
[78] http://www.enviromission.com.au/EVM/ShowStaticCategory.aspx?CategoryID=226&
HideTopLine=True#3
33

Download Report