ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 İÇİNDEKİLER 0 - KONU, TARİF, KAPSAM...................................................................................... 1 0.1 - KONU........................................................................................................................ 1 0.2 - TARİFLER................................................................................................................. 1 0.2.1 - Prefabrike Betonarme Elemanlar ........................................................................................ 1 0.2.2 - Prefabrike Öngerilmeli Beton Elemanlar ............................................................................. 1 0.2.3 - Prefabrike Bina .................................................................................................................... 1 0.2.4 - Prefabrike Yapõlarõn Taşõyõcõ Sistemleri .............................................................................. 1 0.2.5 - Modüler Eleman .................................................................................................................. 2 0.2.6 - Prefabrike Pano ................................................................................................................... 2 0.2.7 - Sandviç Pano ...................................................................................................................... 2 0.2.8 - Boşlukla Döşeme................................................................................................................. 2 0.2.9 - Yuvalõ Temel........................................................................................................................ 2 0.2.10 - Kompozit Taşõyõcõ Sistemler .............................................................................................. 2 0.2.11 - Kullanõlabilirlik Limit Durumu ............................................................................................. 2 0.2.12 - Son Limit Durumu.............................................................................................................. 2 0.2.13 - Özel Limit Durumlar........................................................................................................... 3 0.2.14 - Diyafram Davranõşõ............................................................................................................ 3 0.2.15 - Bağ Sistemi........................................................................................................................ 3 0.2.16 - Bağ Elemanlarõ .................................................................................................................. 3 0.2.17 - Bağ Çubuklarõ .................................................................................................................... 3 0.3 - KAPSAM ................................................................................................................... 3 1 - GENEL KURALLAR ............................................................................................. 3 1.1 - YAPININ TANITILMASI ............................................................................................. 3 1.2 - HESAPLARDA BULUNMASI GEREKEN HUSUSLAR .............................................. 3 1.3 - KULLANILAN SEMBOLLER...................................................................................... 4 2 - MALZEME............................................................................................................. 6 2.1 - BETON MALZEMESİ ................................................................................................ 6 2.1.1 - Çimento ............................................................................................................................... 6 2.1.2 - Agrega ................................................................................................................................. 6 2.1.3 - Su ........................................................................................................................................ 6 2.1.4 - Katkõ Maddeleri.................................................................................................................... 6 2.2 - BETON ÇELİĞİ ......................................................................................................... 7 2.3 - BETON SINIFLARI ve MUKAVEMETLERİ ................................................................ 7 2.4 - BİRLEŞİM MALZEMELERİ........................................................................................ 7 2.4.1 - Temel İlkeler ........................................................................................................................ 7 2.4.2 - Yerinde Dökme Birleşim Betonlarõ ...................................................................................... 7 2.4.3 - Dolgu Harçlarõ...................................................................................................................... 7 2.4.4 - Birleşim Metalleri ................................................................................................................. 7 2.4.5 - Mesnet Yastõklarõ................................................................................................................. 8 3 - YÜKLER................................................................................................................ 9 3.1 - GENEL ...................................................................................................................... 9 3.1.1 - Normal Yükler ...................................................................................................................... 9 3.1.2 - Deprem Yükleri .................................................................................................................... 9 3.13 - Taşõyõcõ Sistemin Boyutlarõndaki ve Düşey Yüklerin Doğrultusundaki Yaklaşõklõktan Doğan Ek Yükler ........................................................................................................................... 10 3.1.4 - Birleşim ve Mesnetlerde Yapõm ve Montaj Hatalarõndan Doğan Ek Yükler ...................... 10 3.2 - HESAP YÜKLERİ ve YÜK KOMBİNEZONLARI .......................................................10 4 - TASARIM ESASLARI ......................................................................................... 11 4.1 - GENEL .....................................................................................................................11 4.1.1 - Proje Kriterleri ve İç Kuvvetlerin Hesabõ............................................................................ 11 4.1.2 - Genleşme Derzi Aralõklarõ.................................................................................................. 12 4.13 - Malzeme Katsayõlarõ ........................................................................................................... 12 4.1.4 - İkinci Mertebe Etkileri ve Statolite Kontrolü ....................................................................... 12 4.1.5 - Yangõna Karşõ Mukavemet ................................................................................................ 13 4.2 - ELEMANLAR............................................................................................................13 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 4.2.1 - Döşemeler ......................................................................................................................... 13 4.2.2 - Kirişler................................................................................................................................ 16 4.2.3 - Kolonlar.............................................................................................................................. 16 4.2.4 - Duvarlar ............................................................................................................................ 17 4.2.5 - Bağ Elemanlarõ .................................................................................................................. 20 4.3 - BİRLEŞİMLER..........................................................................................................22 4.3.1 - Genel ................................................................................................................................. 22 4.3.2 - Birleşimlerde Yük Katsayõlarõ............................................................................................. 22 4.3.3 - Birleşim Elemanõ Olarak Kesme Sürtünmesi .................................................................... 23 4.3.4 - Saplamalar, Kanca veya Fiyonglar, Korniyerler ................................................................ 23 4.3.5 - Çubuk Eleman Birleşimleri ................................................................................................ 23 4.3.6- Kompozit Elemanlar ........................................................................................................... 34 4.3.7- Döşeme Panolarõnõn Ara ve Mesnet Birleşimleri................................................................ 36 43.8 - Taşõyõcõ Panolar Arasõndaki Kayma Birleşimleri................................................................. 37 4.3.9 - Panolar Arasõndaki Basõnç Birleşimleri ............................................................................. 42 4.3.10- Taşõyõcõ Duvarlar ile Rijitlik Duvarlarõ Arasõndaki Düşey Birleşim .................................... 44 4.4 - TEMELLER ve KOLON TEMEL BİRLEŞİMLERİ ......................................................45 4.4.1 - Genel ................................................................................................................................. 45 4.4.2 - Yuvalõ Temeller.................................................................................................................. 45 4.4.3 - Prefabrike Kolonlarõn Temelle Kuru Birleşimi.................................................................... 47 4.4.4 - Prefabrike Kolonlarõn Temelle Islak Birleşimi .................................................................... 47 5 - İMALAT, KONTROL VE DENEYLER ................................................................. 47 5.1 - BETON KARIŞIMLARI .............................................................................................47 5.2 - BETON ÜRETİMİ .....................................................................................................47 5.2.1 - Malzemelerin Stoklanmasõ ve Ölçülmesi........................................................................... 47 5.2.2 - Beton Santrallarõ ................................................................................................................ 47 5.3 - KALIPLAR ................................................................................................................48 5.4 - BETON DÖKÜMÜ ....................................................................................................48 5.4.1 - Kalõp Hazõrlõğõ ve Taşõma .................................................................................................. 48 5.4.2 Betonun Kalõba Yerleştirilmesi .................................................................................... 48 5.4.3 - Değişik Hava Şartlarõnda Beton Dökümü.......................................................................... 48 5.4.4 - Beton Kürü......................................................................................................................... 48 5.5 - KALIPTAN ALMA VE YÜZEY DÜZELTME İŞLERİ...................................................49 5.6 - BETON KONTROLÜ VE DENEYLERİ......................................................................49 5.6.1 - Genel ................................................................................................................................. 49 5.6.2 - Malzeme Kontrol ve Deneyleri........................................................................................... 49 5.6.3- Beton Nitelik Denetimi ........................................................................................................ 50 5.7- TOLERANSLAR-BOYUT VE YÜZEY KONTROLLERİ ..............................................52 5.7.1 - Toleranslar......................................................................................................................... 52 5.7.2 - Boyut ve Yüzey Kontrolleri ................................................................................................ 52 5.8 - ELEMAN DENEYLERİ .............................................................................................52 5.8.1 - Mukavemet Deneyleri........................................................................................................ 52 5.8.2 - Beton Çekici İle Kontrol Deneyleri ..................................................................................... 53 5.9 - YAPI ÜZERİNDE YAPILAN DENEYLER ..................................................................54 6 - STOKLAMA, MONTAJ VE TOLERANSLARI .................................................... 55 6.1 - STOK MESNETLERİ................................................................................................55 6.2 - PREFABRİKE BETON ELEMANLARIN TAŞINMASI................................................55 6.2.1 - Taşõma Sõrasõnda Mesnetleme ......................................................................................... 55 6.2.2 - Taşõma Sõrasõnda Meydana Gelen Dinamik Gerilmelerin Tahkiki..................................... 55 6.3 - PREFABRİKE BETON ELEMANLARIN MONTAJI ...................................................55 6.3.1- Mesnetleme ve Alõnacak Yükler ......................................................................................... 55 6.3.2 - Yanal Stabilite.................................................................................................................... 55 6.3.3 - Montaj Toleranslarõ............................................................................................................ 56 EK - A....................................................................................................................... 62 EK - B....................................................................................................................... 64 EK - C....................................................................................................................... 66 EK - D....................................................................................................................... 70 EK - E ....................................................................................................................... 72 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 EK - F ....................................................................................................................... 78 EK - G ...................................................................................................................... 80 EK - H....................................................................................................................... 82 EK - I ........................................................................................................................ 85 EK - J ....................................................................................................................... 91 EK - K....................................................................................................................... 92 EK - L ....................................................................................................................... 96 EK - M .................................................................................................................... 101 TADİL ..................................................................................................................... 107 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 YAPI ELEMANLARI, TAŞIYICI SİSTEMLER VE BİNALAR PREFABRİKE BETONARME VE ÖNGERİLMELİ BETONDAN - HESAP ESASLARI İLE İMALAT VE MONTAJ KURALLARI 0 - KONU, TARİF, KAPSAM 0.1 - KONU Bu standard, prefabrike (ön yapõm) betonarme ve öngerilmeli beton yapõ elemanlarõ, bu elemanlardan oluşan taşõyõcõ sistemlerle binalarõn hesap esaslarõ, imalat ve montaj kurallarõna dairdir. 0.2 - TARİFLER 0.2.1 - Prefabrike Betonarme Elemanlar Prefabrike betonarme elemanlar, fabrika, atölye vb. yerlerde, hazõrlanmõş kalõplarda seri olarak üretilen, inşaat yerine taşman ve vinç v.b kaldõrma araçlarõ ile montajõ yapõlan, bu işlemler dolayõsõ ile de özel olarak projelendirilen hazõr yapõ elemanlarõdõr. 0.2.2 - Prefabrike Öngerilmeli Beton Elemanlar Prefabrike öngerilmeli beton elemanlar, fabrika, atölye vb. yerlerde, hazõrlanmõş kalõp ve yataklarda seri olarak üretilen ve öngerilme ve/veya ard gerilme uygulanan, sonradan inşaat yerine taşõnan ve vinç vb. kaldõrma araçlarõ ile montajõ yapõlan, bu işlemler dolayõsõ ile de özel olarak projelendirilen yapõ elemanlarõdõr. NOT : Prefabrike bir yapõ elemanõna, ard-gerilme, gerekli koşullar sağlanõp eleman yerine yerleştirildikten sonra da uygulanabilir. 0.2.3 - Prefabrike Bina Prefabrike bina, taşõyõcõ sisteminin tamamõ prefabrike betonarme ve/veya öngerilmeli beton yapõ elemanlarõndan oluşan veya geleneksel yapõm tekniği içinde taşõyõcõ sistemlerinin bir bölümü prefabrike betonarme ve/veya öngerilmeli beton yapõ elemanlarõyla oluşturulan konut, otel, yurt, okul, sağlõk tesisleri, sanayi tesisi, depo, katlõ otopark, ticaret merkezi vb. yapõlardõr. NOT: Prefabrike binalarda, imalat ve montaj kolaylõğõ sağlamak amacõyla sistemin modüler olarak seçilmesi önerilir. 0.2.4 - Prefabrike Yapõlarõn Taşõyõcõ Sistemleri Prefabrike yapõlarõn taşõyõcõ sistemleri, kolon-kirişlerden,kolon-döşemelerden, taşõyõcõ panolardan, hücrelerden ve bunlarõn birleşiminden oluşan sistemlerdir.(Şekil 1) 0.2.4.1 - Kolon-Kiriş Sistemler Kolon-Kiriş sistemler, prefabrike kolon ve kirişlerden oluşan, düğüm noktalarõ yerine göre rijit veya mafsalh olarak teşkil edilebilen, gerektiğinde yatay kuvvetleri alacak yerinde dökme perde veya prefabrike pano duvarlar ihtiva eden sistemlerdir. 0.2.4.2 - Kolon-Döşeme Sistemler Kolon-Döşeme sistemler, döşeme panolarõnõn doğrudan kolonlar, perde ya da prefabrike pano duvarlar üzerine uygun detaylarla oturtulduğu ve döşemelerin diyafram oluşturarak yatay yükleri düşey taşõyõcõlara aktardõğõ sistemlerdir. 0.2.43 - Taşõyõcõ Duvarlõ (Pano) Sistemler Taşõyõcõ Duvarlõ sistemler, birbirleri ile yatay ve düşey yönlerde bağlantõlarõ yapõlan düşey panolarla, tek veya çift yönde çalõşan döşeme panolarõndan oluşan sistemlerdir. 0.2.4.4 - Hücre Sistemler Hücre Sistemler, döşeme ve duvar elemanlarõnõn fabrikada, birlikte veya ayrõ ayrõ dökülüp birleştirilerek hücrelerin teşkil edildiği ve bu hücrelerin tesisat armatürleri, doğrama, cam ve kaplama gibi ince işleri de tamamlanmõş olarak şantiyeye sevkedildiği, montajõ ve birbirleri ile bağlantõlarõnõn yapõlarak yapõnõn tamamlandõğõ sistemlerdir. 1 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 ŞEKİL 1 - Taşõyõcõ Sistemler 0.2.5 - Modüler Eleman Modüler eleman, prefabrike binalarda, eleman boyutlarõndaki çeşitliliği en aza indirmek ve dolayõsõyla seri üretim ve montajõ sağlamak amacõyla, boyutlarõ, belli bir ölçü değerinin katlarõ olarak seçilmiş prefabrike elemanlardõr. 0.2.6 - Prefabrike Pano Prefabrike pano, taşõyõcõ veya konstrüktif amaçlarla ve belli modüllerle üretilen perde, duvar ve döşeme elemanlarõdõr. 0.2.7 - Sandviç Pano Sandviç pano, iki beton tabaka arasõnda yalõtõm tabakasõ bulunan ve bu iki tabakanõn birbirine uygun bir şekilde tutturulduğu taşõyõcõ veya konstrüktif perde, duvar ve döşeme panolarõdõr. 0.2.8 - Boşlukla Döşeme Boşluklu döşeme, üretim aşamasõnda, çeşitli tekniklerle kesitinde en çok yüzde 60'a kadar olmak üzere boşluklar bõrakõlmõş ve statik açõdan tek yönlü çalõşan döşeme elemanlarõdõr. 0.2.9 - Yuvalõ Temel Yuvalõ temel, temel pabucu ile birlikte dökülen, kutu şeklinde , kolon boyutlarõndan daha geniş bir kolon yuvasõ ve temel pabucundan oluşan, montajdan sonra kolonla kutu arasõndaki boşluğun harçla doldurulduğu temel elemanõdõr. 0.2.10 - Kompozit Taşõyõcõ Sistemler Kompozit taşõyõcõ sistemler, kõsmen prefabrike, kõsmen de yerinde dökme beton ve/veya betonarme ile tamamlanan eleman ve bunlardan oluşan taşõyõcõ sistemlerdir. 0.2.11 - Kullanõlabilirlik Limit Durumu Kullanõlabilirlik limit durumu, elemanlarõn gerilme, deformasyon, yer değiştirme, çatlak genişliği vb. değerlerinin sõnõr durumudur. 0.2.12 - Son Limit Durumu Son limit durumu, eleman, taşõyõcõ sistem ve binanõn ani bir kõrõlma olmadan sünek bir davranõş göstererek taşõma kapasitesine ulaşmasõdõr. 2 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 0.2.13 - Özel Limit Durumlar Özel limit durumlar, prefabrike elemanlarõn kalõptan alma, taşõma, montaj, birleşim noktalarõndaki yer değiştirmeler, ani veya aşamalõ yõkõlmalar gibi durumlardaki sõnõr değerlerdir. 0.2.14 - Diyafram Davranõşõ Diyafram davranõşõ, aynõ yatay düzlemdeki elemanlarõn birlikte çalõşarak yatay yükleri düşey taşõyõcõ sistemlere aktarmasõdõr. 0.2.15 - Bağ Sistemi Bağ sistemi, yatayda döşemelerin bir diyafram gibi davranabilmesini sağlamak, düşeyde ise yatay yüklerin oluşturduğu düşey çekme kuvvetlerini temele aktarmak amacõnõ taşõyan, düzlem içi eğilme, kesme ve çekme etkilerinden oluşan çekme kuvvetlerine karşõ koyan bağ elemanlarõ (bağ hatõllarõ) ve bağ çubuklarõndan oluşan sistemdir. 0.2.16 - Bağ Elemanlarõ Bağ elemanlarõ, genellikle pano uç mesnetleri ve panolara dik döşeme kenarlarõ boyunca yerinde beton dökülerek oluşturulan, döşemede oluşan çekme kuvvetlerini, stabiliteyi sağlayacak yapõ elemanlarõna aktaran elemanlardõr. 0.2.17 - Bağ Çubuklarõ Bağ çubuklarõ, kesme sürtünmesi etkisiyle kesme kuvvetlerini panolara dik veya paralel birleşimlerdeki bağ elemanlarõna (bağ hatõllarõna) aktarõlmasõnda kullanõlan belli bir birleşim noktasõndaki teçhizatlardõr. 0.3 - KAPSAM Bu Standard, prefabrike betonarme ve öngerilmeli beton yapõ elemanlarõ, bu elemanlardan oluşan taşõyõcõ sistemlerle binalarõn hesap esaslarõ, imalat ve montaj kurallarõm kapsar. Karayolu köprü kirişleri ve elemanlarõ, menfezler, refüj elemanlarõ, kanaletler, prefabrike kazõk ve direkler, hafif beton elemanlar, taşõyõcõ olmayan cephe ve bölme elemanlarõ, şehir mobilyalarõ vb. bu standardõn temel ilkeleri geçerli olmakla birlikte, bu standardõn kapsamõ dõşõndadõr. 1 - GENEL KURALLAR 1.1 - YAPININ TANITILMASI Prefabrike eleman ve/veya binalarõn tanõtõlmasõ, elemanlarõn ve/veya binalarõn yapõlõş amaç ve işlevlerinin belgelere dayalõ olarak belirlenmesini ve şeklinin genel hatlarõyla gösterilmesini; mukavemet hesaplan ise, imalat, montaj, kullanõm ile ilgili yükleme durumlarõna, zamana ve sõcaklõğa bağlõ deformasyonlara ve özel durumlarda, montaj sõrasõna, kompoze elemanlarõn kalõpta tutulmasõna ilişkin bilgileri kapsar. 1.2 - HESAPLARDA BULUNMASI GEREKEN HUSUSLAR Hesaplar, kolay izlenebilir ve kontrol edilebilir olmalõ, olabildiği kadar şekil ihtiva etmeli ve aşağõdaki unsurlarõ kapsamalõdõr: − Temel zemininin nitelikleri ve zemin emniyet gerilmesi, − Kullanõlacak teçhizat çeliği, beton sõnõfõ, − Bina sistemi ve/veya münferit elemanlarõn ölçüleri, − Montaj planõ ve gerektiğinde sõrasõ, − Elemanlarõn kendi ağõrlõklarõ, − Varsa, ongenime kuvvetleri ve öngerilme kayõplarõ, − Elemanlann kesitleri ve boyutlan, − Gerektiğinde birleşim detaylannõn verilmesi, − Eleman gerilmelerinin veya taşõma kapasitesinin, öngörülen yükler altõnda aşõlmadõğõnõn gösterilerek, yapõ güvenliğini sağlayacak sõnõrlarõn içinde kalõndõğõnõn kanõtlanmasõ, − Senim, çatlak gibi şekil ve yer değiştirmelerin kabul edilebilir sõnõrlar içinde kaldõğõnõn gösterilmesi, − Devrilme, kayma, mesnetlerden kalkma emniyetinin, mesnet deformasyonlarõnõn, gerektiğinde birleşme noktalarõnõn, kaldõrma kancalarõnõn ve montajda doğabilecek yüklere karşõ tahkik, 3 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI − Hesaplarõn bilgisayarla yapõlmasõ durumunda, veriler, çõkõş bilgileri, − Hesaplarõn sonuna eklenecek kullanõlan kaynaklar. programõn TS 9967/Mart 1992 dayandõğõ 1.3 - KULLANILAN SEMBOLLER Ac As Avf Acr An Ab Ao A1,A2 Ash Ach Ah Asf Ash Av Awh Aj Ajc Ajt Ake Aw a1 a2 bw b b’ bke b1 b2 C Co c d de db dy dp ht E Ec Es e Fs fcm fck fbu fcmk fcwk fyk fs fcd fywk fykv 4 : Beton alanõ : Çekme teçhizatõ alanõ : Kesme sürtünme teçhizatõ : Çatlak yüzeyi : Temas yüzeyine dik teçhizat alanõ İnceltilmiş mesnette çekme teçhizatõ : Saplama en kesit alanõ : Saplamalarda koni yanyüz alanõ : Oturma alanõ : Askõ teçhizatõ, mesnetlerde kullanõlan hasõr teçhizat alanõ : Yatay teçhizat (kiriş mesnet bölgesi) : İnceltilmiş uç bölgesine konulan yatay teçhizat : İnceltilmiş mesnette eğilme teçhizatõ : Kiriş mesnet bölgesinde eğik beton basõnç kuvvetinin yatay birleşenini alan teçhizat : İnceltilmiş kiriş ucunda düşey etriyeler toplam alanõ : Yatay kayma teçhizatõ : Birleşim kesit alanõ : Basõnçlõ birleşim kesit alanõ : Çekmeli birleşim kesit alanõ : Kenetlerin kesit alanõ toplamõ : Pano yatay kesiti alam : Yuvalõ temelde yuvanõn iç çevresi kenarõ uzunluklarõndan biri : Yuvalõ temelde yuvanõn dõş çevresi kenarõ uzunluklarõndan biri : Gövde genişliği : Tabla genişliği, korniyer genişliği, kirişin ortalama genişliği : Yatay kaymaya esas alõnacak kesit genişliği Düşey birleşimde ek genişliği : Kenet genişliği : Yuvalõ temelde yuvanõn iç çevre kenarlarõndan biri : Yuvalõ temelde yuvanõn dõş çevre kenarlarõndan biri : Yuvalõ temelde diyagonal basõnç kuvveti : Deprem Bölge Katsayõsõ : Reaksiyonun yayõlma genişliği : Faydalõ yükseklik, ara malzeme kalõnlõğõ : Saplamanõn serbest kenara mesafesi : Saplama nominal çapõ : Kompozit kesitte yerinde dökme beton kalõnlõğõ : Kompozit kesitin faydalõ yüksekliği : Temel plağõ kalõnlõğõ : Elastisite modülü : Beton Elastisite modülü : Çelik Elastisite modülü : Eksantriklik (dõşmerkezlik) : Kõsa konsolda eğilme teçhizatõ çekme kuvveti : Betonun ortalama basõnç mukavemeti (28 günlük) : Betonun karakteristik basõnç mukavemeti : Harç eğilme gerilmesi : Harç karakteristik mukavemeti : Pano betonu karakteristik mukavemeti : Teçhizat çeliğinin karakteristik akma mukavemeti : Saplama malzemesinin karakteristik akma mukavemeti : Betonun hesap basõnç mukavemeti : Asm teçhizatõ karakteristik akma limiti : Asv teçhizatõ karakteristik akma limiti hesap esaslarõ, ICS 01.060;91.080.40 fcyk : fcpk : : fht fcwd : fctk(0,05): G : G∞ : : Hd Hres : H1 : : H2 h : hw : hk : hp : : hke h1 : k : lc : l : lb : : lj lw : M : N : M1 : No : : Nr N : P : Pc : Pd : R : Rp : RNd : s : T : t : tt : tj : tke : tw : v : Vd : : Vres TÜRK STANDARDI Yerinde dökme beton karakteristik basõnç mukavemeti Prefabrike beton karakteristik basõnç mukavemeti Yatay kaymada çekme mukavemeti Pano betonu hesap basõnç mukavemeti Karakteristik çekme mukavemeti alt değeri Ara malzeme kayma modülü Sünme etkili kayma modülü (ara malzeme) Temas yüzeyine dik çekme kuvveti, prefabrike eleman üzerindeki yatay kuvvet Saplama çekme mukavemeti Kõsa süreli yatay yük Empoze edilmiş deformasyonlara bağlõ yatay yük Kiriş yüksekliği, Duvar panosu yüksekliği Burkulma boyu Kompozit kesitte prefabrike beton yükseldiği Kenet yüksekliği Yuva kenar kalõnlõğõ Katsayõ basõnç etkisindeki elemanlarda burkulma boyu katsayõsõ Pano alt kenarõnda basõnç bölgesi uzunluğu Açõklõk, eleman boyu Saplama boyu Teçhizat çubuğu kenetlenme boyu, kolonun yuvalõ temele giren kõsõmõnõn boyu Birleşim uzunluğu Perde uzunluğu Eğilme momenti Eksenel kuvvet Birim boy için normal kuvvet Çekme kuvveti Rijitleştirilen taşõyõcõ duvarõn,rijitlik duvarõ bölgesindeki toplam düşey kuvveti Kat adedi, kenet sayõsõ Tekil kuvvet, bulondaki kuvvet Saplama kõrõlma konisi çekme kuvveti Hesap tekil yükü, Döşeme mesnet reaksiyonu Yapõ tipi katsayõsõ Sünme ile ilgili bir katsayõ Bileşke kuvvet Pano basõnç birleşim mukavemeti Teçhizat aralõğõ (Etriye, vs) Bağ eleman-Bağ çubuklarmdaki çekme kuvveti Eleman kalõnlõğõ (çelik plaka, korniyer) Toplam ara malzeme kalõnlõğõ Basõnçlõ birleşim yüksekliği Kenet derinliği Pano kalõnlõğõ Kesme kuvveti Hesap kesme kuvveti Kesme kuvveti altõnda kesitin taşõma gücü Vres : Kompozit kesitin yatay kayma mukavemeti Vres , s : Çeliğe bağlõ kayma kuvvetinin en büyük değeri Yatay kayma kuvveti : Vbdx Vdx : Vdy : Vdz : Vpdy : : Vfd Vo : Vres,p : W : α : β1,β2,β3 : γ : TS 9967/Mart 1992 Başlõk kuvveti x doğrultusunda kayma kuvveti y doğrultusunda yatay kesme kuvveti z doğrultusunda düşey kesme kuvveti y doğrultusunda mesnetlerde meydana gelen kesme kuvvetleri Duvar panosu mesnedinde kesme kuvveti hesap değeri Yuvalõ temelde mesnet kuvveti Taban plağõ kesme mukavemeti Eleman veya kat ağõrlõğõ Dönme açõsõ Katsayõ Kayma Deformasyonu 5 ICS 01.060;91.080.40 γmc γmcy γmcp γn1 γz γer γn ∆εps δ1,δ2 λ ηi ηs µ µe ρ σc σck σ1 σco σc,max σ τ τv τh φ : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Betona uygulanan malzeme katsayõsõ Yerinde dökme beton malzeme katsayõsõ Prefabrike beton malzeme katsayõsõ Katsayõ Katsayõ Katsayõ Katsayõ Ongenime donatõsõ birim deformasyonu Sapma açõsõ Beton bağõl yoğunluğuna bağlõ katsayõ Birleşimin dar veya geniş olmasõna bağlõ katsayõ Katsayõ Beton dökümü ve pürüzlülüğe bağlõ katsayõ Sürtünme katsayõsõ Çekme teçhizatõ oranõ Betondaki gerilme (Basõnç) Betondaki kontrol şeridindeki gerilme Küçük asal gerilme Ortalama beton gerilmesi Maximum beton gerilmesi Standart sapma Kayma gerilmesi Nominal düşey kayõna gerilmesi Nominal yatay kayma gerilmesi Teçhizat çapõ, katsayõ 2 - MALZEME Prefabrike elemanlarõn imalatõnda kullanõlan çimento, agregalar, su, katkõ maddeleri, beton çeliği gibi malzemeler ile beton sõnõf ve mukavemetleri, birleşim betonlarõ, harçlarõ ve metalleri için aranõlan şartlar, aşağõdaki maddelerde verilmiştir. 2.1 - BETON MALZEMESİ 2.1.1 - Çimento (1) Prefabrike elemanlarda TS 19 veya TS 3646'ya uygun nitelikte çimentolar kullanõlmalõdõr. 2.1.2 - Agrega Kullanõlacak agregalar TS 706'da aranan şartlara uymalõdõr. İstenilen mukavemeti, betonda ayrõşmadan ve fazla su gerektirmeden sağlayan agregalar kullanõlmalõdõr. Buna göre, amaca uygun granülometri seçilmeli, kullanõlacak en büyük dane büyüklüğü için TS 500'de verilen şartlar sağlanmalõdõr. 2.1.3 - Su Prefabrike elemanlarõn imalatõnda kullanõlacak sular, TS 500'de gösterilen şartlara uygun olmalõdõr. 2.1.4 - Katkõ Maddeleri Katkõ maddesi, akõşkanlõğõ veya dayanõmõ artõrmak, prizi hõzlandõrmak, hava yüzdesini yükseltmek vb. nedenlerle, TS 3452 ve TS 3456'a uygun olmasõ, imalatçõ önerilerinin gözeltilmesi ve bunlarõn deneylerle kontrol edilmesi' şartõyla kullanõlabilir. 1) Bu Standard metninde atõf yapõlan diğer Türk Standardlannõn numaralan metnin sonunda verilmiştir. 6 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Prefabrike elemanlarda kalsiyum klorür (CaCl2) kullanõlmamalõdõr. 2.2 - BETON ÇELİĞİ Kullanõlacak beton çelik çubuklar TS 708'e, beton çelik hasõrlarõ TS 4559'a, öngerilmeli beton için çelik teller, toronlar ve çubuklar TS 3721'e, TS 5679'a ve TS 5680'e uygun olmalõdõr. Teçhizat çelikleri ve teller, beton ile çelik arasõndaki aderansõ azaltacak pas parçalan, yağ gibi maddelerden temizlenmelidir. 2.3 - BETON SINIFLARI ve MUKAVEMETLERİ Beton mukavemeti madde 5.6.3'deki metotlara uygun olarak sağlanmalõdõr. Prefabrike elemanlarõn betonlarõnda BS 20'den daha düşük mukavemette beton kullanõlmamalõdõr. Bu değer, öngerilmeli beton elemanlar için BS 30'dur. 2.4 - BİRLEŞİM MALZEMELERİ 2.4.1 - Temel İlkeler Prefabrike elemanlarõn birleşimlerinde kullanõlacak malzemelerin seçiminde en önemli unsur, söz konusu birleşimden beklenen davranõşõn sağlanmasõdõr. Beton ile birleşim malzemesi arasõndaki bağlantõ, aderans veya oturma ile sağlanõr. Bağlantõnõn sünek bir davranõş göstermesi için, sõnõr durumda, betondan önce bağlantõ içindeki çeliğin akmaya başlamasõ tercih edilmelidir. Ayrõca, gerekli mukavemetin sağlanabilmesi için, çelik bağlantõ elemanlarõnõn, betona yeterli derecede kenetlenmesi (ankre edilmeleri) önemlidir. Bu maddede sõk kullanõlan birleşim malzemeleri verilmiştir. Bu malzemelerin tasarõm kurallarõ ise Madde 4.3'de verilmiştir. 2.4.2 - Yerinde Dökme Birleşim Betonlarõ Prefabrike yapõlarda, elemanlar arasõndaki birleşimlerde basõnç ve kesme kuvvetlerinin aktarõlmasõ için yerinde dökme beton kullanõlabilir. Yerinde dökülen betonlarda beton sõnõfõ en az BS20 ve en büyük agrega çapõ 15 mm. olmalõdõr. Sõkõştõrma işlemi mümkünse vibratörle, yoksa uygun bir şekilde şişlenerek yapõlmalõdõr. Gerekiyorsa akõşkanlõğõ artõrõcõ bir katkõ maddesi kullanõlabilir. 2.4.3 - Dolgu Harçlarõ Çimento, kum ve suyun karõştõrõlmasõyla elde edilen dolgu harçlarõ, prefabrike inşaatta, yangõn ve paslanmaya karşõ, onarõmlarda derzlerin kapatõlmasõnda ve basõnç kuvvetlerinin aktarõlmasõnda kullanõlmalõdõr. Büzülmeyi azaltmak amacõyla katkõ maddesi kullanõlmõyorsa, harç mümkün olduğunca kuru olmalõdõr. 2.4.4 - Birleşim Metalleri 2.4.4.1 - Çelik Teçhizat Çubuklarõ Prefabrike elemanlarõn birleşimlerinde kullanõlacak teçhizat çubuklarõ TS 708'e uygun olmalõdõr. Bu çubuklarõn kenetlenmelerinin sağlanmasõ için TS 500'deki şartlara uyulmalõdõr. Ancak bazõ birleşim noktalarõnda yeterli kenetlenme boyuna ulaşmak mümkün olamaz. Bu hallerde kenetlenme, kanca oluşturarak, kaynaklõ enine çubuk kullanarak ve kaynaklõ veya vidalõ çelik plakalar vasõtasõyla sağlanabilir. 2.4.4.2 - Bulonlar ve Yivli Birleştiriciler Prefabrike beton elemanlarõn birleşim detaylarõnda çeşitli tiplerde bulonlar ve yivli birleştiriciler montaj hõzõnõ arttõrmak için kullanõlõr. Ancak, bu tür bağlantõ elemanlarõ sõkõ imalat toleranslarõ gerektirdiğinden bu hususa dikkat edilmelidir. 2.4.4.2.1 - Standard Bulonlar Standard bulonlar TS 1033 ve TS 1034'de belirtilen şartlara uygun olmalõdõr. 7 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 2.4.4.2.2 - Yüksek Mukavemetli Bulonlar Yüksek mukavemetli bulonlar imalatçõ katologlannda belirtilen şartlara uygun olmalõdõr. Bunlar genellikle sõkõştõrma ile sürtünme kuvveti yaratmak için kullanõlõr. 2.4.4.2.3 - Yivli Çelik Çubuklar Yivli çelik çubuklar genellikle kolon tabanlarõnda, kolonu temele bağlamak için kullanõlõr. 2.4.4.2.4 - Ard-Germe Çubuklan Prefabrike elemanlarõn birleşim detaylarõnda kullanõlacak ard-germe çubuklarõ TS 5680'de belirtilen şartlara uygun olmalõdõr. 2.4.4.2.5 - Dübeller Dübeller, sertleşmiş betonda açõlan deliklere yerleştirilir. Genleşmeli ve kimyasal olmak üzere 2 çeşit olan dübeller imalatçõ firmanõn verileri doğrultusunda kullanõlmalõdõr. 2.4.4.3 - Gömülü Çelik Elemanlar ve Saplamalar Bu tür elemanlar, çelikten imal edilmiş diğer birleşim elemanlarõna vidalanmak veya kaynaklanmak üzere bir ana parça ve betona kenetleme için, imal edilirken ana parçaya kaynaklanmõş çelik bir elemandan oluşmalõdõr. Sünek davranõşõn sağlanmasõ için bu tür bağlantõ elemanlarõnõn betona çok iyi kenetlenmesine ve bağlantõnõn kõrõlmasõnõn betondan önce çelikte başlamasõna dikkat edilmelidir. 2.4.4.4 - Taşõyõcõ Çelik Plakalar ve Profiller Prefabrike eleman birleşimlerinde taşõyõcõ özelliklere sahip çelik plakalar, I ve U kesitli çelik profiller ve benzerleri kullanõlabilir. Çelik plakanõn kalõnlõğõ 4 mm'den az olmamalõdõr. Çelik plakalarõn ankraj elemanlarõna özen gösterilmelidir. 2.4.4.5 - Taşõyõcõ Çelik Kaynaklarõ Taşõyõcõ çelik kaynaklarõnõn TS 3357'de belirtilen şartlara uygunluğu sağlanmalõdõr. 2.4.4.6 - Ard-Germe Çeliği Moment aktaran birleşimlerde ard-germe metodu kullanõlabilir. Ard-germe için toron veya öngerme çubuklarõnõn kullanõlmasõ uygundur. Bunlar TS 5679 ve TS 5680'de belirtilen şartlara uygun olmalõdõr. Soyutlandõrma esnasõnda ard-germenin etkileri araştõrõlõrken ard-germe kuvvetinin hassas olarak belirlenmesi önemlidir. Normal olarak en-az 5 ila 7 metrelik ard-germe toronu kullanõlõr. Ancak, kõsa toronlar söz konusu ise, ard-germe etkilerinin bulunmadõğõ varsayõlmalõ ve boyutlandõrmada sadece toronun sünekliği ve çekme mukavemeti göz önüne alõnmalõdõr. 2.4.5 - Mesnet Yastõklarõ Mesnet elemanlarõ, gerektiğinde yük dağõlõmõnõ sağlamak amacõyla prefabrike elemanlarõn birbirleri üzerine oturduklarõ birleşimlerde kullanõlõr. Bu tür elemanlar, yatay düzlemdeki hareketlere ve dönmelere izin vererek gerilmeleri azaltõrlar. Mesnetlerde kullanõlabilecek bazõ elemanlar aşağõda verilmiştir. − Neopren Yastõklar : Bu yastõklarõn düşey yöndeki mukavemetleri düşük olmakla birlikte diğer yönlerde sağladõklarõ hareket serbestliği başka mesnet yastõklarõna oranla daha yüksektir. − Gelişigüzel fiber dizili yastõklar : Bu tür yastõklar daha yüksek basõnç mukavemeti sağlarken yatay ve dönme hareketlerindeki serbestliği neopren yastõklara oranla daha azdõr. − Pamuk lifli yastõklar: Bu tür yastõklarda pamuk elyafõndan dokunmuş tabakalar bulunur. Yüksek basõnç mukavemeti sağlarlar. − Çelik veya cam elyafõ kaplõ yastõklar. − Teflon kaplõ yastõklar: Yatay hareket serbestliğini kaymaya izin vererek arttõrõrlar. − Kaplamalõ Sunta : Boşluklu döşeme elemanlarõnõn mesnetlerinde kullanõlõr. Rutubetli ortamda kullanõrken özel önlem alõnmalõdõr. − Mültimonomer Plastik Yastõklar : Genellikle boşluklu döşeme elemanlarõnõn mesnetlerinde kullanõlõr. Basõnç mukavemeti betonunkinden fazladõr. 2) Bu bilgiler Meteoroloji Genel Müdürlüğünden alõnabilir. 8 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 3 - YÜKLER 3.1 - GENEL Prefabrike bir yapõda, iç kuvvet oluşturan ve kullanma süresince aşõlmasõ belirli bir olasõlõkla mümkün olan karakteristik yükler aşağõda verilmiştir: 3.1.1 - Normal Yükler Düşey yükler ile rüzgar yükleri TS 498'den, empoze edilmiş deformasyonlar TS 3233'den, sõcaklõk değişimi iklim haritalarõndan veya yerel meteoroloji istatistik değerlerinden alõnõr. 2) 3.1.2 - Deprem Yükleri Deprem yük ve etkilerinin hesabõnda, "Afet Bölgelerinde Yapõlacak Yapõlar Hakkõnda Yönetmelik" hükümleri geçerlidir. Ancak, Prefabrike taşõyõcõ sistemlerin özel durum gösteren aşağõda açõklanan tipleri için, statikçe eşdeğer kuvvetlerin kullanõldõğõ yan dinamik analizde (R) yapõ tipi katsayõsõ olarak Çizelge 1'de verilen değerler kullanõlõr. Çizelge 1 - Deprem İçin R Yapõ Tipi Katsayõsõ (R) YAPI TİPİ KATSAYISI YAPI TİPİ Kolon ve kirişleri ile veya çerçeve parçalan ile monolitik hale getirilmiş bir veya çok katlõ prefabrike çerçeveler Perdeleri yerinde dökme prefabrike perde çerçeveli sistemler Prefabrike perdeli sistemler veya SÜNEKLİĞİ ARTIRILMIŞ (*) SÜNEKLİĞİ NORMAL 5.0 3.5 4.2 3.2 3.3 Deprem Doğrultusunda kolon başlarõnõn, 2.6 aynõ bir sõradaki Eşit yerdeğiştirmelerin Eşit yerdeğiştirmenin sağlandõğõ yapõ sağlanamadõğõ yapõ Tabanõ ankastre prefabrike veya yerinde dökme beton kolonlara prefabrike kirişlerin mafsallõ olarak oturtulmasõ ile meydana gelen ve kolonlarõ temel üstünden itibaren alt 1/3 bölgeleri sargõ bölgesi gibi donatõlmõş ve en fazla 3 katlõ olan çerçeveler 3.5 (*) Afet bölgelerinde yapõlacak yapõlar hakkõndaki yönetmelikte sünekliği artõrõlmõş yapõ. 2.5 belirtilen kurallara göre - Taşõyõcõ sisteme asõlan duvar panolarõnõn bağlantõ elemanlarõna herhangi bir doğrultuda etkiyen deprem kuvveti, F = 2,5 Co W R (1) olarak hesaplanõr. W asõlõ olan pano ağõrlõğõdõr. - Bir ve çok katlõ yapõlarda Spektrum katsayõsõ S, hesaplanan T periyoduna bağlõ olarak bulunur. 9 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 3.13 - Taşõyõcõ Sistemin Boyutlarõndaki ve Düşey Yüklerin Doğrultusundaki Yaklaşõklõktan Doğan Ek Yükler Taşõyõcõ sistemin boyutlarõndaki ve düşey yüklerin doğrultusundaki sapmalardan doğan ek yükler, aşağõdaki formüllere göre hesaplanarak dikkate alõnmalõdõr. a) Yapõdaki tüm düşey elemanlarõn eksenlerinden, δ 1 = ± (1 + 7 kn ).10 −3 radyan (2) kadar saptõğõ (şekil 2a), kabul edilerek sistem hesaplanmalõdõr. b) Her kattaki yatay elemanlarõn hesabõnda, düşey elemanlarõn eksenlerinden, δ 2 = ± (1 + 7 2k ).10 −3 radyan (3) kadar saptõğõ (şekil 2b) kabul edilerek, bundan doğan yatay kuvvet bileşenleri o katõn kirişlerine normal kuvvet olarak verilir. Burada k : bir kattaki rijitleştirilen düşey eleman sayõsõ, n : kat adedidir. Şekil 2 - Boyut ve Düşey Yük Doğrultusundaki Yaklaşõklõk 3.1.4 - Birleşim ve Mesnetlerde Yapõm ve Montaj Hatalarõndan Doğan Ek Yükler Birleşim ve mesnetlerde, yapõm ve montaj hatalarõndan doğan ek yük etkileri, sözkonusu elemanlar için, Madde 4.3.9.4'de verilen "dõş merkezliklerde hesaba katõlõr. 3.2 - HESAP YÜKLERİ ve YÜK KOMBİNEZONLARI Hesap yükleri ve yük kombinezonlarõ TS 500'e uygun olarak bulunmalõdõr. Elemanlarõn kendi ağõrlõklarõ için yük katsayõlarõ: Taşõnmada 1.8 Kaldõrma ve Montajda 1.5 olarak alõnõr. 10 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 4 - TASARIM ESASLARI 4.1 - GENEL Prefabrike taşõyõcõ sistemlerin yapõmõnda, hesapta öngörülen özelliklerin sağlanmasõ esastõr. Bunun için, a) Kat döşemelerinin diyafram davranõşõnõn sağlanmasõ ve yatay kuvvetlerin yatay yük taşõyan elemanlara ve taşõyõcõ sistemde düşey doğrultuda oluşabilecek çekme kuvvetlerinin de, çatõdan temele kadar aktarõlmasõ gereklidir. Bu amaçla, yatay ve düşey bağ elemanlarõ ve bağ çubuklarõ yapõlmalõdõr. Diyafram etkisi, teçhizatsõz veya teçhizath yerinde dökme beton tabakasõ ile artõrõlabilir. b) Taşõyõcõ sistemin yapõm gereği bir doğrultuda daha rijit olduğu sistemlerde yatay yüklerin bu doğrultuya dik etkileri, uygun yerlerde yapõlacak prefabrike veya yerinde dökme perde duvarlarla veya çerçeve etkisi yaratan rijitlik kirişleriyle temele aktarõlmalõdõr. c) Yapõnõn en olumsuz deprem doğrultusu, "Afet Bölgelerinde Yapõlacak Yapõlar Hakkõnda Yönetmelik"e uygun olarak seçilmelidir. d) Prefabrike taşõyõcõ sistemlerde de, zamana ve õsõya bağlõ şekil değiştirmelerinden meydana gelebilecek iç kuvvetler, genleşme derzleri ve sõcaklõk etkisini azaltan örtü tabakalarõyla azaltõlmaya çalõşõlmalõdõr. 4.1.1 - Proje Kriterleri ve İç Kuvvetlerin Hesabõ Prefabrike taşõyõcõ sistem ve binalarda, TS 500 ve TS 3233'de verilen son ve kullanõlabilirlik limit durumlarõnõn yanõsõra, hesapta dikkate alõnmasõ gereken bazõ özel limit durumlar vardõr. Projelendirmede aşağõda belirtilen özel limit durumlar için de tahkik yapõlmalõdõr: 1. Elemanlarõn kalõptan alma, taşõma ve montaj durumlarõnõn tahkiki. 2. Gerektiğinde prefabrike eleman birleşimlerindeki şekil ve yer değiştirmelerle, süneklilik derecesinin tahkiki, 3. Özellikle panolu taşõyõcõ sistemlerde, elemanlardan birinin yerinden çõkmasõ veya kõrõlmasõ durumunda ani ve aşamalõ yõkõlmaya karşõ tahkik. Yapõ yaşamõ sõrasõnda, gaz veya kazan patlamasõ, taşõt çarpmasõ, deprem gibi etkiler nedeniyle bu tip bir yõkõlmaya maruz kalabilir. Bu durumda yapõda meydana gelen hasarõn sõnõrlõ ve kõsmõ olmasõ, yapõnõn diğer bölümlerinin stabilitesine etkimemesi istenir. Bunun için de, yapõnõn tasarõmõ sõrasõnda, taşõyõcõ sistemin düzenlenmesi ve bağ sistemlerinin teşkilinde bu husus dikkate alõnmalõ, normal olarak taşõyõcõ olmayan elemanlarõn bile sisteme katkõsõ hesabõ katõlmalõdõr. Mafsallõ çerçeveler dõşõndaki monolitik olarak tasarlanmõş prefabrike yapõlarõn iç kuvvetlerinin hesabõnda, bu yönetmelikte belirtilen hususlara uyulmak koşuluyla, malzemenin doğrusal elastik olduğu ve döşemelerin diyafram gibi davrandõğõ kabul edilebilir. Bunu yaparken, birleşimlerde meydana gelebilecek her türlü rijitlik azalmasõ ve Madde 4.2.5'deki en az teçhizat koşullan dikkate alõnmalõdõr. Taşõyõcõ sistem davranõşõnõn monolitik ve malzemenin doğrusal elastik davranõştan çok farklõ olmasõnõn beklendiği durumlarda düşey taşõyõcõ sistemler için hesap, sözkonusu eleman ve birleşimlerin, 1. Rijitlikleri azalmadõğõna göre, 2. Rijitlikleri öngörülen oranda azalmõş olduğuna göre iki kez yapõlõp, boyutlandõrma en kritik durum dikkate alõnarak sonuçlandõrõlõr. Gerektiğinde, yapõmõn değişik aşamalarõnda, sistem özelliklerinin değişimine bağlõ olarak yüklemeler ayrõ ayrõ hesaplanmalõ ve yük kombinezonlarõ buna göre yapõlmalõdõr. Taşõyõcõ sistem elemanlarõnõn boyutlandõrõlmasõnda TS 500, TS 3233 ve "Afet Bölgelerinde Yapõlacak Yapõlar Hakkõnda Yönetmelik" esaslarõna uyulmalõdõr. Ancak, bu standardõn esaslarõ da yerine getirilmelidir. 11 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Birleşim hesaplan bu standardda verilen kurallara göre yapõlmalõdõr. 4.1.2 - Genleşme Derzi Aralõklarõ Genleşme derzi aralõklarõ, taşõyõcõ sisteme ve iklim koşullarõna uygun olarak seçilmelidir. Gerekli konstrüktif önlemleri almak koşuluyla, hesap yapõlmaksõzõn Çizelge 2'de verilen ortalama değerleri aşmayan aralõklar uygundur. Çizelge 2 - Genleşme Derzi Aralõklarõ Ölçüler m'dir. YAPI TÜRÜ İKLİM KOŞULLARI Büyük Panolarla yapõlan Binalarda Sõcaklõk farkõnõn az olduğu nisbeten rutubetli ortamlarda Sõcaklõk farkõnõn olduğu nisbeten ortamlarda çok kuru Moment Aktaran çerçevelerden oluşan yapõlarda Mafsallõ çerçevelerden oluşan yapõlarda 60 70 80 50 60 70 Hesapla gösterilmek koşuluyla bu derz aralõklarõ artõrõlabilir. Genleşme derzleri sözkonusu doğrultuda uygun yerlere kayõcõ mesnet koyarak da sağlanabilir. 4.13 - Malzeme Katsayõlarõ Prefabrike yapõlarõn taşõma gücü metoduna göre hesabõnda, bu standarddaki imalat, kontrol ve montaj kurallarõna uymak koşuluyla beton için malzeme katsayõsõ 6mc =1.3 alõnmalõdõr. 4.1.4 - İkinci Mertebe Etkileri ve Statolite Kontrolü İkinci mertebe etkilerinin hesabõ ve buna bağlõ stabilite kontrolü, taşõyõcõ sistemin niteliğine uygun olarak, kiriş, kolon ve perde betonlarõnda çatlamanõn ve sünmenin neden olduğu rijitlik azalmasõ gözönüne alõnarak, hesap yüklerinin en olumsuz kombinezonlarõ ile yapõlmalõdõr. 4.1.4.1 - Düğüm Noktalarõ Rijit Çerçeve Sistemleri Düğüm noktalan rijit olan çerçevelerin ikinci mertebe hesabõ ve stabilite kontrolü, TS 500'de verilen metoda uygun olarak yapõlabilir. 4.1.4.2 - Kolonlarõ Alttan Ankastre ve Kolon-Kiriş Birleşimleri Mafsallõ Olan Çerçeveler Bu tip çerçevelerin ikinci mertebe etkilerinin hesabõ ve stabilite kontrolü, gerekli burkulma boyu Ek A'da verilen veya doğruluğu kanõtlanmõş herhangi bir metotla hesaplandõktan sonra, TS 500'de verilen metoda uygun olarak yapõlabilir. 4.1.4.3 - Perde-Çerçeve veya Perde Sistemler Bu tip sistemlerin ikinci mertebe hesabõ ve stabilite kontrolü, denge denklemlerini sistemin şekil değiştirmiş durumunda yazan ve süreklilik koşullan ile limit durumlara uyan herhangibir metotla yapõlabilir. 4.1.4.4 - Büyük Panolu Sistemler Büyük panolu sistemler Ek B'de daha ayrõntõlõ olarak verilmiştir. 4.1.4.5- Elemanlarõn Yanal Stabilitesi 12 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Narin basõnç başlõklõ uzun elemanlarõn, taşõyõcõ sistemdeki yerlerinde, kaldõrmada, taşõnma ve montaj durumlarõnda, yanal stabilitelerinin varolduğu gösterilmelidir. 4.1.5 - Yangõna Karşõ Mukavemet Prefabrike elemanlarõn yangõna karşõ mukavemetlerini sağlama kurallarõ, betonarme ve öngerilmeli beton elemanlarda olduğu gibidir. Prefabrike yapõlarda, birleşimlerin durumu özellik gösterdiğinden, gerektiğinde bu noktalarda yangõna karşõ uygun önlem alõnmalõdõr. 4.2 - ELEMANLAR 4.2.1 - Döşemeler 4.2.1.1 - Genel Prefabrike binalarda döşemeler, kapadõklarõ hacimlerin plandaki boyutlarõ ve taşõyõcõ sisteme bağlõ olarak, 1. Bir hacmi tümüyle kapayan döşeme panolarõnõn kenarlarõndan kiriş veya duvar gibi taşõyõcõ elemanlara oturtulmasõyla, 2. Bir doğrultuda çalõşan, TT, fi, T ya da kaset veya benzeri bir biçimdeki nervürlü döşeme panolarõnõn yanyana oturtulmasõ ve birleştirilmesiyle, 3. Bir doğrultuda çalõşan sabit kalõnlõklõ, dolu veya boşluklu döşeme panolarõnõn yan yana oturtulmasõ ve birleştirilmesiyle, 4. Genişliği en fazla 150 cm. olan prefabrike ince döşeme (fligran) panolarõnõn üzerine yerinde beton dökülmesiyle, 5 . Prefabrike kirişlerin üzerine yerinde beton dökülmesiyle, 6. Veya yukarõda 2. ve 3. maddelerindeki döşeme elemanlarõ üzerine yerinde beton dökülmesiyle, oluşturulabilir. 4.2.1.2- Döşemelerde Mesnet Genişlikleri Prefabrike döşemelerin mesnet genişlikleri, hiç bir önlem almadan doğrudan oturtulmalarõ durumunda, en az, - tuğla duvarlara oturmada 100 mm. - çelik ve beton mesnetlere oturmada 75 mm. olmalõdõr. Ancak, prefabrike döşemelerin mesnetlerinde yerinde dökme beton ile bir bağ çubuğunun (yatay hatõlõn) oluşturulduğu durumlarda ve döşeme serbest açõklõğõ l n ≤ 6.00 m. ise, oturma genişliği en az, - sürekli mesnetlerde - karşõlõklõ iki kenarõndan serbestçe oturmada - 3 veya 4 kenarõndan serbestçe oturmada 30 mm. 50 mm. 40 mm. olmalõdõr. l n > 6.00 m. ise, yukarõda verilen değerler ( l n /6) katsayõsõyla artõrõlmalõdõr. Burada l n ,m cinsinden alõnmalõdõr. Döşeme elemanlarõndan, yerinde dökme taşõyõcõ elemanlara filiz bõrakõlmõşsa, döşemeleri montaj sõrasõnda taşõyacak mesnetler kullanõlarak, mesnet genişliği sõfõr alõnabilir. 13 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 4.2.1.3- Hesap ve Yapõm Kurallarõ Döşeme elemanlarõnõn hesap ve yapõmõ TS 500, TS 3233 ve TS 4065'e uygun olmalõdõr. Döşemeler, gerekli dayanõm ve diyafram özelliğini taşõmaktan başka TS 500 ve TS 3233'deki "kullanõlabilirlik" şartlarõnõ sağlamalõdõr. Döşeme elemanlarõnõn birbirleriyle ve yatay yük taşõyan kiriş, perde ve kolonlarla birleşimleri, mesnetlendirme esaslarõ ve yukarõda sözü edilen standardlarda belirtilmeyen veya farklõ olan hususlarda, bu standarda uyulmalõdõr. Döşeme panosu mesnetlerinde teçhizatlarõn kenetlenme boyu pano içinde sağlanõr. 4.2.13.1 - Bir Hacmi Tümüyle Kapayan Dolu Kesitli Pano Döşemeler Bu tip döşemeler için özel bir şart yoktur. 4.2.13.2 - Tekil Panolarõn Yanyana Oturtulmasõ ve Birleştirilmesi ile Oluşturulan Döşemeler Madde 4.2.1.1.'de 2 ve 3 de sözü edilen bu döşemelerde üzerlerine yerinde dökme bir beton tabaka atõlmadõkça, - Dinamik etkili düşey yük bulunmamalõ, - Tekerlek yükü 7.5 kN/m2'yi geçmemeli, - Varsa, çizgisel veya tekil yüke karşõ önlem alõnmalõ, dõr. Deprem etkilerinin, döşeme panolarõ tarafõndan mesnetlere diyafram gibi taşõndõklarõ hesapla gösterilirse, beton tabakaya gerek yoktur. Panolardan bir tanesi üzerindeki tekil veya çizgisel yükün komşu panolara dağõlõmõ, daha kesin bir hesap yapõlmadõkça, panolar arasõ bağlantõ mafsallõ olarak alõnõp, panolarõn kõrõlma rijitliği gözönüne alõnarak hesaplanabilir. Ek J'de tekil ve çizgisel yüklerin panolar arasõndaki paylaşõmõ için kullanõlabilecek iki diyagram verilmiştir. Birleşimin kayma güvenliği birleşimler bölümündeki esaslara uygun olarak tahkik edilmelidir. 4.2.1.3.3- Nervürlü Döşemeler Bu tip döşemeler, madde 4.2.1.1, 2'de sözedilen panolarla yapõlan döşemelerdir. Panolarõn plak kalõnlõğõ en az 4 cm olmalõdõr. Ancak üzerlerine yalnõz temizlik amacõ ile çõkõlan kasetli döşemelerin teçhizatsõz plaklarõnõn kalõnlõğõ, nervür aralõğõ bir doğrultuda en fazla 65 cm, diğer doğrultuda en fazla 100 cm ise, 3 cm olarak yapõlabilir. 4.2.13.4- Dolu ve Boşluktu Döşemeler Madde 4.2.1.1, 3'de sözü edilen panolarla yapõlan döşemelerdir. En kesiti şekil 3'de gösterilen veya benzer biçimde olan betonarme veya öngerilmeli beton panolarla oluşturulur. Boşluklu panolarõn Şekil 3'de gösterilen boyutlarõ Çizelge 3'de verilen Şartlan sağlamalõdõr. Şekil 3 - Boşluklu Döşeme Kesiti 14 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Çizelge 3 - Boşluklu Döşeme Minimum Boyutlarõ Boyutlar Betonarme Döşemelerde Öngerilmeli Beton Döşemelerde h kalõnlõğõ - Kat döşemelerinde ≥ 6cm 8 cm - Üzerlerine onarõm ve temizlik için çõkõlan çatõ döşemelerinde ≥ 5 cm 8 cm d1 Kalõnlõğõ ≥ h/4 1.8 cm d2 Kalõnlõğõ ≥ h/5 2 cm bw ( bw=b - Σa ) ≥ b/3 b/4 Bu tip döşemelerde kayma güvenliğinin tahkiki için bw= b - Σa gövde kalõnlõğõ gibi alõnõr. Burada "a" kesitteki tek boşluk genişliğini göstermektedir. Bu tip döşemelerde, etriye kullanõlmayabilir. Zorunlu durumlarda elemanõn kesme mukavemetini arttõrmak için boşluklardan bir kõsmõ, ya o kõsõmdaki maça çõkartõlmak suretiyle komple, ya da kõsmi olarak beton plastik kõvamda iken doldurulur. Elemanõn kesme mukavemetini tesbit için, betonun taşõyabileceği kesme kuvveti aşağõda gösterilen formülle hesaplanõr.. Vd < Vres olmalõdõr. Vres = (0,043 f ck + 4,25 Vd d )bw d Md 2 Vres, Vd (N), fck (N/mm ) (4) Md (N-mm), bw, d (mm) burada, Vd = Katsayõ ile çarpõlmõş proje kesme kuvveti Md = Katsayõ ile çarpõlmõş proje momenti bw = b - Σa dir. Ayrõca, Vd d < 1,0 ve, Md 0,17 f ck b w d < Vres < 0,4 (5) f ck b w d şartlarõ sağlanmalõdõr. (6) Genişliğinin 120cm olmasõ halinde tekil veya çizgisel yüklerin panolar arasõndaki paylaşõmõ,Ek J'deki beton tabakasõz durum için hazõrlanmõş abaklar esas alõnarak yapõlabilir. Tekil yük etkiyen panonun altõnda enine yöndeki çekme gerilmesinin σctf ≤ fctk (0,05) / 1,5 (7) olmasõ halinde, altta enine teçhizat gerekmez. Aksi halde enine teçhizat gerektirmeyecek düzenleme yapõlmalõdõr. fctk(0,05) değerleri çizelge 4'de verilmiştir. 2 fctk(0.05) = Karakteristik çekme mukavemeti alt değeridir. (N/mm ) 15 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Çizelge 4- fctk(0.05) Değerleri fck 12 16 20 25 30 35 40 45 50 fctk 0.05 1,2 1,4 1,6 1,8 2,0 2,2 2,4 2,6 2,8 4.2.13.5- Prefabrike İnce Panolarla Yapõlan Döşemeler Madde 4.2.1.1 4'de söz edilen panolarla yapõlan döşemelerde, yerinde dökme beton içine teçhizat konarak iki doğrultuda çalõşan döşemeler elde edilebilir. 4.2.13.6-Kompozit Döşemeler Madde 4.2.1.1 4, 5 ve 6 da sözü edilen kompozit döşemelerle ilgili esaslar Madde 4.3.6'da verilmiştir. 4.2.2 - Kirişler 4.2.2.1- Genel Prefabrike kirişlerin en kesitleri herhangi bir biçimde ve yükseklikleri sabit veya değişken olabilir. Prefabrike kirişler kompozit taşõyõcõlarõn bir elemanõ olabilir. Prefabrike kirişlerin boyutlandõrma ve imalat esaslarõ, TS 500, TS 3233, "Afet Bölgelerinde Yapõlacak Yapõlar Hakkõnda Yönetmelik"te ve bazõ özel durumlar için bu standardda verilmiştir. Prefabrike elemanlarda, özellikle de öngerilmeli beton elemanlarda, "Afet Bölgelerinde Yapõlacak Yapõlar Hakkõnda Yönetmelik" te genişlik ve yükseklik için verilen sõnõrlarõn dõşõna çõkõlabilir. I. ve II. derece deprem bölgelerinde, kayma güvenliğinin tahkikinde deprem momenti taşõyan prefabrike kirişlerde betonun katkõsõ hesaba katõlmaz. Prefabrike kirişlerde, karakteristik mukavemeti BÇIII sõnõfõ çelik gibi hesaba katõlmak koşuluyla, kayma teçhizatõ olarak hasõr çelik kullanõlabilir. Prefabrike kirişlerin narin olmalarõ nedeniyle, özellikle öngerilmeli kirişlerin yanal stabilitesi sağlanmalõdõr. Yanal stabüite hesabõnda, değişken kesitli, öngerilmeli beton kirişlerde 0.4 l , betonarme kirişlerde 0.25 l noktasõndaki kesitler gözönüne alõnmalõdõr. Hesap eksenel basõnç yükü N^O.l f^ aç olan kolon dahil eğilme elemanlarõ kirişler için belirlenen kurallara göre hesaplanarak boyutlandõnlmalõdõr. 4.2.2.2 - Burulma Güvenliğinin Tahkiki Tek taraftan oturan veya yükleri farklõ döşeme elemanlarõnõn mesnetlendiği prefabrike kirişlere, özellikle J. ve L kesitli kirişlere, eğilme momenti ve kesme kuvvetinin yamsõra burulma momenti de etkir. Betonarme kirişlerde mesnetten kiriş faydalõ yükseliğine eşit, öngerilmeli beton kirişlerde bu yüksekliğin yansõ uzaklõktaki kesit, kritik kesittir. Öngerilmeli beton elemanlarda, öngerme kuvvetinin faydalõ etkisi gözönüne alõnabilir. 4.2.3 - Kolonlar 4.2.3.1- Genel Prefabrike kolonlann en kesitleri, genelde dikdörtgen olmak üzere herhangi bir biçimde olabilir. 4.2.3.2- En Az Kolon Boyutlarõ Prefabrike kolonlarda enkesitin en az boyutu, 16 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 - Dikdörtgen ve benzeri kesitlerde .................. 20 cm. - Profilli kesitlerde, Başlõk ve gövde kalõnlõğõ .................................. 7 cm. Başlõk genişliği ................................................. 20 cm dir. 4.2.3.3- En Az Boyuna Teçhizat Çapõ Prefabrike kolonlarda en az boyuna teçhizat çapõ, BÇ I için 14 mm. BÇ III için 12 mm dir. 4.2.4 - Duvarlar 4.2.4.1 - Genel Düşey düzlemsel yapõ elemanlarõ olan prefabrike duvarlar işlevlerine göre aşağõda belirtilmiştir: 1. Taşõyõcõ duvarlar : Düşey yükleri taşõyan duvarlarla, yatay yükleri karşõlayan ve eni kalõnlõğõnõn 4 katõndan fazla olan panolardõr. 2. Rijitlik duvarlarõ: Taşõyõcõ duvarlarõn burkulmasõnõ engellemek amacõyla kullanõlan duvarlardõr. 3. Taşõyõcõ olmayan duvarlar : Yalnõz kendi ağõrlõklarõnõ taşõyan ve yüzeylerine etkiyen yatay yükleri taşõyõcõ elemanlara aktaran duvarlardõr. Taşõyõcõ duvarlar ve rijitlik duvarlarõ, merdiven sahanlõklarõ düzeyindeki ayarlama parçalan dõşõnda, kat yüksekliğinden daha kõsa olamaz. Taşõyõcõ duvarlar ve rijitlik duvarlarõnõn oluşturulmasõnda kullanõlan prefabrike panolarõn genişlikleri, düşey ek yerlerinin, panolara dik bir taşõyõcõ duvar veya bir rijitlik duvarõ ile ara kesit çizgisi oluşturulmasõnõ sağlayacak şekilde seçilmelidir. Daha dar panolar, ayarlama parçalan dõşõnda, ancak kat adedi 3 veya daha az olan binalarda kullanõlabilir. Kat adedi 3'den fazla olan binalarda, özel hesaplar yapmak ve yerinde dökme döşemeler kullanmak şartõyla, dar panolarla oluşturulan duvarlarõn yatay yük aldõğõ kabul edilebilir. Bu durumda, duvar hesap genişliği 5,00 m."yi geçmemelidir. 4.2.4.2 - En Az Duvar Boyutlarõ Prefabrike duvar panolarõnda taşõyõcõ kõsmõn en az kalõnlõğõ, - Dolu kesitli panolarda: Tek katlõ, yükü hafif binalarda Diğerlerinde dir. 120 mm 150 mm veya hs/25 Burada, hs = Panonun alt ve üst kenarõndaki yatay mesnetler arasõndaki uzaklõktõr. - Profilliveya Boşluklu Panolarda: En dar kesitte 50 mm veya a/10'dur. Burada, a = En kõsa pano nervür veya kiriş aralõğõdõr. Profilli panolarda ayrõca, taşõyõcõ bölümün atalet momenti, en az kalõnlõktaki dolu pano atalet momentinden küçük olamaz. 17 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 4.2.4.3- En Az Teçhizat Prefabrike taşõyõcõ panolarda kesitin her iki yüzündeki yatay ve düşeyde ayrõ ayrõ toplam teçhizat yüzdesi, BÇI-BÇIII BÇIV Alttan bina yüksekliğinin üçte birinde 0,002 0,0015 Daha üst katlarda 0,0015 0,00133 10 mm 6 mm - 25 cm 15 cm Minimum düşey teçhizat çapõ Düşeyde Yatayda Maksimum teçhizat aralõğõ olabilir. Ayrõca, taşõyõcõ pano çevresine en az 2 φ 10 mm.'lik, kapõ ve pencere boşluklarõ çevresine ise en az 2 φ 12 mm'lik teçhizat konmalõdõr. Kalõnlõğõ 15 cm ve daha küçük olan panolarda, bileşke basõnç kuvveti, pano kalõnlõğõnõn çekirdek noktasõ içinde kaldõğõ ve hesabõn gerektirmediği durumlarda, düşey ve yatay teçhizatlar panonun orta düzlemine yerleştirilebilir. Pano teçhizatõ iki yüzeye de yerleştiriliyorsa, teçhizatlar metrekarede 4 adet çiroz teçhizatõyla birbirlerine bağlanmalõdõr. Hasõr teçhizatlarda çiroz kullanõlmasõ gerekli değildir. 4.2.4.4- Taşõyõcõ Duvar Panolarõnõn Hesap Esaslarõ 4.2.4.4.1- Genel Taşõyõcõ duvar panolarõnõn aşağõdaki yük etkilerini güvenlikle taşõdõklarõ hesapta gösterilmelidir. Bunlar: 1. Düşey yüklerden gelen N basõnç kuvveti 2. Yatay yüklerden gelen, V kesme, Nz normal kuvvet, 3. Düzlemi içindeki yatay kuvvetlerin M eğilme momenti, 4. Düzlemine dik yatay kuvvetlerin MEd momenti, 5. Dõşmerkezlikler düzlemine dik doğrultuda, Me eğilme momenti, 6. Eşit olmayan mesnet çökmelerinden gelen VT kesme kuvvetidir. Ayrõca, TS 500'deki yük kombinezonlarõ kullanõlarak yapõlan yüklemelerde aşağõdaki hususlara dikkat edilmelidir: 1. Duvar panosu düzlemine dik doğrultuda burkulmamalõ, 2. Duvar panosunda diyagonal çatlak oluşmamah, 3. En büyük basõnç gerilmesi etkisinde iken, pano köşesinde betonda ezilme olmamalõ, 4. Tekil yük etkimesi halinde, panonun bölgesel güvenliği sağlanmalõ, dõr. ve altõndaki harç veya 4.2.4.4.2- Tekil Kuvvet Etkisinin Yayõlõşõ Pano üzerindeki bir tekil kuvvetin betonarme panolarda düşeyle 2/3 eğimli iki doğrunun belirlediği kama şeklinde yayõldõğõ kabul edilebilir. (Şekil 4) 18 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Şekil 4- Betonarme Panolarda Tekil Yükün Yayõlõşõ Ancak bu yayõlõş doğrularõndan birisi düşey kenarõ keserse, bu kesişme noktasõndan sonra aşağõya doğru düşey olarak iner. Yatay pano birleşimlerinin yayõlõş doğrularõna bir etkisi yoktur. 4.2.4.4.3- Duvar Panosunun Burkulmasõ Duvar panosu, a) Yalnõz düşey yük, b) Pano düzlemine dik yatay yük (deprem veya rüzgar) ve bu yükleme grubundaki düşey yük, c) Pano düzlemi içinde yatay yük (deprem veya rüzgar) ve bu yükleme grubundaki düşey yük, etkimesi durumlarõnõn her üçünde de burkulmamalõdõr. Düşey yükler ile beraber Ek-C'de açõklanan dõş merkezliklerin gözönüne alõnmasõ gereklidir. Duvar Panosunun burkulma hesabõ, doğruluğu kanõtlanmõş başka bir metotla yapõlmadõkça Ek.B da verilen esaslarla yapõlabilir. 4.2.4.4.4 - Pano Düzlemine Dik Etkiler Duvar Panolarõnõn düzlemlerine dik etkilere karşõ hesap, birim genişlik için yapõlõr ve bulunan teçhizat bütün duvar genişliğince konur. Hesap, Ek B'de verilen esaslara göre yapõlabilir. 4.2.4.4.5- Panoda Diyagonal Çatlak Tahkiki Duvar panosunda diyagonal çatlak oluşmamasõ için aşağõdaki şart sağlanmalõdõr. γ n1 .σ 1 ≤ 0,75 f ck 1,4 x12,5 (8) Burada, γn1 : Gevrek kõrõlmayõ önlemek için kullanõlan bir katsayõ, 1.2 alõnabilir. σ1 : Pano alt kenar yatay kesitinin ağõrlõk merkezinde sabit düşey yüklerin doğurduğu σc normal gerilmesi ile kesme kuvvetlerinin aynõ noktadaki τc kayma gerilmesinin oluşturduğu küçük asal gerilme. σ 1 σ 1 = σ c − ( 2 ) 2 + τ c2 2 2 (9) dir. 19 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Burada, τc = 3 V 2 t w .l w (10) V : Pano alt kenarõ yatay kesitindeki kesme kuvvetidir. σc = N t w .l w (11) N : Panoya gelen eksenel kuvvettir. σ1'in basõnç olmasõ durumunda çatlağa karşõ güvenliğin bulunduğu kabul edilir. 4.2.5 - Bağ Elemanlarõ Prefabrike binalarda, gerektiğinde monolitik davranõşõ sağlamak amacõyla yatay ve düşeyde bağ hatõllarõ ve bağ çubuklarõ oluşturulmalõdõr. Tek ve iki katlõ, küçük açõklõklõ binalarda, bağlantõ teçhizatõ azaltõlabilir veya kaldõrõlabilir. 4.2.5.1- Yatay Bağ Sistemleri Yatay bağ sistemleri, kat döşemesi düzlemindeki yatay yükleri, yatay yük taşõyan taşõyõcõ duvarlara veya çerçeve kirişlerine aktarõp, kat döşemesinin her iki doğrultuda bir kafes kiriş veya gergili kemer gibi davranmasõnõ sağlayabilmelidir. Yatay bağ sistemleri bağ hatõllarõ ve bağ çubuklarõ olmak üzere ikiye ayrõlõr: 4.2.5.1.1 - Yatay Bağ Hatõllarõ Yatay bağ hatõllarõ, 1. Birden fazla panodan oluşan kat döşemesinin çevresinde, 2. Yatay yük taşõyan perdelerin çevresinde, 3. Panolu sistemlerde, taşõyõcõ duvar ve rijitlik duvarlarõ, ve rijitlik sağlayan kirişler üzerinde, çerçeve sistemlerde taşõyõcõ düzenlenmelidir. Madde 4.2.5.1.2'de sözü edilen yatay bağ çubuklarõyla birlikte kullanõlmak koşuluyla yerinde dökme ve/veya prefabrike kirişler bağ hatõlõ olarak kullanõlabilir. 2 Taşõyõcõ ve rijitlik duvarlarõ üzerindeki bağ hatõllarõnõn genişliği 60 mm'den, alanõ 100 cm 'den az olmamalõdõr. Bağ hatõlõ teçhizatõ çekme eki esasõna göre bindirmelerde uç taşõyõcõlara kenetlenme boyu kadar saplanmalõ ve arada kesinti olmamalõdõr. Boşluklu döşemelerin serbest kenarlarõnda, bağ hatõlõ teçhizatõ, döşeme elemanõn en dõş boşluğuna sokulabilir. Taşõyõcõ duvarlar üzerindeki bağ hatõlõ teçhizatlarõ, duvar panolarõnõn yatay yüklere karşõ birleşimlerinde gereken yatay teçhizat olarak da kullanõlabilir. 4.2.5.1.2 - Yatay Bağ Çubuktan Döşeme elemanlarõnõ mesnetlere bağlamak için, çekme kuvvetlerini doğrudan, kesme kuvvetlerini ise kesme sürtünmesi ile mesnete aktaran yatay bağ çubuklarõ oluşturulmalõdõr. 20 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Yatay bağ çubuğu teçhizatõ, pano arasõ boşluklara veya boşluklu döşemelerde boşluk içine yerleştirilebilir. Bağ çubuğu teçhizatõnõn hesabõnda çeliğin kopma mukavemeti kullanõlõr. Kenetleme boyu mesnet dõşõndan ölçülmelidir. Sünekliği artõrmak için sõcak haddelenmiş çelik kullanõlmalõdõr. 4.2.5.2- Düşey Bağ Elemanlarõ Yapõya etkiyen kuvvetlerin oluşturduğu düşey çekme kuvvetleri, temele kenetli düşey bağ elemanlarõyla aktarõlmalõdõr. Büyük panolarla yapõlan binalarda, söz konusu bağ elemanlarõ, ya pano içinde ya da pano kenarlarõ ile kapõ pencere boşluklarõ kenarlarõnda bulunan düşey teçhizatõn, üst ve alttaki panolarõn benzer teçhizatlarõ ve temel filizleri veya özel kenetleme (ankraj) elemanlarõ ile çekme eki yaparak oluşturulmalõdõr. Söz konusu düşey teçhizatlar yoksa veya yetersiz ise, bina köşeleri ile arada gerekli yerlerde panolar arasõnda düşey birleşimler içine hesapça gereken düşey teçhizatlar konmalõ ve bunlarõn temelle kenetlenmesi sağlanmalõdõr. Çerçeve sistemlerde düşey bağ elemanlarõ, kolonlardõr. 4.2.5.3 - Bağ Sistemlerinde En Az Teçhizat Bağ elemanlarõnõn teçhizatlarõ, taşõyõcõ duvar veya kirişlere dik bağ elemanlarõ dõşõnda birisi üstte ötekisi alta olmak üzere en az 2 φ 10 mm'lik teçhizattan oluşmalõ ve aşağõda verilen ve Şekil 5'de gösterilen T kuvvetlerini taşõmalõdõr. Şekil 5- Bağ Sisteminde T Kuvvetleri Teçhizat alanõ As = T 0,7 f yk (12) 1. Ara taşõyõcõ duvar ve kirişler üzerindeki bağ elemanlarõnda, T1 = 22 x l1 + l 2 (kN ) 2 (13) Burada, l 1 ve l 2 = duvar panosunun sol ve sağõndaki hacimlerin duvara dik boyutudur, (m) 2. Dõş duvar veya kiriş üzerindeki her bir bağ elemanõnda, T2 = 70 (kN) (14) 3. Döşeme düzleminde, taşõyõcõ duvar veya kirişlere dik bağ elemanlarõnda, bu duvar veya kirişlerin bir metresi için, 21 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 T3 = 22 (kN) veya (15) T3 = 0.025 N'den büyüğü, Burada, N = söz konusu taşõyõcõ eleman üzerindeki, yük katsayõsõ ile artõrõlmamõş işletme yüküdür. (kN/m) cinsinden düşey Bu kuvvete karşõ konacak teçhizatlar, döşeme panolarõ kenarõna konulabileceği gibi belirli aralõklarla da toplanabilir. 4. Düşey bağ elemanlarõnda T4 = 44(kN/m)xb (16) Burada, b = Teçhizatõn konduğu taşõyõcõ duvarõn metre cinsinden plandaki uzunluğudur. 4.3 - BİRLEŞİMLER 4.3.1 - Genel Prefabrike elemanlar arasõnda veya prefabrike elemanlarla yerinde dökme beton arasõndaki birleşimlerin ve bir birleşim çeşiti olan mesnetlerin projelendirilmesinde aşağõdaki hususlara dikkat edilmelidir: 1. Birleşim veya mesnet, etkisi altõndaki normal kuvvet, kesme kuvveti, eğilme ve burulma momenti gibi zorlamalarõ güvenlikle birleşen elemanlarõn birinden ötekine aktarabilmelidir. 2. Birleşim veya mesnetteki dönme, yer değiştirme ve deformasyonlarla, birleşen elemanlarõn birbirlerine göre deformasyonlan kabul edilebilir sõnõrlar içinde olmalõdõr. 3. Birleşimin süneklik katsayõsõ en az 4 olmalõdõr. 4. Birleşim ve mesnet hesaplarõnda rötre, sõcaklõk değişimi ve sünme etkileri hesaba katõlmalõ ve bu hesaplar TS 500'deki esaslara uygun olarak yapõlmalõdõr. 5. Birleşim ve mesnetlerdeki elemanlarõn tolerans sõnõrlarõ içinde farklõ olabilecekleri gözönüne alõnmalõdõr. 6. Birleşim ve mesnetler kolayca kontrol edilebilmeli, ve gerekiyorsa düzeltme yapõlabilmelidir. 7. Birleşim ve mesnetler korozyona karşõ korunmalõ ve yangõna dayanõklõ olmalõdõr. Birleşimler, - Genelde metal parçalarla oluşturulan kuru birleşim, veya - "Teçhizatsõz beton", "beton -betonarme kullanõlarak oluşturulan õslak birleşim olabilir. teçhizatõ" veya "beton-öngerme teçhizatõ" 4.3.2 - Birleşimlerde Yük Katsayõlarõ Birleşimlere gelen, katsayõyla artõrõlmõş "hesap yükü", ayrõca en az 4/3 değerindeki ek bir katsayõ ile artõrõlmalõdõr. Neopren gibi mesnet ara malzemelerinin hesabõnda katsayõyla artõrõlmamõş yükler kullanõlmalõdõr. Korniyer, kaynak gibi malzemelerle gerçekleştirilen bazõ özel birleşimlerde malzeme katsayõlarõ da artõrõlmalõdõr. 22 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Eğilme etkisindeki elemanlarõn mesnetlerinde yatay yük varsa ve bu yükün değeri hesapla bulunmamõşsa, düşey yükün en az 1/10'u yatay yük olarak hesaba katõlabilir. 4.3.3 - Birleşim Elemanõ Olarak Kesme Sürtünmesi Betonarme veya öngerilmeli beton bir elemanda, betonu kendisi ile birlikte veya sonradan dökülmüş bir parçanõn, ilk dökülen bölümden ayrõlmamasõ ve bu ara kesitte oluşacak çatlağõn pürüzlü yüzündeki sürtünme kuvvetlerini almak için konacak "kesme-sürtünme" teçhizatõ alanõ (Asf) aşağõdaki formülden hesaplanõr. Asf = Vd 2 (mm ) 0,7 f yk .µ e (17) Ancak Ek-D'deki şekilde çatlak kontrolü yapõlarak, çatlak oluşmuyorsa teçhizat gerekmez. Burada, Vd : çatlak yüzeyine paralel kesme kuvvetinin hesap değeri, fyk : teçhizat çeliğinin karekteristik akma değeri, (MPa) 2 Acr : temas yüzeyi (mm ), µe : Ek-D'deki çizelgeden alõnacak değer, dir. Asf teçhizatõ çatlak yüzeyine dik doğrultuda ve parçaya tamamen kenetlenmiş olarak yerleştirilmelidir. (N) gerekirse çelik lamalarla kaynaklanarak iki Temas yüzeyine dik bir Hj çekme kuvveti varsa, Asf'nin yanõsõra, An = Hd 2 (mm ) 0,7 f yk (18) teçhizatõ eklenmelidir. Hd her durumda düşey mesnet reaksiyon kuvvetinin %10'undan küçük olmamalõdõr. 4.3.4 - Saplamalar, Kanca veya Fiyonglar, Korniyerler Döküm esnasõnda betona gömülmüş başlõklõ çelik saplamalar, kesme kuvveti ve bunun doğurduğu eğilme momenti veya çekme kuvveti veya bu etkileri beraber taşõyabilirler. Bu elemanõn sözkonusu etkileri taşõma gücü, betonun ve çeliğin dayanõmõna bağlõdõr. Her iki malzemenin durumu daima ayrõ ayrõ kontrol edilmelidir. Saplamalar, Kanca veya Fiyonglar, Korniyerler vb'nin birleşim elemanõ olarak kullanõlabilmesi için gerekli hesap metotlarõ Ek-E'de verilmiştir. 4.3.5 - Çubuk Eleman Birleşimleri Kolon, kiriş gibi çubuk elemanlarõn birleşim ve mesnetlerindeki basõnç, kesme-sürtünmesi, eğilme momenti etkileri, mesnetlerdeki ara malzemenin cinsi ve mesnetlenme şekli hesapta dikkate alõnmalõdõr. 4.3.5.1- Basõnç Birleşimleri Bir prefabrike elemandan ötekine veya yerinde dökme bir elemana esas olarak basõnç aktaran basõnç birleşimlerinin hesabõnda, 1. Basõnç kuvveti ile birlikte birleşime genellikle düzleminde etkiyen ikinci derecedeki kuvvetlerin etkisi, 2. Birleşimin boyutuyla birlikte imalat ve montaj toleranslarõ, gözönüne alõnmalõdõr. Çubuk sistemlerin basõnç birleşimlerinde, iki temas yüzeyi arasõna bir ara malzeme konulmasõ önerilir. Bu malzeme, basõnç kuvvetinin istenilen bölgeye kadar yayõlmasõnõ sağlamalõ ve birleşim yerindeki yer değiştirme ve dönmeleri sõnõrlamamalõdõr. 23 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 4.3.5.1.1- Ara Malzemesiz Basõnç Birleşimleri Ara malzemenin kullanõlmadõğõ birleşim veya mesnetlendirmeler 2 2 1. Aktarõlan mesnet kuvvetinin yarattõğõ gerilmenin 0.1 N/mm 'den küçük olmasõ, (σmax ≤ 0,1 N/mm ) 2. Mesnette eğilme dönmesi ve ötelemelerin ihmal edilebilir boyutta olmasõ, 3. Oturma yüzeylerinin düzlemsel ve temasõn tam olmasõ , 4. Çatõ plaklarõnõn aşõklara ve aşõklarõn makaslara oturtulmasõ, gibi durumlarda kullanõlabilir. 4.3.5.1.2- Ara Malzemesi Harç Olan Basõnç Birleşimleri Ara malzeme olarak harç kullanõldõğõ birleşimler sõnõrlõ bir yatay kuvvetin dõşõnda yalnõz basõnç kuvvetinin aktarõldõğõ durumlarda kullanõlmalõdõr. Bu çeşit mesnetlerde d ara malzeme kalõnlõğõ en az harçta 10 mm < d ≤ 40 mm olmalõdõr. Ancak, fck(harç) ≥ 15Mpa (19) olmalõdõr. Ayrõca, mesnete etkiyen basõnç kuvveti, mesnetin taşõyabileceği kuvvetten küçük olmalõdõr. Vd < Vres (20) Vres değeri Ek-F'de verilen metotlarla hesaplanabilir. Ek-F'de gösterilen beton mesnete, birbirine dik doğrultuda Ash teçhizatõ konmalõdõr. Ash = 0.27Vd(1-w/c) / fyk (21) 4.3.5.1.3- Elastomerik Ara Malzemeli Birleşimler Elastomerik ara malzemeli basõnç birleşimleri yatay ve düşey yer değiştirme ve dönmeye sõnõrlõ ölçüde imkan veren birleşimlerdir. Dikdörtgen prizma, silindir veya şerit şeklinde olan elastomerik malzemeler, taşõdõklarõ etkilerin boyutuna göre teçhizatsõz ve teçhizatlõ olmak üzere ikiye ayrõlõr. Elastomerik malzemelere ait hesap esaslarõ Ek-G'de verilmiştir. Elastomerik ara malzemenin kenarlarõ, oturduğu ve oturtulan elemanlarõn serbest kenarlarõndan 2cm içeride kalmalõdõr. 4.3.5.1.4- Betonarme Mesnetler Prefabrike elemanlarõn oturtulduğu betonarme mesnetler kuvvetler ve yarõlma zorlamalarõna karşõ teçhizatlandõrõlmalõdõr. basõnç ve kesme kuvvetleri, yatay Betonarme mesnetlerin hesap ve teçhizatlandõrõlmasõ TS 500'deki esaslara uygun olarak yapõlõr. 4.3.5.1.5- Kiriş Mesnet Bölgeleri Kirişler mesnetlerde, çelik levha, korniyer veya profil başlõğa veya herhangi bir ara malzemeye oturtulabilir. (Şekil 6) Mesnet bölgelerinde kiriş uçlarõ, 1. Vd düşey mesnet reaksiyonlarõnõ, 2. Hd yatay mesnet reaksiyonlarõnõ, 3. Ara malzemenin mesnet alanõna güvenlikle aktarõp taşõyabilmelidirler. 24 paralel genişlemesiyle oluşacak çekme kuvvetlerini, ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Kiriş uç bölgeleri, - özel teçhizatsõz, - özel teçhizatlõ, - inceltilmiş uçlu, olmak üzere değişik esaslarda teçhizatlandõrõlõr. 4.3.5.1.5.1 - Özel Teçhizatsõz Kiriş Uçlarõ Teçhizatsõz kiriş uçlarõna gelen basõnç kuvveti, Vd 1. Dikdörtgen kesitli kirişlerde, Vd ≤ Vres (22) 2. Tablalõ ve I profil kesitli kirişlerde, Vd ≤ Vres/2 (23) olmalõdõr. Vres değeri, Ek-F'de verilmiştir. Şekil 6- Özel Teçhizatsõz Kiriş Ucu b : kiriş genişliği; alt başlõğõ bulunan kirişlerde, başlõğõn üstündeki gövde genişliğidir. Kiriş mesnetlerindeki kenetlenme ve mesnette etriye sõklaştõrmasõ TS-500'deki esaslara uygun olmalõdõr. 4.3.5.1.5.2- Özel Teçhizatõ Kiriş Uçlarõ Vd > Vres ise (24) kirişin mesnet köşesini korniyerle donatmak ve oluşabilecek iki çeşit çatlağa karşõ Şekil 7'deki teçhizatlarõ yerleştirmek gereklidir. Teçhizat ve mukavemet hesabõ yapõlõrken, artõrõlmõş hesap yükleri 1.15 değerinde bir ek katsayõ ile artõrõlmalõdõr. (Vres değeri Ek-F'de verilmiştir) 25 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Şekil - 7 Özel Teçhizatõ Kiriş Ucu Bu çatlaklara karşõ kiriş uçlarõ, Madde 4.3.3.'de verilen "kesme-sürtünme" teçhizatlarõ, (Asf + An) ile teçhizatlandõrõlmalõdõr. µe hesabõnda 1 nolu çatlak dikkate alõnarak; Acr = bw b.h veya Sinθ Cosθ 2 ‘nõn küçük değeri alõnmalõdõr. (mm ) Burada, (25) h : kiriş yüksekliği, (mm), b : kirişin ortalama genişliği (mm), w : Serbest kenara dik mesnet genişliği (mm), θ : 20°, Kirişin esas teçhizatlarõnõn korniyere kaynaklõ kõsmõ, (Asf+An) teçhizatõndan düşülebilir. Yatay çatlak oluşmasõna karşõ konulan Ash teçhizatõ, Ash = ( Asf + An ) f yk µ e f ywk (26) dõr. Ash teçhizatõ "2W" bölgesine dağõtõlõr. Burada, µe = 6,9λ2 Acr µ ( Asf + An ) f yk fywk = Ash teçhizatõnõn karekteristik akma mukavemeti, (MPa) 2 Acr = 2 nolu çatlak dikkate alõnarak 1.7 1b b (mm ) (mm) lb = Asf teçhizatõnõn kenetlenme boyudur. µ ve λ değerleri Ek-D'den alõnabilir. 26 (27) ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI 0,97(1,7l b )b f yk Ash'õn en az değeri dir. TS 9967/Mart 1992 (28) Kiriş yüksekliği, kiriş serbest açõklõğõnõn 1/7'sinden daha yüksek ise ( l/h < 7) kiriş uç kesitine Ach teçhizatõ konmalõdõr. Ach = Vd 8 f yk 2 (mm ) (29) Firkete şeklindeki bu teçhizatlar, kiriş eksenine paralel olmak üzere, kirişin alt yarõsõna dağõtõlmalõdõr. Ara malzemenin elastomer olduğu ve mesnet genişliğinin özel bir teçhizata gerek göstermediği durumlarda, Ach teçhizatõ, Ach = Td 2 (mm ) 3 f yk (30) Td : Elastometrik malzemenin enine deformasyonunun doğurduğu çekme kuvvetidir. Bu teçhizatlarõn 2/3'ü kiriş alt yüzünden 0.3 w ile 0.9 w uzaklõğõ arasõna, 1/3'ü ise alt yüzeyle 0.3w arasõna konmalõdõr. Kiriş boyuna esas teçhizatõnõn mesnette ankrajõ sağlanõrsa, A^'nin alttaki 1/3'lük bölümü konmayabilir. 4.3.5.1.6 - Kirişlerin İnceltilmiş Uç Bölgeleri Bu çeşit mesnetler, kiriş üst yüzünü belli bir düzeyde tutmak amacõyla kirişin mesnet yüksekliğinin azaltõlmasõ sonucu ortaya çõkar. İnceltilmiş uçtaki muhtemel çatlak oluşumlarõ ve bu duruma uyan teçhizat düzeni Şekil 8'de verilmiştir. (Şekilde kirişin esas eğilme ve çekme teçhizatõ gösterilmemiştir.) Şekil - 8 İnceltilmiş Uçlu Kiriş İnceltilmiş uçta eğilme ve çekme teçhizatõ: İnceltilmiş ucun alt yüzüne pas payõ uzaklõğõnda yerleştirilmiş ve inceltilmiş ucun hemen bitiminde firkete şeklinde veya bir enine teçhizata kaynakla vb. kenetlenmesi sağlanmõş As teçhizatõ, 27 ICS 01.060;91.080.40 As = Asf + An = TÜRK STANDARDI 1 [Vd .a + H d (h − d )] + H d 0,70 f yk d 0,7 f yk TS 9967/Mart 1992 (31) olarak hesaplanõr. Burada, a : Vd nin uygulama noktasõnõn Ash askõ teçhizatõ eksenine uzaklõğõ, (mm) Hd : en az Vd/10 (kN) h : İnceltilmiş uçtaki kiriş yüksekliği, (mm) d : İnceltilmiş uçtaki faydalõ kiriş yüksekliği (mm) fyk :(MPa) dir. As teçhizatlarõ ince ucun başõndan açõklõğa doğru en az 1.7 -c 5 boyunda olmalõ ve 3 nolu çatlağõ & b kadar aşmalõdõr. İnceltilmiş Uçta Kesme-sürtünme teçhizatõ: 1 nolu çatlak boyunca kayma güvenliğini sağlar, As ve Ah teçhizatlarõnõn toplamõndan oluşur. As = Vd Hd + f yk µ e 0,70 f yk 32) olmak üzere As teçhizatõ ile karşõlaştõrõlõp, büyüğü seçilir. İnceltilmiş ucun alt 2/3 d yüksekliği içine en az iki sõra yerleştirilen Ah teçhizatõ, Ah = Vd 2,1 f yk µ e (33) Burada, µe = Ek-D'de verilen katsayõ, Acr = b.h, b = kirişin genişliği (mm), dir. Ayrõca, As ≥ 0.6 bh/fyk Ah ≥ 0,3 bh/fywk (34) olmalõdõr. Burada, b,h (mm), fyk, fywk(MPa) dir. Ancak konulan teçhizatlar Vd ile hesaplanan teçhizattan yüzde otuz daha fazla ise bu şarta uyulmayabilir. öte yandan, Vd < Vres olmalõdõr. Vres = 0,20 28 f ck b.d γ mc (γmc = 1.3'dür) (36) ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Ah teçhizatlarõ ince ucun başõndan açõklõğa doğru en az 1.7 lb boyunda olmalõdõr. Askõ Teçhizatlarõ: Şekildeki 3 nolu çatlağa paralel eğik beton basõnç çubuklarõna mesnet oluşturan ve dolayõsõyla bunun düşey bileşenini kirişin üstüne asmak için konulan Ash teçhizatõ, Ash = Vd 0,70 f ywk (37) olarak hesaplanõr. Ash teçhizatõ, - kapalõ düşey etriye şeklinde veya, - kapalõ eğik etriye şeklinde veya, - esas teçhizatõn bükülebilir çapta olmasõ durumunda, bu teçhizatõn ucuna 60°'lik pilye ile büküp, kirişin üst yüzünde bir çelik levhaya kaynaklanarak düzenlenebilir. yukarõya Ash teçhizatõnõn düşey etriye şeklinde olmasõ durumunda, bu teçhizatlar kirişin inceltilmiş ucundan 0.30 - 0.40 d uzaklõğa kadar yayõlabilir. 3 nolu çatlağa paralel eğik beton basõnç kuvvetinin yatay bileşenini alacak teçhizatõ: A’sh = Ash (38) A'sh teçhizatõ, -1.7*lb boyunda ek bir teçhizat şeklinde, veya - esas teçhizatõn 60° eğimli olarak yukarõya bükülüp kesit alanõnõn en az Ash1 obuasõ durumunda bu teçhizatlarla da düzenlenebilir. İnce uçta eğik 4 nolu çatlağa karşõ daha önce hesaplanan A}j teçhizatõ ve Av teçhizatõ: Av ≥ 1 Vd − 0,17 f ck b.d 2 f ywk 0,70 (39) olmalõdõr. Formülde, Vd : Newton, fck : MPa, 2 alan : mm , cinsindendir. Kirişlerin inceltilmiş uç bölgelerinde çelik hasõr kullanõlõrsa, bunlarõn kenetleme boylarõ TS-500'e uygun olarak hesaplanõr. 4.3.5.1.7- Kõsa konsollar 4.3.5.1.7.1- Betonarme Kõsa Konsollar Kõsa konsollarda kesitin taşõma gücü; Vres = 0.15fck.b.h (40) Vd ≤ Vres (41) şartõ sağlanmalõdõr. Buna göre, 29 ICS 01.060;91.080.40 As = Asf + An = TÜRK STANDARDI Vd a Hd + 0,7 f yk d 0,7 f yk TS 9967/Mart 1992 (42) veya, Vd Hd + 'den büyük değer vereni seçilmelidir. f yk .µ e 0,7 f yk As = (43) µe hesaplanõrken, EK-D'de Acr =b.h alõnmalõdõr. b : guse genişliği, h : guse yüksekliği dir. As f yk , 2 f ywk Avh ≥ (44) olmalõdõr. (Şekil 9) Şekil- 9 Betonarme Kõsa Konsol Teçhizatõ Bunun dõşõnda, Fs > 0,5 Vd (45) ve As = Fs f yk şartõ sağlanmalõdõr. 30 (46) ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Burada, Vd = Konsola gelen hesap yükü, Fs = Eğilme teçhizatõ çekme kuvveti, dir. 4.3.5.1.7.2- Çelik Profilli Konsollar Geniş başlõklõ I profil parçalan dökümden önce prefabrike kolonlara yerleştirilerek oluşturulan kõsa konsollarõn hesap yükü aşağõdaki değerden küçük olmalõdõr: Vres = (0,85 f ck / γ mc )b.l e 3 + 4(l v / l e ) (47) Burada; le = Çelik profilin kolon içinde kalan kõsmõnõn uzunluğu, lv = Vjj'nm kolonun guse tarafõndaki teçhizata mesafesi, Vd < Vres dir. Yatay bir Hd kuvveti varsa, ortalama kenetlenme gerilmesinin 1.5 Mpa yõ geçmesi durumunda, ince betonarme teçhizatõnõ profile kaynatarak kayma önlenmelidir. Profilin "b" genişliğini artõrmak için ek bir korniyer şekil 10'deki gibi konulabilir. Şekil 10 - Çelik Profilli Kõsa Konsol 4.3.5.1.8- Gövde Kõsa Konsollarõ 4.3.5.1.8.1- Genel Ters T ve L kirişlerin ve taşõyõcõ duvar panolarõnõn taşõdõğõ elemanlarõn mesnetlendiği ve genellikle kiriş veya pano boyunca uzanan kõsa konsollar, aşağõdaki şekilde boyutlandõrõlmalõdõr: 31 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI Şekil 11a- Gövde Kõsa Konsol Kesiti TS 9967/Mart 1992 Şekil 11b- Gövde Kõsa Konsol Görünüşü Kõsa konsolun tekil Vd yükünü taşõdõğõ durumda : Vd > Vres durumunda, Madde 4.3.5.1.6'daki inceltilmiş uçlu kirişlerdeki esaslar geçerlidir. s > b0 + h ise, Vres = 0.155 h f ck (2 lc+ bo+h) N (48) Vres = 0.052 h f ck (2 lc + b0 + h + 2bk) N (49) Vres = 0.078 h f ck (2lc + b0 + h + s) N (50) Vres = 0.052 h f ck (l c + N (51) dan küçüğü s < bo + h ise, bo + h + bk + s ) 2 dan küçüğüdür. Konsolun boşluklu döşeme gibi sürekli veya çok sõk tekil Vd (kN/m) yüküyle yüklenmesi durumunda: Vres = 0,15 h f ck Burada, kesit boyutlarõ gerilmeler kuvvetler : mm : MPa : kN veya kN/m cinsindendir. (kN/m) (52) Ancak her iki durumda da Vd'nin değeri, TS-500'de kayma dayanõmõyla ilgili olarak verilen sõnõr değerleri aşamaz. 4.3.5.1.8.2- Gövde Kõsa Konsol Teçhizatlarõ Vd < Vres ise, As = Vd 0,7 f ywk olmalõdõr. Teçhizat seçiminde as tek kollu alõnmalõdõr. 32 (53) ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Bu teçhizat nervürlerin mesnet noktasõnõn her iki tarafõnda 6 h kadar almakla bulunan aralõğa ve 6h < s/2 olmasõ durumunda, nervürün her iki tarafõndan s/2 kadar alarak, s aralõğõna yerleştirilir. Teçhizat aralõğõ konsol yüksekliği h'den ve 30 cm'den fazla olamaz. Vd > Vres ise> formül 42 ve 43'den büyük değer vereni seçilmelidir. (Şekil 12) Kapalõ etriye şeklinde yapõlmasõ gereken Ash teçhizatõ, Ash = 1,3Vd 0,70 f ywk (54) olmalõdõr. Ash teçhizatõ, kesme ve burulmaya karşõ hesaplanan teçhizata eklenmelidir. As ve Ash teçhizatlarõ, nervür eksenlerinin her iki tarafõnda yukarda verilen aralõğa eşit olarak dağõtõlmalõdõr. Ancak Ash'nin en az yansõ Şekil 11 b 'deki (bO+h) aralõğõnda bulunmalõdõr. Şekil 12- Gövde Kõsa Konsol Donatõsõ 4.3.5.2- Eğilme Momenti Aktaran Birleşimler 4.3.5.2.1- Genel Eğilme momenti aktaran birleşimler, genelde eğilme momentinin yanõsõra, - kiriş ve döşemelerde olduğu gibi kesme kuvveti, - kolonlarda olduğu gibi basõnç ve kesme kuvveti de aktanrlar.Hesaplar göre yapõlmalõdõr. bu yüklere Özellikle deprem kuvvetleri altõnda eğilme momentlerinin tersinir olabileceği de dikkate alõnarak hesap yapõlmalõ ve birleşimin sünekliği sağlanmalõdõr. Bunun için, birleşimlerde kullanõlan çelik metal elemanlarõn ve şantiyede yapõlan kaynaklarõn emniyet gerilmeleri yüzde 30 azaltõlmalõ veya malzeme katsayõsõ 1.5 alõnmalõdõr. Eğilme momenti aktaran birleşimler kuru ve õslak olarak iki şekilde yapõlabilir. 4.3.5.2.2- Eğilme Momenti Aktaran Kuru Birleşimler Kuru birleşimlerde kesite etkiyen çekme kuvvetini aktarmak için, - çekme teçhizatõnõ, sabit kabul edilen teçhizatlara veya metal bir parçaya ve onu da sabit kabul edilebilen başka bir metal parçaya kaynaklamalõ veya teçhizatlarõ manşonla birleştirmeli veya, -birbirlerine moment aktarmak istenilen iki elemanõ çekme kuvvetinin etkilediği noktada bulonla veya ardgerme ile birleştirmelidir. Kuru birleşimlerde kesite etkiyen basõnç kuvvetini aktarmak için ise, 33 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 - kesit basõnç bölgesine kenetlenmiş metal parçayõ, sabit kabul edilen başka bir metal parçaya kaynaklamalõ veya, - basõnç bölgesi yüzünü, birleşilen elemanõn birleşim bölgesi yüzüne dayamalõ ve temas düzlemine harç, beton veya basõnç kuvvetinin büyük olduğu durumlarda elastomer konmalõdõr. 4.3.5.2.3- Eğilme Momenti Aktaran Islak Birleşimler Eğilme momenti aktaran õslak birleşimde, kesitteki çekme kuvveti, iki elemanõn çekme teçhizatlarõna, - fiyonglu bindirme veya, - kaynaklõ ek, yapõlarak aktarõlmalõdõr. Kesitteki beton basõnç kuvveti, iki prefabrike elemanõn arasõna yerinde beton dökerek aktarõlmalõdõr. Islak birleşimlerde özellikle tersinir yüklerde dönme kapasitesinin aşõlmamasõna dikkat edilmelidir. İki ya da daha fazla katõn kolonlarõ, Şekil 13'deki gibi õslak birleştirilmek üzere boşluklu olarak imal edilebilir. Bu durumda kalõptan alma, taşõma ve montaj etkileri karşõsõnda boşluk nedeniyle bir deformasyon olmamasõ ve yerinde dökülen betonda büzülmenin en aza indirilmesi sağlanmalõdõr. Şekil 13 - Sürekli Kolon Detayõ 4.3.6- Kompozit Elemanlar 43.6.1- Genel Kesitinin bir bölümü prefabrike betonarme veya öngerilmeli beton olarak, geri kalan bölümü yerinde dökme beton ile oluşturulan kompozit elemanlarda, iki bölüm arasõnda herhangi bir doğrultuda kayma olmamasõ sağlanmalõdõr. Prefabrike bölüm, sonradan dökülen beton istenen mukavemete erişinceye kadar gelen yükleri güvenlikle taşõyabilecek şekilde boyutlandõrõlõp teçhizatlandõrõlmalõdõr. Kompozit elemanlarda sonradan dökülen beton tabakasõnõn kalõnlõğõ 40 mm'den az olmamalõdõr. 34 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Kompozit elemanlarla ilgili bazõ örnekler ve hesap esaslarõ Ek-H'de verilmiştir. 4.3.6.2- Kompozit Kesitin Kayma Dayanõmõ Kompozit bir kesitin yatay kayma dayanõmõ Vres = b’ .dp . fht (56) olarak hesaba alõnabilir. Burada, b’ : yatay kaymaya esas alõnacak kesit genişliği dp : kompozit kesitin faydalõ yüksekliği, dir. fht, aşağõdaki koşullara göre farklõ değerler alõr: Yatay kayma teçhizatsõz, ancak yüzeyi pürüzlendirilmiş ve temizlenmiş prefabrike elemanlarda; fht = 0.5 N/mm 2 En az kayma teçhizatlõ, yüzeyi temiz ancak pürüzlendirilmemiş prefabrike elemanlarda; fht= 0.5 N/mm 2 En az kayma teçhizatlõ, yüzeyi temizlenip pürüzlendirilmiş prefabrike elemanlarda fht = 2.5 N/mm 2 Yukarõdaki son iki durumda gerekli en az teçhizat, min Awh = 0,25b ′.s f ctd f ywd (57) dõr. Burada, fctd : Yerinde dökme betonun hesap çekme mukavemeti, fywd: Yatay kayma teçhizatõ hesap mukavemeti, s : Yatay kayma teçhizatõ aralõğõ, dõr. Kesite etkiyen düşey kesme kuvvetinin Vd hesap değeri Vd ≤ Vres ise yukarõdaki şartlarõn sağlanmasõ yeterlidir. Vd > Vres olmasõ durumunda, yatay kayma kuvveti, formül 17 ile hesaplanan yatay kayma teçhizatõ ile karşõlanõr. Bu hesapta kullanõlacak V^ kuvveti aşağõdaki denklemden hesaplanabilir: Vd = 0.85fcd.by.hfy (58) Burada, by : Yerinde dökme betonun genişliği, hfy : Yerinde dökme betonun yüksekliği, fcd : Yerinde dökme betonun hesap basõnç mukavemeti, dir. 35 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Ancak her durumda, Vres < 5b'd (N) b', d (mm) (59) olmalõdõr. 4.3.6.3- Kompozit Elemanlarda Yatay Kayma Teçhizatõ Kompozit elemanlarda yatay kayma teçhizatõ, prefabrike elemanõn üstünden filiz olarak çõkan ve yerinde dökme betona tam kenetlenen düşey tek çubuk veya kapalõ etriyeden oluşmalõdõr. Yatay kayma teçhizatõ aralõğõ 50 cm'i geçmemeli ve Vj nin en çok olduğu bölgede metrede 4 adet ilave etriye konmalõdõr. Birleşim yüzeyine dik bir çekme kuvveti varsa, buna karşõ güvenlik yalnõzca kayma teçhizatõ ile sağlanmalõdõr. Kompozit elemanlarda düşey kesme kuvvetine göre tahkik, tek parçalõ elemanlarda olduğu gibi yapõlõr. 4.3.7- Döşeme Panolarõnõn Ara ve Mesnet Birleşimleri Döşemeler, diyafram davranõşõnõ sağlayabilmek için Şekil 14'de gösterilen yükleri güvenli bir şekilde aktar malõ ve taşõmalõdõr. Şekil 14 Pano Aralarõndaki Kuvvetler Döşeme panosu tipine bağlõ olarak bu kuvvetler, kuru veya õslak birleşimlerle aktarõlõr. 4.3.7.1- Pano Uç ve Kenar Mesnetlerindeki Vdz'ler. Pano uç ve kenarõndaki düşey Vdz kuvveti, mesnetlere, Madde 4.3.3'teki esaslara uygun olarak aktarõlõr. 43.7.2 - Panolar Arasõndaki Kuvvetler 4.3.7.2.1 - Panolarõn Arasõndaki Düşey Vdz'ler Üç kenarõndan veya karşõlõklõ iki kenarõndan mesnetli birden fazla pano ile oluşturulan döşemelerde, panolarõn arasõndaki düşey Vdz kuvveti, aralõklardaki kesit boşluklarõ harçla veya döşeme elemanlarõndan filiz olarak bõrakõlan teçhizatlarõn kaynak veya fîyongla eklenmesiyle aktarõlõr. Bununla ilgili bazõ örnekler Ek-I'de verilmiştir. 36 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 4.3.7.2.2 - Panolarõn Arasõndaki Kayma Kuvveti Vdy'ler Panolar arasõndaki Vdy kayma kuvvetleri, döşeme tipine ve kuvvetin büyüklüğüne bağlõ olarak, - Panolar arasõ yerinde harçla doldurularak, - Panolar arasõ harçtaki kayma mukavemetinin taşõma gücüne göre 0.3 MPa'yõ geçtiği durumlarda, Madde 4.3.3.'e uygun olarak hesaplanan ve pano aralõklarõna dik konan kesme-sürtünmesi teçhizatõyla, - Ara harem kayma mukavemetinin yetersiz kalmasõ nervürlü plaklarõn üst yüzünde kenetler oluşturarak aktarõlõr. durumunda, boşluklu panolarõn veya Bununla ilgili bazõ örnekler Ek-1'de verilmiştir. 4.3.7.3- Döşeme Panolarõ İle Taşõyõcõ Duvar veya Kiriş Arasõndaki Vpdy ve Vdx'ler. Döşeme düzlemi içindeki yatay yükler, bazõ örnekleri Ek-I'de verilen õslak veya kuru birleşimlerle taşõyõcõ duvar panolarõ veya kirişlere aktarõlmalõdõr. Paralel olmasõ durumunda taşõyõcõ bir duvar veya kiriş ile boşluklu panolar arasõnda Vpdy için en çok 4.80 metrede bir enine bağlantõ yapõlmalõdõr. 4.3.7.4- Kat Döşemesi Başlõk Kuvvetleri Vbx'len Kat döşemesindeki başlõk kuvvetleri, Madde 4.2.5.3'de verilen T2 kuvvetleridir. - Basõnç durumunda, panolar arasõndaki dolgu harçlarõ veya çelik lama veya profil parçalarõnõn kaynakla birleştirilmeleri, - Çekme durumunda ise, bağ elemanõ (bağ hatõlõ) teçhizatlarõ, ile aktarõlmalõdõr. Bununla ilgili bazõ örnekler Ek-Fde verilmiştir. 43.8 - Taşõyõcõ Panolar Arasõndaki Kayma Birleşimleri 4.3.8.1- Genel Taşõyõcõ duvar panolarõ ile oluşturulan perdeler, taşõyõcõ duvarlar ve rijitlik duvarlarõnda monolitik davranõşõn gerçekleşebilmesi için panolar arasõndaki düşey ve yatay birleşimlerde kayma olmamasõ sağlanmalõdõr. Pano kayma birleşimleri kuru veya õslak birleşim şeklinde olabilir. 4.3.8.2- Panolar Arasõndaki Kuru Kayma Birleşimleri Kuru birleşimler, yerel olarak büyük etkiler doğurduklarõ için, aktarõlan kuvvetin küçük olduğu durumlarda kullanõlmalõdõr. Kuru birleşimlerde, birleşen elemanlarõn birleşim kenarlarõnõn hesapça gereken sayõda yerleştirilen çelik birleşim parçalan, kaynakla birleştirilerek, kesme kuvveti aktarõlõr. Bu tip birleşimlerde, çelik birleşim elemanlarõ pano betonuna iyice kenetlenmeli ve kaynak emniyet gerilmesi yüzde 30 azaltõlmalõdõr. (Taşõma gücü yöntemiyle hesap yapõlõyorsa, malzeme katsayõsõ 1.5 alõnmalõdõr.) Kuru birleşimlerle ilgili bazõ örnekler Ek-K'da verilmiştir. 4.3.8.3 - Panolar Arasõndaki Islak Kayma Birleşimleri Panolar arasõndaki õslak kayma birleşimlerinde, birleşen kenar kesitler, Şekil 15'da görüldüğü gibi kenetsiz ve kenetli olmak üzere iki şekilde yapõlabilir. 37 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Şekil 15 Pano Birleşim Kesitleri 53 Her iki durumda da panolarõn birleşim kenar kesitlerine, kenara dik doğrultuda hesapla bulunan teçhizat filizleri konulur. Bu kayma teçhizatlarõ kaynak veya fiyonglu bindirme ile eklenebilir. Kaynakla ek için aralõğõn açõk olmasõna dikkat edilmelidir. Kayma Birleşimleriyle ilgili birleşim detaylarõ, kullanõlan işaretler Ek-K'de verilmiştir. 4.3.8.3.1- Kenetsiz Kayma Birleşimleri Ake = bke hke n ≤ 0.2 Aj (60) ise, birleşim kenetsiz kabul edilmelidir. Formüldeki işaretler Ek-K'dan alõnabilir. Kenetsiz birleşim, yalnõz yatay birleşimlerde ve artõrõlmõş kesme kuvvetinin sürtünme kuvvetinden büyük olmadõğõ durumlarda uygulanmalõdõr. 4.3.8.3.2- Kenetli Kayma Birleşimleri Kenetli kayma birleşimlerinde, kenet sayõsõnõn metrede bir veya daha az olmasõ durumunda tekil kenetli, birden daha çok olmasõ durumunda yayõlõ kenetli birleşim olarak adlandõrõlõr. Deprem etkisinin bulunduğu yapõlarda, düşey ekler mutlaka yayõlõ kenetli yapõlmalõdõr. Tekil kenetler, ancak, aktarõlan kesme kuvvetinin büyük olmadõğõ ve yatay birleşimlerde kullanõlmalõdõr. Kenetli ekin geometrisi, hke tke hke/tke αk ≥ ≥ < ≥ 50 mm. 10 mm. 8 300 şartlarõnõ sağlamalõdõr. (Şekil Ek. K.3) Kenetli birleşimlerle ilgili bazõ örnekler Ek-K'de verilmiştir. 4.3.8.4- Panolar Arasõndaki Düşey Kayma Güvenliğinin Sağlanmasõ Düşey birleşimde güvenliğin sağlanmasõ için Vres > γer Vd olmalõdõr. (61) Burada, γer : 4/3 dür ve lineer teori ile hesap yapõlmasõndan doğan hataya karşõ getirilmiş bir katsayõdõr. : artõrõlmõş kesme kuvvetidir. Vd 38 ICS 01.060;91.080.40 ωs = TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 As f yk (62) A j f cd ωs ≤ 0,15 iken, Vres = β1 Ake fcd + β2 As fyk (63) ωs > 0,15 iken, Vres = β1 (Ake + 0,02Aj)fcd + β3 As fyk (64) olarak hesaplanõr. Panolar arasõndaki düşey kayma taşõma kapasitesi Vres < 0.30 Aj fcd olmalõdõr. (65) Burada, ωs : kayma teçhizatõ oranõ, : Toplam enine teçhizat alanõ, As fyk : Enine teçhizatõn hesap mukavemeti, fcd : Birleşimdeki betonun hesap mukavemeti, Aj : bj.lj, bj : ek genişliği, : birleşim uzunluğu; genelde kat yüksekliği, lj Ake : Kenetlerin kesit alanõ toplamõ, dõr. Çizelge 5 - β değerleri yayõlõ enine teçhizat Birleşim Türü konsantre enine teçhizat β1 β2 β3 β4 β5 Kenetsiz, Düz 0 0.6 0.5 0.5 0.4 Kenetsiz Pürüzlü 0 0.9 0.75 0.7 0.6 Kenetli 0.07 0.9 0.75 0.9 0.6 Birleşimin üzerinde döşeme varsa, döşeme panolarõ arasõndaki yerinde dökme beton alanõ Atb Ake alanõna katõlabilir. Ayrõca aşağõdaki şartlar sağlanmalõdõr: - Yayõlõ kenetli bir köşe birleşiminde kayma teçhizatlarõ yalnõz üst ve alt döşeme aralõklarõna konmuş bağ çubuklarõ ile sağlanmõş ise, Vres yüzde 30 azaltõlmalõdõr. - Tekil kenetler Ake yerine Aj alõnarak teçhizatlandõrõlmalõ, teçhizatõ olmayan kenetli birleşimler kenetsiz kabul edilmelidir. Yerel basõnç tahkiki yapmak şartõyla, tekil kenetlerin kayma kuvveti kesme-sürtünme teçhizatõyla artõrõlabilir. 39 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Yalnõz basõnç etkisindeki düşey bir birleşimde kayma teçhizatõ oranõ, ωs ≥ 0.01 (66) olmalõdõr. As kayma teçhizatõ birleşim boyunca eşit olarak dağõtõlmalõdõr. Ancak, artõrõlmõş kesme kuvvetinin küçük olmasõ durumunda kayma teçhizatõ, bu panolara oturan döşemeler arasõndaki yatay birleşimin içine de konulabilir. Kayma teçhizatõ sürekli olmalõ, ekleri TS500'de verilen esaslara uygun yapõlmalõ ve kenetlenme bozulmadan teçhizat akma sõnõrõna erişmelidir. 4.3.8.5- Panolar Arasõndaki Yatay Kayma Güvenliğinin Sağlanmasõ Panolar arasõndaki yatay birleşimlere gelen etkiler, - düşey yüklerden gelen basõnç kuvveti, - yatay yüklerden gelen kesme kuvveti ve normal kuvvet, - yatay yüklerden gelen eğilme momentidir. Bu nedenle yatay pano birleşimlerinin hesabõ, - yalnõz basõnç gerilmelerine veya, - yalnõz çekme gerilmelerine veya, - hem basõnç hem çekme gerilmelerine, göre yapõlmalõdõr. Birleşimdeki pano yatay kesitleri, enine dõşmerkezlilikler de gözönüne alõnarak taşõma gücü metodu ile hesaplanmalõdõr. Birleşimlere konulacak kayma teçhizatõ, düşey çekme çubuklarõ şeklinde; - panonun kenarlarõna veya, - pano içine veya, - komşu pano ile düşey birleşim yerlerine, ekler yapõlmõş olarak veya, - mümkünse, kapõ-pencere kenarlarõndaki düşey teçhizatlarõn ekleri yapõlarak düzenlenmelidir. Panonun her bir kenarõndaki yatay birleşim için teçhizat, As > 0.0005 lw tw (67) olmalõdõr. Burada, lw: pano genişliği, tw: pano kalõnlõğõ, dõr. 4.3.8.5.1- Yalnõz Basõnç Gerilmelerine Göre Yatay Kayma Güvenliğinin Sağlanmasõ Yalnõz basõnç etkisindeki birleşimlerde, yatay yüklerden gelen Nd normal yükünün oluşturduğu sürtünme kuvveti, kayma güvenliğinin sağlanmasõnda hesaba katõlmalõdõr. Birleşimin kayma taşõma kapasitesi Vres < 0.30 Aj fcd (68) olmalõdõr. ωs = 40 As f yk + N d A j f cd (69) ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 ωs ≤ 0,15 iken, Vres = β1 Ake. fcd + β2 (As fyk + Nd) (70) ωs > 0,15 iken, Vres = (β1 Ake + 0,02Aj ) + fcd + β3 (As fyk + Nd) (71) olarak hesaplanõr. Vd < µs Nd ise, (72) β1 = 0 alõnabilir. Burada, Vd : artõrõlmõş kesme kuvveti, µs : sürtünme kuvveti, dir. β1,β2,β3 değerleri Çizelge 5'den alõnmalõdõr. Kenetsiz olup, Nd > 0.6 Aj fcd basõnç kuvveti etkisindeki yatay birleşimlerin taşõma kapasitesi Vres = 0.6 Aj fcd - 0.5 Nd'dir. (73) Yalnõz basõnç etkisindeki düşey bir birleşimde kayma teçhizatõ oranõ, ωs > 0.01 olmalõdõr. (74) Burada, Nd : yatay yükten gelen normal kuvvettir. Ağ kayma teçhizatõ birleşim boyunca eşit olarak dağõtõlmalõdõr. Ancak, artõrõlmõş kesme kuvvetinin küçük olmasõ durumunda kayma teçhizatõ, bu panolara oturan döşemeler arasõndaki yatay birleşimin içine de konulabilir. Kayma teçhizatõ sürekli olmalõ, ekleri TS 500'de verilen esaslara uygun yapõlmalõ ve kenetlenme bozulmadan teçhizat akma sõnõrõna erişmelidir. 4.3.8.5.2- Yalnõz Çekme Gerilmeleri Etkisindeki Birleşimler Nd nin çekme ve olduğu yatay birleşimlerde, Nd < As fyk Olduğu yatay bileşimlerde, Nd Vres = β 1 Ake . f cd + β 2 ( As . f yk − N d ) 1 − As f yk (75) (76) olarak hesaplanõr. Çekme gerilmeleri etkisindeki yatay pano birleşimleri mutlaka kenetli yapõlmalõdõr. 4.3.8.5.3- Hem Çekme Hem Basõnç Gerilmelerinin Etkisindeki Birleşimler Yatay birleşimler genellikle deprem gibi yatay kuvvetler altõnda hem basõnç hem de çekme gerilmelerinin etkisine girer. Bu durumda, homojen, lineer elastik teori ile hesaplanan normal gerilme diyagramõ, Şekil 16'deki gibi yeterli sayõda dikdörtgen bölüme ayrõlarak, her bölüme düşen normal kuvvet hesaplanõr. 41 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Şekil 16 - Gerilme Dağõlõmõ Nm = tw σm ajm (m= 0.1.2....) (77) Burada, tw : pano kalõnlõğõ, σm : m.inci dikdörtgendeki gerilme değeri, ajm : m.inci dikdörtgendeki taban uzunluğu, dur. m Vres = ∑V m=0 res , m dir. (78) Kayma güvenliğinin sağlanmasõ için Vres > γer Vd (79) koşulu gerçekleşmelidir, γer = 4/3 alõnmalõdõr. Hem basõnç hem de çekme etkisindeki yatay bir birleşimde çekme bölgesindeki teçhizat alanõ Asç, 1. Asç = Nd f yk 2. Asç = 0,0005 lw tw (80) (81) 3. (Md,Nd) ile taşõma gücü yöntemi ile bulunan çekme teçhizatõ alanlarõnõn büyüğü kadar olmalõdõr. 4.3.9 - Panolar Arasõndaki Basõnç Birleşimleri 4.3.9.1. Genel Panolarla yapõlan taşõyõcõ duvarlarda, bir üst kattaki N düşey kuvvetleri altõndaki kata, alt duvar panosuna oturan döşeme panolarõ ile aralarõndaki yerinde dökme beton ve üst duvar panosunun altõndaki, alt duvar panosunun üstündeki harç tarafõndan aktarõlõrlar. (EK-L) Böyle bir birleşim, panolar arasõ basõnç birleşimi veya kõsaca "pano basõnç birleşimi" dir. 4.3.9.2 - Pano Basõnç Birleşim Çeşitleri Pano basõnç birleşimleri, birleşimdeki döşeme panosu mesnedinin dönmeye karşõ gösterdiği rijitliğe bağlõ olarak, - sürekli - kõsmen sürekli 42 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 - serbest birleşim olarak sõnõflandõrõlõr. Mesnet momenti için gerekli teçhizatõ olan Şekil 17a ve b deki birleşimler sürekli birleşimlerdir, özel helisel teçhizat ile belirli bir oranda dönmeye karşõ kõsmen rijitliği temin edilmiş, dolayõsõyle sõnõrlõ mesnet momenti taşõyabilen ve Şekil 17c de gösterilmiş birleşim, kõsmen sürekli ve mesnet momenti teçhizatõ olmayan, Şekil 17d deki birleşim ise serbest birleşimi göstermektedirler. Şekil - 17 Birleşim Kontrol Kesitleri 4.3.9.3 - Pano Basõnç Birleşimlerinde Sõnõrlamalar Döşeme alt teçhizatõnõn as aderans boyu (Şekil 18), hasõr teçhizat halinde kayma teçhizatõ yoksa 4φ den az olmamalõdõr. Döşeme panosunun duvar panosu üstüne oturmasõ durumunda (ab,min)için madde 4.2.1.2'deki esaslar geçerlidir. Şekil 18 - Kenetleme Boyu İçin Kesit Duvar panosu mesnedinde, kesme kuvveti hesap değeri Vfd ≤ 0,25 fctd χ (1 + 50ρ) b.d (82) ise, mesnette kayma teçhizatõna gerek yoktur. Burada d : döşeme panosu faydalõ yüksekliği χ : χ = 1.6-d (d, m. cinsinden) ρ : döşeme donatõsõ oram b : mesnet genişliği fctd : betonun hesap kesme mukavemeti dir. 43 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Döşeme panosu üst kenarõnõn duvar panosu altõna girdiği durumlarda, birleşim sürekli değilse, at en az duvar panolarõnõn enine teçhizatõ yoksa, at,min = 40 mm duvar panolarõnõn enine teçhizatõ varsa, at, min = 30 mm olmalõdõr. Döşeme panolarõnõn, üst teçhizat için filizleri varsa a^ bu filizlerin sonuna kadar olan boy olarak kabul edilebilir Serbest birleşim durumunda at sõfõr olarak kabul edilmelidir. 4.3.9.4- Panonun Kendisinde ve Birleşimdeki Dõşmerkezlik Panonun kendi bünyesinde ve birleşimde bulunabilecek dõşmerkezliklerle ilgili hesaplar için, doğruluğu kabul edilmiş başka bir metot kullanõlmadõkça, Ek-Cde verilen metot kullanõlabilir. 4.3.9.5 - Pano Basõnç Birleşiminin Mukavemeti Pano basõnç birleşimlerinde, basõnç kuvveti, birleşime ej-j dõşmerkezliği ile etkir. Birleşimin basõnç mukavemetinin gerçek hesabõ çok uzun ve güç olduğundan, Ek-L 'de verilmiş olan basitleştirilmiş metot hesaplarda kullanõlabilir. 4.3.10- Taşõyõcõ Duvarlar ile Rijitlik Duvarlarõ Arasõndaki Düşey Birleşim Duvarlar, kenarlarõnõn duvar düzlemine dik yer değiştirmelerine engel olmak için döşemeler, ara taşõyõcõ duvarlar, rijitlik duvarlarõ veya yeterli rijitliğe sahip benzer yapõ elemanlarõyla iki, üç veya dört kenarõndan tutturulmalõdõr. Taşõyõcõ duvarlar, kendilerini rijitleştiren duvarlara, kuru veya õslak bağlantõyla, h/3 ve 2h/3'de olmak üzere en az iki noktada bağlanmalõdõr. Her bir bağlantõ, T = Nr *h /30 (83) değerinde bir çekme kuvvetine göre hesaplanmalõdõr. Burada, h : kat yüksekliği Nr: rijitleştirilen taşõyõcõ duvarõn, rijjtlik duvarõ bölgesindeki toplam düşey kuvveti, dir. Şekil 19 - Taşõyõcõ Duvar-Rijitlik Duvan Birleşimi Islak birleşimlerde teçhizat çapõ en az 8 mm olmalõdõr. Teçhizat eki fiyong veya kaynakla yapõlabilir. 44 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Şekil 20 - Taşõyõcõ Duvar-Rijitlik Duvar Birleşim Kesiti Taşõyõcõ duvarlarõn iki taraftan aynõ yerde kendisine dik iki rijitlik duvarõ veya aralõklarõ taşõyõcõ duvar kalõnlõğõnõn en fazla 6 katõ olan şaşõrtõlmõş rijitlik duvarlarõ ile tutulduğu yerlerde, derzlere teçhizat konmayabilir. 4.4 - TEMELLER ve KOLON TEMEL BİRLEŞİMLERİ 4.4.1 - Genel Prefabrike binalarõn temeli, kat adedi ve zemin cinsine bağlõ olarak, bir veya iki doğrultuda sürekli sömel, radye veya tekil sömel olabilir. Temellerin Kolonlarla Birleşimi - Yuvalõ temellerle - Kuru birleşim şeklinde - Islak birleşim şeklinde yapõlabilir. Yuvalõ olmayan temellerin hesap ve boyutlandõrõlmasõnda TS 500'deki esaslar geçerlidir. Bu standartta sadece yuvalõ temeller için gerekli koşullar verilecektir. 4.4.2 - Yuvalõ Temeller 4.4.2.1 - Yuvalõ Tekil Temellerde Tanõm ve Konstrüktif Esaslar Bir kolona ait yuvalõ tekil bir temelin şematik kesit ve planõ Şekil 21'de gösterilmiştir. Ib h hj N,M,V b1,a2 b2,a2 dt b,a = kolonun yuva içindeki kõsmõnõn uzunluğu, = kolon kesitinin eğilme doğrultusundaki kenar boyutu = yuva kenar kalõnlõğõ, = yuva üstünde kolon kesit kuvvetlerinin hesap değerleri, = yuvanõn planda iç çevre kenar boylan, = yuvanõn planda dõş çevre kenar boylan, = temel plağõ kalõnlõğõ, temel tabanõ kenarlarõ, dõr. 45 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Şekil 21- Yuvalõ Tekil Temel Temel taban genişliği ve kesit kuvvetlerinin hesaplanmasõ ve temelin boyutlandõrõlmasõ normal tekil temellerdeki gibi yapõlõr. Ancak hesap kesiti olarak Şekil 21 a daki dt kalõnlõklõ k-k kesiti alõnmalõdõr. Zõmbalama kontrolü için yuva kenarlarõ mevcut değilmiş gibi, kolon alt kesit kenarlarõndan itibaren dt/2 alõnarak elde edilen yan yüzün alanõ hesaba katõlmalõdõr. Yuvalõ bir sömelde a) M/(N.h) ≤ 0,15 b) M/(N.h) ≥ 2 ise lb ≥ 1,6 h ise lb = 2 h (84) (85) olmasõ önerilir. (a) ve (b) arasõnda lineer interpolasyon yapõlabilir. Eğer kolon ve yuva yüzlerinde en az Icm çõkõntõlõ kenetler varsa, kenetli gömülme boyu lbk = lb / 1.4 olabilir. Ancak, h1 ≥ 12 cm, veya b1/3 olmalõdõr. Kolon yuvaya oturtulup eksen kontrolü yapõldõktan ve ahşap kamalarla kamalandõktan sonra kolonla yuva iç yüzü arasõndaki boşluk yuvanõn betonu ile aynõ kalitede betonla doldurulup çok iyi bir şekilde sõkõştõrõlmalõdõr. 4.4.2.2- Yuvalõ Tekil Temellerde Limit Durumlar ve Soyutlandõrma Yuvalõ tekil temellerde gözönüne alõnmasõ gereken limit durumlar şunlardõr: - en büyük zemin gerilmesi, zemin emniyet gerilmesinden küçük kalmalõ, - dolgu betonunda ezilme olmamalõ, - eğilmede kolonun dayandõğõ yuva kenarõnõn üst kõsmõnõn eğilme ve kayma kapasitesi aşõlmamalõ, - bu kenara mesnet olan ve ona dik bulunan iki kenarõn kõsa konsol olarak güvenliği sağlanmalõ, dõr. Yukarõda ilk belirtilenin dõşõndaki limit durumlardaki etkiler, formül 84, 85'de verilen şartlar sağlanmakla birlikte daha kesin bir hesap yapõlmadõkça Ek-M'de gösterilen yaklaşõk metotla hesaplanabilir. 46 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 4.4.2.3 - Yuvalõ Sürekli Temeller Bu çeşit temeller genellikle, düşey bir konsol gibi çalõşabilen profil kesitli taşõyõcõ duvar panolarõnõn temelleri olarak kullanõlõrlar. Yuva kenarlarõna gelen etkiler, Ek-M'de gösterildiği gibi, tekil temellerde olduğu gibi hesaplanabilir. 4.4.3 - Prefabrike Kolonlarõn Temelle Kuru Birleşimi Prefabrike kolonlarõn temelle kuru birleşimiyle ilgili bazõ örnekler Ek-M'de verilmiştir. 4.4.4 - Prefabrike Kolonlarõn Temelle Islak Birleşimi Prefabrike kolonlarõn temelle õslak birleşimi, Madde 4.3.5.2'de eğilme momenti aktaran birleşimlerde belirtilen esaslara uygun yapõlmalõdõr. 5 - İMALAT, KONTROL VE DENEYLER 5.1 - BETON KARIŞIMLARI Betonda istenilen kaliteyi sağlamak ve ekonomik üretimi gerçekleştirebilmek, dolayõsõyla düşük Standard sapma değerleriyle çalõşabilmek için, üniform bir malzeme akõşõ sağlanmalõ, nitelikli bir denetim için gerekli tedbirler alõnmalõdõr. Beton karõşõmlarõ, TS 802'deki esaslara göre laboratuvarda belirlenmelidir. Kullanõlacak karõşõmlar istatistik! açõdan yeterli, bir dizi ardõşõk mukavemet deneyi sonuçlarõna göre tesbit edilmelidir. Karõşõmlarõn tesbitinde prefabrike elemanlarõn maruz kalacağõ tesirler dikkate alõnmalõdõr. Örneğin kuvvetli don ve akabinde çözülmelerin olduğu veya kuvvetli tuz ve sülfata maruz bölgelerde yüksek alkali çimento ve alkali reaksiyon gösteren agrega kullanõlmamalõdõr. Betonda katkõ malzemesi kullanõlõyorsa, özellikleri deney raporlarõ ile kanõtlanmõş olmalõdõr. Karõşõmda birden fazla katkõ kullanõlacaksa; herbirinin, diğerinin performansõnõ etkilemeden istenilen özellikleri sağladõğõ deneylerle gösterildikten sonra kullanõlmalõdõr. 5.2 - BETON ÜRETİMİ 5.2.1 - Malzemelerin Stoklanmasõ ve Ölçülmesi Agregalar, dane gruplarõna göre birbirleri ile karõşmayacak şekilde ayrõlmõş olarak stoklanmalõ ve dane grubunun içindeki ölçü dõşõ malzeme o dane grubunun % 3'ünü geçmemelidir. Çimento ve agrega ağõrlõkça ölçülmelidir. Agreganõn tartõsõnda, mevcut nem oranõ dikkate alõnarak hesap ağõrlõğõ düzeltilmelidir. Su ve katta malzemeleri ağõrlõk veya hacim olarak ölçülebilirler. Su miktarõ, agregada bulunan serbest nem dikkate alõnarak tesbit edilmelidir. Agregadaki serbest nem oranõnõ anõnda tesbit ederek gerekli düzeltmeleri yaptõğõ için elektronik ölçme sistemleri tercih edilmelidir. Eğer bu tür bir sistem yoksa günde enaz iki defa nem ölçümü yapõlarak buna göre miktarlar bulunmalõdõr. Malzeme tartõlarõnda ölçüm cihazlarõnõn hassasiyetleri enaz: Çimento için Agrega için Su ve katkõ malzemeleri için olmalõdõr. % 2, % 3, % 1, Ölçüm ekipmanlarõnõn kalibrasyonlan en az 6 ayda bir veya şüpheli durumlarda süre beklenmeden yapõlmalõdõr. 5.2.2 - Beton Santrallarõ Beton santrallarõ istenilen kalitede beton üretimini sağlayacak şekilde yeterli ekipman ve uygun işletime sahip olmalõdõr. Betonun kullanõlacağõ yer santral yakõnõnda ise sabit beton santrallarõ tercih edilmelidir. Beton uygun şekilde konveyör, kova veya kanştõncõsõz araçlarla taşõnabilir. Uzak mesafelerde karõştõrma kõsmen santralda, kõsmen transmikserde veya tamamen transmikserlerde yapõlabilir. 47 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Beton santralõndaki karõştõrõcõlar agrega, çimento ve su dağõlõmõnõ üniform olarak sağlayacak ve üniform kõvamda beton elde edilecek şekilde olmalõdõr. Optimum karma süresi önceden deneylerle tesbit edilmeli, gereğinden az veya çok karõştõrma yapõlmasõndan kaçõnõlmalõdõr. 5.3 - KALIPLAR Prefabrike bir beton elemanõn dökümü, çelik, ahşap, cam takviyeli plastik (CTP) beton veya başka bir uygun malzemeden özel olarak hazõrlanmõş kalõplarda yapõlõr. Kalõplar vibrasyon nedeniyle ciddi sarsõntõlara maruz kalacağõ dikkate alõnarak projelendirilmeli ve imal edilmelidir. Kalõplarõn yapõmõnda, özellikle prefabrike elemanõn görünümünü etkileyen kalõp kenar ve birleşimlerinden beton ve şerbet sõzmalarõnõ önleyecek tedbirler alõnmalõdõr. Kalõp cinsine bağlõ olarak döküm öncesi kullanõlacak kalõp ayõrõcõ malzemesi denenerek belirlenmelidir. Döküm sõrasõnda kalõp yüzeyinde yõrtõlmadan bir film tabakasõ bõrakacak ve döküm sonrasõ beton eleman üzerinde leke yapmayacak bir kalõp ayõrõcõ seçilmelidir. Prefabrike beton elemanlara genellikle õsõtma yöntemi ile kür sistemi uygulandõğõndan, kür sõcaklõklarõndan dolayõ kalõplarda meydana gelecek şekil değişimlerinin kalõp içindeki beton elemana etkisi dikkate alõnmalõdõr. Yan kanatlan sabit kalõplarõn kullanõlmasõ durumunda, kür sonrasõ beton elemanõn kalõba takõlmadan alõnabilmesi için eleman şekline göre kalõbõn yüzeyine gereken eğim verilmelidir. 5.4 - BETON DÖKÜMÜ 5.4.1 - Kalõp Hazõrlõğõ ve Taşõma İyi temizlenmiş ve uygun kalõp yağõ ile yağlanmõş kalõplarõn, beton dökümü başlamadan önce düzgünlüğü ve özellikle birleşim yerlerinin vibrasyon sõrasõnda beton sõzdõrmayacak şekilde sõkõlõğõ tekrar kontrol edilmelidir. Teçhizatõn projeye uygunluğu, elemanlarõn guse, başlõk gibi detay kõsõmlarõ, ek parçalan, paspayõ halkalarõ varsa diğer özel detaylar vb.nm pozisyon ve ölçüleri gözden geçirilmeden beton dökümüne başlanmamalõdõr. Ongenime tel ve haladan, bunlarõn konumlarõ, mesnet bölgelerinde aderanssõz kõsõmlar varsa bunlann ölçüleri ve aderansõ kaldõrmak için alõnan tedbirler kontrol edilmelidir. Beton, kalõba en kõsa sürede ve aynşmaya meydan verilmeyecek şekilde taşõnmalõdõr. Kalõba dökme sõrasõnda prizini almaya başlamõş betona su katõlarak tekrar karõştõrma yapõlmamalõdõr. 5.4.2 - Betonun Kalõba Yerleştirilmesi Teçhizatõn, ek parçalarõnõn, paspaylarõnõn ve bağlantõ çubuklarõnõn korunmasõ ve yer değiştirmesinin önlenmesi için betonun kalõp içine dökülmesinde itina gösterilmeli ve beton kalõba, uygun cihazlarla darbe yapmayacak biçimde aktarõlmalõdõr. Betona basõnç uygulanarak makina ile şekil verme ve sõkõştõrma işlemini birarada yapan sürekli döküm sistemlerinde (extrusion) kesintiye meydan verilmeden beton beslemesi yapõlmalõdõr. Bunun dõşõndaki üretimlerde betonun sõkõştõrõlmasõ dahili, harici veya yüzey vibratörleri ile yapõlõr. Vibratörler enaz 3600 dev/dakika frekansa sahip olmalõ, daha yüksek frekanslõ vibratörler tercih edilmelidir. Vibrasyon, betonun kalõp içinde üniform şekilde dağõlarak plastik bir kütle teşkil edeceği tarzda yapõlmalõdõr. Beton yüzeyinde gözenek, yaygõn hava kabarcõklarõ, boşluklar, aynşma, yüzey bozukluklarõ oluyorsa vibrasyon sistemi, uygulamasõ, vibratör sayõsõ ve vibratörlerdeki kütle ve eksantriklikler gözden geçirilerek uygun yüzey elde edilecek şekilde revize edilmelidir. 5.4.3 - Değişik Hava Şartlarõnda Beton Dökümü Ortam sõcaklõğõnõn + 5°'nin altõnda ve + 30°'nin üstünde olmasõ durumunda beton dökümü ve bakõmõnda TS 1248'deki tedbirler alõnmalõdõr. 5.4.4 - Beton Kürü Betona erken mukavemet kazandõrõlmasõ, gerekli nemin korunmasõ, yüzey çatlamalarõnõn önlenmesi için uygun bir metotla kür tatbik edilebilir. Kür şekli elemanlarõn kütlesi ve biçimi, çimento tipi ve miktarõ, hava sõcaklõğõ, ortam rutubeti gibi etkenlere bağlõ olarak seçilmelidir. 48 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 5.4.4.1 - Buhar Kürü Betona erken mukavemet kazandõrmayõ öngören bir yöntem olup TS 3648'e uygun olarak tatbik edilir. 5.4.4.2 - Isõtma Metodu İle Kür Kalõp civarõnda boru veya ceplerde, buhar sõcak su veya sõcak yağ dolaştõrõlmak suretiyle veya elektrikle eleman etrafõnda õsõtõcõ bir örtü teşkil edilerek kalõplar ve dolaylõ olarak elemanlar õsõtõlõr. Isõtõcõ elemanlarõn beton yüzeyi ile doğrudan temasõ olmamalõdõr. Isõtma sõrasõnda elemandaki nemin hõzlõ bir şekilde kaybolmasõnõ önlemek için kanaviçe bez veya plastik örtü serilerek, yada önleyici bir sõvõ tabaka teşkil edilerek, elemanõn çõplak yüzlerinde tedbir alõnmalõdõr. Elemanlarõn dökümü tamamlandõktan sonra, kür uygulanmasõna başlayõncaya kadar geçecek bekleme süresi ile, beton yüzeyindeki azami sõcaklõk, kür süresi ve kademeli õsõnma ve soğuma süreleri için TS 3648'deki esaslar bu metot için de dikkate alõnmalõdõr. 5.4.4.3- Nemin Korunmasõ İle Kür Yapõlmasõ Isõtma olmaksõzõn beton yüzeylerinin nemli tutulmasõ için kanaviçe bezi veya plastik örtü ile yüzeyler kaplanõr veya yüzeylere spreyle su püskürtülür. Bu işlemlerde kalõp yanlan da açõlarak uygulama bu yüzeylere de yapõlabilir. 5.5 - KALIPTAN ALMA VE YÜZEY DÜZELTME İŞLERİ Betonun mukavemeti açõsõndan kalõptan alma anõ en kritik aşama olduğundan, prefabrike beton elemanda oluşabilecek çatlaklarõn izin verilen sõnõrlarõ aşmamasõ için kaldõrma noktalarõnõn konumlan, elemanõn şekil ve teçhizatõna uygun olarak seçilmelidir. Kalõp görmeyen yüzeylerde düzgünlük isteniyorsa, yüzey suyu kaybolduktan sonra ve parmakla beton kolayca oyulmayacak hale gelince, son mala perdahõ yapõlmalõdõr. Kalõptan çõkarõlan elemanlarõn yüzeylerinde meydana gelen göze hoş gelmeyen kusurlar, elemanõn taşõyõcõlõğõnõ etkilemeyecek ölçüde olmak kaydõ ile giderilerek elemanlarõn kullanõlmasõna müsade edilir. Bu tür bal peteği şeklindeki boşluklar, büyükçe çukurluklar ve kabarcõklar, çimento, ince kum ve gerekirse katkõ kullanõlmak suretiyle oluşturulacak ince harcõn çuval, sünger yastõk vs., gibi uygun araçlarla tatbik edilmesi suretiyle doldurulmalõdõr. Büyükçe çõkõntõlar, izler, kalõptan taşan büyük şerbet ve harç parçacõklarõ da taşlanarak yüzey düzeltme işleri yapõlmalõdõr. Eleman yüzeyinde bõrakõlan metal ek parçalan, bağlantõ çubuklarõ vs... harç birikintilerinden temizlenmelidir. 5.6 - BETON KONTROLÜ VE DENEYLERİ 5.6.1 - Genel Sağlõklõ bir imalat yapõlabilmesi için, betonun hazõrlanmasõndan, elemanõn stoklanmasõna kadar yapõlan tüm işlerin denetlenmesi için bilgili ve yeterli sayõda eleman istihdam edilmelidir. Tüm malzeme deneyleri, beton numunelerinin hazõrlanmasõ, muhafazasõ ve kõrõlmasõ, beton karõşõmõ ve ölçümler ile ekipmanlarõn bakõm ve kalibrasyonlarõ bu elemanlarõn doğrudan denetimi altõnda yapõlmalõdõr. Prefabrike imalatõn yapõldõğõ yerde en az aşağõda belirtilen ekipmanõn bulunduğu bir laboratuvar teşkili zorunludur: Basõnç deney cihazõ, Elek takõmõ, Etüv, Hassas terazi, Gerekli sayõda normlara uygun numune kalõbõ. 5.6.2 - Malzeme Kontrol ve Deneyleri 5.6.2.1- Agrega Yapõlacak deneylerle agreganõnõn Madde 2.1.2'de belirtilen özelliklere sahip olduğu belirlenmelidir. Gerekli görüldükçe TS 3527"ye göre 0,063 mm elekten geçen ince malzeme miktarõ, TS 3530'a göre granülometrik birleşim tayini, TS 3526'ya göre bağõl yoğunluk ve su emme oranõ tayini ve TS 3528'e göre hafif madde oranõ tayini deneyleri yapõlõr. 49 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 5.6.2.2- Çimento Gerekli görülen hallerde deneylerle TS 19'a ve TS 3646ya uygunluğu araştõrõlõr. 5.6.2.3- Beton Çeliği Gerekli görülen hallerde, beton çelik çubuklarõnõn TS 708, betonçelik hasõrlarõn TS4559, öngerilme çelik tel, demet ve çubuklarõnõn TS 3721, TS 5679, TS 5680'deki şartlara uygunluğu deneylerle araştõrõlõr. 5.6.2.4 - Katkõ Maddeleri Madde 2.1.4'deki şartlara uygun olarak kullanõlmalõdõr. Gerektiğinde beton hava sürükleyici katkõ maddeleri TS 3456"ya göre, beton kimyasal katkõ maddeleri TS 3452'deki esaslara göre taze betonda denenmek suretiyle kullanma oranõ tesbit ve tahkik edilir. Buhar veya başka bir õsõtma metodu ile kür uygulanan betonlarda katkõ maddeleri, deneye tabi tutulduktan sonra kullanõlmalõdõr. 5.6.2.5 - Birleşim Metalleri Prefabrike elemanlarõn birleşimlerinde kullanõlacak her türlü birleşim metalleri ve bunlarõn eklentilerinde kullanõlan her türlü kaynak vb., işlemlerde TS 648 ve buna bağlõ diğer çelik malzeme standardlarõna uyulmalõdõr. 5.6.2.6- Su Kontrolü Betonda istenilen işlenebilirliği verecek olan karõşõmdaki su/çimento oranõ, çok iyi kontrol edilmelidir. Karõşõmdaki su muhtevasõnõn kontrolü iki şekilde yapõlõr: Taze beton kõvamõnõ çökme deneyleriyle kontrol altõnda tutarak uygulanan(dolaylõ) metot. TS 2871 standardõ kullanõlarak yapõlan çökme deneyleriyle karõşõma katõlacak su miktarlarõ belirlenir. Agregalardaki su muhtevasõnõ belirleyerek uygulanan (dolaysõz) metot. TS 3523 standardõ kullanõlõp, agrega su muhtevalan belirlenip betona katõlacak su miktarlarõ bulunur. Bu metotta agrega neminin sürekli kontrolü ve malzeme tartõlarõnõn hassas olmasõ önemlidir. 5.6.3- Beton Nitelik Denetimi 5.6.3.1 - Beton Sõnõflan ve Standart Sapma Beton sõnõflan ve betonun basõnç mukavemeti ilgili olarak TS 500'de, belirtilen hususlar prefabrike beton imalatõnda da aynen geçerlidir. Projede öngörülen beton sõnõf mukavemeti (karakteristik mukavemet) fck olduğuna göre, beton karõşõm hesaplarõnda temel alõnacak ortalama mukavemet (hedef mukavemeti) fcm, standart sapmanõn bilindiği durumlarda aşağõdaki bağlantõdan hesaplanmalõdõr. f cm = f ck + 1,28σ (86) Standard sapmanõn bilinmediği veya kestirilemediği durumlarda ise, fcm yaklaşõk olarak fck belirli bir miktar arttõrõlarak bulunabilir. fcm = fck + ∆f (87) ∆f için aşağõdaki değerler kullanõlõr. Normal mukavemetli beton σ (N/mm2) 2,9 2 ∆f (N/mm ) 3,7 Yüksek mukavemetli beton 3,3 4,2 Burada normal mukavemetli betonlar fck < 25 (MPa, silindir mukavemeti) olan betonlar olarak alõnmalõ, bunun üzerindeki değerler yüksek mukavemetli beton olarak kabul edilmelidir. 50 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Uygulanacak beton karõşõmlarõ, malzemelerin kaynağõnda bir değişiklik olduğunda, istenilen betonun mukavemet ve kõvam özellikleri değiştiğinde, TS 802'deki esaslara göre belirlenir ve yeteri kadar numune alõnmak suretiyle kontrol edilir. 5.6.3.2 - Günlük Beton Basõnç Mukavemet Deneyler Beton imalatõnõn sürekli kontrolü, beton basõnç deneyleri ile yapõlõr. Beton basõnç mukavemet deneyleri için TS 3114, TS 2940 ve TS 3068'deki esaslara göre 15x30 cm silindir numuneleri alõnarak basõnç deneyine tabi tutulur. Günlük dökülen en çok 25 m3 betondan bir deneylik numune (3 adet) alõnõr. En az iki adedi 28 günlük kõrõlõr. 2 adet numunenin 28 günlük basõnç mukavemetlerinin aritmetik ortalamasõ "tek deney sonucu"dur. Ancak örnekleme sõklõğõ, yani kaç m3 betondan kaç deney numunesi alõnacağõ imalatõn cinsine, öngerilmeli olup olmamasõna, buhar kürü veya benzeri bir priz hõzlandõrma metodu uygulanõp uygulanmamasõna bağlõ olarak belirlenmelidir. Deney sonuçlarõ madde 5.6.3.3'deki kriterlere göre değerlendirilir. Beton basõnç deneylerinin 28 günlük mukavemetinin ölçülmesi ile yapõlan kontrollerde, çoğu kere düşük mukavemetli üretimlerin düzeltilmesinde ve gerekli tedbirlerin alõnmasõnda süre yeterli olmamaktadõr. Bu durumlarda TS 3323'e göre hõzlandõrõlmõş basõnç mukavemeti değerleri veya 3 ve 7 günlük değerler kullanõlabilir. Ancak bu değerlerle 28 günlük değerler arasõnda, istatistiki açõdan yeterli sayõda deney yapõlarak güvenilir bir ilişkinin kurulmuş olmasõ gerekir. Mukavemet hesaplarõnda, silindir mukavemeti esas kabul edilmelidir. Keza 15cm x 30cm silindir dõşõnda lOcm x 20cm silindir veya 10, 12, 15, 20 cm'lik küpler kullanõlmasõ durumunda da, bunlarõn 15cm x 30cm silindirle basõnç mukavemeti sonuçlarõnõn, aynõ şekilde çok sayõda deneylerle, istatistiki açõdan güvenilir tarzda belirlenmesi gerekir. 5.6.3.3 - Deney Sonuçlarõnõn Değerlendirilmesi Deney sonuçlarõnõn değerlendilmesinde betonun kabul edilebilmesi için aşağõdaki şartlarõn sağlanmasõ gerekir. Büyüklüklerine göre sõraya dizilmiş 4 müteakip deney sonucu dikkate alõnarak; fcm > ( fck + 0,25σ ) fc min > ( fck − 0,25σ ) olmasõ gerekir. (88) (89) Burada fcm 4 birbirini takibeden deney sonucunun ortalama basõnç mukavemeti, fc min ise 4 müteakip deney sonucunun en düşüğüdür. (Bir deney sonucu 2 numunenin 28 günlük mukavemetinin aritmetik ortalamasõdõr.) Bu kriterlerden birisi veya her ikisinin sağlanmamasõ durumunda sõra ile aşağõdaki işlemler uygulanmalõdõr: - Tek deney sonucu fcm hedef mukavemetinden 3 σ 'dan daha fazla düşükse ve imalatõn kötü olduğuna dair başka bir kanõt yoksa bu sonuç değerlendirme dõşõ bõrakõlmalõdõr. - fcm - 3 σ < fc min < fcm - 2 σ ise ve fck'dan düşük deneylerin sayõsõ toplam deney sayõsõnõn %10'undan az ise deneyin temsil ettiği imalat başka bir araştõrma yapmaksõzõn kabul edilmelidir. - Numune alma ve deney metodlan gözden geçirilerek deneylerin gerekli şartlara uygun olarak yapõldõğõ saptanmalõdõr. - Hesaplar deney sonuçlarõna karşõ gelen beton sõnõfõ belirlenerek, düşük mukavemetli beton sõnõfõna göre tahkik edilmelidir. - Hesap tahkiki de tutmadõğõ hallerde bu elemanlarõn, yapõlacak değerlendirmelere göre örnekleme metodu ile bir kõsmõ veya hepsi, Madde 5.8'e göre yükleme deneylerine tabi tutulur. 5.6.3.4- ongenime Transferi Amacõyla Yapõlan Basõnç Mukavemet Deneyleri Betonun transfer anõndaki mukavemetini tesbit edebilmek için bir grup numune alõnõr ve transfer anma kadar elemanõn kendi şartlarõnda (elemanla aynõ ortamda) muhafaza edilir. Transferden önce numuneler kõrõlõr, TS 3233'e göre yeterli mukavemet sağlanmõşsa öngerilme transferi o eleman için yapõlõr. 51 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 5.7- TOLERANSLAR-BOYUT VE YÜZEY KONTROLLERİ 5.7.1 - Toleranslar Prefabrike elemanlarõn imalat toleranslarõ Çizelge 6'da verilmiştir. Eleman boyutlarõ çizelgedeki toleranslar dahilinde proje değerlerini sağlamalõdõr. İmalatlarõn toleranslarõ aşmasõ halinde, bu durum tek başõna elemanõn reddedilme sebebi olmayõp, bu tip elemanlar proje ve montaj bakõmõndan kullanõlacaklarõ yer de dikkate alõnarak tahkik edilir, yapõlabiliyorsa eleman veya yapõ üzerinde gerekli düzeltmeler yapõlõr. Bu işlemlerden sonra elemanõn kullanõlabilme olanağõ yoksa reddedilir. 5.7.2 - Boyut ve Yüzey Kontrolleri Prefabrike elemanlarda imalat sonrasõ kontrol olarak da adlandõrõlabilecek boyut ve yüzey kontrolleri elemanõn tipine, imalat adedine, projesindeki detaylarõn şekil ve çokluğuna bağlõ olarak bütün elemanlarda veya örnekleme yolu ile bazõlarõnda yapõlmalõdõr. Eleman yüzeylerinde hava kabarcõklarõndan meydana gelen küçük boşluk veya deliklere, kalõp birleşim yerlerinde meydana gelen normal kalõp izlerine, ufak çentik veya harç kõymõklarõna, betonda normal seviyede oluşabilecek renk değişikliklerine izin verilir. Olabilecek çatlak genişlikleri TS 500'deki değerleri geçmemelidir. Ancak göze hoş görünmeyen kusurlar, büyük girinti ve çukurlar, bal peteği şeklindeki boşluklar, büyük çentik ve çõkõntõlar madde 5.5'de belirtildiği gibi giderilerek elemanlar yüzey düzeltme işleminden sonra kullanõlabilirler. Her elemanda boy, enkesit, görünen detaylarõn yerleri doğrudan kontrol edilmelidir. Doğrusallõk, kare veya dikdörtgen kesitten sapmalar, düzgünlük özellikleri belirlenmelidir. Öngerilmeli elemanlarda ters senim değerleri uygun araçlarla ölçülmeli ve hesaplanan ters sehimlerle karşõlaştõrõlmalõdõr. 5.8 - ELEMAN DENEYLERİ 5.8.1 - Mukavemet Deneyleri Mukavemet deneyleri eleman enaz 28 günlük yaşõnõ doldurduktan sonra yapõlõr. Yüklemede, yüklerin en uygunsuz kombinezonu uygulanõr. Kesmenin kritik olduğu durumlarda M/Vd'nin kritik durumu dikkate alõnõr. Mukavemet deneyleri aşağõdaki şekilde yapõlõr: 5.8.1.1- Tahribatsõz Deney Elemanõ tahrip etmeden yapõlan mukavemet deneyleri; - Kalite kontrol işlemleri içinde, - Mukavemetleri normal hesap analizleri ile belirlemenin mümkün olmadõğõ durumlarda veya, - Beton mukavemetlerinden şüphe edilen durumlarda (madde 5.6.3.1) teçhizatõn yerleşim veya yeterliliğinde belirsizlik olduğunda veya tatbik edilen öngerilim miktan yetersiz kaldõğõnda, uygulanõr. Eleman hesapta dikkate alõnan açõklõğõnda ölü ve hareketli yükler (zati yükü de dahil katsayõlarla artõrõlmamõş yük) toplamõnõn 1,25 katõ yük ile bir saat süreyle yüklenir. Bu sürenin sonunda eleman herhangi bir zayõflõk işareti, imalat hatasõ veya beklenenden fazla sehim (TS 500'e göre) göstermemelidir. Öngerilmesiz elemanlarda yükleme: Eleman üzerindeki yükün kaldõrõlmasõndan bir saat sonra yükleme sõrasõnda ölçülen en fazla senimin %75'den fazlasõ geri dönmelidir. Şayet bu gerçekleşmemişse deney tekrarlanõr. Elemanõn kabul edilebilmesi için; ikinci yüklemede, ölçülen en fazla senimin (ilk yüklemeden kalan kalõcõ senimin dõşõnda) %75'den fazlasõ geri dönmelidir. Öngerilmeli elemanlarda yükleme: Eleman gözle görülür bir çatlak göstermemelidir ve bir saat içinde toplam sehimin %85'den fazlasõ geri dönmelidir. Öngerilmeli elemanlarda ikinci yükleme yapõlmaz. 52 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Öngerilmesiz veya Öngerilmeli beton elemanda yukarõda açõklanan deney başarõsõz olursa aynõ grup imalattan iki yeni eleman daha deneye alõnõr. Sonuçlar yine yetersiz olursa tamamõ deneye tabi tutulur. Şartlara uymayan elemanlar reddedilir. 5.8.1.2 - Kõrõlma ve Taşõma Gücü Deneyi Bu deney kontrol amaçlarõyla, yeni veya özel projelendirilen bir elemanõn tanõtõlmasõ için ya da elemanõn taşõyõcõlõğõ konusunda çok ciddi endişeler söz konusu olduğunda uygulanmalõdõr. Eleman hesapta dikkate alõnan açõklõğõnda, taşõyabileceği en fazla hesap yükünün (Taşõma gücüne göre hesaplarda dikkate alõnan katsayõlarla arttõrõlmõş yük) %95'ine kadar. 15 dakika süre ile yüklenir. Bu sürenin sonuna kadar eleman kõrõlmamalõdõr. Elemanõn deney sõrasõndaki açõldõğõnõn 1/40'õm aşan sehimler kõrõlma durumu olarak kabul edilir. İlk eleman kõrõlõrsa aynõ deney sonraki iki elemanda uygulanõr. Bunlarda da kõrõlma durumu olduğunda imalatõn tamamõ deneye tabi tutulur. 5.8.2 - Beton Çekici İle Kontrol Deneyleri Beton çekici ile yapõlan bu deneyler sadece genel bir fikir vermek amacõyla uygulanõr. Her noktadan en az dokuz okuma almak gerekir ve kenarlara 2,5 cm ve daha yakõn noktalarda okuma alõnmamalõdõr. Beton çekicinin vurulacağõ yüzeyler temiz ve pürüzsüz olmalõdõr. TS 3260'daki şartlara uyulmalõdõr. ÇİZELGE 6- Uzunluk ve Genişlik Ölçülerinin Sõnõr Tolerans Değerleri Anma Boyutu m, Sõnõr Tolerans Değerleri mm Olarak <1,5 m >1,5 <3 m >3 <6 m >6 <10 m 10 15 m >15 <22 m >22 <30 m >30 m 1 Çubuk şeklinde yapõ elemanõnõn uzunluklarõ (kolon, kiriş, makas) l. l1, l2, l3 +6 +8 + 10 + 12 + 14 + 16 + 18 +20 2 Döşeme plaklarõ ve duvar panolarõnõn uzunluk ve genişlikleri 1, b +8 +8 + 10 + 12 + 16 +20 +20 +20 3 öngerilmeli yapõ elemanlarõnõn uzunluktan - - - + 16 + 16 +20 +25 +30 4 Cephe panolarõnõn uzunluk ve genişlikleri l,b +5 +6 +8 +10 - - - Yapõ Elemanõ 53 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 ÇİZELGE 7- Kesit Boyutlarõnõn Sõnõr Tolerans Değerleri Anma Boyutu m, Sõnõr Tolerans Değerleri mm Olarak Yapõ Elemanõ <0,15 m >0,15 <030 m >0,30 <0,6 m >0,6 <1,0 m >1,0 <1,0 m >1,5 m 1 Döşeme plaklarõ kalõnlõklarõ h1, h2, s +6 +8 + 10 - - - 2 Duvar ve cephe panolarõ kalõnlõklarõ s +5 +6 +8 - - - 3 Çubuk şeklindeki yapõ elemanlarõnõn kesit boyuttan (kolon,kiriş, dõş makas gibi) b1, b2,b3,b,s +6 +6 +8 + 12 + 16 +20 5.9 - YAPI ÜZERİNDE YAPILAN DENEYLER Yapõ üzerinde yapõlan deneyler sözleşmeden dolayõ gerekiyorsa veya yapõnõn mukavemetinin yeterliliği üzerinde bir şüphe mevcutsa uygulanõrlar. Bu deneyler beton dökümü üzerinden 56 gün geçmeden yapõlmamalõdõr. Deney sõrasõnda yapõya ölü ve hareketli yükler toplamõ, 0.85 (1.4 G + 1.6 Q) olarak uygulanõr. Yük tatbikinden önce, yapõda çökme söz konusu ise, tatbik edilen yükleri ve yapõyõ taşõyabilecek kuvvetli payandalar, elemanlar altõnda bir açõklõk bõrakõlacak şekilde yerleştirilir. Yükleme tamamlandõktan 24 saat sonra ilk sehim okumasõ yapõlõr. Yük kaldõrõldõktan 24 saat sonra ikinci okuma yapõlõr. Eğer bu arada herhangi bir önemli hasar gözlenirse deney başarõsõz sayõlõr. Yeni bir deney yapõlmaz. Eğer belirli bir hasar gözlenmezse; a) Yüklemeden meydana gelen sehim ≤ 12 ise, deney başarõlõ kabul edilir. 20000h (90) b) Yüklemeden meydana gelen sehim > 12 20000h (91) fakat ikinci sehim okumasõnda ilk okunan senimin % 75'i geri dönerse (öngerilmeli elemanlarda %80'i geri dönerse), yine deney başarõlõ kabul edilir. Burada, l = açõklõk (cm) h = Yüklemenin yapõldõğõ yapõ elemanõnõn (kiriş, plak v.s.) yüksekliği (cm) dir. Yükleme deneyi başarõsõz olursa, fakat hasar yoksa 72 saat sonra deney tekrar edilebilir. Yükleme deneylerinden olumlu sonuç alõnmadõğõ takdirde; deney sõrasõnda veya yük kaldõrõldõktan sonra yapõda zayõflõk işaretleri, çok aşõn sehim veya imalat hatalarõ görülürse, yapõ ya takviye edilmeli veya yeniden inşa edilmelidir. 54 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 6 - STOKLAMA, MONTAJ VE TOLERANSLARI 6.1 - STOK MESNETLERİ Genellikle, stoklama projedeki mesnetleme şekline ve/veya elemanõn taşõnacağõ konuma göre yapõlmalõdõr. Stok mesnetleri, kalõptan almak için kullanõlan kaldõrma noktalan yakõnõnda seçilir. Stok mesnetlerinin bu noktalardan farklõ olmasõ durumunda tahkik yapõlmalõdõr. İki adet stoklama mesnetinden fazla sayõda mesnet kullanõlmasõ durumunda mesnet yerleri; değişik mesnet çökmeleri nedeniyle elemanõn öngörüldüğü şekilden farklõ çalõşmasõna ve çatlak ve/veya kõrõlmalara yol açmayacak şekilde seçilmelidir. Betonlanmamõş stok sahalarõnda, yağmurun toprağõ yõkamasõ sonucu, stok mesnetlerinin çökmesi önlenmelidir. Prefabrike elemanlar, stokta birbirleri ile doğrudan temas etmeyecek şekilde yüzeyleri zedelemeyecek bir malzeme ile ayrõlmalõdõr. 6.2 - PREFABRİKE BETON ELEMANLARIN TAŞINMASI 6.2.1 - Taşõma Sõrasõnda Mesnetleme Montaja kolaylõk açõsõndan, prefabrike beton elemanlarõn monte edileceği konumda taşõnmasõ uygundur. Mümkün olmayan durumlarda mesnet yerlerinin iyi seçilmesi gerekir. Bir veya iki uçtan konsol teşkil ederek taşõnmasõ gereken ve tarafsõz eksene göre simetrik olmayan öngerilmesiz elemanlarda yerleştirme, mesnet ve açõklõkta eşit çekme gerilmesi oluşturacak biçimde yapõlmalõdõr. 6.2.2 - Taşõma Sõrasõnda Meydana Gelen Dinamik Gerilmelerin Tahkiki Prefabrike beton elemanlarõn araç üzerinde taşõnmasõ sõrasõnda eleman ve aracõn titreşim frekanslarõna bağlõ olarak dinamik ek'kuvvetler etki eder. Bu tahkik, eleman zati ağõrlõğõ en az yüzde elli arttõrõlarak yapõlõr. 6.3 - PREFABRİKE BETON ELEMANLARIN MONTAJI 6.3.1- Mesnetleme ve Alõnacak Yükler Özellik gösteren durumlarda prefabrike elemanlarõn montaj sõrasõ, projesinde belirtilmelidir. Elemanlarõn, yaş bağlantõ, kompozit çalõşma vb. nedenlerle gerekirse stabilitesi geçici mesnetlerle sağlanõr. Montaj sõrasõnda kullanõlan bu geçici mesnet ve payandalarõn tahkikinden oluşan yükler %100 arttõrõlõr. Montaj sõrasõnda genellikle betona gömülü çekmeye çalõşan ankrajlarõn payandalanmasõna özen gösterilmelidir. Montaj sõrasõnda geçici mesnet ve payandalar rüzgar yüküne göre tahkik edilmelidir. 6.3.2 - Yanal Stabilite Bir eksendeki rijitliği, diğer eksene oranla çok az olan prefabrike elemanlarda, kaldõrma anõnda yanal burkulma ve deformasyona karşõ önlemler alõnmalõ ve gerekli tahkikler yapõlmalõdõr. Kaldõrma noktalarõ yanal burkulmayõ önleyecek şekilde seçilmelidir. Bunun için, eleman zayõf ekseni üzerinde kaldõrma noktalarõndan mesnetli kabul edilerek, bulunan sehimin, eleman tarafsõz ekseninin üst kenara olan uzaklõğõnõn yarõsõndan küçük olmasõ sağlanmalõdõr. 55 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Şekil 22 - Yanal Satabilite 6.3.3 - Montaj Toleranslarõ Prefabrike yapõlardaki montaj toleranslarõ aşağõdaki şekillerde verilmiştir. 633.1- Kirişlerde Montaj Toleranslarõ: (Şekil 23) a = Bina aks toleransõ + 25 mm a1 = Çelik kolon aksõndan kiriş dõşõna + 25 mm b = Mesnet bölgesi En fazla yükseldik 6 mm En fazla düşüklük 13 mm c = En çok düşeyden kaçõklõklar Her 30 cm yükseklikte 3 mm En çok 13 mm d = Kenar karşõlaştõrmalarõnõn ayarlanmasõnda en fazla toleranslar Mimari özelliği olan kenarlarda 6 mm Görünmeyen kenarlarda 13 mm e = Derz genişliği Mimari önem taşõyan derzler + 6 mm Gizli derzler + 6 mm Çok kritik olmayan yapõ derzleri + 13 mm f = Mesnet uzunluğu (Açõklõk doğrultusunda) + 6 mm g = Mesnet genişliği + 13 mm Şekil 23 - Kirişlerde Montaj Toleranstan 56 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 6.3.3.2- Çatõ ve Döşeme Elemanlarõ İçin Montaj Toleranslarõ (Şekil 24) a = Bina aks toleransõ + 25 mm a1 = Çelik kolon aksõndan kiriş dõşõna + 25 cm b = Eleman uç noktalarõnda normal tepe yüksekliği toleransõ Yerinde dökme beton ile kaplõ döşemelerde + 20 mm Yerinde dökme beton olmayan döşemelerde + 6 mm Yerinde dökme beton olmayan çatõlarda + 20 mm c = Kenar karşõlaştõrmalarõnda en çok toleranslar Yerinde dökme beton olan veya olmayan yapõlarda 25 mm d = Derz genişliği Eleman uzunluğu 0 -12 m +13 mm 12 -18 m + 20 mm 19 m ve üstü + 25 mm e = Eleman üst seviyelerinin farklõ olma toleransõ Yerinde dökme beton ile kaplõ 19 mm Yerinde dökme beton olmayan döşemelerde 6 mm Yerinde dökme beton olamayan çatõlarda 19 mm f = Mesnet uzunluğu (Açõklõk doğrultusunda) 20 cm g = Mesnet genişliği 13 cm h = Boşluklu döşemelerin farklõ taban yükseklikleri + 6 mm Şekil 24 - Çatõ ve Döşeme Elemanlarõ İçin Toleranslar Kolon Montajõnda Toleranslar (Şekil 25) 57 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI a = Bina aksõ toleranslarõ Yapõsal uygulamalar 12 mm Mimari uygulamalar 10 mm b = Nominal tepe yüksekliğinden sapma En fazla düşüklük 13 mm En fazla yükseklik 6 mm c = Kõsa konsol üst kotunun En fazla düşüklüğü 13 mm En fazla yüksekliği 6 mm d = En fazla şakul kaçõklõklarõ (En fazla 30 m ve altõnda yüksekliği olan yapõlarda 25 mm) e = 3 m yüksekliğindeki herhangi bir elemandaki şakul kaçõklõğõ 6 mm f = Kenar karşõlaştõrmalarõnõn ayarlanmasõnda en fazla toleranslar Mimari özelliği olan elemanlarda 6 mm Gizli kenarlarda 13 mm Şekil 25- Kolon Montajõnda Toleranslar 6.3.3.4- Taşõyõcõ Duvar Panellerinin Montaj Toleranstan (Şekil 26) a = Plan aksõndan sapma + 13 mm a1 = Kolon aksõndan çelik kiriş dõşõna + 13 mm b = Nominal tepe yüksekliğinden sapma Dõş panellerde 13 mm îç panellerde 20 mm Dõş panellerde bitişik panelden sapma 13 mm İç panellerde bitişik panelden sapma 20 mm c = Kõsa konsol yüksekliğinin 58 TS 9967/Mart 1992 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 En fazla düşüklüğü 13 mm En fazla yüksekliği 20 mm d = Yüksekliği 30 metrenin üstünde olan yapõlarda en çok şakul kaçõklõğõ 25 mm e = 3 metre yüksekliğindeki bir elemanda şakul kaçõklõğõ 6 mm f = Kenar karşõlaştõrmalarõnõn ayarlanmasõnda en fazla toleranslar 13 mm g = Derz genişliği 10 mm h = Düşey derzde sapma 13 mm h1 = 3 metrenin üzerinde yükseklik için derz sapmasõ 10 mm i = Yüzeylerin birbirinden sapmasõ Dõş panellerde 10 mm İç duvarlarda 20 mm j = Bitişik monte edilen panellerin senim farklarõ 13 mm Şekil 26 - Taşõyõcõ Davar Panellerin Montaj Toleranslarõ 6.3.3.5- Mimari Duvar Panellerinin Montaj Toleranslarõ (Şekli 27) a = Plan aksõndan tolerans + 13 mm a1 = Kolon aksõndan çelik kiriş dõşõna + 13 mm b = Nominal tepe yüksekliğinden sapma 59 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Dõş panellerde İç panellerde Bitişik dõş panellerde Bitişik iç panellerde 6 mm 13 mm 6 mm 13 mm c = Mesnet yüksekliğinin En fazla düşüklüğü En fazla yüksekliği 13 mm 6 mm d = Yüksekliği 30 m'nin üstünde olan yapõlarda En fazla şakul kaçõklõğõ 25 mm e = 3 m yüksekliğindeki bir elemanda şakul kaçõklõğõ 6 mm f = Kenar karşõlaştõrmalarõnõn ayarlanmasõnda en fazla toleranslar 6 mm g = Derz genişliği 6 mm h = Düşey derz de sapma 10 mm h = 3 m'nin üzerinde yükseklik için derz sapmasõ 6 mm i = Yüzey karşõlaştõrmalarõnõn ayarlanmasõnda en fazla tolerans 6 mm j = Bitişik monte edilen panolarõn sehim farklarõ 13 mm Şekil 27 - Mimari Duvar Panellerinin Montaj Toleranstan 60 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 ATIF YAPILAN TÜRK STANDARDLARI TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS TS 19 498 500 648 706 708 802 1033 1034 1248 2871 2940 3068 3114 3233 3260 3323 3357 3452 3456 3523 3526 3527 3528 3530 3646 3648 3721 4065 4559 5679 5680 61 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 EK - A MAFSALLI BİRLEŞİMLİ SİSTEMLERDE KOLON BURKULMA BOYU VE NARİN KOLONLARDA HESAP ESASLARI A.1 - MafsaUõ Birleşimi! Sistemlerde Kolon Burkulma Boyu Mafsallõ birleşimli sistemlerde kolon burkulma boyu aşağõdaki gibi hesaplanabilir. (A1) Burada, lk : Kolon burkulma boyu, (A2) Nd : Kolonun söz konusu kattaki hesap eksenel kuvveti, Vd : İlgili kolonun bulunduğu kattaki kolona gelen kesme kuvveti h : Kat yüksekliği δ : Kolonun bulunduğu katta üst döşemenin alt döşemeye göre, hesap yatay kuvvetleri altõnda yatay deplasmanõ : Alt kat kolonlarõnda 0.6, ara ve üst kat kolonlarõnda 0.5 dir. ifadesinde toplam, kolonun bulunduğu katdaki bütün kolonlar içindir. Deplasman hesaplarõnda, kolonlarda El = ECIC (çatlamamõş kesit) kirişlerde El = EC IC/2 olarak alõnmalõdõr. Burkulma boyunun hesabõnda kolon rijitliği El olarak (EI)f E I 1 ( EI ) f = c c + E s l s 5 1+ βd kirişlerde ise; El olarak ECIC/3 alõnmalõdõr. Burada, β : (devamlõ yüklerin momenti) / toplam yüklerin momentidir. ECIC : Çatlamamõş beton kesitinin eğilme rijitliğidir. ESIS : Teçhizat eğilme rijitliğidir. Kolonlarla iki ucundan mafsalla birleşen kirişlerde 62 (A3) ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 El = O alõnmalõdõr. (A4) A.2- λ>100 Olan Narin kolonlarda Hesap Esaslarõ (λ λmax=200) Bu tür kolonlarda ikinci mertebe kesit tesirleri daha etraflõca göz önüne alõnmalõdõr. Bu etkiler sõra ile aşağõda belirtilmiştir. a) İstenmeyen dõşmerkezlik : ev = h 150 (A5) değerinde kolonda bir istenmeyen dõşmerkezliğin bulunduğu kabul edilmelidir. b) Sünme etkisi : Dõş yüklerin etkisi ile kolon ucunda meydana gelen deplasman sünme etkisini göz önüne almak üzere, ck = 1 β D katsayõsõ ile artõrõlõr. (A6) Burada βD yukarõda tarif edilen katsayõdõr. c) Temel dönmesi : Zeminin elastik özelliklerinden dolayõ meydana gelen temel dönmesi ϕ= 12M AB 3C (A7) denklemi ile bulunur. Burada: B = Momentin etkidiği yöndeki temel boyutu, A = Temelin diğer yöndeki boyutu, M= Temele etkiyen moment, C = Yatak katsayõsõ, dõr. d) Rijitleştirilmiş yapõ tasõmlarõnõn etkisi : Kendi başlarõna rijit olmayõp rijitliği bir başka eleman (rijit perde, çekirdek vb.) tarafõndan sağlanan yapõ kõsõmlarõnõn eksenden sapmasõ nedeniyle rijit tasma getirdiği ilave etkiler de göz önüne alõnmalõdõr. Eğim açõsõ ϕ = (1 + 7 kn )10 −3 radyan (A8) formülü ile bulunur. Burada : k : Bir kattaki rijitleştirilen düşey eleman sayõsõ n : Kat adedi, dir. Bu dönüşten dolayõ rijit elemana gelen ilave yatay kuvvet : ∆H = ϕN (A9) olarak hesaplanõr. N: Rijitleştirilen elemandaki eksenel kuvvettir. ikinci mertebe etkileri ardõşõk yaklaşõm metodu ile hesaplanabilir. 63 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 EK - B DUVAR PANOSUNUN BURKULMASININ ÖNLENMESİ Duvar panolarõ üst ve alt yatay kenarlarõndan her zaman tutuludur. Düşey kenarlarõn bazen ikisi bazen birisi tutulmuş olabilir. Bazõ durumlarda iki düşey kenarda serbesttir. Düşey kenarlarõn tutulma sayõsõ burkulma yüküne etkir. Burkulma kontrolünde hesaba esas birim genişlikli şerit, pano alt kenarõnda normal gerilmelerin uniform olmadõğõ durumlarda; a) yalnõz bir düşey kenarõ tutulmuş panolarda, serbest kenarõnda; b) her iki düşey kenarõ tutulmuş panolarda, pano genişliğinin ortasõnda; c) her iki kenarõn serbest olmasõ durumunda, büyük basõnç gerilmesine maruz düşey kenardan "a" kadar içende alõnmalõdõr. Şekil B.1. Burkulma Kontrol Şeridi Burada, hw : duvar panosu yüksekliği, lc : pano alt kenarõnda basõnç bölgesi uzunluğudur, a : hw/3, lc/3 değerlerinin küçüğü, dür. Burkulma boyu hk = k.hw dõr. k katsayõsõ Şekil B.2. deki abaktan alõnabilir. 64 (B1) ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Şekil B.2. k katsayõlarõ Söz konusu şeritte normal kuwet pano alt kenanndaki gerilme diyagramõndan σck İle N1 = l.tw σck olarak hesaplanõr. (B2) Burada tw pano kalõnlõğõdõr. Sonra pano ortasõndaki Ek-C'de belirtilen eo dõşmerkezliği ile M0 = e0.N1 birinci mertebe momenti hesaplanõr. (B3 Eğilme rijitliği olarak EI = Ec I c / 5 + Es l s (1 + Rm ) (B4) alõnarak stabilite kontrolü yapõlõr. Bulunan teçhizat bütün duvar genişliğince konur. 65 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 EK - C BİRLEŞİMLERDEKİ VE DUVAR PANOSUNDAKİ DIŞ MERKEZLİKLER Pano basõnç birleşimlerinde, döşeme panosunun üst duvar panosundan alt duvar panosuna düşey yük aktaran bölümü, tabanõ, duvar panolarõnõn taşõyõcõ tabakalarõ ile döşeme panosu kenarlarõnõn yatay bir düzlemde belirttikleri ortak alan ve yüksekliği döşeme panosunun yüksekliği olan prizma olarak kabul edilebilir. Böyle bir prizma Şekil C-l. da üç farklõ durumda görülmektedir. Şekil C-1. Birleşimdeki ve Duvar Panosundaki Dõş Merkezlikler Burada, (1) düşey ekseni, üst pano taşõyõcõ kõsõm kesiti eksenini, (2) düşey ekseni, alt pano taşõyõcõ kõsõm kesiti eksenini, (3) düşey ekseni, yük aktaran prizma kesiti eksenini t,b indisleri sõrasõyle üst ve alt panoya ait büyüklükleri Gt,Gb sõrasõyle prizma ekseninin üst ve alt noktalarõnõ Ct,Cb sõrasõyle üst ve alt pano taşõyõcõ kõsõm eksenlerinin prizma üst ve alt tabanlarõnõ kestiği noktalan, St,Sb sõrasõyle üst ve alt pano taşõyõcõ kõsõmlarõnõn dõş kenarlarõnõn döşeme panosu dõş kenarõna uzaklõklarõnõ, tw duvar panosu taşõyõcõ tabaka kalõnlõğõnõ Aj aktarma prizmasõ enkesit alanõnõ göstermektedir. Gt - Cb = elt Gb,Cb = elb 66 (C1) ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 uzaklõklarõ, sõrasõyle üst taşõyõcõ düzlemle prizma ve alt taşõyõcõ düzlemle prizma eksenlerinin üst üste gelmemesi sebebiyle a) üst duvar alt kesitinde ve prizma üst kesitinde b) alt duvar üst kesitinde ve prizma alt kesitinde. meydana gelmiş dõş merkezliklerdir. elt ve elb'ler birleşimin geometrisinden hesap edilir. Ancak sözkonusu dõş merkezliklerin, a) yerleştirmede beklenmeyen es gibi, b) üst duvar panosundaki düşey yüklerin bileşkesinin taşõyõcõ tabaka ekseni olan (1) ekseni dõşõnda etkimesi sebebiyle e2t gibi, c) pano orta düzleminde e3 gibi hatalarõ vardõr. es :üst pano yerleştirilirken alt kõsõm görülebiliyorsa 10 mm, alt kõsõm görülemiyorsa 15 mm, ayarlama bulonu olan panolarda 5 mm e3 :iki tabaka duvar panolarõnda üç tabaka duvar panolarõnda + 0.03 tw + 0.04 tw kadardõr. e2t nin hesabõna ait bir örnek Şekil C.2 de gösterilen bir dõş duvar panosu için aşağõda yapõlmõştõr. Şekil C.2 Dõş Merkezlik Hesabõ 67 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Duvar panosunun i'ci kat kesitinde dõş merkezlik e2t,i', Şekilden Rp = P3 + P2 + Pd (C2) ile epi bulunduktan sonra e 2 t ,i = R p .e pi N + Rp (C3) olarak hesaplanabilir. Panonun (i-l).ci kesitinde, ilave yüklerden doğan e2t, i-1 dõş merkezliği şekilden, e2 t ,i −1 = R p .e pi N + R p + Pi (C4) olarak bulunur. Burada, (1) : taşõyõcõ tabaka orta düzlemi ekseni, N : duvar panosuna i'ninci katõn üstünden gelen düşey yük (Şekilde eksenel olduğu kabul edilmiştir). P3,P2,P1: dõş, izolasyon ve taşõyõcõ tabaka ağõrlõklarõ, t3,t2,tw : bu tabakalarõn kalõnlõklarõ, Pd : panoya i'ninci katta oturan döşeme mesnet reaksiyonu, c,ed : sõrasõyle bu reaksiyonun yayõlma genişliği ve/dõşmerkezliği Rp : P3, P2 ve Pd nin bileşkesi, : bu bileşkenin dõş merkezliği, epi dir. Buna göre panonun üst kesitinde dõş merkezlik ei, ele alõnan misalde elt,i = o olduğundan, ei = 0 + e2ti + e3 (C5) ve aynõ panonun (i-1). ci katdaki alt kesitindeki dõş merkezlik ej.j ei-1 = elt,i-1 + e2t,i-1 + es + e3 (C6) olarak hesaplanabilir. Bu hesaplarda elt,j ve e2t,i 'erin zõt işaretli de olabilecekleri açõktõr. Bir duvar panosunun alt kesitindeki ei-1 eksantrisitesi, bu pano altõndaki basõnç birleşiminin hesabõnda gözönüne alõnmasõ gereken dõş merkezliktir, (Şekil C.3.) 68 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Şekil C3. Pano Altõ Gerilmeleri Duvar panosunun yüksekliğinin orta tasõmõnda ise eo ile gösterilecek olan bir dõş merkezlik vardõr. Bu dõş merkezlik eo = 0.3(ei2 + ei2−1 ) + 0.4ei .ei −1 + ek + e z (C7) şeklinde ifade edilebilmektedir. Burada, ej, ei-l = daha önce tanõmlanmõş dõş merkezlik, e^ = duvarlarõn l ekseninin yerinde olmamasõndan ortaya çõkan 0.002 hw mertebesinde beklenmeyen bir hata, hw = pano yüksekliği, ez = pano düzlemine dik deprem etkilerinin doğurduğu bir dõş merkezlik, dir. e0 duvar panolarõnõn stabilite hesaplarõnda kullanõlõr. 69 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 EK - D ÇATLAK YÜZEYİNE GÖRE SÜRTÜNME DEĞERİ, SÜRTÜNME KATSAYILARI VE ÇATLAK KONTROLÜ D.1 - Çatlak Yüzeyine Göre Sürtünme Değeri ve Sürtünme Katsayõlarõ µe = 6.9λ2 Acr µ Vd (D1) Burada, λ = 1 Normal betonlar için λ = 0.75 hafif betonlar için µ = Çizelge D-1'deki değerler 2 Acr = Çatlak yüzeyi (mm ) Vd = Çatlak yüzeyine paralel hesap kesme kuvveti (N) dir. Çizelge D-1 Sürtünme Katsayõlarõ µ Temas Yüzeyi Durumu Maksimum Vj 2 2 2 2 2 2 2 2 1.4 0.30 λ fckAcr ≤ 6.9 λ Acr 1 0.25 λ fckAcr ≤ 6.9 λ Acr Ek sonradan dökülmüş, eski betonun yüzü yeterince pürüzlü değil 0.4 0.15 λ fckAcr ≤ 4.1 λ Acr Ek çelik üzerine dökülmüş 0.6 0.20 λ fckAcr ≤ 5.5 λ Acr iki beton birlikte dökülmüş Ek sonradan dökülmüş, eski betonun yüzü yeterince pürüzlü D.2- Çatlak Kontrolü Çatlak kontrolü, çatlamasõ muhtemel Acr çatlak yüzeyinde Şekil D.1 Çatlak Yüzeyi İçin Örnek 70 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 (Şekil D.l) oluşacak asal gerilmelerin belli bir değerden küçük olup olmadõğõ araştõrõlarak yapõlõr. Aşağõdaki şart sağlanmõyorsa teçhizat gereklidir. γ n1 .σ 1 ≤ 0,75 f ck 1,4 × 12,5 (D2) γn1 : Katsayõ (1,2 alõnabilir). σc 1 σ1 = σ c − +τ 2 2 2 2 τ= 3 V 2 Acr (D3) (D4) V = Çatlak yüzeyine paralel kesme kuvveti, σc = N Acr (D5) N = Çatlak yüzeyine dik eksenel kuvvettir. 71 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 EK - E BİRLEŞİM ELEMANI OLARAK BAŞLIKLI SAPLAMALAR, KANCA VEYA FİYONGLAR, KORNİYERLER E.1- Kesme Kuvveti Taşõyan Saplamalar Bu tip "Saplama"lar kesme kuvveti etki noktasõ hemen gömülen betonun serbest yüzü ve dolayõsõyla kuvvet manivela kolu hemen hemen "Sõfir" olan "Saplama"lardõr. Saplamanõn serbest bir kenara yakõn olmadõğõ durum : Bu durumda kayma mukavemeti Vres Vres = 0.70 Abfyk dir. (El) Burada, 2 Ab : Saplamanõn en kesit alanõ (πdb /4) fyk = 0.9fs fs : Saplama malzemesinin karakteristik akma mukavemetidir. (Normal olarak 400 MPa) Kayma deneylerinde bir "Kõnlma Konisi" de gözlenmiştir. Bu nedenle Vres < 0.70 Vd şartõ da sağlanmalõdõr. (E2) Saplamanõn serbest bir kenara yakõn olduğu durum (Şekil E.1) Bu durumda kayma mukavemeti : Vres = 0.111 (de - 25). λ . √fck dir. le (E3) Şekil E.1. Kesme Kuvveti Taşõyan Başlõklõ Saplama de ≥ 60 mm (E4) olmalõdõr. Çeliğe bağlõ olarak kayma kuvvetinin en büyük değeri Vres, s Vres,s = 0.60 Ab.fy dir. 72 (E5) ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 E.2 - Çekme Kuvveti Taşõyan Saplamalar Şekil E.2. Çekme Kuvveti Taşõyan Başlõklõ Saplama Tek bir saplamanõn serbest kenara yakõn olmasõ durumunda Hres kuvveti, de serbest kenara uzaklõk olmak üzere C es = de < 1.0 le (E8) katsayõsõ ile çarpõlmalõdõr. Bir saplama bir köşeye yakõnsa, Ces = (del/ le) * (de2/le) (E9) değeri kullanõlmalõdõr. Burada de1>de2 saplamanõn köşeyi teşkil eden her iki serbest kenara uzaklõklarõdõr. Saplama gruplarõnda bunlarõn ara mesafelerinin 2 √2 le den küçük olduğu veya serbest bir kenara olan uzaklõğõnõn √2 le den küçük olduğu durumlarda aq olarak Çizelge E.1'deki denklemler kullanõlmalõdõr. 73 ICS 01.060;91.080.40 Çizelge E.l. Saplama Gruplarõ 74 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 ICS 01.060;91.080.40 Durum Durum Durum Durum Durum 1 2 3 4 5 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Serbest bir kenara yakõn olmayan grup Bir serbest kenara yakõn grup Karşõlõklõ iki serbest kenara yakõn grup Komşu serbest iki kenara yakõn grup Üç serbest kenara yatan grup Çeliğe göre en çok Hres,s Hres,s = 0.70. Ab . fyk dõr. (E10) E3 - Kesme ve Çekme Kuvveti Taşõyan Başlõklõ Saplamalar Kesme ve Çekme kuvvetine maruz başlõklõ saplamalarda, Vd Betonda : Vres 4/3 V Çelikte : d , s Vres H + d H res 4/3 4/3 H + d H res , s ≤1 (E11) 4/3 ≤1 (E12) koşullan sağlanmalõdõr. Başlõklõ saplamalann kaynakla birleştirildiği çelik plakanõn t kalõnlõğõ 2 t ≥ .d b 3 (E13) olmalõdõr, db, saplamanõn nominal çapõdõr. E4 - Birleşim Elemanlarõ Olarak Kanca veya Fiyong Şeklinde Çubuklar Betona gömülmüş fiyong, kanca veya benzeri formdaki çelik çubuklar da Şekil E3'deki gösterildiği gibi, aynen kesme ve çekme kuvveti taşõmada kullanõlabilirler. Şekil E-3- Kanca ve Fiyoglar Betonun çekme ve kayma mukavemeti sõrasõyla, Hres = 0.231 A0 λ √fck (E14) Vres = 0,301 de - 10.92 denklemleriyle hesaplanabilir. (E15) Burada 2 A0 : koni yan yüz alanõ (mm ) 75 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 de : elemanõn serbest kenara mesafesi (mm), dir. fck : (MPA) Vres,Hres (N) olarak alõnõr. Ancak: - de ≥ 4.le ise kayma mukavemeti, (E 14) formülünden Vres = Hres alõnarak, - de < 4. le ise kayma mukavemeti, (E 15) formülü ile hesaplanõr. Elemanõn birleşik çekme ve kaymaya karşõ mukavemeti, başlõklõ saplamalarda olduğu gibi hesap edilebilir. E.5 Birleşim Elemanõ Olarak Korniyerler Korniyerler prefabrike elemanlarõn bir yere oturtulmasõ ve oraya bir Vd düşey yükünün aktarõlmasõ veya prefabrike eleman üzerindeki Hd yatay kuvvetinin bir mesnede aktarõlmasõ için kullanõlabilir. Şekil. E4'de Vd düşey yükünün ve Şekil Ek-E.5 de Hd yatay yükünün aktarõlõşõ gösterilmiştir. Şekil E.4 Düşey Yük Taşõyan Korniyer Şekil E.5 Yatay Yük Taşõyan Korniyer Korniyerlerin mesnet elemanlarõ ile bağlantõlarõ gösterilmemiştir. Bayraksõz korniyerler de bayraklõ korniyerlerde l1 − g 6 C= (E16) C=0 (E17) alõnabilir. Bayraksõz durumda korniyerin dengesi gözönüne alõnõrsa, a) Düşey kuvvet halinde bulondaki kuvvet, Pd = Vd ev ei (E18) korniyer alt kenarõna gelen moment M, Md = ev.Vd ve bununla korniyer t kalõnlõğõ, 76 (E19) ICS 01.060;91.080.40 t= TÜRK STANDARDI 4Vd ev 0,70 f yk .b TS 9967/Mart 1992 (E20) olarak hesaplanabilir. b) Yatay kuvvet Hd halinde bulondaki kuvvet, Pd = H d (1 + g ) ei (E21) korniyere gelen moment Md = Hd.g (E22) ve bununla korniyer t kalõnlõğõ, min t = 4H d g 0,70 f yk .b (E23) olarak hesaplanabilir. Burada, b: korniyer genişliğidir. Formüllerde : t,ev,b, g (mm), Vd, Hd (N), Fyk (MPa) alõnõr. 77 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 EK - F HARÇ VEYA BETON ARA MALZEMELİ BİRLEŞİMLERİN HESAP ESASLARI Şekil F.l Ara Malzemenin Harç veya Beton Olduğu Basõnç Birleşimi 78 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Ara malzeme üstünde etkiyen basõnç kuvvetinin hesap değeri Vd ve etkime alanõ A1 dir. Vd'nin ara malzemeden sonraki betona etkime alanõ A2, Şekil F.1 de gösterildiği gibi bulunur. Birleşimin taşõyabileceği V = Vres A 2 / A1C r ≤ 1,2 fck A1 Vres = 0,85 fcd A1 (F1) dir. Burada, fck : Betonun karakteristik mukavemeti fcd : Betonun hesap mukavemeti A1 = s.w Şekil Ek-F.l 'e göre hesaplanan alan A2 Cr = (sw/13300)Hd/Vd s : Nd'nin en yakõn serbest kenara olan mesafesi, w : Serbest kenara dik mesnet veya oturma alam genişliği, dir. (F2) (F3) kuvvetler (N), uzunluklar (mm), gerilmeler (MPa), boyutundadõr. Hesaplarda 2 (sw) ≤ 6000 mm şartõna uyulmalõdõr. (F4) 79 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 EK - G ELASTOMERİK ARA MALZEMELİ BİRLEŞİMLERİN HESAP ESASLARI Şekil G.l Elastomerik Ara Malzeme Elastomerik malzemeler aşağõdaki koşullan sağlamalõdõr. 1. Vd/b.w ≤ σn (kabul edilebilir) 2. (G1) H1 H 2 + ≤ 0,6 G G∞ (G2) 3. Temas alanõnda kayma olmamasõ için - teçhizatsõz elemanlarda H1 + H2 ≤ 0,2 σn (min) w.b 109 (G3) - teçhizatlõ elemanlarda', 2 i) w.b ≤ 1200 cm iken σn (min) > 3MPa 2 ii) w.b > 1200 cm iken σn (min) ≥ 5Mpa 4. tgγ = (G4) (G5) H1 H2 + ≤γz Gwb G∞ wb (G6) γz, teçhizatsõz elemanlarda 0.5 teçhizatlõ elemanlarda 0.6 5. Elastomerin üst ve alt yüzlerinin eğimlerinin farkõ olan teçhizatsõz elemanlarda, α ≤ 0,2 t/w, dönme açõsõ (G7) teçhizatlõ elemanlarda, maks α , deney sonuçlarõna göre önceden belirlenmiş değerdir. 80 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Şekil G.2 Elastomerik Mesnetlerde Deformasyonlar Burada, H1 yüke bağlõ kõsa süreli yatay kuvvet H2 empoze edilmiş deformasyonlara bağlõ yatay kuvvet G ara malzemenin kayma modülü G G∞ sünme etkili kayma modülü ≅ G dir. 2 81 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 EK - H KESME SÜRTÜNMESİ İLE OLUŞTURULAN YENİ ELEMANLAR; EĞİLMEYE MARUZ KOMPOZİT ELEMANLAR Eğilmeye maruz kompozit elemanlar kompozit döşeme ve kirişlerdir. Bazõ örnekler Şekil H.l'de verilmiştir. Şekilde (PB) prefabrike kõsmõ, (YDB) yerinde dökme betonu göstermektedir. Şekil H.1 Kompozit Kesit Örnekleri Kompozit döşeme ve kirişler işletme durumunda, yeni betonu eski betona çevirip kompozit olmayan denk kesit gibi hesaplanabilir. Kõrõlma durumunda, düzlem kesitin düzlem kalõşõ varsayõmõ ve duruma göre betonarme veya öngerilmeli beton kesitlerin eğilmede kõrõlma kriterleri aynen burada da geçerlidir. Kõrõlma durumunda her iki malzeme bütün genişlikleri ile çalõşmaktadõr. Her iki malzemenin Ec'leri eşit olmadõğõ gibi f^ lan da farklõdõr. Ancak TS-500'de izin verilen dikdörtgen gerilme bloku kullanõlarak hesap basitleştirilebilir. Şekil H.2. de, prefabrike elemanõn öngerilmeli olmasõ durumunda kesitin deformasyon, gerilme durumu ve dikdörtgen gerilme bloklarõ gösterilmiştir. 82 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Şekil H.2 Kompozit Kesitte Gerilme Dağõlõm Şekil H.2'de hp (PB) nin yüksekliği, dy (YDB) nin basõnç bölgesindeki yüksekliği, fcyk (YDB) nin karakteristik basõnç mukavemeti, fcpk (PB) nin karakteristik basõnç mukavemeti, dir. a) (PB) ve (YDB) Bileşenleri Arasõnda Yatay Kayma Kuvvetinin Aktarõlõşõ Şekil H.3deki kompozit kiriş gözönüne alõndõğõnda, Şekilde gösterildiği gibi kiriş kesitinde üstten z1 uzaklõkta genişliği b’ olan bir yatay lif üzerinde düşey Vd kesme kuvvetinden meydana gelen nominal düşey τv (z) gerilmeleri. τ v ( z) = Vd b′d p (H1) Şekil H3 Kompozit Elemanlarda Hesap Kesiti olarak hesap edilebilir. Burada b' = τ’nun hesap edilmek istendiği yatay lif yerindeki kesit genişliği, dp = kompozit kesitin faydalõ yüksekliği, dir. 83 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Bir kesitte yatay bir lifte τv (z) varsa kirişin bu yatay liften alõnan yatay kesitinde τ h ( z) = τ v ( z) = Vd b ′.d p (H2) yatay kayma gerilmelerinin bulunduğu bilinmektedir. Buradan, V = b'.dp.τh(z) (H3) olarak yazõlabilir. İki bileşen arasõnda kayma olmamasõ için, b' yatay kaymaya temel alõnacak kesit genişliği olmak üzere τh (z) in "yatay kaymada çekme dayanõmõ" olan "fht" den küçük veya en fazla ona eşit olmasõ gereklidir. 84 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 EK - I DÖŞEME PANOLARININ ARA VE MESNET BİRLEŞİM ÖRNEKLERİ Döşemelerde bazõ õslak birleşim örnekleri, dolu panolar için Şekil I.1'de, boşluklu panolar için Şekil I.2.'de, nervürlü plaklar için Şekil I.3.'de verilmiştir. Şekil 1.1 Dolu Plaklarõn filizli õslak birleşimi Şekil 1.2 Boşluklu döşemelerin birleşimine örnek 85 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI Şekil I.3 Nervürlü Plaklarda Islak Birleşim Örneği Nervürlü döşemeler için bir kuru birleşim örneği Şekil 1.4'de verilmiştir. Şekil I.4 Nervürlü Plakalarda Kuru Birleşim Örneği 86 TS 9967/Mart 1992 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Mukavemetin yetmemesi durumunda Madde 4.3.3.'e uygun olarak hesaplanan kayma sürtünmesi teçhizatõ kullanõlmalõdõr. Bu teçhizat pano aralõklarõna dik olarak, mesela pano uçlarõndaki ara harcõn içine, konmalõdõr. (Şekil 1.3 ve 1.5) Şekil I.5 Boşluklu Döşemelerde Kesme Kuvvetlerine Örnek a) Dolu plaklarda kenetlerle aktarma ve taşõma yapõlabilir: (Şekil 1.6) 87 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Şekil I.6 Dolu Plaklarda Kenetli Aktarma Örneği b) Boşluklu döşeme panolarõnõn paralel olduklarõ duvarla birleşimine örnek olarak Şekil 1.7 ve Şekil 1.8 gösterilebilir. Şekil I.7 Boşlukla Döşemelerin Duvarla Islak Birleşim örneği Şekil I.8 Boşluklu Döşemelerin Kuru Birleşim Örneği c) Çift T, (TT) şeklindeki nervürlü döşeme panolarõnõn paralel olduklarõ duvarlarla veya kirişlerle birleşimine örnek olarak Şekill.9 gösterilebilir. 88 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Şekil I.9 Nervürlü Döşemelerin Duvarla Islak Birleşim Örneği d) Boşluklu plaklarõn oturduklarõ taşõyõcõ duvar ve kirişler üzerindeki Vdx kayma kuvvetleri Şekil 1.2 deki gibi mesnet konileri ile veya Şekil 1.10'da görüldüğü gibi aktarõlabilirler. (Boyuna Bağ Teçhizatlan Gösterilmemiştir.) Şekil I.10 Boşluklu Döşemelerin Taşõyõcõ Duvar ve Kirişlerle Birleşim Örneği e) Çift T, (TT) gibi nervürlü döşeme panolarõnõn mesnetlerinde Vdx 'ler Şekil L11 de görüldüğü gibi aktarõlabilir. 89 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Şekil I.11 Nervürlü Döşemelerin Taşõyõcõ Kirişlerle Kuru ve Islak Birleşim Örnekleri 90 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 EK - J TEKİL VE ÇİZGİSEL YÜKLERİN PANOLAR ARASINDAKİ PAYLAŞIMI 91 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 EK - K PANO BİRLEŞİM HESAP ESASLARI VE ÖRNEKLER Taşõyõcõ panolarõn kuru bileşimiyle ilgili iki örnek Şekil k.1 de verilmiştir. Şekil K.1 Pano Yatay ve Düşey Kuru Birleşim Örnekleri Şekil K.2 Dolu Panolar için Kenet Detaylarõna Örnek 92 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Şekil K3 Dolu Panolar İçin Kenet Detaylarõna Örnek Kenetli birleşimlerin geometrik detaylan ve hesaplarda kullanõlan işaretler Şekil K.2 ve K.3 de gösterilmiştir. Burada, bj : düşey birleşimde ek genişliği, basõnçlõ birleşimin genişliği, lj : birleşim uzunluğu (düşey birleşimde çok defa kat yüksekliği), Aj : birleşim kesit alanõ (Aj = bj .lj), bke : kenet genişliği, hke : kenet yüksekliği, n : kenet sayõsõ, bke : kenetlerin kesit alanõ toplamõ Ake = bke .hke.n, tke : kenet derinliği tw : pano taşõyõcõ tabaka kalõnlõğõdõr. dõr. Kenetli birleşimlerde l m de bir veya daha az sayõda kenet olmasõ halinde, birleşime tekil kenetli (Şekil K.3 c), kenet sayõsõnõn daha çok olmasõ halinde birleşime yayõlõ kenetli birleşim (Şekil K.3b) dir. Aşağõda Kenetli Birleşimle İlgili Bazõ örnekler Verilmiştir. Şekil K.4a ve K.4b de düşey, Şekil K.5a ve K.5b. de yatay birleşim için ikişer örnek verilmiştir. 93 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Şekil K.5 Kenetli Yatay Birleşimlere Örnek Şekil K.6'da da boşluklu elemanlarla duvar ve pano birleşimi için bir örnek verilmiştir. 94 ICS 01.060;91.080.40 YERİNDE DÖKME TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 BETON (DUVAR BOŞLUKLARINDA VE BİRLEŞİM KESİTİNDE) Şekil K6 Kenetsiz Boşluktu Elemanlarla Duvar Döşeme Birleşimine Örnek 95 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 EK - L PANO BASINÇ BİRLEŞİMLERİ MUKAVEMET HESABI L.1 Birleşim Boyunca Eşit Yayõlõ Basõnç Gerilmesi Olmasõ Durumu Bu durumda birleşimin basõnç hesap mukavemeti R Nd = η i Aw . f cwd . 1 γn (L1) olarak ifade edilebilir. Burada, Aw = pano yatay kesitinin alanõ, fcwd = pano betonu basõnç hesap mukavemeti, ηi= birleşim nedeniyle duvar mukavemetinin azaldõğõnõ hesaba katan katsayõ, γn = Ek emniyet katsayõlarõ, dõr. ηi katsayõsõ birleşimin dar veya geniş olmasõna göre farklõ değerler alõr. Dar birleşimler için ηI ile gösterilecek olan bu katsayõ Şekil L1'deki I-I kesitlerinin kontrolunda kullanõlacaktõr. ηI , lf döşeme açõklõğõ ve birleşimde döşemelerin iki taraftan oturduğuna (Şekil L1a) veya tek taraftan oturduğuna (Şekil L1b) göre değerler Çizelge L1 de verilmiştir. Çizelge L1 ηI , Değerleri f (m) ηI Döşeme tek taraflõ iki taraflõ lf ≤ 4.80 m 0.50 0.60 4.8 < lf ≤ 6.00m 0.45 0.55 Eğer döşeme panolarõnõn üst teçhizat filizleri varsa bunlarõn sağlayacağõ süreklilik nedeniyle ηI, lf e bağlõ olmadan 96 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Şekil L.1 Panolar Arasõndaki Basõnç Birleşim Örnekleri 97 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI tek taraftan oturan döşemelerde 0.55 iki taraftan oturan döşemelerde değerlerini alabilir. 0.65 TS 9967/Mart 1992 Duvar panolarõnõn birleşime komşu kesitlerinde φ 6 lõk enine teçhizat bulunmasõ halindeki ηõ değerleri ηs (ηs > 1) gibi bir katsayõ ile çarpõlabilir. ηs 'ler Çizelge L 2 de verilmiştir. Çizelge L2 ηs DEĞERLERİ çubuk aralõklarõ (mm) tabaka sayõsõ ηs 50 100 150 2 1.33 1.24 1.19 3 1.33 1.29 1.24 Şekil Ek L2'de tmo ile gösterilmiş olan harç kalõnlõğõnõn 0.1 tw ve daha büyük olmasõ, birleşimin mukavemetini azaltõr. Bu durumlarda ηs ler ηmo gibi (ηmo < 1) bir katsayõ ile çarpõlmalõdõr. ηmo katsayõsõ ayrõca fmck harç karakteristik mukavemetinin fcwk pano karakteristik mukavemetine oranõna da bağlõdõr. Bu katsayõ Çizelge Ek-L3 de verilmiştir. Çizelge L3 ηmo DEĞERLERİ fmck/fcwk ηmo tmo/tw 0.10 0.15 0.20 0.25 0.5 0.91 0.83 0.75 0.68 0.75 0.93 0.86 0.80 0.73 1.0 0.94 0.89 0.83 0.78 Geniş birleşimlerde II-II kesitinin kontrolünde RNd ifadesindeki ηi, ηII ile gösterilecektir. η II = (1 − ei − 1 f cjk ) tw f cwk (L2) olarak hesaplanabilir. Burada, fcjk birleşimdeki yerinde dökme betonun karakteristik basõnç mukavemeti, fcwk pano betonu karakteristik basõnç mukavemetidir. tw, ei.j 'ler Ek-C'de verilmiştir. Yerinde dökme betonun yanal genişlemesinin önlendiği durumlarda fcjk , %15 artõrõlabilir. Fakat fcwk dan büyük alõnmamalõdõr. ei-1 'in hesabõndan kuşku duyulursa ηII olarak Çizelge L4 deki ortalama değerler kullanõlabilir. 98 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Çizelge L4 ηII DEĞERLERİ Döşeme ηII tek taraflõ iki taraflõ fcjk > 0.80 fcwk 0.75 0.80 0-8fcwk > fcjk > 0,6 fcwk 0.50 0.65 γn ilave emniyet katsayõsõ için en az şu değerler kullanõlmalõdõr: Dar birleşimlerde I-I kesitinin kontrolünde, birleşime komşu duvar kesitlerinde, - kayma teçhizatõ varsa γn = 1.0 - kayma teçhizatõ yoksa γn = 1.15 Geniş birleşimlerde II-II kesitinin kontrolünde, - İki taraflõ döşeme ve bir taraflõ fakat l m de en az üç filiz taşõyan döşeme durumlarõnda γn = 1.0 - tek taraflõ oturma, filizsiz durumunda γn = 1.25'dõr. L.2- Birleşim Boyunca Basõnç Gerilmelerinin Değişken Olmasõ Durumu Uzunluğu boyunca σc beton basõnç gerilmelerinin değişken olduğu pano basõnç birleşimlerinde (perdelerin ve taşõyõcõ duvarlarõn yatay kesitlerinde olduğu gibi) birleşimin kontrolu σc beton basõnç gerilmelerinin en büyük olduğu uçta, bir lc uzunluğunda ortalama σcd gerilmesi ile yapõlabilir. Birleşim boyunca σc lerin yayõlõşõ lineer alõnabilir (Şekil L.2). Şekil L2 Gerilme Dağõlõmõ lc boyu olarak 1.20 m ile basõnca maruz bölge boyunun 1/6 sõndan küçüğü alõnmalõdõr. Nd = σcd . Aw ≤ RNd = ηi Aw fcwd 1 γn (L3) 99 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 olmalõdõr. Burada, Aw : yatay kesitte lc boyunun belirttiği kõsmõn alanõdõr. RNd = Aw ile (L.1 'de) ifadesinde bulunan mukavemet L3 - Birleşime Etkiyen Kesme Kuvvetinin Vd>0.1 Aj fcd Olmasõ Durumu: Birleşime Nd basõnç kuvvetinden başka çoğu kez Vd kesme kuvveti de etkir. Vd > 0.1 Aj fcwd (L4) Nd > 0.6 Aj fcwd (L5) olduğu durumlarda birleşimin mukavemeti çok eksenli gerilme durumuna göre hesaplanmalõdõr. Aj yatay birleşimin temas yüzeyi olup, kapalõ kenetli durumda tw yerine bj kullanõlmalõdõr. (Şekil K2) Nd < 0,6 Aj.fcwd (L6) Vd < 0.3 Aj.fcwd (L7) durumlarõnda birleşimin RNdv mukavemeti L.1 ve L.3'deki ilgili denklemlerde "fcwd" yerine V f cwd 1 − 2( d − 0,1) A j f cwd (L8) almakla hesaplanabilir. L.4 - Panolar Arasõndaki Basõnç Birleşim Örnekleri Pano basõnç birleşimleri, duvar üstüne oturan döşemelerin üst duvar altõna girme boyu at'nin değerine göre, a) at ≥ 20 mm iken dar, b) at < 20 mm iken geniş birleşimler diye iki gruba ayrõlõrlar. olarak gösterilmiştir. 100 Şekil L1 a,b ve c dar ve Şekil L1 d,e ve f geniş birleşimlere örnek ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 EK - M YUVALI TEMELLERİN HESAP ESASLARI M.1- Yuvalõ Tekil Temellerin Hesap Esaslarõ Şekil M.1 - Yuvalõ Temele Etkiyen Kuvvet Diyagramõ Zõmbalama emniyetinin kontrolü TS 500'e göre yapõlõr. Diğer limit durumlarõn kontrolü için önce kolondan dolgu betonuna ve yuva kenarlarõna gelen etkilerin belirlenmesi gerekir. Bu etkiler, daha doğru bir hesap yapõlmadõğõ durumlarda, aşağõdaki yaklaşõk metodla hesaplanabilir. Bu metotda dolgu betonu ve yuva iç yüzüne etkiyen basõnç gerilmelerinin yayõlõşõ, bileşke değerleri ve yerleri Şekil M.1'deki gibi kabul edilmektedir. Vo ve Vu'nun değerleri 1'nci tip temel, kenetsiz 1'nci tip temel kenetli ve 2'nci tip temel Vo = 3M 5 + V 2 lb 4 (M1) Vo = 6M 6 + V 5 lb 5 (M2) Vu = 3M 1 + V 2 lb 4 (M3) Vu = 6M 1 + V 5 lb 5 (M4) olarak hesaba katõlabilir. 1'nci Tip Temeller: a) Kolonun dayandõğõ cidarõn hesabõ: Bu kenarõn üst kõsmõ, yeteri yaklaşõklõkla ortasõna Şekil M.1'deki Vo kuvvetinin etkidiği, açõklõğõ l = a1 + h1 olan bir kiriş gibi kabul edilebilir. (Şekil 21) eğilmeye göre hesapta kesitin, genişliği lb/4, yüksekliği h1 101 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 ve kesme emniyetinin sağlanmasõnda kesitin, genişliği lb/3, yüksekliği h1 olarak alõnmalõdõr. Bu kirişteki Vo/2 değerindeki mesnet kuvveti, bu yüze dik iki yüzün komşu kenarõna etkimen' ve askõ teçhizatlarõ ile bu yüzlerin diğer düşey kenarõna taşõnmalõdõr. Diğer kenarlarõnõn da benzer durumda olduğu gözönüne alõnõnca, kenar eğilme teçhizatlarõ, aynõ zamanda askõ teçhizatõ olarak da çalõşmasõ için Şekil M2 gösterilen Poz l gibi olmalõdõr. M.2 Yuvalõ Tekil Temel Teçhizat Yerleşim Detayõ Bulunan eğilme teçhizatõ Şekil M.2'de gösterildiği gibi yuvanõn üst Ib/3'ne yerleştirilir. Asta teçhizatlarõ ile vo/2 kuvvetini alan iki yan yüz kõsa konsol gibi boyutlandõrõlmalõdõr. Bu konsollarõn her birinde düşey çekme kuvveti, T = 0,6 lb V b1 (M5) yatay kesme kuvveti, Vy = Vo/2 (M6) diyagonal basõnç kuvveti, C = T 2 + V y2 M7) bunun yayõldõğõ genişlik, bc = h1 dõr. (M8) 2'nci Tip Temeller: Bu tip temellerde eğilme için kritik kesitler Şekil M.3'de I-I ve II-II kesiti olarak gösterilmiştir. 102 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Şekil M3- İkinci Tip Tekil Temellerde Kritik Kesitler Yuva kenarlarõna Şekil M.4'deki Poz 5 enine teçhizatlarõ konmalõdõr. Düşey teçhizat, yuva tabanõ içine düşen teçhizatlarla teşkil edilebilir. Dõş kenarlarda 90°'lik kancalarõn açõlmasõnõ teçhizatlarõ konmalõdõr. önlemek için uygun konstrüktif önlemlerle Poz 4 Şekil M.4 - Teçhizat Detaylarõ M.2- Yuvalõ Sürekli Temellerin Hesap Esaslarõ 103 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Şekil - M5 Yuvalõ Sürekli Temel Yuva cidarlarõ daha kesin bir hesap yöntemi uygulanmadõğõ görüleceği üzere, yüksekliği taktirde burada Şekil MS'de de l = I,I lb (M9) olan bir konsol kiriş gibi hesaplanabilir. Konsolun hesabõ, konsol üst kenarõndan lb/6 mesafede etkiyen Vo = 3 5 M / lb + V 2 4 (kN/m) (M10) kuvvetine göre yapõlmalõdõr. Burada, M panonun temel üstündeki eğilme momenti V panonun temel üstü kesme kuvveti, dir. (kNm) (kNm) M3- Prefabrike Kolonlarõn Temelle Kuru Birleşim Örnekleri Taban plağõ kolondan geniş, bulonlu birleşime bir örnek Şekil MS'de verilmiştir. 104 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Şekil M6 Taban Plağõ Kolondan Geniş Olan Bulonlu Birleşim Taban plağõ kolon ölçüsünde olan bulonlu bir birleşime bir örnek Şekil M7 de verilmiştir. Şekil M7 Taban Plağõ Kolon Ölçüsünde Olan Bulonlu Birleşim Bütün bulonlar basõnca çalõşõyorsa, taban plağõ kalõnlõğõ; 105 ICS 01.060;91.080.40 t = 2.12 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 (∑ Fd ) xc bf yk (M11) xc,b = mm fyk = taban plağõ karakteristik akma mukavemeti, MPa ΣFd = Kolonun bir yüzündeki yüklerin toplamõ (yük katsayõlarõ arttõrõlmõş) (N) Bazõ bulonlarõn çekmeye çalõşmasõ halinde taban plağõ kalõnlõğõ: t = 2.12 (∑ Fd ) xt bf yk Servis yükleri altõnda, taban plağõ kalõnlõğõ, altõndaki harcõn ezilme kontrol edilmelidir. Bu durumda plak kalõnlõğõ t t = 1,5 xo f bu f yk (M12) mukavemeti bakõmõndan da (M14) olmalõdõr. fbu = Harç ezilme mukavemeti = 0,6 fck (MPa) fck = 28 günlük beton silindir mukavemeti Taban plağõ kesme mukavemeti Vres,p = 0,50 b.t.fyk dõr. Burada, xo = Taban plağõnõn kenarõ ile kolon kenarõ arasõndaki mesafe (mm), xt = Bulonlar ile kolon teçhizatõ arasõndaki mesafe (mm), xc = Bulonlar ile kolon kenarõ arasõndaki mesafe (mm), dir. 106 (M15) ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 TADİL TS 9967 "YAPI ELEMANLARI TAŞIYICI SİSTEMLER VE BİNALARPREFABRİKE BETONARME VE ÖNGERİLMELİ BETONDAN-HESAP ESASLARI İLE İMALAT VE MONTAJ KURALLARI" Standardõ 16.2.1993 Tarihli Teknik Kurulumuzca aşağõdaki şekilde tadil edilmiştir. -Sayfa VI ESKİ METİN Ek-A.2 - λ > 100 Olan Kolonda Hesap Esaslarõ 88 YENİ METİN Ek-A.2 - λ > 100 Olan Narin Kolonda Hesap Esaslarõ 88 -Sayfa 47. formül (55) ve şekil 12 ESKİ METİN Şekil 12- Gövde Kõsa Konsol Donatõsõ ŞEKİL 12 - Gövde Kõsa Konsol Donatõsõ YENİ METİN ŞEKİL 12 - Gövde Kõsa Konsol Donatõsõ 107 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI -Sayfa 49, Şekil – 13 ESKİ METİN ŞEKİL 13 - Sürekli Kolon Detayõ YENİ METİN ŞEKİL 13 - Sürekli Kolon Birleşim Detayõ Örneği 108 TS 9967/Mart 1992 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 -Sayfa 51, formül (59) ESKİ METİN Ancak her durumda, Vres < 5b'd (N) b', d (mm) (59) olmalõdõr. YENİ METİN Ancak her durumda, Vres < 5b'd fht (N) b', d (mm) , fht (N/mm2) (59) olmalõdõr. -Sayfa 55, formül ESKİ METİN Vres < 0.30 Aj fcd olmalõdõr. (65) Burada, ωs : kayma teçhizatõ oranõ, : Toplam enine teçhizat alanõ, As fyk : Enine teçhizatõn hesap mukavemeti, fcd : Birleşimdeki betonun hesap mukavemeti, Aj : bj.lj, bj : ek genişliği, lj : birleşm uzunluğu; genelde kat yüksekliği, : Kenetlerin kesit alanõ toplamõ, Ake dõr. YENİ METİN Vres < 0.30 Aj fcd olmalõdõr. (65) Burada, ωs : kayma teçhizatõ oranõ, : Toplam enine teçhizat alanõ, As fyk : Enine teçhizatõn hesap mukavemeti, fcd : Birleşimdeki betonun hesap mukavemeti, : bj.lj, Aj bj : ek genişliği, lj : birleşim uzunluğu; genelde kat yüksekliği, Ake : Kenetlerin kesit alanõ toplamõ, dõr. 109 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 -Ek-A Sayfa 87, 88, 89, 90 ESKİ METİN EK - A MAFSALLI BİRLEŞİMLİ SİSTEMLERDE KOLON BURKULMA BOYU VE NARİN KOLONLARDA HESAP ESASLARI A.1 - MafsaUõ Birleşimi! Sistemlerde Kolon Burkulma Boyu Mafsallõ birleşimli sistemlerde kolon burkulma boyu aşağõdaki gibi hesaplanabilir. (A1) Burada, lk : Kolon burkulma boyu, (A2) Nd : Kolonun söz konusu kattaki hesap eksenel kuvveti, Vd : İlgili kolonun bulunduğu kattaki kolona gelen kesme kuvveti h : Kat yüksekliği δ : Kolonun bulunduğu katta üst döşemenin alt döşemeye göre, hesap yatay kuvvetleri altõnda yatay deplasmanõ : Alt kat kolonlarõnda 0.6, ara ve üst kat kolonlarõnda 0.5 dir. ifadesinde toplam, kolonun bulunduğu katdaki bütün kolonlar içindir. Deplasman hesaplarõnda, kolonlarda El = ECIC (çatlamamõş kesit) kirişlerde El = EC IC/2 olarak alõnmalõdõr. Burkulma boyunun hesabõnda kolon rijitliği El olarak (EI)f E I 1 ( EI ) f = c c + E s l s 5 1+ βd kirişlerde ise; El olarak ECIC/3 alõnmalõdõr. Burada, β : (devamlõ yüklerin momenti) / toplam yüklerin momentidir. ECIC : Çatlamamõş beton kesitinin eğilme rijitliğidir. ESIS : Teçhizat eğilme rijitliğidir. 110 (A3) ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Kolonlarla iki ucundan mafsalla birleşen kirişlerde El = O alõnmalõdõr. (A4) A.2- λ>100 Olan Narin kolonlarda Hesap Esaslarõ (λ λmax=200) Bu tür kolonlarda ikinci mertebe kesit tesirleri daha etraflõca göz önüne alõnmalõdõr. Bu etkiler sõra ile aşağõda belirtilmiştir. a) İstenmeyen dõşmerkezlik : ev = h 150 (A5) değerinde kolonda bir istenmeyen dõşmerkezliğin bulunduğu kabul edilmelidir. b) Sünme etkisi : Dõş yüklerin etkisi ile kolon ucunda meydana gelen deplasman sünme etkisini göz önüne almak üzere, ck = 1 β D katsayõsõ ile artõrõlõr. (A6) Burada βD yukarõda tarif edilen katsayõdõr. c) Temel dönmesi : Zeminin elastik özelliklerinden dolayõ meydana gelen temel dönmesi ϕ= 12M AB 3C (A7) denklemi ile bulunur. Burada: B = Momentin etkidiği yöndeki temel boyutu, A = Temelin diğer yöndeki boyutu, M= Temele etkiyen moment, C = Yatak katsayõsõ, dõr. d) Rijitleştirilmiş yapõ tasõmlarõnõn etkisi : Kendi başlarõna rijit olmayõp rijitliği bir başka eleman (rijit perde, çekirdek vb.) tarafõndan sağlanan yapõ kõsõmlarõnõn eksenden sapmasõ nedeniyle rijit tasma getirdiği ilave etkiler de göz önüne alõnmalõdõr. Eğim açõsõ ϕ = (1 + 7 kn )10 −3 radyan (A8) formülü ile bulunur. Burada : k : Bir kattaki rijitleştirilen düşey eleman sayõsõ n : Kat adedi, dir. Bu dönüşten dolayõ rijit elemana gelen ilave yatay kuvvet : ∆H = ϕN (A9) olarak hesaplanõr. N: Rijitleştirilen elemandaki eksenel kuvvettir. ikinci mertebe etkileri ardõşõk yaklaşõm metodu ile hesaplanabilir. 111 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 YENİ METİN EK - A MAFSALLI BİRLEŞİMLİ SİSTEMLERDE KOLON BURKULMA BOYU VE NARİN KOLONLARDA HESAP ESASLARI A.1 - MafsaUõ Birleşimi! Sistemlerde Kolon Burkulma Boyu Mafsallõ birleşimli sistemlerde kolon burkulma boyu aşağõdaki gibi hesaplanabilir. (A1) Burada, lk : Kolon burkulma boyu, (A2) Nd : Kolonun söz konusu kattaki hesap eksenel kuvveti, Vd : İlgili kolonun bulunduğu kattaki kolona gelen kesme kuvveti h : Kat yüksekliği δ : Kolonun bulunduğu katta üst döşemenin alt döşemeye göre, hesap yatay kuvvetleri altõnda yatay deplasmanõ : Alt kat kolonlarõnda 0.6, ara ve üst kat kolonlarõnda 0.5 dir. ifadesinde toplam, kolonun bulunduğu katdaki bütün kolonlar içindir. Deplasman hesaplarõnda, kolonlarda El = ECIC (çatlamamõş kesit) kirişlerde El = EC IC/2 olarak alõnmalõdõr. Burada, EcIc, çatlamamõş beton kesitin eğilme rijitliğidir. Kolonlarla iki ucu mafsallõ olarak birleşen kirişlerde, EcIc = 0 alõnmalõdõr. Toplamlarõ bütün sistem üzerinden almak suretiyle bulunan burkulma boylarõ da gözönünde bulundurulmalõdõr. TS 500'de Bağõntõ (8.40) ile verilen π 2 ( EI ) Nk = (l k ) 2 ifadesinde El olarak, 112 ICS 01.060;91.080.40 EI = ( TÜRK STANDARDI Ec I c 1 + E s I s )( ) 5 1 + Rm TS 9967/Mart 1992 (A3) olarak alõnmalõdõr. Burada, Rm = devamlõ hesap yüklerinin momenti / toplam hesap yüklerinin momenti E c = 4745 f ck N ( ) 1,4 mm 2 (A4) Es = donatõ elastisite modülü; IC,IS = kolon beton kesiti ağõrlõk merkezine göre sõrasõ ile beton ve donatõ kesitlerinin atalet momentleri; dir. A.2 - λ > 100 Olan Narin Kolonlarda Hesap Esaslarõ (λ λmax=200) Bu tür kolonlarda ikinci mertebe kesit tesirleri daha etraflõca göz önüne alõnmalõdõr. Bu etkiler sõra ile aşağõda belirtilmiştir. a) İstenmeyen dõşmerkezlik: ev = h 150 (A5) değerinde kolonda bir istenmeyen dõşmerkezliğin bulunduğu kabul edilmelidir. b) Sürüne etkisi : Dõş yüklerin etkisi ile kolon ucunda meydana gelen deplasman sünme etkisini göz önüne almak üzere, ck = 1 + Rm (A6) katsayõsõ ile artõrõlõr. Burada Rm yukarõda tarif edilen katsayõdõr. c) Temel dönmesi dönmesi : Zeminin elastik özelliklerinden dolayõ meydana gelen temel dönmesi ϕ= 12M AB 3C (A7) denklemi ile bulunur. Burada; B = Momentin etkidiği yöndeki temel boyutu, A = Temelin diğer yöndeki boyutu, M = Temele etkiyen moment, C = Yatak katsayõsõ, dõr. d) Rijitleştirilmiş yapõ kõsõmlarõnõn etkisi ; Kendi başlarõna rijit olmayõp rijitliği bir başka eleman (rijit perde, çekirdek vb.) tarafõndan sağlanan yapõ kõsõmlarõnõn eksenden sapmasõ nedeniyle rijit kõsma getirdiği ilave etkiler de göz önüne alõnmalõdõr. Eğim açõsõ ϕ = (1 + 7 kn )10 −3 radyan (A8) 113 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 formülü ile bulunur. Burada; k: bir kattaki rijitleştirilen düşey eleman sayõsõ n: Kat adedi, dir. Bu dönüşten dolayõ rijit e',.emana gelen ilave yata.,' kuvvet çifti; ∆H = ϕN olarak hesaplanõr. N : Rijitleştirilen elemandaki eksenel kuvvettir. İkinci mertebe etkileri ardõşõk yaklaşõm metodu ile hesaplanabilir. 114 (A9) ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 -EK-D, Sayfa 98 Madde D.l ESKİ METİN ÇİZELGE D.1 - Sürtünme Katsayõlarõ Temas Yüzeyi Durumu µ Maksimum Vj 2 2 2 2 2 2 2 2 1.4 0.30 λ fckAcr ≤ 6.9 λ Acr 1 0.25 λ fckAcr ≤ 6.9 λ Acr Ek sonradan dökülmüş, eski betonun yüzü yeterince pürüzlü değil 0.4 0.15 λ fckAcr ≤ 4.1 λ Acr Ek çelik üzerine dökülmüş 0.6 0.20 λ fckAcr ≤ 5.5 λ Acr iki beton birlikte dökülmüş Ek sonradan dökülmüş, eski betonun yüzü yeterince pürüzlü YENİ METİN ÇİZELGE D.1 - Sürtünme Katsayõlarõ Temas Yüzeyi Durumu µ Max µe Maksimum Vj 1.4 3,4 0.30 λ fckAcr ≤ 6.9 λ Acr 1 2,9 Ek sonradan dökülmüş, eski betonun yüzü yeterince pürüzlü değil 0.4 2,2 0.15 λ fckAcr ≤ 4.1 λ Acr Ek çelik üzerine dökülmüş 0.6 2,4 0.20 λ fckAcr ≤ 5.5 λ Acr iki beton birlikte dökülmüş Ek sonradan dökülmüş, eski betonun yüzü yeterince pürüzlü 2 2 2 2 2 2 2 2 0.25 λ fckAcr ≤ 6.9 λ Acr 115 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 -Sayfa 108, formül (fi), formül (F2), formül (F3) ESKİ METİN Vres = 0,85 fcd A1 A 2 / A 1C r ≤ 1,2 fck A1 (F1) YENİ METİN Vres = 0,85 fcd A1 Cr A 2 / A 1C r ≤ 1,2 fck A1 (F1) ESKİ METİN A1 = s.w (F2) YENİ METİN A1 = b.w (F2) ESKİ METİN Cr = (sw/13300)Hd/Vd (F3) YENİ METİN Cr = (sw/130000)Hd/Vd (F3) -Sayfa 131, 1'inci Tip Temeller: ESKİ METİN 1'inci Tip Temeller a) Kolonun dayandõğõ cidarõn hesabõ: Bu kenarõn üst kõsmõ, yeteri yaklaşõklõkla ortasõna Şekil M.l'deki Vo kuvvetinin etkidiği, açõklõğõ l = a1 + h1 olan bir kiriş gibi kabul edilebilir (Şekil 21). eğilmeye göre hesapta kesitin, genişliği lb/4, yüksekliği h1 ve kesme emniyetinin sağlanmasõnda kesitin, genişliği lb/3, yüksekliği h1 olarak alõnmalõdõr. Bu kirişteki Vo/2 değerindeki mesnet kuvveti, bu yüze dik iki yüzün komşu kenarõna etkimeli ve askõ teçhizatlarõ ile bu yüzlerin diğer düşey kenarõna taşõnmalõdõr. Diğer kenarlarõnõn da benzer durumda olduğu gözönüne alõnõnca, kenar eğilme teçhizatlarõ, aynõ zamanda askõ teçhizatõ olarak da çalõşmasõ için Şekil M2 gösterilen Poz l gibi olmalõdõr. YENİ NETİN 1'inci Tip Temeller: a) Kolonun dayandõğõ cidarõn hesabõ; Bu kenarõn üst kõsmõ., yeteri yaklaşõklõkla ortasõna Şekil M.1'deki V0 kuvvetinin yayõlõ olarak etkidiği, açõklõğõ bir yönde l = a1 + h1, diğer yönde fi-b olan bir kenarõ serbest plak olarak kabul edilip hesaplanõr, buludan teçhizat üst lb/3 bölgesine yerleştirilir. Bu kirişteki V0/2 değerindeki mesnet kuvveti bu yüze dik iki yüzün komşu kenarõna etkimeli ve askõ teçhizatlarõ ile b j yüzlerin diğer düşey kenarõna taşõnmalõdõr. 116 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 Diğer kenarlarõnõn da b^'zer durumda olduğu gözönüne alõnõnca, kenar eğilme teçhizatlarõ, aynõ zamanda askõ teçhizatõ olarak da çalõşmasõ için Şekil P12 gösterilen Poz l gibi olmalõdõr. -Sayfa 132, formül (M5) ESKİ METİN T = 0,6 lb V b1 (M5) yatay kesme kuvveti, YENİ METİN T = 0,6 lb V b1 (M5) dõr ve Poz 2 düşey teçhizat buna göre hesaplanacaktõr. -Sayfa 133, formül (M6) ESKİ METİN Vy = Vo/2 (M6) YENİ METİN Yatay kesme kuvveti, Vy = Vo/2 (M6) 117 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 TS 9967/Mart 1992 "Yapõ Elemanlarõ, Taşõyõcõ Sistemler ve Binalar - Prefabrike Betonarme ve Öngerilmeli Betondan - Hesap Esaslarõ İle İmalat ve Montaj Kuradan" Standardõ Teknik Kurulumuzun 1 Ekim 1996 Tarihli Toplantõsõnda Aşağõdaki şekilde Tadil edilmiştir. ESKİ METİN 4.3.6.2 - Kompozit Kesitin Kayma Dayanõmõ . . . yukarõdaki şartlarõn sağlanmasõ yeterlidir. Vd > Vres olmasõ durumunda, yatay kayma kuvveti, formül 17 ile hesaplanan yatay kayma teçhizatõ ile karşõlanõr. Bu hesapta kullanõlacak V^ kuvveti aşağõdaki denklemden hesaplanabilir: Vd = 0.85fcd.by.hfy (58) Burada, : Yerinde dökme betonun genişliği, by hfy : Yerinde dökme betonun yüksekliği, fcd : Yerinde dökme betonun hesap basõnç mukavemeti, dir. Ancak her durumda, Vres < 5b'd (N) b', d (mm) (59) olmalõdõr. YENİ METİN 4.3.6.2 - Kompozit Kesitin Kayma Dayanõmõ . . . yukarõdaki şartlarõn sağlanmasõ yeterlidir. Vd > Vres olmasõ durumunda, yatay kayma kuvveti, ∆sf = 0,85 f cd b y h fy 0,7 f yk µc (mm 2 ) ile hesaplanan yatay kayma teçhizatõ ile karşõlanõr. Burada, by : Yerinde dökme betonun genişliği, hfy : Yerinde dökme betonun yüksekliği, fcd : Yerinde dökme betonun hesap basõnç mukavemeti, µc : Ek D'deki çizelgeden alõnacak değer, fyk : Teçhizat çeliğinin karakteristik akma değeri (MPa) dõr. Ancak her durumda, Vres < 5b'dp (N), b; dp (mm) olmalõdõr. 118 (58) ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 ESKİ METİN . . . . Temel taban genişliği ve kesit kuvvetlerinin hesaplanmasõ ve temelin boyutlandõrõlmasõ normal tekil temellerdeki gibi yapõlõr. Ancak hesap kesiti olarak Şekil 21 a daki dt kalõnlõklõ k-k kesiti alõnmalõdõr. Zõmbalama kontrolü için yuva kenarlarõ mevcut değilmiş gibi, kolon alt kesit kenarlarõndan itibaren dt/2 alõnarak elde edilen yan yüzün alanõ hesaba katõlmalõdõr. . . . . YENİ METİN . . . . . 4.4.2.1 - Yuvalõ Tekil Temellerde Tanõm ve Konstrüktif Esaslar Temel taban genişliği ve kesit kuvvetlerinin hesaplanmasõ ve temelin boyutlandõrõlmasõ normal tekil temellerdeki gibi yapõlõr. Zõmbalama kontrolü için yuva kenarlarõ mevcut değilmiş gibi, kolon alt kesit kenarlarõndan itibaren dt/2 alõnarak elde edilen yan yüzün alanõ hesaba katõlmalõdõr. Kenetli tiplerde bu kontrol yuva kenarlarõnõn dõş yüzünden itibaren dt/2 alõnarak elde edilen yan yüz alanõ ile yapõlmalõdõr. . . . . 119 ICS 01.060;91.080.40 TÜRK STANDARDI TS 9967/Mart 1992 ESKİ METİN EK M . . . . 1'nci Tip Temeller: a) Kolonun dayandõğõ cidarõn hesabõ: Bu kenarõn üst kõsmõ, yeteri yaklaşõklõkla ortasõna Şekil M.1'deki V0 kuvvetinin etkidiği, açõklõğõ l = a1 + h1 olan bir kiriş gibi kabul edilebilir (Şekil 21). eğilmeye göre hesapta kesitin, genişliği 1b/4, yüksekliği h1 ve kesme emniyetinin sağlanmasõnda kesitin, genişliği 1b/3, yüksekliği h, olarak alõnmalõdõr. Bu kirişteki Vo/2 değerindeki mesnet kuvveti, bu yüze dik iki yüzün komşu kenarõna etkimeli ve askõ teçhizatlarõ ile bu yüzlerin diğer düşey kenarõna taşõnmalõdõr. Diğer kenarlarõnõn da benzer durumda olduğu gözönüne alõnõnca, kenar eğilme teçhizatlarõ, aynõ zamanda askõ teçhizatõ olarak da çalõşmasõ için Şekil M2 gösterilen Poz 1 gibi olmalõdõr. . . . . YENİ METİN EK-M . . . . 1'nci Tip Temeller: a) Kolonun dayandõğõ cidarõn hesabõ: Bu kenarõn üst kõsmõ, yeteri yaklaşõklõkla ortasõna Şekil M.1'deki V0 kuvvetinin yayõlõ olarak etkidiği açõklõğõ bir yönde açõklõğõ l = a1 + h1, diğer yönde lb olan bir kenarõ serbest plak olarak kabul edilip hesaplanõr, bulunan teçhizat üst lb/3 bölgesine yerleştirilir. Bu kirişteki Vo/2 değerindeki mesnet kuvveti, bu yüze dik iki yüzün komşu kenarõna etkimeli ve askõ teçhizatlarõ ile bu yüzlerin diğer düşey kenarõna taşõnmalõdõr. Diğer kenarlarõnõn da benzer durumda olduğu gözönüne alõnõnca, kenar eğilme teçhizatlarõ, aynõ zamanda askõ teçhizatõ olarak da çalõşmasõ için Şekil M2 'de gösterilen Poz 1 gibi olmalõdõr. Ancak eğilme ve askõ yüklemesinden en büyük teçhizat alanõnõ hangi durum veriyorsa teçhizat ona göre seçilmelidir. . . . . . 120
© Copyright 2024 Paperzz
