Kriminoloji-I Dersi 1-6 Kasım 2014 Tarihli Ders Notları

KRİMİNOLOJİ -IYar.Doç.Dr. Tuba TOPÇUOĞLU
tuba.topcuoglu@gmail.com
6 Kasım 2014 – Kriminolojide Pozitivist Okul
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
HUKUK FAKÜLTESİ
KRİMİNOLOJİNİN TARİHÇESİ
Doğaüstü Güçlere Dayalı Perspektif
Klasik Okul
Pozitivist Okul
Biyolojik pozitivizm
 Psikolojik pozitivizm
 Sosyolojik pozitivizm
PSİKOLOJİK POZİTİVİSM
 Suç davranışını açıklayan psikoanalitik ve kişilik
teorileri üzerinde duracağız.
 Psikoanalitik ve kişilik teorileri, kişinin (özellikle
de erken çocukluktaki) deneyimlerinin ve
çevresel etkenlerin suç davranışını
tetikleyebileceğini kabul ederler; ancak
suçluluğun en temel nedeni olarak anormal
kişilik türleri/özellikleri veya duygusal
uyumsuzluk görülmektedir.
PSİKOANALİTİK TEORİ
 Kate Friedlander (1947): Ona göre, suçun Klasik Freudçu
psikoanalitik açıklaması kişinin erken çocukluk
döneminden itibaren duygusal gelişimindeki
anormallikler ve bozukluklar üzerine yoğunlaşır.
 İd: Kişinin toplum hayatına sosyal uyumu, adaptasyonu
için kontrol edilmesi ve şekillendirilmesi gereken zihnin
bilinçsiz kısmı. İnsanın irrasyonel, antisosyal ve
içgüdüsel dürtülerinden oluşur.
 Ego: Zihnin bilinçli ve rasyonel bölümü
 Süperego: Vicdan ve zihnin ahlak öğreten bölümü
 İdin kontrol edilmesi ego ve süper egonun gelişimiyle
sağlanır.
GELİŞİM AŞAMALARI
1. Oral dönem (0-18 ay): Temel haz emme davranışı
2. Anal dönem (1.5–3 yaş): Dışkılamanın kontrolü
3. Fallik (Oidipal) dönem (3–6 yaş): Kendi cinselliğinin
keşfi, Oedipus ve Elektra Kompleksi
4. Gizil dönem (6–12 yaş): Cinsel hazdan uzaklaşma,
Aynı cins ebeveynle özdeşleşme
5. Genital dönem (12– ): Cinsellikte yetişkinliğe geçiş
PSİKOANALİTİK TEORİ
 Bu gelişim aşamalarında meydana gelen her hangi bir
anormal gelişme ya da bebeklik ve çocukluk aşamalarına
takılıp kalma ergenlik döneminde antisosyal davranışa
sebep olmaktadır.
 Psikoanalitik yaklaşımın en temel varsayımı: Suç
davranışının kendisi önemsizdir; çünkü suç aslında id, ego
ve süper ego arasındaki psişik çatışmanın bir belirtisidir.
 Bu çatışma şunlardan kaynaklanır:
 Anormal olgunlaşma veya içgüdülerin anormal kontrolü
 Anne veya baba ile erken dönemlerde zayıf bir ilişkiye sahip
olmak
 Duygusal gelişim aşamalarından birine saplanıp kalmak
 Bastırılmış cinsellik ya da suçluluk duygusu
PSİKOANALİTİK TEORİNİN AMPİRİK
GEÇERLİLİĞİ
 Psikoanalitik teorinin ampirik geçerliliğinin
değerlendirilmesi çok zordur.
 Yapılan çalışmalar genel olarak tek tek vakalara ya da
çoğunlukla ciddi suçlulardan oluşan küçük örneklemlere
dayanmaktadır.
 Gerçekte bu teoriyi doğrudan test etmek mümkün
olmayabilir; çünkü motivasyonlar bilinçaltının
derinliklerinde saklanmıştır ve suçlu bile bunun farkında
değildir. Kişinin bilinçaltında dürtü ve isteklerinin olduğu
yönünde karar veren terapisttir. Bu bağlamda
psikoanalitik yorumlar test edilemezler.
KİŞİLİK TEORİLERİ
KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ
TEORİSİ
(Hathaway)
PSİKOPAT KİŞİLİK
TEORİSİ
(Hare)
KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ TEORİSİ
 Psikoanalitik teorilere kıyasla kişilik özellikleri teorisi
ampirik olarak daha kesin ve titiz bir metodoloji ile test
edilmektedir.
 En sık kullanılan teknik ise kişilik özelliklerini yazılı bir
kişilik envanteri/testi ile ölçmek (örn: Minnesota Kişilik
Envanteri, Kaliforniya Psikolojik Envanter).
 Kişilik özelliklerinin suç davranışı üzerine nedensel
etkilerine dair araştırma bulguları tutarsız.
 Kişilik özelliklerinin ampirik geçerliliğinin
değerlendirilmesinde yaşanan ciddi bir sorun kişilik
özellikleri ve suç davranışının ampirik ölçümlerinin tekrar
içermesidir.
PSİKOPAT KİŞİLİK TEORİSİ
 Robert Hare, suçlu davranışı açıklamakta psikopat
kişiliğe vurgu yapmaktadır. Bu kişiliğin
ölçülmesinde kullanılan 20 soruluk bir envanter
hazırlamıştır (Psychopathology Checklist PCL-R).
 Psikopat suçlu: Tehlikeli bir şekilde uyumsuz bir
kişiliğe sahip olan, insanlara bağlanamayan,
bencil ve agresif, insanları kendi çıkarları için
kullanan ve verdiği zarar için üzüntü ve pişmanlık
hissetmeyen kişi.
 Psikopat kişilik, biyolojik ve sosyal etkenlerin
etkileşimi ile oluşmaktadır.
PSİKOPAT KİŞİLİK TEORİSİ
 Bütün psikopatlar suçlu değildir; bütün suçlular da
psikopat değildir. Fakat suçlu nüfus içerisinde ciddi
oranda psikopat bulunmaktadır ve mükerrer suçluluk
oranları diğer suçlulardan daha fazladır.
 Bu teorinin biraz ampirik desteği bulunmaktadır ve
Hare’in psikopatlık testini kullanarak ölçülen psikopat
kişiliğin birçok önemli sapma ve suç davranışı ölçümü
ile ilişkili olduğu yönünde bulgular mevcut. Ancak kesin
sonuca varamıyoruz çünkü açıklamaya çalıştığımız suç
davranışına ilişkin sorular psikopatlığın ölçülmesinde
de kullanılmaktadır.
PSİKOANALİTİK YAKLAŞIM VE
SUÇ ÖNLEME
 Psikoanalitik teoriye göre suçlular kendi davranışlarından
rasyonel anlamda sorumlu olmayan hasta insanlar olarak
ele alınırlar.
 Dolayısıyla da suçluların cezalandırılması etkili
olmayacaktır.
 Suç davranışının altında yatan duygusal bozuklukların
düzeltilmesi için suçlunun tedaviye ihtiyacı vardır.
 Psikoanalitik tedavi, kişiye özgü yoğun terapi seansları ile
suç davranışının altındaki bastırılmış duygular su üstüne
çıkarılmalıdır.
KİŞİLİK TEORİLERİ VE
SUÇ ÖNLEME
 Aynı psikoanalitik yaklaşımda olduğu gibi kişilik
teorilerinde de suç davranışı gerçekte bu davranışın
altında yatan duygusal ya da kişilik sorunlarının bir
belirtisi olarak el alınır.
 Kişiye özgü tedavi ve tercihen de yoğun bireysel
danışmanlık ve terapi seansları ile kişinin psikolojik
sorunları çözülüp suç davranışı üzerinde etki
yaratılabilir.
 Ceza adalet sistemi içerisinde psikolojik tedavi yoğun
olarak uygulanmaktadır ancak suçluluğun tedavisinde
ve önlenmesindeki etkinliği kesin değil.
PSİKOPAT KİŞİLİK VE
SUÇ ÖNLEME
 Her ne kadar psikopat olarak tanı koyulan suçlular
için psikolojik danışmanlık önerilse de Hare
psikopatların bireysel ya da grup terapileri ile
rehabilitasyonuna ilişkin çok karamsar
düşünmektedir.
 Ona göre, terapi bu insanlar üzerinde etkili olmadığı
gibi olumsuz sonuçlar da doğurabilir.
 Dolayısıyla da bu türde insanları tedavi etmek yerine
insanların kendilerini bu tür kişilerden korumaları
gerektiğini vurgulamıştır.
ÖRNEK UYGULAMALAR
Wayne İlçe Kliniği’nin yürüttüğü çalışmalar
 Bu alandaki ilk sistematik çalışmalardan biridir.
 Çocuk mahkemeleri tarafından değişime en açık
olarak görülen suçlu çocukların tedavisinde
bireysel yoğun psikoterapiler gerçekleştirilmiştir.
 Sonuç: Bu seanslar beklenen etkiyi
yaratmamıştır. Kliniğin faaliyette olduğu
1920lerden 1940lara kadar suçluluk oranları
değişmediği gibi mükerrer suçluluk da azalmadı.
ÖRNEK UYGULAMALAR
Cambridge-Somerville Gençlik Çalışması
 En iyi bilinen, en geniş kapsamlı ve sonuç etkinliği
en çok değerlendirilen çocuk suçluluğunu önleme
projesi.
 New Jersey’de 1937-45 yılları arasında 650 ergen
erkek çocuk üzerinde yürütülen bir çalışma.
 Çocukların yarısı öğretmenleri ve polis tarafından
«suça eğilimli» olarak belirlendi; diğer yarısı ise
suç eğilimi olmayan ortalama çocuklardan
belirlendi.
ÖRNEK UYGULAMALAR
Cambridge-Somerville Gençlik Çalışması
 Çocukların yarısı deney grubuna, diğer yarısı da kontrol
grubuna yerleştirildi.
 Deney grubundakiler, kişilik, duygusal ya da zihinsel
problemlerini çözebilmek için sosyal hizmetlilerden
yoğun danışmanlık hizmeti gördüler.
 Kontrol grubundakiler ise hiçbir danışmanlık hizmeti
görmediler.
 Sonuç: İstenen sonuçlara ulaşılamamıştır. Deney
grubundaki çocukların çocuk suçluluk oranı daha
yüksekti; yetişkinlikte mükerrer suçluluk oranları da daha
fazlaydı.
Teori
Temel
kavramlar
Temel
önermeler
Ampirik
geçerlilik
Suç önleme
stratejisi
Psikanalitik
teoriler
-İd, ego,
süperego
anormallikleri
-Psikiyatrik
rahatsızlık
-Suç, irrasyonel ve
bilinçsiz saiklerin,
dürtülerin ve
psikiyatrik
rahatsızlığın bir
belirtisidir sadece.
-
-Yoğun, bireysel
psikoterapi
Kişilik
özellikleri
teorileri
-Antisosyal veya
uyumsuz kişilik
özellikleri
-Suç, kişinin
kişilik
özelliklerinden
kaynaklanır.
-Ampirik geçerlilik
zayıf-orta arası
-Bireysel ya da
grup şeklinde
psikolojik
danışmanlık
Psikopat
kişilik
teorisi
-Psikopatlık
-Sosyopatlık
-Yüzeysellik,
bencillik ve
vicdan
yoksunluğundan
oluşan kişilik
sendromu
-Psikopatlar ciddi
ve sürekli suç
davranışında
bulunma
konusunda çok
büyük risk
taşırlar.
-Ampirik geçerlilik
zayıf.
-Tedavi ya da
erken müdahale
ile psikopatları
değiştirme
ihtimali çok
düşüktür.
-
Çok az
doğrudan
araştırılmıştır.
Ampirik
geçerlilik çok
zayıf