XIII. Uluslararası İzmir Tekstil ve Hazır Giyim Sempozyumu 2 – 5 Nisan 2014 İŞ GİYSİ ÜRETİMİ İÇİN KULLANILAN BİR APLİKASYON İŞLEMİNİN DIN 53814:2007 STANDARDINA GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ Duygu Değirmenci, Birkan Salim Yurdakul Sun Tekstil A.Ş., Ar-Ge Merkezi, İzmir, Türkiye duygu.degirmenci@suntekstil.com.tr, ÖZET Çalışma şartlarının ağır olduğu günümüzde işçilerin çalışırken giydiği kıyafetler büyük önem taşımaktadır. Çalışan kişiler günlerinin en az sekiz saatini aynı kıyafet ile geçirmektedir. Bu nedenle bu kıyafetlerin işçinin sağlığını ve güvenliğini koruyucu olması yanında rahat, kullanımı kolay ve vücut özelliklerine uygun olması da gerekmektedir. Bu nedenle seçilmiş olan Tencel/Pes karışım kumaş ile pike ve süprem kaliteleriyle oldukça konforlu, kullanım kolaylığı sağlayan, ev tipi ve endüstriyel yıkamalara karşı dayanıklı ürünler elde edilmesi mümkündür. Anahtar Kelimeler: Reçine, Tencel/PES, endüstriyel yıkama, su tutma indeksi 1. GİRİŞ Bu çalışmada yüksek performanslı ürünlerin elde edilmesi için Tencel/Pes pike ve süprem kumaşlar kullanılmıştır. Bu amaç için ilk olarak en iyi kumaş yapısı seçilmiştir. Daha sonra en iyi boyama ve son olarak da özel bitim işlemi belirlenmiştir. Tüm bu proseslerden sonra üretilen kumaşın performansını ve uygulanan bitim işleminin performansını ölçmek için bazı testler yapılmıştır. Ana amaca ulaşmak için ilk olarak çalışmada kullanılacak ham madde araştırılmıştır. Bu kapsamda yapılan çalışmalar ile bazı bilgiler elde edilmiştir. Tencel okaliptüs ağacından elde edilen tamamen doğal fonksiyonel bir liftir. Lif üretim yöntemi çevre dostudur. Ayrıca, Tencel lifi % 100 biyo-bozunur bir liftir. Tencel lifi nefes alabilirliği yüksek, hijyenik, doğal ve konforlu bir liftir. Tencel lifinin bu konfor özelliği endüstriye yıkamaya dayanımını arttırmak için PES lifi ile karıştırılmaktadır. Bu karışım sayesinde çok daha stabil, yüksek kalitede ürünler elde edilmektedir. Hammadde araştırılmasından sonra bir diğer çalışma elde edilen Tencel/PES kumaşların boyama aşamasıdır. Bu aşamada PES kısmının boyanması için dispers boyalar tercih edilirken Tencel lifinin boyanması için karşımıza iki seçenek çıkmıştır. Bunlardan ilki klasik reaktif boyalar olup ikincisi Küp boyalardır. Küp boyalar diğer reaktif boyalara göre yüksek haslık değerlerine sahiptir. Bu haslık özelliklerin arasında en önemlisi Hipoklorit haslığıdır. Bu sebepten dolayı bu çalışmada küp boyalar kullanılmıştır. Son olarak boyama sonrası kumaşlara bitim işlemi uygulanmıştır. Bu reçine olarak isimlendirilmiştir. Uygulanan işlem ile kumaşın pilling, boyutsal stabilite değerleri iyileştirilmiştir. Uygulanan işlem ev tipi yıkamalara ve endüstriyel yıkamalara karşı dayanıklı olması oldukça önemlidir. Çalışma kapsamında araştırılan literatür çalışmalarından birkaç örnek vermek gerekirse; 127 XIII. Uluslararası İzmir Tekstil ve Hazır Giyim Sempozyumu 2 – 5 Nisan 2014 Courtaulds 1970 ve 1980 li yıllarda Tencel’in geliştirilmesi için ilk çalışmalarını gerçekleştirmiştir. İlk ticari üretim 1972 yılında gerçekleştirilmiştir. Lif müşteriye sunduğu eşsiz estetik özellik ve kolay üretilebilirliği ile Pazarda çok iyi bir konum edinmiştir [1]. Tencel özel bir liftir. Fibrillenme özeliği nedeniyle şeftali tüyü efekti verir ve yumuşak bir tuşeye sahip olunmasını sağlar. Bu li file elde Edilen kumaşların tuşe oldukça güzeldir. Bu özelliği sayesinde örme kumaşlar başta olmak üzere bir çok alanda kullanılma imkanı vardır[2]. Tencel lifi oldukça beyaz bir liftir. Bu nedenle de pamuk gibi boyama öncesi ağartma prosesine gerek yoktur. Uygulanacak ağartma işlemi elde edilmek istenen renge, parlaklığa göre değişebilmektedir. Lif oldukça temiz ve hidrofildir [2]. Slunjskı and et all (2006), Reçine işlemleri diğer iyonlar aynı yüke sahip ve solüsyonda mevcut olan iyonları değişimi mümkün olan işlemlerdir. Yapıları çözünmeyen organik maddelere dayanmaktadır [1]. Greeson ve ark. (2005), yaptıkları çalışmada çapraz bağlayıcı kullanılarak kalıcı bitim işlemi uygulamışlar ve uygulanan işlemin %100 pamuklu kumaş üzerine etkisini incelemişlerdir. Yapılan çalışma sonunda uygulanan işlem nedeniyle mukavemet ve aşınma dayanımları azalacağı düşünülerek kumaş yapısı ayarlanmıştır. Çalışmada pilling, aşınma dayanımı, yırtılma mukavemeti ve 50 yıkama sonrası kumaş yüzey görünümü test edilmiştir [2]. 2. MATERYAL- METOT Bu çalışma kapsamında hem konforlu hem de ‘iş giysisi’ alanında kullanıma uygun t-shirtler için 50/50 Tencel/PES kumaşlar üretilmiştir. Çalışma kapsamında uygulanan iş akışı; 1. Kumaş konstrüksiyonunun belirlenmesi 2. Örme işlemi 3. Boyama(Dispers/Küp) 4. Aplikasyon 5. Kumaş performans testleri 6. Uygulanan aplikasyonun performansının test edilmesi 7. Bu çalışmada kumaşların performanslarını belirlenmek için martindale pilling ( 5000- 7000), haslık ( yıkama, su, asidik ve bazik ter haslığı, yaş ve kuru sürtme haslıkları), ev tipi ve endüstriyel yıkamaya dayanım ( 25 yıkama- DIN EN ISO 15797: 2002) ve uygulanan işlemin başarısının bir kanıtı olan swelling ındex testi uygulanmaktadır. Burada önemli olan uygulanan işlem ile hem iş giysisi için uygun ürünler elde edilebilmek hem de yapılan işlemin başarısının swelling ındex testi ( DIN 53814: 2007) ile test edilebiliyor olmasıdır. Uygulanan bitim işleminin performansını ölçmede kullandığımız DIN 53814: 2007 standardının kapsamı doğal ve sentetik liflerdeki su tutma yeteneğini içermektedir. Lif, iplik veya kumaşların su tutma yeteneği ise belirli bir mekanik işlemle kurutulduktan sonra bir tekstil malzemesinin bünyesinde ve yüzeyinde kalan nem miktarıdır. Test yapılırken bazı materyaller ve formül kullanılmaktadır. Formül; 128 XIII. Uluslararası İzmir Tekstil ve Hazır Giyim Sempozyumu 2 – 5 Nisan 2014 R= 100*(M-D)/(D-T) R= Su tutma yeteneği(%) M= Nemli deney parçasının dara kütlesi ile birlikte kütlesi (gr) D= Kuru deney parçasının dara kütlesi ile birlikte kütles (gr) T= Dara kütlesi Yapılan test sonucu % olarak kumaşın bünyesinde tutabildiği su miktarını belirtmektedir. Uygulanan işlemin başarısı için elde edilen değer işlem öncesi kumaşın değeri ile kıyaslanarak yorumlanmakla birlikte elde edilen değer ne kadar düşük çıkarsa işlem o kadar başarılıdır. 3. SONUÇ VE TARTIŞMA Bu çalışmada kumaşın performansı aşağıdaki test sonuçlarına göre belirlenmiştir. Martindale pilling testi ( 5000-7000 devir) (EN ISO12945-2-5000 / 7000 devir) Haslık testleri ( ISO 105 C06: E2S, DIN EN ISO 105 E 04, DIN EN ISO 105 X 12, DIN EN ISO 105-N01..) Ev tipi ( 25 defa 75 C DIN ISO 6330) ve endüstriyel yıkama (25 defa EN ISO 15797) Su tutma yeteneği testi (DIN 53814:2007) Tüm test sonuçları belirtilen kriterlere uygun çıkmış ve mükemmel dayanıma sahip, iş giysisi olarak kullanılabilen t-shirtler elde edilmiştir. Çalışma kapsamında uygulanan testler ve sonuçları; Tablo 1: Reçine öncesi ve sonrası Tencel/Pes kumaşların 25 yıkama sonrası çekme test sonuçları Kumaş Kalitesi 50/50 Tencel /PES reçine Çekme Testi Reçine Öncesi Reçine Sonrası 1.yık 5.yık 10.yık 15.yık 20.yık 25.yık 1.yık 5.yık 10.yık 15.yık 20.yık 25.yık boy -0.8 -2.3 -2.3 -2.3 -2.3 -2.3 0 -0.7 -0.7 -0.7 -0.7 -0.7 en -6.3 -6.3 -6.3 -6.3 -6.3 -6.3 -5.3 -5.3 -5.3 -5.5 -5.5 -5.7 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 dönme gramaj 262 268 g. En 204 204 Tablo 2: Reçine öncesi ve sonrası Tencel/Pes kumaşların yıkama haslık test sonuçları Kumaş Haslık Değerleri Reçine Reçine Reçine Reçine Reçine Reçine Kalitesi öncesi öncesi öncesi öncesi sonrası sonrası yıkama su asidik bazik yıkama su 5 5 5 5 5 4/5 acentate 50/50 4/5 4/5 4/5 5 4/5 5 cotton Tencel naylon 4 4/5 4/5 4/5 4/5 4/5 /PES 4/5 4/5 4/5 4/5 5 4/5 polyester reçine 5 4/5 5 5 5 5 acrylic 4/5 4/5 4/5 4/5 4/5 4/5 wool Reçine sonrası asidik 4/5 5 4/5 4/5 4/5 5 Reçine sonrası bazik 5 4/5 4/5 5 5 4/5 129 XIII. Uluslararası İzmir Tekstil ve Hazır Giyim Sempozyumu 2 – 5 Nisan 2014 Tablo 3: Reçine öncesi ve sonrası Tencel/Pes kumaşların patlama mukavemeti ve pilling test sonuçları Kumaş Kalitesi Reçine Öncesi Reçine Sonrası 4/5 4/5 Patlama Mukavemeti Reçine Öncesi Reçine Sonrası 302.3 515.4 Pilling testi(martindale) Kuru Sürtme Haslığı 50/50 Tencel /PES reçine kpa Yaş Sürtme Haslığı 4 Hipoklorit haslığı 4 mm sn 39.4 20.3 44 22 5000 Reçine öncesi Reçine sonrası 4/5 4/5 7000 4/5 4/5 büyük çene(50cm) Tablo 4: Reçine performansı (Swelling Index Sonuçları); Kumaş Kalitesi Yapılan İşlem Swelling Index Ölçümü(%) Tencel / Pes Reçine Öncesi T 7.08 M 7.95 D 7.63 % 58.2 Tencel/Pes Reçine Sonrası 7.08 7.65 7.57 16.3 KAYNAKLAR [1] BURROW, R., ‘Recent Advances In Chemıcally Treated LYOCELL Fıbres’, LYOCELL Ltd., Lenzinger Berichte, Derby, UK, page 110-115, 2005. [2] TAYLOR, J., ‘Envıronmental Best Practıce In Dyeıng And Fınıshıng Of LYOCELL ® And Lenzıng Modal®’ Lenzinger Berichte 89, page 30-36, 2011 [3] Slunjski, M., K., Cadee, J. Tattersall, ‘Mıex® Resın Water Treatment Process’, 2006. GREESON, H., K., Philips, N., Cary, j., Turner, Cotton Incorporate, ‘Tough Cotton: A novel Approach to Durable Press Finishing’, page 13-16, 2005 130
© Copyright 2024 Paperzz