ÜLGER, Nihal-NEPAL HALK TAKILARINDAKİ FORMLAR VE

1011
NEPAL HALK TAKILARINDAKİ FORMLAR VE
İNANÇLAR
ÖZET
*ÖZBAĞI, Tevhide
**ÜLGER, Nihal
TÜRKİYE/ТУРЦИЯ
Takılar, giysi de takıldığı yer, takılış biçimi, yapıldığı malzemeye kadar
farklı mesajlar vermekle birlikte aynı zamanda bir topluluğa ait olma özelliği de taşımaktadır. Bazı takılar belli bir grup ya da belirli bir sınıfın sembolü olarak kullanılır. Her ülkenin gelenek- görenek, giyim- kuşam gibi
maddi ve manevi kültürlerinde bariz farklılıkları hatta kendilerine özgü
tasarımları bulunmaktadır. Nepal’de bu ülkelerden birisidir.
Himalaya dağlarının diğer ülkelerden ayırdığı Nepal de pek çok kültürler bulunmakta, köyden köye, vadiden vadiye farklılıklar göstermektedir.
Bu farklılıklar takılara da yansımış, takı çeşitliliğinin zenginliğini ortaya
çıkarmıştır. Dekoratif ve yatırımsal amaçlı olan bu takıların her birinin
ayrı bir hikayesi bulunmaktadır. Bunun yanında, negatif etkileri yok etmek
için tılsımlar, nazarlıklar yoğun olarak kullanılmıştır. Takılar, her yerde
Nepal kadının en büyük gereksinimi haline gelmiş ve adeta vazgeçilmez
bir ihtiyacı olmuştur.
Bu bildiride konumuz olan Nepal halk takılarında görülen formlar,
formların verdiği mesajlar ve halkın bu mesajlara olan inançları ele alınarak, çeşitli örneklerle tanıtılmaya çalışılacaktır.
Nepal takılarının yapımında, altın, gümüş gibi metaller, boncuk parçaları, mercan, firuze, kehribar, agate gibi taşlar özgürce yer almaktadır.
Geleneksel gümüş mücevherciliği bazı çok değerli veya ikinci derecede
değerli taşlar ile birleştirilerek olağanüstü örnekler üretilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Takı, Nepal, malzeme, form, inanç.
* G.Ü., Türk El Sanatları Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü. tevhide@gazi.edu.tr
** G.Ü., Mesleki Eğitim Fakültesi Öğretim Görevlisi. oulger@ gazi.edu.tr
1012
ABSTRACT
Forms and Believes at Nepal Public Jewelry
As well as giving various messages depending on where they are
attached on clothes, the style they are attached, the materials they are
made of, jewelry has a feature of belonging to a certain community. Some
jewelry is used as a symbol of certain group or class. There have been
obvious differences at materialistic and spiritual cultures such as traditions
and customs and clothing even at some original designs. Nepal is one of
these countries.
There are a lot of cultures from one village to another and from one
valley to another in Nepal that was separated from other countries through
Himalayan Mountains. These differences are reflected on jewelry and
revealed the richness of the types of jewelry. Each of this jewelry used
with the purpose of both decoration and investment has a separate story.
On the other hand, amulets and jewelry for the protection from evil eye
are used widely to eliminate the negative effects. Jewelry has become a
necessity for Nepalese women everywhere, being an indispensable need.
Forms encountered at Nepalese public jewelry, the messages jewelry
gives and believes public has over these messages were all examined in the
current study and tried to explain through examples.
Such metals as gold and silver, bead parts and such stones as coral,
turquoise, amber and agate are used abundantly at Nepalese jewelry.
Traditional silver making is combined with some precious and secondarily
precious stones and extraordinary examples are produced.
Key words: Jewelry, Nepal, material, form, belief.
-----
İnsanlık tarihi kadar eski bir süsleme unsuru olan, tarihî süreç içerisinde
insanların özellikle kadınların yaşamında çok önemli bir yer tutan takılar,
maddi açıdan güvence olmakla birlikte aynı zamanda statü belirleyicisidir.
Takılar, iletişim açısından da büyük bir rol oynamakta, belli bir kültürün
karakterini de taşımaktadır. Takı ile süslenen kişilerin inançları ve dünya
görüşleri, takı üretiminde kullanılan değerli veya değersiz malzemelerle
kendini göstermekte, tasarım yönünden de her çağın kendine özgü özelliklerini de yansıtmaktadır.
Takılar, bütünlediği bir nesne, giysi de takıldığı yer, takılış biçimi, ya-
1013
pıldığı malzemeye kadar farklı mesajlar vermektedir. Takılar, bir topluluğa
ait olma özelliği de taşımaktadır. Bazı takılar belli bir grup yada belirli bir
sınıfın sembolü olarak kullanılır. Her ülkenin gelenek- görenek, giyim- kuşam gibi maddi ve manevi kültürlerinde bariz farklılıkları hatta kendilerine
özgü tasarımları bulunmaktadır. Nepal’de bu ülkelerden birisidir.
% 90’ı dağlık olan Nepal; üç bölümden oluşan küçük bir ülkedir.
Ülkenin güney bölgesi Javai, iç bölgesi dere ve vadi kısımları üçüncü bölge ise Mehabhart bölgesidir. Ancak ülkenin coğrafi konumu çok ilginçtir.
Himalaya dağlarının büyük bir bölümüyle dünyanın en yüksek tepesi olan
Everest Tepesi Nepal sınırları içinde yer almaktadır. Ülke Himalaya dağlarının eteklerinde olan doğal bir çanak içinde kurulmuş, olmasından dolayı
kötü hava koşullarından çok fazla etkilenmemektedir. (Dayıoğlu, 2005:
137).
Nepal,bugüne kadar krallıkla yönetilmektedir. 15. yüzyıldaki krallardan biri olan “Yaşka Molla” ölünce üç oğlu birbirlerine egemen olmaya kalkışır ve aralarında kavga başlar. Bu durumu fark eden ana kraliçe,
ülke topraklarını üçe bölerek oğulları arasında paylaştırır. Böylece Nepal;
“Baktapur”, “Patan” ve “Katmandu” adlarında olmak üzere ayrı ayrı üç
krallık tarafından yönetilmeye başlar. Birbirini çekemeyen üç kral, her konuda birbirlerinden daha üstün olma yarışına girer. Kralların birbirlerinden üstün olma yarışı, ülkenin gelişmesine yarar sağlamış olur. Her kral
kendi topraklarını daha iyi geliştirmek için, tapınaklar, anıtlar, çeşmeler,
havuzlar ve görkemli yapıtlarla süslemeye çalışır. Bu yarışta, yapmış olduğu saraylar, tapınaklar, anıtlar, çeşmeler, havuzlar ve görkemli yapıtlarla
Katmandu krallığı birinciliği elde eder. Görkemli yapıtlarıyla ve muhteşem bir krallık ile yönetilen Katmandu aynı zamanda Nepal’in de başkenti
olur. Her üç krallığın ülkesi de eski ve yeni olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Krallıkların eski bölümleri dört duvarla çevrili olup, tarihi yapıtlarıyla
açık hava müzesi görünümündedir. (Dayıoğlu, 2005: 138-139)
Nepal’in coğrafi yapısı renkli görünümü el sanatlarına da yansımış ve
Nepal el sanatları çok geniş bir alanı kapsamıştır. Bazıları sanatsal ağırlıklı olmakla birlikte bazıları da kullanım amaçlı olarak üretilmektedir.
El sanatları ürünlerinden olan takı sanatı da önemli bir yer tutmaktadır.
Geleneksel gümüş mücevherciliği bazı çok değerli veya ikinci derecede
değerli taşlar ile birleştirilerek olağanüstü örnekler üretilmektedir.
Nepal’de metal üretimi de oldukça eski bir sanattır. Bunlar, neredeyse
kaybolmuş olan balmumu dökümü ile yapılmaktadır. Bu yöntem, balmu-
1014
mu modelinin hazırlanması, çamur çeşitleri ile kaplanması, balmumunun
erimesi için parçanın ısıtılması, likit balmumunun sıkıştırılması, soğutulması ve orijinal modelin metal ürün haline getirilmesini kapsamaktadır.
Daha sonra metal heykel, dinin özelliğine ve müşterinin tercihine göre
boyanmaktadır.Bu sanat ve yetenek, nesilden nesile aktarılmakta ve zanaatkarlar eski üretim tekniklerini takip etmektedirler. Metal sanatı, en fazla
Hinduizm ve Budizm’in popüler tanrı ve tanrıça ürünlerinde ve yararlı
aletlerinde kullanılmakla beraber, takılarda da görülmektedir. Bu ürünler
genellikle Lalitpur ve güney Nepal’deki Bhojpur bölgesindeki evlerde
üretilmektedir. (http://www.himalayanasiacrafts.com)
Burada amacımız, Nepal halk takılarında görülen çeşitlilik, motifler,
formlar, bu formların verdiği mesajlar ve halkın bu mesajlara olan inançları ele alınarak, çeşitli örneklerle tanıtılmaya çalışılacaktır.
Asya’nın birçok yerinde halk takıları göz kamaştırıcı olarak materyal
kültürünü ifade etmektedir. Himalaya Dağlarının diğer ülkelerden ayırdığı
Nepal yerli takıları, geleneksel ifade taşımaktadır. Nepal de birçok kültürler bulunmakta, köyden köye, vadiden vadiye farklılıklar göstermektedir.
Kültürlerdeki bu farklıklar takılara da etki etmiş ve takı çeşitliliğinin zenginliğini ortaya çıkarmıştır. Nepal takıları genellikle dekoratif, hikayesel
ve yatırımsal amaçlıdır. Evlilik kutlamalarında, verimliliği artırmak, negatif güçleri yok etmek amacıyla tılsımlar, nazarlıklar gibi çeşitli takılar
kullanılmaktadır. Bu takılarda, altın, gümüş gibi metaller, boncuk parçaları ile özellikle doğadan elde edildiği için daha da değerli olan; mercan,
firuze, agate, kehribar gibi taşlar Nepal takılarında özgürce kullanılmıştır.
(Gabriel, 1999: 12)
Kadını, erkeği, yaşlısı, genci ve çocuğuyla Nepal insanı; takılarla her
zaman iç içe olmuş ve takısız insan düşünülmez hâle gelmiştir, diyen
Araştırmacı yazar Hannelore Gabriel, Nepalli birine ne zaman: “Neden
bu takıyı takıyorsun?” diye sorsanız, Onlardan “Bizim kostümümüz.” diye
cevap alırsınız, der. Fotoğraf:1, 2, 3 ve 4’teki görüntüler bunu kanıtlamaktadır. Bu da Nepal insanının takılara ne kadar önem verdiğini göstermektedir. İnsanların kırsal kesimlerde, şehirlerde, nerede olursa olsun
günlük yaşamlarında törenlerde takısız görünmelerine rastlamak mümkün
değildir. Takılar, her yerde Nepal kadının en büyük gereksinimi hâline gelmiş ve âdeta vazgeçilmez bir ihtiyacı olmuştur.
Nepal takılarında kullanılan malzemeden, kullanılan yere ve uygulanan motiflere kadar her birinde ayrı ayrı anlam bulunmaktadır. Takılarda
1015
kullanılan malzemelerin ayrı bir anlamı vardır ve o amaçla takılmaktadır.
Törenlerde özellikle kadınların takı takmaları onların çok özel olduğunu
göstermektedir. Evlenen Nepal kadını nikâh kolyesi taktığında mutlaka
kocasına uzun ömür diler.
Firuze, mercan, altın kolyelerin takılması kötü günlerden korunduğuna
inanılır. Gelinler çok takılarla süslenirler. Gelin başları ve takıları özeldir.
Bu takılarda, altın, gümüş, mercan, cam, imitasyon gibi tüm malzemeler
tılsım olarak kullanılmaktadır. Altın, mercan, firuze gibi değerli malzemeler ile deniz kabukları kötülüklerden şeytanlardan koruduğuna inanıldığı
için takılarda sıkça kullanılan malzeme çeşitleridir. Burada her bir taş ayrı
bir gövdeyi simgelemektedir. Altın, mercan ve firuze gibi değerli üç malzemenin takıda, bir arada kullanılması ise; üç gücün birleşmesi ile insanı
koruması
anlamına
gelmektedir.
gövdeyikötülüklerden
simgelemektedir.daha
Altın,güçlü
mercanve
ve daha
firuze etkili
gibi değerli
üç malzemenin
takıda,
bir arada
kullanılması
ise; üçNo:
gücün
ile insanı kötülüklerden daha güçlü ve daha etkili
(Fotoğraf
5) birleşmesi
(Gabriel,1999:15)
koruması anlamına gelmektedir.(Fotoğraf No:5) (Gabriel,1999;15)
Fotoğraf
No:1No:
Fotoğraf
1
FotoğrafNo:
No:22
Fotoğraf
1016
Fotoğraf No:1
Fotoğraf
Fotoğraf
No:3No:
Fotoğraf No:2
3
Fotoğraf
FotoğrafNo:
No:44
Cam ve zillerden oluşan baba
5 başlığı ile midye ve tüylerden oluşan
takılar ise takan kişilere ekstra güç verdiğine inanılmaktadır. En önemli
şaman takısı olan zil kolye, kötü güçlerin uzaklaştırılmasının simgesidir.
Nikah törenleri
kırmızı
takıların
takılması
genellikle
Cam veiçin
zillerden
oluşan figürlü
baba başlığı
ile midye ve
tüylerden oluşan
takılar ise koruyutakan
kişilere ekstra güç verdiğine inanılmaktadır. En önemli şaman takısı olan zil kolye, kötü
cu niteliktedir.
(Fotoğraf
No:
6)
Evlilik
için
kırmızı
boncuk
seçilirken,
güçlerin uzaklaştırılmasının simgesidir. Nikah törenleri için kırmızı figürlü takıların takılması
genellikle koruyucu
niteliktedir.
Evlilik için kırmızı boncuk
seçilirken,
diğerdaha
diğer zamanlar
başka
renk (Fotoğraf
boncukNo:6)
kullanılmaktadır.
Altın
takılar
zamanlar başka renk boncuk kullanılmaktadır. Altın takılar daha çok Pokhara Vadisindeki
çok Pokhara
kadınlarda
rastlanırken,
Batı takılar
Nepalgörülmektedir.
kadınlarında
kadınlardaVadisindeki
rastlanırken, Batı
Nepal kadınlarında
daha çok gümüş
Özellikle
gümüş
paralardan
oluşan
takılar
yoğunluktadır.
(Fotoğraf
No:7-8-9)
daha çok gümüş takılar görülmektedir. Özellikle gümüş paralardan oluşan
takılar yoğunluktadır. (Fotoğraf No: 7-8-9)
Fotoğraf
No:
5
Fotoğraf
No:5
Fotoğraf
FotoğrafNo:
No:6 6
Fotoğraf No:5
Fotoğraf No:7
Fotoğraf No:6
Fotoğraf No:8
1017
Fotoğraf No:9
6 de büyük anlam taşırlar. Balık
Nepal takılarında kullanılan motifler
motifli takılar bolluğu ve bereketi, (Fotoğraf No: 10-Şekil No: 1) Kelebek
motifi ise iyi geleceği simgelemektedir. Aynı zamanda yörede, erkek figürünü ifade eden kelebek ile, dişiliği simgeleyen çiçek motifinin birlikte görülmesi, bolluk ve bereketin simgesi olarak da ifade edilmektedir.
(Fotoğraf No: 11-Şekil No: 2) Bereketi simgeleyen çiçek motiflerinin
yanında, yaprak
motiflerinin
şifade vereceğine
inanılır.
(Fotoğraf
No:
Nepal takılarında
kullanılan ise
motifler
büyük anlam taşırlar.
Balık motifli
takılar
bolluğu ve bereketi, (Fotoğraf No:10-Şekil No:1) Kelebek motifi ise iyi geleceği
12-Şekil
No: 3) Yılan
tavus
kuşu
gibi
bazıifade
hayvansal
motifler,
simgelemektedir.
Aynı ve
zamanda
yörede,
erkek
figürünü
eden kelebek
ile, dişiliği koruyusimgeleyen çiçek motifinin birlikte görülmesi, bolluk ve bereketin simgesi olarak ta ifade
cu anlam
taşırlar.(Fotoğraf
Fil başı
motifinin
şans
getirdiğine
inanılır.
(Fotoğraf
edilmektedir.
No:11-Şekil
No:2) ise,
Bereketi
simgeleyen
çiçek motiflerinin
yanında,
yaprak motiflerinin ise şifa vereceğine inanılır. (Fotoğraf No:12-Şekil No:3) Yılan ve tavus
No: 13)kuşu gibi bazı hayvansal motifler, koruyucu anlam taşırlar. Fil başı motifinin ise, şans
getirdiğine inanılır. (Fotoğraf No:13)
Fotoğraf No:10
Fotoğraf
No: 10
Şekil
No:1 1
Şekil
No:
Fotoğraf No:11
Fotoğraf
No: 11
Şekil
No:
Şekil
No:22
Nepal takılarında genellikle tılsımlı takılar çoğunluktadır. Nepal’de tılsım yerine geçen
en önemli takı ise tılsım kutusudur. 18.yüzyıldan beri kullanılan bu kutu genellikle 7,5 cm.
boyutlarında olur. Ancak bu boyut, takının özelliğine, kullanıldığı yere göre değişiklikler
1018
Nepal takılarında genellikle tılsımlı takılar çoğunluktadır. Nepal’de tılsım yerine geçen en önemli takı ise tılsım kutusudur. 18. yüzyıldan beri
kullanılan bu kutu genellikle 7,5 cm. boyutlarında olur. Ancak bu boyut,
takının özelliğine, kullanıldığı yere göre değişiklikler göstermektedir. Kare
ve dikdörtgen veya daha değişik formlarda olan tılsım kutularının üzeri
değişik motiflerle süslendiği gibi çeşitli taşlarla da süslüdür. (Fotoğraf
No: 14-15-16) Nepal’de çok kullanılan ve tılsım kapları da denilen, altın,
gümüş veya bakırdan yapılan bu takıların bir tarafı açılarak, kumaş parçası veya kağıda yazılmış olan dua konulur. Bu kutulardan bazılarının
yüzeyinde, özellikle Nepal’in popüler tanrısı Durga figürü görülmektedir.
(Fotoğraf No: 17) Sıkça görülen çiçek motiflerinin yanında, bereketi simgörülmektedir.
(Fotoğrafmotiflere
No:17) Sıkça
görülen çiçek motiflerinin
yanında,
bereketi
geleyen ay yıldızlı
de rastlanmaktadır.
Çocukların
kullandıkları
simgeleyen ay yıldızlı motiflere de rastlanmaktadır. Çocukların kullandıkları kaplar ise 10cm.
kaplar ise 10cm. büyüklüğünde olur.
büyüklüğünde olur.
Fotoğraf No:12
Fotoğraf
No: 12
Şekil
ŞekilNo:
No:22
Fotoğraf
Fotoğraf
No:No:13
13
kutuların dışında,
kadınları,
küp veküp
kutu ve
şeklinde
ve olmayan
içine hiçbir
BuBukutuların
dışında,Tamay
Tamay
kadınları,
kutu olmayan
şeklinde
şey konulmayan dikdörtgen veya kare şeklinde düz tılsımlar kullanmaktadırlar. Genellikle
ve içine
hiçbir şey kurtulmak
konulmayan
dikdörtgen
veya
düz tılsımstres
ve gerginliklerden
için kullanılan
ve Doğu
stilikare
olan şeklinde
bu tılsım kutuları,
altın ve
lar
kullanmaktadırlar.
Genellikle
stres
ve
gerginliklerden
kurtulmak
için
gümüşten olup, firuze ve kehribar gibi taşlarla süslenir. (Fotoğraf No:18)
Fotoğraf No:13
1019
Bu kutuların dışında, Tamay kadınları, küp ve kutu şeklinde olmayan ve içine hiçbir
şey konulmayan dikdörtgen veya kare şeklinde düz tılsımlar kullanmaktadırlar. Genellikle
stres ve gerginliklerden kurtulmak için kullanılan ve Doğu stili olan bu tılsım kutuları, altın ve
kullanılan ve Doğu stili olan bu tılsım kutuları, altın ve gümüşten olup,
gümüşten olup, firuze ve kehribar gibi taşlarla süslenir. (Fotoğraf No:18)
firuze ve kehribar gibi taşlarla süslenir. (Fotoğraf No:18)
Fotoğraf No:14
Fotoğraf
Fotoğraf
No:No:14
14
Fotoğraf No:14
8
FotoğrafFotoğraf
No: 16No:16
Fotoğraf
No:16
Fotoğraf
No:16
FotoğrafNo:17
No: 18
Fotoğraf
Fotoğraf No:17
Fotoğraf No:17
Fotoğraf No:15
Fotoğraf
Fotoğraf
No:No:15
15
Fotoğraf No:15
Fotoğraf No:17
Fotoğraf
No: 17
Fotoğraf
No:17
Fotoğraf
No:17
FotoğrafNo:19
No: 19
Fotoğraf
Fotoğraf No:19
Fotoğraf No:19
Javiai Purnima’da bayramlarda güç elde etmek için tefler çalınır ve şenlikler
1020
Javiai Purnima’da bayramlarda güç elde etmek için tefler çalınır ve
şenlikler yapılır. (Fotoğraf No: 19) Ayrıca genç kızlar yaşam zincirini
kutlamak için Panauti’de İbi Törenlerinde özel ve sembolik takılar takarlar. Genç kızların taktıkları altın başlıklar, genç kızın evliliğe yaklaştığını
ve ileri yaşlarını görebileceği anlamını taşımaktadır. (Fotoğraf No: 20)
de yer alan takıda bunlardan birisidir. Takıda, başın üst kısmına gelecek
biçimde ve şapka gibi başı saran bir bölüm bulunmakta, bu bölümde içi
değişik figürlerle süslü, çiçek motifleri yer almaktadır. Yan kısımlarda ise,
zincirlerle birbirine bağlanmış ajurlu yapraklardan oluşan bir bölüm yer
almaktadır. Tamamen sembolik nitelik taşıyan takının arka tarafında bereketi simgeleyen, ucundan tek ve gruplar halinde çanlar sarkan, baş kısmı
fil, gövde kısmı balık figürünü andıran form bulunmaktadır. Fotoğraf 21
ve 22 de ise,aynı amaçla kullanılan iki ayrı örnek görülmektedir.Bu örneklerde de yine arka kısmında ziller bulunmakta,baş kısmı şapka şeklinde
dizayn edilmiş formlar yer almaktadır. (Gabriel,1999:15)
Nepal kadınlarının kullandıkları küpeler de oldukça abartılı ve büyüktür. Özellikle Tamay kadınının kullandığı küpeler, bazen grup olarak ta
takılır ve dolayısıyla hepsi bir arada çok ağırlık yapar. Bu ağırlıktan kurNepal kadınlarının kullandıkları küpeler de oldukça abartılı ve büyüktür.
tulmak
için takı,
zincirle kulak hizasından saça veya başa takılan takılara
Özellikle Tamay kadınının kullandığı küpeler,bazen grup olarak ta takılır ve dolayısıyla
tutturulur.
hepsi bir arada çok ağırlık yapar. Bu ağırlıktan kurtulmak için takı, zincirle kulak hizasından
Fotoğraf No:20
Fotoğraf No:21
Fotoğraf No:22
(Fotoğraf No: 23-24) Yörede genellikle büyük küpeler favoridir. (Fotoğraf
No:başa
25-26)
Kuzey Taman
kadınları
ise alışılmışın
saça veya
takılan Ancak,
takılara tutturulur.
(Fotoğrafve
No:Rai
23-24)
Yörede genellikle
büyük
küpeler favoridir.
No:25
26) Ancak,
Kuzey Taman
Rai kadınları
ise A
alışılmışın
dışında
değişik (Fotoğraf
tarz küpe
takarlar.
(Fotoğraf
No:ve 27).
Ayrıca,
Sherpa
dışında değişik tarz küpe takarlar. (Fotoğraf No: 27). Ayrıca, A Sherpa kadını doğu Nepal
kadını
doğu Nepal
dininialtın
sembolize
eden(Fotoğraf
büyük altın
takarlar. (Fodinini sembolize
eden büyük
küpeler takarlar.
No:28).küpeler
(Gabriel,1999;15)
toğraf No: 28). (Gabriel,1999:15)
Fotoğraf No:20
Fotoğraf No:21
Fotoğraf No:22
dinini sembolize eden büyük altın küpeler takarlar. (Fotoğraf No:28). (Gabriel,1999;15)
1021
Fotoğraf No:23
Fotoğraf No:23
Fotoğraf No:24
Fotoğraf No:24
Fotoğraf No:25
Fotoğraf No:25
10
Fotoğraf No:26
Fotoğraf No:27
Fotoğraf No:28
Fotoğraf No:26
No:27
Fotoğraf No:28
Nepal’da
burun halkalarınınFotoğraf
kullanımı
da yoğunluktadır.
Hızma dediğimiz bu takılar
nitelikNo:27
taşırlar. Burun
halkaları,
FotoğrafYörede
No:26 koruyucu
Fotoğraf
Fotoğraf
No:28 bazen kuNepal’da burun halkalarının kullanımı da yoğunluktadır. Hızma dediğimiz bu takılar
lağa takılan
takıların
zincirleriyle
bağlanarak
desteklenmektedir.
(Fotoğraf
Yörede koruyucu nitelik taşırlar. Burun halkaları, bazen kulağa takılan takıların zincirleriyle
bağlanarak
(Fotoğraf
No:29)
Bazı büyükyüksek
ve altın burun
halkaları, yüksek
No:29)
Bazı desteklenmektedir.
büyük
ve
altın
burun
halkaları,
vadilerde
ve özellikle
Nepal’da
burunnikahlarda
halkalarının
kullanımı
yoğunluktadır.
Hızma
dediğimiz
vadilerde
ve özellikle
her zaman
takılandatakı
çeşitlerindendir.(Fotoğraf
No:30-31) bu takılar
nikahlarda
her zaman
takılanBurun
takı halkaları,
çeşitlerindendir.
(Fotoğraf
No:30-31)
Yörede koruyucu
nitelik taşırlar.
bazen kulağa
takılan takıların
zincirleriyle
bağlanarak desteklenmektedir. (Fotoğraf No:29) Bazı büyük ve altın burun halkaları, yüksek
vadilerde ve özellikle nikahlarda her zaman takılan takı çeşitlerindendir.(Fotoğraf No:30-31)
Fotoğraf No:29
Fotoğraf No:29
Fotoğraf No:30 Fotoğraf No:31
Fotoğraf No:30
Fotoğraf No:31
Nepal’da, Kolye tasarımları bölgelere göre değişiklik göstermektedir. Yuvarlak
metallerle yapılmış büyük kolyeler sosyal statüyü belirler. (Fotoğraf No:32). Mercan ve
turkuaz taşlı kolyeleri genellikle evli kadınlar takar. Bu renkler sağlığı ve temizliği
1022
Nepal’da, Kolye tasarımları bölgelere göre değişiklik göstermektedir.
Yuvarlak metallerle yapılmış büyük kolyeler sosyal statüyü belirler. (Fotoğraf No: 32). Mercan ve turkuaz taşlı kolyeleri genellikle evli kadınlar
takar. Bu renkler sağlığı ve temizliği simgelemektedir. Yörede şaman takıları arasında bulunan ve kötü güçleri uzaklaştıran bir başka kolye ise
zilden oluşan kolyelerdir. Evlenmemiş kızlar genellikle midyeli kolyeler
takarlar. Dünyanın bir çok yerinde bolluk ve bereketin simgesi olarak kullanılan midyeli kolyeler, Nepal’de koruyucu nitelik taşımaktadır. Bekar
kızlar ise ‘Humla’ denilen takılar da çok sık kullanırlar. Ay şeklinde olan
takarlar. Dünyanın bir çok yerinde bolluk ve bereketin simgesi olarak kullanılan midyeli
gümüş kolye ise, Güns Bölgesinde kullanılır. (Fotoğraf No: 33) Takılarkolyeler, Nepal’de koruyucu nitelik taşımaktadır. Bekar kızlar ise ‘Humla’ denilen takılar da
dasıkgörülen
çizgi
ve üçgen
evrenin
ilahi gücünü
ve koruyuçok
kullanırlar.
Ay şeklinde
olan motifleri
gümüş kolyeise,
ise, Güns
Bölgesinde
kullanılır. (Fotoğraf
No:33)Takılarda
görülen
çizgi
ve
üçgen
motifleri
ise,
evrenin
ilahi
gücünü
ve
koruyucu
cu kuvvetini simgelemektedir. (Gabriel,1999:15) Ayrıca, A Sherpa kadını
kuvvetini simgelemektedir. (Gabriel,1999;15) Ayrıca, A Sherpa kadını doğu Nepal dinini
doğu Nepal
dininialtın
sembolize
edenvebüyük
altın boncuklardan,
ve keçe
sembolize
eden büyük
boncuklardan,
keçe parçalarından
oluşan oldukça
büyük parkolyeler
takarlar.oluşan oldukça büyük kolyeler takarlar.
çalarından
Fotoğraf
No:32
Fotoğraf
No:
32
Fotoğraf No:33
Fotoğraf
No: 33
Şaman takıları arasında en önemlilerinden birisi de kötülüklerden koruŞaman takıları arasında en önemlilerinden birisi de kötülüklerden koruduğuna
duğuna
inanılan, “Rudraksha Mala” denilen ve 54 boncuktan oluşan kolinanılan, Rudraksha Mala denilen ve 54 boncuktan oluşan kolyedir. 54 sayısı, yörede kutsal
yedir.
54
sayısı, yörede
kutsalnedeniyledir.
sayılan 108
sayısının
olması
nedeniysayılan 108 sayısının
yarısı olması
Mala,
zihinsel yarısı
meditasyon
sürecinde
kullanılan
bir
araçtır.
Malalar,
çok
çeşitli
ağaçlar
kullanılarak
üretilmektedir.
Her
türü,
ledir. Mala, zihinsel meditasyon sürecinde kullanılan bir araçtır. Malalar,
kullanıcı üzerinde farklı etkilere sahiptir. Rudraksha tohumları, Hindu dininde çok önemli bir
çok
çeşitli ağaçlar
kullanılarak
üretilmektedir.
Her türü, kullanıcı
yer
kaplamakta
ve bir ipliğe
108 tane boncuk
takılarak kullanılmaktadır.
Yörede üzerinde
dinsel
inanışa
hiç bir tohumun
tohumu
kadar uğurluHindu
ve güçlüdininde
olduğu söylenemez.
farklıgöre,
etkilere
sahiptir.Rudraksha
Rudraksha
tohumları,
çok önemli
Ayrıca
Rudraksha
tohumlarından
Chitaboncuk
(Budhi) tespihleri
ise kullanılmaktaNepal’e özgü
bir yer
kaplamakta
ve biryapılan
ipliğeBuddha
108 tane
takılarak
özel tespihler olarak bilinmektedir ve özellikle Budistler tarafından meditasyon anlarında
dır. Yörede dinsel inanışa göre, hiç bir tohumun Rudraksha tohumu kadar
kullanılmaktadırlar.
uğurlu ve güçlü olduğu söylenemez. Ayrıca Rudraksha tohumlarından yaCamdan üretilen boncuklar ise genel olarak kadınlar tarafından süs eşyası olarak tercih
pılan Buddha
(Budhi)
ise Nepal’e
özel sembolüdür.
tespihler olaedilmektedir.
Nepal Chita
kültürüne
göre camtespihleri
boncuklar, mutlu
bir yaşam özgü
ve başarının
rak bilinmektedir ve özellikle Budistler tarafından meditasyon anlarında
(http://www.himalayanasiacrafts.com)
kullanılmaktadırlar.
Sonuç olarak; Nepal takılarının hemen hemen hepsi, oldukça abartılı, çok çeşitlilik
gösteren ve kullanılan malzemeden, kullanılan renge, uygulanan motiften, kullanılan yere
kadar her takı anlam ve mesaj vermektedir. Nepal insanı özellikle kadını gerek şehirli olsun
gerekse kırsal kesimden, hangi takıyı nerede ve ne zaman takacağını iyi bilmekle birlikte,
hiçbir zaman takısız dolaşmamakta ve takı takmak Nepal halkı için vazgeçilmez bir tutku
olmaktadır.
1023
Camdan üretilen boncuklar ise genel olarak kadınlar tarafından süs eşyası olarak tercih edilmektedir. Nepal kültürüne göre cam boncuklar, mutlu bir yaşam ve başarının sembolüdür. (http://www.himalayanasiacrafts.
com)
Sonuç olarak; Nepal takılarının hemen hemen hepsi, oldukça abartılı,
çok çeşitlilik gösteren ve kullanılan malzemeden kullanılan renge, uygulanan motiften kullanılan yere kadar her takı anlam ve mesaj vermektedir.
Nepal insanı özellikle kadını gerek şehirli olsun gerekse kırsal kesimden,
hangi takıyı nerede ve ne zaman takacağını iyi bilmekle birlikte, hiçbir
zaman takısız dolaşmamakta ve takı takmak Nepal halkı için vazgeçilmez
bir tutku olmaktadır.
KAYNAKÇA
ARSLAN, Mukaddes, (2005), Üç Yol Üç Yolculuk, Mart Matbaacılık
Sanatları Ltd.İstanbul.
DAYIOĞLU, Gülten,(2005), Hindistan’a Yolculuk ve Nepal Gezisi,
Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
GABRİEL, Hannelore (1999), Jevelery of Nepal, Thames and Hudson
Ltd London.
ÖZBAĞI, Tevhide, (2001), Geleneksel Türk Takıları, Türkiye, Yeni
Türkiye Yayınları, Ankara.
ÜLGER, Nihal, (1997), Ankara İli Beypazarı İlçesi Kuyumculuğunda Günümüzde Üretilen Gümüş Bilezik Örnekleri ve Yeni Tasarımlar, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış
Yüksek Lisans Tezi).
1024