Deniz Kutlu Tarakçı a,b, İlke Gürol b, Vefa Ahsen a,b a Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Fen Fakültesi, Kimya Bölümü, P.K.141, 41400 Gebze-KOCAELİ dtarakci@gyte.edu.tr b TÜBİTAK-Marmara Araştırma Merkezi, Malzeme Enstitüsü, P.K.21, 41470 Gebze-KOCAELİ Ftalosiyaninler gösterdikleri özellikler sebebiyle geniş uygulama alanlarına sahip çok kararlı bileşiklerdir. Son yıllarda ftalosiyaninlerin, Langmuir-Blodgett filmler, kimyasal sensörler, fotodinamik terapide ve güneş pilleri gibi birçok alanda uygulamaları bulunmaktadır[1-5]. Bu çalışmada, sübstitüe grup olarak flor içeren tetra ve okta okso titanyum ftalosiyaninler sularda organik kirleticilerin tespitine yönelik kimyasal sensör özelliklerinin incelenmesi amacıyla sentezlenmiştir. 2a 2b 2c Şekil 1. 2a, 2b ve 2c’nin bileşiklerinin(THF/10-5 M) UV/Vis spektrumları . OR Ti(IV)n-butoksit CN RO RO CN 1 R' RO N N N O N Ti N N N N 4a 4b 4c OR RO Katekol 2a 4-nitrokatekol O O RO N N N N Ti N N N N 2a bileşiğine ait kütle spektrumu OR Şekil 2. 4a, 4b ve 4c’nin bileşiklerinin(THF/10-5 M) UV/Vis spektrumları . RO R’= H (2b); NO2(2c) R= C3H3F4 CN RO RO Ti(IV)n-butoksit RO RO CN RO OR N N N O N Ti N N N N OR RO OR R' OR RO 4a RO RO N N N Ti N N N N RO 2a THF Q Bandı λmax (nm)(Log ε) 690(4.85) 2b THF 693(4.66) 2c THF 695(4.49) 4a THF 686(4.78) 4b THF 686(4.68) 4c THF 686(4.32) O O N Çözücü OR 3 Katekol 4-nitrokatekol Bileşik OR 4a bileşiğine ait kütle spektrumu OR OR R’=H(4b); NO2 (4c) Sentezi hedeflenmiş olan ftalosiyanin bileşiklerinin yapı aydınlatmaları tamamlanmış ve tetra sübstitüeli ftalosiyanin bileşikleri CH2Cl2 gibi solventlerde çözünürken okta sübstitüeli ftalosiyanin bileşiklerinin ise DMSO, THF gibi daha polar solventlerde çözündüğü gözlenmiştir. 2,(3)-tetrakis(2,2,3,3-tetrafloropropoksi)ftalosiyaninatoçinko(II)(ZnPc) bileşiği ile 2a (TiOPc) bileşiğinin alınan UV/Vis spektrumlarında TiOPc bileşiğinin daha batokromik bölgeye kaydığı gözlenmiştir. Ftalosiyanin bileşiklerinde metalin ve metale bağlanan aksiyal ligandın sensör cevaplarına etkisini inceleyebilmek amacıyla NiPc ve TiOPc bileşikleri sentezlenmiştir. Sonuç olarak; - Analit olarak seçilmiş olan tetrakloretilene karşı NiPc sensör cevabı 540 ppb iken TiOPc’nin 320 ppb olduğu gözlenmiş olup 2a bileşiğinin su içerisindeki analit olarak seçilen tetrakloretilenin artan konsantrasyonuna karşı sensör cevabının da arttığı gözlenmiştir. - Sübstitüe grupların türünün etkisini gözlemlemek amacıyla yapılan denemelerde ise, 2,(3)-tetrakis(propoksi)ftalosiyaninatonikel(II) bileşiğinin su içerisinde QCM yüzeyine tutunamadığı gözlenmiştir. Çalışmanın ileriki aşamalarında seçilmiş olan diğer analitlere karşı ve tüm diğer ftalosiyanin bileşiklerinin sensör cevapları da incelenecektir. 1. 2a ile Kaplanmış QCM Sensörün Su İçerisinde Farklı Konsantarsyonlardaki Tetrakloretilene Karşı Cevabı 2. 3. 4. 5. Leznoff C.C., Lever A.B.P., Phthalocyanines: Properties and Applications, Vol.1-4, VCH Publishers, New York, 1989-1996. McKeown N.B., Phthalocyanine Materials, Cambridge University Press, Cambridge,1998. Kadish K.M., Smith K.M., Guilard R. (Eds.), The Porphyrin Handbook, Vol. 15-20, Academic Press, Boston, 2003. Atilla D., Durmuş M., Yılmaz Ö., Gürek A., Ahsen V., Nyokong T., European Journal of Inorganic Chemistry, 3573–3581, 2007. Dündar D., Can H., Atilla D., Gürek A., Öztürk Z.Z., Ahsen V., Polyhedron 27 3383–3390, 2008. Bu çalışma Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı kapsamında Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) 109T442 nolu proje tarafından desteklenmiştir.