T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI THEP (2014-2019) Sivas Belediye Başkanlığı Sivas Halk Sağlığı Sivas Meteoroloji Müdürlüğü Müdürlüğü Çevre Mühendisliği Bölüm Başkanlığı Planın Onay Tarihi TEMMUZ 2014 SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:1/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI İÇİNDEKİLER Sayfa Numarası 1. GİRİŞ 1.1 1.2 1.3 3 Bu planın neden yazıldığına dair genel bilgi ve gerekliliği (mevzuat kapsamında) Temiz hava eylem planı komisyonu üyeleri (kurum ve kişi bazında) Temiz hava eylem planını hazırlayanlar ve iletişim bilgileri 9 10 11 2. İLDEKİ HAVA KALİTESİ DURUMU VE TAHMİNİ 2.1. Mevcut Durum 2.2. Hava Kalitesi Sınır Değerleri Aşım Durumuna İlişkin Bilgiler 2.3. Kirliliğin Kaynağı ve Değerlendirilmesi 2.4. Hava Kalitesi Gösterge Ölçümleri 2.5. Emisyon Envanteri 3. ALINACAK ÖNLEMLER 12 23 23 24 24 3.1. Sorumlu Merciler 3.2. Durum Analizi 3.3. Mevcut Olan İyileştirme Projeleri Veya Önlemlerin Detayları 3.4. Kirliliği Azaltmak İçin Uygulanacak Projeler Veya Önlemlerin Detayları 4. SORUNLAR VE OLASI ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 4.1. İzlemenin (yeri, veri alımı, vs.) İyileştirilmesi İçin Gerekenler Nelerdir? 4.2. Emisyon Verisi toplama oranının yükseltilmesi İçin Gerekenler Nelerdir? 4.3. Hava Kirliliği Dağılımının Haritalandırılması ve Hava kalitesi modellerinin çalıştırılması için Gerekenler Nelerdir? 4.4. Temiz Hava Eylem Planlarının Geliştirilmesi İçin Gerekenler Nelerdir? SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 28 28 31 31 33 33 33 33 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI TABLO LİSTESİ Tablo 1: Komisyon Üyeleri İletişim Bilgileri Tablo 2: Komisyon Üyeleri İletişim Bilgileri Tablo 3-Meteorolojik Veriler Tablo-4: İlde bulunan hava kalitesi izleme istasyonları sayısı, tipleri, ölçtüğü parametreler ve koordinatları Tablo 5: İstasyonda ölçülen hava kalitesi verileri Tablo 6- Hava Kalite İndeksi Karşılaştırma Tablosu Tablo 7- (Sivas) ilinde 2013 Yılında Hava Kirletici Parametreleri Aylık Ortalama Değerleri(ÇŞİM,2013) Tablo 8- (Sivas) ilinde 2013 Yılında Hava Kirletici Gazların Ortalama Konsantrasyonları ve Sınır Değerin Aşıldığı Gün Sayıları (ÇŞİM,2013) Tablo 9 – Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (2013) Yılında Hava Kalitesi Sınır Değerleri Tablo 10– (Sivas) İlinde 2013 Yılında Evsel Isınmada Kullanılan Katı Yakıt Cinsi, Yakıtların Özellikleri ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler (ÇŞİM,2013) Tablo 11– (Sivas) İlinde 2013 Yılında Sanayide Kullanılan Katı Yakıtların Cinsi, Yakıtların Özellikleri ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler (ÇŞİM,2013) Tablo 12: Kömür Kullanımından Kaynaklanan Nox Emisyonları Tablo 13: Kömür Kullanımından Kaynaklanan SOx Emisyonları Tablo 15: Temiz Hava Eylem Planı Uygulanmasında Sorumlu Kişiler Tablo 14: İlimizdeki Araç Bilgileri ŞEKİL LİSTESİ Şekil 1: Sivas Rüzgar Yönü Şekil 2: Ortalama Sıcaklık Değerleri Şekil 3: Ortalama Güneşlenme Süresi Şekil 4: Aylık Toplam Yağış Miktarı Ortalaması Şekil 5: Ortalama Yağışlı Gün Sayısı Şekil-6: İstasyon resimleri, Sivas ili hava kalitesi izleme istasyonu Şekil 7- (Sivas) ilinde Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu Kükürt Dioksit (SO2) Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği (ÇŞİM,2013) Şekil 8- (Sivas) ilinde Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu Partikül Madde (PM10) Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği (ÇŞİM,2013) Şekil 9: Yıllara Göre Kış Dönemi Hava Kirliliği Ölçümleri Aylık Ortalama Değerleri Şekil 10:Verilerin Bölgesel Olarak Değerlendirilmesi Şekil 11: Ocak -2013 Verilerinin Değerlendirilmesi ve Açıklamalar SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI GİRİŞ Hava kirliliğinin, başta insan sağlığı olmak üzere görüş mesafesi, materyaller, bitkiler ve hayvan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri vardır. Katı yakıtlar ve akaryakıt gibi karbonlu maddelerin tam yanmamasından meydana gelen katı ve sıvı parçacıkların bir gaz karışımı olan duman, hava kirliliğinin bir çeşitlidir ve görüş uzaklığını azaltıcı bir etkiye sahiptir. Hava kirliliğinin, sanatsal ve mimari yapılar üzerinde tahrip edici ve bozucu etkisi vardır. Bitkiler üzerinde ise öldürücü ve büyümelerini engelleyici olabilmektedir. Bu nedenle hava kirliliği hem canlıların sağlığı açısından, hem de ekonomik yönden zarar vericidir. Hava kirliliğinin insan sağlığı üzerindeki etkileri, atmosferde yüksek miktardaki zararlı maddelerin solunması sonucu ortaya çıkar. İnsanların sağlıklı ve rahat yaşayabilmesi için teneffüs edilen havanın mutlaka temiz olması gerekir. Havanın doğal yapısını bozan ve kirleten maddelerin başka bir deyişle kirli havanın solunması, özellikle akciğer dokularını tahrip edici ve öldürücü olabilmektedir. Solunum yolu ile alınan hava içerisindeki parçacıklar ve duman, teneffüs esnasında yutulur ve akciğerlere kadar ulaşır. Hava Kalitesi Avrupa Birliği'nin temiz hava politikalarının amacı, teneffüs edilen havanın doğal ortam havası kadar iyi olmasını sağlamaktır. Bu sebeple havanın kirlenmesine sebep olan emisyonlara ve bu emisyonların insan sağlığına, bitkilere ve diğer malzemelere olan etkilerine ilişkin bilgi ve veriler toplanıyor. Bu veriler sayesinde güncel durum analiz edilebilir, temiz hava stratejileri, simülasyon ve tahmine yönelik bilgisayar modelleri geliştirebilir. Gaz şeklindeki ve katı haldeki hava kirleticileri ortam havasında farklı hareket ederler. Gaz halindeki kirleticiler uzak mesafelere taşınabilirken, katı parçacıklar kaynağın yakınlarında yere veya başka yüzeylere çökerler. Kuru depozisyon, yağmur ve yıkama ile hava tekrar temizlenebilir. Gaz halindeki ve katı haldeki hava kirleticileri kimyasal olarak dönüştürülebilir. Emisyon Kimyasal reaksiyonlar ve yakma prosesleri esnasında ortam havasına karışan tüm gaz ve partiküllere emisyon denir (örneğin: bacadan veya bir aracın egzostundan çıkan gazlar). İmisyon Atmosferde bulunan, ölçülen veya teneffüs edilen tüm gaz ve partiküller. SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI İnversiyon Sıcak havanın soğuk havanın üzerinde bulunarak, havanın dikey olarak birbiriyle karışmasının engellenmesi durumudur. Kirlilik böylece yer seviyesine yakın soğuk hava tabakasının içerisinde toplanır. Hava Kalitesi İndeksi Hava durumu gibi hava kalitesi de gün gün veya saat saat değişmektedir. Hava kalitesi ve hava kirliliği hakkında basit bilgilerle halkın bilgilendirilmesi ve sağlıklarını nasıl koruyacaklarını öğrenmeleri için hesaplanan hava kalitesi indeksi (HKİ), hava kalitesinin günlük olarak rapor edilmesi için kullanılan bir indekstir. Yaşadığımız bölgenin havasının ne kadar temiz veya kirli olduğu ve ne tür sağlık etkilerinin oluşabileceği konusunda bilgiler verir. Hava kalitesi indeksi, farklı hava kalitesi ile birlikte genel halk sağlığı üzerine etkisini, hava kirliliği seviyesini, sağlıksız seviyeye yükseldiğinde alınması gereken kademeleri de belirler. 5 temel kirletici için hava kalitesi indeksi hesaplanmaktadır. Bunlar; partikül maddeler (PM10), karbon monoksit (CO), kükürt dioksit (SO2), azot dioksit (NO2) ve ozon (O3) dur. Hava Kirliliği Kaynakları İnsan kaynaklı oluşan kirlilik, bulunan bölgenin endüstriyel gelişimi, nüfusu, şehirleşme durumu ve bulunduğu bölgenin coğrafi, fiziksel özellikleri gibi faktörlere bağlı olarak değişim gösterir. Yoğun yerleşim ve sanayi üretimi gözlenen bölgelerde hava kirliliği oluşma riski diğer bölgelere göre daha fazla olması beklenebilir. Önemli Hava Kirleticileri Kükürt dioksit SO2 Kükürt dioksit renksiz bir gaz. 19. Yüzyılın sonu ve 20. Yüzyılın başlarında kükürt dioksit duman partikülleri ile birlikte sanayileşmiş şehirlerde kış aylarında ortaya çıkan dumanlı sisin sorumlusu idiler. SO2 atmosfere ulaştıktan sonra sülfat ve sülfürik asit olarak oksitlenir. Diğer kirleticiler ile birlikte büyük mesafeler üzerinden taşınabilecek damlalar veya katı partiküller oluşturur. SO2 ve oksidasyon ürünleri kuru ve nemli depozisyonlar (asitli SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI yağmur) sayesinde atmosferden uzaklaştırılır. 1999/30/EC sayılı AB direktifinde SO2 sınır değerleri belirlenmiştir. Kaynaklar: SO2 'nin ana kaynağı kükürt oranı yüksek yağların, kömür ve linyit' in yakılmasıdır. SO2 ayrıca kükürt oranı yüksek bronz ve tunç' un eritilmesiyle ortaya çıkıyor. Kış aylarında SO2 konsantrasyonları mevcut sabit hava koşulları nedeniyle çok yüksek olabiliyor. Kış aylarında görülen yüksek basınç durumu SO2 gibi kirleticilerin yer seviyesine yakın havada birikmesine yol açıyor. SO2'nin insan sağlığına etkisi: SO2 ve SO4 teneffüs edildiğinde solunum yolları rahatsızlıklarına sebep oluyor. Astım, kronik akciğer hastalar ve çocuklar için SO2 kirliliğinin yoğun olduğu dönemler özellikle çok tehlikelidir. Yüksek SO2 konsantrasyonları astım krizlerine yol açabilir. Büyük oranda SO2'nin oluşturduğu asit yağmuru bitkilere verdiği zararlar dışında, ayrıca kireç taşından yapılmış kültürel ve tarihi anıt ve heykellere de büyük zarar veriyor. AB sınır değerleri: 1-h-değer: 350μg/m3 ( senelik aşılması müsaade edilen değer: 24 defa) 24-h-değer: 125 μg/m3 (senelik aşılması müsaade edilen değer: 3 defa) Türkiye’deki sınır değerler: 1-h- değer: 900 μg/m3 24- h -değer: 340 μg/m3 Yıllık ortalama: 150 μg/m3 Azot Oksitler NOX Azot monoksit (NO) ve azot dioksitin (NO2) toplamı azot oksitleri (NOX) oluşturur. Azot oksitler genellikle (%90 durumda) NO olarak dışarı verilir. NO2, No'nun ozon veya radikallerle (OH veya HO2 gibi) reaksiyonu sonucunda çabucak oluşur. Insan sağlığını en çok etkileyen azot oksit türü olması itibari ile, NO2 kentsel bölgelerdeki en önemli hava kirleticilerinden biridir. 99/30/EC sayılı AB Konsey Direktifinde NO2 ve NOX için sınır değerler belirlenmiştir. Kaynaklar: Azot oksit (NOX ) emisyonları insanların yarattığı kaynaklardan oluşmaktadır. Örneğin azot ve oksijenin kirli havadaki reaksiyonu veya kısmi olarak yakıtın içerisindeki azotun oksidasyonu ile oluşmaktadır. Insanların yarattığı ana kaynakların başında kara, hava ve deniz trafiğindeki "mobil yakma kaynakları olarak de tabir edilen" araçlar ve endüstriyel yakmalar geliyor. İnsan Sağlığına Etkileri: Sağlıklı insanların çok yüksek NO2 konsantrasyonlarına kısa süre dahi maruz kalmaları şiddetli akciğer tahribatlarına yol açabilir. Kronik akciğer rahatsızlığı olan kişilerin ise bu SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI konsantrasyonlara maruz kalmaları akciğerde kısa vadede fonksiyon bozukluklarına yol açabilir. NO2 konsantrasyonlarına uzun süre maruz kalınması durumunda ise buna bağlı olarak solunum yolu rahatsızlıklarının ciddi oranda arttığı gözlenmektedir. AB sınır değerleri (01.01. 2010'dan itibaren geçerli olacak olan): 1 saatlik değer : 200 μg/m3 sınır değerin aşılmasına müsaade edilen gün : 18 gün (yılda) yıllık ortalama değer : 40 μg/m3 Türkiye sınır değerleri: yıllık ortalama değer 84 μg/m3 24 saatlik değer 300 μg/m3 Toz Partikül Madde (PM10) Partikül Madde (PM10) Partikül madde terimi, havada bulunan katı partiküller ifade eder. Bu partiküllerin tek tip bir kimyasal bileşimi yoktur. Katı partiküller insan faaliyetleri sonucu ve doğal kaynaklardan, doğrudan atmosfere karışır. Atmosferde diğer kirleticiler ile reaksiyona girerek PM' yi oluşturur ve atmosfere verilirler. (PM10 10μm' nin altında bir aerodinamik çapa sahiptir) Halihazırda 2,5 μm' ye kadar olan partikülleri kapsayacak yasal düzenlemeler konusunda çalışmalar devam etmektedir. 99/30/EC sayılı AB direktifi PM10 ile ilgili sınır değerleri tanımlıyor. Kaynaklar: PM10 için gösterilebilecek en büyük doğal kaynak yollardan kalkan tozlardır. Diğer önemli kaynaklar ise trafik, yakma motorları, kamyonlara çakıl, kum ve toprak gibi maddelerin yüklenmesi ve ardından boşaltılması. Kömür ve maden ocakları, inşaat alanları ve taş ocakları. Sağlık etkileri ve en riskli gruplar: PM10 solunum sisteminde birikebilir ve çeşitli sağlık etkilerine sebep olabilir. Astım gibi solunum rahatsızlıklarını kötüleştirebilir, erken ölümü de içeren çeşitli ciddi sağlık etkilerine sebep olur. Astım, kronik tıkayıcı akciğer, ve kalp hastalığı gibi kalp veya akciğer hastalığı olan kişiler PM10'a maruz kaldığında sağlık durumları kötüleşebilir. Yaşlılar ve çocuklar PM10 maruziyetine karşı hassastır. PM10 yardımıyla toz içerisindeki mevcut diğer kirleticiler akciğerlerin derinlerine kadar inebilir. İnce partiküllerin büyük bir kısmı akciğerlerdeki alveollere kadar ulaşabilir. Buradan da kurşun gibi zehirli maddeler % 100 olarak kana geçebilir. AB sınır değerleri: 24- h –değer : 50 μg/m3 (yıllık müsaade edilen aşmalar: 35 gün) Yıllık ortalama: 40 μg/m3 Türkiye sınır değerleri: SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI yıllık ortalama değer 114 μg/m3 24 saatlik değer 220 μg/m3 Karbon monoksit CO Karbon monoksit, kokusuz ve renksiz bir gazdır. Yakıtların yapısındaki karbonun tam yanmaması sonucu oluşur. CO konsantrasyonları, tipik olarak soğuk mevsimlerde en yüksek değere ulaşır. Soğuk mevsimlerde çok yüksek değerler ulaşılmasının bir sebebi de inversyon durumudur. CO'nun global arka plan konsantrasyonu 0,06 ve 0,17 mg/m3 arasında bulunuyor. 2000/69/EC sayılı AB direktifinde CO ile ilgili sınır değerler tespit edilmiştir. Kaynaklar: CO'nun ana kaynağı trafik ve trafikteki sıkışıklıktır. Sağlık etkileri: CO, akciğer yolu ile kan dolaşımına girer ve kimyasal olarak hemoglobinle bağlanır. Kandaki bu madde, oksijeni hücrelere taşır. Bu yolla, CO organ ve dokulara ulaşan oksijen miktarını azaltır. Sağlıklı kişilerde, daha yüksek seviyelerdeki CO' e maruziyet, algılama ve gözün görme gücünü etkileyebilir. Hafif ve daha ağır kalp ve solunum sistemi hastalığı olan kişiler ve henüz doğmamış ve yeni doğmuş bebekler, CO kirliliğine karşı en riskli grubu oluşturur. AB sınır değerleri: 8- h -değer: 10 mg/m3 CO Türkiye’deki sınır değerler: Yıllık ortalama: 10 mg/m3 CO 24- h -değer: 22 mg/m3 CO Kurşun Pb Kurşun doğada metal olarak bulunmaz. Kurşun gürültü, ışın ve vibrasyonlara karşı iyi bir koruyucudur ve hava yoluyla taşınır. 99/30/EC sayılı AB direktifinde kurşun sınır değerleri belirtilmiştir. Kaynaklar: Kurşun, maden ocakları ve bakır ve tunç' un işlenmesi, kurşun içeren ürünlerin geriye dönüştürülmesi ve kurşunlu petrolün yakılmasıyla çevreye yayılır. Kurşun içeren benzin ilavesi ürünlerinin de kullanılması, atmosferdeki kurşun oranını yükseltti. Ocak 2007' de planlanan kurşunsuz benzine geçişle birlikte kurşun emisyonlarında önemli bir azalış beklenmektedir Sağlık etkileri: Kurşunun sağlığa etkisi partikül büyüklüğü ile doğru orantılıdır. 2,5 μm' den küçük partiküller akciğerlerin derinlerine kadar inebilir. İnce partiküllerin büyük bir kısmı SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI akciğerlerdeki alveollere kadar ulaşabilir. Kurşun gibi zehirli maddeler buradan %100 kana geçebilir. 2,5- 10 μm arasındaki partiküller bronşlar ve burun- boğaz boşluğunda birikir. Çocuklar kurşun tarafından zarar gören en büyük risk grubudur. AB sınır değerleri: Yıllık ortalama: 0,5 μg/m3 kurşun Türkiye’deki sınır değerler: Yıllık ortalama: 1,6 μg/m3 kurşun Ozon O3 Ozon, kokusuz renksiz ve 3 oksijen atomundan oluşan bir gazdır. Ozon kirliliği, özellikle yaz mevsiminde güneşli havalarda ve yüksek sıcaklıkta oluşur: (NO2+ güneş ışınları= NO+ O=> O+ O2= O3). Ozon üretimi uçucu organik bileşimler (VOC) ve karbon monoksit sayesinde hızlandırılır/ güçlendirilir. Ozonun oluşması için en önemli öncü bileşimler NOX (Azot oksitler) ve VOC' dır. Yüksek güneş ışınlarının etkisiyle ozon konsantrasyonu Akdeniz ülkelerinde Kuzey-Avrupa ülkelerinden daha yüksek. Sebebi ise güneş ışınlarının ozon'un fotokimyasal oluşumundaki fonksiyonundan kaynaklanıyor. 2002/3/EC sayılı AB direktifinde Ozon sınır değerleri tanımlanmıştır. Kaynaklar: Diğer kirleticilere kıyasla ozon doğrudan ortam havasına karışmıyor. Yeryüzüne yakın seviyede ozon karmaşık kimyasal reaksiyonlar yoluyla oluşur. Bu reaksiyonlara NOx, metan, CO ve VOC' ler (etan, etilen, propan, benzen, toluen, xylen) gibi kimyasal maddeler katılıyor. Sağlık etkileri: Ozon çok güçlü bir oksidasyon maddesidir. Bir çok biyolojik madde ile etkileşimde bulunur. Örneğin tüm solunum sistemine zarar verebilir. Ozonun zararlı etkisi konsantrasyon oranına ve ozona maruziyet süresine bağlı. Çocuklar büyük bir risk grubunu oluşturur. Diğer gruplar arasında öğlen saatlerinde dışarıda fiziksel aktivitede bulunanlar, astım hastaları, akciğer hastaları ve yaşlılar bulunuyor. 40'lı yıllarda ozonun bitkilere de zarar verdiği tespit edilmişti. Ozon yapraklara, bitkilerin büyümesine sebep oluyor, ozon ayrıca hasat'ı da etkiliyor. SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI 1.1. Bu planın neden yazıldığına dair genel bilgi ve gerekliliği (mevzuat kapsamında) Bilindiği üzere, 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun Ek 6 ncı maddesinde “Hava kalitesinin belirlenmesi, izlenmesi ve ölçülmesine yönelik yöntemler, hava kalitesi sınır değerleri ve bu sınır değerlerin aşılmaması için alınması gerekli önlemler ile kamuoyunun bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesine ilişkin çalışmalar Bakanlıkça yürütülür. Bu çalışmalara ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.” hükmü yer almaktadır. Yönetmelikle mevcut hava kalitesi sınır değerlerinin 01/01/2014 tarihine kadar kademeli olarak azaltılması ve o tarihten sonra Avrupa Birliği hava kalitesi limit değerleri artı tolerans değerlerine başlanarak kademeli bir geçiş ile AB limit değerlerine uyum sağlanması hedeflenmektedir. Ayrıca, tüm Türkiye için hava kalitesi ön değerlendirme çalışmalarının tamamlanması, bölge ve alt bölgelerin belirlenmesi ve listelenmesi, ölçüm istasyonlarının kurulması, bölgesel ağ merkezlerinin oluşturulması, laboratuvar alt yapısının oluşturulması, güvenli ve kaliteli ölçüm verilerinin sürekliliğini sağlayarak raporlanacak düzeyde temininin sağlanması, yönetmelikteki kirletici emisyonlara ilişkin emisyon envanterlerinin elde edilmesine yönelik çalışmaların yapılarak hava kalitesinin değerlendirilmesi ve yönetimine ilişkin altyapının oluşturulması ve Avrupa Birliği hava kalitesi limit değerlerine uyum sürecinin başlatılması gerekmektedir. Yönetmelikte belirtilen hava kalitesi standartları yıllara göre eşit olarak azaltılarak uygulanacaktır. Bu kapsamda gerekli önlemlerin alınarak yıllık olarak azalacak limit değerlere uyulması gerekmektedir. Bu bağlamda, Yönetmelikte 2014 yılına kadar belirtilen hava kalitesi limit değerlerini ve 2014 yılından sonra AB limit değerlerini sağlamaya yönelik Temiz Hava Eylem Planlarının hazırlanması ve illerde hava kirliliğini azaltmaya yönelik uygulamaların hava kalitesi konusunda ilde çalışan ilgili kurum/kuruluşlarla görüşülüp karara bağlanması Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerimizden talep edilmiştir. Bu çerçevede, Valiliklerin ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon içerisinde (Büyükşehir belediyeleri/belediyeler ve hava kalitesi konusunda ilgili diğer kurum ve kuruluşlar) belirtilen süre içinde limit değerlere ulaşılmasını sağlamak için ilde alınacak gerekli önlemlere yönelik yatırım programlarını ve planlamalarını Bakanlığımıza iletmeleri gerekmektedir. Ayrıca; yıllar itibariyle azalan hava kalitesi limit değerlerine uyum çerçevesinde, öncelikle ildeki kirlilik kaynaklarının belirlenmesi (hava kalitesi ölçüm sonuçlarının analiz edilmesi, emisyon envanteri çalışmaları vs.) ve HKDY Yönetmeliğinde belirtilen limit değerlerin aşılıp aşılmaması durumu göz önünde bulundurularak alınması gereken önlemlerin uygulanması konusunda zamanlama, maliyet ve fizibilite çalışmalarının yapılması önem arz etmektedir. SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI Bu çerçevede, “2013/37 sayılı Hava Kalitesinin Değerlendirme ve Yönetimi Genelgesi” eki olan EK-III'e göre yüksek kirlilik potansiyeli olan illerin en geç 2014 yılı Temmuz ayı sonuna kadar hazırlayacakları Temiz Hava Eylem Planlarını Bakanlığa göndermeleri gerekmektedir. İl Müdürlüklerimiz tarafından ilgili kurumlarla işbirliği içerisinde hazırlanacak ve Bakanlığa iletilecek olan temiz hava eylem planlarının formatı Ek’te yer almaktadır. 1.2. Temiz hava eylem planı komisyonu üyeleri (kurum ve kişi bazında) Tablo 1: Komisyon Üyeleri İletişim Bilgileri Kurum/Kuruluş Adı İletişim Bilgileri Sularbaşı Mah. Atatürk Cad. No:3 58069/SİVAS (0346) 221 01 10 Rahmi Günay Caddesi Sivas Halk Sağlığı Müdürlüğü Tel : 0346 225 63 67 Fax : 0346 223 49 00 Sivas Belediyesi Sivas Halk Sağlığı Müdürlüğü Meteoroloji Müdürlüğü Cumhuriyet Üniversitesi Mühendisliği Bölüm Başkanlığı Makine Mühendisleri Odası SÇŞM-07-PL-01 Altuntabak Mah. Halil Rıfat Paşa Cad. / 2 SOK. NO:2 SİVAS (0346) 221 12 26 Çevre C.Ü. Müh.Fak. Çevre Müh. Böl. 58140, Kampüs/Sivas (0346) 219 10 10 (1289) Çayyurt Mahallesi Yokuş Sokak Tanrıverdi Apartman Altı No: 2 Merkez - Sivas. Telefon: +90 346 2253936 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI 1.3. Temiz hava eylem planını hazırlayanlar ve iletişim bilgileri Tablo 2: Komisyon Üyeleri İletişim Bilgileri Kurum/Kuruluş Adı Ad-Soyad İletişim Bilgileri Çevre ve Müdürlüğü 2270373/163 i.kaya@csb.gov.tr Şehircilik Bahattin ŞAHİN Sivas Belediyesi Sivas Halk Müdürlüğü İl İbrahim KAYA Sağlığı Uğur ÖZKILIÇ 211 34 42 sivascevrekoruma@gmail.com 225 35 14/121 info@hsm.gov.tr Meteoroloji Müdürlüğü Sabri ŞAHİN Makine Mühendisleri Odası Turan Gazi YALÇINDAĞ 2253936 sivas@mmo.org.tr 221 12 26 sivas@mgm.gov.tr Cumhuriyet Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ergün 219 10 10 Epehlivan183@hotmail.com Çevre Mühendisliği Bölüm PEHLİVAN Başkanlığı 2. İLDEKİ HAVA KALİTESİ DURUMU VE TAHMİNİ 2.1. Hava kalitesi ölçüm istasyonu verilerinin değerlendirilmesi (istasyon kuruluş tarihinden itibaren tüm veriler) 2.1.1. Mevcut Durum o Bilgiler nereden alınmıştır (ölçüm verisi (ölçüm - SO2, PM10, ve varsa PM2.5, NOx, O3 – ve)? İlde hava kalitesinin kontrolü konusunda İl’imizde Meteoroloji Müdürlüğünün bahçesinde bulunan hava istasyonumuz www.havaizleme.gov.tr adresinden anlık olarak takip edilmektedir. İlimizde bulunan hava kalitesi ölçüm istasyonumuz partikül madde (PM10) ve kükürt dioksit (SO2) olmak üzere iki parametre bazında ölçüm yapabilmektedir. SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI Ulusal izleme ağına bağlı olmayan hava kalitesi izleme istasyonu var mı? İlimizde Kangal Elektrik Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş. firmasına ait 2 adet Ulusal izleme ağına bağlı olmayan hava kalitesi izleme istasyonu bulunmaktadır. o o Meteorolojik veri Tablo 3-Meteorolojik Veriler İLİMİZE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER İLİN ADI SİVAS TOPOGRAFYASI Sivas İli genelde engebeli bir arazi yapısına sahip olup deniz seviyesinden ortalama 1000-1500 m yüksekliktedir.Yerleşim yerleri akarsu kenarlarına kurulmuştur. Platolar il topraklarında geniş bir yer tutar. ALANI (km2) 28.488 km2 METEOROLOJİ DURUMU Yazları sıcak ve kurak, kışları ise soğuk ve yağışlı geçen tipik karasal iklim görülmektedir. EN DÜŞÜK SICAKLIK - 1 5.50C (2013) -27,2 0C (son 10 yıl) EN YÜKSEK SICAKLIK 35.5 0C (2013) 39,7 0C (son 10 yıl) ORTALAMA SICAKLIK 10.1 0C (2013) 9,7 0C (son 10 yıl) HAKİM RÜZGAR YÖNÜ ENE (Doğu-Kuzeydoğu) RÜZGAR HIZI 1.5 m/sn 52 (2013) ENVERZİYON ORTALAMASI (0-20 arası=yok, 20-50 arası=zayıf, arası=orta, 80-100 arası=kuvvetli) 50-80 http://www.mgm.gov.tr/tahmin/enverziyon-yerlesim-merkezleri.aspx#sfB http://www.mgm.gov.tr/site/yardim1.aspx?=Enverziyon SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI Harita 1: İlde Bulunan Hava Kirliliği Ölçüm Cihazının Yeri (SÇDR, 2013) Şekil 1: Sivas Rüzgar Yönü (http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme) SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI Şekil 2: Ortalama Sıcaklık Değerleri (http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme) Şekil 3: Ortalama Güneşlenme Süresi (http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme) SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI Şekil 4: Aylık Toplam Yağış Miktarı Ortalaması (http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme) Şekil 5: Ortalama Yağışlı Gün Sayısı (http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme) SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI İzleme istasyonu/istasyonlarının yerlerinin tanımlanması o İl’de 2005 yılında yapılan yer tespiti çalışmasının ardından Bakanlığımızca ihalesi yapılan 1 adet hava kalitesi ölçüm istasyonu Meteoroloji Müdürlüğü bahçesine kurulmuştur. Harita 2 – İlde Bulunan Hava Kirliliği Ölçüm Cihazının Yeri (ÇŞİM, 2013) Tablo-4: İlde bulunan hava kalitesi izleme istasyonları sayısı, tipleri, ölçtüğü parametreler ve koordinatları İstasyon Ölçülen İstasyon Tipi Koordinatı Adı Parametreler X Sivas / Merkez SÇŞM-07-PL-01 SO2 ve PM10 Y.T.:UYGULAMA Kentsel D.NO:04 Y 39,743745°D 37,001745°K D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI Şekil-6: İstasyon resimleri, Sivas ili hava kalitesi izleme istasyonu İstasyonun temsil ettiği varsayılan alanın tanımlanması İlimizde 1 adet hava ölçüm istasyonu bulunmakta olup, İlimizin tüm alanı kapsamaktadır. İlimizde bulunan hava kalitesi ölçüm istasyonu konum itibari ile konutların ve trafiğin yoğun olduğu bölgede bulunmaktadır. SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI Tablo 5: İstasyonda ölçülen hava kalitesi verileri: YILLAR 2011 2012 SO2 (µg/m3) 2013 SO2 (µg/m3) PM10 (µg/m3) OCAK 20 93,6 9 46 18 48 ŞUBAT 38 72 11 60 17 46 MART 47 44 12 58 30 50 NİSAN 26 33 10 46 23 46 MAYIS 28 33 15 34 4 32 HAZİRAN 23 32 12 30 2 35 TEMMUZ Veri Yok 32 15 35 2 34 AGUSTOS 3 30 13 34 2 30 EYLÜL 3 32 13 60 4 31 EKİM 7 46 16 71 23 53 KASIM 3 51 14 63 40 70 ARALIK Veri Yok 77 12 51 49 59 Tablo 6- Hava Kalite İndeksi Karşılaştırma Tablosu SO2 NO2 CO Hava Kalitesi İndeksi 1 (çok iyi) 2 (iyi) 3 (yeterli) 4 (orta) 5 (kötü) 6 (çok kötü) SÇŞM-07-PL-01 1 saatlik ortalama (µgr/m3) 0-50 51-199 200-399 400-899 900-1499 >1500 24 saatlik ortalama (µgr/m3) 0-45 46-89 90-179 180-299 300-699 >700 Y.T.:UYGULAMA 24 saatlik ortalama (µgr/m3) 0-1,9 2,0-7,9 8,0-10,9 11,0-13,9 14,0-39,9 >40,0 D.NO:04 PM10 (µg/m3) SO2 (µg/m3) PM10 (µg/m3) O3 PM10 1 saatlik ortalama (µgr/m3) 0-35 36-89 90-179 180-239 240-359 >360 24 saatlik ortalama (µgr/m3) D.T: 21.05.2014 0-25 26-69 70-109 110-139 140-599 >600 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonumuzda partikül madde (PM10) ve kükürt dioksit (SO2) parametreleri bazında 2013 yılı boyunca yapılmış olan ölçümler sonuçları aşağıdaki grafiklerde gösterilmiştir. Şekil 7- (Sivas) ilinde Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu Kükürt Dioksit (SO2) Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği (ÇŞİM,2013) Şekil 8- (Sivas) ilinde Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu Partikül Madde (PM10) Parametresi Günlük Ortalama Değer Grafiği (ÇŞİM,2013) SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI Tablo 7- (Sivas) ilinde 2013 Yılında Hava Kirletici Parametreleri Aylık Ortalama Değerleri(ÇŞİM,2013) SİVAS SO2 AGS* PM10 AGS* 18 49 Ocak 17 46 Şubat 31 50 1 Mart 23 46 1 Nisan 4 31 Mayıs 3 35 Haziran 2 34 Temmuz 3 30 Ağustos 5 31 Eylül 23 52 1 Ekim 41 70 Kasım 49 60 Aralık 45 3 ORTALAMA 18 * Sınır değerin aşıldığı gün sayısı Tablo 8- (Sivas) ilinde 2013 Yılında Hava Kirletici Gazların Ortalama Konsantrasyonları ve Sınır Değerin Aşıldığı Gün Sayıları (ÇŞİM,2013) (Sivas) SO2 AGS* PM10 AGS* 18 49 Ocak 17 46 Şubat 31 50 1 Mart 23 46 1 Nisan 4 31 Mayıs 3 35 Haziran 2 34 Temmuz 3 30 Ağustos 5 31 Eylül 23 52 1 Ekim 41 70 Kasım 49 60 Aralık 45 3 ORTALAMA 18 *AGS: Sınır değerin aşıldığı gün sayısı SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI Tablo 9 – Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (2013) Yılında Hava Kalitesi Sınır Değerleri SO2: kükürt dioksit Sınır Değeri 1 saatlik Saptayan ortalama Kuruluş sınır değer (mg/m3) 350 AB HKDYY PM10: Partikül Madde Sınır Değeri Günlük Saptayan ortalama sınır Kuruluş değer (mg/m3) 50 AB 140 HKDYY SÇŞM-07-PL-01 Günlük ortalama sınır değer (mg/m3) 125 280 Aşılmaması istenen gün sayısı (mg/m3) 3 - Aşılmaması istenen gün sayısı (mg/m3) 35 - Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 Sınır değerin aşıldığı gün sayısı Sınır değerin aşıldığı gün sayısı 3 D.T: 21.05.2014 Yıllık ortalama sınır değer (mg/m3) 20 Yıllık ortalama sınır değer (mg/m3) 40 78 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI Şekil 9: Yıllara Göre Kış Dönemi Hava Kirliliği Ölçümleri Aylık Ortalama Değerleri Şekil 10:Verilerin Bölgesel Olarak Değerlendirilmesi SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI o İzleme verilerinin kalite güvence/kalite kontrolü Hava kalitesi ölçüm istasyonunun rutin bakımları Bakanlığımızca ihale alım yöntemiyle firmalara verilmekte ve rutin kontroller yapılmaktadır. 2.1.2. Gelecek Durum Tahmini İlimizde hava kirliliğinin en önemli kaynağı konutların ısınma amaçlı kömür kullanımı olmakla birlikte, konutların tümünün yakıt amaçlı doğalgaza geçilmesi ile birlikte hava kirliliğinin azalması planlanmaktadır. 2.2. Hava Kalitesi Sınır Değerleri Aşım Durumuna İlişkin Bilgiler İlimizde yalnızca 1 adet hava kalitesi ölçüm istasyonu olduğundan kirlilik aşım yeri tespit edilmesi mümkün olmamaktadır. 2.3. Kirliliğin Kaynağı ve Değerlendirilmesi İlimizde bulunan hava kalitesi ölçüm istasyonundan alınan veriler değerlendirildiğinde, verilerin kış aylarında 16.00-20.00 saatleri arasında pik yaptığı görülmüştür. Söz konusu saatlerin kalorifer yakım saati olmasından kaynaklandığı kanaatine varılmıştır. SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI Şekil 11: Ocak -2013 Verilerinin Değerlendirilmesi ve Açıklamalar 01-02/2013 tarihleri arasında 16.00 da başlayan, saat:18.00 de pik yapan ve bu saatten sonra kısmen düşmeye başladığı tespit edilen PM10 sıçramasının, söz konusu saatlerin kalorifer yakım saati olmasından kaynaklandığı kanaatine varılmıştır. 2.4. Hava Kalitesi Gösterge Ölçümleri (pasif örnekleme çalışması varsa) İlimizde gösterge ölçümleri yapılmış ancak Bakanlığımızca henüz yayımlanmadığından veriler elde edilememiştir. 2.5. Emisyon Envanteri 2013/37 sayılı Genelgede Ek IV’de belirtilen emisyon envanteri hazırlama takvimine bağlı olarak Bakanlıkça envanter kılavuzu yayımlanmadığından emisyon envanteri verileri hesaplanamamıştır. SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI 2.5.1.Kirlilik Kaynağına Göre Alt Başlıklar 2.5.1.1. Sanayi 2.5.1.2. Evsel Isınma o Veri Sağlayıcılar: Bulunmamaktadır. Bakanlığımızın o Emisyon faktörü seçimi (Bakanlıkça envanter kılavuzu ile yayınlanacaktır) o Kaynaklar konusunda özel bilgi (koordinatlar, yükseklik, ısıl içeriği, vs) o Daha fazla detaylı bilgi o Emisyonların sektörel alt toplamı (PM10, SO2, NOx) o Gridleme 1x1 km çözünürlükte (xy koordinatları, işlenen veri, vs.) Coğrafi Bilgi Sistemleri yazılımları ile emisyon alt toplamlarının mekânsal olarak dağıtılması İlimizde 1 adet hava kalitesi ölçüm istasyonu bulunduğundan Sanayi ve evsel kaynaklı emisyon hesaplamaları yapılamamıştır. Ancak Bakanlığımızın 04.07.2014 tarih ve 41322715/125.02/10702 sayılı yazısı ile İlimize 2 adet daha hava kalitesi ölçüm istasyonu kurulacağı bildirilmiş, söz konusu istasyonlar kurulduktan sonra gerekli hesaplamalar yapılabilecektir. KULLANILAN YAKITLAR Tablo 10– (Sivas) İlinde 2013 Yılında Evsel Isınmada Kullanılan Katı Yakıt Cinsi, Yakıtların Özellikleri ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler (ÇŞİM,2013) Yakıtın Özellikleri Tüketi Temin Alt Isıl Yakıtın m Uçucu Toplam Toplam Edildiği Değeri Kül Cinsi (*) Miktarı Madde Kükürt Nem Yer (kcal/kg (%) (ton) (%) (%) (%) ) İthal Rusya, 504169 6400 12-31 0,9 10 16 Kömür Afrika (*) Yerli kömür, ithal kömür, briket, biyokütle, Sosyal Yardımlaşma Vakfı kömürü, odun gibi. (ilçeler dahil) SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI Tablo 11– (Sivas) İlinde 2013 Yılında Sanayide Kullanılan Katı Yakıtların Cinsi, Yakıtların Özellikleri ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler (ÇŞİM,2013) Yakıtın Özellikleri Tüketi Temin Alt Isıl Yakıtın m Uçucu Toplam Toplam Edildiği Değeri Kül Cinsi (*) Miktarı Madde Kükürt Nem Yer (kcal/kg (%) (ton) (%) (%) (%) ) Yerli (**) (**) 3700 15 Kömür (**) Bu verilere ulaşılamamıştır. (*) Yerli kömür, ithal kömür, briket, biyokütle, Sosyal Yardımlaşma Vakfı kömürü, odun gibi. Tablo 12: Kömür Kullanımından Kaynaklanan Nox Emisyonları KÖMÜR KULLANIMINDAN KAYNAKLANAN NOx EMİSYONLARI İlimizdeki toplam Konut Sayısı (Adet) (Sivas Belediyesi) Toplam Doğalgaz Abone Sayısı (Isınma amaçlı) (Adet) (SİDAŞ) 143.704 Isınma Amaçlı Kömür Kullanan Konut Sayısı (Adet) 62.329 İthal Kömürle Isınan Konut Sayısı (Adet) 62.329 Konutlarda Kullanılan Toplam Yakıt Miktarı (kg/yıl) (Her konut için ortalama 2.5 ton) Kullanılacak Emisyon Faktörü (g/Kg) 155.822 Yıllık Toplam NOx Emisyonu (KgNOX/yıl) 434.509 SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA 81.375 2,7885 D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI Tablo 13: Kömür Kullanımından Kaynaklanan SOx Emisyonları KÖMÜR KULLANIMINDAN KAYNAKLANAN SOx EMİSYONLARI İlimizdeki toplam Konut Sayısı (Adet) 143.704 Toplam Doğalgaz Abone Sayısı (Isınma amaçlı) (Adet) 81.375 Isınma Amaçlı Kömür Kullanan Konut Sayısı (Adet) 62.329 İthal Kömürle Isınan Konut Sayısı (Adet) 62.329 Kullanılan Toplam Yakıt Miktarı (kg/yıl) 155.822 Kullanılacak Emisyon Faktörü (g/Kg) %1 Yıllık Toplam NOx Emisyonu (KgSO2/yıl) 4.345 2.5.1.3 Karayolu Ulaşımı Tablo 14: İlimizdeki Araç Bilgileri YILLAR 2011 2012 2013 Trafiğe Kayıtlı Araç Sayısı 104.500 117.513 125.356 Egzoz Emisyon Ölçümü Yaptıran Araç Sayısı 19.371 40.446 47.865 SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI 3. ALINACAK ÖNLEMLER 3.1. Sorumlu Merciler o Temiz hava eylem planlarının gelişimi ve uygulanmasından sorumlu kişilerin isim ve iletişim bilgileri Tablo 15: Temiz Hava Eylem Planı Uygulanmasında Sorumlu Kişiler Kurum/Kuruluş Adı Ad-Soyad İletişim Bilgileri Çevre ve Müdürlüğü Şehircilik İl İbrahim KAYA 2270373/163 i.kaya@csb.gov.tr Sivas Belediyesi Bahattin ŞAHİN 211 34 42 Sivas Halk Sağlığı Müdürlüğü Uğur ÖZKILIÇ Meteoroloji Müdürlüğü Sabri ŞAHİN 225 35 14/121 info@hsm.gov.tr 221 12 26 Cumhuriyet Üniversitesi Çevre Yrd. Doç. Mühendisliği Bölüm PEHLİVAN Başkanlığı Makine Mühendisleri Odası Dr. Ergün 219 10 10 Epehlivan183@hotmail.com Turan Gazi YALÇINDAĞ 2253936 sivas@mmo.org.tr 3.2. Durum Analizi o Aşımdan sorumlu faktörlerin detayları (taşınım, sınır ötesi taşınım, oluşum) Hava kalitesi ölçüm istasyonundan alınan veriler değerlendirildiğinde SO2 bazında belirtilen değerler aşılmamış, PM10 bazında ise yıl boyunca yalnızca 3 kez aşılmıştır. Aşım sebebi ise yakıt amaçlı kullanılan kömürden kaynaklandığı kanaatine varılmıştır. o Hava kalitesinin iyileştirilmesi için olası önlemlerin detayları 1. Isınma amaçlı kullanılan kalitesiz kömür kullanımının azaltılması için alınacak önlemler: İlimizde satışı yapılan ithal ve yerli kömürler için Müdürlüğümüzce düzenlenmiş satış izin belgesinin olup olmadığının denetlenmesi SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI Halkımızın standartlara uygun kömürleri tercih etmeleri ve kullanması amacıyla basın bildirileri hazırlanması, Denetim sayısının artırılması ve Belediyelerle işbirliğinin devamı ile kalitesiz kömür kullanımının önüne geçilmesi, Kalorifer yakanların ateşçi belgesinin denetimlerde kontrol edilmesi, daha önce belge alanların periyodik eğitimler alması, 2. Mevcut trafik akışını düzenleyici önlemler (Köprü, kavşak, sinyalizasyon) Sinyalizasyon sisteminin bekleme süresinin kısa olacak şekilde düzenlenmesi, Ağır vasıtaların şehir merkezine girmesine kısıtlamalar getirilmesi, geçişlerini çevre yollarında ve alternatif yollarda yapmalarının sağlanması, İl Trafik Komisyonlarında mevcut trafik akışlarında düzenleyici kararlar alınması, Mevlana kavşağı gibi trafiğin yoğun olduğu noktalarda alt geçit yapılması, Mevlana kavşağı gibi trafiğin yoğun olduğu noktalarda alt geçit yapılması, 3. Egzoz Gazı Emisyonlarının Önlenmesi için alınacak Tedbirler: Trafikten kaynaklanan egzoz emisyonlarının kontrolü için Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünce, İl Jandarma Komutanlığı ve İl Emniyet Müdürlüğü eşliğinde denetimler yapılması, Kamu kurum ve kuruluşlarında bulunan 20 yaş üstü araçların kademeli olarak trafikten çekilmesi, Kamu kuruluşlarında araçların bakımlarının ve egzoz emisyon ölçümlerinin düzenli olarak yaptırılması, Çevre dostu motorlu taşıtları yaygınlaştıracak politika ve uygulamaları desteklenmesi. 4. Doğalgaz Kullanımı: Doğalgaz kullanımının teşvik edilmesi için Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Sivas Belediyesi, SİDAŞ ve Cumhuriyet Üniversitesi tarafından basın bildirileri ve kamu spotu hazırlanması, 5. Yenilenebilir Enerji Kaynakları: Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı için kamu kurum ve kuruluşlarının özendirilmesi, SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI Halkın bilinçlenmesi için Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Sivas Belediyesi ve Cumhuriyet Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü tarafından basın bildirileri hazırlanması, Üniversitelerde ilgili bölümlerde hava kirliliğinin azaltılması, alternatif enerji kaynakları kullanılması, ısı yalıtımı konularında lisans ve lisans üstü tezlerin desteklenmesi ve teşviklerin sağlanması, Üniversiteyle beraber hava kirliliği ve giderimi konularında KAMAG, KÜBAP, güdümlü proje vb. projeleri hayata geçirilmesi, 6. Toplu taşıma araçları sayısının artırılmasına dair önlemler: Şehir içi ulaşımda toplu taşıma araçlarının kullanılması için Belediyeler ve ilgili kurum/ kuruluşlarla işbirliği içinde olunması, 7. Ağaçlandırma: Ağaçlandırma seferberliği ile ilimizde ağaçlandırma çalışmalarının devam etmesi, Hava Kirliliğinin önlenmesi açısından İl genelinde yapılan ağaçlandırmalarda yapraklı ağaçların dikimine önem verilmesi, 8. Diğer: Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği doğrultusunda yeni binalarda ısı yalıtımı projelerinin uygulanması, mevcut binalarda dıştan yalıtım yapılması konusunda Belediyeler, İl Özel İdaresi ve Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından kamuoyunun bilgilendirilmesi ve gerekli denetimlerin yapılması, Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği kapsamında (emisyon) tesislerin izin almalarının sağlanması ve daha önce izin alan tesislerin de yönetmeliğe uygun faaliyet göstermeleri için denetimlerin arttırılması, Enerji verimliliği için çalışmaların arttırılması ve devamlılığının sağlanması, Tozumaya neden olan malzeme taşıyan araçların brandasız trafiğe çıkmaması için denetimler yapılması, Kış aylarında özellikle, halkın katılımı ile üniversite, belediye, valilik ve İl Milli Eğitim Müdürlüğü ve müftülük işbirliği ile eğitsel programlar SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI tertipleyerek, hava kirliliğinin azaltılmasına yönelik, el ilanları ve afişlerle halkı eğitmek, Halkı toplu taşıma araçlarına sevketmek, bunun için el ilanları, afişler hazırlamak, anketler tertip etmek, Isı yalıtımının önemi konusunda ve kaliteli yakıt kullanımı konusunda halkı bilinçlendirmek, bilgilendirmek kamuoyunun dikkatini bu konuya çekmek, Bacaların temizletilmesi gerekliliğine dikkat çekmek, Hava kalitesini etkili olarak izlemek için ölçüm cihazlarını çıkarlarını artırmak ve sağlıklı ölçümler yaptırmak, Özellikle sanayide ve evlerde atık yağ, lastik yakılması vb. olayların duyum alındığında (bacalardan siyah duman çıkması ) halkın da bunu haber vermesini sağlayıcı el broşürleriyle olaya derhal müdahale edebilmek, Camilerde, ısı yalıtımı, yeşil alanları korumak, arttırmak, bacaların temizliğinin gerekliliği, sobaların verimli yakılması üstten yakılması gerekliliği ve hava kirliliğine karşı duyarlı olunması konuları işlenmeli. Okullarda da bu konuları işleyerek öğrencileri bilinçlendirmek. 3.3. Mevcut Olan İyileştirme Projeleri Veya Önlemlerin Detayları İlimizde hava kirliliğinin en önemli kaynağı ısınma amaçlı kullanılan kömür olmakla birlikte, kömür kullanılan konutların yakıt olarak doğalgaza teşvik edilmesi ile hava kirliliği sorunu büyük ölçüde çözülmüş olacaktır. 3.4. Kirliliği Azaltmak İçin Uygulanacak Projeler Veya Önlemlerin Detayları (sanayi, evsel ısınma ve trafik başlıkları altında) İlk Seviyede Alınacak Önlemler: a-İlk seviyeye ulaşıldığında yerel basın ve Belediye hoparlörleri yoluyla kamuoyuna duyuru yapılmasına, İl Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından özellikle hava kirliliğinden etkilenecek risk grupları için uyarı önlemleri içeren bir bildirinin televizyon, radyo ve internet aracılığıyla halka duyurulmasına, b-Isınma amaçlı kullanılan tüm kalorifer kazanları ve sobaların günde 8 saati geçmeyecek şekilde yakılmasına, c-Kalorifer ve sobaların; işyerlerinde, bina iç ortam sıcaklığı 18 oC, konutlarda, hastanelerde, yurtlarda, kreşlerde, terminallerde ve kolluk binalarında ise 20 0C’den yukarı olmayacak şekilde yakılmasına, SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI d-Gayri sıhhi müesseseler ve binalarda (resmi- özel), baca gazı emisyonlarını % 50 düşürecek şekilde yakıt kullanımına, e-Teknik bakımdan sönmesi sakıncalı yakma kazanlarının, toplum sağlığı bakımından yaşanabilecek olumsuzluklar göz önüne alınarak minimum düzeyde yakılmasına, f-İl merkezindeki kritik güzergahlarda Valilik Makamının uyarısı üzerine Emniyet Müdürlüğünce tek çift plaka uygulanmasına, İkinci Seviyede Alınacak Önlemler: Birinci uyarı kademesinde alınacak önlemlere ek olarak; a-Kalorifer kazanlarının ve sobaların günde 6 saati geçmeyecek şekilde yakılmasına, b-Teknik bakımdan sönmesi sakıncalı kazanların minimum düzeyde yakılmasına, c-İl merkezindeki kritik güzergahların, Valilik Makamının uyarısı üzerine Emniyet Müdürlüğünce trafiğe kapatılmasına, (Ambulans, itfaiye, zorunlu ihtiyaç maddelerini taşıyan araçlar, kolluk güçlerinin araçları ve hava kirliliğinin önlenmesi çerçevesinde görev alacak kamu araçları hariç) Üçüncü Seviyede Alınacak Önlemler: I.ve II. uyarı kademesinde alınacak önlemlerin uygulanmasına ek olarak; a-Tüm eğitim öğretim kurumlarının tatil edilmesine, b-Kalorifer ve sobaların günde 3 saati geçmeyecek şekilde yakılmasına, Dördüncü Seviyede Alınacak Önlemler: I.II. ve III. uyarı kademelerinde alınan önlemlerin uygulanmasına ek olarak; a-Tüm sağlık kuruluşlarının yöneticileri tarafından, dumandan kaynaklanabilecek rahatsızlıkların tedavisi için yeterli sayıda yatak, ilaç ve malzemenin hazır bulundurulmasına, b-Belediye sınırları içerisindeki özel ve resmi ambulansların en kısa sürede İl Sağlık Müdürlüğü emrine verilmesine, c-Gayri sıhhi müesseseler ve binaların (resmi- özel) faaliyetlerinin tamamen durdurulmasına, (zorunlu ihtiyaç maddeleri üreten ve halk sağlığı ile doğrudan ilgili işyerleri hariç) d-Tüm eğitim öğretim kurumları, resmi daireler ve işyerlerinin faaliyetlerinin durdurulmasına, e-Kalorifer ve sobaların söndürülmesine, sağlık kuruluşlarının kendi bünyelerinde gerekli önlemleri alarak, elektrikli ısınma cihazlarını kullanmalarına, SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34 T.C. SİVAS VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI 4. SORUNLAR VE OLASI ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 4.1. İzlemenin (yeri, veri alımı, vs.) İyileştirilmesi İçin Gerekenler Nelerdir? İlimizin çeşitli yerlerine hava kalitesi ölçüm istasyonu yerleştirilerek daha kaliteli bir hava kalitesi izlemesi yapılabilir. 4.2. Emisyon Verisi toplama oranının yükseltilmesi İçin Gerekenler Nelerdir? İlimizin çeşitli yerlerine hava kalitesi ölçüm istasyonunun bakım çalışmalarının periyodik olarak aksatılmadan yapılması. 4.3. Hava Kirliliği Dağılımının Haritalandırılması ve Hava kalitesi modellerinin çalıştırılması için Gerekenler Nelerdir? İlimizde yalnızca 1 adet hava kalitesi ölçüm istasyonu bulunduğundan hava kalitesi modellemesi yapılamamış, ancak Bakanlığımızca İlimize kurulması planlanan hava kalitesi ölçüm istasyonları kurulması halinde modelleme işlemleri yapılabilecektir. 4.4. Temiz Hava Eylem Planlarının Geliştirilmesi İçin Gerekenler Nelerdir? - İlgili diğer kurumların eylem planına dahil edilmesi, Okullarda eğitim çalışmalarına ağırlık verilmesi, Halkımızın bilinç düzeyinin artırılması. (İmza) İbrahim KAYA Komisyon Başkanı (İmza) Bahattin ŞAHİN Üye (İmza) Sabri ŞAHİN Üye (İmza) Yrd. Doç. Dr. Ergün PEHLİVAN Üye SÇŞM-07-PL-01 Y.T.:UYGULAMA (İmza) Uğur ÖZKILIÇ Üye (İmza) Turan Gazi YALÇINDAĞ Üye D.NO:04 D.T: 21.05.2014 SAYFA:34/34
© Copyright 2024 Paperzz
