Ağrı Tedavisinde Hemşirenin Rolü.FH11

DERLEME
Aðrý Tedavisinde Hemþirenin Rolü
The Nurse Factor In Pain Therapy
Doç.Dr. Lütfiye Pirbudak ÇÖÇELLÝ1, Hem. Behiye Deniz BACAKSIZ2, Yrd.Doç.Dr. Nimet OVAYOLU3
1Gaziantep
2Gaziantep
3Gaziantep
Üniversitesi Týp Fakültesi, Anestezi ve Reanimasyon AD, Algoloji Ünitesi
Üniversitesi Þahinbey Araþtýrma ve Uygulama Hastanesi, Cerrahi Yoðun Bakým Ünitesi
Üniversitesi Saðlýk Bilimleri Enstitüsü, Hemþirelik AD
Özet
Aðrý tedavisi multidisipliner ekip yaklaþýmýný gerektirir. Bu ekibin vazgeçilmez üyelerinden birisi hemþiredir. Bu nedenle hemþirelerin aðrý mekanizmalarý,
deðerlendirilmesi ve kontrolü konusunda yeterince bilgi, beceri ve deneyim sahibi olmalarý gerekmektedir. Bu derlemede, aðrýnýn tanýmý, sýnýflandýrýlmasý gibi genel
bilgilerden sonra aðrý kontrolünde hemþirenin rolü ele alýnacaktýr.
Anahtar Kelimeler: Hemþire, Aðrý, Aðrý kontrolü, Aðrý kontrolünün deðerlendirilmesi.
Abstract
Multidisciplinary approach is mandatory for pain management. Nurses play a key role in this well organised team work. So, they need to have sufficient knowledge,
ability and experience on the mechanisms, evaluation and control of pain. In this article, following the general knowledge on definition and classification of pain, the
nurse factor in pain control will be reviewed.
Key Words: Nurse, Pain, Pain control, The evaluation of pain control.
Gaziantep Týp Dergisi 2008, 14:53-58.
GÝRÝÞ
Hastanýn hastaneye yattýðý dönemde, diðer parametrelerinde
olduðu gibi aðrýsý da hemþire tarafýndan izlenmektedir. Bu
nedenle hemþirelerin aðrý mekanizmalarý, deðerlendirilmesi
ve kontrolü konusunda yeterince bilgi, beceri ve deneyim
sahibi olmalarý gerekmektedir (1).
Hemþirelerin aðrý konusunda yeterli bilgi ve deneyime
sahip olmalarý standart aðrý kontrolü yöntemlerinin
geliþtirilmesine olanak saðlayacaktýr. Aðrý kontrolü
baþlangýcýnda birincil uygulayýcýlar hekimler bile olsa hasta
takibi sýrasýnda ortaya çýkabilecek yan etki ve komplikasyonlar
konusunda bilgilendirilmiþ hemþire ekibi bu uygulamalarýn
daha sorunsuz ve baþarýlý olmasýnda önemli rol oynayacaktýr.
Yazýþma Adresi:
Doç. Dr. Lütfiye PÝRBUDAK ÇÖÇELLÝ
Gaziantep Üniversitesi Týp Fakültesi
Anestezi ve Reanimasyon AD, Algoloji Ünitesi
Adres: Gaziantep Üniversitesi PTT Þubesi P.K. 43 27310
Þehitkamil/GAZÝANTEP
Tel: 0342 360 22 44
E-mail: lutfiyep@hotmail.com
Gaziantep Týp Dergisi 2008, 14:53-58.
Hastalarýn tedavi edilmeyen aðrý nedeni ile çektiði ýzdýrabý
azaltmak, optimal aðrý tedavisinin postoperatif komplikasyonlar
ve morbidite üzerine olumlu etkilerini ön plana çýkarmak,
tedaviye baðlý komplikasyonlarý önlemek ve tedavi etmek, bu
konularda saðlýk personeli, hasta ve týp öðrencilerine verilecek
olan eðitimin önemini açýklamaktadýr (2,3).
AÐRI
Aðrýnýn Tanýmý: Aðrý, her bireyin hayatý boyunca çok
karþýlaþtýðý subjektif bir deneyimdir. Uluslararasý Aðrý
Araþtýrmalarý Derneði (IASP)´ne göre aðrýnýn tanýmý; vücudun
her hangi bir yerinden kaynaklanan, gerçek ya da olasý bir
doku hasarý ile birlikte bulunan, insanýn geçmiþ deneyimleriyle
ilgili hoþ olmayan duyusal ve emosyonel bir duyum ve davranýþ
þeklidir (1,4,5).
Aðrý çok boyutlu bir kavram olduðu için sýnýflandýrmasý
da karmaþýktýr. Aðrý; baþladýðý zamana, kaynaklandýðý bölgeye,
mekanizmasýna ve duyu þekillerine göre sýnýflanabilir.
53
ÇÖÇELLÝ ve ark.
1. Aðrýnýn süresine göre sýnýflandýrma:
a) Akut aðrý
b) Kronik aðrý
Aðrýya karþý oluþan nöroendokrin yanýt sonucu kalbin iþ
yükü ve miyokardýn oksijen tüketimi artar.
2.Kaynaklandýðý bölgeye göre sýnýflandýrma:
Oksijen tüketimindeki artýþ koroner arter ve kapak hastalýðý
olanlarda iskemiye, akut kalp yetmezliðine ve miyokard
infarktüsüne yol açabilir (1,4,12,13).
a)Somatik aðrý
b)Visseral aðrý
c)Sempatik aðrý
Aðrýnýn oluþturduðu stres ve sempatik aktivite sonucu
endokrin sistemde glikoz dengesinde bozukluklar, negatif
nitrojen dengesi ortaya çýkmaktadýr.
3. Mekanizmasýna göre sýnýflandýrma:
Þiddetli aðrý, hastanýn hareket etmesini engelleyerek venöz
dönüþte azalmaya ve tromboembolik komplikasyonlara neden
olmaktadýr (14,15).
a)Nösiseptif aðrý
b)Nöropatik aðrý
c)Deafferentasyon aðrýsý
d)Reaktif aðrý
e)Psikosomatik aðrý
4. Duyu þekillerine göre sýnýflandýrma:
a) Sýzlama þeklinde aðrý
b) Yanýcý aðrý
c) Batýcý aðrý
d) Kolik þeklinde aðrý
Kiþinin tanýmlayabileceði en hafif aðrý düzeyine aðrý eþiði
denir. Aðrý eþiði kiþiden kiþiye deðiþebildiði gibi, ayný kiþide
zaman içinde de deðiþiklik gösterebilir. Psikolojik durum,
kültürel farklýlýklar, dini inanç, yorgunluk, aðrý hafýzasý, fiziki
ortam aðrýya karþý oluþan reaksiyonu, tepkileri ve aðrýnýn
þiddetini etkiler (6,7).
Aðrý eþiðini azaltan nedenler arasýnda; uykusuzluk,
yorgunluk, anksiyete, korku, üzüntü, çaresizlik, depresyon,
öfke, rahatsýz edici bir ortamda bulunma, iþ ve prestij kaybý,
ailevi kaygýlar, tedirginlik ve stres sayýlabilir (8,9).
Ruhsal durumun iyi olmasý veya düzelmesi, yeterli uyku,
dinlenme, anlayýþ, dýþa dönük kiþilik, gevþeme ise aðrý eþiðini
arttýran nedenlerdir (10).
AÐRININ SÝSTEMLER ÜZERÝNE ETKÝSÝ
Aðrýnýn geçirilemediði durumlarda, aþaðýda belirtildiði gibi
birçok komplikasyon ortaya çýkabilmektedir.
Pulmoner fonksiyonlarýn postoperatif dönemde gerilemesi
cerrahi insizyon yerinin diyafragmaya olan yakýnlýðý ile
doðrudan orantýlýdýr. Bu nedenle özellikle batýn ve toraksa
uygulanan cerrahi giriþimlerden sonra aðrý, derin soluk alma
ve öksürüðü kýsýtlamakta, buna baðlý olarak da hipoksi,
atelektazi, pnömoni ve diðer akciðer enfeksiyonlarýna zemin
hazýrlamaktadýr. Aðrýsý olan hastanýn akciðerlerinin vital
kapasitesi azalýr (11).
54
Aðrýsý olan hastada anksiyete oluþur. Anksiyete ise kas
tonusunu arttýrýr. Artan kas tonusu ile kaslarda oksijen tüketimi
fazlalaþýr ve laktik asit üretimi artar, laktik asit birikimine
baðlý kaslarda kramplar oluþabilir (15).
Aðrýya yanýt olarak geliþen sempatik aktivasyondaki artýþ
sonucunda sfinkter tonusunda artma olur. Bunun sonucunda
üriner retansiyon görülür (15-18).
Organlardan ve somatik yapýlardan kaynaklanan aðrýlý
uyaranlar bulantý ve kusmaya neden olur. Sempatik
aktivasyonun artýþý ile intestinal sekresyonda ve sfinkter
tonusunda artma, düz kas tonusunda azalma olur. Bunun
sonucu gastrik staz ya da paralitik ileus geliþebilir (1,15,16,18).
Aðrýya karþý oluþan nöroendokrin yanýt sonucu prolaktin,
troid hormonlarý, beta endorfin ve antidiüretik hormonun
(ADH) salgýlanmasýnda artýþ olur. ADH böbreklerden sývý
atýlmasýna engel olarak sývý retansiyonuna neden olur. Buna
baðlý olarak kan basýncý yükselir (14,19).
Cerrahi giriþimler hastada ölüm korkusuna neden olur.
Daha sonra bu korku yerini genel bir endiþe ve postoperatif
aðrý korkusuna býrakýr. Artan korku ve anksiyete aðrý þiddetinin
artmasýna ve cerrahi giriþim sonrasý fazla opioid gereksinimine
neden olur (17,18).
AÐRININ DEÐERLENDÝRÝLMESÝ
Aðrýyý algýlama, tanýlama ve aðrýya karþý verilen
reaksiyonlar kiþiden kiþiye deðiþiklik gösterir. Bu nedenle
hastadan çok detaylý anamnez almak, hastayý devamlý gözlemek,
uygun ölçüm yöntemlerinden yararlanmak hastanýn
baþlangýçtaki deðerlendirilmesi için yardýmcý olacaðý gibi
sonraki deðerlendirmeler için de yol gösterici bir kaynak
olacaktýr (20,21).
Hastayý deðerlendirirken her basamakta; fiziksel, psikolojik,
sosyal ve çevresel faktörler göz önüne alýnmalý, bu faktörlerin
karþýlýklý etkileþime neden olarak aðrýnýn düzeyine etkili
olabilecekleri unutulmamalýdýr (22).
Gaziantep Týp Dergisi 2008, 14:53-58.
ÇÖÇELLÝ ve ark.
Aðrýlý hastanýn deðerlendirilmesi önce gözlemle baþlar.
Aðrýyý azaltýcý davranýþlar, kullanýlan ilaçlar, hastanýn
aktivitesindeki artýþ ve azalma, yatýp yatmadýðý bunun yaný
sýra yüz ifadesi, sinirlilik, inleme, iç çekme gibi sesle verilen
bilgiler; duruþu, topallama ya da yürüyüþ bozukluðu, etkilenen
bölgeyi ovuþturma ya da destekleme, sýk sýk þekil deðiþtirme
ya da ayný pozisyonda sürekli kalma gibi özelliklerine bakýlmasý
gerekir (23,24).
Aðrý deðerlendirilmesi hastadan alýnan bilgilere göre
yapýlmalýdýr. Çünkü aðrýyý deðerlendirirken amacýmýz, doðru
ve etkin tedaviye ulaþmaktýr.
Genel öykü; burada hastanýn sosyo-demografik bilgileri,
mevcut olan hastalýðýn öyküsü, kullandýðý ilaçlar, ilaç alerjisinin
olup olmadýðý, geçmiþ týbbi öyküsü alýnýr. Hastanýn geçmiþ
aðrý öyküsü, tedavileri ve etkileri de deðerlendirilmelidir
(20,21,24).
Aðrý öyküsü; aðrýnýn baþlangýcý, süresi, þiddeti, özellikleri,
aðrýyý rahatlatan ve arttýran faktörler deðerlendirilir
(14,16,18,21,24).
Klinik muayene; aðrýya verilen yanýt gözlemlenir. Aðrýnýn
nabýz, solunum, kan basýncýna olan etkisi deðerlendirilebilir.
Ýdeal bir akut aðrý deðerlendirilmesi þu basamaklarý içerir:
1.Hasta aðrýsýný deðerlendirmeye aktif olarak katýlmalýdýr.
2.Hastanýn aðrýsý düzenli olarak sorgulanmalýdýr.
3.Hastanýn aðrýsý, hem dinlenme hem de hareket halinde
deðerlendirilmelidir.
4.Aðrý þiddetinde beklenmedik bir artýþ yeni bir aðrý nedeni
veya postoperatif bir komplikasyon nedeni olarak ele alýnmalý,
dikkatlice bir anamnez alýnmalýdýr.
5.Kötü ya da yüksek aðrý skorlarýnda aðrý tedavisi tekrar
gözden geçirilmelidir (22,25).
Aðrý tedavisinin düzenli olarak yazýlý veya sözlü skalalar
kullanarak deðerlendirilip, kaydedilmesi ile aðrýsý olduðunu
söylemeyen hastanýn aðrýsý yoktur inancýna engel olunur
(18,21).
Yazýlý kayýtlar, aðrýnýn görünür olmasýný saðlar ve tedavi
yöntemlerinin deðerlendirilip, geliþtirilmesine, belirli
protokollerin oluþturulmasýna yardým eder. Bu nedenle
maksimum kabul edilebilir aðrý skorunun tanýmlanmasý ve
rutin olarak tedavi öncesi ve sonrasýnda ölçülerek kaydedilmesi
gerekir (14,18,21,26).
Aðrý þiddeti tek boyutlu ve çok boyutlu skalalar kullanýlarak
deðerlendirilebilir (16).
1. Tek Boyutlu Aðrý Skalalarý
a) Görsel Analog Skala (Visual Analog ScaleVAS): Aðrý
þiddetini ölçmede ve takibinde kullanýlýr. Bir ucunda aðrýsýzlýk
diðer ucunda olabilecek en þiddetli aðrý yazan 10 cmlik bir
cetveldir (27).
b) Sözel Tanýmlayýcý Skala (Verbal Descriptor ScaleVDS):
Aðrý deðerlendirilmesinde hastanýn aðrýsýný tanýmlayan aðrým
yok, hafif, rahatsýz edici, kötü, korkunç, dayanýlmaz
ifadelerinden aðrýsýna uygun olaný seçmesi istenir.
c) Sayýsal Deðerlendirme Skalalarý (Numerical Rating
Scale NRS): Skala aðrýnýn yokluðu (0) ile baþlayýp dayanýlmaz
aðrý (10 ya da 100) düzeyine varýr (25,27).
d) Yüz Ýfadesi Skalasý (Face ScaleFS): Hastanýn yüz
ifadesine yakýn görüntü belirlenir (21,25,27)(Þekil 1).
2. Çok Boyutlu Aðrý Skalalarý
Geniþ kapsamlý hazýrlanmýþ aðrýyý tanýmlayýcý ifadelerin
yer aldýðý skalalardýr. Hastanýn sorulara cevap vermesi istenerek
aðrý deðerlendirilir (1,27).
Aðrý Gidermede/Azaltmada Uygulanabilecek Uygulamalar
- Sýk pozisyon deðiþtirmek,
- Masaj, sýcak, soðuk uygulama yapmak,
- Ilýk banyo yapmak,
- Aðýz bakýmý vermek,
- Lavman, rektal tüp uygulamak,
- Yatak istirahati uygulamak,
- Havalý yatak kullanmak,
- Hastaya parlak ýþýk ve gürültüden uzak, rahat ve sakin bir
ortam hazýrlamak,
- Gevþeme tekniklerini öðretmek,
- Dikkati baþka tarafa çekmek,
- Arzu ettiði kiþilerle görüþmesini saðlamak,
- Hasta ile aðrýyý, nedenlerini ve diðer sorunlarýný konuþmak,
gerekli açýklamalarý yapmak hastayý rahatlatma
yaklaþýmlarýndandýr (10,28).
Þekil 1. Aðrýnýn derecelendirilebilmesi için kullanýlan yüz ifadeleri.
Gaziantep Týp Dergisi 2008, 14:53-58.
55
ÇÖÇELLÝ ve ark.
Geçmiþte yaþanmýþ olan aðrýlarýn, daha sonraki aðrý
algýlamalarýný da etkilediði düþünülerek, aðrý zamanýnda ve
etkin bir þekilde kesilmelidir (23,29). Aðrý kontrolü saðlýkta
yaþam kalitesini belirlemede anahtar bir rol oynamaktadýr.
Devam eden veya dindirilmeyen aðrý hastanýn yaþamýnýn her
alanýnda zararlý ve bozucu etkiye sahiptir. Aðrý, anksiyete ve
duygusal sýkýntý oluþturur; iyilik haline zarar verir; fonksiyonel
kapasiteyi etkiler ve ailesel, sosyal ve mesleki rolleri yerine
getirme yeteneðini engeller.
Böylesi geniþ etkileri nedeniyle aðrýnýn, hastanýn fiziksel,
sosyal ve ruhsal fonksiyonlarýný ciddi bir þekilde etkileyerek
yaþam kalitesini her yönüyle etkilediði ve azalttýðý
görülmektedir. Orta veya þiddetli düzeyde aðrýsý olan hastalarýn
uyku, günlük yaþam aktiviteleri, çalýþma kapasitesi ve sosyal
etkileþimlerinin bozulduðu bildirilmektedir (7,12,14,30,31).
Akut aðrý patofizyolojisi ile ilgili bilgilerdeki artýþa, yeni
analjezik ajanlarýnýn bulunmasý ve uygulama yöntemlerindeki
teknolojik geliþmelere karþýn, cerrahi giriþim geçiren hastalarýn
çoðu yeterli tedavi edilmeyen aðrý deneyimini yaþamaya devam
etmektedir (1,4,32-34).
Etik açýdan, insaný giderilebilecek bir aðrý ile býrakmak
doðru deðildir. Aðrý tedavisi, bir hasta hakkýdýr. Aðrý çeken
herkes, aðrýsýnýn giderilmesini hak etmektedir. Bu hak ise tüm
dünyadaki insan haklarýna saygýdan kaynaklanmaktadýr (35).
Aðrýyý tamamen gidermek; kontrol altýna almak mümkün
olmayabilir. Ancak önemli olan aðrýyý hastanýn kendisini rahat
hissettiði sýnýrlarda azaltmaktýr. Bu nedenle hemþirelere bu
konuda büyük sorumluluklar düþmektedir.
Hemþireliðin felsefesi hastayý koruma, savunma ve
rahatlýða ulaþmasýný saðlamadýr. Ancak bu felsefenin
uygulanýp/uygulanamadýðý tartýþýlýr. Çünkü saðlýk bilimlerinde
ve týbbi teknolojik cihazlardaki geliþmelere raðmen, bakýmýndan
sorumlu olduðumuz hastalarýn aðrý þikâyetleri halen devam
etmektedir (4,32-34).
Dolin ve ark. (29) 1973 ve 1999 yýllarý arasýnda postoperatif
aðrý þiddeti ve tedavi yöntemlerine yanýtý ile ilgili yayýnlarý
deðerlendirdikleri çalýþmalarýnda; dinlenme halinde hastalarýn
%26-33´ünün orta þiddetli aðrý, %8-13´ünün þiddetli aðrý
hissettiði ve 1973 yýlýndan 1999 yýlýna kadar þiddetli aðrý
hisseden hasta sayýsýnýn %1.9 oranýnda azaldýðýný
bildirmiþlerdir.
Aðrý deðerlendirmenin en kolay yolu hastaya aðrýsý olup
olmadýðýný sormaktýr. Ancak cevabýn evet veya hayýr olmasý
aðrýyý deðerlendirmek için yeterli deðildir. Deðerlendirmede
aðrýnýn yeri, þiddeti, sýklýðý, süresi, aðrýyý arttýran ve azaltan
faktörler gibi özelliklerin de bilinmesi gerekir (14,21).
Aðrýnýn deðerlendirilmesinde ölçek kullanýmý; hastanýn
sayýlarla veya kelimelerle tanýmladýðý aðrý þiddetini ve niteliðini
objektif hale dönüþtürüp, hasta ve hasta bakýmýný sürdüren
hemþire ve hekimler arasýnda farklý yorumlarý ortadan kaldýrýr
(20,21).
56
Aðrý kiþiye özel olduðu için onu en doðru tanýmlayacak
olan kiþi yine hastadýr. Bunun için hastanýn aðrýsýnýn yerini,
þiddetini, sýklýðýný, süresini sorgulayan; hasta, hemþire ve
hekim arasýnda farklý yorumlara neden olmayacak, her
kullanýmda doðru sonucu verecek, geçerliliði ve güvenirliði
yapýlmýþ aðrý ölçeklerini kullanmak gerekir. Aðrý tanýlamada
kullanýlan, geçerlilik ve güvenirliliði saptanmýþ uluslar arasý
bazý ölçekler; Sözel Kategori, Sayýsal, Görsel Kýyaslama,
Burford Aðrý Termometresi, Mc Gill Melzack Aðrý Soru Formu,
Darmount Aðrý Soru Formu, West Haven Yale Çok Boyutlu
Aðrý Çizelgesi, Anýmsatýcý Aðrý Deðerlendirme Kartý, Wisconsin
Kýsa Aðrý Çizelgesi, Aðrý Algýlama Profili ve Davranýþ
Modelleri dir (16,36).
Hemþire hastaya aðrý bildirimi ve tedavi etkinliðini
deðerlendirirken, hastanýn vereceði bilgilerin çok önemli
olduðunu açýklamalýdýr.
Aðrý tedavisinde hemþirenin yapmasý gereken, tedaviye
etkin olarak katýlmasý, tedavi sonucunu izlemesi, farmakolojik
olmayan aðrý yöntemlerini kullanarak aðrýyý yaþanabilir sýnýrlar
içinde tutarak geliþebilecek sorunlarý önleyebilmesidir.
Hemþire aðrý kontrolünde vazgeçilmez bir role sahiptir.
Aðrý kontrolünde hemþireyi diðer ekip üyelerinden ayýran ve
önemli yapan; hemþirenin hastayla uzun süre birlikte olmasý,
hastanýn önceki aðrý deneyimlerini ve aðrýyla baþ etme
yöntemlerini öðrenmesi ve gerektiðinde bunlardan yararlanmasý,
aðrý ile baþa çýkma stratejilerini hastaya öðretmesi, rehberlik
yapmasý, planlanan tedaviyi uygulamasý, etkilerini ve
sonuçlarýný izlemesi, empatik yaklaþýmý ve sempati saðlamasýdýr
(4,20,31,32,34,37).
AÐRI TEDAVÝSÝNDE HEMÞÝRELÝK SÜRECÝ
a)Tanýlama ve Deðerlendirme:Tanýlamada hemþire, aðrýnýn
yeri, þiddeti, niteliði, baþlangýç süresi, hastanýn aðrýsýný ifade
etme þekli, aðrýyý azaltan arttýran durumlar ve aðrýnýn hasta
üzerindeki etkilerine yer vermeli, sözsüz ve otonomik aðrý
yanýtlarýný deðerlendirmelidir.
b)Aðrý Ýle Ýlgili Hemþirelik Tanýlarý: Aðrý hastanýn yaþamýný
etkilediði için birçok soruna da neden olabilir. Bunlar;
-Anksiyete ve korku,
-Baþ etme mekanizmalarýnýn yetersizliði,
-Fiziksel hareketlerde azalma,
-Kendi kendine beslenememe,
-Halsizlik, boþ zamanlarýný deðerlendirememe,
-Kendi günlük bakým ve hijyenini saðlayamama,
-Aðrýnýn neden olduðu hareketsizliðe baðlý konstipasyon,
-Cinsel isteksizlik,
-Uyku bozukluðu,
-Sosyal izolasyon,
-Bilgi eksikliði,
-Düþünme sürecinde bozulmadýr (28).
Hemþire hasta hakkýnda bilgi toplarken bu olasý sorunlara
karþý uyanýk olmalýdýr.
Gaziantep Týp Dergisi 2008, 14:53-58.
ÇÖÇELLÝ ve ark.
c) Hemþirelik Bakým Planlarý: Hastalar çektikleri aðrý
nedeniyle genellikle korku ve öfke duyarlar. Aðrý
oluþturabilecek giriþimler dikkatli, nazik yapýlmalý ve sözel
olarak hastanýn rahatsýzlýðýnýn kabul edildiði belirtilmelidir.
Yapýlacak iþlemler hakkýnda hastaya yeterli bilgi verilmeli,
hastanýn sorularý cevaplanmalýdýr.
Hastanýn bakým planýný yaparken;
-Hasta bir bütün olarak ele alýnmalý
-Hastanýn korkularý tanýmlanmalý, bunlarý gidermek için
giriþimler planlanmalý
-Hasta ve hasta yakýnlarýnýn bilgi eksikliði giderilmeli
-Aðrýnýn kaynaðý bulunmalý ve aðrýyý azaltmak için masaj,
sýcak-soðuk uygulama, uygun pozisyon verme gibi önlemler
alýnmalý
-Aðrýnýn artmasýna neden olan sebepler (iþtahsýzlýk,
konstipasyon, dizüri gibi) için planlama yapýlmalý
-Analjeziklerin yan etkileri azaltýlmalý ya da giderilmeli
-Hastanýn daha önceki aðrý deneyiminde aðrýsýný azaltan
giriþimler sorulmalý ve buna benzer bilgiler için hastanýn
kayýtlarý incelenmeli
SONUÇ
Aðrý tedavisi multidisipliner ekip yaklaþýmýný gerektirir.
Bu ekibin vazgeçilmez üyesi hemþiredir. Hastayý rahatlatma
felsefesi üzerine kurulmuþ olan hemþirelik mesleðinin
uygulayýcýsý olan hemþirenin aðrý kontrolündeki rolü; aðrýnýn
nedenlerini, özelliklerini, aðrý kontrolüne etkileyen faktörleri,
prevalansýný, deðerlendirmesini ve aðrý geçirme yaklaþýmlarýný
bilerek, ekibin aktif bir üyesi olarak çalýþmak ve hastayý
rahatlatmak, iyileþme sürecini hýzlandýrmaya katký saðlayacaktýr.
Bu nedenle hemþirelere aðrýyla ilgili verilen eðitim hizmet içi
eðitim programlarý ile pekiþtirilmeli, eðitim programý konularý
içinde aðrý, aðrý kontrolü ve ilaç dýþý aðrý geçirme yöntemlerine
de yer verilmeli ve tecrübeli hemþirelerin bilgi birikimi ve
deneyimlerinden de faydalanýlmalýdýr.
KAYNAKLAR
1.Öztürk H. Cerrahi aðrý nedeni, etkileri ve cerrahi aðrý neden
geçirilmeli. 1.Ulusal Cerrahi Hemþireliði Sempozyumu, Bursa.
2002;117-125.
2.Rawal N. Acute pain services revisited good from far, far
from Good? Reg Anesth Pain Med. 2002;27:117121.
-Hasta ve hasta yakýnlarýnýn bakýma katýlmasý saðlanmalý
3.Breivik H. How to implement an acute pain service.
Best Pract Res Clin Anesthesiol. 2002;16:527547.
-Hasta, hasta yakýnlarý ya da ekip üyelerinin yanlýþ inançlarý
ve nedenleri saptanmalý, yanlýþ bilgiler düzeltilmeli, bu konuda
eðitim verilmeli
4.Karaçay P, Aslan FE, Selimen D. Acil travma
ünitelerinde aðrý geçirme yaklaþýmlarýnýn belirlenmesi. Aðrý.
2006;8:44-51.
-Aðrý kontrolünde farmakolojik olmayan aðrý giderme
yöntemleri de kullanýlmalý
5.Baran G, Göz F. Aðrý ve aðrýlý hastada hemþirelik süreci.
Sendrom. 2001;13:110-114.
-Aðrýnýn yardým arayýþý nedeni olduðu unutulmamalýdýr
(20,21,37).
6.Berker E, Dinçer N. Kronik aðrý ve rehabilitasyonu. Aðrý.
2005;17:10-16.
d ) Deðerlendirme: Aðrý giderme yöntemlerinin etkinliði
deðerlendirilmelidir. Bunun için aðrý tedavisinden önce ve
sonra hastanýn aðrýsý ile ilgili bilgiler alýnýp kayýt edilmelidir.
Duyusal, davranýþsal ve biliþsel yanýtlarý tedavi öncesi ve
sonrasýnda kýyaslanmalý ve aðrýnýn tedaviye cevabý konusunda
son sözün hastaya ait olduðu unutulmamalýdýr. Eðer aðrý
tedaviye cevap vermediyse, hastadan alýnan veriler tekrar
gözden geçirilmeli ve yeniden planlama yapýlmalýdýr.
7.Cazzola M, Atzeni F, Sanzi-Puttini P. Pain in fibromyalgia
syndrome. J Funct Synd. 2002;2:57-68.
Özer ve ark. (35), hemþirelerin aðrý ile ilgili bilgi ve
davranýþ skorunun orta düzeyde olduðunu, aðrý fizyolojisi ve
aðrýnýn farmakolojik yönetimi konusunda yeterli bilgiye sahip
olmadýklarýný göstermiþtir. Hastaya bakým veren saðlýk
çalýþanlarýnýn aðrý kontrolünde uyguladýklarý giriþimleri
belirlemek amacýyla tanýmlayýcý olarak yapýlan bir çalýþmada
ise, bilgi yönetimi puanýnýn en yüksek bulunduðu, bunu aðrýyý
deðerlendirmenin takip ettiði; en düþük puana ise fiziksel
rahatlýðýn saðlanmasý olduðu saptanmýþtýr. 6-9 yýldýr çalýþanlarýn
bilgi yönetimi ve aðrý tanýlama puanlarý, 6 yýldan az
çalýþanlardan anlamlý düzeyde yüksek olarak saptanmýþ, bu
durum 6-9 yýldýr çalýþan hemþirelerin bilgi birikimi ve
deneyimiyle açýklanmýþtýr (38).
Gaziantep Týp Dergisi 2008, 14:53-58.
8.Campbell LC, Clauw DJ, Kefe FJ. Persistant pain and
depression: a biopsychosocial perspektive. Biol Psychiatry.
2003;54:399-409.
9.Burns JW, Johnson BJ, Devine J, Mahoney N, Pawl R.
Cognitive and phsical capacity process variables predict lungterm outcome after treatment of chronic pain. J Consult Clin
Phsychal. 1998;98:434-439.
10.http://www.agri.com.tr/agri_ve_agri_kontrolu.doc.
11.Gürkök S, Dakak M, Özuslu BA, Genç O, Gözübüyük A,
Görür R, ve ark. Pektus deformitesi düzeltilmesi sonrasý
epidural kateter bolus, epidural kateter devamlý infüzyon ve
parenteral sistemik analjezi etkinliðinin karþýlaþtýrýlmasý. Türk
Göðüs Kalp Damar Cerrahisi Dergisi. 2000;8:701-702.
57
ÇÖÇELLÝ ve ark.
12.Barýþ S, Sarýhasan B, Tür A. Preemptif analjezi: postop
eratif aðrý tedavisindeki yeri. Sendrom, 1999;11:110-113.
31.Eti Aslan F. Politravmada acil bakým. Þelimen D (ed.), Acil
Bakým, 3. Basým, Yüce Yayým, Ýstanbul. 2004;207-229.
13.Bilen A. Travma ve aðrý. Acil Yardým ve Travma El Kitabý
(Sözüer E) Ankara, Feryal Matbaacýlýk. 1997;425-437.
32.Eti Aslan F. Aðrýya iliþkin yanýlgý ve gerçekler. Sendrom.
2002;14:94-98.
14.Kocaman G. Aðrý. Ýzmir, Saray Medikal Yayýncýlýk,
1998;175-198.
33.Silka PA, Roth MM, Geiderman JM. Patterns of analgesic
in trauma patients in the ED. Am J Emerg Med. 2002;20:298302.
15.Erdine S. Aðrý mekanizmalarý ve aðrýya genel yaklaþým.
Aðrý (Erdine S) 3. Baský. Ýstanbul, Nobel Kitapevi. 2007;3748.
16.Aldemir T. Aðrýlý hastalarda aðrý ölçümü. Aðrý (Erdine S)
3. Baský. Ýstanbul, Nobel Kitapevi. 2007;133-149.
17.Yýldýrým YK, Uyar M. Etkili kanser aðrý yönetimindeki
bariyerler. Aðrý. 2006;18:13-17.
18.Rawal N. Postoperatif aðrý tedavisi. Aðrý (Erdine S)1. Baský.
Ýstanbul, Alemdar Ofset. 2000;121-141.
19.Ýnan N, Takmaz S, Özcan A, Dikmen B. Yansýyan omuz
aðrýsý. Aðrý. 2004;16:44-46.
20.Eti Aslan F. Akut aðrý kontrolünde hemþirenin rolü. Akut
Aðrý (Özyalçýn NS) Ankara, Güneþ Kitap Evi. 2005;303-329.
21.Eti Aslan F. Aðrý deðerlendirme yöntemleri, Cumhuriyet
Üniversitesi Hemþirelik Yüksekokulu Dergisi. 2002;6:9-16.
34.Erdine S. Aðrý ve etik. http://www.algoloji.org.tr/etkinlikkitap, 2006.
35.Özer S, Akyürek B, Baþbakkal B. Hemþirelerin aðrý ile
ilgili bilgi, davranýþ ve klinik karar verme yeteneklerinin
incelenmesi. Aðrý. 2006;18:36-43.
36.Dicle A, Dirimeþe E. Aðrý tanýlamasýnda hemþirenin rolü
ve kanýta dayalý rehberlerin önerileri. 8.Ulusal Aðrý Kongresi
Program&Özet Kitabý. 2005;20:137.
37.Yücel A. Aðrý kontrolünde hemþirenin rolü. Aðrý
(Erdine S) 1. Baský. Ýstanbul, Alemdar Ofset. 2000;695-698.
38.Bacaksýz BD, Pirbudak Çöçelli L, Ovayolu N, Özgür S.
Hastaya bakým veren saðlýk çalýþanlarýnýn aðrý kontrolünde
uyguladýklarý giriþimlerin deðerlendirilmesi. 41. Türk
Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneði Dergisi. 2007;35(ek
sayý):72.
22.Uyar M. Akut aðrýlý hastanýn deðerlendirilmesi ve ölçümü.
Akut Aðrý (Özyalçýn NS) Ankara, Güneþ Kitap Evi. 2005;3758.
23.Erdine S. Aðrý sendromlarý ve tedavi. http://www.al
goloji.org.tr
24.Erdine S. Aðrýlar bülteni. http://www.agritr.com
/agriindex.html, 2007.
25.Þahin U. Postoperatif aðrý tedavisi. Türk Anesteziyoloji
Derneði (TARD) Anestezi Uygulama Kýlavuzlarý. 2005;3-5.
26.Eti Z. Akut aðrý servisi organizasyonu. Postoperatif Analjezi
(Yücel A) Ýstanbul, Mavimer Matbaacýlýk Yayýncýlýk Ltd. Þti.
2004;235-239.
27.Özkan A. Kanser hastalýklarýnda aðrý deðerlendirmesi. XIII.
Ulusal Pediatrik Kanser Kongresi Hemþire Programý. 1999;189192.
28.Uludað B. Aðrý hafýzasý. Aðrý. 2005;17:10-16.
29.Dolin SJ, Cashman JN, Bland JM. Effectiveness of
postoperative pain management. Br J Anaesth. 2002;89:23409.
30.Pasero C. Pain in the emergency department. Am J Nurs.
2003;103:73-74.
58
Gaziantep Týp Dergisi 2008, 14:53-58.

Download Report