www.yunus.gov.tr ISSN 1303 - 4456 Yunus Araþtýrma Bülteni 2014 (2): 65-69 Derleme Review Balýk Beslemede Otomasyon Kullanýmý 1 1 1 1* Ýlhan Olcay PERVÝN ,Merve AYDINER ,Ahmet Kaan KARAMANOÐLU , Çaðdaþ GÖKTEPE , 1 1 1 Can SOÐANCI , Ali Yýldýrým KORKUT , Aysun KOP 1 Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Yetiþtiricilik Bölümü, 35100, Bornova/ÝZMÝR * Sorumlu yazar: Tel: (232) 388 32 25, Faks: (232) 388 3685 e-posta: c_goktepe@hotmail.com Geliþ Tarihi: 26.08.2013 Kabul Tarihi: 18.10.2013 Abstract Usage Of Automation in Fish Feeding In this study, the integration and usage of automation in fish feeding through the aquaculture which is the fastest growing nutritional sector was investigated. The aims and aids of using automation were also studied. Furthermore from simple systems to the complicated systems those are used in both hatcheries and seafarms, many fish feeding methods were explained. It is concluded that the systems for feeding automation provides the optimal feed utilization and ability to observe and measure the water quality and fish behaviours to the feed. The subject is important for the fish farms especially those make intensive production on offshore seas or fresh waters. Keywords: Aquaculture, fisheries, fish nutrition, barge. Özet Bu çalýþmada, dünyada son otuz yýlýn en hýzlý geliþen gýda sektörü olarak gösterilen akuakültürün otomasyonla entegrasyonu çerçevesinde; balýk beslemede otomasyon kullanýmýnýn, amaçlarý, günümüzde geldiði boyutlar ve saðladýðý yararlar araþtýrýlmýþtýr. Ayrýca gerek kuluçkahanelerde gerekse balýk çiftliklerinde kullanýlan, basit sistemlerden daha karmaþýk sistemlere kadar çeþitli yem verme metotlarý da incelenmiþ ve açýklanmýþtýr. Yapýlan araþtýrma sonucunda balýk beslemede kullanýlan otomasyon sistemlerinin, verilen yemlerin iyi bir þekilde deðerlendirilmesine imkan sunduðu; ayrýca saðladýðý ölçüm ve gözlem tertibatlarýyla balýklarýn yem alma davranýþýný gözlemekte ve yem vermede göz önüne alýnan temel su parametrelerinin ölçümünde etkili olduðu sonucuna varýlmýþtýr. Konu, günümüzde özellikle açýk denizlerde veya içsularda entansif su ürünleri yetiþtiriciliði yapan akuakültür tesislerini yakýndan ilgilendirmektedir. Anahtar Kelimeler: Su ürünleri, akuakültür, platform, barç. Giriþ Su ürünleri yetiþtiriciliði tüm dünyada olduðu gibi ülkemizde de özellikle son yirmi yýl içerisinde önemli geliþmeler kaydetmiþtir. Yetiþtiricilikle elde edilen üretim miktarlarý da belirtilen yýllarda bu ölçüde artmýþtýr. 1992 yýlýnda 6.552 ton olarak gerçekleþtirilen su © Su Ürünleri Merkez Arastýrma Enstitüsü Müdürlügü, Trabzon ürünleri yetiþtiriciliði üretimi, 2012 yýlýnda 212.450 ton'a ulaþmýþtýr (TÜÝK). Gelinen noktada artan üretim miktarlarý, tesislerdeki en önemli rutini oluþturan yem verme iþleminin yapýlabilmesi için gereken iþgücü ve maliyeti de beraberinde artýrmaktadýr. 66 Pervin vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (2): 65-69 Otomasyon, bir iþ akýþýnýn, prosedürün veya ekipmanýn insan kontrolü dýþýnda otomatik olacak þekilde dönüþtürülmesidir (Gerovitch, 1999). Su ürünleri yetiþtiriciliðinin büyümesi ile beraber artan iþgücü ihtiyacý tüm dünyada, yetiþtiricilik sistemlerinin otomasyon ile entegrasyonunu ortaya çýkarmýþtýr. Bu sebeple zaman ve iþ gücünden tasarruf etmek ve üretim maliyetlerini azaltmak için mekanizasyonun gerekliliði ortaya çýkmýþtýr (Özkan, 2006). Ülkemizde ise su ürünleri yetiþtiricilik sektöründe otomasyon ihtiyacý özellikle 2007 yýlýnda yayýnlanan ve denizlerde su ürünleri yetiþtiriciliði yapan iþletmelerin karadan asgari 0,6 deniz mili açýða taþýnmasýný zorunlu kýlan teblið ile adeta bir ihtiyaç haline gelmiþtir. Artan üretim kapasiteleri, açýk denizlerin çalýþma koþullarýný zorlaþtýrmasý, uzak mesafelere mesai saatleri içerisinde çok miktarda yem transferinin ve bu yemleri kafeslere aktarabilmenin zorluklarý, yem transferinin yarattýðý yakýt masraflarýnýn artmasý gibi sebeplerle günümüzde birçok üretici firma otomasyon kullanýmýný benimsemiþtir. Bu kapsamda akuakültür tesisleri, yem verme iþleminin gerçekleþtirilmesinde çeþitli otomasyon sistemleri kullanýmýna yönelmiþlerdir. Sistemler sadece yem atýmýnýn gerçekleþtiði ekipmanlar olmakla kalmamýþ, ayný zamanda balýk davranýþlarýnýn gözlenebildiði, kayýt tutmada insan hatalarýný asgariye indiren, hatta otomatik kayýt tutan sistemler haline gelmiþlerdir. Basit sistemlerden, karmaþýk bilgisayar destekli sistemlere kadar ülkemizde bu tip otomasyon örneklerinin kullanýldýðý birçok tesisi görmemiz mümkün hale gelmiþtir. Balýk Beslemede Kullanýlan Otomasyon Tipleri Yetiþtiricilikte yem ana üretim maliyetini büyük ölçüde oluþtuan bir etkendir (Korkut ve Yýldýrým, 2003). Bununla birlikte bilinçsizce yapýlan besleme oldukça fazla yem sarfiyatýna, ekonomik kayba ve büyük miktarlarda atýk çýkýþýna yol açmaktadýr (Bureau vd., 2001). Günümüzde gerek kuluçkahanelerde gerekse denizlerde veya içsularda entansif akuakültür gerçekleþtiren tesislerde otomasyon sistemleri kullanýlabilmektedir. Bu sistemler tamamen mekanik basit sistemler olabildiði gibi, elektrik sistemleriyle desteklenen, kompleks mekanik sistemler olarak da kullanýlabilmektedir. Herhangi bir elektrik enerjisi gerektirmeyen mekanik yem verme sistemlerine örnek olarak sarkaçlý yemlikler ve bant sistemli yemlikler verilebilmektedir. Sarkaçlý yemlikler, belli hacimde depo, yem küreciði ve su içerisine kadar uzanan bir metal çubuktan oluþan, balýðýn bu metal çubuða dokunmasý ile yemin suya dökülmesini saðlayan bir yemleme aracýdýr. Bant sistemli yemlikler ise daha çok kýrma, granüle veya toz yemlerin veriliþinde kullanýlan; bir saat vasýtasiyle devamlý hareket halinde bulunan bant üzerindeki yemin belli bir süre içerisinde havuz suyuna dökülmesini saðlayan yemlik tipidir (Hoþsu ve Korkut, 2004). Entansif yetiþtiricilikte rantabilite unsuru göz önüne alýndýðýnda bu iki tip mekanik sisteminin de günümüzde yaygýn olarak kullanýlmadýðý görülmektedir. Papandroulakis ve Divanach (2002), akuakültür yapýlan bir kuluçkahanede kurduklarý, bilgisayar destekli bir otomatik yem verme sistemi ile, larvalarýn günlük besin ihtiyacýna uygun yem verme iþlemini 24 saat boyunca otomatik olacak þekilde gerçekleþtirmiþlerdir. Ayný sistemde çözünmüþ oksijen konsantrasyonu, sýcaklýk ve pH gibi parametrelerin izlenebilirliðini de saðladýklarýný belirtmiþlerdir. Bu çalýþma neticesinde bu sistemlerin sadece pelet ve ekstrüder yemlerin veriliþinde deðil, kuluçkahanelerde canlý yemlerin veriliþinde de kullanýlabileceði görülmektedir. Pervin vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (2): 65-69 Denizlerde ve içsularda kurulu balýk çiftliklerinde ise yaygýn olarak üç tip yem verme iþlemi görülmektedir. Bu yöntemler: serbest (el ile), hava üflemeli (pnömatik) sistemler ile platform (barge) sistemleridir. 67 Pnömatik (hava üflemeli) yem verme sistemlerinde (ªekil 2), yem taþýnan tekneye ilave edilen hava kompresörlü bir sistem yardýmýyla yem verilmektedir. Sistem genellikle 50-150 kilogram olarak depolanabilen yemin kafeslere ulaþtýrýlmasýný saðlar. Bu sistemlerde elle beslemeye göre daha dar bir alana; ancak daha uzak mesafelere yemi ulaþtýrmak mümkündür. Kompresör gücünü ayarlamak suretiyle göre tüm kafesin çapýna yetebilecek uzaklýkta yem atýmý yapýlabilmektedir. Sistemlere eklenen basit sayaçlar yardýmý ile ne kadar yem atýmý gerçekleþtirildiðini görmek de mümkündür. Þekil 1. Serbest (El Ýle) Yem Verme Ýþlemi Örnek Görünümü Serbest yem verme, el ile veya mutfak küreði gibi basit aletlerle yapýlan yem verme iþlemidir (ªekil 1). Personelin fiziksel becerisinin ve yorgunluk gibi faktörlerin yem verme üzerinde tamamen etkili olduðu, günümüzde üretim hacmi düþük iþletmelerce kullanýlan, genellikle küçük çaplý (5-15m) kafeslerde etkili olabilen bir yöntemdir. Ýþlemin avantajý balýklarýn birbirleriyle olan etkileþimlerini inceleme ve balýk davranýþlarýný gözleyebilme fýrsatýný sunmasýdýr. Ancak bu yöntemde fazla veya eksik yem verme, yemin doðru yere atýlmamasý gibi birçok etkenden ötürü FCR üzerindeki olumsuz etkiye baðlý ekonomik kayýplar oluþturabileceði bilinmektedir (Schipp, 2007). Þekil 2. Hava Üflemeli (Pnömatik) Yem Verme Ýþlemi Örnek Görünümü Platform (barç) sistemleri (ªekil 3), birçok kafesin yem verme iþleminin tek bir kontrol odasýndan yönetilebildiði, açýk denizlerde saðladýðý alan ile alet, ekipman ve yem depolamanýn mümkün olabildiði tesislerdir. Bugün birçok iþletme tarafýndan kullanýlan bu sistemlerde kontrol odasýnýn/tesisinin büyüklüðü ve tasarýmý, üretim yapacak firmalarýn isteði doðrultusunda gerçekleþtirilebilmektedir. Bu sistemler genellikle að kafes tesislerini karadan ulaþýmýnýn zaman aldýðý iþletmelerde kullanýlmaktadýr. Tasarýmdaki opsiyonlara baðlý olarak sistemlerde su altý ölçüm, 68 Pervin vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (2): 65-69 kameralarla izleme, vinç ekipmanlarý ile entegrasyonlarý da görmek mümkündür. Sistemlerin enerjisi ise çoðunlukla jeneratörlerle saðlanmaktadýr. Fakat açýkhava koþullarý düþünüldüðünde sistemlerin rüzgar ve güneþ enerjileriyle çalýþabilmesi de mümkündür. Barç ünitelerinde yem verme, hava üflemeli (pnömatik) sistem tabanlý olarak, kafeslerin merkezinde bulunan döner serpiciler aracýlýðýyla gerçekleþmektedir. Serpiciler elektrik motoru ile çalýþabildiði gibi motorsuz da olabilmektedirler. Kendi ekseni etrafýnda 360 derece dönebilen bu serpiciler sayesinde yem verme iþlemi kafesin merkezinden, serpicinin taradýðý açý boyunca eþit miktarda olacak þekilde gerçekleþmektedir. Bilgisayar sistemlerinin kullanýldýðý bu tesislerde, verilen yemlerin kaydýnýn tutulmasý tamamen otomatik olarak gerçekleþtirilebilmektedir. Ayrýca yemin birim zamandaki atým hýzý veya atým miktarý gibi parametreler ayarlanabilmektedir. Böylelikle yem vermede insan hatalarýnýn önüne geçilebilmekte, balýðýn yemi alabilmesi azami ölçüde saðlanmakta ve sucul ortama tüketilmemiþ yem girdisinin minimal düzeye inmesi saðlanabilmektedir. Sonuç Akuakültürde tesislerin artan üretim kapasiteleri göz önüne alýndýðýnda doðru yem vermenin önemi ve ekonomik etkileri, iþletmelerin geleceðini belirleyen unsurlar haline gelmiþtir. Ülkemiz açýsýndan düþündüðümüzde ise, yürürlükte olan mevzuat kapsamýnda denizel yetiþtiricilik yapan iþletmeler kýyýdan asgari 0,6 deniz mili uzaklýkta olacak þekilde açýk denizlere taþýnmýþtýr (Yýldýrým ve Özden, 2007). Ayrýca son yýllarda içsu balýklarý yetiþtiriciliðindeki artýþ da deðerlendirildiðinde rutin iþlemlerin; özellikle yem verme iþleminin insan gücüyle gerçekleþmesinin zor bir hale gelmesi, buna baðlý olarak yakýt, iþçilik gibi maliyeti artýran unsurlarýn ortaya çýkmasý, akuakültürde en büyük kalemi oluþturan yemin verilme aþamasýnda, maksimum verim saðlanmasý adýna otomasyon kullanýmýný zorunlu hale getirmiþtir. El ile veya hava üflemeli yemleme yapýlan bir að kafes iþletmesi ile platform kullanan bir iþletmenin karþýlaþtýrýlmasý yapýldýðýnda platform sistemi olan að kafes iþletmelerinin diðer iþletmelere göre daha büyük çapta kafeslerle ve daha derin alanda çalýþabilmeyi saðlamakta olduðu görülmektedir. Buna baðlý olarak barç sistemlerinde yüksek stoklama miktarý gerçekleþtirilebilmesi mümkündür. Ayrýca barç sistemi için gerekli insan gücünün, diðer að kafes iþletmelerine göre daha az olduðu görülmektedir. Ýçerdiði malzemenin ve teçhizatýn fazla oluþundan ötürü barç sistemlerinin ilk yatýrým maliyetlerinin, diðer sistemlere oranla yüksek olduðu bilinmektedir. Ancak gerek FCR'de saðlayacaðý iyileþtirmeden dolayý, gerekse personel (iþçilik) maliyetindeki düþüþten dolayý bu sistemler kýsa bir sürede kendilerini amorti edebilecek durumdadýrlar. Bunun yaný sýra iþletmeye saðladýðý izleme, ölçüm, depolama ve kayýt tutma gibi avantajlar, barç sistemlerini yaygýn kullanýlýr hale getiren unsurlardýr . Diðer taraftan balýk beslemede otomasyon kullanýmý, verilen yemin balýða ulaþamadan su ortamýna geçiþini önlemede saðladýðý avantaj ile çevre dostu sistemler olarak görülebilirler. Bu sayede yoðun üretim yapan akuakültür tesislerinde oluþabilecek potansiyel kirliliðin engellenmesi yönünden de fayda saðladýðý sonucunu çýkarabilmek mümkündür. Kaynaklar Bureau, P.D., J.D. Bevan and C.Y. Cho., 2001, Towards More Rational Feeding Practices, Fish Nutrition Research Laboratory Dept. Of Animal and Poultry Science, University of Guelph, 1-7. Gerovitch S., 1999, Automation, http: // web.mit.edu / slava /homepage /articles /Gerovitch-Automation.pdf (E.T: 07.10.2013). Pervin vd. / Yunus Arþ. Bül. 2014 (2): 65-69 Hoþsu B.,Korkut A.Y., Kop A., 2004, Balýk Besleme ve Yem Teknolojisi II, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yayýnlarý , ISBN 975-483-369-9. Korkut A.Y., Yýldýrým Ö., 2003, Türkiye'de Su Ürünleri Yetiþtiriciliði ve Yetiþtiricilikte Alternatif Yem Kaynaklarý, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, Cilt 20, Sayý, /Issue (1-2): 247 – 255. Mevzuat Bilgi Sistemi, Denizlerde Balýk Çiftliklerinin Kurulamayacaðý Hassas Alan Niteliðindeki Kapalý Koy ve Körfez Alanlarýnýn Belirlenmesine Ýliþkin Teblið, http: // www. Mevzuat. Gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=9.5.11034&s ourceXmlSearch=&MevzuatIliski=0 , (E.T: 14.06.2013). 69 Özkan B., 2006, Kültür Balýkçýlýðýnda Mekanizasyon, Sümae Yunus Araþtýrma Bülteni, 6:3:4-9. Papandroulakis N., Divanach P., 2002, Automation for Intensive Fish Hatcheries, Global Aquaculture Advocate, Haziran 18-19. Schipp G., Bossmans J., ve Humphrey J., 2007, Northern Terriority Barramundi Farming Handbook, ISBN 0 7245 4727 4: 38-39. TÜÝK, Türkiye Ýstatistik Kurumu Web Sayfasý www.tuik.gov.tr (E.T.: 15.06.2013) Yýldýrým Þ., Özden O., 2007, Að Kafes Yetiþtiriciliðine Uygun Deniz Sahasý Belirlenmesinde Örnek Bir Çalýþma, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, Cilt/Volume 24, Sayý/Issue (1-2): 185–189.
© Copyright 2024 Paperzz
