Folik asit metabolizmasının … Parkinson, Alzheimer, bipolar ve Ģizofrenik bozukluklara … 378 _____________________________________________________________________________________________________ Derleme / Review Folik asit metabolizmasının biyokimyasal ve moleküler açıdan Parkinson, Alzheimer, bipolar ve Ģizofrenik bozukluklara etkisi Korkut ULUCAN,1 Mesut KARAHAN,2 Esra SAĞLAM3 _____________________________________________________________________________________________________ ÖZET Folatlar, hücre metabolizması için büyük öneme sahip B vitamini türevleridir. Hücrelerde bölünme, büyüme, amino asit ve pürin bazlarının biyosentezinde görev alırlar. Metilentetrahidrofolat redüktaz enzimi folatların metabolizmasında önemlidir ve bu enzimi kodlayan gendeki bazı varyasyonlar, genin kodladığı enzimin çalıĢma hızına etki ederek hücrelerde sorunlara neden olabilirler. Eksiklikleri noral tüp defektleri gibi embriyonel sorunlardan konjenital anomalilere kadar geniĢ yelpazede patolojilerin oluĢmasına neden olabilir. Son yıllarda metilentetrahidrofolat redüktaz genindeki varyasyonlar ile Parkinson, Alzheimer, bipolar ve Ģizofrenik bozukluklar gibi nörolojik ve psikiyatrik hastalıklar arasında iliĢkiler kurulmuĢ ve bu varyasyonarın bazı hastalıkların oluĢumundaki önemleri ortaya çıkarılmıĢtır. Bu derlememizde folik asit hakkında kısa bir bilgi verildikten sonra folik asidin ve metabolizmasında görev alan metilentetrahidrofolat geninin Parkinson, Alzheimer, bipolar ve Ģizofrenik bozukluklarla iliĢkisinin önemini belirtmeyi amaçladık. (Anadolu Psikiyatri Derg 2013; 14:378-382) Anahtar sözcükler: Folik asit, metilentetrahidrofolat redüktaz geni, C677T, Parkinson, Alzheimer, bipolar bozukluk, Ģizofreni Biochemical and molecular effects of folic acid metabolism to Parkinson, Alzheimer, bipolar and schizophrenic diseases ABSTRACT Folates are the vitamin B derivatives that play important roles on cell metabolism. They function in cell proliferation, cell growth, amino acid and purine biosynthesis. Methylenetetrahydrofolate reductase enzyme is crucial for folate metabolism and some variations in the gene that encode the enzyme may cause some problems affecting enzyme kinetics. Absence of folates causes a range of pathologies from neural tube defects to congenital anomalies. Recently, variations in the methylenetetrahydrofolate reductase gene are associated with neurological and psychiatric diseases like Parkinson‟s, Alzheimer‟s and bipolar diseases and the role of these variations in these diseases were better diagnosed and described. In this review, upon giving brief information about folates, we aim to specify the association of methylenetetrahydrofolate reductase gene with Parkinson‟s, Alzheimer‟s, bipolar and schizophrenic diseases. (Anatolian Journal of Psychiatry 2013; 14:378-382) Key words: folic acid, methylenetetrahydrofolate reductase gene, C677T, Parkinson, Alzheimer, bipolar disorder, schizophrenia _____________________________________________________________________________________________________ FOLĠK ASĠT Folik asit (pteroil glutamik asit) suda çözünebi- len B vitamini grubunun bir üyesidir ve folik asit ve türevleri genel olarak folat olarak adlandırıl- _____________________________________________________________________________________________________ 1 Yrd.Doç., 3 Doç.Dr., Üsküdar Üniv., Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fak., Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü, Ġstanbul Yrd.Doç., Üsküdar Üniversitesi, Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi, Biyomühendislik Bölümü, Ġstanbul YazıĢma Adresi/Adress for correspondence: Yrd.Doç.Dr. Korkut ULUCAN, Üsküdar Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi, Haluk Türksoy Sok. No.14, 34662 Üsküdar/Ġstanbul, Türkiye E-mails: korkut.ulucan@uskudar.edu.tr, korkutulucan@hotmail.com GeliĢ tarihi: 29.03.2013, Kabul tarihi: 16.05.2013 doi: 10.5455/apd.40636 2 Anatolian Journal of Psychiatry 2013; 14:378-382 Ulucan ve ark. 379 _____________________________________________________________________________________________________ maktadır. Ġlk olarak 1941 yılında ıspanak yapraklarından izole edilmiĢ ve beĢ yıl sonra da in vitro sentezi yapılmıĢtır. Folatlar hücre proliferasyonu, DNA sentezi ve regülasyonu, hücre büyümesi, DNA hasar onarımı, monoamin sentezi ve merkezi sinir sisteminde transmitterlerin sentezi gibi birçok nörolojik olayın gerçekleĢmesinde ve düzenlenmesinde rol alır. Aynı zamanda epigenetik düzenlemelerde sitozin metilasyonunda da metil kaynağı olarak kullanılmak1 tadır. taĢımadır, ama küçük miktarlarda pasif diffüzyon da görülebilir. Folatların kullanımı ve depolanması insanlarda iç ve dıĢ birçok etkene bağlıdır. Örneğin, alkol bağımlılarında, bağırsaklarda folat emilimi engellenir veya çok azalır. Sigara içenlerde serum folat konsantrasyonları düĢüktür. Folatların emilimlerinde sorun yaĢayan bireylerde sindirim rahatsızlıkları ve bazı 2 ilaçlara karĢı duyarlılık oluĢur. Folat eksikliği konjenital anomalilere, Alzheimer, Parkinson, depresyon gibi sinir sistemi hastalıklarına, akciğer ve pankreas kanserlerine, anemiye ve bazı sindirim sistemi hastalıklarına yol 2 açabilir. Folat türevi bileĢikler organogenez ve embriyogenez için de gereklidir. Hamile kadınların gebelikten bir ay önce baĢlayarak özellikle hamileliğin 20 haftasına kadar düzenli folik asit ve B kompleks vitaminlerini almaları gerekmek3 tedir. Bu dönemlerdeki folat eksiklikleri nöral tüp defektleri (NTD), zihinsel sorunlara ve sakat 4 doğumlara neden olabilmektedir. Gıdalar içinde doğal olarak bulunan poliglutamatlar ince bağırsakta konjugaz enzimi ile monoglutamil formlarına hidroliz olur ve 5-metiltetrahidrofolat (5-metil THF) ya da 10-formiltetrahidrofolata (10-formil THF) metillenir. OluĢan bu metabolitler karaciğer ve diğer dokulara kan yolu ile taĢınır. Sentetik folik asit bağırsakta tetrahidrofolata indirgenir, ya değiĢtirilmeden enterohepatik dolaĢım ile taĢınır veya 5-metil THF‟ye metillenir. Aktif hücre içi folat taĢınması, indirgenmiĢ folat taĢıyıcısı veya folat reseptörleri ile olur. Hücre içinde monoglutamiller yeniden poliglutamat türevlerine dönüĢür, birikir ve 5 metabolize olur. Folatların emilimi ve taĢınması Folatların kaynağı Folatların emilimi ortamın pH‟sına, folat konsantrasyonuna ve taĢıyıcı proteinlerin iĢlevine bağlıdır. Folat emiliminde asıl önemli yol aktif Folatlar doğal olarak sebzelerden ve hayvansal 6,7 besinlerden elde edilebilir (Tablo 1). Tablo 1. Bazı hayvansal ve bitkisel folat kaynakları ve içerdikleri folat oranları _____________________________________________________________________________________________________ Ġçerdikleri folat oranları Besinler _____________________________________________________________________________________________________ ≤5.0 5.1-50.0 50.1-150.0 150.1-250.0 ≥ 250.1 Tereyağ, erik, krema, Ģeftali, ringa balığı, hindi, süt, kayısı Elma, mısır gevreği, tavuk, uskumru, morina, hindi, çilek, patates, muz, taze peynir, buğdayçavdar ekmeği, beyaz pirinç, portakal, buğday, havuç, kivi, domates Kahverengi pirinç, buğday unu 500 tipi, karnabahar, avokado, yeĢil bezelye, tavuk yumurtası, ceviz, fındık, marul, yulaf, brokoli, brüksel lahanası, bakla, kuĢkonmaz KurutulmuĢ bezelye, soya fasulyesi filizi, zenginleĢtirilmiĢ mısır gevreği, maydanoz yaprağı, kurutulmuĢ beyaz fasulye, ıspanak Buğday kepeği, kurutulmuĢ soya fasulyesi, tavuk karaciğeri, ekmek mayası _____________________________________________________________________________________________________ Folatların iĢlevi ve metabolizması Ġnsanlarda folatlar, aminoasit ve nükleik asit metabolizmalarında koenzim olarak kullanılır. Bu aĢamadaki temel rolleri pürin bazlarının, metiyonin gibi amino asitlerin biyosentezlerinde rol almaktır. Eksiklikleri amino asit sentezinde, özellikle methionin ve türevleri ile pürin sentezinde sorunlara neden olmaktadır. Diyetle alınan folatlar yüksek sıcaklığa, ıĢığa (özellikle UV‟ye), oksijen konsantrasyonuna, bakır ve demir gibi iyonlara, alkali ortama karĢı duyarlıdır. Vücutta depolanmaları sırasında daha az sindirilebilen yapılara okside olurlar. Ayrıca diyetle alınan folat türevlerinin %50-80‟lik kısmı yemek hazırlanması iĢlemleri sırasında 5 (örneğin, yemeğin ısıtılması) bozulur. Folik asitin NTD veya diğer konjenital anomalilerin engellenmesinde, tek baĢlarına kullanılmalarından çok, 0.4-0.8 mg folik asit içeren multivitaminler halinde alınmalarının daha etkili oldu8 ğu bildirilmiĢtir. Anadolu Psikiyatri Derg 2013; 14:378-382 380 Folik asit metabolizmasının … Parkinson, Alzheimer, bipolar ve Ģizofrenik bozukluklara … _____________________________________________________________________________________________________ ġekil 1. Folik asit metabolizması [10]: MTHFR: metilentetrahidrofolat redüktaz, MS: Metiyonin sentetaz CS: Sistatyonin-β sentetaz, CL: Sistatyonin-γliyaz, BHMT: Betain homosistein metil transferaz, MT: Metil transferaz SAM: S-adenozilmetiyonin, SAH: S-adenozilhomosistein, THF: Tetrahidrofolat, DMG: Dimetilglisin. Konjenital anomalilerin önlenmesinde folik asit takviyesinin önemi Folat eksikliği, biyosentez yolaklarının bozulmasına neden olarak temel iĢlem olan hücre çeĢitliliği ve farklılaĢmayı (organogenezi-organlaĢma) engeller ve en önemli nedeni yetersiz beslenmedir. Hamileliğin ilk dönemlerinde folik asit takviyesi merkezi sinir sitemi (MSS), kardiyovasküler ve üriner sistem hastalıklarının oluĢma riskini ve NTD riskini azaltır. Polonya‟daki Sağlık ve Yardım Departmanı (Department of Health and Welfare) tarafından 1997‟de yapılan çalıĢmalarda hamileliğin ilk haftalarında her gün 0.4 mg folik asit alımı ile bu riskin azaldığı görülmüĢtür. NTD‟den etkilenen çocuğu olan annelere, bir sonraki hamileliklerinde aynı hastalığın yineleme riskini azaltmak için hamileliklerinden en az dört hafta önce baĢlanmak üzere daha yüksek dozda folik asit (4 mg/gün) baĢlaması önerilir. Folik asitin insan organizması için toksik etkisi yoktur, kaĢıntı ve ateĢ gibi bazı alerjik reaksiyonlar gösterebilir. Günlük olarak yüksek dozda folik asit alımı, antiepilektik ilaçların aktivitesini azaltabilir veya B12 vitamin eksikliği tanısını zorlaĢtırabilir. Yüksek dozda folik asit alımı, pernisiyöz anemi belirtilerini maskeleyerek tanıyı ve tedaviyi yavaĢlatır. Bu yüzden folik asit alımı, doktor kontrolündeki tedaviler dıĢında, günlük 1 2 mg‟ı geçmemelidir. Alzheimer, bipolar bozukluklar, parkinsonizm ve Ģizofrenik hastalıklarda metilentetAnatolian Journal of Psychiatry 2013; 14:378-382 rahidrofolat redüktaz (MTHFR) geninin rolü Metilentetrahidrofolat redüktaz (MTHFR) geni, kromozom 1p36.3‟e lokalizedir ve 656 aminoasitlik MTHFR enzimini kodlar. MTHFR enzimi, 5,10 metilentetrahidrofolatı (5,10-metilen THF) 5-metil tetrahidrofolata (5-metil THF) demetile 9,10 ederek dönüĢtürür (ġekil 1). OluĢan 5-metil THF, DNA regülasyonunda DNA‟nın metilasyonu ve methionin aminoasidi için metil grubu sağlayıcısıdır, 5,10-metilen THF ise deoksiüridilatın timidilata dönüĢümünde rol alır ve aynı zamanda pürin sentezi için 10-formil THF‟a 11 okside olmaktadır. MTHFR geninde yaygın iki polimorfizm belirlenmiĢtir. Bu polimorfizmlerden en sık olanı ve üzerinde en fazla çalıĢılanı C677T varyasyonudur. Bu polimorfizm açısından CC ve CT genotipindeki bireyler normal aktiviteye sahip enzim kodlarken TT genotipindeki bireyler, in vitro koĢullarda normal enzim aktivitesine göre %35 daha yavaĢ çalıĢan varyantını kodlamaktadır. Bu yavaĢ çalıĢmanın sonucu olarak 5-metil THF düzeyinin azaldığı, 5,10-metilen THF miktarı ile plazma homosistein düzeyinin arttığı (hiperhomosisteinemi) 12 belirlenmiĢtir. Günümüze kadar yapılan çalıĢmalarda, düĢük plazma ve eritrosit folat düzeylerinin, düĢük serum B12 düzeylerinin, folat ve B12‟den yoksul beslenme ve yüksek serum homosistein düzeylerinin Alzheimer, Parkinson, bipolar bozukluklar ve depresyon oluĢum riskini artır13-15 dığı gösterilmiĢtir. Bununla beraber, düĢük Ulucan ve ark. 381 _____________________________________________________________________________________________________ folat düzeyine sahip kiĢilerde fluoksetin gibi antidepresan ilaçlara karĢı zayıf yanıt olduğu 16 gözlenmiĢtir. Folat, B6 ve B12 takviyelerinin yüksek bulunduğu olgularda bu suplementlerin depresyon belirtilerine karĢı koruma sağladığı 14 gösterilmiĢtir. Bununla beraber yüksek folat içerikli beslenen Hong Kong ve Taiwan popülasyonlarında da depresyon sürelerinin oldukça 17 kısa olduğu belirtilmiĢtir. Hamilelik sırasında folat eksikliği veya MTHFR polimorfizmlerinin etkisinde fetüste oluĢabilecek nöral tüp defektlerinin de beyin geliĢimine negatif etki yapabileceği gösterilmiĢtir. Azalan metilasyon etkisi de hücre membranlarında bozulmalara ve miyelin yapılarına zararlı etkilerde bulunarak sinir siste18 mi sorunlarına yol açtıkları gösterilmiĢtir. Mansoori ve arkadaĢları, MTHFR C677T ve A1298C polimorfizmlerinin Alzheimer ve vasküler demansın prognozundaki etkilerini araĢtırmıĢ, 677 T alelinin ve 1298 C alelinin Alzheimer hastalığının oluĢmasında önemli bir etkisinin olduğunu göstermiĢ ve Alzheimer hastalığında tek bir genin değil, birçok genin etkisinin oldu15 ğunu vurgulamıĢtır. Hua ve arkadaĢları 3299 Alzheimer hastası ve 4363 kontrolü içeren meta-analiz çalıĢmasında Asya kökenli popülasyonda 677 TT genotipinin istatistiksel olarak anlamlı bir fark yaratarak hastalığın oluĢmasın19 daki önemini belirtmiĢtir. Zhang ve arkadaĢları benzer bir meta-analiz çalıĢmasında, 19 farklı olgu kontrol çalıĢmasını analiz etmiĢ ve doğu Asya popülasyonunda 677 TT genotipinin oldukça baskın olduğunu göstererek Alzheimer hastalığının prognozunda bu gen bölgesinin 20 önemli role sahip olduğunu bildirmiĢtir. Ellingrod ve arkadaĢları Alzheimer ve bipolar bozukluk hastalarında metabolik sendrom ve kardiyovasküler sorunların geliĢmesinde MTHFR ve 21 COMT genlerinin öneminden söz etmiĢtir. ġizofreni ve bipolar bozuklukların patogenezinde, günümüze kadar MTHFR genini de içine alan birçok çalıĢma yapılmıĢtır. Bu çalıĢmalar ortak ve net bir sonuç vermedikleri için MTHFR geninin bu hastalıkların oluĢumundaki yerinin belirlenmesi oldukça zordur. ġizofreni ve bipolar bozuklukların oluĢumu multi-faktöriyel bir yapıya sahip olduğu için bu hastalıkları Mendelyen kalıtım kalıpları ile açıklamak oldukça zordur. Bipolar bozukluklar ve MTHFR C677T polimorfizminin iliĢkisinin araĢtırmasına yönelik bir meta-analizde ise, 1457 bipolar ve 2169 sağlıklı birey C677T gen polimorfizmi açısından analiz edilmiĢ ve hastalık ile ilgili istatistiksel olarak 22 anlamlı bir iliĢki bulunmuĢtur. Ancak yapılan baĢka bir meta-analiz çalıĢmasında aynı anlam23 lı sonuç bulunamamıĢtır. Parkinson hastalığı ile MTHFR polimorfizmleri arasındaki iliĢkiyi belirlemeye çalıĢan birçok çalıĢma vardır. Bialecka ve arkadaĢları, 248 Parkinson hastası ve 254 kontrol üzerinde yaptığı çalıĢmada MTHFR C677T polimorfizminin tek baĢına etkili olmadığını, ancak hasta grubunda homosistein plazma değerlerinin yüksek olduğunu, bunun nedenlerinden birinin MTHFR C677T polimorfizmi olduğu için Parkinson hastalığının erken tanısının konmasında C677T polimorfizminin önemli role sahip olduğunu bil24 dirmiĢtir. Gorgone ve arkadaĢları, 60 Parkinson hastasında yaptıkları analizde MTHFR geninin istatistiksel açıdan olmasa da, hasta grubunda alelik dağılımının daha sık olduğunu, artan plazma homosistein miktarları ile bağdaĢtırıldıklarında Parkinson hastalığının prognozunda önemli bir etkiye sahip olduğunu bildir25 miĢtir. Fong ve arkadaĢları, Tayvan‟da yaĢayan Çin kökenli 211 Parkinson hastası ve 218 kontrolün folik asit metabolizmasında rol alan MTHFR, MTR ve MTRR gen polimorfizmleri ile karĢılaĢtırdıklarında genlerin bireysel değil, haplotip olarak hastalığın oluĢmasındaki rolünü 26 göstermiĢtir. Lin ve arkadaĢları yaptıkları çalıĢmada 677TT genotipinin yaĢ durumuna bakmadan hastalığın oluĢması için önemli bir 27 belirteç olduğunu bildirmiĢtir. Bir baĢka çalıĢmada, MTHFR C677T polimorfizminin „T‟ alelinin dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda normal çocuklara göre istatistiksel açıdan anlamlı olarak yüksek olduğu belirtmektedir. Bu kiĢilerde „TT‟ genotipinin hastalık ile bağlantılı ve hastalığın prognozunda öneme sahip olduğu, „C‟ allelinin de koruyucu etkisi olabileceğinden söz edilmiĢtir. Sonuç olarak, folik asit kullanımı veya metabolizmasındaki sorunların Parkinson, Alzheimer, bipolar ve Ģizofrenik bozukluklardaki rolleri tam olarak aydınlatılamasa da, büyük etkilerinin olduğu bilinmektedir. Özellikle aile öyküsü olan bireylerde tarayıcı ve koruyucu test panellerinin geliĢtirilmesinde, biyokimyasal açıdan folik asit metabolizmasının incelenmesi, moleküler açıdan da bu metabolizmadaki gen varyasyonlarının saptanması önem taĢımaktadır. Denek sayılarının fazla olduğu bir pilot çalıĢma ile bu hastalıklardaki folik asidin hem biyokimyasal açıdan metabolizmasının izlenmesi, hem de moleküler açıdan yapılacak olan genotipleme ve alelik çalıĢmaların büyük önem taĢıyacağına inanmaktayız. Anadolu Psikiyatri Derg 2013; 14:378-382 382 Folik asit metabolizmasının … Parkinson, Alzheimer, bipolar ve Ģizofrenik bozukluklara … _____________________________________________________________________________________________________ KAYNAKLAR 1. Miller AL. The methylation, neurotransmitter, and antioxidant connections between folate and depression. Altern Med Rev 2008; 13:216-226. 2. Wisniewska K, Wysocki J. The importance of folic acid in the primary prevention of congenital malformations. Arch Perinatal Med 2008; 14:3240. 3. Czeizel AE, Dudas I. Prevention of the first ocurrence of neural-tube defects by periconceptional vitamin supplementation. N Engl J Med 1992; 327:1832-1835. 4. Botto LD, Olney RS, Erickson JD. Vitamin supplements and the risk for congenital anomalies other than neural tube defects. AmJ Med Genet Part C 2004;125C:12-21. 5. Ziemlański Ś, Wartanowicz M. Rola folianów w żywieniu kobiet i dzieci. Pediatr. Współcz. Gastroenterol Hepatol Żyw Dziec 2001; 3:119-125. 6. Kunachowicz H, Nadolna I, Stoś K. Produkty wzbogacane w kwas foliowy i ich rola w promocji zdrowia. Przegl Lek 2001; 61:30-34. 7. Mierzecki A, Bukowska H, Krzystolik A. Kwas foliowy. Co lekarz rodzinny wiedzieć powinien. Lek Rodz 2006; 11:1292-1295. 8. Czeizel AE. The primary prevention of birth defects: Multivitamins or folic acid? Int J Med Sci 2004; 1:50-61. 9. Homberger G, Linnebank M, Winter C. Genomic structure and transcript variants of the human methylenetetrahydrofolate reductase gene. Eur J Hum Genet 2000; 8:725-729. 10. Bailey LB, Duhaney RL, Maneval DR. Vitamin B12 status is inversely associated with plasma homocysteine in young women with C677T and/ or A1298C methylenetetrahydrofolate reductase polymorphisms. J Nutr 2002; 132:24665-24709. 11. Kim Y. Methylenetetrahydrofolate reductase polymorphisms, folate, and cancer risk: A paradigm of gene-nutrient interactions in carcinogenesis. Nutr Rev 2000; 58:205-217. 12. Dikmen M. Molecular biology of Methylenetetrahydrofolate Reductase (MTHFR) enzyme and ıts association with diseases. The Medical Journal of Kocatepe 2004; 5:9-16. 13. Gilbody S, Lewis S, Lightfoot T. Methylenetetrahydrofolate Reductase (MTHFR) Genetic Polymorphisms and Psychiatric Disorders: A HuGE Review. Am J Epidemiol 2007; 165:1-13. 14. Murakami K, Mizoue T, Sasaki S, Ohta M, Sato M, Matsushita Y, et al. Dietary intake of folate, other B vitamins, and omega-3 polyunsaturated fatty acids in relation to depressive symptoms in Japanese adults. Nutrition 2008; 24:140-147. 15. Mansoori N, Tripathi M, Luthra K, Alam R, Lakshmy R, Sharma S, et al. MTHFR (677 and 1298) and IL-6-174 G/C genes in pathogenesis of Alzheimer's and vascular dementia and their epistatic interaction. Neurobiol Aging 2012; 33:845-1020. Anatolian Journal of Psychiatry 2013; 14:378-382 16. Papakostas GI, Petersen T, Lebowitz BD, Mischoulon D, Ryan JL, Nierenberg AA, et al. The relationship between serum folate, vitamin B12, and homocysteine levels in major depressive disorder and the timing of improvement with fluoxetine. Int J Neuropsychopharmacol 2005; 8:523528. 17. Coppen A, Bolander-Gouaille C. Treatment of depression: time to consider folic acid and vitamin B12. J Psychopharmacol 2005; 19:59-65. 18. Bottiglieri T. Homocysteine and folate metabolism in depression. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry 2005; 29:1103-1112. 19. Hua Y, Zhao H, Kong Y, Ye M. Association between the MTHFR gene and Alzheimer's disease: a meta-analysis. Int J Neurosci 2011; 121:462-741. 20. Zhang MY, Miao L, Li YS, Hu GY. Meta-analysis of the methylenetetrahydrofolate reductase C677T polymorphism and susceptibility to Alzheimer's disease. Neurosci Res 2010; 68:142-150. 21. Ellingrod VL, Taylor SF, Dalack G, Grove TB, Bly MJ, Brook RD, et al. Risk factors associated with metabolic syndrome in bipolar and schizophrenia subjects treated with antipsychotics: the role of folate pharmacogenetics. J Clin Psychopharmacol 2012; 32:261-265. 22. Rai V. Evaluation of methylenetetrahydrofolate reductase gene variant (C677T) as risk factor for bipolar disorder. 2011; 27; 57:558-1566. 23. Cohen-Woods S, Craig I, Gaysina D, Gray J, Gunasinghe C, Craddock N, et al. The Bipolar Association Case-Control Study (BACCS) and meta-analysis: No association with the 5,10 Methylenetetrahydrofolate reductase gene and bipolar disorder. Am J Med Genet B Neuropsychiatr Genet 2010; 153B(7):1298-1304. 24. Białecka M, Kurzawski M, Roszmann A, Robowski P, Sitek EJ, Honczarenko K, et al. Association of COMT, MTHFR, and SLC19A1 (RFC1) polymorphisms with homocysteine blood levels and cognitive impairment in Parkinson's disease. Pharmacogenet Genomics 2012; 22:716-724. 25. Gorgone G, Currò M, Ferlazzo N, Parisi G, Parnetti L, Belcastro V, et al. Coenzyme Q10, hyperhomocysteinemia and MTHFR C677T polymorphism in levodopa-treated Parkinson's disease patients. Neuromolecular Med 2012; 14:84-90. 26. Fong CS, Shyu HY, Shieh JC, Fu YP, Chin TY, Wang HW, et al. Association of MTHFR, MTR, and MTRR polymorphisms with Parkinson's disease among ethnic Chinese in Taiwan. Clin Chim Acta 2011; 12:332-338. 27. Lin JJ, Yueh KC, Liu CS, Liu JT, Lin SZ. 5,10methylenetetrahydrofolate reductase C677T gene polymorphism can influence age at onset of Parkinson's disease. Acta Neurol Taiwan 2007; 16:150-157.
© Copyright 2024 Paperzz