PDF İndir - Türkiye Aile Hekimliği Dergisi

Derleme | Review
doi:10.2399/tahd.10.180
Türk Aile Hek Derg 2010; 14(4): 180-182
www.turkailehekderg.org
Perimenopozal dönemde kontrasepsiyon
Contraception during the perimenopausal period
Derleme
Ifl›k Gönenç1, E. Zeynep Tuzcular Vural2
Özet
Summary
Kad›n hayat›n›n önemli, do¤al bir yaflam evresini oluflturan peri-
The perimenopausal period constituting an important and natural
menopozal dönem, vazomotor semptomlar, düzensiz kanamalar,
stage of women’s life, characterized by vasomotor symptoms, irreg-
anovulatuvar sikluslar ve duygu-durum bozukluklar› ile seyreden
ular bleeding, anovulatory cycles and mood disorders. Although the
bir süreçtir. K›rkl› yafllarla birlikte gebe kalma oran› giderek azal-
conception rate gradually decreases as the women encounter their
makla beraber, Türkiye Nüfus Sa¤l›k Araflt›rmas›-2008 (TNSA-
40s, according to the results of Turkey Demographic Health Survey-
2008) ülkemizde [40-44] ve [45-49] yafl aras› kad›nlarda do¤um
2008 (TDHS-2008) there is an ongoing need for contraception in
kontrolü ihtiyac›n›n sürdü¤ünü göstermifltir. ‹leri yafllardaki gebe-
women between the ages of [40-44] and [45-49] years in our coun-
liklerde, annede ve çocukta do¤um öncesi ve sonras›nda ölümler
try. Advanced age pregnancies and births carry serious physical, psy-
çok daha s›kt›r. Bu gebelikler, toplum aç›s›ndan da ciddi fiziksel,
chological, sociological and economic risks in terms of community,
psikolojik, sosyolojik ve ekonomik riskler tafl›r. Derlememizde pe-
as well as risk of serious increase in maternal mortality and perina-
rimenopozal dönemin fizyopatolojik de¤ifliklikleri, ihtiyaçlar›, sa¤-
tal mortality. In this paper contraceptive methods are reviewed in
l›k riskleri çerçevesinde kullan›labilecek do¤um kontrol yöntemleri
the light of contemporary literature by taking physiopathological
güncel literatür ›fl›¤›nda gözden geçirilmifltir.
changes, needs, health risks of women in the perimenopausal period into consideration.
Anahtar sözcükler: Perimenopozal dönem, kontrasepsiyon, aile
Key words: Perimenopausal period, contraception, family plan-
planlamas›.
ning.
K
ad›n yaflam›n›n önemli ve do¤al bir evresini
mektedir.3 Görüldü¤ü gibi yafl ilerledikçe do¤urganl›k
oluflturan perimenopozal dönem, menopoz ön-
azalmakta ancak do¤um kontrolü ihtiyac› s›f›rlanmamak-
cesi 2-6 y›l ve sonras›ndaki bir y›ll›k süreçte va-
tad›r.3
zomotor semptomlar, düzensiz kanamalar, anovulatuvar
sikluslar ve duygu-durum bozukluklar› ile seyreder.1
do¤acak çocuk ve toplum aç›s›ndan ciddi fiziksel, psiko-
K›rkl› yafllarla birlikte gebe kalma oran› giderek aza-
lojik, sosyolojik ve ekonomik riskler tafl›r. 40 yafl ve üze-
l›r, ancak say›ca az da olsa perimenopozal dönemde de
ri kad›nlarda 20-25 yafl grubu ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda ma-
gebe kal›nabilir.2 Türkiye Nüfus Sa¤l›k Araflt›rmas›-
ternal mortalite 10 ve perinatal mortalite 3 kat artmakta,
2008 (TNSA-2008) sonuçlar›na göre; [40-44] yafllar›nda
40-44 yafllar› aras›nda ise maternal mortalite genç gruba
olan do¤urganl›k h›z›, [45-49] yafl aras›nda ‰1’e düfl-
göre dört kat artmaktad›r.1-4 Bu nedenle, sa¤l›k personeli
1)
180
‹leri yafllarda gerçekleflen gebelik ve do¤um kad›n,
2)
Haydarpafla Numune E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Aile Planlamas› Ünitesi, Aile Hekimli¤i Uzman›, Uz. Dr., ‹stanbul
Haydarpafla Numune E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Aile Planlamas› Ünitesi, Aile Hekimli¤i Uzman›, Doç. Dr., ‹stanbul
2010 © Yay›n haklar› Türkiye Aile Hekimli¤i Uzmanl›k Derne¤i (TAHUD)'a aittir. Her hakk› sakl›d›r. Deomed Medikal Yay›nc›l›k taraf›ndan yay›mlanmaktad›r.
Copyright © 2010 Turkish Society of Family Practice. All rights reserved. Published by Deomed Medical Publishing, Istanbul.
bu dönemdeki kad›nlar›n do¤um kontrolü ihtiyac›n›
durumlarda, menstruel düzensizlik ve amenore riski göz
önemsemelidir.
önüne al›narak, yaln›z progestin içeren mini-haplar, deri
Kad›nlar›n 40’l› yafllarda jinekolojik sorunlar›n›n yan›
s›ra, kronik ve sistemik hastal›klar aç›s›ndan risk alt›nda
alt› implantlar›, 3 ayda bir parenteral uygulanan kontraseptifler kullan›labilir.1,2
bulunduklar› ve olas› bir gebeli¤in ek riskler oluflturaca-
Kontraseptif etkinlik aç›s›ndan yaln›z progestin içe-
¤› unutulmamal›d›r. Do¤um kontrolü yöntemi seçiminin
ren mini-haplar 40 yafl üzeri kad›nlarda gençlere nazaran
sosyo-kültürel, demografik, etnik ve dini faktörlerden et-
daha baflar›l›d›r.9
kilendi¤i de unutmamak gerekir.
Bariyer metotlar› 35 yafl üzerinde, genç kad›nlara k›-
Do¤um kontrol yöntemi seçilirken yafla ba¤l› sistemik
risklerin yan› s›ra kad›n›n perimenopozal adet döngüsünün, cinsel yaflam›n›n özellikleri, cinsel yolla bulaflan hasdeneyimleri mutlaka sorgulanmal›d›r.
1,5
TNSA-2008 verilerine göre ülkemizde [40-44] yafl
grubundaki kad›nlar›n %46’s› modern, %32.6’s› geleneksel bir yöntemle korunmaktad›r. [45-49] yafl grubundaki kad›nlar›n ise %58.9’u modern ya da geleneksel bir
yöntem ile korunduklar›n› bildirmifllerdir.3 Bu rakamlar,
üreme ça¤›n›n sonlar›na gelen kad›n›n do¤um kontrolüne ihtiyaç duydu¤unu kan›tlamaktad›r.
Perimenopozal dönemde over folikül say›s›ndaki
Cinsel aktivitenin seyrekleflti¤i, do¤urganl›¤›n azald›¤› perimenopozal dönemde, kad›nlar sadece cinsel iliflkiye ba¤l› bir yöntemi tercih edebilirler.1,10
Kontraseptif etkinin yan› s›ra bariyer yöntemleri cinsel yolla bulaflan hastal›klardan korurken, lubrikanl› kondomlar ve bariyer yöntemleriyle birlikte kullan›lan spermisidler bu dönemde s›k karfl›lafl›lan vajina kurulu¤unun
giderilmesine de yard›mc› olur.1,10
Dan›flmanl›k verirken eflin kondom kullanma iste¤i ve
ileri yafl erkeklerde rastlanabilecek erektil disfonksiyon
varl›¤› sorgulanmal›d›r.
azalma ve niteli¤indeki bozulmaya ba¤l› kanama düzen-
Geri dönüflümsüz yöntemler olan kad›nda tüp ligas-
sizlikleri ve östrojen seviyelerindeki düflüflün neden oldu-
yonu, erkekte vazektomi öncesinde bilinçli bir kabulün
¤u vazomotor semptomlar görülür.5,6
oluflmas› için dan›flmanl›¤›n çok önemli bir yeri vard›r.
Perimenopozal dönemde oligomenoreik kad›nlar›n
Ülkemizde cerrahi sterilizasyon; 35 yafl›ndan sonra
R‹A, kondom ve kombine haplar›n ard›ndan dördüncü
1
sadece %35'inde ovülasyon görülür.
Perimenopozal dönemde hormonal kontraseptif kullan›m›, düzensiz kanamalar›n önlenmesi, vazomotor
semptomlar›n azalt›lmas›, kolorektal kanser, over, endometriyum kanserlerinden korunma, premenstrüel yak›n-
s›kl›kla tercih edilmektedir. Cerrahi riskler ve maliyet
göz önüne al›narak do¤urganl›¤›n›n bitmesine birkaç y›l
kalan bu grupta cerrahi seçenek, ancak baflka yöntemlerin kullan›lmas›nda engel varsa tercih edilmelidir.1-3
malar›n kontrolü, pelvik enflamasyon gibi jinekolojik
‹leri yafl kad›nlar›n kontraseptif metot seçimleriyle il-
hastal›klar› azalt›lmas›, osteoporozun önlenmesi aç›s›n-
gili bir tak›m s›n›rlamalar yaflamalar› çiftlerin do¤al aile
planlamas› yöntemlerine yönelmelerine neden olabil-
1,7,8
dan da yarar sa¤lar.
Bu dönemde, kombine oral kontraseptifler (KOK) iyi
mektedir.
bir seçenek olabilir. KOK’ler kad›nlar›n %65 ila
Bu yöntemler kad›n›n kendi vücudunu ve fizyolojisi-
%100’ünde vazomotor semptomlar› belirgin olarak azal-
ni iyi tan›mas›n› gerektirir. Bu dönemde bozulmufl olan
t›r, ço¤u kez, depresyon ve uyku bozukluklar›nda da iyi-
hormonal denge, servikal mukus, bazal vücut ›s›s› gibi
leflme sa¤lar.
Derleme
tal›k riski, sigara içip içmedi¤i, önceki do¤um kontrolü
yasla 2 kat daha etkili bulunmufltur.10
7
parametrelerin izlenmesini zorlaflt›r›r.
Hormonal yöntemlerin kullan›m› ileri yafl, sigara kul-
Do¤urganl›¤›n ve cinsel aktivitenin azalm›fl oldu¤u
lan›m›, obezite, hipertansiyon ve diyabet gibi risk faktör-
varsay›lan bu yafllarda, s›f›r maliyetli ve yan etkisiz bu
lerinden etkilenir. Östrojen kullan›m› sak›ncal› oldu¤u
yöntemlerin kullan›m› bazen hekimler taraf›ndan da
Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi | Turkish Journal of Family Practice | Cilt 14 | Say› 4 | 2010
181
Kaynaklar
önerilmektedir; ancak bu dönemde yaflanacak istenmeyen bir gebeli¤in ve gebelik sonland›r›m›n›n yarataca¤›
1.
fiziksel ve ruhsal travma göz ard› edilmeden çiftlerin mo1,2
dern yöntemleri kullanmalar› desteklenmelidir.
flirelik Yüksekokulu Dergisi 2001; 4: 63-7.
2.
taraf›ndan kullan›lan kontraseptif yöntemler. ADÜ T›p Fakültesi Dergisi
mal kontraseptiflerin perimenopozal dönemde kullan›m›
2006; 7: 13-6.
3.
Etütleri Enstitüsü. Ankara, Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Bas›mevi,
hormon salg›layan rahim içi sistem ve implant gibi yön-
2009; 75-94.
4.
niyle tercih edilebilirler.
Derleme
Akadl› Ergöçmen B, Yi¤it E, Tunçkanat FH. Aile planlamas›. Türkiye
Nüfus Sa¤l›k Araflt›rmas› (TNSA) 2008’ de Hacettepe Üniversitesi Nüfus
bir süredir kullan›lan ve klinik deneyimimizin oldu¤u
temler östrojen içermemeleri ve çok etkin olmalar› nede-
‹nal M, Y›ld›r›m Y, Ertopcu K, Özelmas I, T›nar fi. Aile planlamas›
bölümü'ne 2001-2005 y›llar› aras›nda baflvuran perimenopozal kad›nlar
Son y›llarda kullan›ma giren vajinal halka ve transderile ilgili çal›flmalara ihtiyaç vard›r. Ancak ülkemizde de
Hac›alio¤lu N. Perimenopozal kontrasepsiyon. Atatürk Üniversitesi Hem-
Szarewski A, Guillebaud J. Contraception at special times. Contraception:
A Users Handbook, 12. bölüm Bungays, Suffolk, Oxford University
Ülkemizde rahim içi araçlar her zaman en popüler
modern yöntemler aras›ndad›r. Hastan›n enfeksiyon riski ve kanama düzeni sorgulanarak uzun süreli kontrasep-
Press, 1994; 188-98.
5.
6.
2,3,5,11
siyon istenildi¤inde uygulanabilirler.
Perimenopozal dönemde kontrasepsiyon kullan›m›
çeflitli yarar ve riskleri beraberinde getirir. Ancak kontra-
Kailas NA, Sifakis S, Koumantakis E. Contraception during perimenopause. Eur J Contracept Reprod Health Care 2005; 10: 19-25.
Hassa H, fienses T. Contraception in perimenopausal period. Türkiye
Klinikleri J Surg Med Sci 2006; 2: 56-62.
7.
Kaunitz AM. Oral contraceptive use in perimenopause. Am J Obstet
Gynecol 2001; 185: S32-37.
8.
Burkman RT, Kaunitz AM, Collins JA, Taylor MB, Wysocki SJ.
sepsiyon kullanan kad›nlar›n izleme amac›yla bir sa¤l›k
Transitional Management: The Use of Oral Contraceptives in
kurulufluna sürekli ve düzenli baflvurmalar› sa¤lanabilir,
Perimenopause http://www.obgyn.net/femalepatient/femalepatient.asp?
page=kaunitz-etal_tfp adresinden 20 Eylül 2010 tarihinde ulafl›ld›.
böylece oluflabilecek jinekolojik ve genel sa¤l›k problemleri erken dönemde yakalanabilir ve gerekli tedavileri yap›labilir.1,5
Kad›n sa¤l›¤›n› korumak her hekimin görevidir. Son
adet tarihinden itibaren bir y›l dolana kadar kontrasepsiyon ihtiyac›n›n devam etti¤i unutulmamal› ve her hekim
perimenopozal dönemdeki hastas›na kontrasepsiyon kullan›m› veya ihtiyac›n› sormal›d›r.
9.
Tuzcular Vural EZ, Gönenç I. Sadece progesteron içeren haplar. Türkiye
Klinikleri J Surg Med Sci 2006; 2: 10-6.
10. Blaney CL. Contraceptive Update: Contraceptive Needs after Age 40.
Network1997; 18(1) http://www.fhi.org/en/rh/pubs/network/v18_1/
nw181ch1.htm adresinden 20 Eylül 2010 tarihinde ulafl›ld›.
11. Haines CJ, Lüdicke F. Contraception in the perimenopause. First
Consensus Meeting on Menopause in the East Asian Region.
http://www.gfmer.ch/Books/bookmp/52.htm adresinden 20 Eylül 2010
tarihinde ulafl›ld›.
Gelifl tarihi: 21.09.2010
Kabul tarihi: 18.10.2010
Çıkar çakıflması:
Çıkar çakıflması bildirilmemifltir.
‹letiflim adresi:
Uzm. Dr. Ifl›k Gönenç
Ba¤dat Cad. Beyaz Akasya Sok.
No:2 D:3 Caddebostan
Kad›köy ‹stanbul
GSM: (0532) 485 05 85
e-posta: gonenc68@yahoo.com
182
Gönenç I, Tuzcular Vural EZ | Perimenopozal dönemde kontrasepsiyon

Download Report