1 Bildirinin Türü: Sözlü Bildiri Üniversite Öğrencilerinin Karar Verme

Bildirinin Türü: Sözlü Bildiri
Üniversite Öğrencilerinin Karar Verme Stratejileri ve Umutsuzluk Durumlarına İlişkin
Algılarının Eğitim Yönetimi Bakımından Analizi
Yrd. Doç. Dr. Hüseyin GÜL - Kocaeli Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü Öğretim
Üyesi. hgul@kocaeli.edu.tr
Problem Durumu
Öğrenciler çok sayıda faktör etkisinde kalarak kararlarını verebilmektedir. Kuzgun’a göre
(1992), karar verme bir bireyi erişmeye çalıştığı bir hedefe götürüleceği düşünülen çeşitli yollardan
birini seçme işlemidir. Yükseköğretim kurumlarında öğrenim gören öğrencilerin kararları ve karar
verirken hangi karar stratejilerini izledikleri onların gelecekleri açısından oldukça önemlidir. Öğrenim
süresi içerisinde öğrenciler yoğun ders çalışma, sınavları başarma görevlerinin yanı sıra geleceğe
ilişkin ümit ya da ümitsizliğin yarattığı sorunları da zihinsel anlamda çözmek durumundadırlar. Umut
kavramı, gelecekle ilgili bir amacı gerçekleştirmede olumlu beklentileri ifade eder. Umutsuzluk ise bu
beklentilerin olumsuz yönde gelişmesidir (Dilbaz & Seber, 1993). Sıfır sayısını temel alan Uzbaş
(1998), geleceğe ilişkin amaç ve beklentilerin sıfırdan büyük olmasını umut, sıfırdan küçük olmasını
da umutsuzluk olarak nitelemektedir. Bireyin, karar vermeden önce ve karar verdikten sonra ortaya
çıkan farkları geçmiş deneyimlerin etkisiyle değerlendirdiği düşünülmelidir. Öğrenim sonrası
arzuladığı bir iş bulabilme, evlenebilme ya da daha üst düzey eğitim alabilme gibi kaygılar içerisinde
verilen kararlar, öğrencilerin temel sorunlarına dönüşmektedir. Verilen kararlardan sonra maddi ya da
moral doyum sağlayıp sağlamadığı da öğrencilerde kaygı yaratabilir. Uzun sürebilen kaygıların
giderilememesi öğrenciyi umutsuzluk hatta çaresizliğe götürebilir. Bu konularda Üniversitelerin ilgili
yönetim birimlerinin bu konularda gerekli çabaları göstermesi beklenen bir durumdur.
Araştırmanın Amacı
Bu araştırmada, üniversite öğrencilerinin karar vermede kullandıkları karar stratejileri ve
umutsuzluk durumlarına ilişkin algılarının birlikte incelenmesini amaçlamaktadır. Üniversitede
öğrenim gören öğrencilerin karar verme stratejilerine ilişkin algılarının umutsuzluk düzeyine göre
anlamlı farklılıklar gösterip göstermediği ve karar verme stratejilerinin umutsuzluk düzeyini anlamlı
bir biçimde yordayıp yordamadığı araştırılmış ve bu konuda üniversitelerin ilgili birimlerinin alması
gereken önlemlerin neler olabileceğinin analiz edilmesi amaç edinilmiştir.
Yöntem
Bu araştırma, betimleme ve çoklu doğrusal modelindedir. Öğrencilerin karar stratejilerine
ilişkin algıları bağımlı değişken, bu algı üzerinde etkisi olduğu düşünülen umutsuzluk düzeyinin düşük
ya da yüksek oluşu da bağımsız değişken olarak incelenmiştir.
1
Evren ve Örneklem
Basit seçkisiz örnekleme yöntemi kullanılarak bütün fakülte ve meslek yüksekokullarının
katılımı sağlanmıştır. Araştırmanın evrenini 59340, örneklemini ise 2224 denek oluşturmaktadır. Veri
toplama aracı olarak Karar Stratejileri Ölçeği (KSÖ) ve Umutsuzluk Ölçeği (UÖ) kullanılmıştır.
Karar Stratejileri Ölçeği
KSÖ’nün yapı geçerliği Kuzgun (2005) tarafından uygulanan faktör analizi ile hesaplanmış ve
ölçeğin dört faktörden oluştuğu görülmüştür. Faktörlere sırasıyla mantıklı karar verme, içtepisel karar
verme, bağımlı karar verme ve kararsızlık durumu adı verilmiştir (Kuzgun, 2005). Ölçeğin güvenirliği
ile ilgili elde edilen Cronhach’Alpha katsayıları (α) sırasıyla; mantıklı karar verme α=.72, içtepisel
karar verme α=.74, bağımlı karar verme α=.55 ve kararsızlık için α=.70 olarak bulunmuştur. Böylece
KSÖ dört boyut ve 40 soru maddesinden oluşturulmuştur. Ölçeğin her boyutunda 10 soru maddesi
bulunmaktadır.
Umutsuzluk Ölçeği
UÖ ile ilgili Beck ve arkadaşlarının (1974) yapmış oldukları geçerlik çalışmasında 8 derecelik
bir klinisyen değerlendirme formu kullanılmıştır. Gelecekle ilgili tutumlar ve klinisyenler tarafından
kaydedilen hastaların kötümser ifadeleri arasındaki korelasyon katsayısı .62, Cronbach’ Alpha
katsayısı ise .93 olarak bulunmuştur (Beck, Lesker & Trexler, 1974). Ölçeğin Türkçeye çevirisi Seber
(1991) tarafından yapılmış, Cronbach’ Alpha katsayısı .86 olarak bulunmuştur. Ölçeğin her bir
maddesinden alınan puanlar ile tüm ölçekten alınan puanlar arasındaki madde-toplam puan
korelasyonları .07 ile .72 (Seber, 1993) ve .31 ile .67 arasında bulunmuştur (Durak, 1994). Ölçeğe
uygulanan faktör analizi sonucunda ölçeğin sırasıyla; gelecekle ilgili duygular ve beklentiler,
motivasyon kaybı ve umut olmak üzere üç boyutta olduğu görülmüştür (Durak, 1994).
Öğrencilerin karar stratejilerine ilişkin algılarının umutsuzluk düzeyine göre anlamlı farklılık
gösterip göstermediğini belirlemede çok değişkenli ANOVA (Multivariate ANOVA, MANOVA)
analizi kullanılmıştır. Karar stratejilerinin umutsuzluk düzeyini anlamlı bir biçimde yordayıp
yordamadığını belirlemede ise çokludoğrusal regresyon (multiple linear regression) analizi yapılmıştır.
Bulgular ve Sonuç
Umutsuzluk düzeyi düşük ya da yüksek olan üniversite öğrencilerinin karar stratejilerini
oluşturan mantıklı, içtepisel ve bağımlı karar verme ile kararsızlık boyutlarının tümüne göre anlamlı
farklılık gösterdiği bulunmuştur. Mantıklı karar veren öğrencilerin ortalama puanları, umutsuzluk
düzeyi düşük olanlarda daha yüksek bulunmuştur. İçtepisel ve bağımlı karar verenler ile kararsız olan
öğrencilerin ortalama puanları umutsuzluk düzeyi yüksek olanlarda daha yüksek çıkmıştır. Karar
stratejileri ile umutsuzluğu yordamaya ilişkin yapılan ANOVA testi sonuçlarına göre, karar stratejileri
ile umutsuzluğun yordanabileceği görülmüştür. Buna göre umutsuzluk davranışının yordanmasına
2
ilişkin regresyon eşitliği şu şekilde formüle edilmiştir: Umutsuzluk= (-0.015)+(-0.169) mantıklı karar
verme + 0.055 içtepisel karar verme + 0.164 bağımlı karar verme + 0.261 kararsızlık durumu.
Üniversitelerin fakülte, yüksekokul ve meslek yüksekokullarının bünyesinde öğrencilerin
gelişim, rehberlik, mesleki, psikolojik vb. gereksinimlerini karşılayabilecek donanıma sahip ‘rehberlik
ve psikolojik danışma’ birimleri kurulmalı. Öğrencileri ilgilendiren yasa, yönetmelik ve disiplin gibi
genel kurallar temelinde eğitimler verilmeli. Okul iklimi başarı, destek ve güvene dayalı olmalı,
yönetici ve öğretmenler öğrencilerle iyi ilişkiler kurabilmeli, okulun fiziki ortamı iyi olmalı ve sosyal
etkinlikler yeterli düzeyde olmalı. Akademik programlar öğrencilerin gelişimini desteklemeli ve
şiddetten arınık güvenli bir okul ortamı oluşturulmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Karar verme, karar verme stratejileri, umutsuzluk, üniversite öğrencileri.
Kaynakça
Beck, A.T., Lesker, D., & Trexler, L. (1974). The hopelessness scale. Journal of Consulting and
Clinical Psychology, 42, 861-874.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2008). Bilimsel Araştırma
Yöntemleri. Ankara: PegemA.
Clonan, S. M., McDougal, J. L., Clark, K. & Davision, S. (2007). Use of office dicipline referrals in
school-wide decision making: A practical example. Psychology in the schools, 44, (1), 19-27.
Cole, D. A. (1988). Hopelessness, social desirability and par suicide in two college samples. Journal
Counseling And Clinical Psychology, 56,131–136.
Dilbaz, N. & Seber, G. (1993). Umutsuzluk kavramı: Depresyon ve intiharda önemi. Kriz Dergisi, 1
(3), 134-138.
Durak, A (1993). Beck Umutsuzluk Ölçeği’nin geçerliği üzerine bir çalışma. Yayınlanmamış yüksek
lisans tezi, Ankara, Ankara Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü.
Durak, A. & Palabıyıkoğlu, R. (1994). Beck Umutsuzluk Ölçeği’nin geçerlik çalışması. Kriz Dergisi,
2, (2), 311-319.
Durak, A. (1994). Beck umutsuzluk ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi,
9, (31), 1-11.
Janis, I. L. & Mann, L. (1977). Decision making: A psychological analysis of conflict choice and
commitment. Newyork: Free Press.
3
Kuzgun, Y. (1992). Karar stratejileri ölçeği; geliştirilmesi ve standardizasyonu. VII. Ulusal Psikoloji
Kongresi Bilimsel Çalışmaları. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Kuzgun, Y. (2005). Kendine saygı ölçeği. In Kuzgun, Y. & Bacanlı, F.(Eds.), PDR’de Kullanılan
Ölçekler. Rehberlik ve Psikolojik Danışmada Kullanılan Ölçme Araçları ve Programlar Dizisi:
1. (143-149). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Seber, G. (1991). Beck Umutsuzluk Ölçeği’nin geçerlik ve güvenirliği üzerine bir çalışma.
Yayınlanmamış doçentlik tezi, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi.
Seber, G., Dilbaz, N., Kaptanoğlu, C. & Tekin, D. (1993). Ümitsizlik Ölçeği: Geçerlik güvenirlik. Kriz
dergisi 1 (3), 134-138.
Uzbaş, A. (1998). Çocukların çaresizlik davranışlarının depresyon düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış
yüksek lisans tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
4

Download Report