1 Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik

Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda
Birleşik Krallığı’nda gerçekleşen
Türkiye Cumhuriyeti
Cumhurbaşkanlığı Seçimi Üzerine
Anket
Hacı Mehmet BOYRAZ (*)
Özet
Bu çalışma 2 – 3 Ağustos’ta Londra’da gerçekleşen Türkiye Cumhuriyeti
Cumhurbaşkanlığı Seçimi ile ilgili olarak 252 kişi ile yürüttüğümüz anket
çalışmasının sonuçlarını göstermektedir. Anketin amacı seçim öncesi, süreci
ve sonrasında seçmenlerin seçime yönelik izlenimlerini incelemek üzerine
tesis edilmiştir. Bunun yanı sıra, seçim gözlemlerine de yer verilmiştir.
Anket, aşağıda tanımlanan kişi, kurum ve kuruluş temsilcileri ile yapılmıştır:



2 – 3 Ağustos’ta Londra’ya oy kullanmaya gelen seçmenler ile seçim
sırasında,
Birleşik Krallık’ta faaliyet gösteren Sivil Toplum Kuruluşları ve siyasi
parti yetkilileri ile seçim sonrasında (telefon ve mail yolu ile),
Birleşik Krallık’ta faaliyet gösteren Gazeteciler ile seçim sonrasında
(telefon ve mail yolu ile).
Teşekkür
Bu çalışma AB Komisyonu Bursu ile çalışmalarımızı yürüttüğümüz Leeds
Beckett University’de hazırlanmıştır. Seçimler dâhilinde yaklaşık 2 hafta
Londra’da bulunarak seçimin öncesini ve sonrasını yakında takip ettik.
Bunun yanı sıra 2 -3 Ağustos’ta 18 numaralı sandıkta “Sandık Komisyonu
Üyeliği” yaparak süreci de yakından inceleme fırsatı bulduk.
Çalışmanın gerek hazırlık aşaması gerekse değerlendirme aşamasında direkt
yönlendirmelerde bulunan Gediz Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü
Öğretim Üyesi Yardımcı Doçent Doktor Zeynep ŞAHİN MENCÜTEK hocama
teşekkür ederim.
______________________________________________
(*) Gediz Üniversitesi Uluslararası İlişkiler 2.sınıf, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Çift Ana
Dal öğrencisi.
boyrazhacimehmet@gmail.com
Hacı Mehmet BOYRAZ
1
Giriş
17 Ağustos 2014’de gerçekleşen Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı
seçimleri Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı’nda 2 – 3
Ağustos’ta Kensington Olympia Center’da gerçekleştirilmiştir. Bu seçimde
Birleşik Krallık’ta kayıtlı olan 79614 seçmenden, 3605 kişi randevu almıştır;
kalanlara ise otomatik olarak verilmiştir. Yüksek Seçim Kurulu (YSK)
tarafından yapılan açıklamaya göre olan seçimlerin 2. turu için 1928
vatandaş randevu almışsa da seçimler ilk turda sonuçlanmıştır. Seçimlere
katılım oranı ise % 6.5 ile oldukça düşük kalmıştır. Anadolu Ajansı verilerine
göre kurulan 57 sandıkta oy kullanan toplam 5105 vatandaştan 5078’inin
oyları geçerli sayılmıştır. Seçimlerde Londra’da kullanılan oyların geçersizlik
oranın (% 0.53), Türkiye geneline ve oy kullanılan diğer ülkelere kıyasla
oldukça düşük çıktığı açıklanmıştır.
Başını CHP ve MHP’nin çektiği 14 partinin çatı adayı olan Ekmeleddin
İhsanoğlu, İngiltere’de yaşayan 2525 vatandaşın oyunu alarak %49,64 ile ilk
sırada yer almıştır. 1358 oy alan HDP adayı Selahattin Demirtaş %26,83 ile
ikinci olurken, Cumhurbaşkanı seçilen Tayyip Erdoğan ise 1195 oy ve
%23,53 ile üçüncü sırada yer almıştır.
(İngiltere’de Seçim Sonuçları)
Hacı Mehmet BOYRAZ
2
Anketin Yöntemi
Anket soruları önceden hazırlanarak (structured)
seçmenlere yönlendirilmiştir. Ayrıca, sadece
Birleşik Krallığa oy kullanmaya gelen 252 Türkiye
Cumhuriyeti vatandaşı ile yapılmasından ötürü
özel grup (focus group) üzerine yapılan çalışma
özelliği de taşımaktadır.
Anket soruları seçmenlere yöneltilmeden önce ilk
olarak kendimizi (Hacı Mehmet BOYRAZ) tanıttık ve anketin amacını
açıkladık. Anket sırasında yönlendirme (probing) yapılmamaya özen
gösterildiyse de bazı sorularda anketin amacı dâhilinde yapılmak zorunda
kalınılmıştır.
Anketin yapılış yönetimi olarak iki yol seçilmiştir: doğrudan (yüz yüze) ve
dolaylı (telefon ya da mail ile). 252 kişiye sonraki bölümde yer alan on soru
yöneltilmiş ve elde edilen bulgular toplanarak grafiksel sonuçlarla birlikte bu
çalışma meydana getirilmiştir.
Son olarak, anket yapılan kurum ve kuruluşların birçoğu bu çalışmada
isimlerinin geçmemelerini talep etmelerinden ötürü kurum ve kuruluş
isimlerine yer verilmemiştir.
Anket soruları ve elde edilen bulgular
1. “Türkiye Cumhuriyetinin yurtdışındaki vatandaşlarına yönelik hizmetlerinde
(bürokratik, sosyal, kültürel) son yıllarda olumlu gelişmelerin olduğunu
düşünüyor musunuz? Örneğin konsolosluk hizmetlerinde iyileşmeler oldu mu?
Buradaki diğer göçmenlere kendi ülkelerinin sağladıkları hizmetlerden
haberdar mısınız, Türkiye Devletinin hizmetleriyle karşılaştırabilir misiniz?”
“Olumlu” bakanlar (iyileşme oldu): 230 kişi (mavi renk);
“Olumsuz” bakanlar (iyileşme olmadı; aynı durumda): 2 kişi (kırmızı renk);
Yeni oldukları için karşılaştırma yapamayanlar: 20 kişi (yeşil renk).
2 20
230
(Şekil 1)
Hacı Mehmet BOYRAZ
3
2. “Bu yıl yurtdışında da oy kullanılabilecek olunmasını nasıl
değerlendiriyorsunuz, sizce neden 1995’den beri var olan bu hakkın bu yıl
pratikte kullanılabilmesine karar verildi?”
“Politik” olarak görenler: 202 kişi (mavi renk);
Fikirsiz/ cevapsız kalanlar: 50 kişi (kırmızı renk).
50
202
(Şekil 2)
3. “Oy kullanma hakkının elde edilmesinde buradaki STK’ların rolü oldu mu?”
“Hayır, olmadı” cevabı verenler: 246 kişi (kırmızı renk);
“Evet, oldu” cevabı verenler: 5 kişi (mavi renk);
“Fikrim” yok diyen: 1 kişi (yeşil renk).
1 5
246
(Şekil 3)
4. “Oy kullanmayla ilgili olarak yeterince bilgilendirildiğinizi düşünüyor
musunuz?”
“Evet” cevabı verenler: 47 kişi (mavi renk);
“Hayır” cevabı verenler: 205 kişi (kırmızı renk).
47
205
(Şekil 4)
Hacı Mehmet BOYRAZ
4
5. “Oy kullandınız mı? Belli bir problemle karşılaştınız mı?”
“Evet, kullandım, bir sorunla karşılaşmadım” cevabı verenler: 252 kişi (mavi renk).
252
(Şekil 5)
6. “Randevu sistemini nasıl değerlendiriyorsunuz?”
Beğenmeyenler: 179 kişi (mavi renk);
Beğenenler: 73 kişi (kırmızı renk).
73
179
(Şekil 6)
7. “Partilerin bulunduğunuz ülkede yoğun bir seçim çalışması oldu mu?”
“Olmadı” cevabı verenler: 252 kişi (mavi renk).
252
(Şekil 7)
Hacı Mehmet BOYRAZ
5
8. “Türkiye’deki politik kutuplaşmanın İngiltere’deki Türkiye kökenliler
arasında yansıması oldu mu?”
“Evet, oldu” cevabı verenler: 221 kişi (mavi renk);
“Hayır, olmadı” cevabı verenler: 31 kişi (kırmızı renk).
31
221
(Şekil 8)
9. “Buradaki Türk toplumunu diaspora olarak görüyor musunuz? Son yıllarda bu
şekilde tanımlanıyor olmaktan memnun musunuz?”
“Hayır, diaspora değildir ve bundan memnun değilim” cevabı verenler: 250 kişi
(mavi renk);
“Fikrim yok diyen”: 2 kişi (kırmızı renk).
2
250
(Şekil 9)
10. “Türkiye siyasetiyle yakından ilgilenmenin ve seçimlerde oy kullanmanın
İngiltere’deki entegrasyonunuzu etkileyeceğini düşünüyor musunuz?”
“Hayır, etkilemez” cevabı verenler: 251 kişi (mavi renk);
“Evet, etkiler” cevabı veren: 1 kişi (kırmızı renk).
1
251
(Şekil 10)
Hacı Mehmet BOYRAZ
6
Anket sonuçlarının değerlendirilmesi
Yukarıda görüldüğü gibi 252 seçmene koyu renkli sorular yöneltilmiş ve
alınan cevaplar dâhilinde sonuçlar matematiksel olarak kayıt altına
alındıktan sonra grafik haline de getirilmiştir. Bu bölümde ise on soru teker
teker kısa değerlendirmeye alınmıştır.








Birinci sorudan elde edilen sonuç: Vatandaşların konsolosluk
hizmetlerinden genelde memnun oldukları ama izlenimlerimiz
dâhilinde İskoçya ve Galler’de yeni misyonların açılması gerekli olduğu
kanaati olduğu üzerinedir.
İkinci sorudan elde edilen sonuç: Vatandaşlar seçimlerde oy kullanma
hakkının yakın zamanda etkinlik kazanmasını “politik” sebeplerden
ötürü görmüşlerdir. Yani, iktidarın ve/veya muhalefetin yurtdışından
oy alabilme adına yaptığı bir hamle olarak addedilmiştir.
Üçüncü sorudan elde edilen sonuç: Burada faaliyet gösteren Türkiye
kökenli STK’lar neredeyse hiç aktivite yap(a)mamışlardır. Bunun en
önemli nedeni olarak mali kaynaklarının yetersiz olması
görülmektedir.
Dördüncü sorudan elde edilen sonuç: Seçimle ilgili olarak Londra
Başkonsolosluğu kendilerinden daha önce hizmet almış vatandaşlara
seçimle ilgili bilgilendirme maili göndermiş ama internet ile sürekli iç
içe olmayan vatandaşlar için bu sorun teşkil etmiştir. Bu sebepten
genel kanı itibariyle Konsolosluğun yeterli bilgi vermediği ya da
veremediği izlenimi ortaya çıkmıştır.
Beşinci sorudan elde edilen sonuç: Oy kullanan 252 kişi herhangi bir
sorunla karşılaşmadıklarını belirtmişlerdir ama burada belirtilmesi
gereken bir husus vardır. Oy kullanan vatandaşların üstü kapalı tek
şikâyeti yer ve ulaşım konusu ile ilgilidir. Seçim yeri için çok ters bir
yer tutulmuşsa da vatandaşlar bunu açıktan bir şikâyet unsuru
olarak görmemişlerdir.
Altıncı sorudan elde edilen sonuç: Randevu sistemi seçmenlerin
çoğunluğu tarafından beğenilmemiştir; çünkü vatandaşlar 2 günlük
süre zarfında istediği zaman gelip oyunu kullanma hakları olduğu
düşünmüşlerdir.
Yedinci sorudan elde edilen sonuç: Demirtaş’ın Londra’ya gelmesi
dışında siyasi partilerin Büyük Britanya’da neredeyse faaliyeti
olmamıştır. Selahattin Demirtaş dışında 2 aday da Büyük Britanya’ya
gelmemişlerdir. Onlar yerine parti temsilcilerinden katılım olmuşsa da
seçmenler bunu yoğun bir faaliyet olarak görmemişlerdir.
Sekizinci sorudan elde edilen sonuç: Türkiye’deki politik kutuplaşma
çoğunluğun görüşü dâhilinde Birleşik Krallık’taki Türk kökenliler
arasındaki kutuplaşmayı daha da arttırmıştır.
Hacı Mehmet BOYRAZ
7


Dokuzuncu sorudan elde edilen sonuç: İngiltere’deki Türk toplumu
kendilerini kesinlikle bir diaspora olarak görmemektedirler. Ayrıca,
İngiltere’deki Türkler bu şekilde adlandırılmaktan da hoşnut
değillerdir.
Onuncu sorudan elde edilen sonuç: İngiltere’de oy kullanan Türkler için
oy kullanmak, İngiliz toplumuna entegre olmayı zorlaştırıcı bir unsur
olarak görülmemiştir.
Seçimlerde katılımın düşük seviyede kalmasının sebepleri
Gerek Birleşik Krallık’ta gerekse diğer yurtdışı sandıklarında katılım oranı
beklenenin de altında kalmıştır. % 6,5 katılım oranı ile Birleşik Krallık,
yurtdışındaki en düşük katılım oranına sahip ülkelerden birisi olmuştur. Bu
oranın bu denli düşük olmasını üç sebep üzerinden yorumlayabiliriz: yer ve
zaman seçimi ile yetersiz bilgi aktarımı.

Yer seçimi: Sandıkların Birleşik Krallık'ta sadece Londra’da ve
Londra’nın merkezinde olmayan Kensington Olympia semtinde yer
alması, ülkenin çeşitli şehirlerinden gelen seçmenlerin zorlanmasına
neden olmuştur. Seçimlerin Londra ayağının Kensington Olympia
yerine Türklerin yoğun olarak yaşadığı Edmonton’da gerçekleşmesi
seçmenleri rahatlatabilirdi. Seçimlerin ikinci günü yer altı ulaşım
sisteminin çalışmaması ise seçmenler için sıkıntı arz etmiştir. Ayrıca,
çalışma sırasında görüşmeler yaptığımız gazetecilere göre İskoçya ve
Galler’de de sandıklar kurulabilseydi katılım oranı %10’u geçebilirdi.

Zaman seçimi: Ağustos ayı gurbetçiler için Türkiye’ye seyahat ayıdır.
Bu sebepten herkesin Türkiye’de olduğu bir zaman diliminde
seçimlerin olması haliyle katılım oranını düşük tutmuştur.

Yetersiz bilgi akışı: Anket sonucuna göre seçmenler Konsolosluktan
seçimle ilgili olarak yeterli bilgi alamamışlardır (Anketin 4. sorusuna
bakınız). Konsolosluk yetkililerinin yapmış oldukları açıklamaya göre
Londra’da oy kullanabilmek için ya adres beyanı yapılması ya da daha
önce Konsolosluk hizmetlerinden yararlanılmış olunması
gerekmektedir. Bu sebepten Konsolosluk sadece bu iki gruba seçimle
ilgili olarak bilgi maili göndermiştir. Sadece maile bağlı kalınması
vatandaşlar arasında seçimle ilgili olarak yeterli bilgi verilmediği
kanaatini uyandırmıştır. Ancak bu hususu eğitim düzeyine bağlamak
oldukça zordur; çünkü belirtildiği gibi oy kullanabilmek için ya adres
Hacı Mehmet BOYRAZ
8
beyanı yapılması ya da daha önce Konsolosluk hizmetlerinden
yararlanılmış olunması gerekmektedir.
Seçim Gözlemleri
Seçimler sırasında gözlemlediğimiz önemli ayrıntıları çalışmanın bu
kısmında açıklamaya çalıştık. Aşağıdaki verilerin oluşturulmasında seçim
sürecinde yer aldığımız İngiltere’nin Oyları Platformu’nun mail grubu
paylaşımlarından yararlanılmıştır.






Öncelikle, seçim başlamadan önce komisyon üyelerinden birinin,
müşahitlerin hangi partilerden geldiğini görmek istedikleri ve bu
nedenle müşahitlerden müşahit kartı takmalarını istediği
görülmüştür. Müşahitlerin, komisyon üyesine sandık başında
kimsenin oy kullanacak seçmeni etkilememek amacıyla üzerinde
herhangi bir siyasi simge taşımaması gerektiğine dair mevzuatı
hatırlatması üzerine uygulama sona ermiştir.
Seçim Komisyonlarına oy zarflarının ince kâğıttan yapılması sebebiyle
yoğun seçmen şikâyetleri ulaşmıştır. Şikâyette bulunan seçmenler,
İngiltere’nin Oyları Platformu gönüllülerinin yardımlarıyla Seçim
Komisyonu’na bireysel şikâyet dilekçelerini sunmuşlardır.
Randevu aldıklarını zanneden birçok vatandaş, SEÇSİS sistemi
“onayla” butonuna basmadan da randevu tarihi yazan kâğıdın print
out (çıktı alınması) alınmasına izin verdiği için, oy kullanamadan geri
dönmek zorunda kalmışlardır. Büyük çoğunluğu başka şehirlerden 2 3 saat yolculuk yaparak seçim yerlerine ulaşan seçmenlerden, 2 günde
tespit edilen 100 civarında seçmen adına YSK’ya hitaben bir
bilgilendirme dilekçesi hazırlanarak Seçim Komisyonu’na
sunulmuştur.
Birçok seçmenin randevu alma sisteminden haberdar olmadığı
görülmüştür. Aynı şekilde, randevu almadıkları takdirde kendilerine
SEÇSİS tarafından otomatik randevu atanacağından ve sadece o gün
oy kullanılabileceğinden habersiz oldukları da gözlemlenmiştir.
Seçmen kütüğü aynı adrese bağlı olan ailelere ayrı ayrı günlerde
randevu verildiğini gözlemledik. Bu nedenle aile fertlerinden bazıları,
oy kullanamadıklarını söyleyerek şikâyette bulunmuşlardır.
Seçimin ilk günü özellikle partili sandık kurul üyelerinin gelmemesi
nedeniyle, müşahitlerden birçoğu bizim gibi sandık kuruluna girmek
durumunda kalmışlardır. Bazı müşahitler sandık kuruluna girip
kurulun değiştiğine dair tutanak tutulduktan sonra, bazı partilerin
kendi üyelerini aynı kurula sokmaya çalışarak müşahitlere baskı
uygulamaya başlamışlardır. Müşahitler tarafından mevzuata göre
Hacı Mehmet BOYRAZ
9





böyle bir değişikliğin yasak olacağı belirtilmesine rağmen ısrarını
sürdüren partililere kurula atamaya çalıştıkları üyenin diğer kurul
üyelerinin yaptığı gibi kaç oy pusulası ve zarf olduğuna dair
imzalaması ve bu nedenle baştan sayım yapması gereği şart
koşulmuştur. Bunun üzerine üye olmak isteyen partililerin
isteklerinden vazgeçtikleri görülmüştür.
Bazı seçmenlerin oylarını aleni bir şekilde oy kullandıkları
görülmüştür. Yapılan ikazlara rağmen oyunu açık bir şekilde kullanan
bazı seçmenlerin durumu tutanak ile kayıt altına alınmıştır.
Seçimin ilk günü kimlik kontrolleri sırasında TC kimlik numaralı
pasaport ya da pasaportu olmayan kişiler, İngiliz ehliyeti ya da benzer
kimlik belgesiyle oy kullanmışlardır. Söz konusu usulsüzlük seçimin
ikinci gününde büyük ölçüde önlenmiştir.
Bazı sandıklarda zarflara basılan sandık mühürlerinin zarfların yanlış
yüzüne basılması nedeniyle, bu zarflar geçersiz kabul edilmiştir.
Ancak bu zarfların bazılarının seçmenler tarafından oy verme
sırasında kullanıldığı ortaya çıkmıştır. Söz konusu zarflar sandığa
atılmış olduğu için bu durum tutanak ile kayıt altına alınmıştır.
Bazı sandıklarda sandık mühürlerinin ayırt edici bir şekilde
basılmadığı (mürekkebin fazla çıkmaması nedeniyle silik
damgalanması ve sandık numarasının anlaşılmaması ya da çok fazla
mürekkep olması nedeniyle mürekkebin pusula ve zarfın çeşitli
yerlerine bulaşması durumları) tespit edilerek söz konusu hata şikâyet
tutanağı ile belgelenmiştir.
Son olarak bazı sandık üyelerinin ve hatta başkanların seçim
mevzuatından habersiz oldukları veya seçim usulleri hakkında yeteri
kadar bilgi sahibi olmadığı gözlemlenmiştir.
Sonuç
Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin Londra ayağı önemli bir sorun yaşanmadan
sona ermiştir. 252 kişi ile yürüttüğümüz Anket sonuçlarına göre en önemli
bulgular “Anket Sonuçlarının Değerlendirilmesi” kısmında incelenmiştir. %
6,5 ile en düşük oranda oy kullanılan ülkelerin başında gelen Birleşik
Krallık’ta yürüttüğümüz bu Anket çalışmasında ayrıca seçimlerdeki
gözlemlerimizi de son kısımda görüleceği gibi belirtmeye çalıştık.
Hacı Mehmet BOYRAZ
10
Seçimden fotoğraflar
Hacı Mehmet BOYRAZ
11
Seçim sırasında Büyük Britanya ve Birleşik Krallık nezdinde Türkiye Cumhuriyeti
Büyükelçisi Sayın Abdurrahman BİLGİÇ ile de görüşme imkanımız oldu.
Hacı Mehmet BOYRAZ
12

Download Report