PDF İndir - Türkiye Aile Hekimliği Dergisi

Derleme | Review
Türk Aile Hek Derg 2011;15(3):101-108
doi:10.2399/tahd.11.101
www.turkailehekderg.org
Büyüme geliflme izleminde kullan›lan
antropometrik ölçüm yöntemleri:
Büyüme takibinin metodolojisi
The anthropometric measuring methods for monitoring growth and development:
the methodology of growth follow-up
Özet
Summary
Fiziksel büyümenin 0-18 yafl aras›ndaki do¤rusal ancak döneme
özgü özelli¤i yafl ve cinsiyete özgü referanslara ihtiyaç do¤urur. Bu
referanslardan en kullan›fll› ve yararl› olan› antropometrik ölçümlerdir. Kilo fazlal›¤› ve obezite metabolik ve kardiyovasküler hastal›klar› etkiler. Bu klinik durumlar antropometrik ölçümler ve bu ölçümlerden üretilecek ölçeklerle taranabilir ve tedavi edilebilir. Kilo
fazlas›n› ve obeziteyi de¤erlendiren s›n›rl› say›daki yay›n son 10 y›lda artm›fl, ölçümlerle birlikte kullan›ld›¤›nda beden yap›s›n› daha
kesin tan›mlayabilecek, nispeten yeni metodlar tan›mlanm›flt›r. Klinik karar verme sürecinde, ciddi kronik hastal›klar›n öncüllerinin
tan›mlanmas›nda, güvenilir belirli ölçümlerin yap›lmas›n›n yan› s›ra
bu ölçümlerin yorumlanmas› oldukça önemlidir. Bu makale, tarama ve klinik izlem için antropometrik ölçümlerin yorumlanmas›nda kullan›lan metodolojiyi tarif etmektedir.
The linear but period specific character of physical growth during
the first 18 years of life requires age and gender specific references.
The most practical and useful of these references may be anthropometric measurements. Certain clinical situations like being overweight and obesity and projections of these situations as metabolic
and cardiovascular diseases are screened and cured by using anthropometric measurements and indexes derived from these results.
There was limited number of anthropometric measurements to evaluate the overweight and obese, but in the last a multitude of reports
several reports were published related to the significance of relatively new measures which describes the body composition more precisely when used with the previous measurements. While evaluating
the precursors of severe chronic diseases certain reliable measures
and interpretation of these measures are quite significant in clinical
decision making. In this paper we will try to describe the methodology of interpreting anthropometric measurements for both screening and clinical follow-up.
Anahtar sözcükler: Fiziksel büyüme, antropometrik ölçümler,
büyüme takibi, metodoloji.
Key words: Physical growth, anthropometric measurements,
growth follow-up, methodology.
linik bir olgunun de¤erlendirilmesi kalitatif ya da
kantitatif verilerle mümkün olabilir. De¤erlendirmenin gücü veri ölçe¤inin kantitatif ölçüm kabiliyetine ba¤l›d›r.[1] Herhangi bir klinik ölçümün tarama, tan› ve tedavi ölçütü olarak kullan›labilmesi için hem
tan›ya götüren geçerli bir ölçüm olmas› hem de olguyu
do¤ru, güvenilir bir ölçümünü yapmas› gerekir. Tüm ölçümler bir miktar hata pay› içerir.[2] Ölçümlerin do¤rulu¤unu mümkün oldu¤unca art›rmak çeflitli parametrelerin
kontrol alt›na al›nmas›n› gerekir;
• Kullan›lan ölçe¤in kalibrasyonu,
• Ölçüm yapanlar›n ölçüm yöntemi konusunda e¤itilmifl olmalar›,
• Ölçüm yapanlar›n say›s›n›n mümkün oldu¤unca az
olmas›,
• Sistematik hatadan kaç›n›lmas›,
• Ölçüm yapan her bireyin yapt›¤› ölçümler aras›nda
tutarl›l›k olmas› (s›n›f içi korelasyon),
• Ölçüm yapan farkl› bireyler aras›nda tutarl›l›k olmas›
(s›n›flar aras› korelasyon hemen daima s›n›f içi korelasyondan küçüktür),
K
1)
Erciyes Üniversitesi T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal›, Aile Hekimli¤i Uzman›, Doç. Dr., Kayseri
2011 © Yay›n haklar› Türkiye Aile Hekimli¤i Uzmanl›k Derne¤i (TAHUD)'a aittir. Her hakk› sakl›d›r. Deomed Yay›nc›l›k taraf›ndan yay›mlanmaktad›r.
Copyright © 2011 Turkish Society of Family Practice. All rights reserved. Published by Deomed Publishing, Istanbul.
Derleme
M. Mümtaz Maz›c›o¤lu1
101
• Ölçüm hatalar› birbirinden ba¤›ms›z ve toplanabilir
niteliktedir (toplam hata, farkl› nedenlerden oluflan
hatalar›n toplam›na eflittir)
•
•
•
•
•
•
Ayr›ca;
Ölçümlerin Yorumlanmas›
Beslenme (s›v› ya da kat› g›dalar),
Gün boyunca hormon sal›n›m›ndaki de¤iflimler[3,4]
Mevsimsel de¤ifliklikler,
Pozisyonel de¤ifliklikler,
Yerinde duramama,
Yorgunluk
Veri Da¤›l›m›
Derleme
ölçümlerde de¤iflikli¤e neden olabilir.
Kiflinin boyunun sabah uyanmay› izleyen 2-3 saat
içinde ve akflam ölçüldü¤ünde 1.5 cm’ye varan fark gösterdi¤i uzun süredir bilinmektedir.[5,6]
Büyüme ve geliflme; genetik, hormonal ve çevresel
faktörlerin etkisinde seyreden, invaziv olmayan antropometrik ölçümlerle do¤rudan ve dolayl› izlenebilen bir süreçtir.[3] Belirtilen etkenler, co¤rafi sosyo-ekonomik farkl›l›klar, toplumlar aras›nda ya da ayn› toplumun bireyleri
aras›nda farkl›l›klara yol açabilir.[4] Eriflkinlerde nispeten
daha sabit de¤erler izlenirken; çocuklarda intrauterin dönemden epifizlerin kapand›¤› 18 yafla kadar süren ve de¤iflen büyüme geliflme sürecinin fiziksel ölçümlerle izlenmesi önemlidir. Gerek beslenme gerek enfeksiyonlar ya
da çevresel faktörler nedeniyle büyümede gerileme; baflta enfeksiyon hastal›klar› olmak üzere morbidite ve mortalitede art›fla yol açan nedenlerden biridir. Büyümede
gecikme mental ve entelektüel kapasitede gerileme sonucu akademik performansta kayba neden olur. Metabolik
ve kardiyovasküler hastal›klara yol açan büyüme fazlal›k
ya da afl›r›l›klar›n›n tespiti de son derece önemli hale gelmifltir.
‹zlem için elde geçerli ve güvenilir referanslar›n ulusal ya da uluslararas› standartlar›n bulunmas› gerekir.[7]
Bu standartlar kesitsel ya da sürekli verilerden oluflturulabilir. Bu iki yöntem metodolojik aç›dan farkl›l›klar içerdi¤inden kullan›m alanlar› aç›s›ndan da farkl›klar› olabilece¤i düflünülebilir. Ayn› deneklerin büyüme sürecinin
farkl› zamanlar›nda yap›lan antropometrik ölçümlerinden oluflturulan referans de¤erlerin büyümenin klinik izlenmesinde kullan›lmas› önerilmifltir. Bunun tersine herhangi bir zamanda tüm yafl gruplar›ndan al›nan ölçümlerden oluflturulan kesitsel ölçeklerin de farkl› popülasyonlar›n karfl›laflt›r›lmas›nda daha uygun olabilece¤i belirtilmifltir.[8] Kesitsel ölçümlerin önemli bir kullan›m alan› obezite, beden ya¤ yüzdesi gibi ikincil ölçütlerin prevalans›ndaki olas› de¤iflimlerin belirlenmesidir. Herhangi bir dönemde belirlenen obezite prevalans› için kesitsel
veriler yeterli iken daha sonra toplanan di¤er bir kesitsel
102
veri taban› ile önceki karfl›laflt›r›larak bu süreçte obezitenin olumlu ya da olumsuz seyri izlenebilir.
Herhangi bir antropometrik ölçümün yap›ld›¤› popülasyonu yans›tmas› ve bireysel anlamda her bir verinin bu
popülasyondaki konumunun normal olup olmad›¤›n› belirlemek için veri da¤›l›m› hakk›nda bilgi sahibi olmak
gerekir.
Aritmetik Ortalama
Bir antropometrik ölçümün en do¤ru ifadesi ortalamas›n›n ve standart sapmas›n›n (SS) bilinmesidir. Genel
ortalama belirli bir cinsiyet ve yafl gurubu için en do¤ru
ölçüyü verir. Bu grupta herhangi bir dene¤in SS’s› o dene¤in ortalamas›n›n genel ortalaman›n ne kadar alt›nda
ya da üzerinde kald›¤› ile ilgili bilgi verir. Örne¤in, bir
veri setinde, boy ortalamas› ve SS 145.5±1.5 cm ise verilerin 68.26’s› ortalaman›n bir SS alt› (145.5–1.5=144.0)
ve bir SS üzerinde (145.5+1.5=147.0); [144.0–147.0] aral›¤›nda demektir. Denek grubunda boy da¤›l›m› düzgün
ise bu de¤erlendirme bizi do¤ru yoruma götürür. Ancak
denek gurubundakilerin ço¤ununun boyu belirli bir aral›kta yo¤unlaflm›flsa da¤›l›m buna göre sa¤a ya da sola kayar; ortalama, grubu yeterince temsil edemez (fiekil 1).
Bu noktada ilk akla gelen çözüm ortalama yerine ortancan›n kullan›lmas›d›r. Ortalama, ancak veri da¤›l›m› düzgün bir çan e¤risi oluflturuyorsa kullan›labilir.[9]
Ortanca
Veri da¤›l›m› ortalamadan daha düflük ya da daha
yüksek bir de¤er etraf›nda yo¤unlaflt›¤›nda ortalama yerine ortancan›n kullan›m›, veri seti hakk›nda daha do¤ru
sonuç verir. Ortanca, bir veri setindeki veriler küçükten
büyü¤e do¤ru s›raland›¤›nda en ortada kalan veridir.
Düzeltilmifl Ortanca
Büyüme e¤rileri çizimi için k›r›k çizgili olmayan düzgün bir tek e¤ri elde etmek amac›yla LMS [L (Lambda;
çarp›kl›k), M (Mu; ortanca) ve S (Sigma; varyasyon katsay›s›)] ya da regresyon e¤risi elde etmek için ortanca verilerini en iyi temsil eden düzgün bir yol izleyen e¤ri üzerindeki noktalar düzlefltirilmifl ortancalar olarak adland›r›labilir. Bu haliyle elimizdeki; a¤›rl›k, boy, bel çevresi gibi büyüme ile ilgili parametrelerden herhangi birini temsil eden
büyüme e¤risi bir düzlefltirilmifl ortanca e¤risidir (fiekil 2).
Büyüme geliflme izlenmesinde kullan›lan güncel e¤riler düzeltilmifl bir ortancan›n alt›nda ve üzerinde kalan
farkl› yüzdelik dilimler halinde üretilmifl referans de¤erler
Maz›c›o¤lu MM | Büyüme geliflmeyi izlemede kullan›lan antropometrik ölçüm yöntemleri: Büyüme takibinin metodolojisi
ya da farkl› ülkelerin referans de¤erleri kullan›larak üretilen uluslararas› standart de¤erler üzerinden yap›l›r. Kabaca ortalamalar üzerinden konuflmak gerekirse bir veri setinde ortalama etraf›nda 1 SS’l›k bölümde toplam verilerin %68.26’s›, 2 SS’l›k bölümde %95.44’ü ve 3 SS’l›k
bölümde %99.72’si yer al›r (fiekil 3).
Bir veri setinden persentil da¤›l›m› oluflturulmas›, verilerin en küçükten en büyü¤e do¤ru s›ralanmas› anlam›na gelir. Bu yüzdelik dilimler birerli, onarl›, yirmi beflerli
ya da eflit olmayan aral›klar fleklinde düzenlenebilir.
fiekil 2. Gerçek veriler üzerinden erkeklerde boyun çevresi için ortalama, ortanca ve düzlefltirilmifl ortanca (50. persentil) de¤erlerinin yafla göre seyri.
fiekil 3. Bir normal da¤›l›mda ortalama çevresindeki standart sapmalar›n da¤›l›m›
Derleme
fiekil 1. Üç yenido¤an grubunda do¤um a¤›rl›klar›n›n da¤›l›m›. Daha düflük do¤um a¤›rl›klar›nda yo¤unlaflma sola kayma (A), daha
büyük do¤um a¤›rl›klar›nda yo¤unlaflma sa¤a kayma (B) fleklinde
adland›r›labilir. Yanda ise düzgün da¤›lan bir do¤um a¤›rl›¤› da¤›l›m› (C) görülmektedir.
Eldeki herhangi bir verinin da¤›l›m› (a¤›rl›k, boy, bel
çevresi) için, kabaca, ortalamadan 2 SS’dan fazla ya da az
Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi | Turkish Journal of Family Practice | Cilt 15 | Say› 3 | 2011
103
olan her de¤er normal d›fl› olarak tan›mlanabilir. Ortalama
etraf›nda 3 SS’dan büyük sapmalar ileri derecede normal
d›fl› kabul edilebilir. Bir örnekle aç›klamak gerekirse;
A¤›rl›k Ortancas›
30 kg, a¤›rl›k SS’s›: 0.5 kg olan bir veri setinde normal da¤›l›m aral›¤› (2 SS’dan fazla ya da az olan her de¤er) flöyle hesaplanabilir:
Derleme
Normal da¤›l›m aral›¤›
= Ortalama ± 2 SS
= 30 ± 2 x 0.5
= 29 – 31 kg
‹leri derecede normal da¤›l›m aral›¤› = Ortalama ± 3 SS
= 30 ± 3 x 0.5
= 28.5 - 31.5 kg
Bu örne¤i beden kitle indeksi (BK‹) üzerinden kilolu
olma ve obezite için düflünürsek 2 SS ile 3 SS aras› da¤›l›m gösteren veriler kilo fazlal›¤›n›, 3 SS üzeri de¤erler
ise obeziteyi tan›mlar. Benzer flekilde ortalaman›n 2 SS
ile 3 SS aras›nda da¤›l›m gösteren veriler beslenme yetersizli¤ini, 3 SS alt› de¤erler ise ileri derecede beslenme
yetersizli¤ini gösterir. Bu tarif kabaca düzgün da¤›lan bir
veri seti için do¤ru kabul edilebilir.
Klinik uygulamada farkl› ölçümler için farkl› persentiller normali aflan de¤erler olarak kabul edilebilir. Örne¤in BK‹ için ≥95 persentil, obezite, bel çevresi için >90
persentil, santral obezite olarak kabul edilir.
Büyüme geliflme izlenmesinde klinik pratikte persentil de¤erleri kullan›lmakla beraber bu de¤erleri elde
etmek için için kullan›lan veri setinin ayr›ca ortalama, SS
ile, ortanca, minimum-maksimum de¤erlerinin bilinmesi o veri seti için da¤›l›m› tahmin etmemiz ve yap›lan ölçümlerin o toplumu ne ölçüde do¤ru yans›tt›¤›n› görmemiz aç›s›ndan önemlidir.
Büyüme izlenmesinde karfl›m›za ç›kan baflka bir sorun
da büyümeyi etkileyebilecek çok say›da etkenin bulunmas›d›r; iklim, yaflan›lan bölgenin rak›m›, anne sütü alma, beslenme... Tüm bu etkenlerin olabildi¤ince ortadan
kald›r›labilmesi için ulusal kapsaml› bir büyüme izleme
program› oluflturulmal›d›r.
Ölçüm Yöntemleri
Büyümenin izlenmesinde farkl› klinik durumlar›n tan›mlanmas› için çok say›da do¤rudan ölçüm ya da bu ölçümlerden oluflturulan ölçütler kullan›l›r. Bunlar›n güvenilir olabilmesi için ölçümlerin do¤rulu¤u ortaya konulmal› de¤erlendirme buna göre yap›lmal›d›r.
Ölçümler a¤›rl›k, boy, cilt k›vr›m kal›nl›¤› gibi do¤rudan bir uzunluk, a¤›rl›k ya da kal›nl›k ölçümü fleklinde
yap›labilir. Bafl, boyun, gö¤üs bel ve üst orta kol çevresi
ölçümü gibi mezür ile bir beden bölümünün etraf› sar›larak yap›labilir. Ayr›ca do¤rudan ve çevre ölçümleri gibi ölçümlerden oranlar ya da formüller ile BK‹, bel boy
oran› gibi ikincil hesaplamalar yap›labilir. Her bir ölçümün hangi yöntemle yap›ld›¤› bilinerek klinik de¤erlendirme buna göre yap›lmal›d›r. Örne¤in bel çevresi ölçümü için birden çok yöntem kullan›labilir.
A¤›rl›k
A¤›rl›k ölçümü yayg›n olarak hata pay› 100 g olan tart›larla yap›l›r. Bunlar›n en önemli avantaj› tafl›nabilir olmalar›d›r. Düzenli ölçümlerin yap›ld›¤› büyük merkezler için
antropometrik ölçümlerin yap›labildi¤i cihazlar tercih edilebilir. Tart› üzerine ç›k›l›rken önerilen k›yafet iç çamafl›rlar› ve/veya hafif k›yafetlerdir. Çocuklar tart› üzerinde tam
dengede durmad›klar›ndan üzerinde çok fazla alg›lay›c›s›
olan elektronik tart›lar hatal› ölçüm yapabilir (fiekil 4).[2,10]
Büyüme izlenmesinde her parametrenin klinik aç›dan
farkl› fikir verebilece¤i düflünülerek planlanan izleme
program›na uygun parametrelerin persentillerinin birlikte de¤erlendirilmesi yerindedir. Örne¤in obezitenin izlenmesi için BK‹’ne ek olarak bel çevresi ve beden ya¤
yüzdesinin kullan›lmas› BK‹’nin daha do¤ru yorumlanmas›nda son derece yararl› olur. BK‹ normalden fazla oldu¤u halde bu fazlal›k ya¤ de¤il, kas kitlesinin art›fl›na
ba¤l› olabilir. Bunun tersine BK‹ normal s›n›rlarda oldu¤u halde ya¤ kitlesi metabolik ve kardiyovasküler hastal›klar aç›s›ndan risk oluflturacak flekilde yüksek olabilir.
Düzlefltirilmifl veriler ile normal ve normal d›fl› de¤erlerin belirlenmesinde de 1, 2 ve 3 SS’ya uyan düzeltilmifl
persentil de¤erleri (z de¤erleri) ile çizilen büyüme e¤rileri
de do¤rudan anormal de¤erleri izlememizi sa¤layabilirler.
104
fiekil 4. A¤›rl›k ölçümü (2 yafl›na kadar).
Maz›c›o¤lu MM | Büyüme geliflmeyi izlemede kullan›lan antropometrik ölçüm yöntemleri: Büyüme takibinin metodolojisi
Kulaç Uzunlu¤u
He iki elde 3. parmaklar›n uç noktalar› aras› mesafe
ayakta s›rt duvara bitiflik ve dik dururken bafl karfl›ya bakar durumda yer düzlemine paralel olarak elastik olmayan bir mezürle ölçülür (fiekil 7).[11,12]
Derleme
fiekil 7. Kulaç uzunlu¤u ölçümü.
Beden Kitle ‹ndeksi (BK‹)
Ölçülen kg cinsinden a¤›rl›¤›n metre cinsinden boyun karesine bölünmesi ile elde edilir (k/m2).
Bafl Çevresi
fiekil 5. Boy ölçümü solda (Harpenden boy ölçeri, sa¤da duvara tutturulmufl sabit boy ölçer).
Arkada oksipital ç›k›nt›, önde glabella üzerinden geçen hattan ölçülür (fiekil 8).[13,14]
Boy
S›rt düz bir yüzeye dayal› durumda, ayakta, bafl dik ve
gözler tam karfl›ya bakar durumdayken (Frankfurt düzlemi) bafl›n tepe noktas› ile ayak tabanlar› aras› mesafe dayan›lan düzleme yap›flt›r›lm›fl ya da dayanm›fl bir sabit ölçek üzerinden ölçüm yap›l›r (fiekil 5 ve 6).[11]
fiekil 6. Boy ölçümü yatarak (2 yafl›na kadar).
fiekil 8. Bafl çevresi ölçümü (elastik olmayan mezür ile).
Gö¤üs Çevresi
Çocuk yatar durumda iken meme bafllar› hizas›ndan
ya da ksifoid ç›k›nt›n›n alt hizas›ndan yap›l›r. Ölçüm befl
yafl›na kadar yatarken, daha sonra ise ayakta orta solunum döneminde yap›l›r (fiekil 9).[15]
Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi | Turkish Journal of Family Practice | Cilt 15 | Say› 3 | 2011
105
Derleme
fiekil 9. Gögüs çevresi ölçümü
(elastik olmayan mezür ile).
fiekil 11. Üst orta kol çevresi
(elastik olmayan mezür ile).
Kar›n ve Bel Çevresi
Üç yafl›na kadar, kar›n çevresi çocuk yatarken orta solunum döneminde ölçülür, sonraki yafllarda ayakta bel
çevresi ölçülür. Bel çevresi, ayakta ekspiryum sonunda,
iliak krest ile 12. kosta aras›nda, orta noktadan yere paralel bir düzlemde bel çevresine sar›lan elastik olmayan bir
mezür yard›m›yla ölçülür (fiekil 10).[16-18]
Çocu¤un bafl› dik durumda ve gözleri tam karfl›ya bakarken tiroid k›k›rda¤›n en ç›k›nt›l› bölümünden yere paralel düzlemde omuzlar gevflek bir biçimde tutulurken
yap›l›r (fiekil 12).[19,20]
fiekil 10. Bel çevresi ölçümü (elastik olmayan mezür ile).
fiekil 12. Boyun çevresi (elastik olmayan mezür ile).
Üst Orta Kol Çevresi
Sol kol dirsekten 90º bükülür. Akromion (omuz) ve
olekranon (dirsek) ç›k›nt›lar› aras› orta nokta bulunur ve
iflaretlenir. Daha sonra bedenin yan taraf›nda afla¤›ya
do¤ru serbest b›rak›lan kolda iflaretlenen düzeyde yere
paralel olarak elastik olmayan bir mezür ile çevre ölçümü
yap›l›r (fiekil 11).
106
Boyun Çevresi
Cilt K›vr›m Kal›nl›¤›
Cilt k›vr›m kal›nl›¤› ölçümleri gövde ve ekstremiteler
üzerinde ondan fazla noktadan yap›lmakla birlikte triseps
ve subskapular bölgeler en s›k kullan›lanlard›r. Triseps,
biseps, subskapular ve suprailyak deri k›vr›m kal›nl›klar›
toplam›ndan vücut ya¤ miktar› ve ya¤s›z vücut dokusu
saptanabilir. E¤er deri k›vr›m kal›nl›¤›ndan vücut ya¤
Maz›c›o¤lu MM | Büyüme geliflmeyi izlemede kullan›lan antropometrik ölçüm yöntemleri: Büyüme takibinin metodolojisi
miktar› ve ya¤s›z vücut kitlesi hesaplanacaksa, triseps ve
subskapular bölgeye ek olarak biseps ve suprailyak deri
k›vr›m kal›nl›klar› da ölçülür.
Triseps deri k›vr›m kal›nl›¤›n› ölçmek için önce sol
kol dirsekten 90º derece bükülür. Akromion (omuz) ve
olekranon (dirsek) ç›k›nt›lar› aras› orta nokta iflaretlenir.
Daha sonra kol bedenin yan taraf›nda serbest b›rak›l›r,
dirsekten epikondiller hizas›ndan yukar› do¤ru iflaretlenen düzeyde cilt sol elin iflaret ve baflparma¤› ile tutulur.
Kaliper ile sa¤ el kullan›larak iflaretli yerden ölçüm yap›l›r. Ölçüm esnas›nda kifli ayakta dik olarak durur. Çocuklarda ölçüm anne kuca¤›nda yap›l›r. Biseps cilt k›vr›m kal›nl›¤› ölçümü için triseps cilt k›vr›m kal›nl›¤› ölçümü yap›lan daha önce iflaretlenmifl düzeyde orta kolun anterior
bölümünden ölçüm yap›l›r.
El Bile¤i Geniflli¤i
Vücut yap›s›, boy uzunlu¤unun bilek geniflli¤ine oran› bulunarak da saptanabilir. Bilekte distal ve stiloid ç›k›nt›lardan geçen çevre mezür ile ölçülür.
Derleme
Subskapular cilt k›vr›m kal›nl›¤› ölçümü için sol skapulan›n alt köflesi iflaretlenir. Sol elle cilt omurili¤e 45 derece aç› ile tutularak ölçüm yap›l›r. Suprailyak cilt k›vr›m kal›nl›¤› da iliak kemi¤in (krest) 2 cm üzerinde orta aksiller
çizgi hizas›ndan subskapular cilt k›vr›m kal›nl›¤› ölçümü
gibi (alt kaburga ile iliak kemik aras›) yap›l›r (fiekil 13).[21]
fiekil 13. Cilt k›vr›m kal›nl›¤› ölçümü (kaliper ile).
fiekil 14. Beden ya¤ yüzdesi ölçümünde kullan›lan cihazlara bir örnek (biyoimpedans cihaz›).
Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi | Turkish Journal of Family Practice | Cilt 15 | Say› 3 | 2011
107
Biyoelektrik ‹mpedans
Derleme
El-bacak ya da bacak-bacak ekseninde 50 kHz elektrik ak›m›na karfl› oluflan dirençten beden ya¤ yüzdesi hesaplan›r. Do¤ru ölçüm için son 3 saat içinde herhangi bir
fley yememek, son 2 saat içinde a¤›r egzersiz yapmamak,
ölçüm öncesi mesaneyi boflaltmak ve ölçüm öncesinde 5
dakika dinlenmek önerilir (fiekil 14).[22,23]
Sonuç olarak antropometrik ölçümlerle büyümenin
izlenmesi için do¤ru ölçümlerin yap›ld›¤› bir veri setinden oluflturulan referanslar›n da¤›l›m ölçütleri de bilinmelidir. E¤er varsa, standardizasyon ve do¤ru izleme için
ulusal ölçekler kullan›lmal›d›r. ‹zlenecek klinik duruma
uygun de¤er varsa birden fazla parametrenin kullan›lmas› daha do¤ru karar verilmesini sa¤lar.
Kaynaklar
1.
Y›ld›r›m C. Bilim Felsefesi. 13. Bask›. ‹stanbul, Remzi Kitabevi, 2010; 8293.
2.
Himes JH. Challenges of accurately measuring and using BMI and other
indicators of obesity in children. Pediatrics 2009;124:3-22.
3.
Wei C, Gregory JW. Physiology of growth. Paediatr Child Health
2009;19: 236-40.
4.
Hui LL, Schooling CM, , Cowling J, Leung SSL, Lam TH, Leung GM.
Are universal standards for optimal infant growth appropriate? Evidence
from a Hong Kong Chinese birth cohort. Arch Dis Child 2008;93:561-5.
9.
Özdamar K. Paket Programlar ile ‹statiksel Veri Analizi. 3. Bask›. Eskiflehir,
Kaan Kitabevi, 2002;326
10. Bundak R. Normal büyüme. Pediatrik Endokrinoloji’de. Ed. Günüz H,
Öcal G, Yurdem N, Kurto¤lu S. 1. Bask›. Ankara, Kalkan Matbaac›l›k,
2003;39-64 .
11. Turan S Bereket A, Omar A, Berber M, Ozen A, Bekiroglu N. Upper segment/lower segment ratio and armspan-height difference in healthy
Turkish children. Acta Paediatr 2005;94:407-13.
12. Maz›c›o¤lu MM., Hatipo¤lu N, Öztürk A, Gün, I, Ustunbas HB,
Kurtoglu S. Age references for the arm span and stature of Turkish children and adolescents. Ann Hum Biol 2009;36:308-19.
13. Nelhaus G. Head circumference from birth to 18 years old. Practical
composite international and interracial graphs. Pediatrics 1968;41:106.
14. Kurto¤lu S. Büyüme ve büyüme bozukluklar›. Erciyes T›p Dergisi 1992;1:
73-92.
15. Keane V. Assesment of growth. Nelsons Textbook of Pediatrics’de. Ed.
Kliegman RM, Jenson HB, Behrman RE, Stanton BF. 18. Bask›.
Philadelphia, Saunders, 2007;70-4.
16. Fredriks AM, van Buuren S, Fekkes M, Verloove-Vanhorick SP, Wit JM.
Are age references for waist circumference, hip circumference and waisthip ratio in Dutch children useful in clinical practice. Eur J Pediatr 2005;
164:216-22.
17. Hatipo¤lu N, Öztürk A, Maz›c›o¤lu M, Kurto¤lu S, Seyhan S, Loko¤lu F.
Waist circumference percentiles for 7- to 17-year-old Turkish children
and adolescents. Eur J Pediatr 2008;167:383-9.
18. Kurto¤lu S. Büyüme ve büyüme bozukluklar›. Erciyes T›p Dergisi 1992;
1:73-92
19. Ben-Noun L, Sohar E, Laor A. Neck circumference as a simple screening
measure for identifying overweight and obese patients. Obes Res 2001;9:
470-7.
20. Mazicio¤lu MM, Kurto¤lu S, Özturk A, Hatipo¤lu N, Çiçek B, Üstünbafl
HB. Percentiles and mean values for neck circumference in Turkish children aged 6-18 years. Acta Paediatr 2010;99:1847-53.
5.
Strickland AL, Shearin RB. Diurnal height variation in children. J Pediatr
1972;80:1023-5.
6.
Voss LD, Bailey BJ. Diurnal variation in stature: is stretching the answer?
Arch Dis Child 1997;77:319-22.
21. Moreno LA, Fleta J, Mur L, Feja C, Sarria A, Bueno M. Indices of body
fat distribution in Spanish children aged 4.0 to 14.9 years. J Pediatr
Gastroenterol Nutr 1997;25:175-81.
7.
de Onis M, Blössner M. World Health Organization global database on
child growth and malnutrition: methodology applications. Int J Epidemiol
2003;32:518-26.
22. Lazzer S, Boirie Y, Meyer M , Vermorel M. Evaluation of two foot-tofoot bioelectrical impedance analysers to assess body composition in overweight and obese adolescents. Br J Nutr 2003;90:987-92.
8.
Taner JM; Whitehouse RH. Clinical longitudinal standards for height,
weight, height velocity, and stages of puberty. Arch Dis Child 1976;51:
170-9.
23. Kurto¤lu S, Maz›c›o¤lu MM, Öztürk A, Hatipo¤lu N, Çiçek B, Üstünbafl
HB. Body fat reference curves for healthy Turkish children and adolescents. Eur J Pediatr 2010;169:1329-35.
Gelifl tarihi: 22.03.2011
Kabul tarihi: 20.10.2011
Çıkar çakıflması:
Çıkar çakıflması bildirilmemifltir.
‹letiflim adresi:
Doç. Dr. M. Mümtaz Maz›c›o¤lu
Erciyes Üniversitesi T›p Fakültesi
Aile Hekimli¤i Anabilim Dal›
Melikgazi Kayseri
Tel: 0533 549 80 55
e-posta: mazici@erciyes.edu.tr
108
Maz›c›o¤lu MM | Büyüme geliflmeyi izlemede kullan›lan antropometrik ölçüm yöntemleri: Büyüme takibinin metodolojisi