Doktora Tez Süreci Alternatif Model Önerisi

ULUSAL VE ULUSLARARASI BOYUTLARIYLA
DOKTORA EĞİTİMİ ÇALIŞTAYI
20-21 Mayıs 2014- İstanbul
DOKTORA TEZ SÜRECİ:
ALTERNATİF MODEL ÖNERİSİ
Yrd.Doç.Dr. İlhan Oğuz AKDEMİR
Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
ioakdemir@firat.edu.tr
ULUSAL VE ULUSLARARASI BOYUTLARIYLA
DOKTORA EĞİTİMİ ÇALIŞTAYI
20-21 Mayıs 2014- İstanbul
ÖNCÜLLER
Ülkemizde her yıl 2.000 civarında doktora tezi yapılmaktadır.
Oldukça yüksek olan bu sayı ile doğru orantılı tezlerin
işlevselliği sorgulanmaktadır. Çalışma basit fakat herkesçe
kabul gören birkaç öncüle dayanmaktadır.
1-yoğun emek ve çaba gerektiren bilimsel çalışmalar,
evrensel nitelikte bir kaliteye ulaş(a)mıyor.
2-Tezlerin oluşum sürecinde insan faktörü, tezin bilimsel
boyutunun olumlu/olumsuz önüne geçmektedir.
3-Tezler, bilim dünyasında dolaşıma ve paylaşıma
girmiyor.
4-Tezin kalitesinde etkili olan öğrenci, danışman ve jüri
üyeliği sistemi, sağlıklı ve güvenli işlemiyor.
ULUSAL VE ULUSLARARASI BOYUTLARIYLA
DOKTORA EĞİTİMİ ÇALIŞTAYI
20-21 Mayıs 2014- İstanbul
AMAÇLAR
Bildiride; bilimsel sorumluluğun paydaşları olan, öğrenci,
danışman ve jüri üyelerinin tutum ve davranışlarında,
olması gereken ile pratik arasındaki makasın açıldığı,
bunun da tezlerin bilimsel getirisinin sorgulanmasına
sebep olduğu savı işlenmiştir. Bunun sonucunda varolan
doktora tez sisteminin bilimsel ölçütlere göre işlemediği,
bilimsel anlayışın gelişmesine katkı sağlamadığı, hatta
sorun olmaya başladığı izah edilmeye çalışılmıştır.
Onun yerine “yüksek öğretimin yeniden yapılanması”
temel düşüncesine uygun olarak ulusal tez merkezi
organizasyonu adı altında yeni bir tez değerlendirme
sistemi
önerilmiştir.
Bu
sistemin
halihazırdaki
uygulamalara göre, daha güvenli yaygın ve verimli bir
tez süreci oluşturacağı öngörülmüştür.
ULUSAL VE ULUSLARARASI BOYUTLARIYLA
DOKTORA EĞİTİMİ ÇALIŞTAYI
20-21 Mayıs 2014- İstanbul
AMAÇLAR
Unutulmamalıdır ki bilimsel çalışmaya yeni başlayan
genç akademisyenlerin bilimsel ahlak, bilimsel
sorumluluk anlayışları, gelecekte öğretim üye ve
yardımcılarının kalitesini bugünden belirleyen temel
göstergedir. Akademik yeniden üretim modeli bu
gösterge üzerine inşa edilecektir. Parrhesia anlayışla
yazılan çalışma, Yanlış kanaatleri, anlaşılmaları,
bilimsel eleştirilmeyi peşinen kabul etmektedir.
Çalışma ideal bir bilim anlayışının ülkemizde
benimsenmesi ümidi ile oluşturulmuştur.
ULUSAL VE ULUSLARARASI BOYUTLARIYLA
DOKTORA EĞİTİMİ ÇALIŞTAYI
20-21 Mayıs 2014- İstanbul
ZANAATKÂR
Sennet, zanaatkârı tanımlarken iki temel
özelliğinden bahseder:
1-İyi iş yapma arzusu
2-iş yapmak için gerekli yeterlilikler (Sennet2006:315)
Bilimsel çalışmalar yapan bilim insanları mesleklerine,
Sennet’in tanımladığı zanaatkârın özellikleri ile
bakmalıdırlar.
ULUSAL VE ULUSLARARASI BOYUTLARIYLA
DOKTORA EĞİTİMİ ÇALIŞTAYI
20-21 Mayıs 2014- İstanbul
BİLİMSEL ÇALIŞMA NİÇİN YAPILIR?
1-Bilimsel sorumluluktan dolayı bilimsel çalışma
yapabilir: Tespit ettiği bir problem ve onun muhtemel
çözüm tip ve formlarının izahı için bilimsel çalışmalar
yapılabilir. Yani bilimsel sorumluluk kaygısı ve idealist
yaklaşımlar ile çalışma yapılabilir. Bilimin akademisyen
üzerinde zevk ve heyecana yol açtığı durumlardır.
2-Mesleki zorunluluklardan dolayı bilimsel çalışma
yapabilir: Örneğin yaklaşan bir atama dönemi, veya
zamanının sonuna yaklaşmış, proje ödev, tez vb.
3-Kariyerist yaklaşımlar ile bilimsel çalışma yapabilir:
Yani meslekte yükselme ve ilerleme amacına uygun
olarak, sistemin kendisinden istediği şartlara uygun
olarak çalışma yapma mantığıdır.
ULUSAL VE ULUSLARARASI BOYUTLARIYLA
DOKTORA EĞİTİMİ ÇALIŞTAYI
20-21 Mayıs 2014- İstanbul
TÜRKİYE’DE DOKTORA TEZLERİ VE ARKA PLANI
Tablo 1.
Öğrenim Durumu
Yüksek lisans
doktora Öğrencilerinin Bilimsel Çalışma Öncelikleri (2010)
İlk Bilimsel
çalışması YL. tezi
İlk Bilimsel
çalışması
bildiri
İlk Bilimsel
çalışması
Makale
İlk Bilimsel
çalışması
diğer
Toplam
168
8
3
1
180
36
5
2
1
44
Öğrenci
132
3
1
-
136
Doktora
42
3
2
1
48
16
2
1
1
20
Öğrenci
26
1
1
-
28
Toplam
210
11
5
2
228
Yüksek lisans
Akademisyen
- öğrenci
Doktora
Akademisyen
- öğrenci
Kaynak:
doktora öğrenci araştırma anketi 2010
ULUSAL VE ULUSLARARASI BOYUTLARIYLA
DOKTORA EĞİTİMİ ÇALIŞTAYI
20-21 Mayıs 2014- İstanbul
TEZ SINAVI SÜRECİ ve AKTÖRLER
B-Danışmanın Sorumlulukları:
a- Bilimsel Sorumluluklar:
b-Akademik Sorumluluklar:
c-Bireysel Sorumluluklar:
ULUSAL VE ULUSLARARASI BOYUTLARIYLA
DOKTORA EĞİTİMİ ÇALIŞTAYI
20-21 Mayıs 2014- İstanbul
TÜRKİYE’DE doktora TEZLER VE ARKA PLANI
100000
90000
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
1970-1974
1975-1979
Doktora
1980-1984
1985-1989
Sanatta Yeterlik
1990-1994
Tıpta Uzamanlık
1995-1999
2000-2004
Yüksek Lisans
2005-2009
ULUSAL VE ULUSLARARASI BOYUTLARIYLA
DOKTORA EĞİTİMİ ÇALIŞTAYI
20-21 Mayıs 2014- İstanbul
TEZ SINAVI SÜRECİ ve AKTÖRLER
c-Tez Jürisi ve Beklentiler:
Tablo 3. Lisansüstü Öğrencilerinin jüri oluşumu için Kanaatleri (2010)
Öğrenim Durumu
Danışman
Bölüm
Fikrim Yok
Toplam
Yüksek lisans mezunu
22
12
14
48
Mezun-akademisyen
13
6
2
21
Mezun
8
6
12
23
Doktora mezunu
21
3
2
26
Mezun-akademisyen
16
2
1
19
Mezun
5
1
1
7
Toplam
43
15
16
74
Kaynak: Lisansüstü öğrenci araştırma anketi 2010.
ULUSAL VE ULUSLARARASI BOYUTLARIYLA
DOKTORA EĞİTİMİ ÇALIŞTAYI
20-21 Mayıs 2014- İstanbul
TEZ SINAVI SÜRECİ ve AKTÖRLER
c-Tez Jürisi ve Beklentiler:
Sorun sadece artık giderek kimse tarafından okunmayan bu
çalışmaların, sosyal bilimler enstitülerinin kurallarına
uygunluğu kriterleriyle değerlendirilir hale gelmiş olmasıdır.”
ülkemizde pek fazla rastlanmayan, fakat bilimsel
sorumluluğa uygun düşen bir davranış kalıbı da “jüriye üye
olarak davet edilen öğretim üyesinin, katkı yapamayacağı,
tez jüriliğinden affını istemesidir.” Gelenek haline dönüşmesi
gereken bu seçenek, daha iyi ve uzman bir jürinin tezi
okumasına ve geliştirici bir anlayışın yerleşmesine neden
ULUSAL VE ULUSLARARASI BOYUTLARIYLA
DOKTORA EĞİTİMİ ÇALIŞTAYI
20-21 Mayıs 2014- İstanbul
TEZ SINAVI
-Tezin savunulmaya değer bulunup bulunmadığı şeklinde jüri toplantısı
-Adayın savunmaya alınması
-Soru-cevap bölümü
-Jürinin dinleyicileri dışarıya çıkarıp karar verme finali
-Öğrencinin uzman veya doktor ilan edilmesi
ULUSAL VE ULUSLARARASI BOYUTLARIYLA
DOKTORA EĞİTİMİ ÇALIŞTAYI
20-21 Mayıs 2014- İstanbul
TEZ SINAVI
Bilimsel ölçek:
1-Yapılan tezin “ savunduğu bir tez, iddia, bir varsayım olmalıdır.” Ülkemizde pek çok
tezin bu yönü zayıftır. Bilim insanı tezini belirlerken üzerinde çalışacağı konuyu,
önceden belirlemesi gereklidir. Bilimsel çalışmalar ve tezler rastgele belirlenmemeli ve
rastlantılara terk edilmemelidir.
2-Tezi izah eden bilimsel manada geçerli bir modeli olmalıdır. Metodolojik yaklaşım bu
model(ler) üzerinden geliştirilmeli, bunun dışında kalan her türlü yaklaşım bilimsel
yaklaşım kabul edilemez, ancak bilgi yığınlarının oluşumuna yol açar (Türkdoğan
1995:154). Çevremizdeki olaylara bakışımızın bilimsel olması, ancak bilimsel
yöntemlerin sistematik biçimde kullanılması ve değerlendirilmesi ile bilimsel anlayışla
ortaya çıkar.
3-Konuya uygun araştırma yöntem ve tekniklerinin seçilmesi,
4-Verilerin toplanması, derlenmesi, sınıflandırılması, birleştirilmesi yorumlama ve
değerlendirilmesinin sağlanmış olması,
5- Bilimsel terminolojinin, bilimsel dilin doğru kullanılması
6-Sonuçların sunulması
ULUSAL VE ULUSLARARASI BOYUTLARIYLA
DOKTORA EĞİTİMİ ÇALIŞTAYI
20-21 Mayıs 2014- İstanbul
SONUÇ YERİNE: ULUSAL TEZ MERKEZİ
1-Ulusal Tez Merkezi kurulmalı:
2- Tez trafiği:
3-Jüri belirleme:
4- Tez değerlendirme süreci:
5- Tezlerin çoğaltılıp dağıtımı:
ULUSAL VE ULUSLARARASI BOYUTLARIYLA
DOKTORA EĞİTİMİ ÇALIŞTAYI
20-21 Mayıs 2014- İstanbul
DOKTORA TEZ SÜRECİ:
ALTERNATİF MODEL ÖNERİSİ
DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER
Yrd.Doç.Dr. İlhan Oğuz AKDEMİR
Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
İoakdemir@firat.Edu.tr