ege bölgesi kruvaziyer liman yatırımları

7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu
- 657 -
EGE BÖLGESİ KRUVAZİYER LİMAN YATIRIMLARI
Yrd. Doç. Dr. Ersel Zafer ORAL(1), Dr. Hitay BARAN(2), Mine GÜNEŞ KAYA(2)
(1) Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi, ersel.oral@turkishseas.com
(2) İzmir Ticaret Odası, Alsancak, İzmir, hitay.baran@izto.org.tr, mine.gunes@izto.org.tr
Özet
Deniz turizminin bir alt dalı olan kruvaziyer turizmi dünyada önemli bir ekonomik büyüklüğe
ulaşmıştır. Akdeniz kruvaziyer pazarında yer alan Türkiye son yıllardaki kruvaziyer yolcu ve
gemi sayısındaki hızlı artış ile dikkatleri üzerine çekmiştir.
Ege ve Akdeniz havzası kruvaziyer turizmin en yüksek potansiyele sahip bölgeleri içinde yer
almaktadır. Türkiye’nin kruvaziyer turizmdeki hızlı büyümesi yeni yatırımları zorunlu hale
getirmiştir. Bu çalışmada Ege Bölgesindeki kruvaziyer limanların arz talep dengesi incelenmiş
ve kruvaziyer liman kapasitesinin acilen arttırılması gerektiği belirlenmiştir.
Abstract
Aegean Region Cruiser Port Investments
Cruiser tourism which is a subsection of the marine tourism, has reached to a certain level of
economical importance in the world. Turkey, placed within the Mediterranean cruiser market,
has been distinguished with its rapid increase in the number of cruiser passengers and ships
in the recent years.
Aegean and Mediterranean regions are placed within the areas having the highest potentials
with respect to the cruiser tourism. The rapid development of cruiser tourism in Turkey has
been required to make a new investment in this respect. Supply-demand balance of the
Aegean Region cruiser ports has been investigated in this study and it was concluded that the
capacity of cruiser ports should be increased immediately.
Anahtar Kelimeler: Kruvaziyer Liman, Kruvaziyer Turizmi, Deniz Turizmi
Giriş
Kıyı Bölgesi kullanım talepleri içerisinde yer alan deniz turizmi yatırımları (kruvaziyer liman,
yat limanı vb.) bölgesel kalkınma için önemli altyapı yatırımlarıdır. Deniz turizminin önemli
bir alt dalını oluşturan kruvaziyer turizm Türkiye’de son on yıl içersinde önemli bir gelişme
göstermiştir. Kruvaziyer gemilerin hizmet aldığı toplam on adet limana kruvaziyer gemileri ile
gelen yolcu sayısı 1.5 milyon turisti aşmıştır.
- 658 -
7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu
Ege ve Akdeniz havzası ise kruvaziyer turizmin en yüksek potansiyele sahip bölgeleri içinde
yer almaktadır. Bu denizlere kıyı çok sayıda ülke olması, ülkeler arasındaki coğrafi yakınlık
kruvaziyer turizmi seçen turistlerin her sabah yeni bir liman kentinde, bir başka ülkede
uyanmasına olanak sağlamaktadır. Yolcuların diğer tatil türlerinden farklı olarak daha kısa
sürede, daha çok seyahat etmeleri, kruvaziyer çalışanlarının ve yöneticilerinin müşterilerini
özenli bir şekilde ağırlamak için farklı unsurları ön plana çıkarmaları gerekmektedir. İrili
ufaklı birçok adadan ve binlerce güzel koydan oluşan Ege denizi deniz turizminde yeni
destinasyonlar arayan kruvaziyer hat işletmecileri için ilgi odağı olmuştur. Aynı zamanda Ege
Bölgesi Kruvaziyer turizmin en hızlı gelişim gösterdiği bölgelerden birisidir.
Ege bölgesinde kruvaziyer gemilere hizmet veren iki adedi ihtisas limanı olmak üzere dört adet
kıyı yapısı bulunmaktadır. Kuşadası Egeport Limanı ve Bodrum Yolcu Limanı sadece yolcu
gemilerine hizmet vermektedir. Marmaris Yat Limanı kruvaziyer gemilerin uğrak yaptığı ancak
yeterli fiziksel altyapıya sahip olmayan bir deniz turizmi tesisidir. Son yıllarda en büyük
atılımı gösteren İzmir Alsancak Limanı ise çok amaçlı bir liman olup yolcunun yanı sıra genel
kargo, konteynır, sıvı ve katı dökme yük ile ro-ro gemilerine hizmet vermektedir. Limanın
kruvaziyer gemi sayısı 2010 yılında 161’i yolcu sayısı ise 370 bini bulmuştur. Son on üç yılın
ortalama yıllık büyüme hızı %18'dir.
Artan kruvaziyer yolcu sayısı mevcut limanların kapasite artışını ve yeni kruvaziyer liman
yatırımlarını gündeme getirmiştir. Örneğin Avrupa’da 11 büyük ve küçük çaplı limanın imar
ve genişletme çalışmaları için 2008 yılında 675 milyon EURO öngörülmüştür.
Kruvaziyer Liman Arz Talep Analizi
Kruvaziyer turizmin en önemli alt yapısını liman oluşturmaktadır. Kruvaziyer gemilerin
yanaşabileceği uygun bir yanaşma yeri bulunmadığı sürece kruvaziyer turizmin artması
mümkün değildir. Kısaca kruvaziyer turizm liman arzının olduğu durumda liman talebinin
büyümesini sağlamaktadır. Ülkemizde ihtisaslaşmış kruvaziyer limanlar (Kuşadası, Bodrum)
son derece sınırlıdır. Genellikle yolcu ve yük iskele veya rıhtımlarına (İstanbul, İzmir, Antalya
gb.) gemiler yanaşmaktadır.
Ülkemizde kruvaziyer gemilerin düzenli sefer yaptığı on adet limana 2010 yılında kruvaziyer
gemileri ile gelen yolcu sayısı Denizcilik Müsteşarlığı’nın istatistiklerine göre 1.7 milyon
kişidir. Ülkemizi kruvaziyer gemiler ile ziyaret eden yolcuların bölgelere göre dağılımı dikkate
alındığında Ege Bölgesi %60’ın üzerinde bir paya sahiptir. Ancak il bazında bakıldığında %30
ile İstanbul ilk sırada yer almaktadır (Şekil 1).
Şekil 1. Kruvaziyer yolcuların dağılımı (2010)
Kaynak: Denizcilik Müsteşarlığı İstatistikleri
7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu
- 659 -
2011 yılının ilk 6 ayında ise Ege Bölgesi’nde bulunan Kuşadası ve İzmir Limanlarının
paylarının artmakta olduğu ve bölgenin giderek canlandığı izlenmektedir.
Şekil 2. Kruvaziyer yolcuların dağılımı (2011 ilk 6 aylık Veriler)
Kaynak: Denizcilik Müsteşarlığı İstatistikleri
Kruvaziyer Limanlar temel olarak ard alanlarında yer alan ticari değere sahip bir cazibe
merkezini pazarlar. Söz konusu merkez bazen tarihi değere sahip bir mekan, bazen marka
haline gelmiş bir şehir, bazen de önemli bir inanç bölgesidir. Her bir limanın öncelikli cazibe
merkezleri birbirinden farklıdır. Bu nedenle birbirine yakın kruvaziyer limanlar dışında hiçbir
liman diğer limanın alternatifi veya rakibi değildir. Bodrum Yolcu Limanı’na uğrak yapan bir
hattın yolcularına sunduğu ve tanıtımını yaptığı bölgeye ait değerler, Kuşadası Limanı’na
uğrak yapan hatlardan farklıdır. Bu nedenle arz talep dengesinin bölgesel olmaktan çok liman
bazında yapılması daha faydalı olacaktır. Bununla beraber bölgenin genel yolcu gelişimini
belirlemek amacı ile gerçekleştirilen talep tahminleri de çok anlamsız değildir.
DLH İnşaatı Genel Müdürlüğünce 2010 yılında yaptırılan Turizm Kıyı Yapıları Master Plan
Çalışmasında Ege Bölgesi için gerçekleştirilen talep tahmin çalışmasında ortalama bir tahmin
ile 2015 yılında bölge limanlarına gelecek yolcu sayısı 1.8 milyon kişi, 2020 yılı için ise 2.8
milyon kişi olarak bulunmuştur.
Tablo 1. Ege Bölgesinde Yolcu Trafiği Tahmini (Kişi)*
Yıllar
Kötümser
Ortalama
İyimser
2015
1,468,234
1,848,310
2,339,185
2020
2,057,948
2,837,166
3,964,805
2025
2,752,141
4,096,046
6,241,388
2030
3,571,309
5,702,232
9,436,306
Kaynak: Turizm Kıyı Yapıları Master Plan Çalışması, DLH (2010)
Küresel kriz döneminde hazırlanan Turizm Kıyı Yapıları Master Plan çalışması talep
tahminlerinde oldukça düşük çıkmıştır. Ege Bölgesi 2010 yılında bir milyonu aşan yolcu
adedi ile hızlı bir büyüme trendine sahiptir. Master plan çalışmasında öngörülen değerler ile
ortalama bir senaryo ile Kuşadası ve İzmir limanlarının yolcu adedi iki milyonu aşacaktır. Söz
konusu değer her iki limanında kapasitesinin üzerindedir. Turizm sezonunun uzunluğu,
- 660 -
7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu
gemilerin gelme sıklığı ve limanda kalma süreleri dikkate alındığında sadece mevcut
limanların kapasitelerinin büyütülmesi ile artan yolcu ve gemi trafiği karşılanabilecek bir
durumda değildir.
Kruvaziyer gemiler hizmet veren limanlar tarihi ve doğal güzelliklere erişimin kolay olduğu
yerlerde konuşlanmıştır. Günümüzde kruvaziyer gemilere hizmet veren limanlar göz önüne
alındığında birçoğu doğal ve tarihi güzelliklere sahip önemli kentlerde bulunmaktadır. Bu
yaşlı kentlerde gemilerin yanaştığı limanlarda genellikle mevcut kullanılan limanlardır.
Bununla birlikte gemi sayısının, gemilerin sefer sayısının ve yolcu kapasitesini artması sadece
kruvaziyer gemilerine hizmet veren terminallerin oluşturulmasını zorunlu hale getirmiştir.
Ortalama büyüklükte bir gemi ile kente gelen turistlerin gezmek istedikleri yerlere ulaşımları
için ortalama 60 otobüse ihtiyaç vardır. Gemi boyutlarındaki büyümeye paralel olarak taşınan
yolcu sayısı da artmaktadır. Aynı anda birden fazla geminin yanaşması durumunda
otobüslerin liman içinde, liman kapı çıkışında, ve kent trafiğinde bir yoğunluk oluşturmaması
için planlı yeni terminaller yapılası gerekmektedir.
Kruvaziyer Limanlarda Yer Seçim Kriterleri
Günümüzde her biri birer yüzer kasaba haline gelen kruvaziyer gemileri deniz yolculukları
süresince tiyatro salonlarından, kumarhanelerine, fitness ve spor salonlarından farklı damak
tatlarına hitap eden restoranları ile yolculara geniş bir yelpazede hizmet vererek denizde
kaldıkları süre boyunca güzel bir zaman geçirmelerini sağlamaktadır. Yolcuların gemide
buldukları konfor ve yüksek hizmet kalitesini karaya ulaştıklarında ilk ayak bastıkları yer
olan limanda da bulmaları lazımdır. Kısaca günümüzde kruvaziyer limanları sadece gemilerin
yanaşıp yolcu indirip bindirdikleri ve yolculara sınırlı hizmet veren yerlerden çıkması lazımdır.
Klasik yolcu limanı formundan çıkıp birer turizm kompleksi olarak planlanması
gerekmektedir.
Turizm kompleksi olarak planlanan yeni kruvaziyer limanları hiç şüphesiz daha geniş
alanlara kurulacaktır. Yeni liman yerlerin bölgeye kruvaziyer gemilerinin uğrama nedeni olan
lokasyonlara (tarihi, doğal güzellikler vb) uzak olmaması gerekmektedir. Turizm
pazarlamasına konu olan ve turistlerin ziyaret etmek gezmek istedikleri yerin kruvaziyer
limanına en fazla bir saatlik bir ulaşım mesafesi içinde olması faydalı olacaktır. Gemimi sınırlı
bir zaman süresi içersinde limanda kaldığı düşünüldüğünde ziyaret edilmek istenen yerlerin
limana yakın olması bu yerlerde insanların daha fazla zaman geçirmesine olanak
sağlayacaktır.
Gemi boyutlarının büyümesi daha uzun ve derin rıhtım ihyacının doğmasına neden olmuştur.
Kruvaziyer gemiler hacimce büyük ancak hafif gemilerdir. Free on bord larının fazla olması bu
gemilerin rüzgâr etkilerinden daha fazla etkilenmesine neden olmaktadır. Bu nedenle tug boat
yardımı ile bile extrem meteorolojik ve oşinoğrafik koşullar altında limana yanaşma ve ayrılma
manevraları daha güçlükle yapılmaktadır. Kısaca yeni nesil kruvaziyer limanlarının yer
seçiminde meteorolojik ve oşinografik koşullar yük limanlarına göre daha elverişli olmalıdır.
Limanlar iskele ve rıhtım altyapısı ile de yeni nesil kruvaziyer gemilerin özelliklerine bağlı
olarak planlanmalıdır.
Terör tüm dünyada insanlığı tehdit etmektedir. 11 Eylül ikiz kulelerine olan saldırı
teröristlerin sivil insanları hedef aldığının en güzel kanıtıdır. Hiç şüphesiz bu açıdan
bakıldığında bir terörist saldırının dünyada ses getirecek olması nedeniyle kruvaziyer gemiler
ve kruvaziyer gemilerin hizmet aldığı limanlarda teröristlerin muhtemel hedefleri içinde yer
almaktadır. Bu nedenle yeni nesil kruvaziyer limanları daha geniş güvenlik tedbirleri ile
donatılmalıdır.
Gemiden liman sahasına, liman sahasından kara ulaşım araçlarına erişim kolay olmalıdır.
Gemi limana ulaştığında limanda ortalama iki ila üç bin kişi çoğunlukla kara ulaşım araçları
ile turlara çıkmaktadır. Yolcuların gemiden kara ulaşım araçlarına erişimi, yürüme mesafesi
fazla olmamalıdır. Yeni nesil limanların tur otobüslerinin yolcu indirme bindirme, park ve
manevraları için yeterli alanı bulunmalıdır. Ayrıca limana giriş çıkış ve limanın çevre yolları ile
7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu
- 661 -
bağlantıları elverişli olmalıdır. Yeni planlanacak olan kruvaziyer limanları imkanlar dahilinde
şehir trafiğinden ve trafik sıkışıklığında etkilenmeyecek bir yerde bulunmalıdır.
Limanlar ilk yatırım maliyetleri ve işletme giderleri yüksek yatırımlardır. Sadece gemi ve yolcu
hizmetleri ile ekonomik olarak yatırımcıların ilgisini çekmesi yatırımın karlı hale gelmesi
mümkün değildir. Bu nedenle limanların gelir yaratıcı ek faaliyetler yapması gerekmektedir.
Gemi limanda kaldığı sürece tur satın almayan ve tura çıkmayan yolcuların zaman geçireceği
dolayısı ile para harcayacağı aktivitelerin limanda yer alması liman gelirlerini arttıracaktır.
Böylece limanlar gümrük, liman başkanlığı, liman idaresi gibi liman kuruluşların yanı sıra
gelişmiş marka mağazalar, yöresel kültürün tanıtıldığı ve pazarlandığı dükkânlar, hobi
alanları, sosyal ve kültürel merkezlerden oluşan geniş bir alanda hizmet sunmalıdır. Orta ve
yüksek gelir düzeyine hitabeden kruvaziyer turizmi, harcama alışkanlığı gelişmiş bir müşteri
potansiyeline sahiptir. Bu nedenle kruvaziyer limanlar yolcuların harcamaları ve
aktivitelerden yararlanmaları ile limanlar ek bir gelir kaynağına sahip olacaktır.
Kruvaziyer gemilerinin ve kruvaziyer yolcularının sayıları artmaktadır. Bununla beraber
kruvaziyer turlarının süreleri de uzamaktadır. Limanların gemi kapasitelerinin artması ve
limanların birer modern turizm tesisine dönüşmesi ile gelecekte gemilerin limanda kalma
süreleri de uzayacaktır. Gemilerin seferdeki işletme maliyetleri, limandaki maliyetlerine oranla
daha yüksektir. Gemiler daha uzun limanda kalarak uzayan sefer sürelerinin maliyetlerini
dengeledikleri gibi, limanda yolculara çok daha farklı seçenekler sunma imkanının bulunması
nedeniyle kruvaziyer turizmi daha da çekici hale gelebilecektir. Kısaca her limanda yeni ve
farklı bir aktivite sunulması, geminin limanlarda daha uzun süre kalarak yolcuların şehirde
birden fazla yeri gezmesi sağlanabilecektir.
Özetlemek gerekirse yeni nesil kruvaziyer limanlar bir yandan rıhtım uzunluğu, derinliği ve
coğrafi konumu ile gemilere emniyetli yanaşma ayrılma hizmeti verirken bir yandan da
yolcuların gemide buldukları konforu, kaliteyi buldukları yerler olacaktır. Yeni nesil
kruvaziyer limanlar modern birer turizm kompleksi olarak planlanacak ve aynı anlayışla
işletilecektir (Özerden ve Oral, 2007).
Yeni kruvaziyer limanlarında yer seçiminde asgari olarak göz önünde bulundurulması gereken
hususlar maddeler halinde aşağıda özetlenmiştir (Oral 2009).
a)
Liman gerek yatırım gerekse işletme aşamasındaki faaliyetleri ile fiziksel, kimyasal ve
biyolojik çevreyi olumsuz etkilemeyecek bir konumda bulunmalıdır. Yapım ve işletme
aşamasında oluşacak muhtemel etkiler geçici ve kısa süreli olmalıdır. Seçilen alanın
oluşacak veya oluşabilecek etkileri yüksek oranda tolere edebilecek bir konumda
bulunması gerekmektedir.
b) Seçilen alan “Milli Parklar”, Tabiat Alanları”, “Tabiat Koruma Alanları” içinde yer
almamalıdır. “Yaban Hayatı Türlerinin Yaşam Ortamı”, “Orman Alanı”, “Tarım Alanı”,
“Tarımsal Kalkınma Alanı”, “Sulanan 1.,2.,3. sınıf ve kuru şartlarda 1. ve 2. sınıf tarım
alanı”, “Özel Mahsul Plantasyon Alanı” olmamalıdır. Sulak alanlar, derinliği 6 metreyi
geçmeyen tatlı, acı sulu ve tuzlu göl, lagün (dalyan), akarsu, sazlık, bataklık ve turbiyer
ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak
alan etkisinde kalan “Hassas Yöreler” kapsamında yer almamalıdır. “Kültür Varlıkları”,
“Sit”, “Koruma Alanı” olarak tespiti ve tescili yapılan alanlar içinde olmalıdır. “Kültürel
Miras” ve “Doğal Miras” statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlarda
bulunmamalıdır.
c)
Liman kruvaziyer turizme konu olan hedef cazibe merkezlerine yakın olmalıdır. Seçilen
liman alanı turistlerin ilgi alanlarına giren ve görmeyi arzu ettikleri merkezlere gerek
ulaşım mesafesi gerekse, ulaşım konforu temel alındığında elverişli bir konumda
bulunmalıdır.
d) Liman için seçilen bölge sosyo-ekonomik özellikleri (bölgenin gelişmişlik düzeyi, eğitim
düzeyi, yetişmiş iş gücü durumu, ticari olanakları, şehircilik ve endüstri durumu, gibi
tüm sosyal ve ekonomik göstergeler) itibarı ile turizme yatkın olmalıdır.
e)
Liman elektrik, su, kanalizasyon yol gibi temel altyapı imkanlarına sahip olmalıdır. Zira
söz konusu altyapının limana ulaştırılması yalnızca maliyeti arttıran bir unsur değildir.
- 662 -
7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu
Ayrıca temel altyapının liman sahasına ulaştırılması değişik amaçla kullanılan arazilerin
vasfını değiştirecektir.
f)
Liman için seçilen alanın geri sahasında yoğun kentsel yapılaşma bulunmamalı, liman
yatırımı içinde yer alan yapılar (terminal binası, kamu otoriteleri binası vb) liman geri
sahasında bulunan konutların önünü kapatmamalı, rahatsızlık vermemelidir.
g)
Liman için seçilen bölgenin ulaşım olanakları (yeterli karayolu bağlantısının olması,
mevcut kasaba veya şehrin durumu, gb.) açısından elverişli olmalıdır. Gerek bulunduğu
kente, gerekse liman çevresindeki turistlerin merak duygusunu çekecek, cazibe
merkezlerine ulaşımın kolay olması istemektedir.
h) Liman olarak seçilen alanın deniz ulaşım özellikleri (mevcut deniz trafiği, navigasyon, yük
ve yolcu yoğunluğu, gb.) elverişli olmalıdır. Limanının yaklaşım rotaları üzerinde seyre
emniyetsiz olarak adlandırılan su çekimi sınırlaması ve sefer imkanlarını sınırlayıcı
önemli bir engel bulunmamalıdır. Limanını kullanan her özellikteki geminin güvenli ve
kolay manevra yapmasını sağlayacak yeterli alan bulunması gereklidir. Her meteorolojik
koşul ve deniz şartı altında liman emniyetli olmalıdır.
i)
Liman için seçilen bölgenin coğrafyası (topoğrafyası, batimetrisi, kıyı çizgisinin mevcut
durumu, gerekli olan korunmuş saha ile doğal korunma imkanları) elverişli bir konumda
olmalıdır. Geri saha topografyası alan kazanmak amacı ile büyük hacimli hafriyat
gerektirmemelidir. Benzer şekilde su derinlikleri itibarı ile yüksek hacimli tarama ihtiyacı
bulunmamalıdır.
j)
Meteorolojik özellikler ve iklim durumu (Hakim rüzgar yönleri, esme süreleri ve şiddetleri,
sıcaklık, yağış, sis, nem, gün ışığı uzunluğu gb. rasat değerleri) elverişli olmalıdır. Deniz
turizmi için en önemli konu meteorolojik koşullardır. Şiddetli rüzgar ve yağış, görüş
mesafesinin az olması, gün ışığı uzunluğunun kısa olması istenmeyen durumlardır.
Mevsimsel özellikler nedeniyle deniz sezonunun uzun olması avantaj sağlamaktadır.
k) Seçilen saha jeolojisi, jeoteknik özellikleri, jeomorfolojik özellikleri, depremsellik durumu
(genel jeolojisi, mevcut faylar, yapısal ve tektonik oluşumlar, zemin özellikleri, deniz dibi
kum hareketleri, kıyı bölgesindeki erozyon ve akümülasyon vb.) yönünden liman
yatırımına uygun olmalıdır. Liman inşaat maliyetini doğrudan etkileyen faktörlerin
başında zemin özellikleri gelmektedir. Taşıma kapasitesi düşük, zayıf zeminler inşaat
maliyetini arttırmaktadır. Bölgeden geçen aktif faylar ise deprem riskini arttırmakta ve
tesisin yapı güvenliği açısından risk oluşturmaktadır. Dalga ve akıntı etkileri ile oluşan
kum hareketleri ve karadan yüzey suları ve meteorolojik etkilerle denizde sediment
taşınımının oluşturduğu sığlaşma limanlar için önemli bir problemdir. Liman içi sığlaşma
probleminin olmaması ya da en az olması istenmektedir. Denize malzeme taşınmasının
fazla olduğu dere mansapları limanlar için uygun yerler değildir.
l)
Seçilen alan bölgenin oşinografik özellikleri (dalga iklimi, deniz akıntıları, uzun periyotlu
deniz seviyesindeki değişimler, gel-git miktarı ile suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik
özellikleri) yönü ile liman yapımına elverişsiz özellik barındırmamalıdır. Deniz şartları ve
meteorolojik özellikler gemilerin limanına ulaşımına ve iskelede barınma koşullarına
olumsuz etki yapmamalıdır.
Ege Bölgesi Kruvaziyer Liman Yatırımları
Ege Bölgesi’nde gerçekleşen ve gelecekte beklenen hızlı yolcu artışı mevcut limanların
kapasitelerinin arttırılmasını ve yeni kruvaziyer liman yatırımlarını gündeme getirmiştir. Bu
kapsamda Kuşadası Limanı yeni bir iskele ile gemi yanaşma ve yolcu kapasitesini %50
arttırmak için çalışmalara başlamıştır. Benzer şekilde İzmir Alsancak Limanı da yolcu
rıhtımlarını geliştirerek yeni iki iskele ile sadece kruvaziyer gemilere hizmet verecek bir
yapılanma için etüt, proje çalışmalarına başlamıştır. Söz konusu yatırımların tamamlanması
ile yaklaşık üç milyon kişi/yıl bir kapasiteye ulaşılacaktır. Geliştirme projelerinin
tamamlanması ile Ege Bölgesindeki kruvaziyer turizmin tahminlerin üzerinde bir gelişme
göstereceği öngörülmektedir.
7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu
- 663 -
Son beş yıl dikkate alındığında Ege Bölgesindeki kruvaziyer gemi ve yolcu artışında İzmir
Alsancak Limanı tek başına gelişmede önemli bir paya sahiptir. İzmir Kentine gelen kruvaziyer
yolcu sayısındaki artış Ege Bölgesi ortalamasının çok üzerindedir. Gelişmenin devam etmesi
durumunda Alsancak Limanı tek başına bölgedeki kruvaziyer turizme cevap vermekte yeterli
olamayacaktır. İzmir Körfezi’nin güney kıyılarında daha önce önerilen ancak günümüzde
ikinci planda kalan Üçkuyular Kruvaziyer Limanı’nın tekrar gündeme gelmesi olasıdır.
Üçkuyular Kruvaziyer Liman projesinin 1. aşaması yılda 1.5 milyon yolcuya hizmet verecek
şekilde planlanmıştır.
Limanlar kıyı ülkelerinde ülkelerin vazgeçilemez ekonomik altyapı yatırımlarıdır. Kruvaziyer
limanların genel prensip olarak olabildiğince şehre yakın olması istenmektedir. Bunun iki
nedeni vardır. İlki yapılan limanın şehrin temel altyapı imkanlarını kullanmasıdır. İkincisi ile
gemi ile gelen kruvaziyer yolcularının kente ulaşımının olabildiğince kolay olmasıdır. Zira
geminin limanda kaldığı kısa süre içersinde gelen turistlerin trafikte geçen sürelerini
kısaltabilmek bu sayede daha çok yer gezmelerini, gittikleri yerlerde daha uzun kalmalarını
sağlamaktır. Yolcu ve ortalama dört-beş yolcuya bir personel düşen her biri birer yüzen
kasaba olan gemiler uğradıkları limanlarda yolcularını değişik yollar ile turizm ilgi alanlarına
transfer etmektedir. Ulaşım kolaylığı nedeniyle ağırlık ile tercih edilen ulaşım aracı otobüstür.
Kruvaziyer yolcuların büyük bölümü orta yaş ve üzerindedir. Bu nedenle uzun karayolu
yolculuklarını tercih etmemektedirler. Tur operatörlerinin, gemi acentelerinin iki önemli
beklentisi vardır. Bunlardan ilki yolcuların emniyet ve güvenliği ikincisi ise ziyaret ettikleri
şehirde yolcularına konforlu bir ulaşım sağlamaktır. Bu nedenle liman giriş çıkış ve anayol
bağlantılarının sorunsuz olması istenmektedir. Birçok kıyıda kurulmuş tarihi kentte artan
nüfusun getirdiği trafik baskısı yol bağlantılarının düzenlenmesini imkansız kılmaktadır.
İzmir Üçkuyular kruvaziyer limanı yer seçimi yol bağlantıları açısından doğru bir yerde
seçilmiştir. Seçilen liman sahasının anayol ve çevreyoluna erişimi kolaydır. Üçkuyular
Kruvaziyer Liman proje alanı şehir trafiğine en az yük getirecek yerde seçilmiştir (Oral ve
Esmer, 2009).
İzmir Alsancak Limanı Kruvaziyer Hizmet Olanaklarının Geliştirilmesi (2010) çalışması
kapsamında limanının mevcut kapasitesinin belirlenebilmesi için gerçekleştirilen kapasite
çalışmasında 3 sezon üzerinden hesaplama yapılmıştır. Birinci sezonun 6 ay sürdüğü, 2. ve 3.
sezonların ise 3 er ay sürdüğü böylece limanın yıl boyunca değişik kapasitelerde kesintisiz
hizmet verdiği kabul edilmiştir. Bu kabuller ışığında limanın aynı anda iki büyük (3,500
yolcu) bir küçük (1,500 yolcu) gemiye hizmet vermesi durumunda 765 bin yolcuya kadar
kapasitesinin ulaşabileceği hesaplanmıştır. Pik zamanlarda 3 geminin aynı anda gelmesi
durumunda 8,500 yolcu aynı anda limana inecektir. Liman geri saha hesaplamalarında en
olumsuz senaryo olan yolcuların, %70’inin tura çıktığı kabul edilir ise toplam 170 tur
otobüsünün limanda yolcu transferi için bulunması gerekmektedir. Gerek geri saha gerekse
yanaşma yerleri itibarı ile mevcut liman mevcut hali ile gelişen kruvaziyer yolcu trafiği
karşısında yetersiz kalmaktadır.
TCDD İzmir Alsancak Limanı yolcu dahil tüm yük tiplerine hizmet verebilen Ege Bölgesi’nin
tek limanıdır. Özelleştirme kapsamına alınan limanın yeni dönemde yük ve yolcu limanı
olarak iki bölüme ayrılması gündeme gelmiştir. Mevcut yolcu rıhtımlarına dik 350 metre
uzunluğunda ve 25 metre genişliğinde iki yeni iskele ilavesi ile limanın kruvaziyer gemi
yanaşma yeri sayısının beşe çıkarılması planlanmıştır. Proje tamamlandığı zaman 966 gemi ve
iki milyon yolcu kapasitesine ulaşacaktır (Oral ve Özerden, 2010).
Kruvaziyer liman olarak geliştirilmek istenen bölüm İzmir Limanı’nın 1954 yılında ilk yapılan
bölümünü oluşturmaktadır ve önemli bir onarım ihtiyacı bulunmaktadır. Projenin yüksek
yatırım maliyetlerinin karşılanabilmesi için gelir getirici ilave yatırımlar ile komple turizm
tesisi olarak planlanması gerekmektedir.
Sonuç
Ege Bölgesi kruvaziyer turizmde son on yılda önemli bir atılım gerçekleştirmiştir. Gerekli
altyapı ve üstyapı yatırımlarının tamamlanması ile söz konusu büyümenin devam edeceği
tahmin edilmektedir. Ancak büyümenin en önemli şartı gerekli yatırımların zamanında
- 664 -
7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu
tamamlanmasıdır. Zira deniz turizmi uluslararası rekabetin yoğun olduğu bir sektördür ve
sektördeki tek belirleyici kruvaziyer hatlardır. Kruvaziyer hatların beklentilerini ve
stratejilerini hesaba katmayan hiçbir kruvaziyer limanın günümüzde ayakta kalabilmesi
mümkün değildir.
Son beş yıl içersinde kruvaziyer liman yatırımlarında önemli projeler üretilmiş ve projeleri
hayata geçirmek üzere girişimler başlamıştır. Söz konusu projelerin uzun vadede başarılı
olması sadece projenin yatırımcısının değil kruvaziyer yatırımdan pozitif fayda bekleyen bölge
insanının da beklentisidir. Beklentileri boşa çıkartmamanın ilk şartı da limanların kent ile
denizi bir araya getiren ve denizcilik sektörünün isteklerini karşılayan projeler üzerinde inşa
edilmesidir.
Kaynakça
Oral E.Z., 2009, “Kruvaziyer Limanı Yer Seçim Çalışması Raporu”, D.E.Ü.Deniz İşletmeciliği ve
Yönetimi Yüksekokulu, 59 sf.
Oral E.Z. ve Esmer S., 2009, “İzmir Üçkuyular Kruvaziyer Limanı Modelleme Çalışması”,
D.E.Ü.Deniz İşletmeciliği ve Yönetimi Yüksekokulu, 32 sf.
Oral E.Z. ve Özerden M.A., 2010, “İzmir Alsancak Limanı Kruvaziyer Hizmet Olanaklarının
Geliştirilmesi”, İzmir Ticaret Odası, 43 sf.
Özerden M.A. ve Oral E.Z., 2007, “İzmir Üçkuyular Kruvaziyer Limanı Tanıtım Raporu”, İzmir
Ticaret Odası, 62 sf.
Dowling Ross Kingston, 2006, “Cruise ship tourism”, 3 sf.
Tercek John, 2008 European Cruise Port, Developments & Expansion Projects, Seatrade
VeniceDecember 2008