ILINDEN E @IV ! BESMRTNA E MAKEDONSKATA NACIJA ! Top ISSN 0542-206 X ILINDEN E @IV BESMRTNA E MAKEDONSKATA NACIJA Ilustrirana revija na Maticata na iselenicite od Makedonija Makedonija Izdava~: Matica na iselenicite od Makedonija Izdava~ki odbor: Prof. d-r \or|i Tonovski, Svetislav Stankovi}, Sofija Stefkovska, Todor Petrov, d-r Kiril Temkov, Angelka Mihajlovska, Dimitar Dangov i m-r Zlatko Popovski Za izdava~ot: M-r Ivan Xo Petreski Glaven i odgovoren urednik: Evrosima Lokvi~ka Zamenik glaven i odgovoren urednik: Elena Orov~anec Spirovska Administrator: Konstantin Petreski Lektor: Verica Tocinovska Redakcija: Nata{a Despotovska Dimitrievska, Angelka Mihajlovska, Sotir Kostov, Tanas Vra`inovski, Emilija Petreska, Miroslav Naumovski, Dopisnici: Ivica ^elikovi}, Liljana Stoilkovska - Andonova, Mende Mladenovski, Kiro Kiproski, Sa{o Ristovski, Miodrag Mickovi}, Tomo ^alovski, Pero Dam~evski-Kocin i Dra{ko Antov Prevod: Fotoreporter: Robert Spasovski Likovno–grafi~ko ureduvawe: Kiril Orov~anec Pe~ati: “Grafoden”, Skopje Adresa: 27 Mart br. 5, 1000 Skopje tel. ++389 2 3 222 101 www.maticanaiselenici.com e-mail: matica@maticanaiselenici.com godi[na pretplata annual subcription IBAN Za Evropa 48 EUR MK 07200001275137645 Za Avstralija 120 AUD MK 07200001499528133 Za Amerika 100 USD MK 07200001581931670 100 CAD MK 07200001581934289 Stopanska banka AD Skopje 40655549 - 4030996116744 sbad Skopje, “11 oktomvri” br.7 korisnik: “MATICA NA ISELENICI OD MAKEDONIJA, ul. “27 mart” br.5, 1000 Skopje pfax: 7 pretplata za ilustrirana revija “Makedonija” MB 4065891 - 4030993125777 SWIFI CODE STOB MK 2X Dragi bra}a i sestri, mili sonarodnici! Vo ovie turbulentni vremiwa na, verojatno, najte{koto nacionalno premre`ie na makedonskiot narod - koga pokraj site problemi {to ne M-r Ivan Xo Petreski imaat navjasano, nesporna e i tolku o~iglednata vnatre{na podelba vo samoto makedonsko nacionalno tkivo – edinstvenata bazi~na to~ka okolu koja, kaj nas dene{nive Makedonci s$ u{te postoi konsenzus, bezdrugo, e svetiot praznik Ilinden! Ne samo zaradi duhovniot aspekt na ovoj veli~estven den, tuku i zaradi notorniot fakt {to tokmu Ilinden pretstavuva esencijata, vrutokot na makedonskoto etni~ko, politi~ko, op{testveno su{testvuvawe na golemata svetska karta. Zna~i, nastrana site sega{ni aktuelni „nedoumici”, novi istoriski „prepro~ituvawa”, „zapi{uvawa”, „otpi{uvawa”, Ilinden e tolku golem, tolku stamen so ogormnata patina konkretni argumenti {to ama ba{ nikakva „ekspertiza” ne mu mo`e ama ba{ ni{to. Nitu na onoj Ilinden 1903-tata nitu na onoj Ilinden 1944-ta! U{te pove}e – }e bideme celosno direktni pa }e ka`eme: sekoj obid za margi nalizirawe, poni`uvawe, preoblikuvawe na seta ilindenska simbolika i su{tina od koja se izrodi makedonskata dr`avnost za nas ne treba da bide ni{to drugo osven ~in na klasi~no velepredavstvo. Oti, dvata Ilindena pretstavuvaat konkreten istoriski kontinuitet na nedvosmisleno javno proklamirawe i o`ivotvoruvawe na skapo plateniot ideal za nezavisna i samostojna makedonska dr`ava! Iako ideolo{kite pozicii na komitskiot Ilinden se razlikuvaat od onie na partizanskiot Ilinden, sepak nema nikakva razlika vo nivnite streme`i i vizii koi zavr{uvaat vo edna edinstvena zaedni~ka cel – a toa e konstituiraweto na makedonska dr`ava. Za takvata cel, ~ii {to plodovi gi u`ivaat dene{nite generacii Makedonci, tokmu od dene{eniot aspekt i negovata fakti~ka sostojba stanuvaat sosema irelevantni raznoraznite, isto taka po pravilo - politi~ki konotirani - istorisko-ideolo{ki polemiki, nezavisno od (ne)kvalitetot na nivnata faktografija. Bezpredmetni se i site „filii” i „fobii”. Zami`uvaweto ili nezabele`uvaweto na zna~enieto na ilindenskite epopei, vo kontekst na dr`avotovornoto osu{testvuvawe na narodniot ideal - da se bide svoj na svoeto, e isto kako anatemisuvawe na sopstvenoto egzistirawe, negirawe na sopstvenata bit. [to poskoro go razbereme toa, tolku podobro za nas! Za{to, vpe~atok e, deka denes nie kako da begame od Ilinden od negovata sodr`ina, odr`uvaj}i go spomenot i nasledstvoto od tie denovi kako izverzirana forma od bezzna~ajni metafori. Kako da sme premnogu zafateni od potragata po sopstvenata golemina. Goleminata na eden narod ne se meri po negovata starost. Mo`e taa golemina da s$ protega i otade neolitot ama dovolen e samo eden mal istoriski moment i se da otide vo nepovrat. Goleminata na eden narod ne se meri ni po nasledstvoto, oti toa ne e nekakov kredit bez rok na traewe ili rok na otplata. Goleminata e prakti~na rabota, konkretna dejstvitelnost vo edinica vreme, generaciski predizvik vo sekoja istoriska epoha, vo koja sekoj narod zacrtuva i realizira sopstveni vizii za sopstvenoto bitisuvawe. Se razbira praktikata }e bide jalova ako gi nema onie bazi~ni vrednosni vertikali koi se neizbe`nite alatki vo gradeweto na sega{nosta i na idninata. Nema golemina bez {iro~ina na svetogledot, bez tole rantnost kon sprotivnoto, bez strogost ama i verba vo sopstvenoto, bez kompromis za pravednoto i ~estitoto. Vsu{nost Ilinden, i prviot i vtoriot, se del od na{ata epoha, s$ u{te nedovr{eno a zapo~nato delo. Vo prviot se sonuva{e za republika vo istoriski moment koga balkanskite monarhii gi pravea prvite ~ekori vo kapitalizmot, a vo vtoriot se izbraa antifa{izmot i slobodata. Toa, mora otvoreno da priznaeme, e legat od koj{to nema zo{to da se sramime. Ova sve`o nasledstvo, koe{to se u{te e va`en del od ovaa istoriska epoha, i toa kako treba da ne pravi gordi. Tokmu tamu, me|u ovie dva Ilindena, kako me|nici na na{ata sega{nost, nu`no le`i avtonomnata i avtohtona nadgradba na makedonizmot, dokolku sakame ovoj istoriski proces da go razbereme kako na{a idnina. Neka ni e ~estit i za mnogu godini Ilinden! 3 ilustrirana revija za iselenicite od Makedonija reintegracija na dijasporata Ogledalo Za nas otsekoga{ bila nesporna pa duri i pove}e od nu`na reintegracijata na na{ata iseleni~ka zaednica vo site sferi od makedonskoto op{testveno bitisuvawe, kako neraskinliv, priroden del od toa makedonsko su{testvuvawe. No isto taka sekoga{ - i po toj stav Maticata na iselenicite od Makedonija e prili~no prepoznatliva - sme bile protiv (zlo)upotrebata na dijasporata vo vnatre{nite politi~ki presmetki i propagandni nadmudruvawa, koristej}i go toj i toa kako zna~itelen iseleni~ki korpus kako fasada, obi~na {minka, za nameri koi se mnogu daleku od realnite potrebi na na{incite vo svetot i nivnite realcii so mati~nata zemja Pi{uva: Evrosima Lokvi~ka K one~no, posle deceniski najavi, inicijativi i predlozi makedonskata dijaspora za prvpat mo{ne konkretno – preku trojca pratenici vo Sobranieto na Republika Makedonija – ima prilika da u~estvuva vo kreiraweto na op{testvenoto `iveewe na mati~nata zemja. Se razbira, za vistinskata ope racionalizacija na ova, bi go narekle, pionersko politi~ko anga`irawe na dijasporata doprva }e treba da se osvedo~ime, osobeno po odnos na dilemata kakov }e bide toj anga`man vo kvalitativen smisol i kolku od nego }e se ofajdi i tatkovinata no i na{ata brojna iseleni~ka zaednica. Oti da bideme realni, negovite prvi ~ekori, a tuka pred s$ mislime na neposredniot izboren proces, kako i legislativata so koja{to toj be{e reguliran, poka`aa i od aspekt na demokratskite, kako i od aspekt na normativnite standardi seriozni propusti ili slabosti, seedno kako }e gi definirame. Vo krajna linija trite mandati {to gi dobi dijasporata, se del od partijata pobednik na minative izbori (VMRODPMNE), odnosno stanuva zbor za partiska lista, pa zatoa u{te pove}e }e bide va`no da se vidi kakva }e bide pozicijata na tie pratenici po odnos na potrebite na glasa~koto telo {to zad niv zastanalo, a koe {to kolku i da se negira ne gi spodeluva podednakvo 4 potrebite, odgovornostite, obvrskite so glasa~koto telo vo tatkovinata. Prviot nu`en preduslov, koj{to na nekoj na~in frla senka vrz ne posrednoto politi~ko integrirawe na dijasporata – politi~kiot konsenzus za donesuvawe na zakonskite odredbi za glasaweto na dijasporata – ne be{e postignat. Poznato e deka celiot proces, prakti~no, sama go isturka staro/novata vlast vo otsustvo na kakva bilo debata i usoglasuvawe so opozicijata. Toj fakt, pak, sam po sebe zna~i dopolnitelna odgovornost ne samo za trojcata uslovno nare~eni “iseleni~ki pratenici” (na primer vo smisol na potvrduvawe na nivnoto politi~ko kredo), tuku i za onie {to gi donele novite izborni pravila – preku validno opravduvawe na potrebata od vklu~uvawe na dijasporata, sega i ovde, vo politi~ki `ivot. Sekako za nas otsekoga{ bila nesporna pa duri i pove}e od nu`na reintegracijata na na{ata iseleni~ka zaednica vo site sferi od makedonskoto op{testveno bitisuvawe, kako neraskinliv, priroden del od toa makedonsko su{testvuvawe. No isto taka sekoga{ - i po toj stav Maticata na iselenicite od Makedonija e prili~no prepoznatliva - sme bile protiv (zlo)upotrebata na dijasporata vo vnatre{nite politi~ki presmetki i propagandni nadmudruvawa, koristej}i go toj i toa kako zna~itelen iseleni~ki korpus kako fasada, obi~na {minka, za nameri koi se mnogu daleku od realnite potrebi na na{incite vo svetot i nivnite realcii so mati~nata zemja. Tokmu poradi toa, koga govorime za prviot ~ekor na operacionalizacija na op{testveno opravdanoto involvirawe na iselenicite vo ovde{nite sevkupni tokovi, go sporevme neprimerno brzoto i ne tolku temelno donesuvaweto na izbornite pravila za dijasporata. Samiot fakt {to dadenoto pravo na glas za brojnata dijaspora, ostana neiskoristeno za ogromnoto mnozinstvo iselenici dovolno govori za nekvalitetnite normativni re{enija koi{to ednostavno gi ostavija na{ite lu|e vo tu|ina zbuneti me|u formalno-pravnata mo`nost i fakti~kata nemo`nost da go ostvarat toa svoe pravo. Vo takvi uslovi logi~ni i opravdani bea reakciite na golem del od na{ite iselenici okolu izborniot proces, koj{to, sakale nie priznale ili Ogledalo IE 7 - Evropa i Afrika g-n Risto Man~ev - VMRO DPMNE IE 8 - Severna i Ju`na Amerika g-n Pavle Sazdov - VMRO DPMNE IE 9 - Avstralija i Azija g-n Milorad Dodevski - VMRO DPMNE Ne treba da potsetuvame deka kaj nas odamna e zacvrsteno (i so pravo) ubeduvaweto deka parlamentot, kako najvisoka zakonodavna vlast i dom na narodnite izbranici, nikoga{ do sega ne bil na zada~ata na ovie svoi primarni i neprikosnoveni funkcii. Naprotiv, toj od osamostojuvaweto do denes, ostana vo celosna senka na izvr{atnata vlast i politi~kite subjekti, koi{to ve{to go instrumentaliziraa vo sproveduvaweto na interesi koi ~estopati se daleku od mestoto i ulogata na Sobranieto vo ovoj na{ parlamentaren sistem na op{testveno-politi~ko ureduvawe instituciite zadol`eni za sproveduvaweto na izborite dopolnitelno frlija senka vrz legalitetot i legitimitetot na izborniot proces vo dijasporata {to pak be{e dovolna pri~ina da stane predmet za razgleduvawe pred Ustavniot sud. Taka, edna blagorodna i, bezdrugo, polezna ideja na samiot po~etok se zagrozi vo samata svoja osnova. Ne treba da potsetuvame deka kaj nas odamna e zacvrsteno (i so pravo) ubeduvaweto deka parlamentot, kako najvisoka zakonodavna vlast i dom na narodnite izbranici, nikoga{ do sega ne bil na zada~ata na ovie svoi primarni i neprikosnoveni funkcii. Naprotiv, toj od osamostojuvaweto do denes, ostana vo celosna senka na izvr{atnata vlast i politi~kite subjekti, koi{to ve{to go instrumentaliziraa vo sproveduvaweto na interesi koi ~estopati se daleku od mestoto i ulogata na Sobranieto vo ovoj na{ parlamentaren sistem na op{testveno-politi~ko ureduvawe. Vo toj pogled so pravo se zabele{kite, odnosno stravuvawata deka glasovite i na iseleni~kite pratenici }e bidat staveni samo i samo vo funkcija na politi~kite interesi na partijata ~ii{to fakti~ki pretstavnici se. Oti da ne se la`eme – bez ogled {to pratenicite doa|aat od iseleni~ki sredini tie sepak bea kandidati na partija koja egzistira i svojata programa ja realizira vo Makedonija, a ne nadvor od nea. Sekomu e poznato deka za dve decenii samostojnost ova (izbori i za dijasporata) e edinstveniot konkreten poteg {to koja bilo vlast go napravila za na{ite iselenici, iako so godini nanazad postojat mno{tvo problemi, barawa, idei, proekti, za integrirawe na iseleni~kata zaednica vo makedonskoto op{testvo kako eden od va`nite ~initeli vo negoviot razvoj i prospe ritet. Za razlika od nekoi dr`avi od regionot, kako na primer Hrvatska, koi{to vo toj pogled otidoa mnogu daleku vo interes i na iselenicite i na mati~nata dr`ava. Vo sekoj slu~aj edno e fakt: od na~inot na koj {to }e participiraat vo doma{nata politika ovie trojca novi pratenici, kako i od odnosot {to ponatamu makedonskata politika }e go gradi kon dijasporata vrz vaka izgradenata pozicija, vo mnogu }e zavisi uspe{nosta na ovoj prv ~ekor za nejzino vklu~uvawe vo doma{nite raboti. Se razbira, dokolku ne se uspee, odnosno se poka`e, deka seto ova bilo samo u{te edna politi~ka mimikrija za ostvaruvawe na tesno-partiski, a ne javni interesi, te{ko deka vo dogledno vreme }e ima {ansi za seriozno integrirawe na na{ite iselenici. ne, be{e kompromitiran blagodarenie na neume{nosta na ovde{nite politi~ki subjekti. Toa, pak, so pravo sozdade i negativen odglas me|u javnosta vo tatkovinata. Vo krajna linija ne mo`e da bide i poinaku koga sporeduvate: legitimitet na mandat zad koj prose~no stojat sedum-osum iljadi glasa i legitimitet na mandat zad koj edvaj mo`ete da izbroite nekolku stotina glasa~ki liv~iwa! Zgora na toa, bazi~nata tehni~ka nepodgotvenost na IZVINUVAWE Vo revijata za iselenicite “Makedonija” br. 639 na strana 6, vo tekstot “Lekcija od narodot” be{e objavena pogre{na fotografija od Risto Man~ev, pratenik od dijasporata za Evropa od Pja~enca, Italija. Im se izvinuvame na ~itatelite i na pratenikot g. Risto Man~ev zaradi nenamernata tehni~ka gre{ka. 5 ilustrirana revija za iselenicite od Makedonija Morror Reintegration of the Diaspora For us, it was more than undisputable or even inevitable that our emigrant community integrates in all spheres of the Macedonian social living, as an integral, natural part of the Macedonian essence. However, the Macedonian House of Immigrants has always been rather recognizable in this regard – we have always been against (ab)use of the Diaspora in the internal political scoring and propaganda outwitting, utilizing this very significant emigrant corpus only as a façade, simple make-up, for intentions which are far from the real needs our bothers worldwide have and not even touching upon their relations with the fatherland F inally, after decades of announcements, initiatives and proposals, the Macedonian Diaspora, for the very first time, very actually – via three Members in the Parliament of the Republic of Macedonia – has been given the opportunity to take part in the tailoring of the social living of their fatherland. However, the concrete operationalization of this, rather pioneer political engagement of the Diaspora, will have to be yet witnessed, especially in regard to the dilemma what this engagement will be like in qualitative terms and how beneficial it will be both for our fatherland and our numerous emigrant community. Let’s be realistic, the first steps taken, including inter alia the direct election process, as well as the legislation it was regulated by, both from the aspect of democratic standards and from the aspect of normative standards showed serious failures or weaknesses, depending how we define them. After all, the three mandates the Diaspora gained belong to the political party which won the past elections (VMRO-DPMNE), so it will be even more important to see what kind of position these MPs will have in regard of the needs of the constituency that had supported them, but which, however denied, does not share the same needs and responsibilities with the constituency in the fatherland. The first indispensable precondition which in a way casts doubt on the political integration of the Diaspora – the political consensus on passing the legal provisions for Diaspora voting – was not achieved. It is clear that the whole process was practically shouldered out by the old/new government in absence of any debate and adjustments with the opposition. This fact implies additional liability not only for the three conditionally called “emigrant MPs” (in terms of confirming their political credo), but also for the ones passing the new election regulations – claiming validity with the justification that the Diaspora has to be included in the political life, here and now. Evidently, for us, it was more than undisputable or even inevitable that our emigrant community integrates in all spheres of the Macedonian social 6 living, as an integral, natural part of the Macedonian essence. However, the Macedonian House of Immigrants has always been rather recognizable in this regard – we have always been against (ab)use of the Diaspora in the internal political scoring and propaganda outwitting, utilizing this very significant emigrant corpus only as a façade, simple make-up, for intentions which are far from the real needs our bothers worldwide have and not even touching upon their relations with the fatherland. Therefore, when talking about the first step of the operationalization of the socially justifiable involvement of the emigrants in the current political flows, what we dispute is the unreasonably fast and not so thoroughly prepared passing of the election rules regarding the Diaspora. The very fact that the right to vote given to the numerous Diaspora was practically unexploited reveals the non - quality normative solutions leaving our people aboard confused among the formally legal possibility and the factual impossibility to exercise their right. In such conditions, the reactions of a great part of out emigrants concerning the election process were just and logical, since the election process, no matter whether we admit it or not, was compromised thanks to the domestic political entities. The political process created a negative echo between the general public in the fatherland as well. After all, what else can be expected when we compare: the legitimacy of a mandate behind which there are seven to eight thousand votes with a mandate behind which one can barely count a couple of hundreds votes! What’s more, the basic technical unreadiness of the authorities in charge of realization of the elections, additionally cast doubt on the legality and legitimacy of the election process in the Diaspora, which was a reason enough to bring it before the Constitutional Court for review. Thus, a noble and above all, beneficial idea periled itself in its very essence, from the very beginning. Let us not remind once again that with us, it has been long ago confirmed (justly) that the parliament, as the ultimate legislative authority and a House of the people’s representatives, has never beet at the level of its assignment of these primary and sacred functions. On contrary, as from our country’s independence and on, it has completely been overshadowed by the executive authorities and the political entities, which skillfully instrumented it in the course of achieving their interests, which are frequently far from the role the parliament has in a society of a social parliamentary system. In the regard, the objections, i.e. the apprehensions that the votes of the immigrant MPs shall be only put in the function of the political interests of the party whose factual representatives they are, were more than justifiable. Let us not deceive ourselves – no matter that the MPs come from the emigrant communities, they were candidates of a party existing and operating within the Republic of Macedonia, not outside it. Everybody knows that in these two decades of independence, this (elections in the Diaspora) has been the only actual move any of the governments has made for our migrants, even though, for years, there have been problems, requests, ideas, projects for integration of the emigrant community in the Macedonian society as one of the important factors for its development and prosperity. Unlike us, some other countries in the region, Croatia for instance, have gone far too off in regard to the interests of both their immigrants and the country of origin. Nevertheless, it is a fact that the manner in which these three new MPs will participate in the domestic politics as well as the stance that the Macedonian politics will further create towards the Diaspora, will greatly depend on the success of this first step of including the Diaspora in the domestic issues of the country. Of course, if all this fails, i.e. it is proved that it was only another mimicry for achieving political parties’ interests rather than public interests, it will be extremely difficult, in foreseeable terms, to create other alternatives for integration of our immigrants. Evrosima Lokvichka Stav Na referendum za imeto da glasaat samo Makedonci Toni Naunovski V o edna isklu~itelno pesi misti~ka perspektiva za razvoj na nastanite vo vrska so „razgovorite” za imeto Makedonija i mo`noto popu{tawe (na aktuelnata ili nekoja idna vlast, seedno) pod intenzivnite pritisoci za prifa}awe nekakvo „kompromisno” ime, Makedoncite moraat da go definiraat najva`niot uslov vo procesot na referendumskoto izjasnuvawe. So ogled na toa deka i VMRO-DPMNE i SDSM se obvrzaa na raspi{uvawe referendum za nekakvo „kompromisno” ime, me|utoa ne go nazna~ija prviot i najzna~ajniot uslov koj prakti~no na istiot i bi mu go dale legitimitetot, preostanuva Makedoncite da go promoviraat, artikuliraat i realiziraat. Iako maksimalniot kompromis vo vrska so problemot na Grcija so na{eto mileniumsko ustavno ime Makedonija mo`e da bide edinstveno t.n. dvojna formula, odnosno zaemno dogovoreno ime na na{ata dr`ava, koe edinstveno Grcija bi go upotrebuvala vo oficijalnata dr`avna korespondencija so Republika Makedonija, sepak, treba da se bide vnimatelen. Izjavite za „vitkawe na ‘rbetot” i najraznovidnite pritisoci eden den mo`e da dovedat do toa nekoja vlada da prifati nekoi mo{ne opasni (za egzistencijata i za idninata na makedonskiot narod i dr`ava) predlozi, koi potoa bi gi stavila i na referendum. U{te pove}e, predlozite i strategiskite interesi na nekoi instanci vo i okolu Makedonija, kako {to slu{navme neodamna od direktorot na fondacijata Otvoreno op{testvo Makedonija, mo`at da sozdadat nekakvi (su{tinski) neregularni uslovi i „valkani igri” vo koi toa neprifatlivo ime i opsegot na upotreba bi mo`elo da se izglasa. Kolku i da izgleda na prv pogled neverojatna vakva situacija, po edna prodlabo~ena analiza, za `al, se ~ini mnogu realisti~na. Vo taa smisla sekoj narod mora da ima osmisleni vizii i proekti vo odnos na najva`nite situacii i mo`en razvoj na slu~uvawata – taka i nie mora da imame strategija za uspe{no soo~uvawe i re{avawe na ovoj problem. Vo toj kontekst Makedoncite mora samosvesno da go definiraat prviot i neophodniot uslov za toj eventualen referendum – a toa e sledniot: na referendumot za imeto da glasaat edinstveno Makedoncite od Makedonija i svetot! Argumentot e ednostaven i apsolutno nesoborliv – bidej}i stanuva zbor za imeto na narodot i negovata edinstvena nacionalna dr`ava Makedonija, za toj predlog, prirodno i legitimno, mo`e da glasaat isklu~ivo Makedoncite. Nikoj drug, nitu eden drug `itel odnosno dr`avjanin na Makedonija nema nikakvo pravo, po nitu edna osnova, da glasa za (promena) na imeto na narodot i dr`avata na toj narod. Nitu pripadni cite na albanskoto malcinstvo, nitu pripadnicite na srpskoto malcinstvo, nitu pripadnicite na romskoto malcinstvo, nitu... nikoj drug osven Makedoncite nema istorisko i ontolo{ko pravo da u~estvuva vo fundamentalnite odluki {to se odnesuvaat isklu~ivo na makedonskiot narod. Iako e sosema logi~en i legitimen vo sekoja smisla, ovoj uslov dosega nitu edna vlijatelna instanca (politi~ka partija, pretstavnik na vlasta, dr`avna institucija i sl.) voop{to go nema spomenato – {to e u{te eden pokazatel za dlabokiot ambis vo koj se nao|a makedonskata nacionalna svest. Kako zadninska poddr{ka na ovoj primaren uslov mo`e da poslu`at iskustvata na Makedoncite, odnosno na makedonskata dr`ava so nekolku odluki {to se odnesuvaa na sli~ni primeri. Iako razlikata e golema, pa duri stanuva zbor i za sosema obraten primer – odnosno legitimen i legalen akt na dr`avata – obidot za stavawe samo mal znak na znameto {to go upotrebuva edno malcinstvo od Makedonija, znak so koj bi se napravila razlika od istoto {to go upotrebuvaat kako dr`aven simbol, predizvika masovna kampawa za odbivawe na legitimniot obid za definirawe na izgledot na znameto - simbolot na edno od nacionalnite malcinstva. Se tete se kako reagiraa toga{ bukvalno site pretstavnici na toa malcinstvo – a se rabote{e za samo malo menuvawe na sevkupniot izgled na znameto, bez su{tinski intervencii. A {to dobivaat denes Makedoncite za vozvrat, kako odgovor na beskone~nata tolerancija i prekr{uvawe na demokratijata i ruiniraweto na dr`avniot sistem na sopstvena {teta? Uporno barawe i zakani od istoto toa malcinstvo nie, Makedoncite, da go smenime imeto – za tie, navodno, da vlezat vo NATO i vo EU? Ovoj pou~en primer treba da bide predupreduvawe za na~inot na koj igrata okolu imeto i referendumot bi mo`ela da ni se slu~i, u{te pove}e so ogled na neracionalniot mazohizam na Makedoncite i indiferentniot odnos kon nivnata sopstvena dr`ava. Logi~no e da se pretpostavi deka mnogu pripadnici na malcinstvata }e glasaat za promena na (za niv) tu|oto i bezna~ajno ime Makedonija. Ottamu, za da se spre~i nova nacionalna katastrofa na Makedoncite (neka t.n. Ohridski ramkoven dogovor ni bide paradigmati~en primer), denes i ovde Makedoncite mora da se izborat barem za pravoto samite da odlu~at za (promena na) svoeto ime i (s$ u{te) svojata dr`ava. Barem za toa pravo, vo ime na minatoto i idninata na samite nas, Makedonci. 7 ilustrirana revija za iselenicite od Makedonija Analiza Noviot ambasador na SAD se izjasni deka gr^ko-makedonskiot spor go zasega i identitetot Molk namesto zemjotres po priznanieto na Pol Volers Mirka Velinovska I dniot amerikanski ambasador Pol Volers na raspitot pred komisijata za nadvore{na politika pri Kongresot ka`a dve informacii {to za nas imaat prvoklasna va`nost. Ka`a deka gr~ko-makedonskiot spor e mnogu kompleksen za{to osven imeto, go zasega i identitetot. Ottuka, kako diplomat, toj smeta deka vo re{avaweto mora da se bide vnimatelen kon emociite {to gi predizvikuva ovoj spor na dvete strani. Kako pretstavnik na dr`ava {to vo Makedonija ima status na patron Volers ni soop{tuva i podatok so istoriska va`nost, koj }e treba da go vgradime kako odrednica vo „novata” makedonska enciklopedija, a toa e deka SAD se kreatori na ram kovniot dogovor. Toj e prviot pretstavnik na dr`ava (vklu~itelno i na{ava) {to otvoreno i direktno prizna deka pregovorite za imeto ne se samo zamena na nepristojnata referenca PJRM so drugo dostoinstveno ime {to nema da ni go navreduva nacionalnoto dostoinstvo, tuku slo`ena operacija za dekodirawe na makedonskiot identitet, koj ja povreduva Grcija za{to sugeriral iredentisti~ki planovi. I prviot, koj otvoreno priznava deka 2001-ta be{e amerikanski proekt od A do [. „A” vo slu~ajov e pojavata na ONA i Ali Ahmeti, a „[“ ramkovniot dogovor, koj dovede do oktroiran ustav. Koga }e dobiete dve izjavi so vakva kalibra`a, spored scenarioto 1, 8 se slu~uva politi~ki zemjotres so golema magnituda. Vo dr`avata {to e tangirana so vakvite informacii, po nekolku minuti od nivnoto agencisko liferuvawe, }e se obrati ili {efot na dr`avata ili premierot so jasna nedvosmisleno ednostavna informacija za sodr`inata na pregovorite vo Wujork i za „implementiraweto” na ramkovniot. Po dadenite izjavi, pretsedatelot i premierot }e odgovaraat na site vozmo`ni pra{awa {to se povrzani so ovie dve temi, se razbira pod pretpostavka deka vo Makedonija ima profesionalni novinari {to umeat da gi postavat. Toa zna~i deka nacionalnite televizii }e si gi otvorea vedna{ studijata, a vo niv }e proparadiraa najpametnite me|u pametnite. Spored ova scenario, vo istiot moment na javnosta }e i se obrate{e i Branko Crvenkovski kako porane{en {ef na tri vladi, porane{en {ef na dr`ava, a sega{en do`ivoten voda~ na SDSM i rezolutno javno }e im se izvine{e na Makedoncite za{to gi la`el (osobeno drsko od 2008 godina), namerno i so godini gi dezinformiral so cel etapno i bez da se svesni da im go smeni li~niot opis i pritoa voop{to ne vodel smetka ni kolku eden amerikanski diplomatski slu`benik za ~uvstvitelnosta na lu|eto. Osven za toa, }e im se izvine{e i za ramkovniot dogovor, koj la`no go pretstavuval kako delo na negovite famozni pregovara~ki sposobnosti zasileni so kreativniot kapacitet na Fr~koski, Dimovska, Popovski, [e}erinska i na preostanatite. Blagodarenie na Volers sega znaeme deka ne postoel „planot na pretsedatelot”, deka nemalo nikakvi pregovori na koi se kr~kala sodr`inata na ramkovniot dogovor. Proektot bil spakuvan vo Va{ington od prviot den. Prakti~no, od momentot koga vo Prizren kaj Ahmeti otpatuva Robert Frovik so taksativno nabroeni direktivi. Amerikancite si imale plan i toj se realiziral so sesrdna pomo{ na edna grupa neodgovorni, nesposobni, a najverojatno i seriozno korumpirani politi~ari, novinari i nevladini aktivisti. Makedonija i ovoj pat nema{e institucionalen i ~ove~ki kapacitet da se odbrani od nasilnicite. KADE SE SEGA EKSPERTITE? Iako ne se vozmo`ni soodvetni paraleli i ednostavni sporedbi, sepak reakciite na skandalot so mediumite {to gi poseduva Rupert Merdok se dobar reper za ona {to treba{e da se o~ekuva kaj nas po edni vakvi otkrovenija. Zna~i, po javnoto „`alam i se izvinuvam”, duri i ako toa ne go pravi od moralni pri~ini, tuku kalkulantski, za{to e svesen oti po ova e politi~ki neupotrebliv, Crvenkovski treba{e da objavi deka se povlekuva od koja bilo forma na javen `ivot i krotko da si go ~eka kone~niot istoriski sud za svojata rabota kako dr`aven funkcioner. Vo drugiot slu~aj, javnosta, prvenstveno mediumite, }e treba{e da mu izvr{i tolkav pritisok za da bide prinuden da go stori toa. Spored ova edinstveno normalno i o~ekuvano scenario, po ova }e treba{e da usledi dobrovolno napu{tawe na javnata scena na plejadata gr~ki propagandisti i amerikanski ramkovisti vo mediumite, na profesori-eksperti, profesori-kolumnisti, istaknati partiski faci, lideri na nevladiniot sektor, prakti~no na site {to bile anga`irani kako realizatori na neverojatno morbidnite kampawi. Paralelno, }e mora{e da se otvori postapka za utvrduvawe krivi~na odgovornost kaj nositelite na javnite funkcii, koi se zakolnale na Ustav, za prifa}awe nametnati obvrski vo nerazjasneti voeni okolnosti, koi po nasilen pat ja menuvaat su{tinata na dr`avata. Boris Trajkovski, Stojan Andov, Qub~o Georgievski kako dr`avni funkcioneri i Branko Crvenkovski, Imer Imeri i Arben Xaferi kako partiski voda~i so potpis {to nema pravno dejstvo, }e treba (nekoi od niv i posmrtno) da odgovaraat pred makedonskite sudovi za zlostorni~ko zdru`uvawe, odnosno za antiustavno dejstvuvawe i zagrozuvawe na dr`avata. Eti~kiot komitet pri ZNM, pod pretpostavka deka nie voop{to imame profesionalno zdru`enie na profesionalni Analiza N.E. Pol Volers ambasador na SAD vo R. Makedonija novinari, }e mora da izvr{i javna evaluacija na moralot na svoite ~lenovi, koi ja degradiraa profesijata i go izlo`ija makedonskiot narod na gnasna propagandna tortura vo koja ima{e navredi (makedonoidi), ima{e zastra{uvawa (}e bideme izolirani, }e n$ pre{i{aat site sosedi, }e n$ napadne NATO, Ahmeti...). Bidej}i scenarioto 1 ne se ostvaruva - demek, nikoj ne i se obrati na nacijata, nikoj ne se izvini i ne se povle~e, {to ubavo se gleda od sobraniskite debati vo koi povtorno najgrlati se „patriotite” od SDSM i toa kako braniteli na identitetot i striktni ~uvari na amerikanskiot ramkoven, da prejdeme na scenarioto 2. Vo ova scenario, kako sekoj kriminalec faten so plenot, treba{e da se o~ekuva plejadata promotori na gr~kata ~uvstvitelnost {to vo izminative tri godini gi proglasija Make doncite za antikvizatori - kradci na gr~kiot istoriski identitet, da mu se nafrlat na Pol Volers i da go proglasat za po~esen makedonoid {to ne znae {to zboruva. No, bidej}i i toa ne se slu~i, pove}e e od jasno deka naemni cite {to gi ostvaruvale proektite na SAD i Grcija vo Makedonija mislat vo naredniot period da hiberniraat vo o~ekuvawe na novi sli~ni zada~i. Tie i dosega vaka negibnati pre`ivuvaa. ]e se pritaat, pa }e se aktiviraat namenski i silno otkako }e primat soodvetni instrukcii. Bu~ni se, agresivni i organizirani. Nemojte da imate ni najmalku somnevawe deka motornata sila ja dobivaat od golemi sumi pari i privilegii. Dr`avata, dokolku ima sposobni i efikasni institucii, dosega }e utvrde{e za kakvi sumi pari stanuva zbor. A bidej}i o~igledno nema (vpro~em slabiot institucionalen kapacitet i go kritikuvaat tokmu SAD), istive de~ki periodi~no se aktiviraat. Cinizmot na na{iot „strategiski partner” e fantasti~en. Koga go slu{avme Pol Volers kako zagri`eno govori za svojata misija vo koja spa|a slobodata na mediumite, nevladiniot sektor, nezavisnosta na sudovite i borbata so korupcijata, a pod pretpostavka deka tuku{to sme se spu{tile na planetava, duri }e pomislevme deka se raboti za pretstavnik na imperijata na moralnite vrednosti. GRUEVSKI TREBA DA BIDE ISKREN PRED GRA\ANITE [to da se pravi koga si imame rabota so precizno razrabotena i bezbroj pati primeneta strategija na politika na sila. Nejzinite alatki se rasipani lu|e i ~ove~kite ideali so koi beskrupulozno manipuliraat najrasipanite od ~ove~kiot rod. Bidej}i kone~no od najrelevantnoto mesto doznavme deka insistiraweto da si go promenime imeto e operacija za nasilna promena na identitetot, makedonskiot dr`aven vrv e dol`en vedna{ da mu se obrati na narodot so nedvosmislena poraka za toa {to }e prezeme i kako }e se odnesuva vo ovoj period {to povtorno go imenuvaat kako „prozorec na mo`nosti”. Na kakvi pregovori u~estvuvame, za {to prego varame, {to e toa bolen kompromis? Od ovaa gledna to~ka, sega ve}e ne e jasno ni kakov referendum }e odr`ime. Jas, se razbira, dve decenii go sledam ova pra{awe i od prviot den pi{uvav za tajnite i matni raboti {to se krijat vo ova dosie. Vremeto i nastanite gi potvrdija moite somnevawa. Sega, kako i drugite `rtvi na propaganden teror, baram javna satisfakcija od platenicite propagandisti vo Makedonija. I od involviranite politi~ari {to ja popre~uvaa mojata profesionalna rabota. [efot na dr`avata neodamna ni raska`a deka se raboti za prego vori za iznao|awe alternativno ime i toa striktno za upotreba vo OON. No izjavata na Volers ne upatuva na toa. Naprotiv, kako da ni ispra}a i skriena zakana deka ako ne sme poslu{ni, dizajnerskiot tim na Va{ington }e go aktivira iredentisti~kiot paket (instaliranata fabri~ka gre{ka vo ramkovniot ustav) vo koj centralna uloga ima DUI kako i vo 2001 godina, koga go izmislija Ali Ahmeti. Tokmu poradi toj „detaq” Nikola Gruevski, kako edinstven politi~ar vo koj imaat verba mnozinstvo Makedonci, e dol`en da gi informira Amerikancite i ostatokot od svetot deka teritorijalnata celovitost na Makedonija ne zavisi „samo” od 20 otsto Albanci, tuku i od 70 otsto Makedonci. Deka ovoj pat nema da mo`e eden terorist preku no} da stane qubitel na kniga, nitu grst banditi i {verceri }e mo`e da se transponiraat vo borci za ~ovekovi prava. Toa te{ko odi duri i vo plemenska Libija, a kamoli vo evropska Makedonija. Vreme mu e na Gruevski da bide iskren i otvoren pred svoite sogra|ani {to mu veruvaat i da trgne vo kontranapad. Vo negovoto obra}awe pred Sobranieto ovoj pat }e mora da stavi nedvosmisleno do znaewe deka poigruvaweto so Makedonija nema da se dozvoli. Nema dezintegracija na dr`avata so pomo{ na ramkovniot. Nema ve}e politi~ki zakani i uceni preku DUI. Nitu specijalni vojni preku nevladiniot sektor, koj e sponzoriran od amerikanski „filantropi”. Nema uspe{ni pregovori so Grcija ako del od me|unarodniot faktor tolku o~igledno ima genocidni ambicii. Navistina dosta be{e! Ovaa godina slavime dve decenii od proglasenata nezavisnost i deset godini od ramkovniot dogovor. Prviot datum e avtenti~no na{, iskoristeno i ostvareno pravo na sloboden izbor. Vtoriot e oktroiran i kako datum i kako su{tina i zatoa u{te na sila se „slavi”. Gruevski disciplinirano gi ispolnuva obvrskite {to negovite prethodnici Branko i Qub~o mu gi ostavija vo nasledstvo, no navistina ne e potrebno tovarot na sramot i blamot da go nosi samo toj, a tie da glumat politi~ari. Na licemerie neka odgovori so iskrenost. ]e bide razbran. 9 ilustrirana revija za iselenicite od Makedonija Re~ Ima li moderen nacionalizam? S o edna porane{na kole{ka od „Sofiskiot univerzitet”, neodamna razgovaravme za bugarskiot nacionalizam. Taa me ubeduva{e deka ima razlika me|u tradicionalniot nacionalizam i modernite negovi formi, a jas bev na stav deka vo toj slu~aj e validna pogovorkata „Volkot go menuva vlaknoto, no ne i tabietot”. Za sekoj slu~aj, re{iv da gi proveram razlikite vo bugarskata varijanta na „Vikipedija”. I eve {to pro~itav. Nacionalizmot bil „ideologija, koja ja istaknuva nadmo} ta na edna (sopstvenata) nacija nad drugite nacii i/ili politika, koja ima cel taa nacija vo stvarnosta da se nalo`i nad niv. So takvo zna~ewe „nacionalizmot” e „lo{ zbor” - i kaj nas naj~esto se upotrebuva”. Vo sporedba so nego, moderniot nacionalizam „se upotrebuva za takva dr`avna politika, koja ima cel da gi po~ituva interesite i pravata na razli~nite etni~ki, religiozni i drugi grupi vo ramkite na edna dr`ava; go bara balansot me|u utvrduvaweto na nacionalnata samobitnost i pravoto na sekoja zaednica - preku demokratskoto zakonodavstvo i op{testvenata praktika na realni i na me|usebni kompromisi. Za da bide uspe{en toj model, site grupi imaat ednakvi mo`nosti da u~estvuvaat vo vladeeweto, ekonomijata i vo kulturata. Vrz osnova na takva dejstvuva~ka ednakvost, na mestoto na dotoga{noto grupno soznanie tie go razvivaat nacionalnoto soznanie. Takvata politika gi isklu~uva krvoprolevawata i nasilstvata kako sredstva za razre{uvawe na niknatite vnatre{ni protivre~nosti”. Vo opredelnicata za nacionalizam se zboruva za prevlasta na edna nacija nad druga, no ni{to ne se spomnuva za strukturata na samata nacija. Obratno, opredelnicata za takanare~en. moderen nacionalizam ne se zanimava so me|usebnite odnosi na naciite, tuku so nivnata homogenost. Prakti~no, dvete opredelnici se dopolnuvaat. Edinstvenata „razlika” e deka pri nacionalizam bilo koristeno nasilstvo, a pri negoviot moderen sobrat, etni~kite, religioznite i drugite grupi treba dobrovolno da se otka`at od svoeto soznanie. Taa dobrovolnost e od ist vid kako „dobrovolnosta” so koja etni~kite Turci vo Bugarija pred ~etvrt vek se 10 Prof. D-r Stefan Vlahov Micov transformiraa vo Bugari. So drugi zborovi, celta na moderniot nacionalizam e ista kako na tradicionalniot nacionalizam. Ili, kako {to rekol narodot, „Ne po vratot, ami po {ijata”. Moderniot nacionalizam {pekulira so ~ove~kite prava taka {to gi sprotivstavuva na grupnite etni~ki ili religiozni prava. Spored negovata logika, na primer, Turcite, Romite, Makedoncite, Ermencite i drugite etni~ki zaednici vo Bugarija imale isti prava kako individui so etni~kite Bugari i zatoa trebalo da se otka`at od svoite malcinski prava i da go razvivaat bugarskoto nacionalno soznanie. Takvata logika e razbirliva pri gradeweto na amerikanskata nacija, vo koja u~estvuvaa razli~ni etnosi, no nikoj od niv nema pretenzija da bide sto`er na taa nacija. Takvata logika bi imala mesto i dokolku be{e izgradena balkanska nacija od site etni~ki zaednici na Balkanot. Samo {to bugarskite „moderni” nacionalisti baraat etnosite {to ja naseluvaat dr`avata Bugarija da se otka`at od specifi~nata etni~ka posebnost. Toa zna~i da se otka`at od svoite tradicii, jazik, kultura, obi~ai ili pak da gi podarat na bugarskata nacija. Na ist na~in na koj makedonskite pesni i obi~ai vo dene{na Pirinska Makedonija se narekuvaat bugarski. Istovremeno, etni~kite Bugari (ili tie koi se narekuvaat taka) ne treba da se otka`at od ni{to. Tie, prakti~no, samo gi pridobivaat tu|ite etnosi so nivnata kultura, umetnost i tradicii. I toa pridobieno tu|o nasledstvo im dava osnova da go baraat tu|oto nasledstvo i nadvor od dr`avnite granici. Ottamu i bugarskite pretenzii sprema Republika Makedonija, Grcija, Albanija, Srbija, Romanija. Zna~i, Bugarite sakaat da gi asimi liraat balkanskite i drugite etni~ki malcinstva na svojata teritorija za da sozdadat edna bugarska nacija, a potoa da baraat svoi nacionalni malcinstva vo drugite balkanski dr`avi. Toa zna~i deka takanare~eniot moderen nacionalizam e poopasen od tradicionalniot, za{to {pekulira so izrazi kako „demokratija”, „ramnopravnost”, „~ove~ki prava”. Osven neprirodnoto delewe na tradicionalen i na moderen nacionalizam, bugarskite partii i mediumi gi koristat i klasifikaciite „gradiven (konstruktiven) nacionalizam” i „agresiven (destruktiven) nacionalizam”. Spored Karaka~anovskoto VMRO, prviot tip nacionalizam gi vklu~uva patriotizmot, rodoqubieto, za{titata na nacionalniot identitet, dr`avnosta i demokratijata. Agresivniot nacionalizam, pak, bil patriotarski i ksenofobi~en, rasisti~ki i {ovinisti~ki. I tuka razlikite se samo formalni i verbalni, a osven toa opredelbite se vnatre{no protivre~ni. Rodoqubie, na primer, zna~i po~it kon svojot rod i toa e svojstveno na sekoj normalen ~ovek. Da si gi saka{ roditelite i predcite e edno, a sosema drugo e da dopu{ti{ nekomu da ja saka dr`avata koja ne go priznava negoviot etni~ki identitet. Ili pak qubovta kon svojot rod da ja transformira{ vo qubov kon tu| nacionalen identitet. Ottuka i glupostite vo kritikite deka nekoj bil „rodootstapnik” za{to ne ja uva`uval nacijata. A mo`e li da bide „nacionalen predavnik” ~ovek, koj ne se ~uvstvuva del od taa nacija? Turlitavata vo opredelbite na gradivniot i na agresivniot nacionalizam e o~igledna vo Programata na Karaka~anovci. [to sakaat tie? - Da se zabranat etni~kite partii, da se odzeme registracijata na OMO „Ilinden-Pirin”, borba protiv religioznite veroispovedi, koi se razli~ni od pravoslavieto. Pritoa, drasti~ni se i izraznite sredstva: „]e gi is~istime”, „]e gi likvidirame”, „]e gi uni{time” itn. Toa celosno odgovara na agresivniot nacionalizam {to Karaka~anovci formalno go odrekuvaat. Bidej}i nema razlika me|u tradicionalniot i moderniot nacionalizam, taka po ni{to ne se razlikuvaat gradivniot i Re~ vo komunizam i obratno, gi mrazi svoite politi~ari i istovremeno ~eka nekoj mesija me|u niv, gi mrazi sosednite dr`avi, gi mrazi drugite etnosi na svojata teritorija, se mrazi duri i sebesi. Gi mrazi i golemite sili, a istovremeno im se umilkuva, go bara „Golemiot brat”, nezadovolen od nego go smenuva i, pak, mrazi. Zatoa bugarskiot nacionalizam e izrod - pla{liv i `estok, ve{ta~ki i podol istovremeno. Aktivnostite na partijata „Ataka” se krasnore~iva ilustracija na taa izvrtenost. Liderot Siderov redovno pravi provokacii, duri i na proslavite na Levski i na Botev, predizvika skandal vo Batak, pri proglasuvaweto za svetci na pogubenite vo 1876 godina go brka od zemjata amerikanskiot ambasador, no vojuva i protiv Svetiot sinod, negovite lu|e predizvikaa krvavi tepa~ki i pred sofiskata xamija. Dali kon takvi brutalni sliki go turka negovata profesija na fotograf, ili negovata bogoslovska podgotovka se izrodi vo duhovna {izofrenija? Napadot vrz nasobranite muslimani na peto~na molitva vo centarot na Sofija i zapaluvaweto na nivnoto molitveno } ilim~e, mo`e da ja potpali cela Bugarija. Voop{to ne se za~udiv koga me|u vandalite na Siderov ja vidov Spaska Mitrova. Taa li~nost dve godini po cel svet se `ale{e deka bila tormozena od makedonskite vlasti, a potoa, zaradi kurentni interesi gi smeni partiite GERB i VMRO na Karaka~anov za da pristapi vo „Ataka”. Na tie {to ja kritikuvaa zaradi nejzinoto prebojosuvawe, Mitrova im odgovori: „E, pa neli sme si Bugari?”. Da, po mentalitet, Spaska si e ~ista Bugarka, kako {to i Baj Gawo e ~ist Bugarin. Vpro~em, vo mart godinava, vo trite posledni broja vesnikot „Vera” ponudi 80 opredelnici za „tipi~en Bugarin”. Eve nekoi od niv: Sakate da zemete {to i da e, „{tom e xabe”; Tvrdite deka sekoj {to ne e soglasen so va{eto mislewe treba „da si odi vo Turcija”; Ubeden ste deka „Bugarite se najumni vo svetot”; Ubeden ste deka „nema poubava `ena od Bugarkata”; Smetate deka „edinstveno vo Bugarija prirodata e unikatna”, itn. So u~estvoto vo akcijata na „Ataka”, Mitrova poka`a deka najposle si go najde vistinskoto mesto. Bog da ne ~uva od profesionalni patrioti i od profesionalni Bugari. G-|a Gej Megdugal, ekspert za malcinski prava vo OON agresivniot nacionalizam. Nacionalizmot e samo eden, kakvi bilo opredelbi da se stavat pred nego, kako i da bide maskiran. Dali edno op{testvo e {ovinisti~ko po svojata su{tina zavisi od toa kolku samoto toa se ~uvstvuva kako ednonacionalno ili pak kako multinacionalno i multikulturno. Vo prvata kategorija se Grcija i Bugarija, kade nacionalizmot e dr`avna ideologija i politika. Vo drugata kategorija se dr`avite kako Republika Makedonija. Ne e ~udno {to dene{nata EU ja poddr`uva Grcija protiv Makedonija, ako se imaat predvid izjavite na Merkel i Sarkozi za propa|aweto na multietni~kite procesi vo nivnite zemji. Ako vo Germanija i vo Francija ima takov krah, pri~inata e vo nacionalisti~kata su{tina na germanskoto i na francuskoto op{testvo. Fakt e deka vo Zapadna Evropa fa{izmot i ksenofobijata dostignaa vrv, {to pretstavuva zakana za raspa|awe na celata Unija. Ne smeeme da zaboravime deka Prvata svetska vojna po~na od Balkanot, a fa{isti~kata i komunisti~kata ideologija tuka najdoa svoi najgolemi privrzanici. Od istorijata znaeme deka dvete ekstremni ideologii nao|aat po~va vo op{testva koi se vo dlaboka kriza. Krizite na Balkanot se poradi siroma{tijata i pogre{nite razvojni pati{ta. Odnosno, poradi nekriti~koto sledewe na zapadnoevropskite modeli i najmnogu na toj za nacionalnoto pra{awe. Balkanizacijata na na{iot poluostrov, na {to tolku mnogu ni zabele`uvaat odnadvor, e po vina na Zapadna Evropa. Taa pri~ina e nametnata (preku direktno me{awe) i indirektna, no za poslednovo pri~inata e vo podatlivosta na balkanskite op{testva. Za{to nikoj ne mo`e da ti nametne model za sledewe, dokolku ti ne saka{ da go primi{. Vo isklu~itelno proniklivata svoja kniga „Bezrbetna [panija”, pi{uvana me|u dvete svetski vojni od minatiot vek, Hoze Ortega-i-Gaset gi poso~uva simptomite na dlabokata kriza vo edno op{testvo. Spored avtorot, tie se pojavuvaat vo odnosite me|u narodnite masi i malcinstvata {to gi rakovodat. Se se}avate li na zaklu~okot na Lenin, deka revoluciite doa|aat koga narodot ne saka da `ivee po staro, a vlastite ne mo`at da upravuvaat kako dotoga{? Hoze Ortega-i-Gaset go tvrdi sprotivnoto: „Koga masata odbiva da bide masa - to est da go sledi vode~koto malcinstvo, - nacijata se raspa|a, op{testvoto se rascepuva i nastapuva socijalen haos, period na bezrbetnost”. Za da se stasa dotamu, spored avtorot, pri~inata e i vo vladeja~koto malcinstvo, koe po~nalo da se izroduva. Taka se bri{e granicata me|u dobroto i lo{oto. „I navistina, otsustvoto na najdobrite e pri~ina za slepiloto, koe so vekovi ne im dozvoluvalo na masite, narodot, da gi razlikuvaat dobrite od lo{ite i zatoa, koga vo na{ata zemja se pojavi nekoj nadaren ~ovek, masata ne znae za {to da go iskoristi i brza da go uni{ti”. Imam ~uvstvo deka koga avtorot ja pi{uval svojata kniga, osven [panija, gi imal predvid i balkanskite dr`avi. Da ja zememe kako primer Bugarija. Vo nea erozijata na nacijata odi u{te pobrzo, za{to e sozdadena ve{ta~ki, a nedoverbata me|u masite i vladetelite sekoga{ bila golema. Taa nedoverba se potsiluva od nekolku neuspe{ni vojni vo 20 vek, koi pak se rezultat na nacionalisti~ka egzaltacija. Bugarskoto op{testvo ostanuva {ovinizirano vo svojata su{tina, no i vnatre{no raneto i dezorientirano, se frla od fa{izam 11 ilustrirana revija za iselenicite od Makedonija Intervju Panajotis Anastasiadis (Pande A[lakov), pretsedatel na Meliti (Ov^arani) Na[iot zbor ]e se slu[a preku radio vo Lerin Katerina Ne{kovska Panajotis Anastasiadis, ili spored negovoto rodeno ime Pande A{lakov, e pretsedatel na seloto Meliti (Ov~arani), najgolemoto makedonsko selo vo lerinskiot region. A{lakov i pripa|a na prvata generacija Makedonci {to uspeaja na poslednite lokalnite izbori vo Grcija da vlezat vo upravuva~kite strukturi. Na ovie izbori u{te ~etvorica Makedonci stanaa pretsedateli (sli~no na na{ite gradona~alnici) na selata: Neokazi, Kro{odari, Banica i P’p`ani, site vo lerinskiot region. A{lkov e ~len na Vino`ito i eden od najistaknatite borci za pravata na Makedoncite vo Grcija. Osven politi~kata kariera, ima privaten biznis vo energetikata vo Makedonija, kade {to sorabotuva so REK “Bitola”. Istiot biznis go imal do 1990-tite godini vo Grcija, no stanal neisplatliv. Pande A{lakov Grcija mora da sfati deka nie sme nejzini dr`avjani i po dr`avjanstvo sme Grci, ama po nacionalnost sme Makedonci. Gr~kata dr`ava ne mo`e da bide licemerna, da ja ucenuva i obvinuva Makedonija deka nema demokratija, a od druga strana taa da bide edinstvenata dr`ava vo svetot {to insistira na principot edna dr`ava - edna nacija Kako se slu~i va{iot izbor? Vo Ov~arani `iveat okolu 2.300 Makedonci, malku Albanci, Turci i ponekoj Grk. Ima i takvi {to velat deka se Grci, ama Grci-Makedonci. Na celata teritorija na ovoj del od geografska Makedonija, spored procenite na Vino`ito, s$ u{te `iveat nad 350 iljadi Makedonci, gra|ani {to go zboruvaat makedonskiot jazik i ja imaat svojata kultura ili vnatre vo srceto znaat deka se toa, no moraat poradi uslovite da ka`at deka se Grci. Tuka sistemot na organizirawe na lokalna samouprava e poinakov. Morav da se kandidiram kako nezavisen kandidat, ama na site im be{e jasno deka se kandidiram kako Makedonec. 12 Ima{e li nekakvi reakcii otkako na izborite stana jasno deka Makedonec ja prezema pretsedatelskata funkcija vo Ov~arani? Ima{e reakcii, i toa mnogu. Naj~esto preku imejl. Ima{e mnogu obvinuvawa deka Gruevski uspeal da me stavi tuka i deka sum bil negov ~ovek, {to nema nikakva logika. Jas sum roden vo Grcija, `iveam vo Ov~arani i po nacionalnost sum Makedonec. Nekoe vreme ima{e i zakani, no sega nema nikakov problem. Kakvi se {ansite ovde da se u~i na makedonski jazik ili barem da se izu~uva jazikot vo u~ili{tata? Kako pretsedatel na Ov~arani se obidov da razgovaram so lu|eto oficijalno da pobarame od centralnite vlast vo na{eto u~ili{te da se vovede barem eden ~as dnevno makedonski jazik. Ostvarivme neformalna komunikacija so podra~nata edinica na Ministerstvoto za obrazovanie. Se {eguvaat so nas i velat - {to vi tekna sega so toj va{iot „|upski” jazik! Ako treba, }e podneseme i pismeno barawe, no te{ko da ni dozvo lat. Baraweto, koga }e se sozdadat uslovi, }e go podnese Vino`ito, a potoa }e im se pridru`am i jas kako pretsedatel na seloto. Oficijalnite vlasti eventualno dozvoluvaat da se organiziraat privatni ~asovi po makedonski jazik, {to ne e isto, oti nie ne barame da u~ime jazik na kurs, tuku da go izu~uvame na{iot Intervju maj~in jazik na u~ili{te. Zasega samo Turcite imaat nastava na svoj jazik, ama toa otsekoga{ im bilo dozvoleno. Grcija mora da sfati deka nie sme nejzini dr`avjani i po dr`avjanstvo sme Grci, ama po nacionalnost sme Makedonci. Gr~kata dr`ava ne mo`e da bide licemerna, da ja ucenuva i obvinuva Makedonija deka nema demokratija, a od druga strana taa da bide edinstvenata dr`ava vo svetot {to insistira na principot edna dr`ava - edna nacija. Poredovno po~na da izleguva vesnikot „Nova zora”. Ima{e inicijativa i za otvorawe radio. ]e se ~ue li makedonski zbor vo Lerin? Inicijativata za radioto e pri kraj. Izvadena e dozvolata i o~ekuvame do krajot na godinata da po~neme da emituvame programa. Vo prvo vreme toa }e bide lokalno radio, koe }e se slu{a vo Kostur, Kaqari, Lerin, Ko`ani do Voden, a potoa planirame da go pro{irime i do Solun. Celata programa }e bide na makedonski jazik, }e ima i vesti. Toa }e bide mnogu bitno oti }e gi oslobodi na{ite lu|e. S$ u{te nemame odlu~eno kako }e se vika, no sigurno vo imeto }e se sodr`i nekoj od zborovite „makedonski” ili „Makedonci”. Po li~na karta ste Panajotis Ana stasiadis, {to ne asocira na va{eto makedonskoto poteklo. ]e barate li da vi bide vrateno va{eto vistinsko ime, Pande A{lakov? Podnesov barawe za promena na imeto vo podra~nata edinica na Ministerst- voto za vnatre{ni raboti u{te pred edna godina. Jas sum Pande A{lakov i sakam taka i da me pi{uvaat. Baraweto formalno ne e odbieno, no odgovorot nikoga{ ne stigna. Toa e sudbinata na site na{i formalni barawa za ne{to - gr~kite vlasti ednostavno ne odgovaraat. [to e re{enieto za celosno ostvaruvawe na va{ite etni~ki prava? Ako Makedonija vleze vo Evropskata Unija, ubeden sum deka ovoj narod ovde }e do`ivee prerodba. Toa dosega ne se slu~uva{e oti be{e potisnat od site strani. Prvo, be{e potisnat ekonomski. Vtoro, do pred 20 godini dodeka ne be{e formirana nezavisna Makedonija, prakti~no nemavme svoja mati~na dr`ava na koja mo`ea da se povikaat. Koga }e bidete ~lenka na EU i na NATO situacijata }e bide promeneta, }e ima celosno otvoreni granici, so {to }e ima postojana slobodna razmena do Solun. Taka site }e bideme Makedonci, samo so razli~na ekonomija. Nas ne n$ deli ni{to od Makedonija. Porano be{e stra{no, se slu~uvaa skri{ni kidnapirawa na deca samo ako se progovori na makedonski. Sega, barem {to se odnesuva do kulturata, jazikot i muzikata, nema zakon {to mo`e da n$ ograni~i. Borbata zasega se odviva preku Vino`ito, i toa preku Evropskata Unija i pred Me|unarodniot sud za ~ove kovi prava. Kolku ovoj del od Grcija e pogoden od aktuelnata ekonomska kriza so koja se soo~uva dr`avata? Ekonomskata kriza prvo gi zafati golemite gradovi: Atina, Solun, Larisa, selata se pomalku zafateni. Dr`avata ne mo`e da si gi sobere 40-te otsto od dava~kite, i toa e glavniot problem. Ne se soglasuvam so tvrdeweto na gr~kite politi~ari deka site gi „izedovme” evropskite krediti. Ne mo`am da se soglasam so toa bidej}i tuka site `iveevme poskromno, denot go pominuvavme so 30 evra, a vo Atina ne stigaat ni 60 evra. Zgora, tro{ocite za gorivo se pogolemi tuka, otkolku vo Atina. Toa poka`uva deka gr~kata dr`ava nikoga{ ne n$ vide kako nejzini gra|ani. Nie znaeme deka n$ do`ivuvaat kako gra|ani od vtora, treta, pa i ~etvrta kategorija, no toa da se pravi i vo ekonomijata? Do kade se pra{awata za vra}aweto na dr`avjanstvata i na imotite na onie Makedonci {to bea proterani od Grcija po Gra|anskata vojna? Gr~ko dr`avjanstvo mo`e da se dobie so barawe do Ministerstvoto za vnatre{ni raboti, no mora da se doka`e deka mestoto na ra|awe e na gr~ka teritorija. Toj dokument, izvod od knigata deka tuka e rodnoto mesto, do pred deset godini mo`e{e da go izdava lokalnata samouprava odnosno pretsedatelite kako mene. Sega toa treba da go pravi podra~nata edinica na Ministerstvoto. Kako i za drugite barawa - nikoga{ ne odgovaraat. [to se odnesuva do imotite, tuka{nite Makedonci ne se pla{at deka nekoj bi im gi zemal imotite {to so godini gi rabotat. Ima zakon so koj se steknuva sopstvenost na zemji{teto ako nekoj go rabotel 30 godini i ako toa go potvrdat dvajca svedoci. 13 ilustrirana revija za iselenicite od Makedonija VIKTORIJA SOKOLOVSKA, AVTOR NA PRVOTO ELEKTRONSKO ARHEOLO[KO IZDANIE VO ZEMJAVA Oko Sme[no e da se dvoi koj e Makedonec, a koj ne e Катерина Богоева A rheologot Viktorija Sokolovska, avtorkata na prvoto elektronsko arheolo{ko izdanie vo zemjava, knigata „Anti~kiot grad na Isar-Marvinci, Valandovo “ {to neodamna ja izdadoa veb - portalot „Porta arheologika” i fondacijata „Metamorfozis”, ve}e deset godini `ivee vo Avstralija. Sokolovska, koja vr{ela terenski arheolo{ki istra`uvawa na re~isi site arheolo{ki lokaliteti Makedonija e rodena vo 1931 godina vo Sjenica, Srbija. Diplomirala na Filozofskiot fakultet - grupa arheologija vo Belgrad, a vo Skopje, kade minala golem del od `ivotot, seu{te ~esto doa|a. Po studiraweto rabotela vo Arheolo{kiot muzej na Makedonija, a od 1991 do 1995 godina be{e i direktor na Muzejot na Makedonija. Letovo prisustvuva{e i na promocijata na svojata prva elektronska kniga koja pretstavuva kulturno - istoriski osvrt, rezultat od nejziniot realiziran nau~en proekt za dolinata na Vardar vo prviot milenium pred n. era. Na arheolo{ki lokalitet Isar Marvinci, poznat po vrednite naodi, po divite kopawa i po istra`uvawata koi so golem intenzitet se realiziraa vo izminatite nekolku godini, taa rabotela dvaeset godini. I pripa|a na prvata generacija arheolozi koi po Vtorata svetska vojna se zanimavale so arheolo{ka nauka. „Koga zapo~navme so istra`uvawata, poznavavme nekoi delovi od zemjava koi i prethodno bea istra`uvani, me|utoa Povardarjeto za nas pretstavuva{e tajna. 14 Ne znaevme {to tamu se slu~uvalo pred doa|aweto na Rimjanite na ovie prostori, a na{iot interes za Isar kaj selo Marvinci, proizleze od postoeweto na eden natpis na lokalitetot koj {to nude{e podatoci za godina na nastani. Prvite iskopuvawa gi zapo~navme vo 1976 i 1977 godina na tema „Dolinata na Vardar vo prviot milenium pred n.era”, najnapred vo Gevgelija, na nekropoli od t.n. postaro `elezno vreme. Se poka`a deka bea poln pogodok, bidej}i otkrivme nekropola so isklu~itelno zna~ajni naodi koi pred toa voop{to ne bea ni objasneti. Isar Marvinci zapo~navme da go iskopuvavme slednata godina no, za `al prodol`ivme so golemi prekini i so mnogu mali sredstva. No, i pokraj toa, drago mi e {to pomladite arheolozi i po moeto penzionirawe, prodol`ija da go istra`uvaat lokalitetot i {to dojdoa do mo{ne va`ni rezultati”. Pokraj nejziniot kontinuiran muzejski anga`man, preku terenskite istra`uvawa vo koi u~estvuvala kako ~len ili kako rakovoditel na stru~ni ekipi, samostojno i kako nositel na pogolemi nau~no-istra`uva~ki proekti, Viktorija Sokolovska osobeno vnimanie mu posvetila na rasvetluvaweto na istorijata na Pajonija. Go pokrenala odnovo pra{aweto za teritorijalnata rasprostranetost na pajonskite plemiwa od nivnata pojava vo istoriskite izvori, pa do krajot na postoeweto na pajonskata samostojna dr`ava. Avtor e i na okolu {eesetina nau~ni trudovi vo doma{nata i stranskata arheolo{ka periodika. Vo knigata postavena na Internet {to mo`e da se prezeme od veb - portalot „Porta arheologika” i od veb-stra nicata na „Kriejtiv komons” i koja se o~ekuva da dobie i angliska verzija, taa me|udrugoto ja re{ava i dolgogodi{nata enigma, dali Dober ili Idomene e gradot {to se nao|al na Isar Marvinci. „Vo 1984 godina nie otkrivme eden natpis so tekst od dvete strani na pravoagolna plo~a op{tetena vo dolniot del, na ~ij eden del stoi ispi{ano deka od Idomene do Dober ima 20 stadija. Plo~ata e nare~ena stadion - patokaz koj gi informiral lu|eto {to izleguvale i vleguvale vo gradot, no nejzinoto otkrivawe ne be{e siguren dokaz koj od tie dva grada vsu{nost se nao|a na Isar Marvinci. Jas analizirav mnogu informacii od izvorite, kombinirani so rezultatite od na{ite istra`uvawa i situacijata od terenot {to ja imame i dojdov do zaklu~ok deka stanuva zbor za Dober. Gradot Idomene pak se nao|al od drugata, zapadnata strana na Vardar, kade e Gordinija i drugi gradovi so kritski analogii {to pripa|aat i na druga oblast”. Sokolovska potencira deka pajonskiot grad Dober e mo{ne zna~aen bidej}i vo nego so golema vojska se stacioniral trakiskiot car Sitalk vo 429 godina pred n.e, pri trgnuvaweto vo pohod protiv Makedonija. „Vo izvo rite Dober e poznat i kako grad od kade poteknuvaat devet pretorjanci, mladi lu|e vo elitnata carska rimska vojska, {to bi rekle deneska, nazna~eni po ime i prezime”, re~e. Poso~i i deka so golemo zadovolstvo ja prifatila ponudata na pomladiot kolega arheologot, Goran Sanev, knigata {to ja podgotvuvala, namesto da bide otpe~atena da bide izdadena po elektronski pat. „Na ovoj na~in, taa mo`e da mu poslu`i na sekogo koj e zaintere siran da ja pro~ita, bez razlika dali se raboti za stru~no lice ili za nekoj {to saka da doznae ne{to za minatoto”. Zapra{ana za sorabotkata so pomladite kolegi od zemjava vo vrska so istra`uvaweto i prezentiraweto na otkrienite rezultati, re~e: „Mislam deka mladava generacija e malku pove}e samouverena od {to treba da bide. A treba malku pove}e da se potpira na rezultatite od prethodnite generacii. No, sepak me|u mladite kolegi ima i takvi koi mi prio|aat i sakaat da ~ujat ne{to od mene, da mi poka`at {to otkrile, da vidat dali mo`am da im pomognam, da gi naso~am vo ne{to. Na nekoi i jas samata im sugeriram {to da pravat. Novite istra`uvawa davaat novi rezultati, a arheologijata e del od mojot `ivot. Ne mo`am taka lesno od nea da se odreknam, so toa `iveam. Toa mi e li~na preokupacija, pokraj semejstvoto koe e na prvo mesto”. Za aktuelniot period na intenzivno zanimavawe so antikata vo zemjava, Sokolovska o~ekuvano, ima{e svoe mislewe i stav. „Naukata ne bi trebalo da vlijae vrz politikata i obratno, bidej}i ako nie nau~nicite vodime politika, eden den ili }e bideme sme{ni ili }e bideme osudeni. A toa ne e dobro. Ne bi trebalo politi~arite da se bavat so nauka, no za `al, vo daden moment gi koristat nejzinite elementi. Antikata e del od minatoto vo koja i nie kako na{a zemja, Republika Makedonija sme u~estvuvale. S$ ona niz {to pominuvala zemjava e del od na{eto minato, no ne mo`eme da go izbri{eme, ne mo`eme da mu dademe druga dimenzija, tuku onaa kakva {to e. Oko Kako Makedonija imame pravo taka i da se narekuvame, Makedonci, a toa pravo nikoj ne mo`e da ni go ospori. Se znae deka Aleksandar Makedonski ne e Grk, iako ja cenel gr~kata kultura, {to e neosporno. Toa istorijata go znae. Anti~ka Makedonija opfa}ala del od dene{na Makedonija i toa mnogu dobro se znae, stoi i vo site publikacii od istorijata na stariot vek, pa duri i od arheologijata. Kako arheolozi vo tekot na na{ite istra`uvawa sekoga{ sme morale da davame uvoden del i da ka`eme vo koe vreme ovie na{i prostori pripa|ale na Pajonija, koga Anti~ka Makedonija se ra{irila i koga gi opfatila i ovie predeli, koi delovi od Republika Makedonija i pripa|ale na Dardanija ili na Trakija i t.n. Toa se raboti {to treba da se znaat i da ne se koristat vo politi~ki celi. No, nie imame i svoja praistorija i svoja istorija i toa treba da se prifati. Ne mo`e ni{to da se izdvojuva i da se koristi vo neznam kakvi celi, kako na kogo mu odgovara vo dadeniot moment. Nie sme narod koj pominal niz razni periodi vo tek na istoriskoto minato od praistorija, antika , sreden vek, periodot na Slovenite i t.n. Toa ne e ednostavna rabota i ne mo`e sega da se izdvojuva ovoj e Makedonec, a onoj ne e Makedonec. Toa se sme{ni raboti”. Za Viktorija Sokolovska Avstralija ne e privle~na zemja od arheolo{ka gledna to~ka. Avstralijancite gi opi{uva kako mnogu seriozen narod, koj koga ne{to prou~uva toa go pravi od koren. „Tie se golemi patrioti, entuzijasti se. Ako im se pobara pomo{ za volontirawe vo odredeni situacii, masovno se javuvaat, po`rtvuvani se za svojata zemja. Tamu nemam mnogu kontakti so arheolozi, osven koga gostuva{e izlo`bata na terakotnite ikoni od Muzejot na Makedonija vo gradskata galerija vo Vulogong. Toga{ bev prisutna za celo vreme i ~uvstvuvav respekt od strana na organizatorite i posetitelite, bidej}i znaeja deka sum arheolog {to rabotel vo Makedonija”. Isar Marvinci 15 ilustrirana revija za iselenicite od Makedonija Portret ZLATKO KRAMARI] NAU^NIK, PROFESOR I AMBASADOR NA R. HRVATSKA VO R. MAKEDONIJA vo makedonija se ^uvstvuvam kako doma Vera Stoj~evska Anti} I mav nesekojdnevna ~est vo mojot roden grad, vo nadaleku openata Bitola, da go pretstavam slavistot, kroatist, makedonist, kni`even istori~ar i teoreti~ar, umetni~ki avtor, denes Ambasador na R. Hrvatska vo R. Makedonija, N.E.Zlatko Kramari}. So ogled na toa {to se poznavame dolgi godini mo`am kompetentno da ja izrazam metaforata na negovata pojava i delo. Vo Bitola, isto taka, gi pretstaviv golemite znalci vo svetot na slavistikata, profesorot Franti{ek Vaclav Mare{, {ef na slavistikata vo Viena, kogo go imenuvav so simboli~nata metafora dobrodeteldobrina, proizlezena od po~itta kon desette bo`ji zapovedi. Minata godina vo ovaa sala gostuva{e slavistot-makedonist od ^ikago, prof. Viktor Fridman. Negovata li~nost ja poistovetiv so dlabo~inata i su{tinata na Zborot, onoj Zbor od prvite evangelski stihovi od Izbornoto Evangelie: „Vo po~etokot be{e Zborot, I Zborot be{e vo Boga, I Bog be{e Zbor.” Za dene{niot gostin od Hrvatska, koj spored negova izjava, „ovde se ~uvstvuva kako doma”, slobodno mo`e da se re~e deka Toj e dvoslojna metafora Polisvest i Qubov, sleani vo edna neizbe`na, najdlaboka i naj{iroka dobrodetel za onoj {to gordo go „nosi” zborot ^ovek. Roden e na 5 fevruari 1956 godina vo Osiek, kade {to zavr{il osnovno i gimnazisko obrazovanie vo najstarata gimnazija vo Hrvatska „Bra}a Ribar”. Diplomiral vo Zagreb vo 1978 godina 16 slavistika filozofija. Od 1979 godina raboti na Pedago{kiot, a potoa na Filozofskiot fakultet vo Osiek na Kolegiumot Makedonska kni`evnost. Magistriral na Filozofskiot fakultet vo Zagreb, pod mentorstvo na akademik Milan \ur~inov, a doktoriral vo Novi Sad. Vo magisterskiot i doktorskiot trudovi se zanimaval so makedonskata kni`evnost, so makedonskite pisateli, so romanite na @ivko ^ingo, Slavko Janevski, i drugi. Vo 1990 godina, na prvite demokratski izbori vo Hrvatska e izbran za gradona~alnik na Osiek, s$ do 2005 godina. Bil zastapnik vo Hrvatskiot parlament, osnova~ na Hrvatskata socijalnoliberalna stranka, prva opoziciona politi~ka stranka vo 1989 godina, a od 2001-2003 bil pretsedatel na Liberalnata partija. Dobitnik e na visokata amerikanska nagrada A. Hariman, za negovoto odnesuvawe vo tekot na Vojnata vo Hrvatska. Bil redoven u~esnik na Me|unarodnite seminari za makedonski jazik, literatura i kultura vo Ohrid, potoa na brojni Racinovi sredbi. U~esnik e vo proekti na MANU i DPM. Na pra{aweto vo negovoto sivi kade se usovr{uval, Kramari} odgovara: Ohrid, Skopje, Makedonija, Vankuver, Kanada. Vo 2009 i 2010 godina bil ambasador vo Kosovo, a od 23 fevruari 2011 ambasador vo R. Makedonija. Objavil desetina knigi od teorijata na kni`evnosta, naratologijata, estetikata, filozofijata, retorikata na jazikot, publicistikata, od koi zna~aen del se odnesuvaat na makedonistikata. (Novi eksperimentum macedonikum, Makedonske teme i dileme, Identite, Tekst, Nacija., Diskus razlike, Ogledi za makedonskite romansieri, Romanite na Slavko Janevski, Pojava qudskoj gluposti, Hrvatska politi~ka la`, Nedovr{ena demokracija, itn). Najnovata kniga naslovena „Identitet, tekst, nacija – Interpretacii na crnilata na makedonskata istorija” pretstavuva edno bogato rezime na deloto i li~nosta na Kramari}. Mo`am slobodno i so voodu{evenost da istaknam deka li~no, po pro~ituvaweto na istata, po~uvstvuvav golemo zadovolstvo {to imav mo`nost da ja sogledam Makedonija i Makedoncite, makedonskata kni`evnost i istorija, od edno novo stanovi{te, od eden avtor koj ne e „drugiot”, a ~ovek koj ima isti dostoinstveni merila za istoriskite sostojbi, so paraleli na sli~nostite vo razvojnite linii na Hrvatska i Makedonija. Koga avtorot do{ol do ovie stanovi{ta, uspeal da analizira nad proekciite sogledani od makedonskite kni`evni avtori, no otkako studiozno ja prifatil slikata za Makedonija, vo minatoto i denes. Avtorot ni gi poso~uva nasokite na negovite rezultati, kako {to naglasiv, vo samiot voved, {to neizbe`no posakuvam ovde da gi akcentiram, za{to tie me dovedoa i do definitivnata analiza i istkanatoto stanovi{te deka Makedonija so nea dobiva vistinski nau~en i umetni~ki dar: „Na po~etokot be{e slui~ajot!” I tokmu toj (sre}en) slu~aj se nao|a vo korenot na ovaa kniga. Za volja na vistinata se veli deka slu~ajot ne e ni{to drugo tuku lice na nu`nosta. „Mojot slu~aj„ na najubav mo`en na~in ja potvrduva konstatacijata deka vo na{iot svet ni{to ne se slu~uva samo od sebe, preku no}. Taka i „mojot slu~aj” si ima svoja predistorija. Taa predistorija e pove}e od ednostavna: me|u 1979 i 1991 godina gri`livo im predavav makedonska kni`evnost i kultura na Pedago{kiot – Filozofskiot fakultet vo Osiek, a so istorijata na taa kni`evnost im otkrivav i cela edna niza traumati~ni mesta od politi~kata istorija na makedonskata nacija, sistematski pi{uvav za makedonskite „temi i dilemi”, koi svojata seminarska proverka ja pominaa pred publikuvaweto. Nekoi od tie interpretacii vo toa vreme bea mo{ne erti~ni, pa na po~etokot od devedesttite, Nata{a Avramovska, isklu~itelno vnimatelna ~itatlka na moite tekstovi rezignirano zaklu~i deka edna pokorenita recepcija na „moite ~itawa” na makedonskata kni`evnost }e mora da po~eka nekoi „posre}ni” vremiwa.„. Vo ovoj slu~aj ~itatelite na ovie redovi sigurno go sfa}aat mojot voshituva~ki odnos kon knigata, osobeno vo na{eto sovremie denes. Pritoa avtorot gi istaknuva „ludite” devedesetti godini, koi mu donesoa na svetot nova vizija i nov mozaik. „Samovilskiot povik na politikata” go obzede avtorot, dolgogodi{en apoliti~en profesor po Portret prof. d-r Zlatko Kramari} kni`evnost.Trevo`nite zvuci na vremeto hrabro go privlekoa vo politikata. Naivno veruval deka so ovoj ~ekor } e razre{i nekoi „temi i dilemi”. No mesto toa, Kramari} prodol`uva:„Vo me|uvreme, nekoga{nata dr`ava propadna neslavno vo krvavi vojni, a na fakultetite se smenija planovite i programite, mi go ukinaa predmetot „makedonska kni`evnost”, zatoa {to nekoi lu|e so povi{ena patriotska temperatura, re{ija stadiumot po slavistika da go svedat isklu~ivo na stadium na kroatistika.” Ovie rezultati ne mu dozvolija na avtorot da se oddale~i ve}e od politikata, bez da go napu{ti strasta kon knigata. Vo 2008 godina toj povtorno se pojavuva na scenata od makedonskite nau~ni sobiri, za da konstatira edni isti interesi kaj makedonskite kolegi, nekoi isti temi i dilemi, ~itaat nekoi isti moi knigi, zboruvaat za temi koi gi izbegnuvale vo osumdesettite, vo onie „volneni vremiwa”, koga mnogu temi se izbegnuvaa od nacionalnata memorija. I odlu~no se navrati avtorot kon makedonistikata, za {to se otvorija nekoi novi pra{awa za imeto, identitetot, hibridnosta, nacijata. So ovaa kniga Kramari} podgotveno nastapuva davaj}i tokmu takvi barani odgovori. Zatoa ovaa kniga e interesna za sekogo, za{to civilizatorskiot pat, koj se koleba me|u dobroto i lo{to, za koj Erih From veruva deka }e ileze vo svetlina, gi otkriva vakvite tendencii, neguvani so „Qubov”. Vo tekstot na knigata se integrirani analiti~ki soznanija za makedonskata kni`evnost i nejzinite vrski so hrvatskoto podnebje. Ovde predni~at soznanijata i vrskite na bra}ata Miladinovci so zna~ajni hrvatski kulturolozi i funkcioneri, osobeno nivnite vrski so biskupot J. J. [trosmaer, koj }e go ovozmo`i objavuvaweto na Zbornikot so makedonski i bugarski narodni umotvorbi, sobirani od stru{kite bra} a. Pritoa, Kramari} gi definira realnite sostojbi, {to pred 150 godini gi proniknal i ocenil hrvatskiot biskup, so {to, i pokraj naslovot, ne ja smalil koherentnosta i zna~eweto na mnogupobrojnite makedonski umotvorbi, nasproti bugarskite. Pritoa, ovoj primer avtorot go komparira so sli~ni potfati vo Hrvatska. Objavata na toa bogato narodno tvore{tvo e pozna~ajna, otkolku da bila potisnata. Ovie pra{awa ne se daleku i od identitetot, nikoga{ toj dobrovolno ne se istisnuva, nitu mo`at da mu popre~at nekriti~kite obidi za negovoto bri{ewe. Tokmu zatoa se nametnuva vo knigata definiraweto i razvojot na mislata za nacijata, istorijata, identitetot. Kramari} ja znae vistinata deka politi~kata situacija vo 1945 godina, kako neposredna posledica na Vtorata svetska vojna, na Makedonija i ja ovozmo`i nejzinata jazi~na standardizacija, duri i pove}e od toa... Vo konstataciite Evropa i Hrvatska, Makedinija se tretiraat kako hiperrealni pioimi, so s$ u{te neodredeni geogra fski referenci, so naglaska deka taa neodredenost posebno se odnesuva na „makedonskiot slu~aj”. Stanuva zbor za nacionalnosta, ~ija{to distribucija niz istorijata...- bila podlo`na na dramati~ni promeni...”Avtorot viso koumno ja zavr{uva analizata so poslednata re~enica:„Faktot za postoeweto na sopstvena nacionalna dr`ava s$ u{te ne mora da zna~i deka sme uspeale da i se izmolkneme na neokolonijalnata hegemonija.” Ponatamu sledat zaumnite reflesii za tranzicijata za Balkanot kako istorija i trauma, suverenitet bez teritorii so osvrt na „Crno seme” od Ta{ko Georgievski, nacija: tekst ili son, vrz pobudite dobieni od Kole ^a{ule, od romanot „Premre`e”, kriti~arskata dejnost na Dimitar Mitrev, itn. Prof. Jelena Lu`ina vo svojot pogovor kon knigata istaknuva:„Najnovata kniga na Zlatko Kramari} – napi{ana na hrvatski jazik, po pora~ka na eden od njuglednite hrvatski izdava~i „Naklada Qevak”, pretstavuva kapitalen pridones kon makedonskata kni`evna nauka. Svoevidna vizit-karta so koja na{ata literatura kompetentno im se pretstavuva na svoite pobliski i malku podale~ni kom{ii.” Dodeka pak, prof. Angelina Banovi}-Markovska, vo „Lik” na vesnikot Nova Makedonija, isto taka nametnuva svoeviden zaklu~ok:„So najnovata svoja kniga Zlatko Kramari} ja prezede odgovornosta vo podigaweto mostovi na Balkanot. So eden nenametliv diskurs na liberalen demokrat so ~ove~ko lice, toj ja potvrdi i svojata profesionalna i humanisti~ka pripadnost kon makedonskata nacija i kon nejziniot kulturen identitet.” Vo razgovorite so kolegata Kramari} neizbe`no mu postaviv edno neodminlivo pra{awe?„[to najmnogu Vi ostavi vpe~atok vo Makedonija?” Bez razmisluvawe, odgovorot mu be{e brz:„Makedoncite. Tie se najmirni, najblagi, otvoreni, gstoqubivi, komunikativni...” Me|utoa, toj vedna{ po odgovorot , odgovori i na edno zna~ajno, a nepostaveno pra{awe:„Si posakuvam so mojata ambasadorska misija vo R. Makedonija da izvr{am edna zna~ajna komunikacija i sogledba me|u R. Makedonija i R. Hrvatska, kako {to pred 150 godini tolku mu uspealo na J. J.[trosmaer, da pronikne vo Makedonija toga{, a jas – denes!” Od ova kratko rezime izviraat {irokite prostori na zborot na na{iot hrvatski kolega, makedonist so presti`, koj vetuva deka negovata ambasadorska misija }e bide zapametena i zapi{ana vo makedonskata istorija. Vakvi primeri odamna imame. Vo 1860 godina vo Zagreb se pojavi Zbornikot na Miladinovci, ovozmo`en so presretlivosta na biskupot [trosmaer. Vo Samobor vo 1939 godina se objavi poezijata na Kosta Racin „Beli mugri”. Izdava~kata ku}a „[kolska kwiga” od Zagreb ja izdade prvata makedonska kni`evna istorija „Makedonska kwi`evnost”. Najnovata kniga na Zlatko Kramari} e najnovata spojka na dvete nacii, na dvete dr`avi, na dvete kulturi, koja otvora novi sovremeni viduvawa na razvojnite makedonski i hrvatski pati{ta. Avtorot ve}e ima novi predlozi za rasvetluvaweto na dolgogodi{nite istoriski i kulturni vrski na R. Hrvatska i R. Makedonija. 17 ilustrirana revija za iselenicite od Makedonija ++389 MAJA BOSILKOVSKA, MENAXER VO AUKCISKATA KU]A "KRISTI" VO WUJORK R Sovremenata umetnost ima najvisoka cena emek-dela od svetskite majstori na umetnosta, sliki od koi zapira zdivot, nakit od koj se tresat nozete, vina stari stotici godini, milioni, milioni, milioni dolari... Ova e sekojdnevie za edna mala grupa lu|e, sopstvenici na debelite bankarski smetki koi im go ovozmo`uvaat zadovolstvoto da gi poseduvaat ovie predmeti. No, postoi u{te pomala grupa, privilegirana da bide blizu do ovie skapocenosti. Toa se vrabotenite vo „Kristi”, edna od najgolemite i najvlijatelni aukciski ku}i vo svetot. Za skapite proda`bi, basnoslovnite sumi, na~inot na koj funkcionira ku}ata zboruva Maja Bosilkovska, istori~ar na umetnost od Skopje. Taa vo SAD `ivee edna decenija, a ve}e pet godini e ~len na timot na „Kristi” vo Wujork. Studirala na Fakultetot za istorija na umetnost i arheologija pri Filozofskiot fakultet vo Skopje. Postdiplomski studii po muzeologija zavr{ila vo Amsterdam. Raboti kako menaxer za korisni~ki uslugi vo aukciskata ku}a. Kako po~navte da rabotite vo „Kristi”, edna od najeminentnite aukciski ku}i vo svetot? - Vo „Kristi” odev na praktika {est meseci vo 2001 godina, koga se doseliv vo SAD. Po prviot obid za rabota i po tri dolgi intervjua, vo 2006 godina dobiv ponuda da se pridru`am na operativniot tim na „Kristi”. Kompanijata e osnovana vo 1766 godina, a denes ima 53 kancelarii, vo 32 zemji vo svetot i 10 proda`beni lokacii, me|u koi London, Wujork, Pariz, @eneva, Amsterdam, Dubai. Na {to se dol`i uspehot na aukciskata ku}a? - Sekoj kontinuiran uspeh se dol`i na seriozna posvetenost kon rabotata i qubovta kon predmetite so koi se sretnuva re~isi sekoj vraboten vo ku}ata. Sekako deka postojat i mnogu drugi faktori {to pridonesuvaat za toj uspeh. Me|u pova`nite se sposobnosta za adaptacija na noviteti, prifa}aweto politi~ki, ekonomski i tehnolo{ki promeni i dolgoro~no planirawe za uspeh na kompanijata. Vo minatoto aukciite bile pove}e zabava. Denes proda`bite vo „Kristi” se re~isi celosno pretvoreni vo edna transakcija. Eden primer za tie tehnolo{ki promeni 18 e faktot deka kupuvaweto preku internet vo „Kristi” vo `ivo zema s$ pogolem zamav. Na mnogu proda`bi klientite ve} e ne prisustvuvaat vo salata, tuku se na telefonska linija ili komuniciraat na internet so vraboten od „Kristi”. BLOKBASTER PRODA@BI Dali aukciskata ku}a ima sopstvena kolekcija ili e isklu~ivo posrednik vo kupoproda`bata na predmetite? - „Kristi” nema svoja kolekcija i e samo posrednik me|u kupuva~ot i toj {to prodava. ^estopati se slu~uvalo „Kristi” da mora da zadr`i predmeti koi klientite ne gi zemale po proda`bata. S$ u{te postoi konkreten proces kako ku}ata }e se spravuva so ovie slu~ai. Aukciskata ku}a organizira razli~ni proda`bi, od antikviteti, do umetni~ki dela na impresionisti, moderna umetnost, stari majstori, sovremena umetnost, mebel, vino i drugo. Koi predmeti vo poslednite godini se najbarni na pazarot? - Sovremenata umetnost e kategorija broj eden za London, Wujork i za Hong Kong. Vo zavisnost od zemjata ili lokacijata, zavisi i kategorijata koja e vo moda ili ima golema pobaruva~ka. Marketot postojano se menuva, taka {to i kategoriite se menuvaat. Do neodamna impresionistite bea broj eden na paza- rite vo Evropa i vo SAD, me|utoa vo poslednive nekolku godini sovremenata umetnost e daleku na vrvot pred site ostanatite kategorii vo „Kristi”. Mora da napomenam deka nakitot, srebroto i vinoto se isto taka kategorii za koi kontinuirano ima golem interes. Vo dekemvri, na primer, }e se prodava nakitot na pokojnata Elizabet Tejlor za koj ve}e postoi ogromen interes. Takanare~enite blokbaster proda`bi na poznati li~nosti sekoga{ nosat golem interes i golem profit za kompanijata. Sekoj eksponat ima svoja cena i dostignuva razli~na cena na licitacija. Na primer, slika od Pikaso se prodava i za fantasti~ni sumi, a drugi negovi dela za pomalku pari. Kako eden eksponat si ja formira svojata cena? - Generalno postojat nekolku faktori {to se klu~ni vo formiraweto na cenata na eksponatot. Ako zboruvame za sliki, prv faktor e popularnosta na avtorot. Mnogu e va`no od koj period e toa delo, dali e toa e od najdobriot negov period, koj go poseduval toa delo, dali e vo dobra sostojba, dali e restavrirano i kolkava povr{ina e restavrirana. Najva`en faktor, sepak, e kolku eden kolekcioner (a pod kolekcioner podrazbirame institucii, privatni lica i drugo) e podgotven da potro{i za toa delo. Dokolku postojat pove}e zainteresirani lica, cenata odi nagore. Koj e najskapiot predmet prodaden vo Va{e prisustvo? - Gi menaxirav i koordinirav site vraboteni vo ku}ata na takanare~enite ve~erni proda`bi kade {to se prodavaat najskapite dela. Minatata godina toa be{e deloto na Pikaso, koe se prodade pred moi o~i za 106,5 milioni. Za sre} a, mojata rabota be{e direktno povrzana so menaxirawe na galeriskiot prostor, proda`benite saloni, kade {to sekojdnevno bev opkru`ena so skapo ceni predmeti. Tie eksponati naj~esto mo`e da se vidat samo edna{ bidej}i re~isi sekoga{ zavr{uvaat vo privatni kolekcii. Site proda`bi pominale pred moi o~i i niz moi race i ne postojat zborovi so koi mo`e da se opi{e toa zadovolstvo i privilegija. Postojat li zatvoreni aukcii za dela so somnitelno poteklo, za koi se pretpostavuva deka mo`ebi prodava~ot nelegalno gi nabavil? - Za se {to se prodava vo „Kristi” se bara dokumentacija koja go potvrduva potekloto na predmetite. SITE BEGAAT OD LO[ PUBLICITET Se pove}e zemji vo svetot organiziraat akcii za restitucija na predmetite nelegalno izneseni od nivnite granici. Mo`e li toa da predizvika problemi vo raboteweto na mo}nite aukciski ku}i? - Definitivno. „Kristi” ima tim advokati koi se gri`at ako se slu~i takvo ne{to. ^esto lu|eto dostavuvaat la`ni dokumenti. Ako ve}e se slu~i, deloto & se vra}a na zemjata-sopstvenik. Niedna aukciska ku}a ne bi sakala da ima lo{ publicitet poradi vakvi raboti. I Republika Makedonija ima problem so nelegalno iznesuvawe na kulturnoto bogatstvo. Dali nekoga{ ste sretnale predmet za koj ste imale indicii deka poteknuva od ova podnebje? - Ne sum imala takvi situacii dosega. Ne sum mnogu zapoznaena kakvi predmeti se iznesuvaat od Makedonija koi vleguvaat vo kategorijata na kulturno bogatstvo, kolkava e nivnata pazarna vrednost i za koi ima golema pobaruva~ka nadvor od na{ata zemja. Vo privatna kolekcija vo Wujork se nao|a bronzeniot karter od Kore{tica, od 6 vek pred novata era, iznesen pred desetina godini od Makedonija. Dali ste go videle dosega? - Ne sum go videla, nitu mi e poznata ovaa informacija. Predmeti od vremeto pred na{ata era, po moe znaewe, nemaat pazar vo milionskite gradovi, nitu pak vo golemite aukciski ku}i. Vo Makedonija nema aukciska ku}a za antikviteti, nitu za umetni~ki dela. Dali treba da postoi i koj bi bil benefitot? - Potrebna e takva ku}a vo Makedonija koja istovremeno }e gi opfati i drugite zemji na Balkanot. So toa } ++389 e se formira otvoren pazar kade {to kolekcionerite }e imaat mo`nost da se naddavaat, a sopstvenicite ne }e mora da gi nudat svoite kolekcii po ilegalen pat. Se nadevam deka so toa } e se namali izlivot na antikviteti od zemjata. Vo isto vreme takvata otvorena trgovija bi ovozmo`ilo formirawe market kade {to }e imame realni ceni za delata na makedonskite umetnici i toa kako tie se sporeduvaat na svetskite pazari. Istoto bi va`elo i za predmetite od anti~ko vreme. Seto ona {to go smetame kako kulturno bogatstvo }e ima pazarna vrednost. Taa realna slika }e ni dade mo`nost da imame to~na brojka za kulturnoto bogatstvo so koe raspolaga na{ata zemja. PIKASO PRODADEN ZA 106,5 MILIONI DOLARI Mo`ete li da izdvoite nekolku „specijalni” eksponati od koi Vi se svrtel umot? - Postoele mnogu takvi, no bi gi izdvoila slikite na Klimt, Pikaso, Vorhol, Mone, Fransis Bekon, Pikabija, Rembrant. Tuka se razbira vleguva slikata na Pikaso (Nu au Plateau de Sculpteur, 1932) {to se prodade za neverojatni 106,5 milioni dolari. Sepak, sum se voshituvala na prekrasni dijamantski nakiti od Van Klef i Arpel, od „Kartie”. Najmnogu mi se tresea nozete koga morav sekoja ve~er vo obezbeduvawe da go nosam vo race biserniot |erdan od „Kartie” koj se prodade za 7 milioni dolari. Vesna I. Ilievska 19 ilustrirana revija za iselenicite od Makedonija Dijaspora DONA GRANTIS, KANADSKA GITARISTKA OD MAKEDONSKO POTEKLO Odu[evena od zemjata na svoite predci Pokraj u~estvoto na prvata ve~er na „Bluz i soul-festivalot”, koja se odr`a vo letniot klub „Koloseum” vo Skopje, mladata kanadska gitaristka Dona Grantis ima{e u{te edna emotivna pri~ina da bide vo na{ata zemja - nejzinite babi i dedovci se Makedonci. Roditelite na nejziniot tatko i dedo i po majka se rodum od Kostur, a baba i e od Lerin. Tie svoite potomci gi izrasnale vo Toronto. Edna od vrskite {to Dona gi imala so Makedonija e jazikot, koj ~esto se zboruval vo nivniot dom. Iako sega pove}eto zborovite gi ima zaboraveno, Dona gordo veli deka znae da broi do deset i povremeno dofrluva „kako si, {to pravi{?” Koga ja raska`uva svojata prikazna vo celosnite angliski re~enici, se slu{aat dva zbora izgovoreni na ~ist makedonski - baba i dedo. - Dodeka `iveele vo Kostur tie zboruvale makedonski s$ dodeka ne bile prinudeni da po~nat da zboruvaat gr~ki. Koga bea `ivi mo`ea da gi zboruvaat i dvata jazika, gr~ki i makedonski, no gr~ki nau~ile podocna vo `ivotot. Doma se zboruva{e na makedonski jazik - objasnuva Dona i dodava deka sepak edna nejzina baba s` u{te e `iva i otkako }e se vrati vo Kanada, sigurno so nea pove}e }e go ve`ba makedonskiot. Dali realnosta {to te do~eka vo Skopje odgovara na tvojata imaginarnata slika za toa kako }e bide tuka, so site prikazni {to ti bile raska`uvani vo detstvoto? - Skopje e prekrasen grad, iako ne vidov mnogu od nego za{to kratko vreme sme tuka. Dojdovme vo nedelata. Pro{etavme niz plo{tadot i jadevme vo eden odli~en restoran. Inaku, tatko mi e roden vo Kostur i prete`no sum slu{ala prikazni za toa kako e tamu, znam deka dedo mi od stranata na majka mi ima nekoi podale~ni rodnini vo Skopje i bil tuka. Jas sum prva od pomladata generacija vo moeto semejstvo {to doa|a vo Makedonija, a imam i dvajca postari bra}a. Sepak, vo tek na mojot prestoj tuka najmnogu se obiduvam da go podobram makedonskiot jazik. 20 OBO@UVAM PITA I KADAIF Zo{to tvoite babi i dedovci gi napu{tile svoite rodni mesta i po~nale nov `ivot vo Kanada? - Sakale podobar `ivot i za sebe i za svoite deca. Mestata kade {to `iveele bile male~ki, a tie se zanimale so zemjodelstvo. Zaminale mnogu odamna, taka {to i majka mi e rodena vo Kanada. Kakov e tvojot dopir so makedonskata kultura i tradicija vo To- ronto? - Normalno deka odr`uvam kontakt so svoite koreni preku fenomenalnata makedonska hrana. Obo`avam pita, kadaif, a najomileno mi e va{eto belo sirewe. Sekako, ja poznavam i makedonskata muzika i nekoi makedonskite tanci {to se igraat na svadbite. Spored toa {to e napi{ano na tvojata internet-stranica, se ~ini deka 2010 godina ti e presvrtnica vo karierata. [to se slu~i toga{? Vsu{nost aktivno nastapuvam u{te Dijaspora glas vo univerzumot deka sakam da sviram vo bluz-bend zatoa {to toga{ bluzot mi be{e na stop i prete`no svirev mnogu rok. Vo istiot moment redovniot gitarist na [akura zaminuva{e na turneja so Neli Furtado i nekolku nedeli podocna stapivme vo kontakt, po~navme da svirime zaedno i ottoga{ e neverojatno patuvawe. Kakvi se tvoite idni planovi povrzani so muzikata, {to mo`eme da o~ekuvame od tebe? od 2002 godini, a so bendot na [akura Saida sme zaedno ve}e ~etiri godini. Vo Toronto imam svireno so razli~ni muzi~ari, a izminatiov period zaedno so [akura imame mnogu internacionalni nastapi i niz Evropa, bevme vo Avstralija, taka {to od aspekt na snimawe, pi{uvawe i nastapuvawe za mene sekoja godina e s$ podobra i podobra. se ka~i na scena i po~na da pee. Toa be{e prvi~nata konekcija i nekako ostanavme vo kontakt. Pet godini potoa izgleda{e kako jas da go pu{tiv mojot - So [akura momentalno pi{uvame i snimame nov album, koj }e izleze podocna godinava i isto taka rabotam na debi solo-izdanie so „Dona Grantis elektrik bend”, koj treba da se pojavi vo dekemvri. Sepak, toa izdanie }e bide dostapno da se nara~a vo koj bilo del od svetot. Andrijana Andova BLUZOT GO ZASAKALA PREKU TATKA SI Bluzot e muzika koja se rodila od stradawata na crnite lu|e. Kakva e tvojata li~na povrzanost so ovoj pravec? - Prvo svirev rok i metal, od „Gans end rouzis” do „Metalika”. Na tatko mi mu zdodea da me slu{a i me pra{a dali mo`am da nau~am samo edna bluzpesna. Taka ja nau~iv It’s My Own Fault od Dejvid Gogo i mnogu mi se dopadna. Pokraj toa, na moite omileni klasi~ni rok-umetnici kako „Led cepelin” i Ximi Hendriks im vlijaele mnogu bluz-muzi~ari kako Xon Li Huker, Albert King i mnogu drugi. Taka {to navistina sakav da nau~am od kade se inspirirani i taka navlegov vo bluzot. Momentalno si na evropska turneja so [akura Saida, ~ij posleden album Brown Sugar go producira Xim Gajnes, koj rabotel i so Stivi Rej Von, Xon Li Huker, Santana. Kako nastana ovaa sorabotka? - Vo Toronto ima eden klub „Rivajvl” kade {to sekoj ponedelnik se slu~uvaat fantasti~ni xem-se{n nastani i razli~ni muzi~ari doa|aat da nastapuvaat. Prvpat koga dojdov se ka~iv na scena i po~nav da sviram edna bluz-klasika i odedna{ [akura 21 ilustrirana revija za iselenicite od Makedonija Aktivnosti vo makedonskata zaednica vo Avstralija Dijaspora MAKEDONIJA ZASTAPENA NA MULTINACIONALNA IZLO@BA NA UMETNI^KI dela Pero Dam~evski Kocin od posebno zna~ewe zatoa {to me|u dvaesette etni~ki grupi-nacii u~esni~ki na ovaa prva izlo`ba od vakov vid be{e zastapena i Makedonija preku na{iot dobro poznat umetnik Ilija UzunovskiUzun. Izlo`bata ja otvori sopstvenikot na galerijata koj gi pozdravi prisutnite i im se zablagodari za golemiot odziv, a potoa na govornicata izleze profesorot na univerzitetot UNSV g-din Ian Hovard koj dade ubav presek za kvalitetot na izlo`enite umetni~ki dela za zna~eweto na ovaa tolku zna~ajna multi- kulturna i multinacionalna izlo`ba, a potoa gi objavi imiwata na dr`avite i imiwata na umetnicite u~esnici. Australia: Zachariah Fen, Mike Bar- nard, Bronte Rosebery, Andrew Clark, Sofie clague. Aboroginal: Dorosey Smith, Argentina: Analia Gunzinger. Armenia: Masoud Nodoust. Austria: Sonja Attar. Bangladesh: Syeda Rahman. China: Chen YingYing.Hong Kong: Emily Cheng, Kelvin Mui. Indonesia: Irine Lui.Iran: Mana Mohammadtaher. Korea: ChiDa T.E. Kim, Gloria Jeon, Ji Eun Silvia Chang, Huan Jin Lee. MACEDONIA: Ilija Uzunovski-Uzun. Malta: Bernardette Camenzuli. Philippine: Early Capangpangan. Taiwan: Teri Tang, Jim Peng. Thaland: Kewalee Kamolwat, Pirapa Prathuangsukh. UK: Samuel Kirby. Ukraine: Tetiana Koldunenko. USA: Amarrotte-Allen. Vietnam: Tuan Khang. Potoa na govornicata zboruva{e osnovatelot na grupata AFY-ALL FOR YOU – SE ZA TEBE, ^iDa Kim i samiot umetnik a po poteklo od Koreja inaku profesor na univerzitetot. Me|u drugoto toj gi zapozna prisutnite deka grupata na umetnici koja toj ja osniva i so koja raboti broi 32 ~lenovi od 20 etni~ki grupi i site se studenti na razli~na vozrast od univerzitetot i deka site dobro sorabotuvaat i se po~ituvaat. Na 06.07 2011 godina pred golem broj na posetiteli od site nacionalnosti grupa studenti od Kolexot “Ubava umetnost-KOFA” (College of Fine ArtsCOFA) pri univerzitetot na Nov Ju`en Vels vo ubavata galerija “Global Gallery” vo centarot na Sidnej-Padington ja organiziraa prvata multinacionalna izlo`ba na umetni~ki dela. Tuka bea pretstaveni dela od pove}e oblasti na umetnosta i toa; skulpturi, instalacii, sliki vo maslo, sliki na platno, fotografii, digitalna umetnost, video i dr. Ovaa izlo`ba nare~ena MULTY SENSATION- MNOGU NACIONALNI ^UVSTVA e izvor na razli~ni ~uvstva na sekoj umetnik i pretstavuvawe na kulturata od zemjata od kade poteknuva. Ovaa izlo`ba za nas Makedoncite e 22 Dijaspora MAKEDONCITE LOBIRAA VO PARLAMENT VO VA[INGTON SAD Obedineta makedonska dijaspora Na 3-tata konferencija na Obedinetata makedonska dijaspora koja se odr`a od 23-25 juni 2011 godina vo hotelot Mariot vo Va{ington, SAD, bea odr`ani predavawa, podneseni izve{tai za rabota na Asocijacijata, priredeni priemi za gostite, podeleni priznanija na zaslu`ni li~nosti, odr`an Gala - Bal... Na Konferencijata prisustvuvaa gosti od SAD, Kanada, Evropa, Makedonija i Avstralija. Od Avstralija dopatuvaa slednive gosti: Toni i Zdravko Jo{eski, Ivan Trposki (Sidnej), Dame Krcoski, Robert Paskvale i Cane Spaseski (Pert). U{te so samoto doa|awe gletkata vo mo{ne impozantniot hotel Mariot , koj raspolaga so nekolku stotini apartmani, na vlezot plene{e. Na pristojna viso~ina pokraj nivniot simbol i znameto na SAD, razvioreno bleska{e i znameto na Republika Makedonija. Najprvo grupa delegati predvodeni od predsedatelot na OMD Metodija Koloski i ambasadorkata na RM vo SAD Qubica A~eska so novinarska ekipa mu go vra~ija priznanieto na senatorot Xon MkKejn. Potoa delegatite vo zgradata na Amerikanskiot Parlament kade na kongresmenite na pedesette amerikanski dr`avi im go vra~uvaa Stejtmentot so odnapred zapi{anite barawa. Barawata se odnesuvaa za pritiskawe na gr~kata vlada kon nejzinoto bezprimerno postaveno veto kon RM za za~lenuvaweto vo NATO alijansata i vo Evropskata zaednica, so uslovuvawe za promena na ustavnoto ime, a so toa i promena na jazikot i nacionalniot identitet. Mnogu od senatorite ne se soglasija za nekolku minutna sredba so nas, no na{ata prisutnos }e ja pro~itaat od ostavenite Stajtmeni so pismeni barawa vo niv. Ve~erta vo rezidencijata na ambasadata na RM vo Va{ington, priem na u~esnicite im priredi ambasadorkata Qubica A~eska. Sekako gostite gi pozdravija i generalniot konzul vo ^ikago Jovica Pala{evski i kongresmenkata Kandis Miler. Tuka na senatorite Frank Lajtenberg i Xozef Libermen im bea podeleni priznanija za prijatelstvo i mir. Vtoriot den od sobirot be{e posveten na Jubilejot od 20 godi{ninata od proglasuvawe na na{ata nezavisna dr`ava. Na ova tribina zboruvaa mo{ne poznatite svetski eksperti za ekonomija, korupcija, informatika i kriminal: Meri Katrin, Robert Benxamin, Robert Hend, Sali MaKnamara i Viktor Mizo. Potoa se premina na dodeluvawe na priznanija za prijatelstvo i sorabotka. Takvi priznanija dobija: sekretarot na Junajted Stejt Lorens Igblegler, general majorot Majkal Dubi, producentot na filmot Imeto e ime Xejson Miko i drugi. Popladneto se odr`a tribina na tema Reformite vo sudstvoto na RM, so koja presedava{e Stiven Grimberg, a svoi izlagawa iznesoa: Markus Bu{, Tomas Pibles i Tia Trambik. Po niv be{e odr`ana druga tribina so tema Idninata na mladite Makedonci, na koja zboruvaa: Ananija Andru Ananievski , Emil \orgov, Aleksandar Karapan~ev, Antoni Naumov, Dimitar Popov i Aditi Ram~andani, a na predavawata od Dra`avniot department nastapija predava~ite: Sara Hat~ison Albanija, Sami Smit - Makedonija i Kris Snipers - Grcija. Ve~erta prisutnite gi zabavuvaa pijanistkata Ivana Ristova, folklornite dru{tva Aleksandrija od Wu Xersi so makedonski ora i Kardelen od Va{ington so turski ora. Programata ja vode{e Elizabeta Naumovski. Vo site Saloni kade se prezentiraa programite neprestajno se vrtea reklamite na sponzorote od OMD i likovnite eksponati na umetnicite Irena Gapkovska i Blagoj~e Stojanovski. Na tretiot den se odr`a javna diskusija, po iznesenite izve{tai za finansiski i organizacioni sostojbi vo OMD za minatata godina. Ne se {tedea napadi vo nepredvidenite tro{kovite i na nekoi nedostatoci vo programata. No seto toa se doka`uva{e so fakti i argumenti, za na kraj se da zavr{i ubavo i prijatelski i da se podadat race, {to za Sidnej, a i drugi gradovi, ova mo`e da bide fantasti~en film. Po nivnata programa OMD ja pretstavi ambasadorkata Qubica A~eska koja zboruva{e za nastanite koga Makedonija be{e primena vo ON kako 181 ~lenka pod privremenata referenca FIROM, no koja ete opstoi duri 20 godini. Po nejzinoto izlagawe i burnite reakcii na prisutnite, nastapija predavawata na sidnejskite aktivisti Viktor Bivel i Ivan Trposki. Po nivnite izlagawa nastana povtorno burna diskusija. Ovoj pat u~esnicite najmnogu se interesiraa za podelenosta na lu|eto vo partiski i verski grupi, za nedorazbirawata okolu crkovnite problemi i tro{eweto na milionskite sumi dolari po sudovite na Avstralija, za pri~inite {to Makedoncite na popisot se u{te se zapi{uvaat kako Srbi, Grci ili Bugari... Poslednata ve~er se odr`a Gala - Bal, koja be{e posvetena na 20-godini od slobodna RM, na koja pristojni govori odr`aa: ambasadorkata Qubica A~eska, ambasadorot Zoran Jolevski, pretsedatelot na OMD Metodija Koloski i ~lenot na OMD Mark Mitkovski. Po nivnite go vori nastapija pijanistkata Ivana Ristova i folklornata grupa Tanec od Detroid vo pridru`ba na Vokalniot sostav Nostalgija. Vo pauzata OMD im podeli priznanija za prijatelstvo na slednive lica: na prviot ambasador na SAD vo RM Kristofer Hil, na prof. Viktor Fridmen i na ambasadorot Filip Riker. A nagrada za `ivotno delo mu be{e dodelena na na{iot aktivist i biznismen \or|i Atanasoski od Florida. Ivan TRPOSKI 23 Makedonija Objektiv ilustrirana revija za iselenicite od N.E. Filip Riker go odlikuva generalot Miroslav Stojanovski so orden “Legija na zaslugi” na SAD Pretsedatelot Ivanov i premierot Gruevski so ambasadorot na SAD Riker, na proslava na denot na nezavisnosta na SAD vo Skopje 2011 24 Objektiv Vrvot na makedonskata armija so N.E. Filip Riker Pratenikot na Zapadna Avstralija Xon Hajd najavi priznavawe na Makedonija pod ustavnoto ime Makedonskata ambasada vo Kambera - Avstralija 25 Makedonija Premierot Gruevski na sredba so Xorx Soros vo Praga - ^e{ka Konstituitivna sednica na sobranieto na R. Makedonija Juni 2011 Objektiv Pretsedatelot na R. Makedonija \or|e Ivanov me|u makedonskite iselenici vo Viena - Avstrija Koordinatorot na VMRO DPMNE G-|a Silvana Boneva so biskupot Kiro Stojanov Na}e Tufek~iev revizor na Sojuzot na Makedoncite vo [vedska - filantrop od dijasporata za 2011 godina 27 Makedonija Piknik na Makedoncite od Karabram - Toronto Kanada 10.07.2011 Gornan Jovanovski patriot i borec za makedonski pravdini Toronto - Kanada Spomenikot na Aleksandar III Makedonski postaven vo Skopje Promocija na knigata od Bo`idar Kirjanov vo Kor~a - Albanija Branko Cvetkovski Rdmond Temelko povtorno gradona~alnik na Pustec Mala Prespa Albanija Internacionalen mladinski kamp - Magarevo 2011 Objektiv Po{tenska marka Justinijan I 60 g. Praven Fakultet Justinijan I na UKIM - Skopje Otvoreno Ohridsko leto 2011 Pretsedatelot na “Makedon” Ta{ko Jovanov ja predvode{e makedonskata delegacija vo Ov~arani - Egejska Makedonija Postaven spomenik na \or|ija Puleski vo Gali~nik Seminar na Makedonski jazik, literatura i kultura vo Ohrid 2011 “Te{koto” najpopularno na Balkanskiot folkloren festival 29 ilustrirana revija za iselenicite od Makedonija RATKO DIMOVSKI, NOVINAR; POET I PISATEL Dijaspora Golemite makedonski umetnici me naso^ija vo @ivotot Elena Orov~anec Spirovska „Veruvam deka ~ovekot za`ivuva, ne so ra|aweto na 14 avgust 1942 godina, vo Bitola, koga sum roden, tuku vo onoj moment koga }e se oslobodi od strogite nasoki na roditelskoto vospituvawe i sam pobara nivna primena vo sekojdnevniot `ivot”. Vaka go zapo~navme razgovorot so Ratko Dimovski, Makedonec, novinar, pisatel i poet koj `ivee vo Pula, Hrvatska. Koga se slu~i kaj Vas osloboduvaweto i preminot vo vistinskiot `ivot? Toa, kaj mene, mnogu rano se slu~i no, ne be{e sekoga{ pravilno tolkuvano od moite najbliski. Pokraj seta qubopitnost, pri {koluvaweto mi se javuvaat odredeni povr{nosti, neredovnosti i markirawa vo u~ili{teto, {to mi gi zagri`uva{e roditelite, no redovno sum se provlekuval na kraj so nekoja trojka, ili ~etvorka. Vo toa vreme, koga prvite stripovi i xepni romani go privlekuvaa vnimanieto na moite vrsnici i jas ja kriev svojata literatura, bidejki takvo be{e vremeto. [to ve interesira{e da ~itate? Sakav i gi ~itav ruskite klasici, naporedo so nepovolnata politi~ka klima za toj vid literatura. Ne edna{ sum se za~udil, koga vo dvorot zad portata sum gi nao|al delata na Gorki, Pu{kin, Lermontov, no site znaea, deka vo toj mig vnimanieto mi e naso~eno kon toj vid klasika. Potoa usledija francuskite i germanskite klasici kako i projaveniot interes za amerikanskata kni`evnost J.F.Kuper, Hemingvej, Zen Grej i mnogu vo toa vreme popularni avtori na 30 beletristika i kriminalni romani. Na toga{niot doma{en plan me zainteresira slovenskata moderna, hrvatskiot ilirizam, srpskiot klasicizam, kako i sozdavawata na na{ite toga{ sovremeni avtori, po~nuvaj}i od Ko~o Racin, Van~o Nikolevski, Stale Popov, Kole ^a{ule i drugi, koi li~no gi poznavav s$ do golemata plejada na poeti od 60 tite godini: Sma}oski, Sitnikovski i drugi so koi se dru`ev na kni`evnite ve~erinki vo Domot na grade`nicite vo Skopje i drugite manifestaciji. Tie kaj mene ostavija nesomneno vlijanie na moite stavovi, mislewa i vospriemawa na svetot okolu mene. Poznato e deka Ve interesira i teatarot, filmot i baletskata umetnost, a i toa deka ste bile li~en prijatel so golem broj akteri i baletski umetnici. Kako dojde do tie prijatelstva? Dru`eweto so Jovo Kamberski i Darko Damevski be{e inicijalnata kapisla koja me privle~e kon sedmata umetnost i mojot redoven kontakt so teatarskiot ansambl dramata, operata i baletot. Kon baletot me povrzuva{e i mojot drugar od u~ili{te ~ija majka primadonata Ana Tofovi} Lip{a i nejzinata prijatelka i kole{ka primadonata Ana Ivani{evi}, me zapoznaa so vol{ebnosta na „Vol{ebnata [upelka”, „Prodadenata Nevesta”, „Makedonska krvava svadba” i ostanatiot repertoar na dramata, operata i baletot. Nesomneno me privle~e rasko{ot na dvi`ewata, muzikata i svetlata od baletskite spektakli, do tolku pove}e, {to vo slobodnoto vreme i primabalerina Natka Penu{lijska, mojata kom{ika od Karpo{, mi gi pojasni nekoi za mene nedopirlivi poimi a nekolkupati i me vode{e na pretstavi. Teatarot, pak, najmnogu go zasakav zaradi Petre Prli~ko, so kogo ~estopati se vozev na relacija VelesSkopje-Veles. Pri toa mi ka`uva{e za prapo~etocite na makedonskata drama so brojnite patuvawa vo teatarskite dru`ini, vo koi i samiot u~estvuval. Negovite raska`uvawa za mene bea tolku `ivi {to posakav i jas da stapnam na teatarskite {tici. @elbata mi se ispolni i nastapiv vo Vele{kiot teatar. Osven umetnosta ste se zanimavale i so sport, no isto taka ste imale i golema `elba za prekuokeanski plovidbi? Protivte`a na ovie nasoki mi be{e boksuvaweto vo bokserskiot klub „Trgovski” od Skopje. Edno vreme mnogu bev zainteresiran za prekuokeanska plovidba. Roditelite duri i se ispla{ija pa za da ne zaminam so stipendija na Rudnici i `elezara od Skopje, me naso~ija kon Hemisko tehni~koto tehnolo{ko u~ili{te vo Veles {to uspe{no go zavr{iv. Se se}avam deka na 45-godi{ninata od maturskata sredba, profesorkata Lile Petrova pretpazlivo, no mo{ne iskreno mi re~e: „ Kako da si zalutal vo u~ili{tevo. Za se ima{e znaewe, voqa i razbirawe, osven za najva`nite, tehni~ki predmeti i zatoa sekoga{ nastojuvav da te razberat, dodeka so dosta maki samiot gi re{ava{e”. Diplomata, namesto vo o~ekuvaniot oblik za mene i moite kolegi, poradi zemjotresot vo Skopje, be{e napi{ana na ma{ina. Vistinskata diploma mi be{e vra~ens podocna. Nemav drug izbor osven zapi{uvaweto na Tehnolo{ki fakultet vo Zagreb. No, `elbata za moreplovstvo ne me napu{ta{e. Taka na 22 dekemvri 1966 godina, po zavr{uvawe na voeniot rok, 18 meseci artilerija, zaminav prvo na priobalna, a potoa na prekuokeanska plovidba. Ovie plovidbi mi podarija celo bogatstvo na slu~ki, iskusta, sre}avawa i neiscrpni temi vo kni`evnata rabota. Se naselivte vo Pula i ottoga{ redovno po~navte za se zanimavate so Dijaspora pi{uvawe. Ka`ete ne{to za va{ite po~etoci? Po preseluvaweto vo Pula, 15 septemvri 1971 godina, po~nav da pi{uvam za istarskoto izdanie na „Ve~erwi List” i Vtorata programa na Radio Pula. Za Radio Pula redovno izvestuvav od „Stru{kite ve~eri na poezijata” {to ne mi be{e te{ko bidej}i se nao|av me|u poetite, mene poznati i mili lu|e, kako i vo Struga, rodniot grad na mojata sopruga Mimoza. Rabotej}i vo spisanieto „Mlad Borec”, u{te dodeka se {koluvav, imav objaveno nekolku pesni i osvoeno nekolku nagradi, no u{te dolgo vreme po toa ne se zanimavav poseriozno so pi{uvawe poezija. Koga ja objavivte prvata zbirka poezija i {to s$ dosega imate objaveno? Prvata svoja stihozbirka „RASPONI” ja objaviv vo 1999 godina, a vtorata „ARMATURA” vo 2002 godina. Narednata godina ja objaviv dvojazi~nata stihozbirka „TRAMONTANA”. Potoa se zafativ so objavuvawe na mojot prv roman i taka vo 2004 godina be{e otpe~aten dvojazi~niot roman „KALINKA NAR” koj izleze vo izdanie na Zaednica na Makedoncite vo Republika Hrvatska. So pomo{ na Istarskata `upanija vo 2005 godina ja objaviv svojata petta kniga „ODRAZI” kade sum avtor i na ilustraciite. Po nea go zapo~nav proektot na zbirkata noveli, a vo 2008 godina ja objaviv stihozbirkata „MOZAIK NA OPSTOJUNOSTA”,vo izdanie na MKD „Ko~o Racin” so za mene najmiliot srde~en osvrt na najeminentnite priznaeni literaturni dejci, stru~waci i svetski pro~ueni avtori. Vo 2010 godina ja objaviv i vtorata zbirka noveli. Za, kraj koi se va{ite interesirawa vo poezijata? Ne sum pobornik na ruralnata, izvorna poezija, nitu pak na avangardnite izrazi. Mojata poezija ja karakterizira eden gradski, re~i si bulevarsko lirski, boemski na~in i izraz na bitolskata ~ar{ija i korzoto, koi dolgo vreme mi bea primer vo `ivotot. Makedoncite od Hrvatska ja posetija ku]ata na Miladinovci Manifestacija „Denovi na bra} ata Miladinovci” {to sekoja godina ja organizira dru{tvoto „Bra}a Miladinovci” vo \akovo i vo Osiek, godinava se odr`uva vo Zagreb i vo Struga. So taa cel Makedoncite od Hrvatska ja posetija Spomen-ku}ata na Miladinovci vo Struga. Makedonskite zdru`enija vo Hrvatska godinava go odbele`uvaat i golemiot jubilej, 150-godini od pe~ateweto na Zbornikot na bra}ata Miladinovci vo Zagreb, za {to golema zasluga ima biskupot Josip Juraj [trosmaer. - Me|unarodnata manifestacija „Denovi na bra}ata Miladinovci” {to ja organizirame sekoja godina e makedonsko-hrvatski most vo znak na blagodarnost na golemiot |akovski i sremski biskup Josip Juraj [trosmaer i na ve~nite stru{ki bra}a, kako i yidawe na prijatelskite rakuvawa pome|u dvata naroda - veli Jagoda Cveti~anin, pretsedatelka na makedonskoto dru{tvo „Bra}a Miladinovci” od Osiek. Makedonskiot nacionalen praznik Ilinden, Makedoncite vo Hrvatska }e go odbele`at so masovna manifestacija na 30 juli vo Lokve. So promocija na knigi i izlo`bi naesen }e se organiziraat tradicionalnite „Denovi na makedonskata kultura”, koi imaat cel da poka`at deka makedonskata kultura ima dlaboki koreni. Vo Hrvatska ima okolu ~etiri iljadi Makedonci. Tie se organizirani vo nekolku kulturni zdru`enija vo koi ~lenuvaat i mnogu Hrvati {to sakaat da ja zapoznaat makedonskata kultura i tradicija. - Gordi sme {to vo na{ite zdru`enija imame golem broj prijateli {to ne se Makedonci. Toa, kako {to veli i na{iot ambasador vo Hrvatska, Dan~o Markovski, e dobar znak deka ne se getoizirame i deka sme otvoreni - veli Cveti~anin. So bilateralnite dogovori pome|u Hrvatska i Makedonija, makedonskoto nacionalno malcinstvo gi ima site prava vo Hrvatska i ne se ~uvstvuva zapostaveno. Edno tie prava e mo`nosta tie da imaat svoi pretstavnici izbrani pred ~etiri godini na lokalnite izbori vo Osiek, kade {to ima okolu 180 Makedonci i vo Osie~kobanatskata `upanija, kade {to ima okolu 300. - Na 10 juli povtorno glasame. Po predlog na makedonskite asocijacii, povtorno gi predlo`ivme istite ~lenovi da n$ pretstavuvaat i ako Makedoncite izlezat da glasaat, staro-novite ~lenovi i natamu }e n$ pretstavuvaat vo Hrvatska - dodava Cveti~ani. Spored nea, Makedoncite {to `iveat i rabotat vo Hrvatska se ~uvstvuvaat po~esteni i od svojata mati~na dr`ava. - Ne se ~uvstvuvame zapostaveno od na{ata tatkovina, kade {to vo juni prvpat imavme mo`nost da glasame. Makedoncite {to gi ispolnuvaa uslovite za parlamentarnite izbori vo Zagreb imaa mo`nost da glasaat za pretstavnicite od dijasporata veli pretsedatelkata na zdru`enieto „Bra}aMiladinovci”. 31 Tradicija ilustrirana revija za iselenicite od Makedonija Se odr@a pettiot "Lokum fest" vo Bitola Po tri dena dru`ewe vo starata bitolska ~ar{ija, vo sredinata na minatiot mesec, so koncertot na Toni Kitanovski i grupata “^erkezi” zavr{i festivalot na lokumot, ili popoznat kako „Lokum fest”. Festivalot se odr`uva vo srceto na starata bitolska ~ar{ija, a e vo vo organizacija na Centarot za kulturana dekontaminacija, poddr`an od gradona~alnikot na Bitola. Vo trite festivalski denovi starata bitoskla ~ar{ija povotorno za`ivea vo duhot na nekoga{niot xagor, pazarxiite, ~algiite i tradicijata. Po petti pat Lokum fest vo duhot na izvornoto se odr`a vo srceto na ~ar{ijata kade na mnogubrojnite posetiteli preku lokumot, starinskite zakuski, folklornite motivi od rakotovorcite umetnici im poka`a {to zna~i `iva ~ar{ija. Festivalot zapo~na so nekolku muzi~ki koncerti, a izminatite tri dena bitol~ani u`ivaa vo kompletnite sodr`ini na „Lokum fest”, a pokraj muzikata imaa prilika da u`ivaat vo degistacijata na lokumot, vo prekrasnite rakotvorbi, vo tradicionalnite makedonski jadewa i vo ubavite manekenki koi nosea gradska garderoba, koja pred stotina godini se narekuvala ala-franka. Pred bitol~ani prvi se pretstavija „Despina”, penzionerskata grupa „Sirma Vojvoda” i za kraj etnogrupata „Baklava”, koja so prekrasnite muzi~ki tonovi, dobro poznati na bitol~ani im gi razgalija srcata. Pokraj kulturno-umetni~kata programa na maliot plo{tad vo ~ar{ijata ima{e i prezentacija na rakotvorbi sozdadeni od vrednite race na bitol~ani, a tuka bea i jadewata podgotveni od strana na grupa bitol~anki koi pred prisutnite se pretstavija so tradicionalni makedonski jadewa. Tuka be{e i neizbe`noto poslu`uvawe na bitol~ani so lokum koj be{e donesen od onie koi go proizveduvaat ovoj proizvod vo Bitola. Na vtorata festivalska ve~er nastapija ~lenovite na hrvatskata grupa „Afion”, so nivna kompletna muzi~ka programa. Festivalot e vo ramki na na najdolgoto kulturno leto vo Makedonija, „Bit fest”. Sa{o Risteski 32 Tradicija KRAVAJ^E ,,ZA LULKA” Naselenieto od seloto Skoru{a celosno migriralo prete`no vo [tip, Radovi{ i Negotino. Vo poslednive nekolku godini poradi povolnite klimatski uslovi i visoramninskata geografska mestopolo`ba, prisutna e migracijata preku pravewe vikendici, sto~arski farmi i delumno za`ivuvawe na ovaa ruralna oblast vo ~ija blizina se nao|a ve{ta~koto ezero Mantovo. Miteva Marika, Karanfilova Marika i Atanasova Rajna, skoru{anki koi `iveat vo Radovi{, nosej}i gi so sebe tradiciite {to se neguvale vo seloto, raska`uvaat za `ivotniot ritam so tajnovito vozvi{uvawe i lesnotija za da gi dolovime slikite i smislata na `ivotnata sila koja gi preto~ila vo korenita ve~nost. So iskra na idili~na топлина raska`uvaat za da ne se zaboravi. Se obidovme so avtenti~en pristap da go zabele`ime nivnoto raska`uvawe za obredniot kompleks na tretata ve~er od ra|aweto na deteto s$ do ~etiriesettiot den. Na tretata ve~er od ra|aweto na deteto ,,momi~ka” so majka i so tatko mesela presno kravaj~e koe ,,se {aralo” so vilu{ka. Se pokanuvale decata od seloto koi ovoj obreden ~in go do`ivuvale kako vozbudliva semejna sve~ena igra kade so `eden zdiv gi u~ele svetite obredi. So pocrnet bosilek {egovito na `enskite deca im se ocrtuvale ve|i, a na ma{kite musta}i. Bebeto se stavalo vo kilim~e vo koe za novorodenite `enski deca se stavalo |erdan, ,,belezika”, ogledalo, igla so konec... , a kaj ma{kite ,,no`i~ki”, igla so konec, tesla, svrdel, tetratki, moliv, knigi... za da bidat ,,merifetni”. Vo kilim~eto decata stavale metalni pari za ,,`ivo i zdravo”. Koga stavale pari nekoi velele: ,,Da si kupi brat~e ili sestri~ka”, drugi ,,Da si kupi son~e”... Neskriena kreativna radost za decata bilo da go dr`at kilim~eto vo koe ,,se lulalo” deteto. Sledeni od postara `ena ja izgovarale formulata za blagoslov vo eden glas: ,,so majka-so tatko”, ,,`ivo-zdravo”, ,,rabotno-bogato”. Kravaj~eto se kr{elo vrz majkata i se delelo na prisutnite. Decata nasednati na rogozinata svoeto par~e od kravaj~eto ,,go topnuvale” vo ,,vagan~e” so blaga voda. ,,Vagan~iwata” bile naredeni vo sredinata na bela cedilka. Potoa sleduvala ve~erata so grav i ,,oriznik”. ,,Levunkata” se krevala za da ,,se izbawa” i da gi zapo~ne svoite obvrski kon novoroden~eto. Na tretiot den tatkoto imal obvrska od crkvata ,,da ja zeme malata molitva” i krstena voda od koja rodilkata piela za da bide ,,mle~na” i do ~etiriesettiot den od nea se stavalo vo vodata za kapewe na deteto. Na kap~eto na deteto mu se za{ivalo stara para so veruvawe i toa da ostare, da do`ivee dlaboka starost. Do {este nedeli (~etiriesette dena) ,,levunkata” pletenkite gi nosela napred i nejzinite ali{ta i ali{tata na bebeto gi sobirala pred zajdisonce. Ako vo ku}ata imalo dve ,,levunki”, si razmenuvale prsteni dodeka bile ,,levunki”, a vo seloto ,,levunka so levunka da ne se vidat”. Okolu ,,levunkata” se stavalo ma{a, ,,kacija”, metla, bosilok i katran za podma~kuvawe na zapre`ni koli, a ,,levunkata” nosela luk vo polite. Ovie obredni elementi so magisko zna~ewe se koristele za da se za{titat od zlite sili. Do ~etiriesette dena domot na rodilkata go posetuvale `enite od seloto koi nosele ,,langidi”, poga~a ili banica so ,,kajgana” ili sirewe i podaroci za bebeto. Po ~etiriesette dena mu se pu{tale racete i nozete i mu se oblekuvale volneni ~orapki. Krajot na vrvcata od ~orapite bil spleten so ,,modra i alova” pre|a ,,za od uroci”. * * * Vo selo Dedino presnoto kravaj~e se ukrasuvalo so dup~iwa napraveni so svien prst za nasmevkata na deteto da bide so dup~iwa na obrazite, a deteto ,,se zaluluvalo” vo sajata na majkata nad plamenot na ogni{teto prosledeno so logikata na modelot od obrednite dejstvija ne samo od selo Skoru{a, ami i od drugite radovi{ki ruralni sredini so nu`no prepletuvawe vo zaemnata zavisnost. Pavlina Ko{evec Cveta Jovanova 33 ilustrirana revija za iselenicite od Ma kedonija Reporta`a zaboraveni makedonski sela Selci, Burinec i Lokov -sela vo Malesija Moeto pate{estvie po zaboravenite makedonski sela go prodol`uvam vo pravec kon jugozapadna Makedonija, poto~no re~eno vo oblasta Malesija. Re{iv da go posetam i ovoj kraj, da gi vidam osumte sela koi se raspostilaat po padinite na planinskiot masiv Karaorman. Pred da dojdam vo ovoj region najnapred si napraviv mal plan po koj redosled da se dvi`am, zatoa {to Malesija ima golema teritorija, terenot e kawonski, visoramninski, planinski i te{ko prooden. Pred da trgnam na pat vo ovoj del na Makedonija, nekolku me{tani po poteklo od ovoj kraj, so koi odamna se poznavav, mi dadoa sovet, po kawonite, planinite, visoramninite i dolinite so koi e isprese~ena Malesija, za da dojdam do nejzinite sela koi se raaspostilaat na nad iljada metri nadmorska viso~ina deka mi e potreben xip i toa ne od ovie modernive, tuku od onie starite ruskite „zilovi” ili „kamazi” , ama i da si najdam voza~ po mo`nost od ovoj kraj koj dobro ja poznava sekoja peda zemja. Re~eno storeno, kako {to veli narodot, si najdov i xip i voza~ od ovoj kraj. Voda~ po ovoj za mene dosega nepoznat teren mi be{e Petko Traj~eski, rodum od seloto Lokov. Zaedno so nego i so negoviot star ruski xip trgnavme za Vo po~etokot na prvata polovina na dvaesettiot vek vo oblasta Malesija, koja se raspostila vo jugozapadna Makedonija `iveele okolu 10.000 `iteli, a denes vo osumte naseleni mesta, me|u koi i vo selata Selci, Burinec i Lokov `iveat okolu stotina `iteli Zoran Kosteski - [vaca Malesija. Po negov sovet trgnavme od hidroakumulacijata Globo~ica, zatoa {to ovoj paten pravec e po prooden vo ova vreme od godinata, za razlika od drugiot paten pravec, koj vodi od zapadnata strana na Stru{ko Pole, preku seloto Zba`di. Po samo dva-tri kilometri pominati po makadamskiot {umski pat navistina se uveriv vo sovetot na moite poznanici od ovoj kraj koj mi go dadoa deka navistina samo so ruska ma{ina, so ruski xip, ~ovek mo`e bez maka da se probie niz planinskiot gorostas Karaorman. Po eden ~as vozewe i pominati okolu ~etiri kilometri makadamskiot pat niz planinata, zaedno so mojot vodi~ zastanavme na edna visoramnina koja se raspostila{e na okolu iljada metri nadmorska viso~ina da odmorime i malku da se sozememe od traskaweto vo voziloto, a i poodblizu da ja vidam panoramata na Malesija. Ne pomina mnogu vreme otkako malku se sozedov, pred mene vo dale~inata zatskrieni pome|u kostenovite stebla 34 gi zabele`av ku}ite na prvoto selo koe mi doa|a{e vo presret, toa be{e seloto Selci. E, ova seto {to go gleda{ okolu tebe e Malesija, ova pred tebe e seloto Selci. Po kratko vreme dojdovme vo Selci. Od ona {to go vidov bev prijatno iznenaden. O~ekuvav da vidam padnati ku}i, plevni, trla, pokrieni so trwe i kapini. Naprotiv bev voodu{even od ubavinata na strata selska arhiktektura koja ja ima{e na obnovenite ku}i. Na broj gi ima{e oklu desetina, a vo faza na rekonstrukcija bea zapo~nati u{te pet-{est. U{te pove}e se izraduvava koga dojdov do selskata ~e{ma i tamu se sretnav so osumdeset godi{niot dedo Vangel Petreski, {eeset i pet godi{niot Krsto \or|ioski, i pedeset i pet godi{niot Slave Traj~eski, koi sedea okolu ~e{mata. I kako po star obi~aj si razvrzav muabet na dolgo i na {iroko so niv. Pred desetina godini od temel sin mi ja prepravi ku}ata vo koja se rodiv Jas, mojot tatko, mojot dedo i mojot sin, mi vele{e dedo Vangel. Kako {to gleda{ selovo poleka Spored profesorot d-r Mitko Panov avtor na nau~niot trud "Enciklopedija na selata vo Republika Makedonija" za s. Selci pi{uva:...Vo ova selo se rodeni makedonskiot dramaturg avtor na dramata "Makedonska krvava svadba", Vojdan ^ernodrinski i revolucionerot i pisatel Arsenije Jovkov se obnovuva, voda imame, struja ima, telefon imame, veruvam deka u{te tolku novi ku}i }e se izgradat samo patot da go napravat, mi vele{e Krsto \or|ioski. Ovde dolu pod ~e{mava vedna{ do crkvava vo ova kapinive se nao|a{e rodnata ku}a na Vojdan ^ernodrinski, vedna{ do nea be{e ku} ata na Arsenij Jovkov, ni{to ne ostana od toa. Sramota e da nema obele`je za ovie na{i soselani, koi se del od istorijata na Makedonija, sra- Reporta`a mota e da ne se znae kade bila rodnata ku}a na pi{uva~ot na dramata „Makedonska krvava svadba”, vele{e Slave Traj~eski. Ubav ni be{e moabetot, no morav da go napu{tam seloto Selci, patot go prodol`iv jugoisto~no od seloto Selci vo pravec na seloto Burinec. Vo poslednata decenija na dvaesetiot vek Delnicata od re~isi vo seloto Burinec se vra}aat negovite dva kilometri ja pominavme za oklu porane{ni selani. Popraveni i izgradeni dva ~asa, zatoa {to se desetina ku}i, desetina se vo faza na makadamskiot pat se rekonstrukcija, a u{te tolku ~ekaat da biizviva{e i niz pla- dat osposobeni za `iveewe ninski, dolinski i kawonski predeli. lu|eto site zaminaa. Po zavr{uvaweto Prekrasna ubavina. Koloritot od boi koi gi sozdavaa na vojnata seloto pak se obnovi, arno zracite od sonceto i kostenovite ama po izgradbata na branata vlezot lisja go dopolnuvaa pette ku}i koi na selovo be{e prekinat i lu|eto povseu{te im odolevaat na zabot na vre- torno zaminaa. Deneska okolu dveste mewto i neprekinatoto bu~ewe na semejstva imama vo Srbija, vo seloto nadojdenite vodi od viso~inite na Jabuka, vo prilepskoto selo Novo planinskiot gorostas Karaorman, koi Lagovo deneska `ivet okolu {estokako da itaa {to pobrzo da ja na- tini semejstva. Seto selo e naseleno polnat akumulacijata Globo~ica. Vo so na{inci. Vo moja Malesija mo`e selovo ne sretnavme nikogo. No, ne, da se `ivee. Poglednete go KaraorBurinec ne e selo vo umirawe, i vo man, poglednete go planinskiot masiv Burinec `ivotot se vra}a. Vo seloto Slavej Planina, prirodata se ni da`iveat pet-{est-selani, samo denta rila, na{i rodnini i prijateli koi koga nie dojdovme vo seloto tie bile se nao|aat vo beliot svet pra}aat na pazar vo Struga da se snabdat so pari da si gi napravat ostavenite ku} i, samo dr`avata nikako da se seti namirnici za zimata {to pretstoi. So mojot vodi~ Petko Traj~eski da go napravi patot za da mo`e ovoj patot go prodol`iv vo negovoto rodno na{ makedonski raj da go vidat ne selo Lokov. Za razlika od Selci i samo me{tanite od Malesija, ne samo Burinec koi bea vo vistinska smis- me{tanite od na{ava zemja tuku i od la na zborot planinski sela, seloto nadvor, mi vele{e mojot vodi~ Petko Lokov iako se nao|a{e na iljada i os- Traj~eski. Na mubeteweto mu nema kraj, kako umstotini metri nadmorska viso~ina sepak nalikuva{e na ramni~arsko {to veli narodot. Jas navistina se selo. @ivotot vo selovo se vrati pred uveriv deka poradi lo{iot pat te{ko dvaesetina godini. Deneska re~isi se probivav vo pazuvite na gorostasse obnoveni site porane{ni selski niot Karaorman, uspeav da posetam ku}i. I mojata ja obnoviv pred de- samo tri sela od osumte, no so edno setina godini. Najmnogu `iteli vo vetuvawe deka pak }e dojdam i vo moevo selo ima od \ur|ovden, pa se Zba`di, Ar`anovo, Br~evo, Prisovdo Mitrovden. Site ku}i se polni. jani i novata naselba na nekoga{noto Migracijata si go napravi svoeto. Vo selo Globo~ica, koe denes se nao|a Vtorata svetska vojna selovo mnogu potopeno vo vodite na akumulacijata nastrada. Do temel be{e izgoreno, Globo~ica. 35 ilustrirana revija za iselenicite od Makedonija MAKEDONSKI NARODNI PREDANIJA Ogni{te NASTANUVAWETO NA KRU[EVO Tanas Vra`inovski Tanas Vra`inovski Toa bilo edno pasi{te, kr{la golema, nemalo ni{to, ni ku}a, ni koliba. Ali to go imal eden beg od Bitola. Kako bilo, carot mu go dal, go kupil – ne znam. E, dovede eden kao ov~ar tua so mnogu ovci, so mnogu kowi. Tri godini tua dr`al. Na tre}ata godina dojde begot. Mu vika: – Kako }ao ti e – re~e – so mojata kr{la? Voj mu vika: – Da ti se mnogu godini beg. Mnogu ubavo pominav, sum blagodaren. – Ami, ja – re~e – ja prodavam, si mu{terija da ja kupi{? – Da ja kupa, beg. Ako mo`e da ja kupa. Kolku bara{? – Tri iqadi liri – re~e – baram! Vamo mu se svide kr{lata na vija, tri iqadi, tri iqadi, re~e: – ]e ja kupa! – Ama – re~e – parite vo Carigrad } e mi i dade{ – mu vikat begot. – Tamo }e ideme tapija }e ti dada v Carigrad! To vreme nemalo ni voz, ni koli, ni{to. So kowite pojdi duri vo Carigrad. Otidoa na ~utukot kaj {to izdavat tapiite. Mu napravija tapija na zaja~ka ko`a, na voj {to ja kupi. I on si dojde se zaseli. Si napravi prvo koliba do kru{ata. Ima{e edna kru{a golema. Golema kru{a, {estina da ne mo`at da ja pregrabat. Posle se napraj ku}a. Vide da ne mo`e sam da bide, po~na da pribira drugi. Cincari, Vlasi, Kara Vlasi, Grci. Po~eja da se zbiraa se to pleme va{ko. Po~eja onie du}ani da otvarajat, da imaat. Po~eja kazanxii, zanajet~ii i drugi. Po~eja da se mno`at pove}e sto~ari da se sobiraat, da ja pasat stokata. Lete tuva so stokata, zime odat Enixer, Solunsko, Gevgelisko, kaj }e najdat. Lete tuva idat na ba~ilo. @enite tuva sedat. Voda ubava, studena. Deca samo se ra|aat i sedat `enite. Ma`ite odat: koj pe~albari, koj trgovci, edni kiraxii. A 36 te{ka rabota ne rabotat Kru{ev~anite. Od ov~arski stap pogolem ne digaat, pote{ko i od pero za pi{ewe. Tova se trgovci. Koga dojde vreme se naseli Kru{evo golemo. Po~e da mu dosa|aat aramiite. Se `alija na carot oni, mu turija op{tina, mudur i zaptii da i branat od aramiite, da ne mu dosa|aat, da ne i obiraat. I taka `iveja do vostanieto. Kru{evo stana golemo. Ko prvoto vostanie 1903 godina, vo Makedonija prvo vostanie e dignato vo Kru{evo. Togaj na nekoj ku}ite mu izgorea, na nekoj narodot mu istepaja. Se rasprsnaa, izbegaa. Povremeno nekoj pa se vratija, pa se zaselija. Pa Kru{evo, Kru{evo be{e. Tamo e zaginat i Pitu Gule i drugi vojvodi. Dr`ele edinajset dena vostanie. SELOTO KLADNIK Ovaa legenda, u{e koga bev vo osmo oddelenie mi ja raska`uva{e mojata baba Nikodinka Nikolovska, {to sega e na osumdeset i {est godini. Ovaa legenda e legenda za postanokot na na{eto selo. Pove}e e ta`na. Se slu~ilo pred okolu trista godini i toa koga kaj nas vladeelo turskoto ropstvo. Na{eto selo toga{ se nao|alo okolu dvanajset kilometri odavde vo poleto {to i den deneska se vika Lakajca. A, seloto isto se vikalo Lakajca. Vo toa selo `iveele okolu petstotini lu|e. A imalo okolu sedum-deset, do sto ku}i. I den denes na toa mesto se nao|aat urnatini, ostatoci od toa selo. No, vo tursko ropstvo, jani~arite, aramiite stalno dova|ale, pqa~kale, ubivale. Seloto bilo paleno, lu|eto tepani, ma~eni, decata zemeni od lulkite na majkite, frlani nagore i do~ekuvani na no`. Seto toa narodot ne mogol da go istrpi. Seloto se nao|alo vo ramnica i bilo otkrieno, pa zatoa ne im bilo te{ko na Turcite da stalno dova|at tuka i da pla~kat. Po izvesno vreme se sobrale selskite lu|e, {to bile ma{kite glavi ostanati vo seloto. Ostanati bile postarite, a pomalite, pomladite lu|e site bile izlezeni vo komitite. I se dogovorile da begaat od toa selo negde, zatoa {to `ivotot ve}e ne mogol da se podnosi. I tuka se istaknuval so svojot pamet eden stranec koj se vikal Avram i toj si zel za zada~a deka }e najde pogodno mesto da bide skri{no, za da bi mogle da izgradat novo selo, da se preselat od toa selo, samo da nekako da izbegnat od zulumite na Turcite. I taka toj eden den go zel bastum~eto i se upatil nad seloto, vo povisokite krai{ta, vo planinata koja ja vikale toga{ Cocan. A taja istata planina i den deneska se vika Cocan. Se upatil dedoto Avram nagore niz drvjata, niz dabovata {uma i odel skoro cel den. Okolu prikve~erta, vo mrakot, do{ol do edna dolina i naletal na edna voda. Go razgledal mestoto i utvrdil dek mestoto e mnogu skri{no, obvitkano so ridovi. A i voda imalo. I pomislil deka ba{ toa e mestoto {to go bara. I re{il drugiot den da dojde nazad vo seloto da im ka`e na selanite za site da se krenat, da dojdat na toa mesto. Nasekade bilo seto obrasteno so golemi dabovi kladi. I naletal u{te na dve mesta na koi imalo voda. I ve~erta re{il da ostane tuka, me|u kladite da prespie. Utroto {tom se razdenilo, pokroce se vratil vo seloto. Gi sobral selanite nad sred seloto i im raska`al deka na{ol ba{ takvo mesto, kakvo je potrebno, do koje te{ko mo`e da se dojde i so kow, samo pe{aci mo`at da pojat. I mislel deka tuka }e bidat bezbedni od napadite na Turcite. I taka, posle nedela, dve, priprema lu|eto, gi zele najpotrebnite stvari i re{ile da se upatat kon pronajdenoto mesto. No, izgleda deka nemale sre}a da dojdat do toa odredeno mesto. [totuku se odale~ile okolu eden kolometar od seloto, Turcite zatoa {to doznale za namerata na selanite, do{le so potera, gi stignale site selani kako {to bile, okolu petstotini du{i i na mestoto kade {to ima dva dola gi fatile i gi isklale site. Retko imalo {}o se spasile. Mo`e bi deset do dvanaeset du{i. I den deneska toa mesto se vika Kolidol, zatoa {to tuka e isklano celoto selo. I den denes mo`e da se najde po nekoj ostatok na koski, eli ~erep od ~ovek, iako to se slu~ilo pred trista godini. No, od tije lu|e, {to ostanale, mo`ebi bile dvanaeset, do{le na toa mesto kade {}o im ka`al dedoto Avram, po se}avawe. Izgradile tri kolibi. Zatoa {}o imalo kladi, visoki drvja, stari, toa selo go narekle. Od tie tri ku}i, lu|eto malu pomalu se razmno`uvale. A ima doseleno i od drugi sela. Pa, taka na{eto selo se smetalo kako bezbedno, za{}o Turcite ne mogle da dojdat do nego. Sega, deneska na{eto selo ima okolu sedumdeset du{i, makar {}o pove}eto se Ogni{te Kru{evo iseleni od tuka. NASTANUVAWETO NA SELOTO RO@DEN Jas koga be u Klinovo kako {umar, toa be{e 1958 godina, so eden star ~ovek, ~i~ko Risto, koj be{e okolu devedeset godini star ~ovek i letno vreme starite pove}e se vrtat i ba{ go raspitav kako Klinovo go dobilo svoeto ime. On mi ka`e: – Za Klinovo, jas sum devedeset godini, a pred toa {o bile stari lu|e ne sum ~ul kako Klinovo go dobilo svoeto ime. A za Ro`den mi ka`a. Od negoviot tatko slu{al deka Ro`den imeto go dobilo vaka: Si bil nekoj si od Klinovo sto~ar. Si imal ovci, kozi, kowi, volovi. Si gi pasel kowite i volovite na edno mesto zvano Cre{a. I od tamu imal on edna kobila. Kobilata se vikala Ro{a. Taa Ro{a denta on a izgubil. A izgubil i a barat. Tamu vamu niz okolinata, u mestoto zvano Cre{a, ne a na{ol. Si gi doteral drugite doma. Pominalo edno dva dena, kobilata ne si do{la. On sinovi si imal i mu rekol: – Sinovi, }e odime, }e a barame. Kobilata a nema! A kobilata bila `drebna. I barale, barale, a na dene{noto mesto {o e seloto Ro`den. Toa e i den deneska, zna~i, taka livadi. I ona oti{la tamu. A toa e oddale~eno od Klinovo edno dva saati pe{ki od mestoto Cre{a. I baraj} i tamu i oni ja nao|at kobilata. U taa livada ta si pase. Arno, ama kobilata se o`drebila. I koga vi{le oni deka mestoto e prekrasno za sto~arstvo, toa mesto seto livadi, so borovi, {umi i eli seto obgradeno od site strani, ima tamu ramnica, zna~i, livadi ubavi i mu rekol via stariot, tatkoto na sinovite: – Slu{aj, voa mesto tuka e mnogu pogodno. Nie da si naprajee tuka edna kolipka i da si terame stokata. Letno vreme na pa{a tuka da ideme, a zimno vreme }e odujme u Klinovo! I oni taka napravile. Edna kolipka so slama i letno vreme tamu si ja ~uvale stokata. Arno, ama mestoto mu se bendisalo, pogodno. So vodi, so livadi seto toa prelozi i od kolipka po~nale vo pleteni~ka, kako ku}i~ka tuka. I namesto letno vreme i zimno vreme stokata tamu. Si ostanala celata familija, vo mestoto zvano, dene{en Ro`den. E koga ostanale tamu, sinovite se po`enile u Klinovo i posle na rabota odile. Tia livadite gi kosele za stokata tamu. Mu se svidelo mestoto i po~nale ku}i~ki inegovite sinovi da si pravat za nijnite familii. Do toga{ toa mesto nemalo svoe ime. Livadi go vikale. Od koga se doselile negovite sinovi, sega stanale stanale tri-~etiri kolibi: – E, kako }e go vikame voa mesto? Tatko mu rekol: – Voa }e go vikame Ro{a! Poradi kobilata {o a vikale, a se o`drebila tamu i toa mesto go najdile togi i re{ile da go vikat Ro{a. Kako idelo, sinovi, vnuci, seto se izma`ilo i stanalo prili~no golemo, nekolku ku} i i go narekle namesto Ro{a da se vika Ro`den. SELOTO KOZI^INO Kako sum slu{al od stari, Kozi~ino ovde napred bilo. Za vreme Tursko ova bilo pustelija, planina, lo{o mesto. Ami, lu|e begale od ramnicite, od ubajte mesta, od Turcite.Begale i se naseluvale po planiweto. Taka barem sum slu{al. I taka lu|e, celi plemiwa, familii, begale i kaj }e najd nekade zgodno mesto, kaj bile malu poskloneti, da im ne dosa|at Turcite, tuka se naseluvale. Obi~no togaj, to vreme kozari bile ovde vaka. Taka barem vele starite. I zatoa se nazvalo Kozi~ino. Kozari bile. Poj}e kozi imalo. Koj kako stasal taka kopale trwe, ra{iruale. Ormawe bilo. A pak vo Kozi~ino ne se od edno mesto naseleni, kako ka`uat starite, nego imat od poj}e mesta. Na primer, ovde ovie nekolku ku}i, ovaj kraj na seloto go vikame Malezani. Toa se vikat ovaj kraj Malezovci. A pak zato se vikat, velat starite, deka ovije stari odovde se naseleni nekoga{, doseleni od Malesija, pa zato se vikale Malezani. BOULA Toa mesto bilo {uma seto, planina. Begovite koi bile u Tursko, koa odile na lov, treba da stane od Kavadarci da ode u boulsko, Ametkova Glava, visokite mesta po lov. I ve~erta nema deka da spijat, treba da si odat u Kavadarci. Arno, ama oni re{ile: – Voa mesto e arno za selo. Ku}i da naprajme za da mo`ime da si spieme. Nie ka }e si dojdeme od lovot da ne si odime duri u Kavadarci da prespijeme tuka! I napravile nekolku ku}i. ]e ode deneska, }e ode ve~erta, }e se vrate tuka da spie. I po toa ne{to po~nale da se naselujat selani,Turci, hrisjani. Napravi vija ku}a, napravi nija ku}a i stanalo seloto golemo. Sprema seloto ima edno mesto nogu {uma. Uf taa {uma divi pili{ta `ivejat. Ima edno pile {o se vika bu. Toa pileto `iveelo tamu nogu i cela no} peelo: bu, bu, bu i od toa buawe {o go bualo pileto, vanalo seloto Boula da se vika. I taka ostanalo i do den deneska da se vika Boula. 37 ilustrirana revija za iselenicite od Makedonija Meridijan terra australis raport od ju@nata zemja Pre^ek od na[incite vo lejk kaec Samoto, pristignuvawe vo Sidnej, gore-dolu, ne mi ostavi nekakov poseben vpe~atok kakov {to o~ekuvav da bide spektakularen, barem taka jas razmisluvav deka treba da bide koga }e se sretnat bliski drugari Makedonci vo tu|ina, pritoa u{te {kolski drugari. Od samiot po~etok moite nameri da mu se zablagodaram na mojot \ono ispadnaa „jamparus”, no, blagodarenie na takti~nosta na \ono, ne napraviv skandal kako {to znam jas da bidam „nezgoden” vo takvi situacii. Toj so te{ko srce me smiri: Mol~i sega, doma se }e ti ka`am. I odmorot vo barot so krigli pivo i sokovi se goltna. Vo razgovorot \ono be{e pasiven. Kone~no tatkoto na Naume Srbinoski dojde i ne’ po~asti po u{te edna tura, so u~tivo izvinuvawe ne’ pozdravi i si go zede svojot sin. Popatno jas mu raska`av deka rabotev kako nastavnik vo Ohrid, vo u~ili{teto „Grigor Prli~ev” i mu bev klasen rakovoditel na negoviot sin, Riste, koj mu be{e sin od negoviot vtor brak. Se zablagodari: Mnogu ti fala, doma Naume }e mi raska`uva vo detali, a sega me ~eka „taksata” koja edvaj ~eka taksimetarot da vrti. Site trojca stru`ani go pozdravivme: Dogledawe ~i~ko Qube, da se vidime pak kaj nas vo gradot Lejk Kaec kade nie `iveeme. Toa go re~e \ono, a Kristafil zamol~i. Po izvesno vreme i nie se odlu~ivme da trgneme oti na{eto grad~e bilo 87 milji ju`no od Sidnej. Taksistot voze{e mnogu ve{to po razni ugore-udolu tesni pat~iwa skoro polovina ~as, a posle izlegovme na otvoren prostor. Kristafil brzo ja povede celata situacija: Sve {to e nadvor od gradovite, ovde se vikat bu{. Mu odgovoriv ladno: Odev vo brodot na kurs i znam deka divinite se vikale bu{ovi. Toj na toa izreagira na sledniov na~in: Ti po patot si nau~il pove}e od angliskiot jazik, nego ovaj \ono za ovie dve i pol godini. Mu rekov da prestane. Ke ima vreme da se razjasnime, a i da me podu~uva{, za {to }e ti bidam mnogu blagodaren. Nekako ja smiriv topkata. Popatno razbrav deka edna avstraliska milja iznesuva 1.687 metri. Toa zna~e{e deka sme bile daleku okolu 130 km od Sidnej, do Lejk Kaec. Kristafil predlo`i da sme napravele u{te edno pivo popatno, no ovoj pat \ono izreagira na svoj na~in, vo smisol za re- 38 Sotir Opet~eski van{ na Kristafila: [o se praj{ be Kristafile na tri i pol, ti znaj{, doma jas imam priredeno parti?! Kristafil mu vozvrati: [o znaj{ ti {o e parti, ne otu si izlegol negde nadvor od „Stilvork” i kuj~ana na gazda Krste? Jas sfativ deka i dvajcata sakaat da mi se dobli`at poblisku, no gi presekov: Aj dosta, dve magariwa, edvaj ~ekam koi sve stru`ani }e vidam doma! Nekako se smiri situacijata. Taksistot be{e Irec koj ne ne razbira{e, no predupredi: For half an hour uoy are redy to home! (Za ~as i polovina }e bidete doma!) Jas odma go razbrav i mu ka`av na Kristafil deka go razbrav. Toj na toa izreagira vo osnova pravilno. Za tebe znam deka si svesen {to }e ti zna~i ovoj zlaten jazik. Ovde koj pobrzo go nau~i jazikot, podobro }e se plasira i na podobro rabotno mesto. Na ovie umni zborovi bev blagodaren i kone~no sfativ oti jas }e moram da izlezam na kraj so niv dvajca. No, u{te od sidnejskiot bar kade vlegovme od site na{inci ~uvme najrazli~ni „pist zborovi” na adresa na stariot kraj, koj so ni{to ne im zgre{il na tie polupijani na{inci i Makedonci i drugi od site jugoslovenski krai{ta. Toa vo mene sozdade ~udno i te{ko koincidirawe so nekoi dotoga{ za mene pro~itani situacii za toa kako se slu~uvale razni politi~ki ispadi. No, {to e tuka e. Nazad nema. Za celo vreme na radioto vo taksito e~ea pesnite na Tom Xons, Vel{anecot, kone~no taksistot provika: That all, boys! (Toa e se’, momci!) \ono mu be{e platil odnapred, a toj nam ni re~e: Fuck off! Stignavme na na{ata adresa. Kone~no prvoto ~esto praktikuvano „ Fuck off” kaj anglosaksonskite narodi ni go plasira taksistot, Irecot, koj bil dojden kako nas vo Avstralija na pe~alba. No, toj be{e gord i se odnesuva{e kako da si e doma, a toj bil od pokrainata Alster koja e pod britanska vlast. Stignavme na adresata 14 Gloria Kresend – Lakeheigst 2502 NSV. I {to da vidam... narod... narod... ima{e okolu dvaesetina lica, se razbira na{inci, no dva-trojca vedna{ gi prepoznav deka ne se Makedonci. Najnapred, site poredeni vo {palir, me pre~ekuvaa so po nekoj dobredojde ubav zbor, no sepak prvo raka mi podade Krstejca, `enata na gazda Krste Jan~eski, koj si bil na redovna rabota na smena. Do Jan~ejca, zaedno so nea, be{e na{ata stru`anka, sestrata na Kristafil Risteski, Milica, {kolska drugarka so mojata sestra Violeta i nerazdelni drugarki od detstvoto, so edinstvenoto dotoga{ rodeno sin~e koe be{e na vozrast od 4 godinki. Natamu se redea na{inci od Ohridsko i Debarca, me|u koi vedna{ gi prepoznav bra}ata Trajko i Mirko od s. Godivje, Debarca koi zaedno me pre~ekaa so zborovite: Dobredojde daskale. Tie zborovi me zdrmaa za {to edvaj se vozdr`av pa ne gi pra{av od kade me poznavaat. Na krajot bea pet-{est lica koi vedna{ gi prepoznav, a imeno, se izgu{ivme so Jon~eta Mulkosan, moeto sakano drugar~e od na{ata Daljan Maala vo Struga, koe be{e posvoeno kaj Voj{lava, a po poteklo od selo Peso~ani, Debarca. Izrasna pokraj mene, sekoga{ za{tituvaj}i go od drugi palavi deca koi gi ima{e. Do nego be{e brat mu Ivan za kogo ne znaev ni deka postoi, potoa Stojan Sitnikoski, od Vesa selankata, vdovica koja vo Struga taka ja vikavme ~ij postar sin vo Struga mi be{e drugar. Stanuva zbor za Sreten Sitnikoski, zabotehni~arot, koj dojde na moeto ispra} awe. Po nekoe vreme so brzawe dojde i zetot na Kristafil Risteski, ma`ot na sestra mu Milica, Save, koj vo stil na „kukala ti jadna majka”, mi re~e: Vleze v trlo i ti?! Takvite tamo{ni nesekojdnevni izrazi vo mene pobuduvaa mornici. Kone~no \ono naredi: Site vo jardon! Se za~udiv, {to e toa, no toj me zede pod raka i me odvede na odnapred spremena golema masa so sedi{ta za okolu dvaesetina lica. Lu|eto sednuvaa koj kade }e se najde{e,no Kristafil ne se pojavi, nitu Save, nitu Milica. Vedna{ sfativ deka „iskri~ewata” po patot od Sidenj do adresata ne bile naivni i deka }e moram da porabotam na taa zada~a. Od toa kako be{e pripremil \ono za jadewe i piewe za site koi }e dojdea, ne Meridijan mo`am a da ne bidam zadovolen. Ima{e, spored tamo{noto sfa}awe, pivo, kikiriki, portokali, a jas donesov doma{na komova rakija {to uspeav da ja pro{vercuvam i taka da se sozdade ubava atmosfera. Site sakaa da im raska`uvam novosti od stariot kraj, no toga{ stigna i gospodinot Poposki, tatkoto na Krstejca, no stignaa i Krste i brat mu Vangel, se razbira od redovnite rabotni smeni, koi tamu gi vikaa rabotni {ifti. Bev sre}en {to koga im ka`av za mojot zet od bratu~eda, Ranko Poposki, na radosta i nema{e kraj. Ranko ti bil vnuk od brat na stariot svat. Sekako, site sakaa da im raska`uvam mnogu, no jas na site im se izviniv so zborovite: Prostete, ama prednost ima mojot star svat koj bil striko na mojot Ranko, a voop{t{to ne go ni videl svojot vnuk, oti ne be{e doa|al vo Makedonija od pred Vtorata svetska vojna. Svatot vo mene vide dobar sogovornik, pa i toj im re~e na site da mu se prosti {o toj insistira za prednost vo muabetite. Slo`no site toa go odobrija. No, mene janyata me jade i ne me napu{ta, celo vreme sedev kako na trwe i kako vinovnik za toa {to go nasetuvav. Razgovorot se oddol`i, kolku stignuvav, na site im odgovarav. A pak na svatot Vangel mu tekna koj sum za{to toj, pred da odi vo Avstralija rabotel kako drear vo fabrikata „Heroj Toza Dragovi}”, vo Ohrid, pa nie tamu gi nosevme decata na rabotni poseti, taka ~ovekot se setil na mene. I toj be{e nov pe~albar. Pred nego tamu bil nivniot najstar brat, Dimitar, kogo tamu go vikale Ximi. Toj tamu oti{ol da si ja le~i nevestata od sterilitet i, za golemo ~udo, uspeale. Za dve godini si dobile dvapati bliznaci i sre}ni si do{le vo stari kraj, doma. Toj rekol: Nie pe~albite si gi napravivme, dovolno e! Ovaj nastan so bratot na gazda Krste se prika`uva{e niz celiot distrikt Pilbara, kako {to se vika{e toj kraj. Razgovorot se oddol`i, a u{te doa|aa razni na{inci. Kone~no vidov deka dojde mojot bratu~ed Riste Opet~e, koj namesto so \ono da dojde vo Sidnej da me pre~eka, po negovoto ka`uvawe: Se zaigravme kargi so Nelko! A koj bil Nelko jas i ne znaev. Si iomisliv: „[to mo`e{ da o~ekuva{ od ovoj golabar od Struga koj se dru`e{e so Micko Bolo?” So eden zbor, ne mu ni dadov nikakov tretman vo toj moment. Samo mu ka`av: ^i~ko @ive i strina Vojsa ti pu{tija nekoja ubava bluza. Toj toa ~eka{e da go slu{ne i ko vetar pobegna, pritoa mi re~e: Utre }e dojdam pak! Taka se razdelivme pri prvata sredba so nego. Jone Mulkosan, so brata mu, iako me pre~ekaa, pak dojdoa kve~erinata, a mojot \ ono, kako {to spomnav, si zel edna nedela neplateno za ubavo da me pre~eka i sekade me pro{eta. So nego Jone be{e vo drugarski odnosi, a Jone imal i kola koja tamu vedna{ mi ja poka`aa kako „kar-falkon”. Toga{ jas, vo {ega, na \ono mu velam: Eve zo{to na tebe si klal 38 kila, za da ne te poznam vo Sidnej! Toj slatko se nasmea. Takov be{e: mil, pitom, ne se lute{e na takov vid zabele{ki, a mene toa povtorno mi gi vrati mra~nite misli: Pa {to e toa, majku mu stara, {to e so Kristafil, {to e lut i kolku seriozna mora da bide pri~inata za takvo ne{to? Za onie ~itateli koi nemale nikakva mo`nost da gi razberat odnosite vo tu|ina pome|u na{incite, }e ka`am deka toa e ma~na atmosfera, ma~no e da si osamen i tvojot nekoga{en drugar od stari kraj da ti go svrti grbot. Toa e vistinski ko{mar. Vo eden moment mi se pri~ini deka go najdov odgovorot. Imeno, kaj nas vo Struga, \ono, Kristafil i Zdravko Uzun si `iveeja kako bra}a, sekoj den bea zaedno. Za sebe bev kriti~en ocenuvaj}i se sebesi kako ponastrana od nivnata bliskost, oti jas bev mnogu ambiciozen da se steknam so fakultetska naobrazba, a trgnav kako i tie od stolarskiot zanaet. Popatno da ka`am deka pred da stignam vo taa dale~na zemja, bev mlad ~ovek so izgradeni jasni politi~ki pogledi i so ve}e zavr{eni partiski {koli i Vi{a pedago{ka akademija, a bev i stignal do pretsedatel na Mladinata vo Op{tina Struga i sekretar na Mladinata na Ohridska okolija. No, za vakvite pra{awa podocna, sega, taka vo momentot razmisluvav, sakav da gi razberam vistinskite motivi, od koja priroda se, oti, kako se veli vo narodot: „I za qubov i za kavga potrebni se najmalku dvajca.” Za prvata ve~er da go spomnam faktot deka Jone i Ivan me zedoa mene i \ono kaj niv, vo ku}ata na tatko im. Tie `iveeja vo gradot Port Kembla i rabotea vo edna fabrika za bakar, t.e. vo elektroliza na bakar. Bea mnogu dobro plateni, no uspeale vo toa oti nivniot tatko bil vo Avstralija skoro dvaesetina godini, vo vremeto dodeka se u{te ne bea krenale masovno da se selat na{ite pe~albari. Jon~e so negoviot avtomobil marka „falkon” posle pola ~as ne odnese doma mu. Tatko mu u{te na vrata ne ~eka{e so roditelska qubov. \ono, iako be{e tamu dve i pol godini, za prvpat dojde na gosti. No, se iznenadiv koga tamu ja vidov doma} inkata na prijatelot, koja be{e zna~itelno pomlada `ena. Jon~e go zabele`a moeto iznenaduvawe i mi ka`a da miruvam, deka taa mu e ma}ea. Tatko mu bil vdovec nekolku godini i se pre`enal, pa imale u{te edno ma{ko so nea. Se na se, sre}no semejstvo. Tamu ve~eravme doma{ni jadewa kako {to sakam jas, a od strana na doma}inkata ni bea ponudeni i pe~eni piliwa. Jas ja zamoliv da ni ispr`i suvi crveni piperki so jajca. Na toj plan si pominavme odli~no. Zapo~navme topli prijatelski razgovori za novinite od stari kraj, koi jas nesebi~no im gi plasirav kolku mo`ev pove}e. No, tamu, kaj ovoj ~ovek, naidov na plodna po~va, pa si rekov: „Sotire i vo ovie debr~ani te~e partizanska krv i pogledi na svet!” Vo eden naglo se trgnav od edno razgaleno odnesuvawe koe mi prostrui, ~uden moment, kako vo stilot: Jon~e mene mi li~i za mnogu pointelegenten otkolku {to go poznavav, a i na{iot odnos vo Struga kon nego, kako kon dete posvoen~e kaj tetka Voj{lava, na{ata sosetka. Jone povtorno me pro~ita: „Se’ te~e, se„ se menuva,” pa i jas porasnav, Sotire! Ti mene vo Struga mi be{e kako brat, a i idol na site ni be{e ti! Aj da se ~uknime. Na zdravje sve za na{ata Struga i Makedonija! Dodeka se menuvaa pra{awata i odgovornte, Jon~e me izvesti: Utre e nedela, neraboten den, pa }e te odvedeme na {etawe po prijateli- na{inci }e te odnesam tamu kade saka{... kaj Klimeta Rambe, na{ion star sosed od na{ata maala! Skoknav od radost i sekako go prifativ predlogot, no posebno mu naglasiv da me odnese na u{te edno mesto: Imam amanet na nekoj star iselenik, ~i~ko Bone, da mu predadam eden poklon od negoviot sin Nikola Naumoski! Toa bea mnogu negovi i sliki od negovite vnu~iwa. Koga tatko mu na Jon~e go ~u imeto na na{inecot, skokna od radost i mi re~e: Sotire, pa toj e na{ lider, voda~ na Makedoncite vo pokrainava Pilbara, od seloto Bel~i{ta e! Jas mu potvrdiv i mu raska`av deka sin mu e moj pomlad kolega i deka rabotevme zaedno vo Ohrid, vo istoto u~ili{te „Grigor Prli~ev”. Jon~e i \ono vedna{ se soglasija, pa mi odgovorija deka site ovie `iveat vo blizina, a Ivan dodade: Zo{~o ne mu ka`ite na Soteta oti Klime Rambe imat najdeno „mandra” tamu?! Site gi {i{at i bri~it poevtino, a tamu `iveat postari lica. Mene me obzede radost oti Klime Rambe be{e za mene mnogu dobar poznajnik od berberlakot vo Struga, a rabote{e so mojot star sosed Naume Kalajxi vo negovata berbernica. Dogovorot padna i \ono, vo imeto na site nas, im se zablagodari na doma} inite, pa stanavme i si otidovme. Jone povtorno ne dozvoli da pla}ame „taksa”. Toj ne donese vo „jardot” kaj Krsteta, na na{ata adresa, so naglasok: Bratu~ed okolu „ten”! - mislej}i na deset ~asot. Na vozbudata i nema{e kraj {to vo prviot den vidov i do`iveav. Koga stignavme doma vo spalnata go zateknavme Kristafil Risteski. Spie{e. \ono go zazede svojot krevet a mene mi ostana polo{iot, toj {to si be{e ostanat. Legnavme vnimatelno, no sepakKristafil se razbudi: Ne palite ja golemana sijalica, se gledat niz prozorecov, ama i ne }e vezime? Jas mu se izviniv i ja prifativ zabele{kata. Zamol~avme site trojca, ama ne trpi juna~ko srce, vedna{ mu izreagirav na Kristafila: Te li~e{e da bidi{ pokraj mene ve~erva, tolku narod me pre~eka. Ako e za pre~ekot, eto, ja do Sidnej za tebe dojdov. Priznavam! - mu rekov. Sonot go stori svoeto, a bi rekol i ogromnata vozbuda {to vo samo eden den mi se slu~i }e ostane za pametewe. 39 ilustrirana revija za iselenicite od Makedonija Jubilee 35 YEARS OF FORMING THE “ATANAS BLIZNAKOFF” FOUNDATION AND 110 YEARS OF BLIZNAKOV’S BIRTH Slave Nikolovski Katin The eighteenth day of April 1977 will be written with golden letters in the annals of the foundation “Atanas Bliznakoff”. On that day, the 148 th plenary session of the Council of St. Kiril and Metodij of Skopje was held and it was a holy moment, a celebration for the Macedonian academic institutions, and a significant event in the life of Atanas and Slavka Bliznakov. In fact, on April 18, 1977 the foundation stone of this charitable organization was laid. At the session a Decision was adopted on the establishment of the foundation “Atanas Bliznakoff”, to provide scholarships for students of the university of St. Kiril and Metodij of Skopje who achieved outstanding results in their studies, but who didn’t have enough money to pay for their education. Today the Foundation “Atanas Bliznakoff”, which celebrates 35 years of its edtablishment, is the first of its kind in Macedonia, generates great interest among students, the public in the Republic, and Macedonian emigrants overseas. It, above all, is the pride and joy of its donors Atanas and Slavka Bliznakov; a present for the youth and for Macedonia, but also an incentive for other benefactors, no matter where they live, to assist in speeding up economic and cultural development in their country. This year is also important for the Foundatin, because it has passed a period of 110 year of the birth of the founder Atanas Bliznakov (19011998). The person who is one of the most distinguished donors from the Macedonian Diaspora. His name and work are well known among the Macedonians in the Republic of Macedonia and in the Diaspora. He belonged to the progressive generation of Macedonians on the North American continent, who had spent a long time away from his homeland. He dedicated his life to struggling for freedom and 40 progress for Macedonia and the Macedonian people. Atanas Bliznakov’s life began on 15 December 1901 in the famous revolutionary village D’mb eni, in Kostur Region, Aegean part of Macedonia. D’mbeni is a village where a pleiad of Macedonian pre-war revolutionary freedom fighters and intellectuals such as Lazar Pop Trajkov, Lazo Moskov, Lazo Trpovski, Tasko Karadza and others were born and fought for the affirmation of Macedonian ideals. Atanas Bliznakov was only twenty months old when the Ottoman (Turkish) Army (asker) entered the village and his mother Doča, holding him in her arms, took him to the mountains in order to save him, while his father Ivan, together with other village dwellers, joined the revolutionary detachments fighting for the freedom of their native country Macedonia. As a result of the carnage taking place during the Balkan Wars, World War I, and economic hardships and terrible political conditions, a large number of Macedonians, especially from Kostur, Lerin, Bitola, Prespa, Voden Regions, and from other districts of partitioned Macedonia, sought shelter in the entire outside world leaving their hearth and closest and dearest friends and relatives behind. Atanas Bliznakov, at age 19 in the flower of his youth, was one of those who tested the bitterness of life in emigration. In 1920 he left his native soil and set off to the outside world in a search of a better life. From his parent’s hearth he fostered awareness that poverty led him to leave his home, but he also fostered the distinctive feeling that he was a Macedonian, that he was going to remain a Macedonian no matter in which part of the globe he would go, and that one day he would return to his Macedonia. A new page in Atanas Bliznakov’s interesting path of life was turned on December 16, 1920, when he arrived in Madison City, State of Illinois, USA, where a Macedonian colony was already established. There, without speaking any English, he was employed as a factory worker. A year and a half later, he moved to Gary, Indiana, a city located near Lake Michigan, which at that time was developing into an industrial center. There, at the Gerry Railway Company, one of the larger giants in the surrounding region, he worked for 34 years, until the day he retired. Bliznakov’s business activity in the USA consisted mainly of purchasing and selling real estate and shares. In order to invest wisely, Atanas needed skill and knowledge as well as persistently monitoring economic developments – qualities he didn’t lack. Time passed quickly and, after fifteen years of working in the USA, Atanas returned to his motherland Macedonia where he met Slavka Popova, a beautiful young girl from D’mbeni. She was his soul mate, always by his side, for the sixty-three years they were together, encouraging and sharing his ideas and longing together for Macedonia. After getting married they returned to Gary, this time for good, and never again did they go back to D’mbeni, their village of birth. Atanas Bliznakov said goodbye to all his good and bad experiences from his birth place, at the time when more than one thousand Macedonians lived there. When asked about D’mbeni, his place of birth, he usually spoke with sadness, especially about the later days when his village became a wasteland after the hustle and bustle of children was replaced by the shrieks of owls and hawks. Although Bliznakov spent almost his entire life abroad, he remained connected with the problems of his fatherland till the end of his life. He proved to be not only an ordinary migrant worker, but a person who invested his efforts to penetrate into the essence of Macedonian freedom. His good and righteous ideas, taking a strong and serious approach to things in general, raised him in that way beyond the time in which he lived. His entire life, Atanas Bliznakov perceived Macedonia’s partition as a tragedy, a disaster for the Macedonian cause. He was convinced that, by the establishment of the “Atanas Bliznakoff “Foundation, he would Atanas Bliznakoff Jubilee Board of “Atanas Bliznakoff” Foundation provide a valuable contribution to the University of St. Kiril and Metodij, to the Macedonian people and, at the same time, would give incentive and inspiration to future Macedonian generations in the Diaspora and beyond. Thus, following the example of the virtuous migrant worker Atanas Bliznakov was established the “Petar Stamatoff” Foundatin. Petar was from Smilevo, while his wife Jaza from Poland, and they lived in Chicago, Illinois. Atanas Bliznakov, together with his wife Slavka, lived in Skopje for more than twenty years (1976-1998). During that time Atanas Bliznakov published two books. The first, entitled D’mbeni and the revolutionary past of Kostur, was published by the Skopje Publishing House Misla in 1982, and the second book entitled National, political, and cultural activity of the Macedonians in the USA and Canada, was issued by the Skopje Publishing House Kultura in 1987. Atanas’s goal in publishing the book about his native village D’mbeni was to inform the younger generation about Macedonians, their activities, work, roots and life in Kostur Region, who, not by their own doing, have been scattered all over the world but nevertheless have remained connected, at the level of their souls, with their ancestral homeland. The second book, National, political, and cultural activity of The Macedonians in the United States of America and Canada, tells the story about the Macedonian immigrants, especially about the first generation immigrants in the USA and Canada. In a lively and narrative style he has presented the integration of the Macedonian emigrants in to the new environment, the establishment of the Macedonian associations and clubs, newspapers, organizations and church communities. The book, in fact, is a cross-section of history and development of the Macedonian immigrants in the USA and Canada. Atanas Bliznakov has published many articles in newspapers and magazines in the USA and in Macedonia, particularly in magazines such as Macedonia, a journal of the Matica of Immigrants from Macedonia and in many newspapers including Nova Makedonija, Vecer, and Studentski zbor to which he contributed till the end of his life. The period during which Atanas Bliznakov lived and worked in the USA was of great importance to the national struggle of the Macedonian migrants in which he shared their destiny. In the years of struggle starting with Macedonia’s partition, the years of oppression that followed, up to the formation of the independent, democratic and sovereign state – the People’s Republic of Macedonia, these Macedonians remained true to themselves. During the time of political upheaval, Atanas Bliznakov joined the wing of the progressive immigrants which proved to be a significant life changing decision for him. At the same time he became a loyal US citizen and a person with respected achievements in business and in his social life. He was also an active member of the Macedonian-American Peoples League (MAPL) fighting against fascism in order to build a free society, a happier life, and establish permanent peace. The Organization’s moral and material support was of significant importance in the period of the Republic of Macedonia’s formation. In other aspects of his life, Atanas Bliznakov was president of the Hospital Committee in Gary, with a mission, as was the case of other North American organizations, to collect funds in order to build a hospital block in the city of Skopje. He was also one of the founders of the associations Alexander the Great, Lazar Pop Trajkov and the St. Peter and Paul Macedonian Orthodox Church in Gary. However, all that they did was not enough to satisfy the desire of Mr. and Mrs. Bliznakov to fulfill their eternal dream of having a free Macedonian state. In 1958, for the first time they came to see the newly liberated state. Then, after ten years, in 1968, after Atanas retired, they came for a second time. In 1976 they came to the city of Skopje in order live there for the rest of their lives. Probably the most important day of Slavka and Atanas Bliznakov’s lives was the day when the Foundation was formed. Since then, over three hundred students, for a period of 35 years, graduated from the colleges and faculties; while at present, about 50 students from different higher education faculties of the university receive awards. One of the conditions of receiving an award from the Foundation is to study at the University St. Kiril and Metodij. Recipients have to demonstrate a financial need to receive support. The “Atanas Bliznakoff” Foundation is the first and only one of its kind in the Republic of Macedonia associated with the University St. Kiril and Metodij. It is now worth about 5 (five) million US dollars and is of great interest to the Macedonian people in the Republic of Macedonia and to all the Macedonians in the Diaspora. The Foundation was the pride and joy of Atanas and Slavka Bliznakov, and a great example of humanitarianism for other people and donors. In brief, allow me as a biographer of his life and work, and as an author of their monograph to say that the “Atanas Bliznakov” Foundation is a gift to the St. Kiril and Metodij University, to aspiring students, to the Macedonian youth and to all the people in the Republic of Macedonia. 41 ilustrirana revija za iselenicite od Makedonija Kontra BITKITE NA MAKEDONSKITE GENERACII POD GRCIJA NIZ TUGITE IDEOLOGII Akti na nepriznavawe, diskriminacija i asimilacija na Makedoncite ПОВОД: Evangelos Kofos, istori~ar, politi~ki analiti~ar i arhitekt na gr~kata politika po “makedonskoto pra{awe” od Grcija, u~esnik na seminarot “ROS - ROT”, vo Skopje, gi istakna crvenite linii {to treba da se zapazat za mo`noto re{enie za imeto. Objaveno vo “Nova Makedonija na 22- 24 oktomvri 2010, Skopje. Stojan Ko~ov Gospodine Kofos, za~uduva faktot, kako istori~ar ne sakate ni{to da ka`ite, a seto toa postoi vo gr~kite izvori: 1) Kakvi me|unarodni obvrski i bea nametnati na Grcija po odnos na malcinstvata po Prvata svetska vojna. Samo primer: Vo eden oficijalen dokument stoi: Na 11 noemvri 1930 godina, Eleterios Venizelos, na edna konferencija za peчat vo Atina izjavi: Pra{aweto na makedonskoto нacionalno malcinstvo vo Grcija }e bide re{eno i jas }e bidam prviot vo Grcija koj }e se anga`ira za otvarawe na makedonski u~ili{ta, ako narodot toa go saka. No, fakt e slednoto: Koga vo 1936 godina be{e vospostavena fa{isti~kata diktatura na Metaksas, so zakon be{e zabranet makedonskiot jazik i vo sekoe naseleno mesto bea zalepeni napisi vo koi naselenieto se predupreduva da govori samo gr~ki. Kakvi bea tоrturite i ve~ernite {koli duri i na na{ite dedovci i babi e mnogu poznato i `alno. 2) Kako sprotivno na tie obrski, gr~kite vlasti vr{ea asimilacija i genocid vrz malcinstvata i 3) So faktot {to se objaveni vo posebni bro{uri vo 1954 godina, kade Gocamanis gi obrabotuva svoite predlozi od dokladot od 1939 godina, im se sugerira na vlastite po Vtorata svetska vojna da go razvija sistemot na asimilacija nad malcinstvata - posebno nad Makedoncite. No, barem ova treba da go znaete 42 deka Makedonskiot narod pod Grcija, Vtorata svetska vojna vo oktomvri 1940 godina, po napadot na Italija vrz Grcija, go zatekna vo uslovi na dikteturata na Metaksas. Мakedoncite mobilizirani i isprateni na frontot, ne e tajna deka hrabro se borea celi {est meseci na albanskite planini protiv fa{isti~ka Italija i bea pofaluvani od gr~kite generali za najdobri vojnici. No, da ne zaboravame deka iljadnici gi ostavija koskite tamu, a golgotata nad nivnite semejstva po Vtorata svetska vojna prodol`i. No, da go prosledime razvojot na asimilatorskata politika {to sistematski se vr{e{e, s$ po zasileno sprema makedonskiot narod. Pod eden: deka Grcija vo celokupnata komunikacija i vo site oficijalni dokumenti za anektiraniot del od podelenata Makedonija go vodi pod imawata: “Osvoeni zemji”, “Okupirani zemji”, “Gr~ka Makedonija”, “Severna Makedonija”, a vo me|udr`avnite dogovori so manarhiite na Bugarija i Srbija eve kako komuniciraa: Dogovor za sojuz pome|u kralstvoto na Grcija i kralstvoto na Srbija, od 19 maj 1913 godina, ~len 2. Pri podelbata na teritorijata na Evropska Turcija, koja po zavr{uvaweto na sega{nata vojna }e im bide otstapena na balkanskite dr`avi spored dogovorot za mir so Otomanskata dr`ava. . . ^len 3. Dvete visoki dogovorni strani. . . Taa granica bazira. . . trgnuvaj}i od najvisokiot vrv na venecot Kamna, gorna [kumba, }e go zaobikoli Ohridskoto Ezero, zapadniot breg kaj Prespanskoto Ezero od seloto Kowsko, Dolno Dupeni, do Rahmanli, } e pominuva niz tekot me|e Crna Reka i Meglena i }e izleze na rekata Vardar. . . itn. Ist takov dogovor ima i so Bugarija. ^len 7. Negovoto Veli~estvo kralot na Grcija se obvrzuva deka negovata vlada } e gi dade site potrebni olesnuvawa i se garantira za period od 50 godini polna sloboda na srpskata izvozna i uvozna trgovija preku solunskoto pristani{te, `elezni~kata linija od Solun sprema Skopje i Bitola. . . itn s$ do ~len 8, 9, 10 i 11. Potpisnici: @an Aleksandropulos i Mate Bo{kovi}. Se postavuva pra{aweto: Ako od sekoga{ bila Makedonija gr~ka, toga{ zo{to negovoto Veli~estvo kralot na Grcija, dozvolil taka {irokogradno da ja deli Makedonija pome|u Srbija i Bugarija? Gospodine Kofos, ako otsekoga{ Makedonija bila gr~ka i `iveele Grci, toga{ ka`ete ne{to: zo{to gr~kata armija od Makeonija go prisvojuvala administrativniot region na kralska Grcija vr{ela takvi nevideni zlodela nad obi~noto naselenie? Da gi prosledime napravenite zlostorstvata so fakti i argumenti: Najavtenti~ni se svedo{tvata od Karnegievata komisija koja imala zada~a da gi istra`i zlostorstva storeni vo tekot na taa vojna. Me|u najavtetenti~nie se pismata od gr~kite vojnici, isprateni do nivnite rodnini vo tekot na Vtorata balkanska vojna, a koi bile zapleneti i od Karnegievata komisija. Toj pi{uva: Koga za Atina i za Brisel e bitno deka kaj Grcite e pogolemiot del od Makedonija, a kaj nas pomaliot, koga toa e klu~niot argument {to eden gr~ki minister kako Drucas go iznese i pred OON, nam ne ni ostanuva ni{to drugo osven edna{ da videme kako Grcite stanale stopani na toj pogolem del od regionot, veli novinarot D. Janevski. “Ja okupiravme Makedonija” Eden gr~ki narednik, ~ij potpis e ne~itliv, na 12 juli 1913 godina do doktor Panagi Leventi napi{al: “Gi zapalivme dvete sela, Dulti i Banica, rodni mesta nastra{ni komiti, i s$ mu predadovme na ognot, po{te duvaj}i gi samo `enite, decata, starcite i crkvite. seto ova be{e stareno bez milos ili so`aluvawe, izvr{eno so svirepo srce i u{te posvirepo srce i u{te posvirepa osuda. Narednikot Kletanis na 11 juli 1913 godina, na brat mu Joani sakal da mu se pofali: “Dragi brate Joani. Ovde `iveat arhikomiti. Nie gi masakriravme site. Kontra A mestata niz koi pominavme, zasekoga{ }e mi ostanat vo se}avawe”. Kako {to mo`e da se zabele`i, vo ova pismo Grkot zboruva za lu|e {to `iveat vo mestata niz koi gr~kata vojska minuvala, a ne za vojnici na neprijatelot. Zna~i, dovolno bilo civilite ozna~eni kako komiti, a potoa bez gr`a na sovesta da bidat nasakrirani. Panagis Beglikis na brat mu Sotiris, na 15 juli 1913 godina mu se ispovedal deka deka rabotite {to se slu~uvaat se takvi kakvi {to nemalo od denovite na Isus Hristos. “Ne e mo`no da se opi{e {to se slu~uva”, veli Panagis. Na 12 juli 1913 godina, kaplarot Georgios zapi{al deka sekade kade {to minuvale duri i ma~kite n$ izbe gnuvaat. Kakvo e toga{ toa osloboduvawe na Makedonija koja, neli, otsekoga{ bila gr~ka, koga i ma~kite begaat od osloboditeli? Niko Teofilatos isto taka e dosta konkreten za toa kako Grcija do{la do golemiot del od Makedonija: “Mi bea dadeni 16 zarobenici da gi odvedam vo divizijata, a jas pristignav samo so dvajca. Drugite bea ubieni vo temninata, masakrirani od mene”. Kaplarot Georgios Korkoci na 11 juli 1913 godina napi{al edna re~enica koja Drcas sigurno nebi muse dopadnala: “Ja okupiravme cela Makedonija, osven Trakija”. Spored istra`uvaweto na komisijata, pri taa okupacija, “brojot na ku}i izgoreni od Grcite vo vtorata vojna ne mo`e da bide pomal od 16. 000”. Spored standarte {to toga{ nekoi statisti~ari gi primenuvale, za ku}ite na makedonskite semjstva se pretpostavuvalo deka imaat barem po {est `iteli, {to upatuva na toa deka bile zapaleni domovite na okolu 100. 000 lu|e. “Gr~kite vojnici go oslobodija prviot makedonski grad, kako {to pred toa gi oslobodija i drugite pokraini koi porano bea turski, no otsekoga{ gr~ki i naselenieto koe do v~era be{e pod turssko ropstvo, mo`e sega slobodno da go di{e vozduhot na slobodata” pi{uva gr~ki “Embros” vo oktomvri 1912 godina, po predavaweto na Solun od turskata vojska na Grcite. Toa {to pritoa “osloboduvawe” Grcite imale potreba bez ku}i da ostavat 100. 000 lu|e, mo`ebi i ne e tolku bitno. Lu|eto kako ovci I navistina, ku}ite bile pomal problem. Zlostorstvata vrz lu|eto {to `iveele vo Makedonija koja “otsekoga{ bila gr~ka”,se ne{to sosema drugo. Na primer, vo Seres bila zarobena edna devojka, a potoa ubiena so u{te {estmina. “Im gi izvadivme o~ite dodeka bea `ivi”,zapi{al gr~kiot vojnik Ko- sti. Za masakrot vo Seres, komisijata zabele`ala deka zatvorenicite {to pre`iveale imale rani kakvi {to nanesuva mesar koga se obiduva da kole lu|e, na na~in kako {to bi kolel ovca. Anastasija Pavlovna, vdovica od Gevgelija, svedo~ela za zlostorstvoto izvr{eno vrz nea. I taka se redat u{te mnogu zlodela u{te potragi~ni, koi se samo od prisvoeniot del (51% od Makedonija koi potpadna pod gr~kaa okupacija vo 1913 godina. Gospodine Kofos, najverojatno vi se poznati slednite fakti: Ako gi poglednime popisite na etni~kiot sostav na severniot del na dene{na Grcija od po~etokot na 20 vek vo 1903, 1904, 1905 godina, koga Osmanliskata Imperija vr{ela popisi, }e vidite kolku Makedonci `iveele i kolku `iveat denes tamu, kako se slu~ilo nivnoto raseluvawe i zaminuvawe, odnosno proteruvawe od taa teritorija. Zna~i, problemot so imeto e vsu{nost indetitetsko pra{awe, na koe tokmu vie si zedovte za pravo da bitete arhitektot za obezli~uvanie na Makedoncite. Taka bilo so zlodelata za vreme vojnata, i taka prodol`uva, no najdobro e da gi nabrojme istoriskite etapi na raznebituvaweto {to dosega gi ima realizirano Grcija nad Makedoncite i zo{to gr~kite vlasti smetaat, koe i da e priznavawe na makedonski narod ili makedonskiot jazik direktno go stava pod pra{alnik gr~kiot dr`aven integritet! ? Vo Makedonija pod Grcija, dokolku se navratime dovolno nazad vo minatoto, }e stignime do periodot na prvite Andartite na ~elo so Pavlos Melas i Germanos Kravangelis u{te vo Otomanskata imperija, potoa po podelbata na Makedonija (1913), promenata na etni~kiot sostav, promena na li~nite imiwa i toponimi, metaksatovata diktatura, Vtorata svetska vojna i Gra|anskata vojna(1945 - 1949), }e vidime koi se staros edelcite vo Eg. Makedonija, a toa najdobro go poka`uvaat surovite zakoni. Pod dva: Grcija vo anektiraniot del od Makedonija izvr{i preimenuvawe na imiwata i prezimiwata, na toponi mite i na s$: {to e makedonsko na gr~ki jazik isklu~ivo samo vo toj del na Makedonija pod Grcija so zakon. Vo civi liziraniot svet se znae deka nikoj ne smee da ima monopol nad imenuvaweto i nad imiwata: tuka spa|aat imeto na teritorijata, na lu|eto, na predmetite, na jazikot i na sekoj poim {to so vekovi go upotrebuvale starosedelcite. Toa Evropa ne go napravi, tuku vo okupirana Makedonija go napravi samo Grcija. Stanuva zbor za promena na topografijata, na du{ata na makedonskiot narod vo Grcija. So takvata surova strategija, se tera{e makedonskiot narod na zaboravi na sopstveniot kulturen identitet. Celta na okupatorite im be{e: da go izmenat gravitacionoto jadro na makedonskoto osamostojuvawe i vekovnoto samopotvrduvawe i da se napu{tat tainstvenite algoritmi zapi{ani vo vekovniot egzistencijalen kod i na seto toa da im se dade gr~ki kod. Da se izbri{e celokupnata makedonska civilizacija koja so vekovi be{e oblikuvana vrz imanentni aksiolo{ki standardi, izgradeni vrz osnova na opredeleni funkcii na kulturata, bez koi ne bi bila mo`na egzistencijata na ~ove~kiot rod. So taa topografija nie Makedoncite, (tokmu od toj del na Makedonija), bilo kaj da sme po svetot i den - denes se identifikuvame i se barame po svetot. Ovoj zakon be{e eden od najsurovite so koi se izvr{i bri{enie na vekovnoto makedonsko postoewe na tie prostori i so cel da poslu`i kako priprema za pogolemo etni~ko ~istewe. Pod tri: Grcija, po ova vedna{ po~na da sproveduva edna etnogenocidna politika so proteruvawe na makedonskoto i kolonizirawe na inorodno naselenie, odnosno da vr{i etni~ko ~istewe. Taa u{te vo 1927 godina, pome|u Grcija i Bugarija (Molov - Kafandaris) i so dogovorot Grcija i Turcija vo 1923 godina vo Lozana, vo toj del na Makedonija se naselija pove}e od 640. 000 lica, a iseli iljadnici islaminizirani Makedonci i mnogu drugi luge koi u~estvuvale vo Ilindenskoto vostanie. Toga{, tie dojdenci dr`avata gi narekuva{e Prosfigi (Pondij) a nas Makedoncite endopii (starosedelci). Ponataka kako se razvivaa asimilacionite procesi taka prosfigite stanuvaa gordi Makedonci, a starosedelcite Makedonci se progonuvaa. No se postavuva pra{aweto: Zarem bilo mo`no, Grcite da vr{at etni~ko ~istewe ako narodot i zemjata bila od sekoga{ gr~ka?! ^ove{tvoto do den denes nema zabele`ano takov fenomen. Pod ~etiri: Metaksovata diktatura - poznata od 4 avgust 1936 godina, koga generalot Joanis Metaksas proglasi diktatura vo Grcija. Re`imot posebno ostro se sprotistavuva{e i go kaznuva{e makedonizmot, izrazuvan bilo kako opstestvena dejnost ili samo preku govorewe na maj~in jazik. Mnogu lokalni `iteli na Makedonija pod Grcija zavr{ija vo surovite zatvori i po ostrovite. Pod Pet: Vtorata svetska vojna, Gra|anskata vojna i grevovite na Makedoncite. 43 ilustrirana revija za iselenicite od Makedonija Nepokor Pre@iveani borci od gra\anskata vojna vo grcija: risto malov NE DOZVOLIV NIEDEN MOJ BOREC DA ZAGINE! D edo Risto Malov ja `ivee devetata decenija od svojot `ivot. Iako godinite si go napravile svoeto, toj se u{te mnogu dobro se se}ava na borbite vo koi u~estvuval. Toj bil i na Albanskiot front za vreme na Gr~ko-italijanskata vojna, no i vo Gra|anskata vojna. Roden e vo selo Setina, Lerinsko, vo dale~nata 1916 godina. Potsetuvaj}i se na minatite vremiwa, veli deka `iveel skromen `ivot. U~el u~ili{te na gr~ki jazik. Kako dete, zaedno so negovite drugar~iwa Makedon~iwa, zboruvale na makedonski jazik. Dedo Risto raska`uva za slu~kata koga nekoj oficer gi pra{al kakov e toj jazik na koj zboruvaat, a koga decata mu odgovorile deka toa e makedonski, oficerot kategori~no im rekol: “Nema makedonski jazik, toj e me{avina od bugarski, turski jazik”. Evociraj}i spomeni na vojni~kite denovi ja peele pesnata koja poteknuva od 1821 godina, a vo koja se zboruvalo za Makedonija. Za svoeto u~estvo vo Gr~ko-italijanskata vojna veli: “Na 28 oktomvri 1940 godina na albanskiot front se sudrivme so Italijancite. Borbite se vodea vo Kurica, Elbasan... Na albanskiot front zaginaa osumina borci od na{eto selo. Vsu{nost, od Setina na albanskiot fron ima{e okolu 50-60 lu|e. Koga zavr{ija borbite na frontot, od juni 1941 godina otidov vo ELAS. Vo 1945 godina vo Varkiza 44 Vo seloto Setina gr~kata vojska bila do 1936 godina, potoa povtorno se vratila, a vo 1945 godina koga po~nala Gra|anskata vojna se povlekla. Toga{ se formirala i DAG, koja go prodol`ila dejstvoto na ELAS. Vo 1946 godina Malov bil voen referent, a negovata zada~a se sostoela vo toa da gi sobira mladite od seloto i da gi podgotvuva za Gra|anskata vojna ima{e nekoj dogovor da go predademe oru`jeto. Vo 1946 godina bev voen referent. Toga{ povtorno po~navme da se organizirame za Gra|anskata vojna”. Vo gr~ko-italijanskata vojna so nego se borel i dedoto na sega{niot makedonski premier Nikola Gruevski, Kole Gruevski. Toj mu bil rodnina na na{iot sogovornik Risto Malov, koj vo ovaa prilika ni ka`a i nekolku zbora za Kole Gruevski. “Kole i Pavle Gruevski bea dvajca bra}a. Tie mi bea rodnini. Ovie deca se pribraa kaj nas. Postariot Pavle podocna zamina za SAD, a Kole ostana vo na{eto semejstvo kako na{e dete. So nego sedum godini spiev vo edna postela. Be{e dobro dete, me u~e{e da zboruvam na gr~ki jazik. Zaedno bevme i na Italijanskiot front. Toj tamu zagina”, poso~uva Malov. Vo seloto Setina gr~kata vojska bila do 1936 godina, potoa povtorno se vratila, a vo 1945 godina koga po~nala Gra|anskata vojna se povlekla. Toga{ se formirala i DAG, koja go prodol`ila dejstvoto na ELAS. Vo 1946 godina Malov bil voen referent, a negovata zada~a se sostoela vo toa da gi sobira mladite od seloto i da gi podgotvuva za Gra|anskata vojna. Od Setina gi nosele vo Albanija kade se podgotvuvale za borba. Vo ku} ata na Kole Gruevski vo Setina, koja toj mu ja otstapil na negoviot ~i~ko, bil i glavniot {tab na partizanite. “Vo tekot na celata vojna naj`estokite ofanzivi se vodea na Gramos. Ima{e borbi na Vi~o, Malimadi, Kostursko... Osven edno dete od mojot vod, koe be{e raneto, ne dozvoliv da zagine nitu eden od moite triesettina borci, za{to znaev kako da dejstvuvame, bev dobro vojni~ki podgotven”, veli na{iot sogovornik. Kon krajot na vojnata Malov se razbolel od `oltica. Bil prenesen vo bolnica vo Makedonija. “Prvo dojdov vo Prilep, potoa vo Kozle, pa na Matka... Se podgotvuvavme da se vratime nazad, no dodeka da se podgotvime, toa go napravi drugata strana i gi likvidiraa na{ite borci. Toga{ padna i Gramos”, veli Malov. Vo tekot na vojnata gr~kite komandanti, kako {to potencira Risto Malov, ni{to ne im vetuvale vo odnos na nivnite prava. “Toa ne e va{a rabota, }e vidime potoa, ni velea. Pove}eto ne znaeja zo{to se borime. Od borcite vo DAG pove}eto bea Makedonci, a Grcite ne bea nitu deset otsto. Jas znaev za{to nie Makedoncite se borevme, za jazik, za {kolo, za crkva. No, za toa ne mo`e{e da se diskutira, za{to Grcite n” narekuvaa Bugari, ‘slavomakedonci’, a mo`ea i da n$ likvidiraat”. @ivotniot pat go prodol`il vo Skopje, a negovata sopruga bila vo Sveti Nikole. Sepak, sudbinata gi spoila vo glavniot grad. @aklina Mitevska Ta{ko Jovanov ANTIOHISKATA PATRIARHIJA NE E GR^KA CRKVA Dva prsta ZLOBNI LAGI PROTIV MPC Povod za ova moe javuvawe e prodol`enoto iska`uvawe na lagi i kleveti protiv Makedonskata Pravoslavna Crkva Eparhija za Avstralija i Nov Zeland. Vo posledno vreme se pojavuvaat nevistinski ka`uvawa, odnosno la`no okarakterizirawe na Antiohiskata Patriarhija. Vo pove}e napisi, otpadnicite od MPC {irat la`na propaganda deka Antiohiskata Crkva “bila” Gr~ka Crkva, taka{to vo poslednite tri izdanija na 31-i maj 7-mi i 14 juni vo melburnskiot vesnik “Denes”, se pojavija tri plateni objavi pod naslov “Makedonski crkvi pod gr~ka jurisdikcija?” Zlobnoto okaraktizirawe na Antiohiskata Patriarhiska Pravoslavna Crkva kako “Gr~ka” so povrzuvaweto na Makedonskite Crkvi, deka “bile” pod taa Gr~ka crkva, gi zaminuva site granici na civilizirano i ~ove~ko odnosuvawe. Za onie koi ne ja znaat vistinata istorijata na ovaa (slavna) Antiohiska Pravoslavna Patriar{ija, mo`e i da poveruva na vakvite grozni lagi iska`uvani od Igor Aleksandrov, avtorot na platenite izjavi. No, ako ~ovek znae samo za sumata na pari {to gi zema od vernicite od dvete Makedonski Crkvi koj gi ima pod negova kontrola, avtorot od Sidnej, koj po negovo priznavawe negovata plata stignuva do $150.000 dolari godi{no i poradi toa toj, ne }e mo`e i da ne la`e i kleveti protiv MPC za da ja opravda taa negova debela plata. Za mnogugodi{nite ka`uvani lagi i kleveti protiv MPC, jas ve}e gi notirav vo mojata otpe~atena kniga “Istorija na Izmameni Vernici” Melburn 2007 g. A tuka sakam da ja odmaskiram negovata grozna laga okolu Antiohiskata Pravoslavna Patriar{iska Crkva, deka “bila” Gr~ka. Aleksandrov se obiduva za da ja povrze Makedonskata Pravoslavna Crkva, deka “sorabotuvala” so “Gr~ka” Crkva. Po neuspehot na mnogu godi{nite napori preku lagi i kleveti za da mu go ocrni imeto na na{iot Eparhiski nadle`en Arhierej, sega izbira novi lagi so nade` deka tie }e mu pomognat vo prodol`enieto na antimakedonskata i anticrkovnata borba i so toa osigoruvaj} i ja negovata debela plata. Vistinata za Antiohiskata Pravoslavna Crkva e taa, {to e od prvite Pravoslavni Crkvi vo svetot i koja Crkva ne praktikuva nikakva diskriminacija. Ovaa Patriar{ija {irum svetot ima jurisdikcija na nad 5 milioni pravoslavni hristijani koi se formirani vo 20 Eparhii, vo Sirija, Liban, Irak, Palestina. Kuvajt, Turcija, kako i vo Amerika i Avstralija i Nov Zeland. Interesno e da se spomne deka Gradot Antioh, od kade e zapo~nata misijata na ovaa Crkva, e izgraden od general na Aleksandar Makedonski.poznat pod ime Selevk -Nikotor i posle smrtta na Aleksandar Makedonski, Selevk ja osvoil Sirija kako negov del i go proglasil Antioh kako negova prestolnina vo 300 pred Hrista. Toj go imenuva gradot vo ~est na negoviot tatko koj se vikal Antioh. Ovoj siriski grad, od kade poteknuva i imeto Antiohiska Patrijar{ija, od 1939 godina e vklopen vo dene{nite granici na Turcija. Vo redovite na Antiohiskata Crkva se opfa}aat site pravoslavni vernici koi baraat nejzina usluga i pomo{. Ovaa Crkva e multietni~ka, multijazi~na i multikulturna, taka{to vo svote hristijanski pazuvi gi prifa}a site pravoslani hristijani od siot svet. Nie Makedoncite od Melburn najubavo ja znaeme i ja po~uvstvuvavme taa usluga i pomo{, koga ni trebaa religiozni uslugi, tamu pojdovme i ja dobivme potrebnata pomo{. Po zavr{uvaweto na takanare~enata gra|anska vojna vo Grcija, odnosno vo Egejskiot kraj na Makedonija, golem broj na na{i lu|e proterani od gr~kite fa{isti, dojdoa vo Avstralija, i vo vremeto od 1950 do 1960 godina tie na{i novodojdeni, ne sakaa da gi polnat gr~kite crkvi za nivnite trebi, za ven~avki i kr{tevki, tokmu tamu pojdoja, vo Antiohiskata Crkva na Viktoria Parade vo Melburm, vo crkvata “Sv. Nikola” pri otec \or|i Haidar. (Za pove}e informacii barajte na veb saitot “St. Nichola” Sirian orthodox church Melbourne) Na{ite mlado`enci koi se ven~aa i koi si gi krstija decata tamu, so gordost gi poka`uvaat nivnite svedenija deka se ven~ale i si gi krstile decata vo Siriskata Pravoslavna Crkva pri otec \ orgi Haidar. Vo vremeto na bitkata na Makedonskata Pravoslavna Op{tina za Melburn i Vik. So Gr~kata, Bugarskata i Srpskata Crkva, koi se sprotivstavuvaa za izgradbata na Makedonska Crkva, vo 1957 godina, prv na pomo{ se pojavi otec \orgi Haidar, od taa Crkva i otec Eliot od Anglikanskata Crkva, za da se zdobie pravoto za izgradba na Makedonska Crkva, prva vo dijasporata, odnosno crkvata “Sv. \orgi” vo Fitzroj. Po dobivaweto pravo za izgradba na crkvata, na 2-i avgust 1959 g. otec \orgi Haidar be{e prv koj se pojavi za osvetuvaweto na temelite, Toj be{e tamu so nas i na 2-ri avgust 1960 na osvetuvaweto i otvoraweto na Crkvata “Sv. \orgi” (pogledajte na dostavenata slika). Po moite dadeni podatoci, dali Aleksandrov i negovite somislenici raskolnici }e ja proglasat ovaa prvoizgradena Crkva od makedonskite imigranti vo dijasporata, kako Gr~ka? I dali Negovoto Visokopreosve{tenstvo (sega pokoen) vladikata Naum, koj go primil Antiohiskiot egzarh o. \orgi Haidar da soslu`uva so nego vo osvetuvaweto na taa Crkva, }e go nare~at predavnik na Makedonskiot narod i izdajnik na Makedonskata Pravoslavna Crkva? Vo dene{no vreme, poradi dobrite i prijatelskite odnosi so MPC, poka`anata podr{ka od ovaa Antiohiska Patrijar{ija na baraweto na Makedonskata Pravoslavna Crkva da bide priznata i vleze vo redovite pome|u drugite hristianski Crkvi vo Avstralija, za Aleksandrov i negovite otpadnici od MPC, zna~elo poni`uvawe na Vladikata g. Petar na nekakva “gr~ka” crkva? A tuka {to da ka`eme za odnosot na na{ite raskolni~ki kompaniski op{tini koi se pojavija pred parlamentarnata komisija, da klevetat i se sprotivstavija na priznavaweto na MPC ka`uvajki deka ako MPC bila priznata, vladikata }e mo`el da im gi odzemel crkvite so koi tie rakovodat i }e gi dadel na Makedonija, koja zemja za niv bila “tu|a” dr`ava. Nie vernicite na MPC vo Avstralija mnogu dobro znaeme i gledame zo{to e takvoto odnosuvawe od ovie raskolnici protiv MPC. Kako Aleksandrov, taka i vo site kompaniski op{tini ima lu|e koi si gi imaat staveno prstite vo crkovnite kasi, pa zatoa nim ne im treba obedineta Makedonska Crkva so vredno dostoinstvo. No MPC si gi ima site potrebni istoriski-verski crkovno-religiozni i kanonski vrednosti, so zdravi temeli za da mo`e da si ja vodi verskata misija i gi pre`ivee site kleveti i napadi od na{ite izrodi i neranimajkovci koi za pari si ja pradavaat majka si. Site napori na raskolnicite se samo privremeni, samo MPC e ve~na. Dime Merakovski Melburn 45 ilustrirana revija za iselenicite od Proma{ena konferencijata na agencijata za iseleni{tvo na Vasko Naumov VEB KOMENTARI Dva prsta Od: Makedonec od Detroit I ovaa sredba e odr`ana so pretstavnici na dijasporata po pora~ka, poto~no re~eno partiski istomislenici i glasnogovornici. Mene li~no ne mi bilo nitu ka`ano nitu pak sum bil pokanet (ne samo jas tuku i nikoj kogo poznavam od aktivistite od SAD). Popisot na Makedoncite vo SAD (a i na drugi mesta) }e se organizira od Makedoncite od Makedonskiot Nacionalen Centar vo Detroit i vo sorabotka so Komitetot za civilni prava na Makedoncite so sedi{te vo Detroit. Od vladata kako i dosega o~ekuvame da gi bojkotira na{ite napori i da pravi svoi montirani popisi po primerot na onie od Makedonija. Od: Nikol~e Nov Zeland E ova e stvarno najgolemiot bezobrazluk {to go imam slu{nato . Na{ite deca piele i se drogirale. Dobro be lu|e dali Vie imate tro{ka pamet. Ovde na mladite im e zabranet vlez vo lokalite kade {to se prodava alkohol vo starost pod 18 god. Iznad 18 god. osobata e polnoletna i smee da raspolaga so svoite pari po svoja `elba. Vie gledajte za omladinata tamu, a za nas i na{ite pari Vie nemojte da se sekirate. Tie se na{i i nema nikoga{da bidat va{i . Od: Isto~na Makedonija Nema na{i, va{i. Site Makedon~iwa, ovde i vo dijasporata se NA[I! Nekade se prezentiraa podatoci deka, vo Srbija `iveat nad 40.000 Makedonci i deka od Debar i okolinata ima nad 25.000 iselenici vo stranstvo. Dobro e {to i dijaporata e zastapena vo na{iot najvisok pretstavni~ki dom so trojca pratenici. No, so kolku vkupno glasovi bea izbrani?! Od: Vistinski Realist Do gosp. Dodevski, u{te ne po~nal po~na da pluka. De~ko koj te glasa{e sigurno ne jas, a i ti da ne si od onie Vmrovci koi sobiraa pari za Makedonija 1993 i nikoga{ ne gi pratija, ( ~est na vistinskite Vmrovci) se drogirale decata piele decata, pa toa ne e problem samo kaj Makedoncite toa e svetski problem ama ete i ti da ka`e{ ne{to, da ne ti be{e toa Maiden Speach vo parlamentot, i da ne zboruva{e angliski kako Albanecot Ahmeti (albanski) ba{ sakam da te slu{nam kako zbori{ ama po avstraliski ke ti postavuvame pra{awa bez vlakno na jazikot, i kaj vi e kancelarijata ako mo`e da doznaeme. Od: Australia - Sidnej Do koga so anonimusi izvle~eni od {e{ir kako zbuneti zajaci? Koj e toj “iselenik” {to im lepi etiketa na mladincite vo Australia deka piele i se drogirale? Ako doma si ima li~en primer, toa e drugo, ama, dosta bre so vakvi ~e{maxisko selski “senzacionalni” vesti. Sigurno toj “informiran” iselenik `ivee vo nekoe zabutano predgradie i nikoj ne go recka za `iv pa i ne se sme{al i ne nau~il deka vtorata pa i tretata generacija Makedonci se obrazuvani, na visoki rabotni mesta, i se razbira, begaat {to podaleku od zaostanatite vo vreme i prostor, koi po koj znae koj kanal do{le na nekakvi konferencii i nivnata najgolema “diploma” e iselenik. Dosta e od slu~ajni strelci koi pompezno se prestavuvaat deka “prestavuvale “ i gi “znaele sostojbite” . Konferecijata , namesto da se zanimava kako da isprati studenti od MKD za studentska razmena i da si zavr{at decata fakulteti koi cel svet gi priznava, si napravile carsiski muabet i odma vo vesnik. Za `alewje i toj {to rekol i toj {to objavil. Od: Itar Pejo Vo dijasporata ima mnogu golemi patrioti koi se spremni xabe da jadat i pijat. A koga se bara da platat 10 evra ~anarina (godi{no) za ~lenstvo vo nekoe zdru`enie nikade gi nema. Pra{ajte gi site tie patrioti zdru`enija po kolku ~lenovi so platena ~lanarina imaat. Sega }e gi broele Makedoncite. Pa koj vi e bre kriteriumot za da znaete koj e Makedonec? ]e mu gi merite genite? Na izborite vidovme kolku Makedonci ima vo svetot: dve tri iljadi. Od: [turo Ne samo {to pijat i se drogiraat, nego i te{ko slu{aat. Takvi selski fraeri od tipot na “iselenikov” gi ima po London, USA i AUS so kupovi. Tipovi so {e{iri {to zborat Makedonski so angliski akcent (demek go zaboravil Makedonskiot), takvi ne vi ni trebaat, tie nemaat nikakov avtoritet vo svetot. Ako ovoj treba da lobira za nas u svetot sme svr{ile rabota. Nego, jas `iveam vo London 10-ina godini, nikoj ne mi ka`al ni kaj da glasam, ni kako da glasam, ni kaj da se prijavam kako nezavisen kandidat. NI[TO!!! Od kogo se izbrani ova “iselenicive” {to me prestavuvaat? Po povod tekstot “]e se prebrojuvaat iselenicite vo dijasporata” (Makedonskite deca vo Avstralija piele i se drogirale), objaven vo “Utrinski vesnik”, 21.07.2011 46 Makedonija avstrisko-makedonska zaednica na prijatelstvo i sorabotka Minatiot mesec vo Viena se formira Avstrisko-Makedonska zaednica na prijatelstvo i sorabotka. Inicijaator i osnova~ na AvstriskoMakedonskata zaednica e Goce An|elkoski, {ef na postojanata misija na Svetskiot Makedonski Kongres pri OBSE vo Viena. Na osnova~koto sobranie na Avstrisko-makedonskata zaednica u~estvuvaa pove}e istaknati Avstrijci i Makedonci od Avstrija, kako i aktuelni nositeli na visoki javni funkcii od dvete zemji. Vo prostoriite na Akademskiot sojuz vo Viena kade {to se odr`a osnova~koto sobranie be{e pretstavena bogata izlo`ba na nosii i predmeti od kulturnoto nasledstvo na makedonskiot narod. Izlo`bata predizvika voodu{evuvawe kaj site prisutni. Vo ramkite na Osnova~koto sobranie, vo prostoriite na Akademskiot sojuz vo Viena be{e postavena i galerija na sliki od umetni~kata A{eli, avstrijka od indisko poteklo, koja motivite gi naslikala pri turisti~ka poseta na Makedonija vo 2008 godina. Maestro Ra{o ({tipjanecot) gi zabavuva{e gostite na ~elo (instrument) so izvedba na pove}e makedonski i avstriski maestralni muzi~ki dela koi bea nagraduvani so dolgi aplauzi. Nau~niot direktor na institutot za ekonomska politika vo Viena, g.Kristijan Cajt, gi pozdravi gostite i gi obrazlo`i celite i zada~ite na novoformiranata zaednica, a potoa go pokani g.Goce An|elkoski da ja pretstavi Makedonija. An|elkoski se potrudi uka`anata {ansa da ja iskoristi navistina maksimalno i vo polu~asovniot govor ja pretstavi Makedonija vo najdobro i najiskreno izdanie {to dovede do golemo vnimanie i debata okolu Makedonija kaj prisutnite. Makedonskata ekonomija i mo`nostite za investirawe vo Makedonija bea pretstaveni od g.Filip Nelkoski, ekonomski promotor na Makedonija vo Avstrija. Antikvarnica “Makedonska Nacija” - nezavisno spisanie za op[testvenite pra[awa i kultura Manifest na D.O.O.M. do makedonskiot narod MAKEDONSKI NARODE ! Vo v r e m e t o n a n a j g o l e i i t e politi~ki,ekonomski i vojni krizi vo svetot, vo vremeto na najkrvaviot denacionalizatorski teror od strana na bugarskite,gr~kite i golemo-srpskite hegemonisti, {ovinisti i asimilatori, tvojot nositel na slobodata “DVI@EWETO ZA OSLOBODUVAWE I OBEDINUVAWE NA MAKEDONIJA”, izrasnato od krvta i `ivotite na tvoite najarni sinovi i } erki, vo tvoe ime i vo ime na ova istorisko sobranie izleguva pred liceto na celiot svet,da ka`e na prijatelite i na du{manite.na sojuznicite i na okupatorite, na bliskite i dale~nite na na{iot narod, oti makedonskiot narod e re{en da za`ivee sloboden `ivot i da izleze od dolgogodi{nite ropski verigi na Bugarija,Grcija i Srbija, i deka nikakva sila na svetot nemo`e da mu zastane na negoviot pat kon polna nacionalna sloboda i obedinuvawe vo nezavisna i samostojna Makedonska dr`ava. MAKEDONSKI NARODE ! Sozdavaweto na “DVI@EWETO ZA OSLOBODUVAWE I OBEDINUVAWE NA MAKEDONIJA” i organiziraweto na tvoite patriotski sili vo nego, ne e ni{to ve{ta~ki sozdadeno. Pri ovie uslovi vo koi denes se nao|a makedonskata nacija i ostanatite nacionalni malcinstva vo Makedonija “DOOM” se javuva kako najprirodna pojava i kako edno vode~ko telo vo tvojata osloboditelna i obedinitelna borba. Sozdavawe na edno vakvo dvi`ewe e plod od reki proleana krv i od iljadnici kosturnici poseani niz napatenata i razdrobenata makedonska tatkovina.Bo petipol vekovnoto ropstvo razni porobuva~i i okupatori ja grabea na{ata zemja i go porobuvaa na{iot narod.Edinoto sredstvo koe nemo`e{e da ni bide ograbeno, be{e borbata.Taa ostana najsilnoto oru`je vo tvoite race i ti pomogna da ne bide{ zbri{an sosema kako narod. Vo slavnite denovi na Ilindenskoto vostanie i Kru{evskata Republika, vo denovite na vtoriot “ILINDEN” vo vtorata svetovna vojna ti razbra kolkava e silata na toa oru`je.Ilindenskoto vostanie od 1903 godina otkri pred celiot svet kolku e tvrda tvojata re{enost da ne bide{ rob na nikogo, ami da za`ivee{ kako sloboden i priznat narod. Ilindenskata epopeja i epopejata na Narodno Osloboditelnata vojna od 1941 godina ti poka`aa kolku e silna tvojata tupanica koga se podiga za izvojuvawe na sloboda. Tokmu taa sila gi pla{i na{ite skrieni i otvoreni du{mani - imperijalistite od sosednite balkanski dr`avi~ki. Upla{eni od taa borbena splotenost tie se obiduvaat so svojata otrovna propaganda da te razedinat i polesno da te dr`at vo ropstvo. I blagodarenie na predavnici i razni vrhovisti~ki izme}ari, vo tvoite redovi ti ja do~eka nesre}nata 1912 godina, razedinen, zakrvaven, neorganiziran i izmamen, i na{ata zemja biduva razdelena me|u imperijalisti~kite grabateli. Istata sudbina se povtoruva i vo 1918 godina i toga{ balkanskite tirani i porobiteli ja povtorija sramnata podelba na Makedonija, so {to, ti ne kurtuli i ne se spasi od jaremot na te{koto ropstvo. MAKEDONSKI NARODE ! Vpregnat vo nevideno rkonomsko ropstvo, odre~en kako narod, obespraven politi~ki, zaostanat prosvetno ti si prez 63 godi{niot `ivot pod balkanskoto ropstvo na Bugarija, Grcija i Srbija doveden vo polo`enie na kolonijalen narod. Srbiziraweto stana nacionalno geslo na belgradskite reakcioneri i hegemonisti; golemo-bugarskata asimilatorska ma{ina vo Sofija seu{te uporno raboti protiv makedonotvoto i denono}no pravi razni falsifikati na istorisko-nau~nata baza i ne gi sokriva svoite gnasni preten- zii za zavladuvawe na site makedonski kraevi pod bugarska diutatura. Gr~kite fa{isti~ki denacionalizatori gi prepolovija vo svojata makedonska nacionalna teritorija so neviden genocid na nacionalno istrebuvawe. Toa {to te odr`a i te dr`i za tie i ovie te{ki godini, toa be{e i e tvojata borba protiv site tie kolonizatori i nivnite marionetki, izme}arite i vrhovisti~kite elementi. Vo taa borba ti progleda i uzrea politi~ki,vo nea ti si gi najde svoite sojuznici i sopatenici ostanatite porobeni narodi na Balkanskiot poluostrov.Vo borbata protiv veliko-srpskite, bugarskite i gr~kite povela~i i tirani ti ja iskova svojata edinstvenost i razumnost so ostanatite nacionalni malcinstva vo Makedonija i sosednite porobeni narodi na Balkanot i go iskova me|usebnoto bratstvo,koe pokraj tvojata borba stana u{te edna garancija za spe~aluvawe na kone~na sloboda i obedinuvawe na celokupna Makedonija. MAKEDONSKK NARODE! So podliot napad na germanskite fa{isti~ki impe rijalisti vo 1941 godina veliko-srpska Jugoslavija pred i da pru`i bilo kakov otpor biduva pregazena, a Makedonija za ~etvrti pat vo 30 godini podelena me|u fa{isti~kite jataci na Hitlera. Pod veliko bugarskata okupacija nastanaa najte{kite vremiwa za makedonskiot narod. Grabe`ot zema nevideni do togaj razmeri, makedonskoto stopanstvo biva celosno staveno vo usluga na Hitlerova Germanija. “Diri`iraniot stopanski” kriminalen grabe` gi ra{iri svoite pakosni krila nad Makedonija. Ne ostana nekoj proizvod na selskoto stopanstvo koj mo`e{e da kurtuli od rekvizicionata eksploatacija. Selanite bea turnati vo ponorot na bedata. So niv zaedno tonea vo mizerija i site drugi stopanski i `ivotni uslovija. Celoto makedonsko stopanstvo 47 ilustrirana revija za iselenicite od Antikvarnica be{e podlo`eno na najbesramen grabe` za smetka na fa{isti~ka Bugarija i Germanija. Bugarskite fa{isti~ki izme}ari se preobrnaa vo najverni ku~iwa na Hitler i kukastiot krst. [pekulacijata i groznite grabe`i i nasilija od strana na bugarskite, albanskite, italijanskite i germanskite tirani vrz makedonskoto naselenie be{e sekojdnevna slika. Makedonskiot narod potona vo dotoga{ nevidena beda. Duri na edna strana se trube{e neumorno starata porobuva~ka pesma, oti makedonska nacionalnost nemalo, oti nie sme bile “asli bugari”, na druga strana se polnea zandanite so ~esni sinovi i patrioti na Makedonija, a vo policijskite u~astaci so inkvizatorski metodi se ma~ea narodnite borci. „Vojno-polevite” sudovi rabotea usileno, internaciite opfatija celi sela i okolii, na besilkite uvisnaa najdobrite ~eda na Makedonija. Krvo`edniot fa{isti~ko-imperijalisti~ki okupator trgna kon fizi~ko istrebuvawe na makedonskiot narod. Modernite Huni gi nadminaa vo krvolo~nosta i najsurovite turski “katili”. Vo tie te{ki denovi Makedonija pod `estokiot i krvolo~niot teror od strana na bugarskite, italijanskite, germanskite i albanskite tirani i zavojuva~i izgubi na iljadnici odbrani sinovi i }erki, no sepak ne potklekna i ne se predade so svojata pravedna borba. MAKEDONSKI NARODE! Vo nizata na dolgite godini na ropstvoto te{kata otvarnost te nau~i oti protiv podlite porobuva~i ima{ samo edno sigurno oru`je : “BORBATA”. Na pozivot na tvoite najdobri sinovi vo 1941 godina ti se krsna na vostanie. Toga{ o`ivea “Ilindenskiot ideal” za slobodna i obedineta Makedonija. Vo revolucionerniot duh na Vtoriot ILINDEN ti ja seti i po~ustvuva buntovnata silina na eden poroben i so vekovi ugnetuvan narod. Revolucionernite tradicii na velikiot Ilinden od 1903 godina pak bea o`iveani.Nastanaa najslavnite denovi od tvojata istorija, nastana epopejata na svetata Narodno Osloboditelna Borba, vo koja ti se prerodi kako narod da si ja zeme{ sudbinata vo sopstvenite race. Vo neramnata borba, vo koja ti vleze smelo, izrasna od mali partizanski odredi prvata tvoja istoriska Narodno Osloboditelna Vojska koja go proslavi makedonskoto ime po celiot svet i stana strav i trepet za fa{isti~kite okupatori. Osloboduvaweto na Makedonija stana nejzin sve{ten zavet, nadahnata so qubovta na svojot narod, zapoena so duhot na Del~ev, odu{evena od bore~kiot elan na starite Ilindenci, tvojata mlada makedonska vojska trgna da go ispolni svetiot zavet na “Vtoriot Ilinden” i ne go ispu{ti oru`jeto od racete se duri i posledniot okupatorski vojnik ne be{e izbrkan od na{ata makedonska tatkovina, duri i posledniot voen pretstavnik i 48 Makedonija Ovie stranici si posvetuvame na golemiot broj borci za makedonskata kauza i politi~ki emigranti vo dijasporata vo vremeto na sozdavaweto na Socijalisti~ka Republika Jugoslavija... Golemiot broj na Makedonci po svetot vo obidot da se obedinat, da ja iska`at svojata misla i borba za obedinuvawe i afirmirawe na rodinata mnogupati pokrenuvaat izdanija koi, za `al, zavr{uvaat kako dokazen materijal za brojni presudi i osudi i kazni za makedonskiot nacionalizam. Izdanieto Makedonska nacija {to za`ivea vo Zapadna Evropa vo 1971 godina ostana kako vekoven dokaz na borcite za makedonskata kauza, koi niz pi{aniot zbor se borea za podobar `ivot vo tatkovinata, a voedno i za oroduvawe na Makedoncite {irum svetot . Vo ovoj i vo narednite broevi ke preneseme avtenti~ni izvadoci od Makedonska nacija. predatel ne ja dobi zaslu`enata kazna i duri slobodata ne bide iscelo izvojuvana i osigurena. Mladata makedonska Narodno osloboditelna vojska be{e i ostana na velikiot Ilindenski zavet no vo tie sudbonosni denovi na re{enieto za kone~no osloboduvawe i obedinuvawe na Makedonija pak odnovo prorabote srpskata veliko-jugoslovenska anti-makedonska ma{ina, i namesto makedonskite borci da odat za Solun i Egejska Makedonija, bea isprateni da ginat na tu|iot “Sremski front”. Sli~no i togava{niot Osloboditelen front na Bugarija se pogri`i {to pobrgu da sklu~i dogovor so srpskite generali i da gi zadr`i makedonskite teritorii okupirani vo 1912 godina vo vremeto na Prvata Balkanska vojna.Ova predavstvo odnovo dojde od redovite na makedonskite prodadeni du{i koi bea vo glavniot {tab na Narodno Osloboditelnata vojska na Makedonija. Na{iot smel voda~ i prv pretsedatel na prezidiumot na Antifa{isti~koto Sobranie na Makedonija (ASNOM) Metodij Andonov -^ento be{e brzo i ve{to otstranet od prodadenite srbomanski slugerani i vrhovistite na Belgrad vo imeto na nekakvo si bratstvo i edinstvo i vozobnovuvawe na golemata kralevina S.H.S. - Kara|or|eva Jugoslavija. Te{kata borba ne be{e zastanata i po golemoto i istorisko predavstvo od strana na makedonskite srbomani od Vardarska Makedonija kon na{iot narod vo Egejska i Pirinska Makedonija. Borbata za tvoite pravedni ideali se najduva{e pred kraj, pred polna nacionalna sloboda koga Komunisti~kata partija na Jugoslavija go izvr{i najgnasniot ~in vo nejzinata istorija izbivaj}i i zatvaraj}i po zatvori iljadnici makedonski sinovi i }erkiborci koi bea spremni da go prodol`at pobedonosniot mar{ na Pirin i Egejska Makedonija. Osloboduvaweto i obedinuvaweto na celokupnata Makedonija vo samostojna nacionalna dr`ava ne im ode{e vo korist i smetka na zakr`avenite veliko- jugoslovenski {ovinisti i taka makedonskata borba zapra tokmu vo momentot pred kone~noto ostvoruvawe na vekovniot ideal. Makedonija i makedonskiot narod bea i po peti pat vo period na tri decenii podeleni i iskasapeni od sramniot okupatorski dogovor na golemite dr`avi na Jalta,so {to sepak nemo`e{e da se zape~ati krajnata sudbina na makedonskiot narod i zemja. MAKEDONSKI NARODE ! Od te{kite borbi i proleanata krv na najdobrite makedonski sinovi od trite dela na Makedonija proizleze dene{noto “Dvi`ewe za Osloboduvawe i Obedinuvawe na Makedonija”, toa e simbol na tvojata sloboda i izrazitel na tvojot suverenitet, ja proklamira i propagira pred celiot svet Makedonskata nacionalnost. Na{eto patriotsko dvi`ewe go bara vekovniot ideal na makedonskiot narod - sozdavawe na samostojna makedonska dr`ava. Za prv pat posle slavniot Samoil -car na Makedonija, makedonskiot narod se zdobi posle te{kite borbi i so golemi i herojski `rtvi platena edna Makedonska dr`avno- pravna edinica vo vid na Sojuzna Republika vo ramkite na vozobnovena Jugoslavija, vo koja e priznata “makedonskata nacija” kako ramnopravna nacija so ostanatite jugoslavjanski nacionalnosti. Taa sloboda i ramnopravnost se izrazeni samo na kulturno-prosvetno pole, no ne i na politi~ko-ekonomskoto. Vo ovaa dene{na Socijalisti~ka Republika Makedonija se zabranuva sekakva agitacija i propaganda za barawe na priznavawe i osloboduvawe na makedonskata nacionalnost vo Pirinska i Egejska Makedonija.Taa na{a so skapa kov oslobodena makedonska teritorija, denes e upravuvana od lu|e Antikvarnica koa ne se svesni za nivnoto istorisko predavstvo. Makedonija ne e samo od [ar planina do Gevgelija, od Berovo do Debar ami Makedonija e od [ara do Olimp i rekata Bistrica, od Rodapite do Ohridskoto ezero. Trgnuvaj}i od vekovnite ideali na makedonskiot narod Prvoto Makedonsko Narodno Sobranie vo Vardarska Makedonija go proklamira pred celiot svet svoeto pravedno i neostapno sakawe za obedinenie na celokupniot makedonski narod na principite na pravoto na samoopredeluvawe. No toa ne ostana dosledno na ovaa svoja proklamacija od slavnite denovi na Narodno Osloboditelnata Borba i ostana zadovolno samo so eden del na Makedonija, koj go dade vo poslu{nost na Titova Jugoslavija. Ako Narodnoto Sobranie na Republika Vardarska Makedonija bara{e od svoite sojuznici vo Jugoslovenskata federacija da se obedini navistina celokupnata Makedonija i ako vo toa uspee{e toga{ }e prestane{e ropstvoto na makedonskiot narod vo site delovi na razdrobena Makedonija, i }e se sozdadea uslovija na solidarnost i mir me|u balkanskite narodi. MAKEDONSKI SINOVI I ]ERKI, MAKEDONSKI PATRIOTI ! Obedinuvaweto na celiot makedonski narod i zemja zavisi od va{eto u~estvo vo gigantskata borba protiv site makedonski kolonizatori. Samo so borba protiv podliot fa{isti~ki i komunisti~ki okupator vie }e mo`ete da go spe~alite samoopredeluvaqeto i obedinuvaweto na Makedonija vo edna samostojna i obedineta nezavisna makedonska demokratska dr`ava. Neka borbite na Makedonskiot Ilindenski Piemont ve odu{evat za posmela borba protiv makedonskite ugnetuva~i i porobuva~i. Neka patot na Ilndenska Makedonija pobudi vo vas ~ustvo na otpor i borba za nacionalna sloboda i obedinuvawe na celokpniot makedonski narod. Neka va`eto u~estvo vo svetata makedonska nacionalno osloboditelna borba {to ja predvodi DVI@ EWETO ZA OSLOBODUVAWE I OBEDINUVAWE NA MAKEDONIJA im dade `ivot na osnovnite principi na proklamiraweto i osamostojuvaweto na utre{na obedineta Makedonija i neka gi zbri{e ve{ta~kite granici koi ne razdelija brat od brata, makedonec od makedonec. MAKEDONSKI NARODE ! Porobuva~ite na Makedonija od sekoga{ sakale da ne razedinat i skaraat so na{ite bra}a od drugite nacionalni malcinstva, za polesno da ja vladejat na{ata tatkovina i polesno da go grabaat na{iot narod. Te{koto minato poka`a oti na{ite interesi i interesite na site nacionalni malcinstva vo Makedonija se isti i nivnata sudbina zaedni~ka. Vo ovie re{itelni denovi nie site barame izgraduvawe na slobodna i obedineta samostojna nezavisna Makedonija. Zbratimi se zaedno so site na{i nacionalni malcinstva oti togaj }e bideme u{te pojaki, i na toj na~in }e uspeeme da izgradime i oformime edna utre{na obedineta Makedonska dr`ava koja so svojot naroden i demokratski karakter }e bide upravuvana od narodot {to `ivee vo nea. MAKEDONSKA EMIGRACIJO VO EVROPSKITE I 3ADOKENSKITE ZEMJI ! Ropstvoto na na{ata makedonska rodina ve oddeli od va{ige ku}i, od va{ite bliski, od va{ite sela i gradovi. Te{kata sudbina na na{ata porobena tatkovina ve rasfrli na site strani po svetot. Na nekoi od vas vi be{e predopredelena roljata na provokatori na makedonskata nacija za vreme na mnogute vojni na Balkanot i sega vo dene{novo vreme vo slobodnite zemji na zapadniot svet. Nie, sinovite na borbena i Revolucionerna Makedonija od redovite na “DVI@EWETO ZA OSLOBODUVAWE I OBEDINUVAWE NA MAKEDONIJA”, odsekoga{ sme pravele razlika pome|u ubijcite i predavnicite od bandata na Van~o Mihajlov i ~esnata makedonska emigracija. Nie odsekoga{ znaeme deka vo va{ite gradi nikoga{ ne e prestanalo da bie ~esno makedonskoto srce na zaedni~kata rodina, oti na{ite ideali se i va{i ideali, i oti vo vas nikoga{ ne ugasnala `elbata da se najdete pak vo na{ata slobodna i nezastra{ena makedonska tatkovina. Centralniot Komitet na “DOOM” vi ispra}a plameni bratski pozdravi i ve kani vo zaedni~ka i zdru`ena borba za ostvoruvawe na svetite Ilindenski i makedonski ideali, osloboduvawe i obedinuvawe na Makedonija i izgraduvawe na slobodna Makedonska dr`ava. Otfrlete gi samonare~enite voda~i okolu stariot i ve}e izvetrean krvolok Van~o Mihajlov i vrhovisti~kite elementi na Bugarija, Grcija i Srbija. Gnasete se od makedonskite predavnici i izme}ari na makedonoistrebuva~ite vo emigracijata. Prisoedinete se kon na{eto patriotsko revolucivnerno dvi`ewe i vklu~ete se vo op{tata borba protiv site neprijateli na Makedonija. Zemete u~estvo za osloboduvaweto na op{tata makedonska tatkovina. Dajte go svojot del vo nejzinoto izgraduvawe. Neka na{ata splotenost stane oster odgovor na site porobuva~ki planovi. Neka na{eto edinstvo bide strav i trepet za site neprijateli i vragovi na Makedon ija! Neka na{iot borben patriotizam stane garancija za podobra idnina na na{ata tatkovina! MAKEDONSKA MLADINO, MAKEDONSKA IDNINO! Otsekoga{ mladinata e prvata `rtva na imperijalistite i okupatorite na Makedonija, i taa e prvata koja trgnuva vo borbata protiv niv.So svojata prika`ana hrabrost mladinata dade primer kako se slu`i na narodnite ideali. Vie de- neska makedonska mladino go ~inite najborbenoto jadro na na{eto borbeno dvi`ewe. Dene{nata borba na Makedonskiot narod izgraduva pocvrsta i poarna mladina vo koja se vleani idealite na makedonskite mladinci -REVOLUCIONERI od dvete Ilindenski epopeji (prvata od 1903 god. i vtorata od 1941 god.).Utre{na slobodna i obedineta Makedonija vie trebe da ja izgradite. Makedonska mladino, borci na “DOOM” vie so va{ata smelost i borbena spremnost go raznesovte makedonskoto nacionalno ime nasekade po svetot. So svojata besprimerna po`rtvuvanost vie mu nateravte strav vo koskite na na{iot tiranin i negovite plateni~ki organizacii na bugaromanite Van~o Mihajlov, Asparuhov, Bogdanovski, na pan-makedonskata golemo gr~ka organizacija i na ~etni~kite otpadnici na Dra`a Mihajlovi} koi se deneska zgrupirani okolu maloumniot Slobodan Dra{kovi} koi eve so decenii nao|aat zasolni{te pod amerikanskiot imperijalisti~ki ~ador. Vo ovaa pravedna i veli~enstvena borba vie go dadovte svojot krvav del so koj se gordeeme site nie. Na{ata borba ja ovekove~ivte za ve~ni vremiwa i koja } e slu`i za primer za idnite makedonski pokolenija. MAKEDONSKI NARODE, BRA]A I SESTRI! Zorata na slobodata izgreva! Od krvavata borba }e izrasne slobodna i obedineta Makedonska dr`ava,vo nova demokratska i nezavisna Makedonija. Na{ata borba seu{te trae i nee zavr{ena se dodeka ne se oslobodat site tri dela na Makedonskata sveta tatkovina i se splotat vo edna narodna i demokratska samostojna dr`ava. Soberete gi site sili da se stekne slobodata {to poskoro,da se so~uvaat pe~albite na dosega{nite `rtvi i dosega{nata borba. Mobilizirajte gi site mo`ni snagi za izgraduvaweto na edna idna samostojna Makedonska dr`ava, napravete od Makedonija sre}na tatkovina i sre}en narod. “SE ZA SLOBODNA I OBEDINETA MAKEDONIJA” “DA @IVEE MAKEDONIJA I NEJZINIOT SVETOL ILINDENSKI NAROD!” “DA @IVEE NACIONALNIOT SOVET NA-C.K. NA D.O.O.M.” “SLOBODA ILI SMRT” 1 MAJ 1975 GODINA Augsburg, Z.Germanija C.K. na D.O.O.M. 49 ilustrirana revija za iselenicite od Makedonija Na krstot Sv. Prepodobna ma^eni^ka Paraskeva (Sv. Petka- Letna) Vo imeto na Otecot i Sinot i Sv. Duh D ragi hristijani i hristijanki, edna od mnogubrojnite svetitelki {to Svetata crkva i odava posebna ~est i mesto vo prekrasniot svetitelski Gerdan e Sv. ParaskevaSv. Petka. Sv. Paraskeva e rodena vo Rim, od roditeli hristijani, vo vreme na toga{niot mnogubo`e~ki car Antonin, vo prvata polovina od 2 vek. Nejzinite roditeli vo na~alo kako i mnogu drugi bile bez deca. No, kako hristijani ne gubele nade`, a se pove}e se nadevale deka Gospod Isus Hristos eden den i niv i nivnata ku}a }e ja izraduva. I navistina Gospod Isus Hristos im ja podaril }erkata Paraskeva, koja se rodila vo peto~en den, poradi {to i imeto i go dale pri kr{tevaweto da bide Paraskeva- Petka. U{te od rano detstvo Paraskeva be{e vospituvana od svoite roditeli vo hristijanskiot Duh, a taa poka`uva{e golema poslu{nost. Sv. Petka od koga po~nala da ~ita, doma{noto vospituvawe za Hrista i Negovata vera, po~nala da ja zbogatuva so novi soznanija preku ~itawe na Sv. Pismo. Otkoga nejzinite roditeli se upokoile vo Gospoda, taa siot imot nasleden od roditelite, a tie bile dosta bogati, go razdelila na siromasite i se zamona{ila. I ako vo toa vreme hristijanstvoto be{e zabraneto i se gone{e od strana na mnogobo{cite, pa lu|eto {to veruvale vo Hrista ne smeele javno da se izjasnat deka se hristijani, no Sv. Petka sega smelo i javno po~nala da go propoveda Hrista, vistinskiot Bog i Tvorec na se vidlivo i nevidlivo. Sv. Petka bila obvineta kaj carot, od nekoi Evrei, poradi propoved na zabraneta vera vo toa vreme. Obvinuvaj}i ja pred carot tie ka`ale: Edna `ena po ime Paraskeva go propoveda Isusa, Sinot na Marija, kogo na{ite pretci go raspnaa. Po ovaa optu`ba Sv. Paraskeva bila izvedena pred carot. A bidej}i Sv. Petka bila mnogu li~na i po Duh mudra, carot bil iznenaden i zatoa i predlo`il na Sv. Petka; ako se otka`e od Hrista i prinese `rtva na negovite bogovi, }e nasledi golemo bogatstvo, a vo sprotivno }e bide predadena na izma~uvawe. Sv. Petka go izbrala vtoriot del od predlogot i toa bez da 50 Protojerej \or|i Pa~emski razmisluva. Bidej}i carot ne znae deka taa bogatstvoto nasledeno od roditelite go razdelila na siromasite, i zatoa mu odgovorila na carot: Sv. prorok Eremija veli: onie bogovi koi ne go sozdadoa neboto i zemjata, }e se istrebat od zemjata, i so toa ne me pla{ite. Po ova carot razluten naredil da v`e{tat eden {lem i da i go stavat na glavata. No, Svetata Hristova Desnica bila vrz nea i ni{to ne i na{kodilo, a poradi ova ~udo mnogu mnogubo{ci poveruvale vo Hrista i se pokrstile. Potoa carot naredil da se zovre kazan so maslo i smola, a potoa da ja stavat vo kazanot Sv. Petka. Svetitelkata stoela mirno bez vozbuduvawa vo srede kazanot bez da poka`e nekakvi znaci na bolki od v`e{tenata masa. Gledaj}i go toa carot i rekol na svetitelkata: Paraskevo poprskajme ti so tvojata raka so masloto i smolata za da vidam kolku e toplo. Sv. Petka zemala so raka od te~nosta i mu frlila vo liceto, carot vedna{ oslepel, i po~nal da i se moli na svetitelkata: smiluvaj se na mene sluginko na vistinskiot Bog, pa jas }e poveruvam vo Boga kogo ti go propoveda{. Svetata ma~enica se pomolila na Hrista i vidot mu be{e povraten na carot. Toga{ carot so site negovi telohraniteli i selo semejstvo poveruvale vo hrista i se pokrstile vo imeto na Sv. Troica. Sv. Petka izlegla od Rim i trgnala po sela i gradovi da go propoveda Hristovoto evangelie. I kade i da propovedala obi~no po gradovite nasekade bila izma~uvana, no zatoa pak i pobedni~ka vo site dueli so ma~itelite, kako na pr.Vo nekoj grad imalo zmija koja jadela lu|e koga }e i se dobli`at do nejzinoto mesto na prebivali{te, pa kaj nea gi pra}ale lu|eto {to bile osydeni na smrt, {to zna~i zmijata ja izvr{uvala smrtnata kazna. Taka i Sv. Petka bila osudena na smrt poradi imeto Hristovo i Negovoto evangelie i ja ispratile- ja odvele kaj mestoto na zmijata, no, koga svetitelkata se pojavila pred zmijata se sokrila, a koga svetitelkata duvnala vrz zmijata, istata skoknala visoko vo vozduh i tresnala na zemjata i na dva dela se razdelila i crknala. A site ova {to go gledale zaedno so gradona~alnikot se po~udile i poveruvale vo Hrista i Negovoto evangelie. Sv. Petka mnogu drugi ma~eni{tva pretrpela, ne zaradi sebe, tuku zaradi Voskresnatiot Spasitel Gospod Isus Hristos. I koga se privr{ile nejzinite ovozemni denovi, po dolgite i nepodnoslivi stradanija bila ubiena so prese~uvawe na nejzinata sveta glava, okolu 140 godina, a nejzinite sveti mo{ti se nao|aat vo Carigrad, vo crkva posvetena vo nejzina ~est, koja i donese pravi ~udesa, pomagaj}i ne sekogo, i kako takva pomo{ni~ka dobro e poznata vo hristijanskiot svet. Pa poradi toa i nie ne samo denes tuku sekoj petok vo nedelata i upatuvame zaedni~ki bogoslu`beni molitvi, kako i posebni na{i barawa da se zastapuva pred Hrista Gospoda da ni podari pred se duhovno i telesno edinstvo i zdravje, pa potoa bratska qubov i mir pome|u lu|eto, kako bi mo`ele podolgo da po`iveeme na zemjava proslavuvaj}i go Gospod Isus Hristos i negovite dostoinstvenici svetiteli pome|u koi e i dene{nata Sv. Petka, kako do sega, taka i od sega i vo site vekovi. Amin
© Copyright 2024 Paperzz