12-13 18-09-10 12 15:44 Page 1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ● Κυριακή 19 Σεπτεμβρίου 2010 «Φόβος και τρόμος» του Φυσικού Ένα πρωτοποριακό καινοτόμο μάθημα, που με τη χρήση νέων τεχνολογιών διδάσκει κριτική Ας υποθέσουμε ότι είστε πρωτοετείς φοιτητές στο Φυσικό του Πανεπιστημίου Κρήτης. Επιμέλεια: Ελίνα Φαρσάρη efarsari@tolmi.gr ιαλέξατε το μάθημα επιλογής «Εννοιοτριβεία Φυσικής Ι», γιατί ως τίτλος σας φάνηκε κάτι το πολύ επιστημονικό. Γεμάτοι ενθουσιασμό μπαίνετε στο αμφιθέατρο και διαπιστώνετε τα εξής. Το μάθημα το κάνετε εσείς οι ίδιοι και οι υπόλοιποι συμφοιτητές σας. Ο καθηγητής σας είναι εντελώς απρόθυμος να απαντήσει σ‘ αυτά που τον ρωτάτε, ενώ έχει για βοηθό έναν ηλεκτρονικό τύπο που τον λένε Μπόμπο και είναι προγραμματισμένος να σας κάνει τη ζωή δύσκολη. Σας φαίνεται αστείο; Κάθε άλλο, γιατί πρόκειται για μία πολύ σοβαρή υπόθεση. Ο λόγος για ένα πρωτοποριακό, καινοτόμο για τα ελληνικά δεδομένα μάθημα, που διδάσκεται στο Φυσικό του Πανεπιστημίου Κρήτης εδώ και πολλά χρόνια. Τα «Εννοιοτριβεία Φυσικής» προκάλεσαν το ενδιαφέρον της Επιτροπής των Πανεπιστημιακών που πραγματοποίησε την εξωτερική αξιολόγηση του Φυσικού Τμήματος, ενώ η διδακτική μεθοδολογία του αποτέλεσε και αντικείμενο διδακτορικής διατριβής Ελληνίδας μεταπτυχιακής φοιτήτριας του Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον, που είχε αποκτήσει το πρώτο πτυχίο της στο Φυσικό του Ηρακλείου. Εμπνευστής του συγκεκριμένου μαθήματος, που είναι από τα πλέον δημοφιλή μαθήματα επιλογής, ο καθηγητής κ. Ηλίας Περάκης. Θιασώτης κι ο ίδιος της πλέον σύγχρονης άποψης ότι η έξοδος από την κρίση επιτυγχάνεται μόνο μέσα από τη γνώση και την ανάπτυξη, επιχειρεί με τα «Εννοιοτριβεία Φυσικής» να συμβάλει, ώστε οι φοιτητές του να αποκτήσουν κριτική και δημιουργική σκέψη, η οποία θα τους οδηγήσει να βρουν λύσεις και διεξόδους οι οποίες θα βασίζονται σε ένα στέρεο υπόβαθρο γνώσεων τεχνολογίας και φυσικών επιστημών. Δ Πρωτοποριακό για τα ελληνικά δεδομένα χαρακτηρίζεται το μάθημα επιλογής «Εννοιοτριβεία Φυσικής» που διδάσκεται στο Φυσικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης Πού έγκειται όμως η φιλοσοφία του μαθήματος; Ο καθηγητής μέσα στο αμφιθέατρο δεν διδάσκει ούτε αποκαλύπτει τη σωστή απάντηση για τις έννοιες θεωρητικής φυσικής που αναλύονται. Μάλιστα, εκτελεί στην ουσία ρόλο… προβοκάτορα, προσπαθώντας πολλές φορές να μπερδέψει τους συμμετέχοντες φοιτητές. Το μάθημα αυτό διεξάγεται αποκλειστικά με τη μέθοδο της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας και ο σκοπός του είναι ο φοιτητής να μη μάθει τίποτα καινούργιο, αφού υποτίθεται πως όλες τις βασικές θεωρίες της Φυσικής τις έχει διδαχθεί στο Γυμνάσιο και το Λύκειο. Όμως, επειδή το μάθημα γίνεται από τους ίδιους τους φοιτητές που συζητούν μεταξύ τους στο αμφιθέατρο, χρησιμοποιώντας το ηλεκτρονικό σύστημα ψηφοφορίας, δηλαδή τον Μπόμπο, συνειδητοποιούν ότι δεν έχουν καταλάβει… τίποτα. Παρακολουθώντας με συνέπεια το μάθημα, αποκτούν κριτική σκέψη, ικανότητα επιχειρηματολογίας, εξελίσσουν την πειθώ τους, και μαθαίνουν πώς να διαχειρίζονται το άγχος και την αβεβαιότητα που τους προκαλεί το γεγονός ότι ο καθηγητής τους δεν λέει τις σωστές απαντήσεις, δεν απαντά στις ερωτήσεις τους, αλλά απλά συμμετέχει στο διάλογο που γίνεται μεταξύ τους στο αμφιθέατρο. Η ιδέα του κ. Περάκη βασίζεται στο ότι οι φοιτητές μέσα από τη διαδικασία που υφίστανται, αναπτύσσουν σύνθετες ικανότητες, τις οποίες δεν διδάχτηκαν ποτέ, κατανοώντας παράλληλα τις βασικές έννοιες της Φυσικής. Εξάλλου, όσοι μαθητές διδάχτηκαν στο σχολείο Φυσικής τη διδάχτηκαν με τρόπο τέτοιο, ώστε να χρησιμοποιούν απλά τη θεωρία για να λύνουν τις ασκήσεις, χωρίς όμως να την κατανοούν. Μέσα από τα «Εννοιοτριβεία» κι ενώ προσπαθούν να εξηγήσουν στον Μπόμπο τη θεωρία, καταλήγουν και οι ίδιοι να την κατανοούν, αρκεί φυσικά να είναι πειστικοί, ειδάλλως ο Μπόμπος δεν καταλαβαίνει τίποτα και στο τέλος τους βάζει και κακό βαθμό. Το συγκεκριμένο μάθημα είναι τόσο συναρπαστικό και έχει τόσο εντυπωσιακά αποτελέσματα, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και σε πολλά άλλα γνωστικά αντικείμενα, στην προσπάθεια κατανόησης των βασικών εννοιών τους. Θα πρέπει ακόμη να σημειωθεί ότι το μάθημα με πρωταγωνιστή τον Μπόμπο, αποτελεί πανελλαδική καινοτομία, έχει δεχθεί πολύ καλές κριτικές από επαΐοντες και σε διεθνές επίπεδο, ενώ μεγάλη απήχηση είχε μία παραλλαγή του, την οποία ο κ. Περάκης χρησιμοποίησε στους μαθητές κατά τη διάρκεια του Θερινού Σχολείου, που διοργάνωσε το καλοκαίρι το Πειραματικό Γυμνάσιο. Ο καθηγητής του Φυσικού κ. Ηλίας Περάκης Κριτική από την Επιτροπή Αξιολόγησης Διθυραμβικά για τα «Εννοιοτριβεία Φυσικής» ήταν τα σχόλια της επιτροπής που πραγματοποίησε την εξωτερική αξιολόγηση του Φυσικού Τμήματος το Νοέμβριο του 2008. Στο πόρισμά της η επιτροπή αναφέρει, μεταξύ άλλων: «Ένας νεωτερισμός, μία καινοτόμα προσέγγιση στη διδασκαλία, είναι η ηλεκτρονικά υποστηριζόμενη “Εννοιοτριβεία”, που έχει να κάνει με την αναλυτική παρουσίαση επιστημονικών εννοιών που συζητούνται και αναλύονται, ενώ στο τέλος οι φοιτητές λαμβάνουν γρήγορες αποφάσεις με τη βοήθεια ηλεκτρονικής ψηφοφορίας». Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός ότι από το 2004 που διδάσκεται το συγκεκριμένο μάθημα, κάθε χρόνιο θεωρείται ιδιαίτερα δημοφιλές και το παρακολουθούν με συνέπεια πολλοί προπτυχιακοί φοιτητές. 12-13 18-09-10 15:44 Page 2 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ 13 Κυριακή 19 Σεπτεμβρίου 2010 ● ο βοηθός καθηγητή… Μπόμπος σκέψη, παράλληλα με τις βασικές επιστημονικές θεωρίες Πολλαπλά οφέλη Η δομή του συγκεκριμένου μαθήματος είναι τέτοια, ώστε στο τέλος του έτους, οι ίδιοι οι φοιτητές να διαπιστώνουν την εξελικτική τους πορεία. Τα «εννοιοτριβεία» πάντως και το συγκεκριμένο διδακτικό μοντέλο έχει πολλαπλά οφέλη για τους συμμετέχοντες φοιτητές. 1. Όσοι επιλέξουν τον δύσκολο δρόμο της έρευνας, πολύ γρήγορα θα διαπιστώσουν ότι η επιστήμη αναπτύσσεται μόνο μέσω της κατανόησης της σημασίας και της εξήγησης των αποτελεσμάτων που δίνει ένα πείραμα ή οι μαθηματικοί υπολογισμοί. Συνεχώς θα πρέπει να επιχειρηματολογούν πάνω σε αντικρουόμενες θεωρίες, ενώ θα πρέπει να εξηγούν με σαφήνεια τους λόγους για τους οποίους είναι τόσο ενδιαφέρουσα η επιστημονική τους δημοσίευση. Επίσης, πολλές φορές θα χρειαστεί να απευθυνθούν και στο ευρύ κοινό που δεν έχει το δικό τους επιστημονικό υπόβαθρο. 2. Όσοι πάλι επιλέξουν να υπηρετήσουν τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, θα πρέπει να είναι σε θέση να εξηγούν με σαφήνεια αυτό που οι ίδιοι γνωρίζουν στους μαθητές τους, που δεν γνωρίζουν τίποτα. 3. Ακόμη κι αν δεν γνωρίζουν με τι θέλουν να ασχοληθούν, ολοκληρώνοντας τις σπουδές τους θα πρέπει να είναι βέβαιοι ότι η ικανότητα κριτικής σκέψης που απέκτησαν και η διάρθρωση της σωστής επιχειρηματολογίας είναι ένα πολύ χρήσιμο εφόδιο ακόμη και στην καθημερινή τους ζωή. Με την ίδια επιτυχία η συγκεκριμένη μεθοδολογία χρησιμοποιήθηκε και στο θερινό σχολείο του Πειραματικού Γυμνασίου Τι είναι τα «Εννοιοτριβεία Φυσικής» και πού στοχεύουν Στόχος του πρωτοποριακού μαθήματος είναι να δημιουργηθεί μέσα στο αμφιθέατρο ένα περιβάλλον, δηλαδή ένα «τριβείο», θεμελιωδών εννοιών της Φυσικής με τις οποίες οι φοιτητές είχαν ήδη έρθει σε επαφή στο σχολείο. Η μεθοδολογία της τριβής με τη θεωρητική Φυσική, βοηθά τους μελλοντικούς επιστήμονες, με ό,τι κι αν ασχοληθούν στη ζωή τους, να αναπτύξουν σύνθετες ικανότητες όπως η κριτική σκέψη, η τεκμηριωμένη επιχειρηματολογία και η επικοινωνία της επιστήμης, εφόδια με τα οποία κανένας νέος δεν είναι προικισμένος τελειώνοντας το Λύκειο. Στη διάρκεια των εννοιοτριβείων, οι φοιτητές ασχολούνται με διάφορες έννοιες της θεωρητικής φυσικής, οι οποίες αντιμετωπίζονται όπως και οποιαδήποτε άλλη πρόκληση της προσωπικής ή της επαγγελματικής τους ζωής. Πρωταγωνιστής του μαθήματος είναι ο «βοηθός κα- θηγητή» Μπόμπος, στον οποίο οι φοιτητές θα πρέπει να εξηγούν τις έννοιες της φυσικής μέχρι να τον… πείσουν. Κατά τη διάρκεια του μαθήματος, οι φοιτητές μπορούν να απευθύνονται στον ίδιο τον Μπόμπο και ο ένας στον άλλο, αφού χωρίς το μεταξύ τους διάλογο η επιτυχία του μαθήματος δεν μπορεί να επιτευχθεί. Δεν απευθύνονται όμως ποτέ στο διδάσκοντα, ο οποίος δεν δίνει τις σωστές απαντήσεις στα ερωτήματα που τίθενται και δεν κατευθύνει τη συζήτηση στο αμφιθέατρο. Αν και μάθημα επιλογής, οι φοιτητές θα πρέπει να είναι πολύ συνεπείς στις παραδόσεις, μέσα από τις οποίες γνωρίζουν καλύτερα τον Μπόμπο, αντιλαμβάνονται ποιος είναι, τον τρόπο που σκέφτεται και κυρίως τι κατανοεί από όλα όσα του λένε. Στην περίπτωση, δε, που οι φοιτητές δεν πάρουν στα σοβαρά τον ηλεκτρονικό βοηθό καθηγητή, θα έχουν σίγουρα συνέπειες, γιατί αυτός είναι που θα βαθμολογήσει στο τέλος τα γραπτά τους. Η ύλη με την οποία ασχολούνται τα «Εννοιοτριβεία Φυσικής» είναι η Μηχανική, όμως με τη συγκεκριμένη πρωτοποριακή μεθοδολογία προσεγγίζεται με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο, ο οποίος είναι περισσότερο ποιοτικός και όχι μαθηματικός. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα χρησιμοποιούνται μαθηματικά ή ότι οι απαντήσεις που θα δίνονται στον Μπόμπο δεν θα έχουν επιστημονική ακρίβεια. Στόχος είναι οι φοιτητές να προχωρήσουν ένα βήμα πιο πέρα από τα αποτελέσματα των μαθηματικών τους υπολογισμών. Οφείλουν, δηλαδή, μέσα από τη διαδικασία αυτή, όχι απλά και μόνο να κατανοήσουν οι ίδιοι τη σημασία των πράξεών τους, αλλά κυρίως να την εξηγήσουν στον Μπόμπο, με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορέσει να τις καταλάβει. Στο μάθημα αυτό, ο καθέ- νας διδάσκει τον άλλο, εκτός από το διδάσκοντα, και όλοι μαζί τον Μπόμπο. Οι διαλέξεις βασίζονται στην ελεύθερη αλληλεπίδραση μεταξύ των φοιτητών, με κύριο σκοπό να κατανοήσει ο Μπόμπος τις θεμελιώδεις έννοιες της Φυσικής. Έτσι, ακολουθούνται τα εξής βήματα: 1. Ο διδάσκων θέτει μια ερώτηση πολλαπλής επιλογής που αφορά σε μια έννοια της Φυσικής. 2. Οι φοιτητές συζητούν μεταξύ τους για το ποια είναι η σωστή απάντηση και κυρίως γιατί. 3. Κάθε φοιτητής ψηφίζει μέσω ηλεκτρονικού συστήματος την απάντηση που θεωρεί σωστή μετά από τη συζήτηση. 4. Αφού τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας εμφανιστούν στην οθόνη του Μπόμπου, οι φοιτητές επιχειρηματολογούν στην τάξη για τις επικρατέστερες απαντήσεις και προσπαθούν να πείσουν τους συναδέλφους τους, ώστε να καταλήξουν σε μια σωστή απάντηση. Την επιχειρηματολογία-εξήγηση θα πρέπει να είναι σε θέση να την καταλάβει και ο Μπόμπος. Οι φοιτητές/τριες θα πρέπει να επιχειρηματολογήσουν όχι μόνο γιατί πιστεύουν ότι η απάντησή τους είναι σωστή, αλλά και γιατί οι άλλες απαντήσεις είναι λάθος. Θα πρέπει, δηλαδή, να καταρρίψουν τα επιχειρήματα και να κατατροπώσουν την άλλη πλευρά. 5. Οι φοιτητές ξαναψηφίζουν ανάλογα με το ποιος ήταν πιο πειστικός και η αλλαγή των αποτελεσμάτων εμφανίζεται στην οθόνη. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του μαθήματος είναι ότι οι φοιτητές πρέπει να μελετούν παρέα και όχι μόνοι. Μπορούν να ανατρέχουν σε πηγές ή βιβλιογραφία. Στόχος, επομένως, των «Εννοιοτριβείων» δεν είναι να μεταδώσει νέες γνώσεις, αλλά να συντελέσει στην κατανόηση εννοιών και στην ανάπτυξη ικανοτήτων.
© Copyright 2024 Paperzz
