Βιβλία για το σπίτι: Μια πρακτική συνεργασίας σχολείου-οικογένειας Αλεξίου Βασιλική ο 2 Πρότυπο Πειραματικό Νηπιαγωγείο ΑΠΘ (κλασικό τμήμα) vickyalexiou@gmail.com ΠΕΡΙΛΗΨΗ Από τη σύγχρονη εμπειρική βιβλιογραφία καταδεικνύεται, ότι η συμμετοχή των γονέων στην εκπαίδευση των παιδιών τους δημιουργεί μια ενδιαφέρουσα σχέση για θετικές διαδικασίες ανάπτυξης, υψηλά επίπεδα προαγωγής στο σχολείο και τη μέγιστη ακαδημαϊκή και κοινωνική ικανότητα τους (Kohl et al., 2000). Τα αποτελέσματα των ερευνών οδήγησαν στην αποδοχή και την παγκόσμια αναγνώριση της θεωρητικής αρχής της γονεϊκής και οικογενειακής συμμετοχής και δημιούργησαν προκλήσεις για οικογενειοκεντρική προσέγγιση στα προγράμματα προσχολικής αγωγής και εκπαίδευσης (Σακελλαρίου, 2006). Η προσέγγιση αυτή συναντάται και στο Νέο Πρόγραμμα Σπουδών για το Νηπιαγωγείο «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ». Με στόχο τη «διευκόλυνση» της συνεργασίας δημιουργήσαμε και εφαρμόσαμε διάφορες πρακτικές. Στην ανάπτυξη της συγκεκριμένης συμμετοχής θα παρουσιαστούν τα εξής: Ενημερωτικά φυλλάδια για την επέκταση της μάθησης στο σπίτι, Προτεινόμενες ερωτήσεις πριν, κατά και μετά την ανάγνωση βιβλίων, Επισκέψεις των γονέων στο σχολείο, Ένα πρότζεκτ για το σπίτι, Κατασκευές με τους γονείς, «Τα λόγια του παιδιού» − βιβλίο καταγραφής των λόγων του παιδιού, Έρευνα στο σπίτι, «Το άδειο βιβλίο» − βιβλίο για τη συγγραφή ιστορίας στο σπίτι, «Βιβλία για το σπίτι». Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί όμως στην παρουσίαση ενός τρόπου, αυτού που ονομάστηκε: «Βιβλία για το σπίτι». Ξεκίνησαν ως «Βιβλία γνώσεων» που «γράφτηκαν» μαζί με τα παιδιά και επειδή ακριβώς εξυπηρετούσαν με τις τροποποιήσεις που έγιναν όλους τους στόχους της σύνδεσης/συνεργασίας σχολείου οικογένειας έγιναν «Βιβλία για το σπίτι», τα οποία σύμφωνα με τη συλλογή γραπτών σχολίων από τους γονείς έτυχαν πολύ θετικής αποδοχής από την οικογένεια αλλά κυρίως ευεργετήθηκαν τα παιδιά. Λέξεις-κλειδιά: συνεργασία, σχολείο, οικογένεια. 1. Εισαγωγή Η οικογένεια και το σχολείο αποτελούν τους δυο κύριους φορείς κοινωνικοποίησης του παιδιού. Μέσα σε αυτούς τους δυο φορείς συντελείται η ανάπτυξη του και η ακαδημαϊκή, προσωπική, ηθική και κοινωνική του πορεία. Κατά συνέπεια τα πρόσωπα τα οποία εκπροσωπούν τους δυο αυτούς φορείς –γονείς και εκπαιδευτικοί– θα πρέπει να στοχεύουν στην αρμονία και όχι στη σύγκρουση για τη διασφάλιση της ηρεμίας των παιδιών και τη μείωση των προβλημάτων. Οι συγκρούσεις δημιουργούν ένα δυσάρεστο κλίμα και μια αναταραχή στον εσωτερικό κόσμο των παιδιών αφού με αυτές απαξιώνεται το ένα ή το άλλο «σημαντικό» για τη ζωή του παιδιού, πρόσωπο. Οι γονείς από τη μια ασκούν επιρροή στον εσωτερικό του κόσμο και οι εκπαιδευτικοί από την άλλη του διευρύνουν τον κόσμο. Και οι μεν και οι δε λειτουργούν ως πρότυπα στο παιδί το καθοδηγούν, το φροντίζουν. Η αρμονία βοηθάει στην ομαλή εξέλιξη των παιδιών, στη συνέχεια μεταξύ σπιτιού και σχολείου αλλά και στην εκμάθηση των αρχών της συνεργασίας ενώ με τη σύγκρουση συντελείται μία διάσπαση στον εσωτερικό κόσμο του παιδιού. Τα παιδιά έρχονται στο σχολείο έχοντας βιώματα, αρχές και όρια που όταν συμπίπτουν με αυτά του σχολείου τότε αισθάνονται οικειότητα και προσαρμόζονται ομαλά στις απαιτήσεις και στο πρόγραμμα. Οι εκπαιδευτικοί αναγνωρίζουν και σέβονται τα βιώματα των παιδιών και την 150 Πρακτικά 1ου Πανελληνίου Συνεδρίου ΠΠΣ Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης κουλτούρα των οικογενειών τους και δεν προσπαθούν να τα αποδομήσουν. Και όταν για κάποιον λόγο χρειάζεται η αποδόμησή τους τότε πρέπει να την κάνουν με λεπτούς χειρισμούς. Η δημιουργία υγιών σχέσεων μεταξύ παιδιού-παιδαγωγού και συνομηλίκων, η αίσθηση του ανήκειν σε μια ομάδα, η ενίσχυση της ασφάλειας και της αυτοπεποίθησης απορρέουν από το κλίμα συνεργασίας γονιών και παιδαγωγών. Σύμφωνα με τις προτάσεις του νέου προγράμματος σπουδών για το νηπιαγωγείο, «ΤΟ ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ», τα ποιοτικά προγράμματα προσχολικής εκπαίδευσης ενθαρρύνουν και υποστηρίζουν τη συνεργασία σχολείου-οικογένειας γιατί αναγνωρίζουν ότι: 1. Οι οικογένειες διαθέτουν σημαντικές πληροφορίες για τα παιδιά, οι οποίες είναι απαραίτητες για την οργάνωση μαθησιακών εμπειριών που έχουν νόημα γι’ αυτά και ανταποκρίνονται στις ανάγκες και στις ικανότητές τους, και 2. Εκπαιδευτικοί και γονείς μοιράζονται την ευθύνη για τη μάθηση των παιδιών και την απαραίτητη «συνέχεια» ανάμεσα στα δυο πιο σημαντικά περιβάλλοντα των μικρών παιδιών. Τα παιδιά, μέσα από το συντονισμό και τη συνεργασία σχολείου-οικογένειας επωφελούνται γνωστικά και συναισθηματικά, βιώνουν τη μάθηση ως μέρος της ζωής (και όχι μόνο του σχολείου) και προσαρμόζονται καλύτερα στις απαιτούμενες μεταβάσεις της ζωής τους (σπίτι-νηπιαγωγείο, νηπιαγωγείο-σχολείο). Σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των Πρότυπων Πειραματικών σχολείων μεταξύ άλλων αναφέρονται ως σκοποί του προγράμματος, η εξασφάλιση δημόσιας και δωρεάν υψηλής ποιότητας παιδείας για όλους καθώς και η πειραματική εφαρμογή μεθόδων διδασκαλίας, εκπαιδευτικού υλικού οποιασδήποτε μορφής και καινοτόμων διδακτικών πρακτικών και δημιουργικών δράσεων. («Το Νέο Σχολείο», 2011: Πρόγραμμα σπουδών νηπιαγωγείου). Από τον συνδυασμό των προτάσεων του νέου προγράμματος σπουδών για το νηπιαγωγείο και των σκοπών του προγράμματος των ΠΠΣ προέκυψε η ιδέα μιας πρακτικής συνεργασίας σχολείου-οικογένειας με τον τίτλο: «Βιβλία για το σπίτι» και ήρθε να προστεθεί σε μια σειρά ενεργειών που εφαρμόζονται κατ’ εξακολούθηση στα ΠΠΝ ΤΕΠΑΕ ΑΠΘ στο Πανόραμα Θεσσαλονίκης αφού οι αρχές της συνεργασίας με την οικογένεια «διατρέχουν» όλο το πρόγραμμά του. 2. Ανασκόπηση βιβλιογραφίας 2.1. Το ζήτημα της συνεργασίας σχολείου-οικογένειας διεθνώς Στο Δυτικό κόσμο οι κοινωνικοί επιστήμονες έχουν ασχοληθεί επισταμένα τα τελευταία χρόνια με το θέμα της συνεργασίας των δύο κύριων θεσμών κοινωνικοποίησης. Στα αποτελέσματα των ερευνών τους παρατηρούνται συγκλίσεις όσο και αποκλίσεις ωστόσο όλοι συμφωνούν πως τα οφέλη από μια τέτοια συνεργασία είναι πολλαπλά. Οι έρευνες που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον θέτουν διάφορες παραμέτρους στο ζήτημα των σχέσεων οικογένειας και σχολείου όπως την σπουδαιότητα του πολιτισμικού κεφαλαίου γονιών και εκπαιδευτικών, το σημαντικό ρόλο που παίζει το γλωσσικό κεφάλαιο των μητέρων, το κοινωνικοοικονομικό στάτους των γονιών, κ.ά. ως παράγοντες γονεϊκής συμμετοχής. Μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Ιλινόις των Η.Π.Α. από την Annette Lareau μελετά τις σχέσεις οικογένειας και σχολείου σε κοινότητες λευκών εργατικής και μεσαίας τάξης. Η έρευνα εξετάζει τον ρόλο που παίζει το πολιτισμικό κεφάλαιο (cultural capital) στην συμμετοχή των γονιών στα εκπαιδευτικά δρώμενα αλλά και στην ανταπόκριση των γονιών στις απαιτήσεις των εκπαιδευτικών.Οι διαφορές που παρατηρούνται στην ποιότητα των συναντήσεων και στη συνεργασία γονιών εκπαιδευτικών εδράζονται στην κοινωνική τάξη των γονιών, με τους γονείς των μεσαίων στρωμάτων να ενδιαφέρονται για εκπαιδευτικά ζητήματα, να έχουν πιο συχνή παρουσία, ενεργό ρόλο και να αισθάνονται περισσότερο οικεία στο χώρο, ενώ εκείνοι των κατώτερων στρωμάτων αντιμετωπίζουν προβλήματα, νιώθουν δυσάρεστα στο σχολικό χώρο και τα ζητήματα που τους απασχολούν δεν αφορούν στην ακαδημαϊκή εξέλιξη των παιδιών. Η έρευνα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η γονεϊκή συμμετοχή αποτελεί μια αντανάκλαση των αξιών που πρεσβεύουν οι γονείς και κατευθύνουν την εκπαιδευτική επιτυχία των παιδιών τους. (Annette Lareau, 1987: 73-85) Βιβλία για το σπίτι: Μια πρακτική συνεργασίας σχολείου-οικογένειας 151 Η επόμενη έρευνα αφορά στις σχέσεις οικογένειας σχολείου κοινωνίας ιδωμένες υπό το πρίσμα της προετοιμασίας των εκπαιδευτικών. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες από τους Joyce L. Epstein και Mavis G. Sanders βασισμένη σε ένα δείγμα 161 σχολείων, κολλεγίων και άλλων τμημάτων. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως επιβεβαιώνεται από έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί, τα κολέγια, τα Πανεπιστήμια και όλα τα Ιδρύματα που ασχολούνται με την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών δίνουν μικρή σημασία στα προγράμματα που αφορούν στην συνεργασία οικογένειας, σχολείου και κοινότητας. Πιο συγκεκριμένα, η έρευνα του Mc Bride τονίζει πως οι φοιτητές στέκονται θετικά σε όλων των ειδών γονεϊκής συμμετοχής, αλλά αισθάνονται ιδιαίτερα απροετοίμαστοι για να έρθουν σε επαφή μαζί τους. Η έρευνα που βασίζεται στην θεωρία του Epstein για την επικάλυψη των σφαιρών επιρροής, υποστηρίζει ότι οι μαθητές μαθαίνουν περισσότερα και έχουν μεγαλύτερα ποσοστά επιτυχίας όταν σπίτι, σχολείο και κοινότητα δουλεύουν μαζί για να υποστηρίξουν την μάθηση και ανάπτυξη των μαθητών (Epstein & Sanders, 2006: 81-120). Υπάρχουν δύο δομές, η εξωτερική και η εσωτερική, στην πρώτη βρίσκονται τα σχολεία, οι οικογένειες και οι κοινότητες οι οποίες αποτελούν δυναμικά πλαίσια που μπορούν να ωθούν ή να κομματιάζουν την αύξηση ή την μείωση της επικοινωνίας και της συνεργασίας. Ενώ η εσωτερική δομή δείχνει τις διαπροσωπικές σχέσεις και τις ανταλλαγές πληροφοριών μεταξύ γονιών, μαθητών, εκπαιδευτικών και μελών της κοινότητας. Η θεωρία αυτή έχει εφαρμοστεί σε σχολικά περιβάλλοντα από την Action Team for Partnerships και περιλαμβάνει ένα σχέδιο δράσης με έξι τύπους συμμετοχής, ανατροφή των παιδιών, επικοινωνία, εθελοντισμό, μάθηση στο σπίτι, λήψη αποφάσεων και συνεργασία με την κοινότητα, οι οποίοι απευθύνονται στα σχολεία ώστε να γίνουν εταίροι με τις οικογένειες, ακόμα και εκείνες που δεν ανήκουν στην κυρίαρχη κουλτούρα όπως μετανάστες, μονογονεϊκές, χαμηλών εισοδημάτων, κ.ά. (Σταυροπούλου Αφροδίτη, 2012) Επίσης η σημαντικότητα της συμμετοχής των γονιών στο έργο του νηπιαγωγείου επιβεβαιώνεται μέσα από επιτυχημένα προγράμματα προσχολικής αγωγής και εκπαίδευσης, όπως των «δημοτικών προσχολικών κέντρων» του Ρέτζιο Εμίλια της Ιταλίας, τα οποία λειτουργούν σε συνεργασία με τους γονείς. Όμως και δυο από τις σημαντικότερες θέσεις της φιλοσοφίας του γνωστού προγράμματος Head Start είναι η συνεργασία των γονιών και η πεποίθηση ότι οι γονείς μπορούν να επιτύχουν μέσα απ’ αυτή την συνεργασία. (Σακελλαρίου Μαρία, 2006) Στην Ελλάδα οι έρευνες για τη συνεργασία οικογένειας και σχολείου βρίσκονται σε εμβρυακό στάδιο. 3. Μεθοδολογία 3.1. Τρόποι εμπλοκής των γονέων στη μάθηση των παιδιών που εφαρμόζονται στα ΠΠΝ ΤΕΠΑΕ ΑΠΘ Ενημερωτικά φυλλάδια για την επέκταση της μάθησης στο σπίτι. Προτεινόμενες ερωτήσεις πριν, κατά και μετά την ανάγνωση βιβλίων. Επισκέψεις των γονέων στο σχολείο. Ένα πρότζεκτ για το σπίτι. Κατασκευές με τους γονείς. «Τα λόγια του παιδιού» − βιβλίο καταγραφής των λόγων του παιδιού. Έρευνα στο σπίτι. «Το άδειο βιβλίο» − βιβλίο για τη συγγραφή ιστορίας στο σπίτι. «Βιβλία για το σπίτι». Ενημερωτικά φυλλάδια για την επέκταση της μάθησης στο σπίτι: Φυλλάδια με προτάσεις αξιοποίησης της καθημερινότητας που αφορούν διάφορες μαθησιακές περιοχές δίνονται στους γονείς στην πρώτη συνάντηση. Προτεινόμενες ερωτήσεις πριν, κατά και μετά την ανάγνωση βιβλίων: Στα πλαίσια της λειτουργίας της δανειστικής βιβλιοθήκης ενημερώνονται οι γονείς για τους τρόπους επεξεργασίας των βιβλίων με τα παιδιά τους. Δίνονται έντυπα με προτεινόμενες ερωτήσεις. Επισκέψεις των γονέων στο σχολείο: Στην πρώτη συνάντηση με τους γονείς δίνεται ένα ερωτηματολόγιο στο οποίο μας απαντούν στα ακόλουθα: Α. αν θέλουν να επισκεφτούν το σχολείο, Β. τις ημέρες που τους εξυπηρετούν, Γ. το ρόλο που θα ήθελαν να έχουν κατά την επί- 152 Πρακτικά 1ου Πανελληνίου Συνεδρίου ΠΠΣ Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης σκεψη τους (βοηθοί σε μια δραστηριότητα, οργανωτές δραστηριότητας, ειδικοί για την παρουσίαση ενός θέματος). Ακολουθεί η επίσκεψη μετά από συνεννόηση με την εκπαιδευτικό του τμήματος. Οι γονείς έρχονται κυρίως ως οργανωτές δραστηριοτήτων και ειδικοί επί των θεμάτων που επεξεργαζόμαστε. Μετά την επίσκεψη συμπληρώνουν ένα έντυπο στο οποίο περιγράφουν την εμπειρία τους. Ένα πρότζεκτ για το σπίτι: Εμπλέκονται οι γονείς στην ερευνητική διαδικασία με την οργάνωση ενός πρότζεκτ για το σπίτι. Για παράδειγμα, στα πλαίσια της καλοκαιρινής γιορτής με θέμα «παράξενες γλάστρες» η οποία είχε φιλανθρωπικό χαρακτήρα, οι γονείς καλούνται μαζί με τα παιδιά τους: Να διερευνήσουν και να επιλέξουν αντικείμενα πρωτότυπα και κατάλληλα για γλάστρες. Να διερευνήσουν και να επιλέξουν φυτό ανάλογο του αντικειμένου. Να το φυτέψουν. Να παρατηρήσουν και να καταγράψουν την εξέλιξη του με διάφορους τρόπους (φωτογραφία, γραφή, ζωγραφική). Να γράψουν οδηγίες περιποίησης του φυτού. Να το εκθέσουν. Κατασκευές με τους γονείς: Κατά την προσέγγιση της ενότητας «Προστασία των ζώων από το κρύο»: ενημερώνονται οι γονείς για τις ταΐστρες που κατασκευάσαμε στο σχολείο και ζητείται να μας προτείνουν άλλους τρόπους κατασκευής. «Τα λόγια του παιδιού» βιβλίο καταγραφής των λόγων του παιδιού: Ενθαρρύνονται οι γονείς να καταγράφουν τα λόγια των παιδιών τους σε ένα έντυπο, σε διάφορες στιγμές από τη ζωή τους, με στόχους: να τα γνωρίσουν καλύτερα, να συμβάλλουν στη μάθησή τους με τον πιο κατάλληλο τρόπο. Έρευνα στο σπίτι: Κατά την προσέγγιση της έννοιας των σχημάτων στα Μαθηματικά ζητείται από τους γονείς να αναζητήσουν στο σπίτι τους και να καταγράψουν μαζί με τα παιδιά αντικείμενα που τους θυμίζουν γεωμετρικά στερεά. Δίνονται: ενημερωτικό φυλλάδιο για τους τρόπους καταγραφής, φυλλάδιο καταγραφής. «Το άδειο βιβλίο» βιβλίο για τη συγγραφή ιστορίας στο σπίτι: Πως μπορεί ένα άδειο βιβλίο να μετατραπεί σε ένα βιβλίο με ιστορίες; Οι γονείς ως γραφείς προτείνουν στα παιδιά τους να φτιάξουν ιστορίες: για τους ίδιους, για τις καθημερινές τους ασχολίες. 3.2. «Βιβλία για το σπίτι» Τα βιβλία για το σπίτι ξεκίνησαν σαν βιβλία γνώσεων. Τα βιβλία γνώσεων τα «γράφαμε» μαζί με τα παιδιά στο τέλος της επεξεργασίας ενός θέματος γιατί μας έδιναν τη δυνατότητα: 1. Να ολοκληρώσουμε και να κλείσουμε ένα θέμα αξιοποιώντας τις ενότητες ανάπτυξης του. 2. Να οδηγήσουμε τα παιδιά στον αναστοχασμό και την επισημοποίηση της γνώσης. 3. Να αξιολογήσουμε την επίτευξη των στόχων. 4. Να αξιοποιήσουμε ομαδικές εργασίες (καταγραφή χρώματος ματιών). 5. Να εξοικειώσουμε τα παιδιά με τη διαδικασία δημιουργίας ενός βιβλίου. 6. Να ενθαρρύνουμε τη συνεργασία. Τα βιβλία γνώσεων έγιναν «βιβλία για το σπίτι» γιατί εξυπηρετούσαν τους εξής στόχους: 1. Να ενημερώσουμε τους γονείς για τα θέματα που δουλέψαμε. 2. Να τους εξοικειώσουμε με τις διδακτικές μεθόδους και στρατηγικές που χρησιμοποιούνται στην προσχολική εκπαίδευση μέσα από έμπρακτα παραδείγματα. 3. Να ενθαρρύνουμε τη συζήτηση γονέα/παιδιού. 4. Να τους δώσουμε την ευκαιρία να παίξουν με τα παιδιά τους. Πραγματοποιήθηκαν κάποιες αλλαγές οι οποίες είναι: Τα «Βιβλία γνώσης» περιείχαν: Ομαδικές εργασίες (π.χ. ζωγραφική των οργάνων του σώματος). Εικόνες/φωτογραφίες και σχόλια των παιδιών. Σε αυτά προστέθηκαν: Εισαγωγή – Περιεχόμενα – Παιχνίδια από διάφορες μαθησιακές περιοχές για γονείς και παιδιά – Ένθετο με παιχνίδια – Ενημερωτικό σημείωμα – Φόρμα ανατροφοδότησης. Τα βιβλία τα δανείζονταν τα παιδιά ανά δύο μέρες. Οι τίτλοι των βιβλίων δόθηκαν από τα παιδιά: «Το βιβλίο της τάξης μας», «Σ’ έχω φίλο, σ’ αγαπώ», «Ας γνωριστούμε καλύτερα» (βιβλία γνωριμίας), «Το σώμα μας - Δόντια - Διατροφή», «Το φθινόπωρο», «Τα συναισθήματα», «To Λεξικό του Χειμώνα». Τα βιβλία γνωριμίας, που θα παρουσιαστούν αναλυτικά δημιουργήθηκαν στην αρχή της σχολικής χρονιάς μέσα από τις δραστηριότητες και τα παιχνίδια γνωριμίας των παιδιών μεταξύ τους. Η δομή τους είναι η εξής: Εισαγωγή, που δημιουργήθηκε από τα παιδιά και εξηγεί τι ακριβώς είναι το συγκεκριμένο βιβλίο. Τα ονόματά μας, είναι οι σελίδες που περιέχουν τα Βιβλία για το σπίτι: Μια πρακτική συνεργασίας σχολείου-οικογένειας 153 ονόματα και τις αντίστοιχες φωτογραφίες των παιδιών και λειτουργούν ως πίνακες αναφοράς για πολλά γλωσσικά παιχνίδια που περιέχονται στο βιβλίο. Τα αγαπημένα μας, σελίδες όπου δηλώνονται οι προτιμήσεις των παιδιών με διαφορετικούς τρόπους κάθε φορά όπως, σχολιασμός, περιγραφή, αίνιγμα, παντομίμα κ.ά. Τα παραπάνω θέματα (Τα ονόματά μας, Τα αγαπημένα μας) επεξεργάστηκαν και παρουσιάστηκαν με τους εξής τρόπους: Ομαδικές εργασίες, Φωτογραφίες με δραστηριότητες, Παιχνίδια για γονείς και παιδιά. Στις ομαδικές εργασίες σε μορφή «καταγραφή σε πίνακα» δηλώνονται «Το αγαπημένο χρώμα, Το αγαπημένο ζώο, Η αγαπημένη εποχή κ.ά. Στις Φωτογραφίες με Δραστηριότητες που εξυπηρετούν τον στόχο της ενημέρωσης των γονιών για τα θέματα που επεξεργαζόμαστε στην τάξη αλλά και λειτουργούν ως ένα μνημονικό ερέθισμα των παιδιών για συζήτηση στο σπίτι, υπάρχουν φωτογραφίες από δραστηριότητες στην τάξη, όπως, «Το αγαπημένο μου βιβλίο» όπου τα παιδιά φωτογραφίζονται καθώς κρατούν και αφηγούνται το αγαπημένο τους βιβλίο. Τα λόγια τους καταγράφονται από την νηπιαγωγό και επικολλούνται στη συγκεκριμένη σελίδα. Στα Παιχνίδια για γονείς και παιδιά υπάρχουν προτάσεις επεξεργασίας ενός θέματος –Η γνωριμία των παιδιών μεταξύ τους– που ως στόχο έχουν την εμπλοκή των γονιών στη μάθηση των παιδιών καθώς και την εξοικείωσή τους με διδακτικές μεθόδους και στρατηγικές που χρησιμοποιούνται στην προσχολική εκπαίδευση μέσα από έμπρακτα παραδείγματα. Ένα γλωσσικό παιχνίδι με το αρχικό των ονομάτων των παιδιών, ένα ντόμινο ονομάτων, ένα ποίημα δίστιχο για τα ονόματα με ομοιοκαταληξία, ένα παιχνίδι με τις συλλαβές των ονομάτων, ένα αίνιγμα με την αγαπημένη εποχή και την σωστή απάντηση κρυμμένη, ένα παζλ με την φωτογραφία από το αγαπημένο άθλημα, ένα παιχνίδι ερωτήσεων με ζάρι, πιόνια, κάρτες. Τα βιβλία συνοδεύονταν με ένα ένθετο με παιχνιδοσελίδες, ένα ενημερωτικό φυλλάδιο και μία φόρμα αναστοχασμού. Στη φόρμα αναστοχασμού οι γονείς διατύπωναν τα σχόλια τους από τη συγκεκριμένη εμπειρία. Κάποιες από τις απόψεις των γονέων για τα «βιβλία για το σπίτι» είναι: Για το περιεχόμενο και τις μεθόδους διδασκαλίας: «είναι εντυπωσιακή η ομαδική δουλειά και η συνεργασία», «μέσα από το βιβλίο γνωρίσαμε κι εμείς τι διδάχτηκαν και τι έμαθαν τα παιδιά», «μέσα από το παιχνίδι, την εξερεύνηση και τα ζωντανά παραδείγματα τα παιδιά μπόρεσαν να κατανοήσουν με εύκολο τρόπο δύσκολες έννοιες», «το βιβλίο μας έδωσε πολλές ιδέες για δραστηριότητες στο σπίτι», «με ένα πολύ απλό τρόπο και μέσα από εικόνες και ζωγραφιές, μπορώ να εξηγήσω στο παιδί μου όλα τα πράγματα και τις καταστάσεις της καθημερινής ζωής». Για το παιδί τους επισημαίνουν: «ο ενθουσιασμός του παιδιού ήταν μεγάλος καθώς μοιράστηκε μαζί μας στιγμές από το σχολείο», «έδειχνε πολύ ικανοποιημένος όταν μας παρουσίαζε το βιβλίο, ήταν σίγουρος, δεν χρειαζόταν επιβεβαίωση», «γνώρισα τους φίλους του − συμπάθειες, αντιπάθειες», «είδα τη δουλειά που κάνει το παιδί μου στην τάξη», «ενώ το παιδί μου δεν μιλάει καθημερινά για το τι κάνει στο σχολείο και τι της αρέσει είδα να χαίρεται πραγματικά περιγράφοντας κάθε δραστηριότητα που απεικονίζονταν στις σελίδες του βιβλίου». Για την εμπειρία της οικογένειας από το «ξεφύλλισμα» του βιβλίου αναφέρουν: «περάσαμε ένα πολύ όμορφο απόγευμα παίζοντας και διαβάζοντας το βιβλίο που δημιούργησε η τάξη σας», «μας απασχόλησε οικογενειακώς μεγάλο χρόνο του απογεύματός μας. Ήταν πολύ ευχάριστη και δημιουργική δραστηριότητα», «μας διασκέδασε όλους πολύ και η ικανοποίηση του Κ. ήταν μεγάλη γιατί μοιράστηκε μαζί μας όμορφες στιγμές από το σχολείο», «νιώθουμε ευτυχισμένοι γνωρίζοντας ότι περνάει δημιουργικά και χαρούμενα το χρόνο που λείπει από το σπίτι». Για τα βιβλία αναφέρουν: «Όλο το βιβλίο είναι εκπληκτική ομαδική δουλειά», «Κάθε σελίδα έχοντας το δικό της στόχο και σκοπό είναι άρτια δομημένη και προσεγμένη», «Πλούσιο περιεχόμενο, ισορροπημένος συνδυασμός γνώσεων, παιχνιδιού, συνεργασίας, δημιουργίας», «Μου άρεσε το παιχνίδι στο τέλος του βιβλίου το οποίο δείχνει την εμπέδωση των γνώσεων με παιγνιώδη τρόπο». 154 Πρακτικά 1ου Πανελληνίου Συνεδρίου ΠΠΣ Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης 4. Συμπεράσματα 4.1. Αξιολογώντας τους διάφορους τρόπους εμπλοκής των γονέων στη μάθηση των παιδιών τους Μέσα από τον πειραματισμό μας με διάφορους τρόπους εμπλοκής των γονέων στη μάθηση των παιδιών διαπιστώσαμε ότι: 1. Οι γονείς εξοικειώθηκαν με τις στρατηγικές μάθησης των παιδιών προσχολικής ηλικίας και ενεπλάκησαν ενεργά στη μάθηση των ίδιων των παιδιών τους. 2. Ενημερώθηκαν για το περιεχόμενο του προγράμματος και συμμετείχαν και οι ίδιοι σε διάφορες δράσεις. 3. Απέκτησαν σημαντικές πληροφορίες από τα ίδια τα παιδιά για τη ζωή τους στο σχολείο. 4. Γνώρισαν τα παιδιά τους καλύτερα. 5. Διασκέδασαν και έπαιξαν μαζί τους. Τα παιδιά μοιράστηκαν με τους γονείς τους γνώσεις, εμπειρίες και συναισθήματα. Αισθάνθηκαν μεγαλύτερη σιγουριά και αυτοπεποίθηση. Ένιωσαν τους δύο κόσμους τους –σχολείο και σπίτι– να ενώνονται. Και αξιολογώντας συνοπτικά, διαπιστώσαμε ότι: Άνοιξαν τα «όρια» του σχολείου αλλά και τα δικά μας. Οι γονείς έγιναν συνεργάτες μας. Διαπιστώσαμε το όφελος στα παιδιά. Θα τα ξαναεφαρμόζαμε όλα και θα δημιουργούσαμε «ανοιχτά βιβλία για το σπίτι», στην ολοκλήρωση των οποίων θα συμμετείχαν και οι γονείς με τα παιδιά με δικές τους προτάσεις. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστώ θερμά τις συναδέλφισσές μου Χριστοδούλου Ιφιγένεια και Παπαδοπούλου Μαρία για τη συνεργασία τους. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Epstein, J. L. and Sanders, M. G. (2006). «Prospects for Change: Preparing Educators for School, Family, and Community Partnerships», Peabody Journal of Education 81(2), pp. 81-120. Πρόγραμμα Σπουδών Νηπιαγωγείου (2011). Νέο Σχολείο, Νέο Πρόγραμμα Σπουδών, Οριζόντια Πράξη ΜIS: 295450. Σακελλαρίου, Μ. (2006). «Η συνεργασία οικογένειας, σχολείου, κοινωνίας στα πλαίσια της προσχολικής αγωγής και εκπαίδευσης», Παιδαγωγική Θεωρία και Πράξη, τεύχος 1. Σταυροπούλου, Α. (2012). Η συνεργασία οικογένειας-εκπαιδευτικών: Πως νοηματοδοτεί κάθε πλευρά την έννοια της συνεργασίας. Ερευνητική εργασία: Πανεπιστήμιο Πατρών, από τη διεύθυνση: http://nemertes.lis.upatras.gr/jspui/bitstream/10889/5792/1/%CE%94%CE%99%CE%A0%CE% 9B%CE%A9%CE%9C%CE%91%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%97%20.pdf.