ÓÅÐÔÅÌÂÑÉÏÓ 2011
ÔÅÕ×ÏÓ 44
Ëõ÷íÜñé
ôñéìçíéáßá Ýêäïóç ëüãïõ & ôÝ÷íçò ôïõ Éùíéêïý ÓõíäÝóìïõ
Ëõ÷íÜñé
ôñéìçíéáßá Ýêäïóç
ëüãïõ & ôÝ÷íçò ôïõ
Éùíéêïý ÓõíäÝóìïõ
ÊÙÄÉÊÏÓ: 5975
Ôóïõñïõêôóüãëïõ 1
& Ëåùö. Çñáêëåßïõ 251
Ô.Ê. 142 31 - ÍÝá Éùíßá
ÔÇË. / FAX: 210 27.75.916
e-mail:
info@ionikos-syndesmos.gr
ÌÝóá óôï ãåíéêü ïñõìáãäü, åìåßò óõíå÷ßæïõìå ðñïóðáèþíôáò íá êñáôÜìå ôç äÜäá ôïõ ðïëéôéóìïý áíáììÝíç. ÄïõëÝøáìå êé åôïéìÜóáìå ãéá ôá ìÝëç êáé ôïõò ößëïõò ôïõ éóôïñéêïý
Óõëëüãïõ ìáò åíäéáöÝñïõóåò åêäçëþóåéò, Ý÷ïíôáò ðÜíôá
êýñéï ìÝëçìÜ ìáò ôçí ðïéüôçôá.
Ößëïé ìáò, êáëü öèéíüðùñï êé üðùò Ýëåãáí ïé áñ÷áßïé ìáò,
íá Ý÷åôå èÜññïò êé üðùò ëÝìå åìåßò íá Ý÷åôå äýíáìç êáé
êïõñÜãéï ãéá áíôßóôáóç.
Ôï Äéïéêçôéêü Óõìâïýëéï
Äéáäéêôõáêüò Ôüðïò:
www.ionikos-syndesmos.gr
ÉÄÉÏÊÔÇÔÇÓ:
"Éùíéêüò Óýíäåóìïò"
ÅÊÄÏÔÇÓ - ÄÉÅÕÈÕÍÔÇÓ:
(Ìå åíôïëÞ Äéïéêçôéêïý Óõìâïõëßïõ)
Êáëëéüðç ÓôåñéÜäïõ
Åîþöõëëï: ÔÜêçò Âßíçò
«Óôç óêéÜ ôçò ôá÷õäñïìéêÞò áôÝëåéáò»
ÓÕÌÂÏÕËÏÓ ÅÊÄÏÓÇÓ
ÄÇÌÏÓÉÏÃÑÁÖÏÓ:
ÃéÜííçò ÂÝëëçò
ÓÕÍÔÁÊÔÉÊÇ ÅÐÉÔÑÏÐÇ:
ÂÜóù Áäáìïðïýëïõ
ÔÜêçò ÊáñáãéÜííçò
ÃéÜííçò Êïíôßôóçò
ÔÜêçò ÊùóôéäÜêçò
ÃéÜííá ÐáëïõìðÜ - Ôæþñôóïõ
Êáëëéüðç ÓôåñéÜäïõ
¼ëãá Öôïýëç
×ñÞóôïò ×áôæçéùÜííïõ
ÓôÝöáíïò ØáñáäÜêïò
ÓÅ ÁÕÔÏ ÔÏ ÔÅÕ×ÏÓ
ÓÕÍÅÑÃÁÓÔÇÊÁÍ:
ÃéÜííçò ÂÝëëçò
ÖñáíôæÝóêá
Âïõäïýñïãëïõ - ËÜíãêåíöá
Íßêïò ÂïõëãáñÝëçò
ÅëÝíç Êáñáóáââßäïõ
Ãéþñãïò ÊáôóÝëçò
Ãéþñãïò ÊùíóôÜíôæïò
ÓôÝëëá Ìïõæáêéþôïõ
ËÜæáñïò ÍéêïëáÀäçò
×Üñçò ÓáðïõíôæÜêçò
ÊÁËËÉÔÅ×ÍÉÊÇ ÅÐÉÌÅËÅÉÁ:
Ãéáííçò Â. ÂÝëëçò
ÃÑÁÖÉÓÔÉÊÇ
ÅÐÉÌÅËÅÉÁ - ÅÊÔÕÐÙÓÇ:
ÅËÅÍÇ ÂÅËËÇ
ÊÕÐÑÏÕ 2, ÍÅÁ ÉÙÍÉÁ
Ôçë.: 210.21.33.340
email: elenivelli@gmail.com
Ôï "Ëõ÷íÜñé" äåí öÝñåé êáìßá
åõèýíç ãéá åíõðüãñáöá Üñèñá
& îÝíåò äçìïóéåýóåéò.
2
ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ
Ðïßçìá ôïõ ÁëÝîáíäñïõ ÐáðáäéáìÜíôç
Ï Åëëçíéêüò Ðïéçôéêüò Ëüãïò áðü ôéò áðáñ÷Ýò ôïõ Ýùò óÞìåñá
óåë. 3
óåë. 4-7
Ïé èñÞíïé ãéá ôçí ¢ëùóç ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò (ìÝñïò äåýôåñï:
ÐáëáéïôÝñá ôñáãïýäéá ìå ðñïóèÞêåò ãéá ôçí ¢ëùóç)
Ãéá ôïí ÈáíÜóç ÂÝããï
¸öõãå ï "áóðñüìáõñïò" öùôïãñÜöïò Êþóôáò ÌðáëÜöáò
Ï Ïõþëô Íôßóíåú óôçí äåêáåôßá ôïõ '60
óåë. 8-9
óåë. 10-11
óåë. 12
óåë. 13-14
Ðñïóåããßæïíôáò ôçí ÔÝ÷íç óÞìåñá
ìÝóá áðü ôçí ïðôéêÞ ôçò êáèçìåñéíüôçôÜò ìáò
óåë. 15-17
"ÏëëáíäéêÞ çèïãñáößá: üôáí ôï çèéêïðëáóôéêü ïéêïäüìçìá êáôáññÝåé" óåë. 18-19
Ç ÌéêñáóéáôéêÞ êáôáóôñïöÞ êé ï îåñéæùìüò
óôïí Åëëçíéêü êéíçìáôïãñÜöï
óåë. 20-22
Ðáéäß êáé âéâëßï óôçí åðï÷Þ ôçò åéêüíáò
óåë. 23-24
ÎåêéíÞóáìå ìå ðëÜêá êáé êïíôýëé
óåë. 25-26
ÉóðÜñôá: Ôï óðßôé ôïõ ðáððïý
óåë. 27-28
Óêßôóï ôïõ Íßêïõ ÂïõëãáñÝëç
óåë. 29
Êüâåôáé ç ôá÷õäñïìéêÞ áôÝëåéá ãéá üëá ôá óõëëïãéêÜ Ýíôõðá
óåë. 30
Áðïäï÷Þ áããëüöùíùí âéâëßùí
óåë. 30
ÅÍÔÏÓ: Óõããñáöåßò óôçí ïèüíç
óåë. 31
Ïðéóèüöõëëï: ¸ñãï ôçò ÌáñéÜíèçò Êïõìáñéáíïý
óåë. 32
ÓÔÇÍ ÐÁÍÁÃÉÔÓÁ ÓÔÏ ÐÕÑÃÉ
×áßñåô' ï Éùáêåßì êé ç ¢ííá,
ðïõ ãÝííçóáí ÷áñéôùìÝíç êüñç
óôçí Ðáíáãßôóá óôï Ðõñãß!
×áßñåôáé üëç ç Ýñçìç áêñïãéáëéÜ
êé ï âñÜ÷ïò êé ï ãêñåìüò áíôßêñõ ôïõ ðåëÜãïõò,
ðïõ ôïí ÷ôõðïýí Üãñéá ôá êýìáôá,
÷áßñåôáé áð' ôçí åêêëçóßôóá,
ðïý ìïó÷ïâïëÜ ðÜíù óôç ñÜ÷ç.
×áßñåôáé ô' Üãñéï äÝíôñï, ðïý ãÝñíåé
ôï ìéóü áðÜíù óôï âñÜ÷ï, ôï ìéóü óôï ãêñåìü÷áßñåô' ï âïóêüò ðïõ öõóÜ ôïí áõëü ôïõ,
÷áßñåô' Þ ãßäá ôïõ ðïý ôñÝ÷åé óôá âñÜ÷éá,
÷áßñåôáé ôï åñßöéï, ðïý ðçäÜ ÷áñìüóõíá.
Êé ç ðëÜóç üëç áíáãáëëéÜæåé
êáé ôï öèéíüðùñï îáíáíéþíåé Þ ãçò,
óá óåìíÞ êüñç, ðïõ ðåñßìåíå ÷ñüíéá
ôïí áññáâùíéáóôéêü ôçò áð' ôá îÝíá
êáé ôÝëïò ôïí áðüëáøå ðñéí åßíáé ðïëý áñãÜ.
êáé óáí ôç óôåßñá ãõíáßêá, ðïý ãÝííçóå èåüðáéäï
êé åõöñÜíèç óôá ãåñÜìáôá ôçò!
Äïò ìïõ êé Ýìåíá Üíåóç, ÐáíáãéÜ ìïõ,
ðñéí í' áðÝëèù êáé ðëÝïí äåí èá õðÜñ÷ù.
ÁëÝîáíäñïò ÐáðáäéáìÜíôçò
3
Êþóôáò ÊáñõùôÜêçò: 1896 - 1928.
ôï ðáñüí óçìåßùìÜ ìáò åêðëçñþíïõìå ôçí õðüó÷åóÞ ìáò íá áíáöåñèïýìå
îå÷ùñéóôÜ óôïí ðïéçôÞ áõôüí.
ÁíÞêåé êáé ï ÊáñõùôÜêçò óôçí ïìÜäá ôùí ðïéçôþí ðïõ ðñïçãÞèçêáí ôçò
ðåñßöçìçò ðïéçôéêÞò ãåíéÜò ôïõ '30. ¼ìùò ç öùíÞ ôïõ Ý÷åé óöñáãéóèåß ì' Ýíá áðüëõôá îå÷ùñéóôü êáé ðñïóùðéêü ýöïò, þóôå ðñÝðåé íïìßæïõìå, íá äéá÷ùñéóèåß áð'
ôïõò õðüëïéðïõò.
ÃñÜöïíôáò ïé ðïéçôÝò áõôïß ìéá ðïßçóç ðïõ Ý÷åé ùò êïéíÜ ìåôáîý Üëëùí óôïé÷åßá ôçí áðïìÜêñõíóç ãéá ðáñÜäåéãìá áðü ôïí ãåìÜôï ðÜèïò ëüãï ôïõ ÐáëáìÜ
êáé ôïõò ìåãÜëïõò ïñáìáôéóìïýò, áöÞíïíôáé óôïõò åëÜóóïíåò -üðùò åßðáìåôüíïõò, óôá áäéÝîïäá ôçò ðñïóùðéêÞò ýðáñîçò, åðçñåáóìÝíïé áðü ôá îÝíá ðïéçôéêÜ êéíÞìáôá êáé éäßùò ôïõò ÃÜëëïõò óõìâïëéóôÝò. Óôçí ðïßçóÞ ôïõò åéóñÝïõí ðïëëÜ "áóôéêÜ" óôïé÷åßá êáé åéêüíåò áðáéóéïäïîßáò êáé ìéáò øõ÷ïöèüñïõ áôïìéêÞò
åíáó÷üëçóçò.
Êýñéïò åêðñüóùðïò êáé óçìáíôéêüôåñïò êáôÜ ôç ãíþìç ìáò, áõôïý ôïõ ðïéçôéêïý êëßìáôïò, ï Êþóôáò ÊáñõùôÜêçò. Ç äñáìáôéêÞ áõôï÷åéñßá ôïõ óôçí ÐñÝâåæá, üðïõ õðçñåôïýóå ùò äçìüóéïò õðÜëëçëïò, åðéóöñÜãéóå Üëëùóôå ôï áäéÝîïäï
ôçò ðñïóùðéêÞò ôïõ ýðáñîçò ãéá íá åðéâåâáéùèåß Üëëç ìéá öïñÜ ç ãíùóôÞ áëÞèåéá, üôé ç æùÞ êáé ôï Ýñãï ôïõ ðïéçôÞ åßíáé áëëçëÝíäåôá.
ÃåííÞèçêå óôçí Ôñßðïëç óôéò 30 Ïêôùâñßïõ ôïõ 1896, áëëÜ äåí Ýæçóå åêåß,
ëüãù ôùí õðçñåóéáêþí ìåôáêéíÞóåùí ôïõ ðáôÝñá ôïõ.
Ôï 1917 ðÞñå ôï ðôõ÷ßï ôçò ÍïìéêÞò áðü ôï ÐáíåðéóôÞìéï Áèçíþí êáé
ðñïóðÜèçóå íá áóêÞóåé ôï åðÜããåëìá ôïõ äéêçãüñïõ. Ç Ýëëåéøç ðåëáôåßáò üìùò
ôïí Ýóðñùîå óôï äéïñéóìü ôïõ ùò äçìïóßïõ õðáëëÞëïõ.
Ïé áëëåðÜëëçëåò áðïóðÜóåéò êáé ìåôáèÝóåéò, ôá ôáîßäéá óôï åîùôåñéêü, ïé
óõêïöáíôßåò êáé ïé Üäéêåò äéþîåéò áðü ôïõò áíùôÝñïõò ôïõ, áëëÜ êé ç áññþóôéá
ôïõ ìå ôï åðéóôçìïíéêü üíïìá "ù÷ñÜ óðåéñï÷áßôç", ðïõ åßíáé èÝìá êáé ôßôëïò ãíùóôïý ðïéÞìáôüò ôïõ, Ýäùóáí áõôÞ ôçí éäéüôõðç, ãïçôåõôéêÞ ðïßçóç, ðïõ óýìöùíá
ìå ôçí êñéôéêÞ ôçò ëïãïôå÷íßáò áðïôÝëåóå ïäçãü êáé Ýìðíåõóç ãéá ðïëëïýò áðü
ôïõò åêðñïóþðïõò ôçò íåùôåñéêÞò åëëçíéêÞò ðïßçóçò.
Ï Âáóßëçò ÓôåñéÜäçò ãéá ðáñÜäåéãìá, Ýíáò áðü ôïõò ðõñÞíåò ùò ãíùóôüí, ôçò
óçìáíôéêÞò ðïéçôéêÞò ãåíéÜò ôïõ '70, ðáñ' üëï ðïõ ìáò äçëþíåé
"...¹ áðü äù ìÝ÷ñé ôçí ÐñÝâåæá îåìðåñäåýïíôáò ãéá ðÜíôá ìå ôïõò ÊáñõùôÜêçäåò êáé ôïõ ÊïñíÜñïõò" ôéìÜåé éäéáßôåñá ôçí åëëçíéêÞ ðïéçôéêÞ ðáñÜäïóç êáé
äçìéïõñãüò êáé ï ßäéïò åíüò åíôåëþò éäéüôõðïõ óçìáíôéêïý íåùôåñéêïý ðïéçôéêïý
Ýñãïõ, öÝñíåé óôï íïõ ôï óõíåéñìü ì' áõôü ðïõ Ý÷åé ãñáöåß ãéá ôçí ðïßçóÞ ôïõ áðü
ôïí ðïéçôÞ êáé êñéôéêü ÃéÜííç ÄÜëëá, üôáí åêäüèçêå ç ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ ôïõ Â.
ÓôåñéÜäç "ÔÏ ÉÄÉÙÔÉÊÏ ÁÅÑÏÐËÁÍÏ". ¼ëá áõôÜ, ãñÜöåé ï ÃéÜííçò ÄÜëëáò,
ìáò èõìßæïõí ôç "âáèéÜ ëýðç óôï óþìá" êáé ôï "ôï ôåññáßí ôïõ Ðáñáäåßóïõ" ôïí
Êëáõóßãåëù ôïõ ÊáñõùôÜêç, áðïäåéêíýïíôáò ðåñßôñáíá üôé ç ðïßçóç ôïõ áõôü÷åéñá ôçò ÐñÝâåæáò åðçñåáóìÝíç áðü ôïõò Paul Verlaine, Jean Moreas, Francois
Villon, Carles Baudelaire ê.ë.ð., ôïõò Ý÷åé ìåôáöñÜóåé Üëëùóôå, åßíáé íåùôåñéêÞ
ãéá ôçí åðï÷Þ ôçò, êáôáóôáëáãìÝíç ì' Ýíá ôåëåßùò ðñïóùðéêü ýöïò.
Áò ôçí áöÞóïõìå üìùò íá ìáò ìéëÞóåé ç ßäéá, îåêéíþíôáò áðü ôá ðïéÞìáôá óôá
ïðïßá ðåñéÝ÷ïíôáé ïé óôß÷ïé ðïõ áíáöÝñáìå áíùôÝñù:
Áðü ôçí ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ "ÅËÅÃÅÉÁ ÊÁÉ ÓÁÔÉÑÅÓ"
Óá íá ìçí Þñèáìå ðïôÝ ó' áýôç ôç ãç,
óá íá ìÝíïõìå áêüìç óôçí áíõðáñîßá.
ÓêïôÜäé ãýñù äß÷ùò ìéÜ ìáñìáñõãÞ.
¢íèñùðïé óôùí Üëëùí ìüíï ôç öáíôáóßá.
Áðü ÷áñôß ðëáóìÝíá êé áðü äéóôáãìü
áíäñåßêåëá, óôçò Ìïßñáò ôá äýï ôõöëÜ ÷Ýñéá,
÷ïñåýïõìå, äå÷üìáóôå ôïí åìðáéãìü,
Ó
Ï Åëëçíéêüò
Ðïéçôéêüò Ëüãïò
áðü ôéò áðáñ÷Ýò
ôïõ Ýùò óÞìåñá
Ç ðïßçóç êáé
ïé óçìáíôéêüôåñïé
åêðñüóùðïß ôçò
ðñéí áð' ôç ÃåíéÜ
ôïõ 1930
ÌÝñïò Ôñßôï
(óõíÝ÷åéá)
Ôçò
Êáëëéüðçò ÓôåñéÜäïõ
4
Üôïíá êïéôþíôáò, ðáèçôéêÜ, ô' áóôÝñéá.
ÌáêñéíÞ ÷þñá åßíáé ãéá ìáò êÜèå ÷áñÜ,
ç åëðßäá êé ç íåüôçò Ýííïéá áöçñçìÝíç.
¢ëëïò äåí îÝñåé üôé âñéóêüìáóôå, ðáñÜ
üðïéïò ðáôÜåé åðÜíù ìáò êáèþò äéáâáßíåé.
- þ, êùìùäßá! - ôï èÜìðùìá, ô' üíåéñï, ôçí á÷ëý.
ÐÝñáóáí ôüóá ÷ñüíéá, ðÝñáóå ü êáéñüò.
Ù! êé áí äåí Þôáí Þ âáèéÜ ëýðç óôï óþìá,
þ! - êé áí äåí Þôáí óôçí øõ÷Þ ü ðñáãìáôéêüò
ðüíïò ìáò, ãéá íá ëÝåé üôé õðÜñ÷ïõìå áêüìá...
Áðü ôçí ßäéá ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ åßíáé êáé ôá åîÞò ðïéÞìáôá.
Ôï äåýôåñï ðïßçìá ãñÜöôçêå ôïõò ìÞíåò Áðñßëéï - ÌÜéï
ôïõ 1928, ëßãï äçëáäÞ ðñéí áðü ôï èÜíáôü ôïõ êáé åßíáé ôï
ôåëåõôáßï ðïßçìá ôçò óõëëïãÞò ìå ôßôëï "ÓÁÔÉÑÅÓ".
ÁëëÜ åêåß êÜôïõ ôß íá ðïýìå, ðïý íá ðÜìå;
ÁíáãêáóôéêÜ Ýíáò ôïí Üëëï èá êïéôÜìå,
ìå êïììÝíá ôá ÷Ýñéá óôïõò áãêþíåò,
áóÜëåõôïé óáí ðñüóùðá óå åéêüíåò.
Áí Ýñèç êáíåßò ôçí ðëÜêá ìáò íá ÷ôõðÞóç,
èá öáíôÜæåôáé ðþò Ý÷ïõìå æÞóåé.
Áí ðÜñåé Ýíá ôñéáíôÜöõëëï Þ áößóç ÷Üìïõ,
ôï ôñéáíôÜöõëëï èÜíáé ôçò Üììïõ.
...Êé Þôáí ùñáßá ùò óýíïëï Þ áãïñáóìÝíç ößëç,
óôï äåßëé áõôü ôïõ ìáêñéíïý ðÝñá ÷åéìþíïò, üôáí,
ãåëþíôáò áéíéãìáôéêÜ, ìÜò Ýäéíå ôá ÷åßëç
êé Ýâëåðå ôï åíäå÷üìåíï, ôçí Üâõóóï ðïý åñ÷üôáí.
ÏËÏÉ ÌÁÆÉ...
¼ëïé ìáæß êéíïýìå, óõñöåôüò,
ãõñåýïíôáò ïìïéïêáôáëçîßá.
ÌéÜ ôüóï åõãåíéêéÜ öéëïäïîßá
Ýãéíå ôçò æùÞò ìáò ü óêïðüò.
ÁëëÜæïõìå ìå Þ÷ïõò êáé óõëëáâÝò
ôá áéóèÞìáôá óôç ÷Üñôéíç êáñäéÜ ìáò,
äçìïóéåýïõìå ôá ðïéÞìáôá ìáò,
ãéá íá ôéôïëïöïñïýìåèá ðïéçôÝò.
ÁöÞíïõìå óôï áãÝñé ôá ìáëëéÜ
êáé ôç ãñáâÜôá ìáò. Ðáßñíïõìå ðüæá.
Áíõðüöïñç íïìßæïõìå ðñüæá
ôùí êáëþí áíèñþðùí ôç óõíôñïöéÜ.
Ìüíï ãéá ìáò õðÜñ÷ïõí ôïõ Èåïý
Êé áí ðïôÝ óôá íý÷éá ìáò áíáóçêùèïýìå,
ôéò âßëëåò ôïõ Posillipo èá éäïýìå.
Êýñéå, Êýñéå, êáé ôï ôåññáßí ôïõ Ðáñáäåßóïõ,
ïðïý èá ðáßæïõí crieket ïé ïðáäïß óïõ.
ÐïéÞìáôá óõíåðÞ ìå ôï ðñïóùðéêü ôïõ âßùìá êáé ôçí
áôïìéêÞ ôïõ ðåñéðÝôåéá ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé åßíáé áõôÜ
ðïõ áêïëïõèïýí:
Áðü ôçí ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ "ÓÁÔÉÑÅÓ" åðßóçò.
Ù×ÑÁ ÓÐÅÉÑÏ×ÁÉÔÇ
¹ôáí ùñáßá ùò óýíïëï ôá åðéóôçìïíéêÜ
âéâëßá, ïé áéìáôü÷ñùìåò åéêüíåò ôïõò, Þ ößëç
ðïý áìößâïëá êïéôÜæïíôáò åãÝëá ìõóôéêÜ,
ùñáßï êé ü,ôé ìáò Ýäéíáí ôá öåõãáëÝá ôçò ÷åßëç...
ôá ðëÜóìáôá êáé, âÝâáéá, üëç Þ öýóéò.
Óôç Ãç ãéá íá óôÝëíïõìå áíôáðïêñßóåéò,
áíåâÞêáìå óô' Üóôñá ô' ïõñáíïý.
Êé áí ðåéíáëÝïé ãõñíÜìå ïëçìåñßò,
êé áí îåíõ÷ôïýìå êÜôïõ áð' ôá ãåöýñéá,
åðÝóáìå èýìáôá åîéëáóôÞñéá
ôïõ "ðåñéâÜëëïíôïò", ôçò "åðï÷Þò".
ÄÇÌÏÓÉÏÉ ÕÐÁËËÇËÏÉ
Ïé õðÜëëçëïé üëïé ëéþíïõí êáé ôåëåéþíïõí
óáí óôÞëåò äýï äýï ìåò óôá ãñáöåßá.
(Çëåêôñïëüãïé èá 'íáé ç Ðïëéôåßá
êé ï ÈÜíáôïò, ðïý ôïõò áíáíåþíïõí).
Ôï ìÝôùðï ìáò Ýêñïõóå ôüóï áðáëÜ, ìå ôüóç
åðéìïíÞ, ðïý áíïßîáìå ãéá íá ìðåé óáí êõñßá
Þ ÔñÝëá óôï êåöÜëé ìáò, Ýðåéôá íá êëåéäþóåé.
Ôþñá Þ æùÞ ìáò ãßíåôáé îÝíç, ðáëéÜ éóôïñßá.
Ôï ëïãéêü, ôá áéóèÞìáôá ìÜò åßíáé ðïëõôÝëåéá,
âÜñïò, êáé ôá ÷áñßæïõìå ôïõ êÜèå óõíåôïý.
Êñáôïýìå ôçí ðáñüñìçóç, ôá ðáéäéêÜ ìáò ãÝëéá,
ôï Ýíóôéêôï í' áöçãïýìåèá óôï ÷Ýñé ôïõ Èåïý.
ÌéÜ êùìùäßá Þ ðëÜóç Ôïõ óáí åßíáé öñéêáëÝá,
Åêåßíïò, ðïý Ý÷åé ðÜíôïôå ôçí ðñüèåóç êáëÞ,
åõäüêçóå óôá ìÜôéá ìáò íá êáôåâÜóåé áõëáßá
ÊÜèïíôáé óôéò êáñÝêëåò, ìïõôæïõñþíïõí
áèþá ëåõêÜ ÷áñôéÜ, ÷ùñßò áéôßá.
"Óõí ôç ðáñïýóç áëëçëïãñáößá
Ý÷ïìåí ôçí ôéìÞ" äéáâåâáéþíïõí.
Êáé ìïíÜ÷á Þ ôéìÞ ôïõò áðïìÝíåé,
üôáí áíçöïñßæïõíå ôïõò äñüìïõò,
ôï âñÜäõ óôéò ï÷ôþ, óáí êïõñíôéóìÝíïé
Ðáßñíïõí êÜóôáíá, óêÝðôïíôáé ôïõò íüìïõò,
óêÝðôïíôáé ôï óõíÜëëáãìá, ôïõò þìïõò
óçêþíïíôáò ïé õðÜëëçëïé ïé êáçìÝíïé.
5
Ï ÌÉ×ÁËÉÏÓ
Ôï Ìé÷áëéü ôïí ðÞñáíå óôñáôéþôç.
ÊáìáñùôÜ îåêßíçóå êé ùñáßá
ìå ôï ÌáñÞ êáé ìå ôïí Ðáíáãéþôç.
Äå ìðüñåóå íá ìÜèåé êáí ôï "åð' þìïõ".
¼ëï åìïõñìïýñéæå: "Êõñ ÄåêáíÝá,
Üóå ìå íá ãõñßóù óôï ÷ùñéü ìïõ".
Ôïí Üëëï ÷ñüíï, óôï íïóïêïìåßï,
áìßëçôïò ôïí ïõñáíü êïéôïýóå.
ÅêÜñöùíå ðÝñá, ó' Ýíá óçìåßï,
ôï âëÝììá ôïõ íïóôáëãéêü êáé ðñÜï,
óá íá ´ëåãå, óá íá ðáñáêáëïýóå:
"ÁöÞóôå ìå óôï óðßôé ìïõ íá ðÜù".
Êé ü Ìé÷áëéüò åðÝèáíå óôñáôéþôçò.
Ôïí îåðñïâüäéóáí êÜôé öáíôÜñïé,
ìáæß ôïõò êé ï ÌáñÞò êé ï Ðáíáãéþôçò.
ÁðÜíù ôïõ óêåðÜóôçêåí ü ëÜêêïò,
ìá ôïõ Üöçóáí áðÝîù ôï ðïäÜñé:
¹ôáí ëßãï ìáêñýò ü öïõêáñÜêïò.
ÉÄÁÍÉÊÏÉ ÁÕÔÏ×ÅÉÑÅÓ
Ãõñßæïõí ôï êëåéäß óôçí ðüñôá, ðáßñíïõí
ôá ðáëéÜ, öõëáãìÝíá ãñÜììáôá ôïõò,
äéáâÜæïõí Þóõ÷á, êé Ýðåéôá óÝñíïõí
ãéá ôåëåõôáßá öïñÜ ôá âÞìáôá ôïõò.
¹ôáí Þ æùÞ ôïõò, ëÝíå, ôñáãùäßá.
ÈåÝ ìïõ, ôï öñé÷ôü ãÝëéï ôùí áíèñþðùí,
ôá äÜêñõá, ï éäñþò, Þ íïóôáëãßá
ôùí ïõñáíþí, ç åñçìßá ôùí ôüðùí.
ÓôÝêïíôáé óôï ðáñÜèõñï, êïéôÜíå
ôá äÝíôñá, ôá ðáéäéÜ, ðÝñá ôç öýóç,
ôïõò ìáñìáñÜäåò ðïý óöõñïêïðÜíå,
ôïí Þëéï ðïý ãéá ðÜíôá èÝëåé äýóåé.
¼ëá ôåëåßùóáí. Ôï óçìåßùìá íá ôï,
óýíôïìï, áðëü, âáèý, êáèþò ôáéñéÜæåé,
áäéáöïñßá, óõã÷þñçóç ãåìÜôï
ãéá êåßíïí ðïý èá êëáßåé êáé èá äéáâÜæåé.
ÂëÝðïõí ôïí êáèñÝðôç, âëÝðïõí ôçí þñá,
ñùôïýí áí åßíáé ôñÝëá ôÜ÷á Þ ëÜèïò,
"üëá ôåëåßùóáí" øéèõñßæïõí "ôþñá",
ðùò è' áíáâÜëïõí âÝâáéïé êáôÜ âÜèïò.
Ï ßäéïò, üðùò ãíùñßæïõìå, äåí áíÝâáëå. Ïé âéïãñÜöïé ôïõ
ìáò ëÝíå üôé üôáí åßäå üôé äåí ìðïñïýóå íá ðíéãåß óôç èÜëáóóá,
áöïý ãíþñéæå íá êïëõìðÜ, êÜôé ðïõ íïìßæù áíáöÝñåé êé ï
6
ßäéïò óå åðéóôïëÞ Þ óçìåßùìÜ ôïõ, åðÝëåîå ùò éäáíéêü ôïí
èÜíáôï ìå áðáã÷ïíéóìü.
¸íá áêüìç ðïßçìá áðü ôç óõëëïãÞ "ÅËÅÃÅÉÁ ÊÁÉ
ÓÁÔÉÑÅÓ"
Ôß íÝïé ðïý öôáóáìåí åäþ, óôï Ýñìï íçóß, óôï ÷åßëïò
ôïõ êüóìïõ, äþèå áð' ô' üíåéñï êáé êåßèå áðü ôç ãç!
¼ôáí áðïìáêñýèçêåí ü ôåëåõôáßïò ìáò ößëïò,
Þñèáìå áãÜëé óÝñíïíôáò ôçí áéùíßá ðëçãÞ.
Ìå ìÜôé âëÝðïõìå áäåéáíü, ìå âÞìá ôóáêéóìÝíï
ôïí ßäéï äñüìï ðáßñíïõìå êáèÝíáò ìïíá÷üò,
íéþèïõìå ô' Üññùóôï êïñìß, ðïý åâÜñõíå, óáí îÝíï,
õðüêùöïò áðü ìáêñéÜ Þ öùíÞ ìáò öôÜíåé á÷üò.
¹ æùÞ äéáâáßíåé, ðÝñá óôïí ïñßæïíôá óåéñÞíá,
ìá èÜíáôï, êáèçìåñíü èÜíáôï êáé ÷ïëÞ
ìüíï, ãéá ìáò ç æùÞ èá öÝñåé, üóï áí ãåëÜ Þ á÷ôßíá
ôïõ Þëéïõ êáé ïé áýñåò ðíÝïõíå. Êé åßìáóôå íÝïé, ðïëý
íÝïé, êáé ìáò Üöçóåí åäþ, ìéÜ íý÷ôá, ó' Ýíá âñÜ÷ï,
ôï ðëïßï ðïý ôþñá ÷Üíåôáé óôïõ áðåßñïõ ôçí êáñäéÜ,
÷Üíåôáé êáé ñùôéüìáóôå ôß íá '÷ïõìå, ôß íá '÷ù,
ðïý óâÞíïõìå üëïé, öåýãïõì' Ýôóé íÝïé, ó÷åäüí ðáéäéÜ!
Äåí ìðïñïýìå âÝâáéá íá ðáñáëåßøïõìå ôï åìâëçìáôéêü
ðïßçìá, ðïõ áêïëïõèåß åðßóçò áðü ôçí ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ
"ÓÁÔÉÑÅÓ"
ÐÑÅÂÅÆÁ
ÈÜíáôïò åßíáé ïé êÜñãåò ðïý ÷ôõðéïýíôáé
óôïõò ìáýñïõò ôïß÷ïõò êáé óôá êåñáìýäéá,
èÜíáôïò ïé ãõíáßêåò, ðïý áãáðéïýíôáé
êáèþò íá êáèáñßæïõíå êñåììýäéá.
ÈÜíáôïò ïé ëåñïß, áóÞìáíôïé äñüìïé
ìå ôá ëáìðñÜ, ìåãÜëá ïíüìáôá ôïõò,
ü åëáéþíáò, ãýñù Þ èÜëáóóá êé áêüìç
ü Þëéïò, èÜíáôïò ìÝóá óôïõò èáíÜôïõò.
ÈÜíáôïò ï áóôõíüìïò ðïý äéðëþíåé
ãéá íá æõãßóç ìéÜ "åëëåéðÞ" ìåñßäá,
èÜíáôïò ôá æïõìðïýëéá óôï ìðáëêüíé,
êé ü äÜóêáëïò ìå ôçí åöçìåñßäá.
ÂÜóéò, ÖñïõñÜ, Åîçêïíôáñ÷ßá ÐñåâÝæçò.
Ôçí ÊõñéáêÞ è' áêïýóïõìå ôç ìðÜíôá.
ÅðÞñá Ýíá âéâëéÜñéï ÔñáðÝæçò,
ðñþôç êáôÜèåóéò äñá÷ìÝò ôñéÜíôá.
Ðåñðáôþíôáò áñãÜ óôçí ðñïêõìáßá,
"ÕðÜñ÷ù;", ëåò, ê' õóôÝñá "äåí õðÜñ÷åéò!"
ÖôÜíåé ôï ðëïßï. ÕøùìÝíç óçìáßá.
ºóùò Ýñ÷åôáé ü Êýñéïò ÍïìÜñ÷çò.
Áí ôïõëÜ÷éóôïí, ìÝóá óôïõò áíèñþðïõò
áõôïýò, Ýíáò åðÝèáéíå áðü áçäßá...
Óéùðçëïß, èëéììÝíïé, ìå óåìíïýò ôñüðïõò,
èá äéáóêåäÜæáìå üëïé óôçí êçäåßá.
ÁëëÜ ðñÝðåé íá åßìáóôå êáé óõíåðåßò ìå ôçí õðüó÷åóÞ
ìáò ãéá ôç äçìïóßåõóç ôïõ ðïéÞìáôïò ðïõ áíáöÝñåôáé óôïí
Ñþìï Öéëýñá, Ýíáí Üëëï óõìðáèÞ ðïéçôÞ "÷áìçëÞò öùíÞò"
óýìöùíá ìå ôïí Ìáíþëç ÁíáãíùóôÜêç. ÓõìðåñéëáìâÜíåôáé
êé áõôü óôç óõëëïãÞ "ÓÁÔÉÑÅÓ"
ÕÐÏÈÇÊÁÉ
¼ôáí ïé Üíèñùðïé èÝëïõí íá ðïíåßò,
ìðïñïýíå ìå ÷ßëéïõò ôñüðïõò.
Ñßîå ôï üðëï êáé óùñéÜóïõ ðñçíÞò,
üôáí áêïýóåéò áíèñþðïõò.
¼ôáí áêïýóåéò ðïäïâïëçôÜ
ëýêùí, ü Èåüò ìáæß óïõ!
Îáðëþóïõ ÷Üìïõ ìå ìÜôéá êëåéóôÜ
êáé êñÜôçóå ôçí ðíïÞ óïõ.
ÊñÜôçóå êÜðïéïí ôüðï ìõóôéêü,
óôïí ðëáôý êüóìï ìéá èÝóç.
¼ôáí ïé Üíèñùðïé èÝëïõí ôï êáêü,
ôïõ äßíïõí üøç í' áñÝóåé.
Ôïõ äßíïõí ëüãéá ÷ñõóÜ, ðïý íéêïýí
ìå ôçí ðåéèþ, ìå ôï øÝìá,
üôáí [ïé] Üíèñùðïé äéáöéëïíéêïýí
ôç óÜñêá óïõ êáé ôï áßìá.
¼ôáí Ý÷åéò ìéá ðáéäéêÞ êáñäéÜ
êáé äåí Ý÷åéò Ýíá ößëï,
ðÞãáéíå âÜëå âÝñá óôá êëáäéÜ,
óôç ìðïõôïíéÝñá óïõ öýëëï.
¢óå ôá ãýíáéá êáé ôï ìáóôñïðü
Ëáü óïõ, Ñþìå Öéëýñá.
Óå âÜñáèñï ðÝöôïíôáò áãñéùðü,
êñÜôçóå óêÞðôñï êáé ëýñá.
Áîßæåé íá ôåëåéþóïõìå ôï óçìåßùìÜ ìáò áõôü ìå ôçí áíáöïñÜ óôç óõíäéêáëéóôéêÞ äñÜóç ôïõ ðïéçôÞ Êþóôá ÊáñõùôÜêç, ç ïðïßá äåí åßíáé ðïëý ãíùóôÞ. Ó' áõôÞ áíáöÝñåôáé ç
ðïéÞôñéá êáé êñéôéêüò ëïãïôå÷íßáò ÄÞìçôñá ÐáõëÜêïõ óôï
âéâëßï ôçò "Êåßìåíá ãéá ôçí Ðïßçóç", óôï ïðïßï óõìðåñéëáìâÜíåôáé êñéôéêü êåßìåíï ãéá ôï âéâëßï ôùí åêäüóåùí "Öéëéðüôçò", ìå ó÷üëéá Ã. Ðáðáêþóôá, "ÁíÜãêç Xñçóôüôçôáò - Ýíá
ëáíèÜíïí êåßìåíï êïéíùíéêÞò ðïëéôéêÞò". Ôï êåßìåíï äçìïóéåýèçêå óôçí åöçìåñßäá "Ç ÅëëçíéêÞ" óôéò 8.2.1928 êáé
Ýöåñå ôçí õðïãñáöÞ Ê. Ã. ÊáñõùôÜêçò, Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò Åíþóåùò Äçìïóßùí ÕðáëëÞëùí. Õðåíèõìßæïõìå üôé ï
Éùíéêüò Óýíäåóìïò ðñáãìáôïðïßçóå ôçí 12/12/2005, óå
óõíåñãáóßá ìå ôï ÅñãáóôÞñéï ÍåùôåñéêÞò ÅëëçíéêÞò Ðïßçóçò Âáóßëçò ÓôåñéÜäçò ìå ìåãÜëç åðéôõ÷ßá, åêäÞëùóç ìå
èÝìá "ÄéáôñÝ÷ïíôáò ôçí åëëçíéêÞ ëïãïôå÷íßá: Áðü ôçí
ðáñÜäïóç óôïí ìïíôåñíéóìü. ÐåñéÞãçóç óôçí ÊáñõùôáêéêÞ
Ðïëéôåßá" ìå ïìéëÞôñéá ôçí åêðáéäåõôéêü êáé êñéôéêü ëïãïôå÷íßáò Áñãõñþ Âåñõêßïõ - ÌðáëíôÜ êáé áðáããåëßåò ðïéçìÜôùí áðü ôïí çèïðïéü Íßêï Ðáíáãéùôïýíç.
Âéâëéïãñáößá.
1. Ëßíïõ Ðïëßôç, ÐïéçôéêÞ Áíèïëïãßá Âéâëßï Ýâäïìï,
ÊáâÜöçò, Óéêåëéáíüò êáé ç Ðïßçóç ùò ôï 1930, ÉáíïõÜñéïò
1965.
2. Âáóßëç ÓôåñéÜäç "ÔÏ ÉÄÉÙÔÉÊÏ ÁÅÑÏÐËÁÍÏ",
ËÙÔÏÓ 1971.
3. ÃéÜííç ÄÜëëá: Êñéôéêü óçìåßùìá ãéá ôçí áíùôÝñù
ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ ôïõ Â. ÓôåñéÜäç. Åöçìåñßäá ÔÏ ÂÇÌÁ,
ÉáíïõÜñéïò 1971.
4. Ê. Ã. ÊáñõùôÜêç, ÐïéÞìáôá ìå åéóáãùãÞ ôçò ¸ëëçò
Áëåîßïõ, åêäüóåéò Ã. Ïéêïíüìïõ, ÁèÞíá 1981.
5. Ìáíþëç ÁíáãíùóôÜêç "Ç ×ÁÌÇËÇ ÖÙÍÇ, Ôá
ëõñéêÜ ìéáò ðåñáóìÝíçò åðï÷Þò óôïõò ðáëéïýò ñõèìïýò, ìéá
ðñïóùðéêÞ áíèïëïãßá". Åêäüóåéò ÍÅÖÅËÇ, ÁèÞíá 1990.
6. Áðüóôïëïõ ÌðåíÜôóç "Ôé íÝïé ðïõ öôÜóáìåí åäþ...",
Êþóôáò ÊáñõùôÜêçò, Áðü ôá ðñþôá ùò ôá ôåëåõôáßá
ðïéÞìáôá. Åêäüóåéò ÌÅÔÁÉ×ÌÉÏ, 2004.
7. Áñãõñþò Âåñõêßïõ - ÌðáëíôÜ "ÐåñéÞãçóç óôçí
ÊáñõùôáêéêÞ Ðïëéôåßá". Ïìéëßá óôçí åêäÞëùóç ôïõ Éùíéêïý
ÓõíäÝóìïõ, ÍÝá Éùíßá ÁôôéêÞò, ÄåêÝìâñéïò ôïõ 2005,
8. ÄÞìçôñáò ÐáõëÜêïõ "Êåßìåíá ãéá ôçí ðïßçóç",
åêäüóåéò ÔõðùèÞôù, ÁèÞíá 2009.
Óôï åðüìåíï: Ç ÃåíéÜ ôïõ ´30, ÌÝñïò Ðñþôï.
Äéáäéêôõáêüò Ôüðïò: www.ionikos-syndesmos.gr
7
Ä
Ïé èñÞíïé ãéá
ôçí ¢ëùóç ôçò
Êùíóôáíôéíïýðïëçò
ÌÝñïò äåýôåñï
ÐáëáéïôÝñá ôñáãïýäéá
ìå ðñïóèÞêåò
ãéá ôçí ¢ëùóç
Ôïõ
Ãéþñãïõ ÊùíóôÜíôæïõ
ÅñåõíçôÞ - Ìïõóéêïëüãïõ
ýï åßíáé êõñßùò ïé ðáëáéüôåñåò ðáñáëïãÝò ðïõ ðñïóáñìüóôçêáí ìå
êÜðïéåò ìåôáôñïðÝò óôïõò óôß÷ïõò ôïõò þóôå íá ãßíïõí ôñáãïýäéá ôçò
¢ëùóçò. H ðñþôç åßíáé ôùí "Tñéþí êáëïãÝñùí. H ðáñáëëáãÞ ôùí "Ôñéþí êáëïãÝñùí" åßíáé ðïëý óõíçèéóìÝíç êáé óõíõöáóìÝíç ìå ôéò äýóêïëåò þñåò ôïõ Eëëçíéóìïý. Óôá ôñáãïýäéá ôçò ¢ëùóçò ôï êáñÜâé áõôü ðáñïõóéÜæåôáé ãéá íá óþóåé
ôá éäåþäç ôïõ Eëëçíéóìïý. Óôá ôñáãïýäéá ôçò EðáíÜóôáóçò ôïõ 1821, ôï ßäéï
ðëïßï, åîïðëéóìÝíï ìå êáíüíéá, ðïëåìÜ ìå åðéôõ÷ßá ôïí êáôáêôçôÞ.
Tñåéò êáëïãÝñïé Kñçôéêïß êáé ôñåéò áð' ô' ¢ãéïí ¼ñïò
êáñÜâéí áñìáôþíïõíå êáé êáëïóõãõñßæïõí.
Óôçí ðñýìíç âÜæïõí ôï Óôáõñü, óôçí ìÝóç ôïí ÐáôñéÜñ÷ç
êáé øÜëëáí ôï ÷åñïõâéêü êáé ô' Üîéïí åóôßí ùò,
öùíÞ áêïýóèç åî' ïõñáíïý êé áð' áñ÷áããÝëïõ óôüìá
Aò ðÜøåé ôï ÷åñïõâéêü êáé ô' Üîéïí åóôßí ùò.
Oé Tïýñêïé ðÞñáí ôç ÓïöéÜ ôï ìÝãá ìïíáóôÞñé.
Ó÷åôéêü åßíáé êáé ôï ôñáãïýäé ôïõ Êõñ ÂïñéÜ óôï ïðïßï óå ìéá ÊñçôéêÞ ðáñáëëáãÞ ôïõ Ýíá êïñÜóé öùíÜæåé ôïí áãáðçìÝíï ôçò, ôïí ïðïßï ìéá öïõñôïýíá äåí
ôïí áöÞíåé íá åðéóôñÝøåé, Ýíá íáõôüðïõëï âëÝðåé ôçí êáôáóôñïöÞ ôçò Kùíóôáíôéíïýðïëçò êáé ðñïâëÝðåé ôñéÞìåñç èåïìçíßá üðùò áêñéâþò êáé ìå ôï èÜíáôï ôïõ
Içóïý óôï Óôáõñü.
AíÝâá, âñå íáõôüðïõëï, áíÝâá óôï êáôÜñôé,
íá éäÞò ôé áÝñáò èá ó'êùèÞ, ôé Üíåìïò èá óýñç.
Ìå ãÝëéá ãÝëéá áíÝâáéíå, êëáßãïíôáò êáôåâáßíåé.
Tß åßäåò, âñå íáõôüðïõëï êáé êëáéò êáé êáôåâáßíåéò;
Eßäá ôçí Ðüëç ðþò ÷áëíÜ, ôá êÜóôñá ôçò ðþò ðÝöôïõí,
È' áêïýçò ôé áÝñáò èá ó'êùèÞ, êáé ôß âïñçÜò èá óýñç,
èá óýñç ôñßá ìåñüíõ÷ôá, ôñåéò ìÝñåò êáé ôñåéò íý÷ôåò,
èá îåñéæþóç äåíäñéêÜ, èá îåðáôþóç óðßôéá.
Ôï äåýôåñï ôñáãïýäé ðïõ óõíáíôÜìå ðïëý óõ÷íÜ ìå óôß÷ïõò ãéá ôçí ¢ëùóç åßíáé
ç ðáñáëëáãÞ ôïõ ÊñéìáôéóìÝíïõ ìå ôçí ïðïßá Ýôóé êé áëëéþò îåêéíïýóå ï Ðáó÷áëéíüò ÷ïñüò óôá ðåñéóóüôåñá åëëçíéêÜ ÷ùñéÜ. ÁõôÞ îåêéíÜåé ìå ôï óôß÷ï ¹ñèå
ËáìðñéÜ êáé Ðáó÷áëéÜ Þ áëëïý ìå ôï:
ÓÞìåñá øÝëíïõí åêêëçóéÝò, êé üëá ôá ìïíáóôÞñéá
øÝëíåé êáé ç AãéÜ ÓïöéÜ, ôï ìÝãá ìïíáóôÞñé
ìå ôåôñáêüóéá óÞìáíôñá êëð.
áð' åäþ êáé ðÝñá Þ óõíå÷ßæåé ìå ôïõò ìåóáéùíéêïýò óôß÷ïõò
ÌÜíá óôïëßæåé ôïí õãéü óôçí åêêëçóéÜ íá ðÜíå êëð
Þ ìåôáôñÝðåôáé óå ôñáãïýäé ôçò ¢ëùóçò üðùò óôï ÊåñáóïõíôÝéêï
ØéëÞ öùíÞ åîÝâãçêå áðü ôá åðïõñÜíåá
AãéÜ Óïößá ðÜñèçêå ó' Aãáñçíïý ôá ÷Ýñéá.
Åäþ èá áíáöåñèïýìå óå ìéá áîÝ÷áóôç óôéãìÞ áðü ôéò åñåõíçôéêÝò áðïóôïëÝò
ðïõ êÜíáìå ìå ôï ×ñõóüóôïìï ÌçôñïðÜíï óôá ÷ùñéÜ ôçò Êáñäßôóáò êáé óõãêåêñéìÝíá óôïí Ðýñãï ôçò Éèþìçò üðïõ Ýíáò õðÝñãçñïò ìáò åßðå üôé èá ìáò ôñáãïõäÞóåé Ýíá ôñáãïýäé ãéá ôçí ¢ëùóç êáé îåêßíçóå ôï ãíùóôü óôïí êïíôï÷ùñéáíü
ôïõ ×ñõóüóôïìï "Ãéå ì' óÞìéñá Ôñßôç ôñéóéííéÜ êé áýñéïõ áëëÜæ' ïõ ÷ñüíïõò" ìå ôï
ïðïßï êÜèå ÷ñüíï îåêéíÜåé ï ÷ïñüò ôçò ÄåõôÝñáò ôïõ ÐÜó÷á. Ï ×ñõóüóôïìïò
÷áìïãÝëáóå åõãåíéêÜ óùðáßíïíôáò, áëëÜ åãþ ñþôçóá ôé ó÷Ýóç Ý÷åé áõôü ôï ôñáãïýäé ìå ôçí ¢ëùóç. ¹ôáí ç óåéñÜ ôïõ ðáðïýëç íá ÷áìïãåëÜóåé êáé ìáò åîÞãçóå:
Ôñßôç 'ðÜñè' ç Ðüëéò, åéêïóéííéÜ, ìá äåí êÜíåé íá ôïõ ëÝìé. ¼íôá ìáò ìÜèéíé ïõ
äÜóêáëïõò íá ìéôñÜìé Ýëéãé: êïõóéöôÜ, êïõóé÷ôþ, ôñéóéííéÜ. ¹íôáí Ýëéãé ç áðïõöñÜò çìÝñá. Êáé ôï "Üõñéï áëëÜæåé ï ÷ñüíïò" ñþôçóá, ðþò ãßíåôáé óôç ìÝóç ôçò
÷ñïíéÜò; Ôï ÷áìüãåëï ôïõ ìåôáôñÜðçêå óå ìïñöáóìü ðüíïõ êáé ìå ñþôçóå "Ãéáôß
Ýìåéíå ôßðïôéò ßäéï; ¼ëá áëëÜîáíå áðü ôüôéò". Êáé ãþ Ýìåéíá âïõâüò íá áíáëïãßæïìáé ðüóïé ôüíïé ÷áñôéïý êáé ìåëÜíçò ÷ñåéÜóôçêáí ãéá íá ðïõí áõôü ðïõ ëáúêÞ
óïößá ÷þñåóå ìÝóá óå äåêáðÝíôå ìüíï óõëëáâÝò.
H ÐOËH ÓTH ÓYNEIÄHÓH TÙN EËËHNÙN
Tï üíïìá ôçò Ðüëçò óõíáíôéÝôáé Þäç áðü ôá AêñéôéêÜ Ýðç óôá ôñáãïýäéá ôïõ
Eëëçíéêïý ëáïý. Aêüìç êé áí åß÷áí ðåñÜóåé áéþíåò áðü ôçí ¢ëùóÞ ôçò, ç
8
Kùíóôáíôéíïýðïëç åîáêïëïõèïýóå íá ðáñáìÝíåé ôï ìåãáëýôåñï êÝíôñï ôïõ Eëëçíéóìïý. Oé ðåñéóóüôåñïé ¸ëëçíåò
ôçò Ðüëçò Þôáí ìåãáëïáóôïß êáé êáôïéêïýóáí óå áñ÷ïíôéêÜ
áñéóôïêñáôéêþí óõíïéêéþí Þ èåñÝôñùí. Eìðïñéêüò óýíäåóìïò áíáôïëÞò êáé Äýóçò, ðñïìÞèåõå ôçí EëëÜäá ìå ðëÞèïò
ðñïúüíôùí áñßóôçò ðïéüôçôïò. AõôÞ ç åõìÜñåéá ðÝñáóå óôá
ôñáãïýäéá, ôá íáíïõñßóìáôá êáé ãåíéêÜ óôéò êáèçìåñéíÝò
åêöñÜóåéò ôùí áðáíôá÷ïý EëëÞíùí. ¸ôóé ôï ãáìÞëéï ãëÝíôé
èÝëåé ðñïóêåêëçìÝíïõò Üñ÷ïíôåò áðü ôçí Ðüëç:
Aðü ôçí Ðüëç Üñ÷ïíôåò, êé áðü ôç Xéü ðáðÜäåò
êé áðü ôá Ãåñïóüëõìá íá Ýëèïõí ïé øáëôÜäåò.
Óôá ðáéíÝìáôá êáé ôá ôáîßìáôá ôï üíïìá ôçò Ðüëçò äåí
ëåßðåé:
Ná óå ÷áñßóù ìÜëáìá, áóÞìé êáé ëïÜñé
êáé ôçí Kùóôáíôéíïýðïëç ìå ôï ìáñãáñéôÜñé
Tï Èñáêéþôéêï ôñáãïýäé åêöñÜæåé ôï èñçóêåõôéêü ðüèï
ôùí EëëÞíùí:
Óôçí Ðüëç íá êáëïíáñêÜ, óôï Ðáôñéáñ÷åéü íá øÜëëåé
êáé ìÝóá óôçí AãéÜ ÓïöéÜ íá ìðç íá ëåéôïõñãÜåé
¸íá ôñáãïýäé áðü ôá TæïõìÝñêá ëÝåé:
ãéá í' áñìåíßóïõìå êáëÜ, óôçí Ðüëç ãéá íá ðÜìå
íá ìðïýìå óôçí AãéÜ ÓïöéÜ, ìå ôéò ÷ñõóÝò êáìðÜíåò
Ãéá ôçí åìðïñéêÞ ôçò óçìáóßá ï ëáüò ôçò Tñáðåæïýíôáò
ëÝåé:
ÓôñÜöôáí ôá ãéáëïýò, óôñÜöôáí ôá ðåñéÜëéá
ÓôñÜöôáí ôá ôáñóÜ, ôçò Ðüëçò ô' áñãáóôÝñéá
H ìçôÝñåò óôç Ñüäï íáíïõñßæïíôáò ôá ðáéäéÜ ôïõò
ôñáãïõäïýí:
Ké' áì ìïõ ôï öÝñçò ýðíå ìïõ, ôñåéò ÷þñåò óïõ ÷áñßæù
Tçì Ðüëçì ìå ôï ÃáëáôÜí, ôç Xéüí ìå ôá ãáëïýíéá
êáé ôçã Kùóôáíôéíïýðïëçì ìå ôá êáëÜ ôçò ïýëá.
Ðåñéóóüôåñï üìùò ðÝñáóå óôá ôñáãïýäéá ôùí EëëÞíùí
ï ðüèïò ãéá ôçí áðåëåõèÝñùóÞ ôçò êáé ï ðüíïò ãéá ôçí
êëåéóôÞ åêêëçóéÜ. Xáñáêôçñéóôéêü åßíáé ôï Kõðñéáêü
ôñáãïýäé áãÜðçò:
ÈåãÝ ìïõ íá îçìÝñùíåí, ìéá ìÝñá ìå ôïí Þëéïí
íá ðÜñù ãù ôçí ð' áãáðþ, ôæ'ç Ðüëç ôï Báóßëåéïí
ÄÞèåí åñùôéêÜ Þ ãáìÞëéá ôñáãïýäéá ðñïóðáèïýóáí íá
ðåñÜóïõí êñõöÜ ôá EëëçíéêÜ éäåþäç óôéò óõíáèñïßóåéò ôïõò
üðùò ôï ãíùóôü áðü ôçí Ðñïðïíôßäá üðïõ óôïí ðñþôï óôß÷ï ôçò êÜèå óôñïöÞò ôï êåßìåíï ðáñáðÝìðåé óôï BõæÜíôéï,
åíþ ôï õðüëïéðï ôñáãïýäé åßíáé åñùôéêü.
KáñÜâé êáñáâÜêé ðïõ ðáò ãéáëü ãéáëü,
Må êüêêéíç óçìáßá êáé ìå ÷ñõóü óôáõñü,
Aí åßóáé ãéá ôçí Ðüëç êáé ôçí AãéÜ ÓïöéÜ,
ÐÜñå êáé ìÝíá ìÝóá êáé óýñå óôï êáëü,
Åðßóçò óôï ôñáãïýäé. "Óáí ôá ìÜñìáñá ôçò Ðüëçò", âëÝðïõìå ðüóï âáèéÜ ÷áñáãìÝíç åßíáé óôç óõíåßäçóç ôùí EëëÞíùí ç ôåëåéüôçôá ôçò AãéÜ - ÓïöéÜò, þóôå íá ÷ñçóéìïðïéåßôáé
óáí ìÝôñï óýãêñéóçò ôçò ïìïñöéÜò ôùí ãõíáéêþí óå åñùôéêÜ
ôñáãïýäéá.
Óáí ôá ìÜñìáñá ôçò Ðüëçò, ðïõ' íáé óôçí AãéÜ ÓïöéÜ
Ýôóé ôá' ÷åéò ôáéñéáóìÝíá, ìÜôéá, öñýäéá êáé ìáëëéÜ.
Óôçí IìâñéáêÞ ðáñáëëáãÞ üìùò ôï ôåëåõôáßï äßóôé÷ï äåí
ðáñáëåßðåé êáé ôïí ýøéóôï ðüèï ôïõ Eëëçíéóìïý:
Tçò AãéÜ ÓïöéÜò ïé Ðüñôåò äåí áíïßãïõí ìå êëåéäéÜ
ìüíï èÝëïõí åõæùíÜêéá êáé EëëçíéêÜ óðáèéÜ
H "MEÃAËH IÄEA"
H MåãÜëç IäÝá ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé îåêßíçóå áìÝóùò
ìåôÜ ôçí ¢ëùóç. Ùò êïéíüò ðüèïò üëïõ ôïõ Eëëçíéóìïý,
Üíèéóå ëßãï ðñéí ôçí EðáíÜóôáóç êáé äéáôçñÞèçêå ìÝ÷ñé ôç
MéêñáóéáôéêÞ KáôáóôñïöÞ. ÐïëëÜ ëïéðüí åßíáé ôá ôñáãïýäéá ðïõ ãñÜöôçêáí åìðíåõóìÝíá áð' áõôÞí. Äõóôõ÷þò ëßãá
áðü áõôÜ åßíáé ãíÞóéá ôñáãïýäéá ôïõ ëáïý, åíþ ôá ðåñéóóüôåñá åßíáé ìÝôñéåò áðïìéìÞóåéò. ¸íá áðü áõôÜ åßíáé êáé ôï
ðáñáêÜôù ôïõ ÍôåëçãéÜííç:
Máæåýåé íéïõò ãéá ðüëåìï, ãÝñïíôåò ãéá ïñìÞíéá
íá ðáí íá ðïëåìÞóïõíå, äõï ôñåéò ìåãÜëåò ÷þñåò
ôçí ÐñÝâåæá ãéá ôï öëïõñß, ôçí ¢ñôá ãéá ô' áóÞìé
êáé ôçí Kùóôáíôéíïýðïëç, ãéá ôç Xñéóôéáíïóýíç.
ÔÝôïéåò áðïìéìÞóåéò óõíÝèåóáí êáé åðþíõìïé óõíèÝôåò
êõñßùò ãéá ðáéäáãùãéêïýò óêïðïýò üðùò ôï ÄçìïôéêïöáíÝò
ôïõ Ãåùñãßïõ ËáìðåëÝô, óå óôß÷ïõò ôïõ Zá÷áñßá Ðáðáíôùíßïõ.
Óôçí AãéÜ ÓïöéÜ áãíÜíôéá âëÝðù ôá åõæùíÜêéá
óôïõò ðïëÝìïõò ìáõñéóìÝíá, ôá åõæùíÜêéá ôá êáçìÝíá
êëÝöôéêï ÷ïñü ÷ïñåýïõí êáé áíôßðåñ' áãíáíôåýïõí.
Ké' áãíáíôåýïíôáò ôçí Ðüëç ôñáãïõäïýí êáé ëÝíå
ÐÜëé èá ãåíïýí äéêÜ ìáò êé' ç ìåãÜëç åêêëçóéÜ ìáò
Tïýô' åéí' ïé ÷ñõóïß ïé èüëïé, á÷, êáôáêáçìÝíç Ðüëç
Óôçí KõñÜ ôç ÄÝóðïéíá ìáò ðåò íá ìç ëõðÜôáé
óôéò åéêüíåò íá ìçí êëáßíå, ôá åõæùíÜêéá ìáò ôï ëÝíå,
ôá åõæùíÜêéá ôá êáçìÝíá óôïõò ðïëÝìïõò ìáõñéóìÝíá
Ké' ï ðáðÜò ðïý 'íáé êñõììÝíïò ìåó' óôï ¢ãéï BÞìá
ôá åõæùíÜêéá äåí è' áñãÞóç íá' âãç íá ôá êïéíùíÞóç
Ké' üðïõ íá' íáé âãáßíïõí ô' ¢ãéá ìÝóá óå ìõñôéÝò êáé âÜãéá.
¸íá áðü ôá ôñáãïýäéá, åìðíåõóìÝíá áðü ôïí ðüèï ãéá
áðåëåõèÝñùóç ôçò Báóéëåýïõóáò, ôïõ Máíþëç Káëïìïßñç
óå ðïßçóç ÓôáìáôÝëëïõ, óõíáíôéÝôáé óÞìåñá óôéò óõëëïãÝò
ìå äéáöïñåôéêïýò óôß÷ïõò ðïõ äåí èßãïõí ìéá êáêþò åííïïýìåíç êáé Ýîùèåí åðéâåâëçìÝíç öéëßá. Ôï ðáñáèÝôïõìå ìå
ôïõò áõèåíôéêïýò áñ÷éêïýò ôïõ óôß÷ïõò.
¸ãéá ìüëá, Ýãéá ëÝóá, öýóçîå âïñçÜ,
óðñþîå êýìá ôï êáñÜâé, âüçèá ÐáíáãéÜ.
Óôçí AãéÜ ÓïöéÜ íá ðÜìå, Ýãéá ìüëá ãéá,
ãéá íá ðÜñïõìå ôïõ Tïýñêïõ ôá ÷ñõóÜ êëåéäéÜ.
Ná êáèßóïõìå ôç óêëÜâá ðÜëé óôï èñïíß,
íá ôçí ðñïóêõíÞóåé ï êüóìïò ñÞãéóóá ôñáíÞ.
Tï óçìáíôéêüôåñï áðü üëá ôïõ ôá Ýñãá åßíáé êáé ç ôåëåõôáßá ôïõ üðåñá "Kùíóôáíôßíïò Ðáëáéïëüãïò" ìå õðüôéôëï
"ÐÞñáí ôçí Ðüëç", óå êåßìåíï ôïõ ìåãÜëïõ Nßêïõ KáæáíôæÜêç. Óôçí åðï÷Þ ìáò, åõôõ÷þò, ïé óõíèÝôåò êáé ðïéçôÝò
äåí îÝ÷áóáí ôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç. Ðñüóöõãåò äåýôåñçò
êáé ôñßôçò ãåíéÜò ãñÜöïõí Ýñãá ãé' áõôÞí üðùò ï óõíèÝôçò
Nüôçò MáõñïõäÞò êé ï ðïéçôÞò MÝíôçò Mðïóôáíôæüãëïõ
(Mðïóô) ôï 1988 ìéëÜíå ìå ôñõöåñüôçôá ãéá ôç ÷áìÝíç
ðáôñßäá ìáò.
Ðüëç, Kùíóôáíôéíïýðïëç, ðáôñßäá ìïõ ÷áìÝíç,
Báóßëéóóá ôùí ðüëåùí ÷éëéïôñáãïõäéóìÝíç.
Eßóáé óôïí êüóìï îáêïõóôÞ áðü ôçí ïìïñöéÜ óïõ,
ãéá ôïõ Bïóðüñïõ ôá íåñÜ êáé ôçí AãéÜ ÓïöéÜ óïõ.
Ðüëç, Kùíóôáíôéíïýðïëç, ðáôñßäá ìïõ ÷áìÝíç,
ç èýìçóÞ óïõ óôçí êáñäéÜ íïóôáëãéêÜ ìïõ ìÝíåé.
Ké' üóï êé áí åßìáé ìáêñéÜ áð' ô'Üãéá ÷þìáôÜ óïõ,
ï ëïãéóìüò ìïõ âñßóêåôáé ðáíôïôéíÜ êïíôÜ óïõ.
9
Á
Ãéá ôïí
ÈáíÜóç ÂÝããï
Áíôßï ìðáìðÜ, áíôßï
ðáððïý, áíôßï ÈáíÜóç...
(êáé ËÜêç!)
Ôçò
ÅëÝíçò Êáñáóáââßäïõ
10
ðü ôá ðáéäéêÜ ìïõ ÷ñüíéá
ßóáìå ðïõ ìåôáêüìéóá, ç ìÜíá
ìïõ ÷ñçóéìïðïéïýóå ôï üíïìÜ ôïõ óáí
øüãï, ãéá íá åêöñÜóåé ôçí ìçôñéêÞ ôçò
áíçóõ÷ßá, åíßïôå êáé ôçí ïñãÞ: "ÓôáìÜôá
íá ôñÝ÷åéò óáí ôïí ÂÝããï! Êïñüéäï!"
Ï È.Â. Ýãéíå Ýôóé áíáðüóðáóôï êïììÜôé ìéáò "åíï÷éêÞò" ïéêïãåíåéáêÞò
ìõèïëïãßáò (ðéèáíüôáôá ôçò ìõèïëïãßáò êé Üëëùí ëáúêþí ïéêïãåíåéþí)
ðáóðáëéóìÝíçò ìå ïñãÞ êáé öéëüôéìï,
ðïõ ðñïóðáèïýóå ðñü÷åéñá íá êñõöôåß ðßóù áðü ôçí êõíéêüôçôá ôçò íÝáò
åðï÷Þò, üðùò óõíÝâç ßóùò óôï óýíïëï
ôçò íåïåëëçíéêÞò êïéíùíßáò. Ï È.Â.
äåí âïëåõüôáí óå üëá áõôÜ. Êáé îåâüëåõå (êáé ðüóï îåâüëåõå!) êé ï ßäéïò.
Ãéáôß äåí åßíáé áëÞèåéá áõôü ðïõ
ãñÜöôçêå. ¼ôé ï ÂÝããïò "åîÝöñáóå ôïí
íåïÝëëçíá üðùò èá Þèåëå íá åßíáé" êé´
Üëëá ôÝôïéá "èåùñçôéêÜ". Êáèüëïõ. Óå
åðï÷Ýò ðïõ èÝëáìå íá åßìáóôå øçëïß
äßìåôñïé Âïñåéåõñùðáßïé (Þ ÁìåñéêÜíïé)
óå åðï÷Ýò ðïõ ï ìÝóïò ¸ëëçíáò Þèåëå
íá ðåôý÷åé áêüìç êáé ðáôþíôáò åðß
ðôùìÜôùí êáé Ýôóé ðñïÝâáëëå ôïí åáõôü ôïõ, óå åðï÷Ýò ðïõ ç ìÝóç åëëçíßäá
ðáíôñåõüôáí Ýíá åðÜããåëìá êé Ýðåéôá
Ýêëáéãå ãéáôß äåí âñÞêå Üíèñùðï, ï
ÂÝããïò "Þôáí åêåß" íá ìáò èõìßæåé áõôü
ðïõ Þìáóôáí ðñáãìáôéêÜ, áëëÜ (óå
åðï÷Ýò áíåñ÷üìåíçò õëéêÞò åõìÜñåéáò)
óôçí ðëÞñç øõ÷éêÞ êáé çèéêÞ ôïõ áíÜðôõîç. ¼÷é ùò "êáôÜóôáóç" ìüíï ìå
Üëëá ëüãéá ìá ùò ðñüóôáãìá, ùò "åíï÷ëçôéêü" óôü÷ï ðáëéííüóôçóçò åíüò
ðáéäéÜóôéêïõ ïíåßñïõ ðïõ Ý÷åéò îåðïõëÞóåé óôéò óõìâÜóåéò êáé óôéò ìáôáéïäïîßåò ôçò åíÞëéêçò æùÞò. Ãé áõôü êáé
ìáò Üã÷ùíå "ôï Üóèìá ôïõ". Ãé' áõôü
êáé ôçí ßäéá þñá ðïõ èÝëåéò ôüóï íá
ãåëÜóåéò üôáí ôïí âëÝðåéò óôï ðáíß,
èÝëåéò Üëëï ôüóï íá êëÜøåéò. Êé áõôü
óôçí éóôïñßá ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ,
áñ÷ßæïíôáò áðü ôïí Óáñëü, æÞôçìá íá
ôï Ý÷ïõí êáôáöÝñåé ôüóï êñõóôÜëëéíá
3-4 Üíèñùðïé.
ÕðÜñ÷åé ìßá óêçíÞ óôçí (êïñõöáßá
êáô åìÝ) ôáéíßá "Ï È.Â. óôçí ÷þñá ôçò
óöáëéÜñáò" üðïõ ï È.Â. (ôñåëüò ðïõ
ïäåýåé åí ôç áãíïßá ôïõ ìå áðáãïñåõìÝíç ìïõóéêÞ ãéá íá ÷áëÜóåé ìßá "êáèåóôùôéêÞ" ãéïñôÞ) âáäßæåé ìðñïóôÜ áðü
Ýíá ðáíü ðïõ ãñÜöåé ÍÁÉ ÍÁÉ ÍÁÉ ìå
ìåãÜëá ãñÜììáôá (óýíèçìá - åðéôïìÞ
ü÷é ìüíï åíüò êáèåóôþôïò ìá ìéáò ïëü-
êëçñçò êïéíùíßáò õðü äéêôáôïñßá Þ
Ýðåéôá õðü êïéíïâïõëåõôéóìü, ü÷é ìüíï
êáèåóôùôéêþí ìá êé áôïìéêþí óõìðåñéöïñþí -êñõììÝíùí ðßóù áðü "óðïõäáßåò äéêáéïëïãßåò" ðÜíôïôå- ðïõ ïäçãïýí
óå èþêïõò êé áðïëáâÝò êÜèå åßäïõò).
Êé áõôüò ("ôñåëüò" ãåëùôïðïéüò óôçí
áõëÞ ôçò ÌåóáéùíéêÞò åîïõóßáò) åðáíáëáìâÜíåé óå êÜèå âÞìá Ï×É Ï×É
Ï×É. Áêüìç êé üôáí öôÜíåé ìðñïóôÜ
óôïí ãêéóÝ åßóðñáîçò áõôïý ôïõ ÍÁÉ.
Ï ÂÝããïò ôñþåé åêåß (ùò óõíÞèùò
äçëáäÞ) ðÜñá ðïëý îýëï. (Ï ìÝóïò
äéáäçëùôÞò ôçò åðï÷Þò óõíïìéëïýóå
ìõóôéêÜ ìáæß ôïõ.) "ÁëëÜ" äåí åðéóôñÝöåé ïýôå ìßá ãñïèéÜ. "ÁëëÜ" äåí õðï÷ùñåß ïýôå ìßá ßíôóá. Ï×É áíôéãõñßæåé.
Ï×É. Ôï "ðùò" Ýíáò ðáëéÜôóïò (ðáëéÜôóïé Üëëïé 100 íá âãïõí óôçí êïéíùíßá
ðïõ ëÝåé êáé ôï ôñáãïýäé...) êáôïñèþíåé
äß÷ùò ïýôå ìßá âñéóéÜ, äß÷ùò ïýôå ìéá
ðñüôáóç âßáò, (êé áò ôçí äÝ÷åôáé ìáæéêÜ) ôÝôïéáò ïîýôçôáò êïéíùíéêÞ êñéôéêÞ, êé üìùò (äß÷ùò äéäáêôéóìü) êáé
ãÝëéï üóï äÝêá åê÷õäáúóìÝíåò (üôáí ç
âñéóéÜ äåí åßíáé ïñãáíéêÜ åíôáãìÝíç
óôï êåßìåíï) åðéèåùñÞóåéò ìáæß, åßíáé ç
ôÝ÷íç ôïõ üëç, åßíáé ç éäéïöõÀá ôïõ üëç.
ËÝãåôáé üôé ôçí ðñþôç öïñÜ ðïõ ï
ÂÝããïò ìðáßíåé óôï åëëçíéêü êÜäñï
ôùí åðùíýìùí êïõâáëïýóå óáíßäåò.
Ôéò ðÞãáéíå óå Ýíáí óõíÜíèñùðü ôïõ
óôçí Ìáêñüíçóï ãéá íá ìçí êïéìÜôáé
óôçí ìáýñç ãçò, ãéá íá ìçí êñõþíåé. Ï
óõíÜíèñùðüò ôïõ áõôüò, ìå ôï üíïìá
Êïýíäïõñïò, åîåëß÷ôçêå óå ìåãÜëï
óêçíïèÝôç. Ï ÂÝããïò Þôáí ç ìáìÜ
üëùí óôçí Ìáêñüíçóï. Êáé ôùí äåóìïöõëÜêùí ôïõ áêüìá ðïõ ôïí ëÜôñåøáí.
Êáé Þôáí ï ìðáìðÜò (ü÷é ðáôÝñáò, ìðáìðÜò, ëáúêÞ êáé ðáãêüóìéá ëÝîç, ëáúêÞ
-ü÷é ëáúêßóôéêç- êáé ãé áõôü ðáãêüóìéá)
üëùí ìáò óôç æùÞ. ¹ ï ðáððïýò áñãüôåñá. ¸íáò êïõñáóìÝíïò ÂáëêÜíéïò
öïõêáñÜò ðïõ üñèùíå ôï áíÜóôçìÜ
ôïõ åêåß ðïõ äåí ôïí ìÝôñáãåò, èõìßæïíôáò ìå ôçí éåñüôçôá ìéáò âáèéÜ ëõðçìÝíçò åììïíÞò ðùò ç áîßá ôçò öõëÞò,
üðùò êáé ôçò áíèñùðüôçôáò, äåí Þôáí
ôï óþìá, ôá ñïý÷á, ôï åðÜããåëìá, ç
åðéôõ÷ßá, ôï ñá÷Üôé ôïõ "Ýîõðíïõ ìÜãêá".
Ç áíèñùðéÜ Þôáí. Ìå Üëëá ëüãéá ç
áîéïðñÝðåéá áõôïý ðïõ äåí ôá ðáñáôÜ,
ìá êáé äåí áðïêôçíþíåôáé óôçí ðñïóðÜèåéá.
Êé Ýôóé -ôñÝ÷ïíôáò óáí ðáëáâüòìÝóá áðü ÷ßëéåò óêçíÝò Ýðáéæå ïõóéáóôéêÜ ìïíÜ÷á ìßá. ÁõôÞí ðïõ ôüóï
ðõêíÜ ðåñéãñÜöåé åêåßíï ôï óðáñá÷ôéêü óðéñßôóïõáë ôùí óêëÜâùí: Êáé ôçí
ÄåõôÝñá; Íá âáäßæåéò. Êáé ôçí Ôñßôç;
Íá âáäßæåéò. Êáé ôçí ÔåôÜñôç; Íá âáäßæåéò. ¹ íá ðçãáßíåéò "ôñÝ÷ïíôáò".
Êé áõôü ôï "ðáé÷íßäé" äåí ôï Ýðáéæå
ìüíï ìå ôñÝîéìï. Ìá êáé ìå ìßá áôÜêá.
Ãéáôß åêåßíç ç áôÜêá "Êáëïß ìïõ Üíèñùðïé!" äåí Þôáí äçëùôéêÞ. ÅéñùíéêÞ
Þôáí. Êáé åñùôçìáôéêÞ. Êáé ðáñáêëçôéêÞ. Ãéáôß óïõ Ýäåé÷íå óôï ðáíß üôé
ìðïñïýóåò íá ôïí ðáôÞóåéò, íá ôïí
îåãåëÜóåéò, íá ôïí åêìåôáëëåõôåßò üóï
Þèåëåò. Êé Ýôóé ï äéÜëïãïò "åíäïóôñåöüôáí" êé Ýìåíåò ìüíïò ìðñïò óôïí
êáèñÝöôç íá áíáñùôéÝóáé ãéá ôá üñéÜ
óïõ, ãéá ôï åßäïò óïõ, ãéá ôçí ðïéüôçôÜ
óïõ. "Êáëïß ìïõ Üíèñùðïé. ÊáëÝ ìïõ
Üíèñùðå!" Äåí Ýöôáéãáí ìüíï ïé áðü
ðÜíù. ¸ìðáéíåò -åðéôÝëïõò!- óôï êÜäñï
êé åóý: Ôé åßäïõò Üíèñùðïò Þóïõí;
Ôïí ÌÜéï ðïõ ðÝñáóå ÷Üóáìå äõï
áëçèéíÜ êáëïýò áíèñþðïõò. Ôïí ËÜêç
ÓÜíôá êáé ôïí ÈáíÜóç ÂÝããï. ¹ôáí ï
ìÞíáò ôùí óåìíþí áíèñþðùí. Êé
áêüìç óçìáíôéêüôåñï: Ôùí ãíÞóéùí
áíèñþðùí. Äåí ðÝñáóáí åýêïëç æùÞ.
Êáé ðüóá êñýâåé áõôÞ ç áðëÞ
öñÜóç... Ìá åðéâßùóáí êüíôñá óå üëá
öùíÜæïíôáò ìÝóá áðü ðñÜîåéò êáé
öñÜóåéò "Êáëïß ìáò Üíèñùðïé". Õðåíèõìßæïíôáò ìå ôïõò ôñüðïõò ôïõ ï
êáèÝíáò üôé ìðïñåß íá öýãáìå áðü ôéò
êéíçìáôïãñáöçìÝíåò öôù÷ïãåéôïíéÝò
ðïõ êõëïýóå ôï ôóÝñêé êáé êÜðïéïé Þ
êÜðïéåò íá êëåßóôçêáí óôá ñåôéñÝ
îåðïõëþíôáò êïììÜôéá ìáò, êïììÜôéá
ôïõò, ìá åßíáé ç ßäéá ç öýóç ôïõò, ç
öýóç ìáò, ðïõ áíôéäñÜ (ìå Üäéêï êé åðéâåâëçìÝíï ðÝíèïò óôá óðßôéá ôùí öôù÷þí, ìå áäéÝîïäá êé áíÝîïäá øõ÷ïöÜñìáêá óôá óðßôéá ôùí ðëïõóßùí) óôï
åðéêñáôïýí ïîýìùñï "áîéþí" åðéâñáâåýóåùí âáèéÜ áíÜîéùí ôçò áíèñþðéíçò öýóçò ìáò. Ôçò áíèñþðéíçò øõ÷Þò
ìáò.
"Ôüóï ãÝëéï! Óå êáëü íá ìáò âãåé!"
ëÝåé ï ÈáíÜóçò ôçí ãíùóôÞ ñÞóç ôïõ
ëáúêïý ðïëéôéóìïý óå ìßá ôïõ ôáéíßá.
Ãéáôß ôüôå, ìåôáðïëåìéêÜ, íôñÝðïíôáí
ïé Üíèñùðïé íá ôñáâÞîïõí ðåñéóóüôåñï íåñü áð ôï ðçãÜäé ôçò "êïéíÞò
÷áñÜò" üôáí õðÞñ÷áí ôñéãýñù äõóôõ÷éóìÝíïé. ¾âñéò. Âáèýò ðïëéôéóìüò.
ÊõíçãçìÝíïò áêüìá êáé ôüôå, âñßóêïíôáò êáôáöýãéï "áíáãêáóôéêÜ" ìÝóá
óôéò êùìùäßåò: Ï óôü÷ïò íá ðáò âáèéÜ,
ü÷é øçëÜ.
Ôþñá áõôÞ ç áôÜêá, ìáæß ìå ôï
ãÝëéï ôïõ "ÈáíÜóç" (Þ ôçí ðñïóåêôéêÜ
åðéëåãìÝíç "óéùðÞ" ôïõ ËÜêç) ðÜãùóå
óôïí ÷ñüíï êáé ìïíÜ÷á "áðïèçêåõìÝíç" èá áíáóýñåôáé. ÁëëÜ ôï êñõöü
óôïß÷çìá ðïõ Ýèåóå äåí èá óùðÜóåé
ðïôÝ.
Áíôßï ìðáìðÜ, áíôßï ðáððïý,
áíôßï ÈáíÜóç...
11
T
¸öõãå
ï "áóðñüìáõñïò"
öùôïãñÜöïò
Êþóôáò ÌðáëÜöáò
Ôïõ
ÃéÜííç ÂÝëëç
12
çí ÄåõôÝñá 10 Ïêôùâñßïõ 2011
ðñáãìáôïðïéÞèçêå ç êçäåßá åíüò
áðü ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò öùôïãñÜöïõò ôïõ 20ïõ áéþíá óôçí ÅëëÜäá, ôïõ
Êþóôá ÌðáëÜöá. ÖùôïãñÜöçóå ôïí
äåýôåñï ðáãêüóìéï ðüëåìï, ôçí êáôï÷Þ, ôïí åìöýëéï, ôçí áíïéêïäüìçóç, ôçí
ÅëëÜäá óôéò êáëÝò êáé êáêÝò óôéãìÝò
ôçò. ÐáñÜëëçëá ìå ôçí öùôïãñáöéêÞ
ôïõ äñáóôçñéüôçôá êéíçìáôïãñáöïýóå
ôéò ëáúêÝò ðáñáäüóåéò.
Ï Êþóôáò ÌðáëÜöáò ãåííÞèçêå óôçí ¹ðåéñï ôï 1920, óôï ïñåéíü
÷ùñéü ÊõøÝëç ôçò ¢ñôáò, áðü öôù÷ïýò ãïíåßò áãñüôåò. "Åêåß ðïõ", üðùò
ëÝåé ï ßäéïò, "ïé Üíèñùðïé ðáéäåýïíôáé
íá åðéâéþóïõí, ïñãþíïíôáò ôçí Üãïíç
ãç, ëåò êáé óôýâïõí ìå ôá ÷Ýñéá ôïõò
ãõìíÜ ôï îåñü ÷þìá êáé ôï ðïôßæïõí ìå
éäñþôá, þóðïõ íá äþóåé êáñðïýò".
Áíáãêáßá ëýóç ãéá ôçí åðéâßùóç Þôáí
ï äñüìïò ôçò îåíéôéÜò, Ýíá üíåéñï áñêåôÜ
áðáôçëü. Ôï ìÞíõìá ðïõ êõñéáñ÷ïýóå
åéäéêÜ ãéá ôïõò íÝïõò Þôáí: "Öýãå íá
óùèåßò". ÐÜñá ðïëëïß Ýöõãáí..."
Óå çëéêßá ìüëéò Ýíôåêá åôþí
âñÝèçêå óôçí ÁèÞíá êáé ñß÷ôçêå óôç
âéïðÜëç. Ç ðñþôç åðáöÞ ôïõ ìå ôç öùôïãñáößá êáé ôç öùôïãñáöéêÞ ìç÷áíÞ,
üðùò äéçãåßôáé ï ßäéïò ðÜíôá, Þôáí óôá
äåêáôñßá ôïõ ÷ñüíéá. Åß÷áí Ýñèåé êÜôé
óõããåíåßò ôïõ áöåíôéêïý ôïõ áð' ôçí
ÁìåñéêÞ êáé áõôüò, ãéá íá ôïõò åõ÷áñéóôÞóåé, èÝëçóå íá ôïõò äåßîåé ôá áîéïèÝáôá ôçò ÁôôéêÞò êáé ôïõò ðÞãå
êÜðïéá ìÝñá óôçí ÐÜñíçèá. Ìáæß
ôïõò ïé îÝíïé åß÷áí ìéá ìéêñÞ öùôïãñáöéêÞ ìç÷áíÞ ÌðñÜïõí ôçò Êüíôáê.
áðëÞ êáé åýêïëç óôï ÷åéñéóìü, ãéá íá
öùôïãñáöçèïýí. ÊÜðïéïò Ýðñåðå íá
êñáôÜåé ôç ìç÷áíÞ ãéá íá ôñáâÞîåé ôéò
ïéêïãåíåéáêÝò ôïõò öùôïãñáößåò êé
áíáãêÜóôçêå ï ìáãáæÜôïñáò íá ðÜñåé
êáé ôïí íåáñü õðÜëëçëï ôïõ ìáæß ãé'
áõôÞ ôç äïõëåéÜ.
"¼ôáí êáôÜëáâá üôé áõôü ôï
ìç÷Üíçìá ðïõ êñáôïýóá óôá ÷Ýñéá
ìïõ ìðïñåß íá áðïôõðþóåé óå åéêüíá
ðÜíù óå ÷áñôß ü,ôé Ý÷ù æùíôáíü ìðñïóôÜ ìïõ, ìáãåýôçêá..."
Ç ðñùôüãíùñç åìðåéñßá åêåßíçò
ôçò çìÝñáò ôïí óçìÜäåøå, ç áðüêôçóç
ìéáò äéêÞò ôïõ öùôïãñáöéêÞò ìç÷áíÞò
Ýãéíå, ãéá ôïí Ýöçâï Êþóôá ÌðáëÜöá,
üíåéñï ìéáò ïëüêëçñçò æùÞò.
¼ôáí óðïýäáæå óôá ÉùÜííéíá,
êáôÜöåñå í' áãïñÜóåé ìéá Ôæïýíéïñ
Êüíôáê ðïõëþíôáò êáé ôï ñïëüé ôïõ
ãéá íá óõìðëçñþóåé ôï ðïóü.
Ôçí åðï÷Þ ðïõ âñéóêüôáí óôçí
Éôáëßá, áíôéêáôÝóôçóå ôç ìç÷áíÞ ôïõ
ìå ìßá Ñïìðüô. ¸ãéíå ößëïò ìå êÜðïéïí
õðÜëëçëï åíüò ãåéôïíéêïý öùôïãñáöåßïõ, êáèüôáí äßðëá ôïõ êé Ýôóé Ýìáèå
êáé ôçí ôÝ÷íç ôïõ óêïôåéíïý èáëÜìïõ.
Ìå áõôÞ ôç ìç÷áíÞ, ï íåáñüò
ôüôå öùôïãñÜöïò Ýìåëëå í' áðáèáíáôßóåé ôçí ðïñåßá ôïõ åëëçíéêïý óôñáôïý ðñïò ôï áëâáíéêü ìÝôùðï, ôçí
Êáôï÷Þ êáé ôïí Ýíïðëï áãþíá ôïõ
ÅËÁÓ óôçí ¹ðåéñï.
Ôï 1960 ãõñßóôçêå ôï ðñþôï
ïëïêëçñùìÝíï öéëì ôçò ÄÅÇ, ðïõ ôïõ
Ýäùóå ôçí åõêáéñßá í' áó÷ïëçèåß ìå
ìéáí Üëëç ðñïóöéëÞ ôïõ äñáóôçñéüôçôá, ôçí êéíçìáôïãñÜöçóç. ¹ôáí ôá
ðñþôá "Äùäþíåéá", ìå ðñùôåñãÜôç ôïí
Êþóôá ÌðáëÜöá, ï ïðïßïò Ýêôïôå
êáèéåñþèçêå êáé ùò êÜìåñáìáí.
ÔåëéêÜ ãõñßóôçêáí ãýñù óôéò
åîÞíôá ôáéíßåò, ðïõ ìáæß ìå ôï õðüëïéðï
öùôïãñáöéêü õëéêü åðß ðïëëÜ ÷ñüíéá
öõëÜóóïíôáí óå êÜðïéåò ãùíéÝò ôïõ
öéëüîåíïõ óðéôéïý ôïõ öùôïãñÜöïõ
óôï ×áëÜíäñé.
¼ðùò ãéá ôç öùôïãñáößá, ðïõ
÷Üñç ó' áõôüí áðïôåëåß ðëÝïí áíáðüóðáóôï êïììÜôé ôçò ðïëéôéóìéêÞò ìáò
êëçñïíïìéÜò, Ýôóé êáé ãéá ôïí êéíçìáôïãñÜöï, ï ÌðáëÜöáò Ý÷åé êÜíåé
óåéñÜ äéáëÝîåùí óôïõò óðïõäáóôÝò ôçò
Áêáäçìßáò ÄçìéïõñãéêÞò Öùôïãñáößáò Leica, ç ïðïßá ðñïò ôéìÞí ôçò Ý÷åé
ðñïâåß óå ôñåéò åîáßñåôåò åêäüóåéò ãéá
ôá ðáñáðÜíù èÝìáôá. ¸ñãá ôïõ öéëïîåíïýíôáé óå ìüíéìç Ýêèåóç óôï
Ìïõóåßï ÌðåíÜêç êáé óå éäéùôéêÝò
óõëëïãÝò.
T
Ï Ïõþëô Íôßóíåú
óôçí äåêáåôßá
ôïõ '60
Ôïõ
ÔÜêç ÊáñáãéÜííç
ï 1959 áñ÷ßæåé ìå ìßá õðåñðáñáãùãÞ, ôçí Ùñáßá ÊïéìùìÝíç
(SLEEPING BEAUTY, ¸ñéê ËÜñóïí,
Âüëöãêáíãê ÑÜéäåñìáí, Ëåò ÊëÜñê
õðü ôçí äéåýèõíóç ôïõ ÊëÜõíô Ôæåñüíéìé). ÃõñéóìÝíç óå Ôå÷íßñáìá 70, Ýíá
óýóôçìá áñíçôéêïý ìåãÜëçò åéêüíáò,
ãéá ìåãáëýôåñç ðéóôüôçôá óôéò ëåðôïìÝñåéåò, ç ôáéíßá åßíáé ìßá ïðôéêÞ ðáíäáéóßá ìå ôçí êÜèå åéêüíá ãåìÜôç åéêáóôéêÝò ëåðôïìÝñåéåò ðïõ ðñïóðáèïýí
íá êáëýøïõí ôï ãåãïíüò üôé ç õðüèåóç
åßíáé Üëëç ìßá ðáñáëëáãÞ ôïõ ãíùóôïý
èÝìáôïò ôçò íôéóíåúêÞò áðüäïóçò ôùí
êëáóóéêþí ðáñáìõèéþí, ôçò êáëÞò êáé
áãíÞò êïðÝëáò - ðñéãêßðéóóáò ðïõ
êáôáôñÝ÷åôáé áðü ôçí êáêéÜ ìçôñéÜâáóßëéóóá êáé ìå ôçí âïÞèåéá ôùí
ößëùí ôçò óôï ôÝëïò, õðåñíéêÜ ôï êáêü
êáé âñßóêåé ôçí åõôõ÷ßá. Ïé Üíèñùðïé
åßíáé ó÷åäéáóìÝíïé ðéï ñåáëéóôéêÜ åíþ
áíôßèåôá ôï (õðåñðëïýóéï) íôåêüñ
áðïäßäåôáé ðéï óôõëéæáñéóìÝíá, åíþ ç
ìïõóéêÞ, ðáñìÝíç áðü ôï ìðáëÝôï ôïõ
Ôóáúêüöóêé, óõìðëçñþíåé Ýíá äõíáìéêü óýíïëï. Ç ó÷åôéêÞ üìùò åðéôõ÷ßá
ôçò ôáéíßáò, óå ó÷Ýóç ìå ôï ìåãÜëï ôçò
êüóôïò, Ýêáíå ôïí Íôßóíåú íá óêåöèåß
üôé ôá êëáóóéêÜ ðáñáìýèéá Þôáí ßóùò
ðëÝïí îåðåñáóìÝíá.
ÊÜôé ðïõ åðéâåâáßùóå êáé ôï
"æùíôáíü" éñëáíäéêü ðáñáìýèé, Ï
ÍôÜñìðõ Ï'Ãêéë êáé ôá ÁíèñùðÜêéá,
(DARBY O'GILL AND THE LITTLE
PEOPLE, Ñüìðåñô ÓôÞâåíóïí). Ï
ÍôÜñìðõ, Ýíáò ãåñï-ðáñáìõèÜò, ðñïóðáèåß íá ðåßóåé ôïí âáóéëéÜ ôùí îùôéêþí
The Absent Minded Professor
íá êÜíåé ôçí êüñç ôïõ íá ðáíôñåõôåß
Ýíá ðáëéêÜñé. ¼ôáí åêåßíç êéíäõíåýåé
íá ðåèÜíåé áðü Ýíá áôý÷çìá, êáé ôï
áìÜîé ôïõ ×Üñïõ Ýñ÷åôáé íá ôçí ðÜñåé,
ï ÍôÜñìðõ ðñïóöÝñåôáé íá ðÜñåé ôçí
èÝóç ôçò áëëÜ ìå ôçí âïÞèåéá ôïõ âáóéëéÜ, üëïé ãëéôþíïõí ãéá Ýíá åõôõ÷Ýò
ôÝëïò. Ç èáõìÜóéá áðüäïóç ôçò éñëáíäéêÞò áôìüóöáéñáò êáé ôá ôÝëåéá ïðôéêÜ åöÝ, äåí êáôÜöåñáí íá êÜíïõí ôçí
ôáéíßá íá îå÷ùñßóåé.
Áíôßèåôá, ìßá öèçíÞ, áóðñüìáõñç
êùìùäéïýëá, ðïõ áñ÷éêÜ ðñïïñéæüôáí
ãéá ôçí ôçëåüñáóç, ôï SHAGGY DOG,
(ÔóÜñëò ÌðÜñôïí, 1960) ôï Ìáëëéáñü
Óêõëß, êáôÜ ëÝîéí ìåôÜöñáóç ôçò
Ýííïéáò Ìéá Áðßèáíç Éóôïñßá, ç éóôïñßá åíüò íåáñïý ðïõ ìå ôçí âïÞèåéá
åíüò ìáãéêïý äá÷ôõëéäéïý ìåôáìïñöþíåôáé óå óêýëï, Ýêáíå ôåñÜóôéåò
åéóðñÜîåéò. Ìßá ðéóôÞ áðüäïóç ôçò
ÁðáãùãÞò, ôïõ Ñüìðåñô Ëïýéò ÓôÞâåíóïí, (KIDNAPPED, Ñüìðåñô ÓôÞâåíóïí, 1960) ãõñéóìÝíçò óôçí Áããëßá,
The Shaggy Dog
13
äåí êáôÜöåñå íá åðáíáëÜâåé ôçí åðéôõ÷ßá ôïõ Íçóéïý ôùí Èçóáõñþí, åíþ ï
Ôüìðõ ÔÜõëåñ, Þ ÄÝêá ÂäïìÜäåò ìå ôï
Ôóßñêï (TOBY TYLER,OR TEN
WEEKS WITH A CIRCUS, Ôóáñëò
ÌðÜñôïí), áðïäßäåé èáõìÜóéá ôçí
áôìüóöáéñá ôçò ðáëéÜò åðáñ÷éáêÞò
ÁìåñéêÞò. ÊÜôé ðïõ ïäçãåß áìÝóùò
ìåôÜ óôçí ÐïëëõÜííá (POLLYANNA,
ÍôÝçâéíô Óïõßöô), ðñþôç ôáéíßá ôçò
×Ýçëõ Ìéëëò ãéá ôïí Íôßóíåú êáé ôñáíü
ðáñÜäåéãìá ôçò ðáñáðÜíù äéáðßóôùóçò. Ç éóôïñßá ìéáò íåáñÞò êïðÝëáò
ðïõ Ýñ÷åôáé íá ìåßíåé ìå ôçí èåßá ôçò óå
ìßá êùìüðïëç, óôéò áñ÷Ýò ôïõ ðåñáóìÝíïõ áéþíá êáé ôï ðùò êáôáöÝñíåé
ìå ôïí ðñüó÷áñï ÷áñáêôÞñá ôçò êáé
ôïí ïðôéìéóìü ôçò, âëÝðïíôáò ðÜíôá
ôçí öùôåéíÞ ðëåõñÜ ôùí ðñáãìÜôùí,
íá äéïñèþóåé ôá äéÜöïñá êáêþò êåßìåíá. ÏõóéáóôéêÜ, ìéá óåéñÜ áðü åðåéóüäéá, ðáéãìÝíá áðü ìßá åîáéñåôéêÞ
äéáíïìÞ çèïðïéþí, ÷ùñßò êáèüëïõ íá
îåðÝöôåé óôï ìåëüäñáìá, êáôáöÝñíåé
áêñéâþò íá ìåôáäþóåé óôïí èåáôÞ ôçí
áéóéïäïîßá ôçò ðñùôáãùíßóôñéáò.
Ç ÏéêïãÝíåéá Åëâåôþí Ñïâéíóþíùí
(SWISS FAMILY ROBINSON, Êåí
ÁííÜêéí), ìåãÜëç ðáñáãùãÞ, ãõñéóìÝíç óôï åîùôéêü ÔïìðÜãêï, åßíáé ìßá
åõ÷Üñéóôç áðüäïóç ôïõ ãíùóôïý âéâëßïõ ðÜëé ìå ãíùóôïýò çèïðïéïýò, (Ôæùí
Ìéëëò, Íôüñïèõ ÌáêÃêïõÜéñ, ÔæÝçìò
ÌáêÁñèïõñ, Ôüììõ ÊÝñê) ðïõ ôçí
"÷áëÜåé" ìüíï ôï ôÝëïò üðïõ ç åðßèåóç
ôùí ðåéñáôþí óôï íçóß ìåôáôñÝðåôáé óå
óëáðóôéêÞ êùìùäßá, óçìÜäé üôé ï Íôßóíåú áñ÷ßæåé íá õðïêýðôåé óôá öôçíÜ
ãïýóôá ôïõ êïéíïý, ÷Üñéí ôçò åìðïñéêüôçôáò.
Ôï 1961 áñ÷ßæåé ìå Üëëï Ýíá áðïêïñýöùìá, ôá 101 ÓêõëÜêéá Äáëìáôßáò
(ONE HUNDRED AND ONE DALMATIANS, ÑÜéäåñìáí, Ëáóê, Ôæåñüíéìé). ¸íá æåõãÜñé Äáëìáôéáíþí óêõëéþí, áðïêôÜ äåêáðÝíôå êïõôÜâéá, ôá
ïðïßá êÜðïéá ìÝñá åîáöáíßæïíôáé. Ï
Ðüíãêï êáé ç Ðåñíôßôá õðïøéÜæïíôáé
ôçí ÊñïõÝëëá ÍôåÂßë, ößëç ôçò éäéïêôÞôñéáò ôïõò ðïõ ôá Þèåëå ãéá íá öôéÜîåé ìßá ãïýíá áðü ôá äÝñìáôÜ ôïõò.
¼ôáí üëåò ïé áíèñþðéíåò ðñïóðÜèåéåò
áíåýñåóÞò ôïõò áðïôõã÷Üíïõí, ôá óêõëéÜ áðïöáóßæïõí íá äñÜóïõí áõôüíïìá. Ìå ôï "ãáýãéóìá ôïõ Ëõêüöùôïò",
ôï ìÞíõìá ôçò Ýñåõíáò ìåôáäßäåôáé áðü
ôï Ëïíäßíï ìÝ÷ñé ôçí åðáñ÷ßá. Ôá
ìéêñÜ áíáêáëýðôïíôáé óôçí áðïèÞêç
14
Sleeping Beauty
ôçò ÊñïõÝëëá, ìáæß ìå Üëëá ïãäüíôá
ôÝóóåñá (!) êáé ïé ðñïóðÜèåéåò åíôåßíïíôáé ãéá ôçí ìåôáöïñÜ üëùí ôïõò,
ðßóù óôï æåõãÜñé áðïöáóßæåé íá êñáôÞóåé êáé ôá åíåíÞíôá åííÝá! Ç ôáéíßá
÷ñçóéìïðïéåß ìßá ðéï "Üãñéá" ãñáììÞ,
÷ñçóéìïðïéþíôáò ôçí íåüôáôç, ôüôå,
åöåýñåóç ôçò öùôïôõðßáò, ãéá íá ìåôáöÝñåé ôá ðñùôüôõðá ó÷Ýäéá ôùí åìøõ÷ùôþí óôï ôåëéêü óôÜäéï ôçò öùôïãñÜöçóçò, ðáñáêÜìðôïíôáò ôïõò åíäéÜìåóïõò ó÷åäéáóôÝò ðïõ "îáíáðåñíïýóáí"
ôá ó÷Ýäéá ãéá íá Ý÷ïõí ìßá ðéï ïìïéüìïñöç ãñáììÞ, êáèþò êáé ôçí ðïëëáðëÞ öùôïôýðçóç þóôå, óôçí åðéêåßìåíç
ðåñßðôùóç, íá ìçí åßíáé áíáãêáóìÝíïé
íá ó÷åäéÜæïõí åêáôüí Ýíá óêõëÜêéá
êÜèå öïñÜ, ìå ôéò ðéôóéëéÝò ôïõò, óôéò
óêçíÝò ðëÞèïõò êáé ü÷é ìüíïí. Åðßóçò
ïé ÷áñáêôÞñåò åßíáé ðéï óôõëéæáñéóìÝíïé, îåöåýãïíôáò áðü ôïí ðéóôü
áíèñùðïìïñöéóìü, äßíïíôáò Ýíá óôõë
ðéï "áåñÜôï" êáé åõëýãéóôï. Ç ÊñïõÝëëá Ý÷åé ìåßíåé óôçí éóôïñßá óáí ìßá áðü
ôïõò êïñõöáßïõò "êáêïýò" ôïõ Íôßóíåú.
Ï ÁöçñçìÝíïò ÊáèçãçôÞò (THE
ABSENT MINDED PROFESSOR,
Ñüìðåñô ÓôÞâåíóïí), Üëëç ìßá áóðñüìáõñç êùìùäßá, êáé ôåñÜóôéá åéóðñáêôéêÞ åðéôõ÷ßá, Ý÷åé óáí èÝìá ôçí áíáêÜëõøç áðü ôïí Þñùá ôïõ ôßôëïõ, ôïõ
öëÜìðåñ, ìéáò åëáóôéêÞò ïõóßáò ðïõ,
ìåôÜ áðü ðïëëÝò ðåñéðÝôåéåò, âïçèÜåé
ôçí ôïðéêÞ ïìÜäá ìðÜóêåô íá íéêÞóåé
ôçí áíôßðáëç, êÜíïíôáò ôåñÜóôéá
ðçäÞìáôá ìå ôï öëÜìðåñ óôá ðáðïýôóéá ôïõò! ¸íá èÝìá ðïõ èá îáíá÷ñçóéìïðïéçèåß óå ðïëëÝò êáôïðéíÝò
êùìùäßåò, ìÝ÷ñé êïñåóìïý, åäþ Ý÷åé
óáí áðïôÝëåóìá ìßá åõ÷Üñéóôç ôáéíßá
ìå ðïëëÝò êùìéêÝò óêçíÝò, ìå ôçí
âïÞèåéá Üöèïíùí ôå÷íéêþí åööÝ.
One Hundred and One Dalmatians
One Hundred and One Dalmatians
Sleeping Beauty
óõíÝ÷åéá áðü ôï ôåý÷ïò 42
Ó
Ðñïóåããßæïíôáò ôçí
ÔÝ÷íç óÞìåñá ìÝóá
áðü ôçí ïðôéêÞ ôçò
êáèçìåñéíüôçôÜò ìáò
Ç ó÷ïëÞ ôïõ Ðáñéóéïý ÐáíôáæÞò, ÎõäéÜò,
ÑÜëëçò, Ñßæïò
Ôçò
ÂáóéëéêÞò Áäáìïðïýëïõ
ôïí áíôßðïäá ôçò ó÷ïëÞò ôïõ
ÌïíÜ÷ïõ ðïõ åßäáìå óå ðñïçãïýìåíá ôåý÷ç, åßíáé ç ó÷ïëÞ ôïõ Ðáñéóéïý. Ïé êýñéïé ¸ëëçíåò åêðñüóùðïß
ôçò ðïõ èá äïýìå ðáñáêÜôù, áêïëïýèçóáí óå êÜðïéï âáèìü ôçò åðéññïÝò
ôïõ êáéíïýñãéïõ ôñüðïõ ôçò æùãñáöéêÞò áíôßëçøçò. Ï ðëÝïí óçìáíôéêüò,
ï ÐåñéêëÞò ÐáíôáæÞò ü÷é ìüíï åðçñåÜóôçêå êáé áêïëïýèçóå ìéìïýìåíïò ôçí
êáéíïýñãéá æùãñáöéêÞ áíôßëçøç, áëëÜ,
åêöñÜóôçêå óôç óõíÝ÷åéá êÜíïíôáò
êôÞìá ôïõ ôá üóá óõíÝâáéíáí óôçí
ÐáñéóéíÞ óêçíÞ, äçìéïõñãþíôáò ôï
äéêü ôïõ éìðñåóéïíéóôéêü éäßùìá.
ÄéáöïñåôéêÞ ìáôéÜ, äéáöïñåôéêÞ
ðñïóÝããéóç ëïéðüí, áðü ôïõò ïìüôå÷íïõò ôïõ, ðïõ óðïýäáóáí óôï Ìüíá÷ï êáé ôùí ïðïßùí ç ðñïóÞëùóç óôï
ãåñìáíéêü áêáäçìáúêü æùãñáöéêü
"êáôåóôçìÝíï" äåí ôïõò Üöçóå íá áêïëïõèÞóïõí ôéò åîåëßîåéò. Ìå åîáßñåóç
ôïí Óõìåþí Óáââßäç (1859-1927), ðïõ
áêïëïýèçóå ôá éìðñåóéïíéóôéêÜ âÞìáôá,
ðåéñáìáôéæüìåíïò óõíå÷þò áíÜìåóá
óôï ñåáëéóôéêü êáé ôçí áöáßñåóç.
Ï ÐåñéêëÞò ÐáíôáæÞò (1849-1884)
óðïýäáóå æùãñáöéêÞ óôç ìåôÝðåéôá
ÁíùôÜôç Ó÷ïëÞ Êáëþí Ôå÷íþí ìå
äÜóêáëï ôïí Íéêçöüñï Ëýôñá. ÐÞãå
ãéá Ýíá ÷ñüíï óôï Ìüíá÷ï êáé ìåôÜ
óõíÝ÷éóå ãéá ôçí Ìáóóáëßá êáé ôï
Ðáñßóé. ÄéäÜ÷ôçêå áðü ôïí ìåãÜëï
äÜóêáëï ÃêïõóôÜâ ÊïõñìðÝ. Ôá Ýñãá
ôùí éìðñåóéïíéóôþí ÌáíÝ, ÍôåãêÜ êáé
Ðéóáñü ôïí ãïÞôåõóáí üðùò Üëëùóôå
ôïí åíôõðùóßáóáí êáé ïé äçìéïõñãßåò
ôïõ Åõãåíßïõ ÌðïõíôÝí.
Ìéá óõóôáôéêÞ åðéóôïëÞ ôïõ ÌáíÝ
óôÜèçêå ç áéôßá ãéá íá åãêáôáóôáèåß
óôçí ðñùôåýïõóá ôïõ Âåëãßïõ êáé íá
äïõëÝøåé ãéá Ýíáí ðëïýóéï ¸ëëçíá ôïí
óéíÝìðïñï ÉùÜííç Ïéêïíüìïõ, ï ïðïßïò
ôïõ ðáñÞããåéëå ðëÞèïò Ýñãùí.
Ìå ôçí ðáñáìïíÞ ôïõ óôéò ÂñõîÝëëåò ãßíåôáé ìÝëïò ôïõ áíôéêáäçìáúêïý
êáëëéôå÷íéêïý ïìßëïõ "Êýêëïò ôïõ
÷ñþìáôïò" êáé áíáðôýóóåé öéëéêÝò
ó÷Ýóåéò ìå ôïí æùãñÜöï Ãêéãéüì
Âüãêåëò êáé ôïí Ùãêýóô ÖéëéððÝô, ôïõ
ïðïßïõ ôçí áäåëöÞ èá ðáíôñåõôåß
áñãüôåñá.
Åêðñïóþðçóå ôçí ÅëëÜäá ôï 1878
óôçí ÄéåèíÞ ¸êèåóç ôïõ Ðáñéóéïý,
ðáßñíïíôáò êáëÝò êñéôéêÝò êáé óßãïõñá
îå÷ùñßæåé áðü ôïõò õðüëïéðïõò ôçò
åðï÷Þò ôïõ, ìéáò êáé åíôÜ÷èçêå óôï
êßíçìá ôïõ éìðñåóéïíéóìïý. Èåùñåßôáé
èåìåëéùôÞò ôïõ âåëãéêïý éìðñåóéïíéóìïý üðïõ ìáæß ìå ôï ößëï ôïõ Ãêéãéüì
Âüãêåëò ßäñõóáí ôï 1883 ôçí "ÏìÜäá
ôùí Åßêïóé". Ç áóèåíÞò õãåßá ôïõ
äõóôõ÷þò äåí ôïõ åðÝôñåøå íá åîåëé÷èåß ðåñéóóüôåñï, ìéáò êáé óôá 35 ôïõ
÷ñüíéá ðåèáßíåé áðü öõìáôßùóç êáé óå
îÝíç ãç üðùò ãñÜöôçêå ôüôå.
ÐåñéêëÞò ÐáíôáæÞò, áðüóðáóìá áðü ôï Ýñãï Ç ìéêñÞ ëáßìáñãç
15
ÎõäéÜò-ÔõðÜëäïò, Ðïñôñáßôï áíäñüò
ÐåñéêëÞò ÐáíôáæÞò, Ðñïóùðïãñáößá áíäñüò ðïõ äéáâÜæåé
Ï ÐáíôáæÞò óå áíôßèåóç ìå ôïí
ÑÜëëç ðïõ èá äïýìå ðáñáêÜôù, âñßóêåôáé øõ÷Þ ôå êáé óþìáôé óôïí ôüðï
êáé óôï ÷ñüíï, óõã÷ñïíéóìÝíïò ìå ôçí
íåùôåñéêüôçôá ôçò åðï÷Þò ôïõ. Óôïí
ôüðï ðïõ óõíÝâáéíå áõôÞ, êáôüñèùóå
ü÷é ìüíï íá ôçí áíôéëçöèåß êáé íá
ãïçôåõèåß áëëÜ êáé íá áêïëïõèÞóåé.
ÅêöñÜóôçêå ìÝóá áðü ôï äéêü ôïõ
æùãñáöéêü éäßùìá, ðáñÜëëçëá ìå ôïõò
ðñïâëçìáôéóìïýò ôïõ Êïñü, ôïõ ÌïíÝ
êáé Üëëùí ìåôáãåíÝóôåñùí èñýëùí
åêåßíçò ôçò åðï÷Þò avant-garde.
ÊÜðïéåò öïñÝò îåðÝñáóå êáé ôçí
åðï÷Þ ðïõ äéÝíõå, åöáñìüæïíôáò óôéò
óõíèÝóåéò ôïõ, Ýêäçëá óôïé÷åßá, áðü
ìéá öÜóç ðïõ èá åìöáíéóôåß ìå äñéìý
ôñüðï ìåôÝðåéôá, ôïí åîðñåóéïíéóìü.
Ç íåïåëëçíéêÞ æùãñáöéêÞ äÝ÷ôçêå
ùò Ýíá âáèìü ìüíï ôçí ðñùôïðïñéáêÞ
ôïõ åðßäñáóç ëüãù ôïõ âñá÷Ýùò âßïõ
ôïõ. ÈáõìÜæïõìå ôéò öùôïóêéÜóåéò óôá
ïëüóùìá ðïñôñáßôá ôïõ êáèþò êáé ôá
åõáßóèçôá ÷ñþìáôá óôéò ôïðéïãñáößåò
ôïõ. Ç èåìáôïëïãßá ôïõ ðåñéëáìâÜíåé
íåêñÝò öýóåéò, èáëáóóïãñáößåò, åóùôåñéêÜ óðéôéþí üëá äïõëåìÝíá ìå ôçí
ïðôéêÞ ôçò æùãñáöéêÞò áöáßñåóçò. Ç
áõôïíïìßá ôçò æùãñáöéêÞò ôïõ ÐáíôáæÞ áíáäåéêíýåé ôéò áñåôÝò ôïõ "êáéíïýñ-
16
ãéïõ âëÝììáôïò" ðÜíù óôï èÝìá ðïõ
áðåéêïíßæåôáé, êáèþò öáßíåôáé ç ó÷Ýóç
ìå ôïí ÌáíÝ êáé ôïí éìðñåóéïíéóìü.
Óôéò óõíèÝóåéò ôïõ ðáñáôçñïýìå ôïí
ôñüðï üðïõ óõëëáìâÜíåé êáé áðïôõðþíåé ôï óôéãìéáßï, ìáêñéÜ áðü ôéò
áêáäçìáúêÝò óõìâÜóåéò. Ôï ïõóéþäåò
áðïôõðþíåôáé ìå ãñÞãïñåò êéíÞóåéò,
õðåñíéêþíôáò áíïýóéåò ëåðôïìÝñåéåò.
Ôï öåõãáëÝï áé÷ìáëùôßæåôáé, ôïðïèåôþíôáò ôïí ÐáíôáæÞ åðÜîéá êïíôÜ
óôïí ÊïõñìðÝ êáé ôïí ÌáíÝ.
Ï Ëçîïõñéþôçò Íéêüëáïò ÎõäéÜò ÔõðÜëäïò (1826-1909), ôáîßäåøå óôçí
Ðåôñïýðëç, óôçí Éôáëßá êáé ôï Ëïíäßíï. Ìå óðïõäÝò ôüóï óôçí Ñþìç üóï
êáé óôï Ðáñßóé èåùñåßôáé ï åêðñüóùðïò ôçò øõ÷ïëïãéêÞò ðñïóùðïãñáößáò
ôïõ 19ïõ áéþíá. Öçìïëïãåßôáé üôé
ðéèáíüí Þôáí ìáèçôÞò ôïõ ãÜëëïõ
æùãñÜöïõ Êïñü óôçí Ó÷ïëÞ Êáëþí
Ôå÷íþí ôïõ Ðáñéóéïý. Ðñïóðáèåß íá
áðïâÜëëåé ôïí áêáäçìáúêü ñåáëéóìü,
÷ùñßò ùóôüóï íá ðÜåé ðáñáðÝñá, ìéáò
êáé ìÝíåé ðéóôüò óôïí áíôéêïìöïñìéóôéêü ñåáëéóìü ðïõ õéïèåôåß.
ÁðïêôÜ öÞìç óôï Ðáñßóé êáé ëáìâÜíåé áñêåôÝò äéáêñßóåéò. ÅðéóôñÝöåé
óôçí ÁèÞíá üðïõ óêéáãñáöåß ìå åðéôõ÷ßá
ôïí åóùôåñéêü êüóìï ôùí åéêïíéæüìåíùí óôá ðïñôñáßôá ôïõ, êáèþò ìéá
óåéñÜ áðü ðñüóùðá ôçò êáèçìåñéíüôçôáò ðáñåëáýíïõí, ãíùóôïðïéþíôáò
óôï êïéíü ôçí åóùôåñéêüôçôÜ ôïõò...
Ï ÎõäéÜò ìáò Ýäùóå ðïñôñáßôá ìå
èåáôñéêÞ ðáñïõóßá êáé óõìâïëéêü
÷áñáêôÞñá. ÓçìáíôéêÞ ç äéáöïñÜ ôïõò
áðü ôá áêáäçìáúêÜ, ìéáò êáé ç äéêÞ ôïõ
ãñáöÞ Ý÷åé ðéï åëåýèåñåò ðéíåëéÝò êáé ï
ôñüðïò ðïõ Ýóôçíå ôá ðïñôñáßôá ôïõ,
ðáñïõóéÜæåé "öñÝóêï" åíäéáöÝñïí ãéá
ôçí åðï÷Þ ôïõ, áðü ôá óôïé÷åßá- óçìåßá
(ìÝôùðï, ÷Ýñéá) ðïõ ôïíßæïíôáé, ôïõ
áðåéêïíéæüìåíïõ áôüìïõ.
Ôï ìåãÜëï ìÜêñïò ôçò æùÞò ôïõ,
ôïõ åðÝôñåøå íá êÜíåé ðëÞèïò Ýñãùí
çèïãñáöéêïý åíäéáöÝñïíôïò.
ÎõäéÜò-ÔõðÜëäïò,
Ðñïóùðïãñáößá Äçìçôñßïõ ÂéêÝëá
Ï Èåüäùñïò ÑÜëëçò (1852-1909),
óðïýäáóå åðßóçò óôï Ðáñßóé äßðëá
óôïí ïñéåíôáëéóôÞ æùãñÜöï Leon
Gerome. Ç "ÁíáôïëÞ" õðÞñîå ç ðëïýóéá ðçãÞ ôùí åìðíåýóåþí ôïõ. ¢ëëùóôå ðïëëïß Åõñùðáßïé æùãñÜöïé
èÝëãïíôáí áðü ôá èÝìáôÜ ôçò. Áò ìçí
îå÷íÜìå ôï Ýñãï ìå ôßôëï "Ïäáëßóêç"
ôïõ Ìáôßò. Åðéíïåß ìéá ôå÷íéêÞ ìå ÷ñþìá êáé âåñíßêé åíïðïéþíôáò ôá ìå Üøïãï ôñüðï óôçí åðéöÜíåéá ôïõ êáìâÜ. Ïé
ëåðôïìÝñåéåò åßíáé ôüóï ó÷ïëáóôéêÝò
óáí íá Þôáí öùôïãñáößá. Ðïëëïß
ðáñáããåëéïäüôåò æçôïýóáí ðßíáêåò ìå
çìßãõìíåò êáëëïíÝò êÜôù áðü ôç
äéêáéïëïãßá åíüò "ôßôëïõ" ôïõ Ýñãïõ,
ðïõ êñáôïýóå ôá ðñïó÷Þìáôá ôçò åðï÷Þò. Ôá Ýñãá Ëåßá, Ïäáëßóêç, Ôßãñç,
êñýâïõí ìÝóá ôïõò ôç ìáãåßá ìéáò
åðï÷Þò, óõíäõÜæïíôáò ôï éóôïñéêü
ðëçñïöïñéáêü õëéêü ìå ôçí ôÝñøç ôùí
áíäñéêþí ïöèáëìþí.
Ï ÑÜëëçò üìùò åß÷å êáôáðéáóôåß
êáé ìå èñçóêåõôéêÜ èÝìáôá üðïõ
êáôïñèþíåé íá áé÷ìáëùôßóåé ôï èñçóêåõôéêü óõíáßóèçìá åóôéÜæïíôáò ôçí
ðñïóï÷Þ ôïõ èåáôÞ ó' áõôü. Áðïöåýãåé
ôá öáíôá÷ôåñÜ ôåñôßðéá ð÷. ðïìðþäçò
ëåðôïìÝñåéåò óôá åí ëüãù èÝìáôá, ìéáò
êáé êáôáöÝñíåé ôï ïõóéáóôéêü áðïôÝëåóìá, êáôÜíõîçò êáé óåâáóìïý ìÝóá
áðü ôïí ôñüðï óýíèåóçò ôùí óêçíþí
áõôþí óôïõò ÷þñïõò ëáôñåßáò ðïõ
äéåîÜãïíôáé.
ÔÝëïò ï ÉÜêùâïò Ñßæïò (1849-1916),
óðïýäáóå êáé áõôüò óôï Ðáñßóé ìå
êáèçãçôÞ ôïí æùãñÜöï ôïõ ÍáðïëÝïíôá
ô, ôïí Alexandre Cabanel. ÕðÞñîå
Èåüäùñïò ÑÜëëçò,
ÊáôÞ÷çóéò ó' Ýíá áëãåñéíü ôæáìß
ÉÜêùâïò Ñßæïò, Soiree Athenienne
ëéãüôåñï ôïëìçñüò óå êáéíïôïìßåò üóïí
áöïñÜ ôá êáéíïýñãéá ðñÜãìáôá ðïõ
ëÜìâáíáí ÷þñá, áí êáé Þôáí ößëïò ôïõ
ÑåíïõÜñ êáé èáýìáæå ôá Ýñãá ôïõ ÍôåãêÜ. Ðáñüëï ðïõ âñßóêïíôáí óôçí
êáñäéÜ ôïõ éìðñåóéïíéóôéêïý êéíÞìáôïò
áêïëïýèçóå ôïí ãáëëéêü áêáäçìáúêü
ôñüðï æùãñáöéêÞò ôïõ äáóêÜëïõ ôïõ.
Ôïõ Üñåóå íá ðáñïõóéÜæåé óôá Ýñãá
ôïõ, ôç æùÞ ôçò "êáëÞò êïéíùíßáò". Ç
äéÜèåóç ôïõ ñïìáíôéóìïý êáé ôï óôïé÷åßï ôçò íïóôáëãßáò óôá Ýñãá ôïõ, ãïÞôåõå ôéò êõñßåò åêåßíçò ôçò åðï÷Þò, üðïõ
ôéò ðáñïõóßáæå êïìøÝò óå åõãåíéêÝò
äñáóôçñéüôçôåò. Ôá Ýñãá ôïõ áíôáíáêëïýóáí ôçí áíôßëçøç ôçò Ìðåë Åðüê.
Åíóôåñíßóôçêå ðåñéóóüôåñï ôéò
éìðñåóéïíéóôéêÝò áíôéëÞøåéò óôá ôïðßá
ôïõ áëëÜ óå ðåñéïñéóìÝíï âáèìü, þóôå
íá öôÜóåé óå êáèáñÝò èÝóåéò óôïí íåùôåñéêü ÷þñï.
ÓõìðåñáóìáôéêÜ, ïé ôÝóóåñåéò áõôïß êáëëéôÝ÷íåò ìåôÝöåñáí óôçí ÅëëÜäá åëëéðþò ôéò íÝåò áíôéëÞøåéò áð' ôçí
Ãáëëßá êáé åí ðñïêåéìÝíù ôïí Éìðñåóéïíéóìü, ìå áðïôÝëåóìá áõôÞ ç åéêáóôéêÞ êßíçóç íá ìçí åõäïêéìÞóåé óôçí
ðáôñßäá ôïõò.
Èåüäùñïò ÑÜëëçò, Tigre et Tigresse
17
Ïëëáíäßá, ùò ôï ðñþôï óôáèåñÜ äïìçìÝíï áóôéêü êñÜôïò
åßíáé åêåßíï ðïõ, óôá ðëáßóéá ôçò áöïóßùóçò óôï ïñãáíùìÝíï, áíáãíþñéóå
ôçí åîåéäßêåõóç óå êÜèå ðåäßï äñáóôçñéüôçôáò áêüìá êáé óôç ëåéôïõñãßá ôùí
ïßêùí áíï÷Þò. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá
ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôùí èåìÜôùí ôçò
ÏëëáíäéêÞò çèïãñáößáò åßíáé óêçíÝò
ìðïñíôÝëëïõ. Ôï ðñùôüêïëëï õðïäï÷Þò åíüò îÝíïõ åðß ôçò ïõóßáò åßíáé ßäéï,
åßôå õðïäå÷üìáóôå êÜðïéï ïéêïãåíåéáêü ößëï, åßôå ôïí åðéóêÝðôç-ðåëÜôç
ôçò ìéáò þñáò. Êéíïýìåíïé ðÜíù ó'
áõôÜ ôá äõóäéÜêñéôá üñéá, ðïõ ìå ôüóç
ìáåóôñßá ðñáãìáôåýïíôáé ïé åéêáóôéêïß ôçò åðï÷Þò, äçìéïõñãÞèçêå êáé ç
óýã÷õóç ãéá ôï ôß áêñéâþò áíáðáñéóôïýí áõôÝò ïé óêçíÝò áóôéêÞò êïìøüôçôáò ðïõ óõíáíôïýìå óõ÷íÜ óôçí ïëëáíäéêÞ åéêïíïãñáößá ôïõ 17ïõ áéþíá.
¼ìïñöåò ãõíáßêåò, åêëåðôõóìÝíåò,
åñÜóìéåò äÝóðïéíåò, óùóôÝò âáóßëéóóåò Þ ðñùôåîáäÝëöåò ôùí ðñéãêéðéóóþí êáé ôùí ìáñêçóßùí, öéëïôå÷íïýíôáé áðü ôïõò æùãñÜöïõò óáí ðñáãìáôéêÝò ïðôáóßåò, ðïõ áðåëåõèåñþíïõí
ôçí åñùôéêÞ öáíôáóßá ôïõ èåáôÞ. Ïé
âáèéÝò õðïêëßóåéò ôùí êïìøþí íåáñþí
áðïêáëýðôïõí âëÝììáôá ðïõ óå ëßãï
èá óõíõðÜñîïõí ìå Ýíáí áêüìç ðéï
ïéêåßï, ðéï óôåíü, ðéï êïíôéíü ôñüðï,
Ç
"ÏëëáíäéêÞ
çèïãñáößá:
üôáí ôï
çèéêïðëáóôéêü
ïéêïäüìçìá
êáôáññÝåé"
Ôçò
Äñ ÓôÝëëáò Ìïõæáêéþôïõ
Áñ÷áéïëüãïõ,
Éóôïñéêïý ÔÝ÷íçò
ìáôéÝò äéåéóäõôéêÝò êáé ðáèéáóìÝíåò óå
åíäéáöÝñïõóåò äñáóôçñéüôçôåò. ÁõôÞ
åßíáé ç êñõöÞ áëëÜ êáé ïõóéþäçò èåìáôéêÞ ôùí ðåñéóóïôÝñùí Ýñãùí áõôÞò
ôçò åíüôçôáò.
ÐïëëÝò öïñÝò ç ôÝ÷íç áíôéãñÜöåé,
áíáäåéêíýåé Þ åîùñáÀæåé ôçí ðñáãìáôéêüôçôá. ¸÷ïíôáò ùò óçìåßï åêêßíçóçò áõôÜ ôá äåäïìÝíá, ï êáëïðñïáßñåôïò êáé Üäïëïò åñåõíçôÞò ôïõ 19ïõ
áéþíá åßäå óå Ýñãá ðïõ ðñáãìáôåýôçêå
æùãñáöéêÜ ï Gerard ter Borch (1617 1681) ôçí "ÅðéóôñïöÞ ôïõ áññáâùíéáóôéêïý" áðü ôïí ðüëåìï, êÜðïéï "ôá÷õäñüìï" ðïõ öÝñíåé ãñÜììáôá, "ðáôñéêÝò íïõèåóßåò" êáé ðïëëÝò Üëëåò åêäï÷Ýò ó÷åôéêïý ðåñéå÷ïìÝíïõ, ðÜíôïôå
ðñïóåããßæïíôáò ôá èÝìáôá ìÝóá áðü
ìéá çèéêïðëáóôéêÞ êáé ðáôñéùôéêÞ
÷ñïéÜ. ¼ëá üìùò áíáôñÜðçêáí üôáí
Ýíáò óõíôçñçôÞò Ýñãùí ôÝ÷íçò áíáêÜëõøå áíÜìåóá óôï äåßêôç êáé ôïí áíôß÷åéñá ôïõ åíüò åê ôùí ðñùôáãùíéóôþí
ôïý ðéï äéäáêôéêïý Ýñãïõ ôïõ Gerard
ter Borch, ôçí "ÐáôñéêÞ óõìâïõëÞ"
(1654), ôï ëáìðýñéóìá åíüò ÷ñõóïý
íïìßóìáôïò (åéê.1). Ôüôå ôï áîéáêü
ïéêïäüìçìá ðïõ åß÷áí êôßóåé ðÜíù
óôçí ïëëáíäéêÞ çèïãñáößá ðïëëïß
åìðíåõóìÝíïé óõããñáöåßò (áíÜìåóÜ
ôïõò êáé ï Ãêáßôå) êáôÝññåõóå ïëïêëçñùôéêÜ. Óå ó÷Ýóç ìå üëïõò ôïýò
Åéê.1. Gerard ter Borch, ÐáôñéêÞ óõìâïõëÞ, 1654
18
Åéê.4. Jan Vermeer,
Êïñßôóé ìå ðïôÞñé êñáóéïý, 1659-1660
Üëëïõò çèïãñÜöïõò ôçò ïëëáíäéêÞò
ó÷ïëÞò ï ter Borch îå÷ùñßæåé ãéá ôçí
Ýíôïíá åîåõãåíéóìÝíç øõ÷ïëïãéêÞ
ðáñáôÞñçóç, ôï ëåðôåðßëåðôï ÷éïýìïñ,
ôçí ðåñéïñéóìÝíç ÷ñçóéìïðïßçóç ôùí
óõìâüëùí êáé ôç óõóôçìáôéêÞ ÷ñÞóç
áìõäñïý öùôéóìïý êáé õðïôïíéêÞò
öùôïóêßáóçò þóôå íá ìçí åðéôñÝðåôáé
óôï èåáôÞ ìéá éó÷õñÞ áíôßëçøç ôïõ
óõíüëïõ ôïõ ïðôéêïý ðåäßïõ. Óôï
óõãêåêñéìÝíï Ýñãï, ï íÝïò Üíäñáò ðïõ
÷åéñïíïìåß äåí åßíáé ï ðáôÝñáò ôçò
êïðÝëáò, ïýôå öõóéêÜ Ý÷ïõìå íá
êÜíïõìå ìå ÷åéñïíïìßá íïõèåóßáò.
Áíôßèåôá, ðñüêåéôáé ãéá ôïí ðåëÜôç ôïõ
ïßêïõ áíï÷Þò ðïõ êñáôÜ óôï ÷Ýñé ôï
÷ñõóü íüìéóìá-ðëçñùìÞ ôùí "õðçñåóéþí" ðïõ ôïõ ðñïóÝöåñå ðéï ðñéí ç
íåáñÞ êõñßá. Ç äå áîéïóÝâáóôç çëéêéùìÝíç ãõíáßêá ìå ôçí åõãåíéêÞ ðáñïõóßá
êáé ôç óõìâïõëåõôéêÞ ôçò óõìðåñéöïñÜ
áðïäåéêíýåôáé ìéá áäßóôáêôç üóï êáé
åðéäÝîéá ðñïáãùãüò.
Áðü ôüôå ðïõ ïé óõíôçñçôÝò áíáêÜëõøáí áõôÞí ôçí ïõóéáóôéêÞ ëåðôïìÝñåéá óå æùãñáöéêÜ Ýñãá ôçò óõãêåêñéìÝíçò ðåñéüäïõ, äåí ðñïëáâáßíïõí
êõñéïëåêôéêÜ íá ìáæåýïõí ÷ñõóÜ íïìßóìáôá áðü áíôßóôïé÷ïõò ðßíáêåò ôçò
åðï÷Þò, åíþ ïé åñåõíçôÝò-óçìåéïëüãïé
âñßóêïõí üëï êáé ðåñéóóüôåñï õëéêü
ðïõ áíáöÝñåôáé óå óåîïõáëéêïýò õðáéíéãìïýò, êõñßùò áðü ôçí áíÜëõóç ôùí
óõìðåñéöïñþí êáé ôùí áíôéêåéìÝíùí
ðïõ åíôïðßæïíôáé ìÝóá óôá Ýñãá. Áðü
ôçí åíäåëå÷Þ Ýñåõíá áíáóýñèçêáí
ðáëéÝò, ðéêÜíôéêåò éóôïñßåò, áíÝêäïôá
êáé ðáñïéìßåò ðïõ Ýäùóáí íÝåò êáôåõèýíóåéò óôçí ïëëáíäéêÞ çèïãñáößá.
¸ôóé åêåß ðïõ ï óêýëïò Ýðáéæå ôï ñüëï
ôïý óõìâüëïõ ôçò óõæõãéêÞò ðßóôçò
ìåôáðÞäçóå óôïí ðéêÜíôéêï ñüëï ôïý
óõìâüëïõ ôçò ëáãíåßáò, üðùò óôï Ýñãï
ìå ôßôëï "ÓêçíÞ ìðïñíôÝëëïõ" (1658),
ôïõ Frans van Mieris (1635-1681),
üðïõ Üîéï ðñïóï÷Þò åßíáé ôï æåõãÜñé
ôùí óêýëùí ðïõ åñùôïôñïðåß óôï äåýôåñï ðëÜíï êáé ðñïåôïéìÜæåé ôï èåáôÞ
ãéá ôï ôß èá óõìâåß óôï æåõãÜñé ôïý
ðñþôïõ ðëÜíïõ (åéê.2).
Ï Jan Vermeer (1632-1675), Þôáí
Ïëëáíäüò æùãñÜöïò ðïõ Ýæçóå êáé åñãÜóôçêå óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ Íôåëöô ôçò
ÄõôéêÞò Ïëëáíäßáò êáôÜ ôï 17ï áéþíá.
Ìáæß ìå ôï Rembrandt, áðïôåëåß Ýíáí
áðü ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò æùãñÜöïõò
ôçò ×ñõóÞò Åðï÷Þò (1584-1702) ôçò
Ïëëáíäßáò. Äéáêñßíåôáé êõñßùò ùò
æùãñÜöïò ñùðïãñáöéþí, êáèçìåñéíþí
ñåáëéóôéêþí óêçíþí êáé çèïãñáöéþí.
ÊáôÜ ôï ìåãáëýôåñï ðïóïóôü ïé ðßíáêÝò ôïõ ðñïóáñìüæïíôáé óôçí êõñßáñ÷ç ôÜóç ôçò ïëëáíäéêÞò çèïãñáöéêÞò
æùãñáöéêÞò, óýìöùíá ìå ôçí ïðïßá
Ýðñåðå íá êáôáäéêÜæïíôáé ç áìáñôßá
êáé ôá áíèñþðéíá ðÜèç, ìå áðþôåñï
óôü÷ï ôç äéáðáéäáãþãçóç êáé ôçí áíÜäåéîç ôçò "åíÜñåôçò" æùÞò. Óôçí ðëåéïíüôçôÜ ôïõò, ôá çèïãñáöéêÜ Ýñãá ôïõ
åðéäéþêïõí íá äéáêùìùäÞóïõí ôéò áðïêëßíïõóåò óõìðåñéöïñÝò, åíþ åëÜ÷éóôá
áðü áõôÜ ðáñïõóéÜæïõí Ýíá ðñüôõðï
ðñïò ìßìçóç.
Ï ðßíáêáò ôïõ Vermeer ìå ôßôëï "Ç
Ðñïáãùãüò" (1656), óçìáôïäïôåß Ýíá
óçìåßï êáìðÞò óôç óôáäéïäñïìßá ôïõ
áíáäåéêíýïíôáò ôï åíäéáöÝñïí ôïõ
äçìéïõñãïý ãéá Ýñãá ðïõ áó÷ïëïýíôáé
ìå ôï èÝìá ôçò ðïñíåßáò (åéê.3). Ðñüêåéôáé ãéá ìéá åíäéáöÝñïõóá åîÝôáóç
ôïõ èÝìáôïò óå üëåò ôïõ ôéò ðôõ÷Ýò,
óõíäõÜæïíôáò ôï çèéêü ó÷üëéï ìå ìéá
áßóèçóç ñåáëéóìïý ôçò êáèçìåñéíüôçôáò. Áõôü ðïõ êåíôñßæåé üìùò ôï
Åéê.3. Jan Vermeer,
Ç Ðñïáãùãüò, 1656
Åéê.2. Frans van Mieris,
ÓêçíÞ ìðïñíôÝëëïõ, 1658
åíäéáöÝñïí ôïõ èåáôÞ åßíáé ôï êëßìá
ìéáò õöÝñðïõóáò åñùôéêÞò óõíùìïóßáò. Ðñüêåéôáé ãéá ôçí áðïêÜëõøç
åíüò êëåéóôïöïâéêïý åñùôéóìïý óå ìéá
ðñïâéïìç÷áíéêÞ êïéíùíßá ðïõ ìïéÜæåé
íá ìçí Ý÷åé ðïëëÝò áíáóôïëÝò. Ç
éêáíïðïßçóç óôï âëÝììá ôïõ êïñéôóéïý
ôç óôéãìÞ ôçò ðëçñùìÞò ôùí "õðçñåóéþí" ôçò äåí Ý÷åé ôç äõíáôüôçôá íá
õðïóêåëßóåé ôéò êáôá÷èüíéåò ìïñöÝò
ðïõ óôÝêïíôáé äßðëá ôçò êïéôÜæïíôáò
óõíùìïôéêÜ êáé ÷åéñïíïìþíôáò áðñïêÜëõðôá. Ôï ðñüóùðï óôá áñéóôåñÜ,
ðïõ âñßóêåôáé óå åõèõìßá êáé êïéôÜæåé
ðñïò ôï èåáôÞ, áðïôåëåß áõôïðñïóùðïãñáößá ôïõ ßäéïõ ôïõ æùãñÜöïõ!
Ìéá Üëëç åéêáóôéêÞ åêäï÷Þ ôïõ
Vermeer óôï èÝìá áõôü, áðïôåëåß ôï
Ýñãï "Êïñßôóé ìå ðïôÞñé êñáóéïý"
(1659-1660), (åéê.4). Ðñüêåéôáé ãéá
Ýíáí áðü ôïõò ðñþôïõò ðßíáêÝò ôïõ ìå
åóùôåñéêÜ óðéôéþí êáé áðü ôá ðñþéìá
äåßãìáôá ôçò ëåðôÞò øõ÷ïëïãéêÞò åñìçíåßáò ôïõ. Ôï ðïôÞñé ôïõ êñáóéïý ðïõ
ðñïóöÝñåôáé óôï êïñßôóé - ðïõ öáßíåôáé Þäç íá Ý÷åé ìåèýóåé ìå ãëõêüëïãá åßíáé áíáìöéóâÞôçôá Ýíá ôÝ÷íáóìá
áðïðëÜíçóçò. Ç åñùôéêÞ áôìüóöáéñá
ìåôáîý ôùí äýï ðñïóþðùí ðñïáíáããÝëëåé ôçí áíÞèéêç óõíåýñåóç ðïõ èá
áêïëïõèÞóåé. Ôï ìÞíõìá ôïõ äçìéïõñãïý åßíáé üôé ëßãï êñáóß ðáñáðÜíù
ìðïñåß íá ïäçãÞóåé ìéá êïðÝëá óôçí
êáôáóôñïöÞ. Ôï âéôñü óôï ðáñÜèõñï
áñéóôåñÜ ðñïóèÝôåé ìéá õðÝñï÷ç ðéíåëéÜ öùôüò êáé ÷ñþìáôïò, áëëÜ êáé Ýíá
îåêÜèáñï óõìâïëéóìü, áöïý äéáêñßíåôáé ç áëëçãïñßá ôçò ÅãêñÜôåéáò, ôçò
áñåôÞò äçëáäÞ ðïõ ÷áëéíáãùãåß ôïí
õðÝñìåôñï áéóèçóéáóìü.
19
ßíáé ãíùóôÞ ç ñÞóç: "Áêüìá êé
ç Üëùóç ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò ù÷ñéÜ ìðñïóôÜ óôç ÌéêñáóéáôéêÞ ÊáôáóôñïöÞ".
ÌåôÜ ôçí Üëùóç åß÷å âÝâáéá äéáëõèåß êáé ôõðéêÜ ç êñáôéêÞ ïíôüôçôá ôçò
ÂõæáíôéíÞò Áõôïêñáôïñßáò, ïé åëëçíéêïß êáé åëëçíïãåíåßò ðëçèõóìïß åß÷áí
ðáñáìåßíåé óôïõò ôüðïõò ôùí, áí êáé
õöéóôÜìåíïé äéùãìïýò êáé êáôáðéÝóåéò,
åî' áéôßáò êáé ôçò ìåßîçò ôïõò ìå ôï ×ñéóôéáíéóìü, äçìéïõñãþíôáò ùóôüóï,
áëëïý ðåñéóóüôåñï êé áëëïý ëéãüôåñï
ôç íÝá ôáõôüôçôá ôïõ "ñùìéïý", ôïõ
åëëçíïñèüäïîïõ äçëáäÞ õðçêüïõ ôçò
ðïëõåèíïôéêÞò êáé ðïëõðïëéôéóìéêÞò
ïèùìáíéêÞò áõôïêñáôïñßáò. Ç ÌéêñáóéáôéêÞ ÊáôáóôñïöÞ êáé ï îåñéæùìüò
ðåñéóóüôåñï áðü åíÜìéóé åêáôïììõñßïõ ðñïóöýãùí åîáöÜíéóå ðëÝïí ôçí
üðïéá ðáñïõóßá ôùí ÅëëÞíùí áð' ïëüêëçñç ôç Ìéêñáóßá, äçëáäÞ ôï êåíôñéêüôåñï êáé éó÷õñüôåñï êïììÜôé ôïõ
Âõæáíôßïõ.
Ìéá ôÝôïéá ôñáãùäßá äåí èá ìðïñïýóå íá ìçí áðïôõðùèåß áðü ôçí
ÔÝ÷íç (ëïãïôå÷íßá, ìïõóéêÞ, æùãñáöéêÞ, èÝáôñï, ÷ïñüò êëð.) ìå Ýñãá êáé
ðïëõðïßêéëåò äñáóôçñéüôçôåò.
Ï êéíçìáôïãñÜöïò, ç ëåãüìåíç
üãäïç ÔÝ÷íç, ðïõ åóôéÜæåé êáé âáóßæåôáé óôçí ðñïâïëÞ ôùí åíáëëáóóïìÝíùí åéêüíùí êáèþò õðçñåôïýí ìéá
ìõèïðëáóßá (êéíçìáôïãñáöéêÝò ôáéíßåò)
Þ ìéáí Ýñåõíá êáé óðïõäÞ ãåãïíüôùí
(íôïêõìáíôÝñ), áí êáé ïõóéáóôéêÜ
áíäñþíåôáé óôç äåêáåôßá ôïõ '20, èá
ðåñßìåíå êáíåßò üôé èá ðñïóöåñüôáí
ùò Ýíá ðåäßï äüîçò ëáìðñü ãéá ôïõò
äçìéïõñãïýò íá ìðïñÝóïõí ìÝóá áðü
ôüóï Üöèïíï õëéêü, ðïõ áðü ÷ßëéåò
ìåñéÝò Ýñåå ëá÷ôáñéóôü íá äþóïõí
óðïõäáßá Ýñãá, þóôå í' áðáèáíáôßóïõí áõôü ôï ðñùôïöáíÝò äñÜìá,
ðïõ Üíïéîå êé Ýêëåéóå áõëáßá ìÝóá óå
äõüìéóé ÷ñüíéá.
Ç ÅëëÜäá ìðïñåß íá åß÷å ìåãÜëç
ðáñÜäïóç óôéò "êëáóéêÝò ôÝ÷íåò" üìùò
ïýôå åß÷å, ïýôå êáôÜöåñå íá äçìéïõñãÞóåé ðáñÜäïóç, ó' áõôÞí ôçí êáéíïýñãéá
ôÝ÷íç, ðïõ áîßùíå ðïëëþí ðáñáãüíôùí ôç óõíäñïìÞ (ðáñáãùãþí,
óêçíïèåôþí, óêçíïãñÜöùí, ìïõóéêþí,
çèïðïéþí, ôå÷íéêþí êëð.), áëëÜ êáé
Üöèïíùí õëéêþí ìÝóùí.
Åßíáé êáôáíïçôü üôé ï Åëëçíéêüò
êéíçìáôïãñÜöïò, ìå ôç ìéêñÞ áãïñÜ
ôïõ, äå èá ìðïñïýóå íá óôáèåß áðÝíáíôé óôïí áìåñéêáíéêü, ôïí éôáëéêü, ôï
ñùóéêü, ôï ãáëëéêü, ðïõ ïñãÜíùóáí
åðéêÝò ðáñáãùãÝò ãéá íá áðïôõðþóïõí ôéò äéêÝò ôïõò ìåãÜëåò éóôïñéêÝò
ÅáõôÞ
ÁÍÁÖÏÑÅÓ ÓÔÇ ÌÉÊÑÁÓÉÁ
Ç ÌéêñáóéáôéêÞ
êáôáóôñïöÞ
êé ï îåñéæùìüò
óôïí Åëëçíéêü
êéíçìáôïãñÜöï
ôïõ
×Üñç ÓáðïõíôæÜêç
ÓõããñáöÝá - Éóôïñéêïý
20
óôéãìÝò (åðáíáóôÜóåéò, åìöõëßïõò,
áíôéóôÜóåéò êëð.).
ÁëëÜ áí ïé õðåñðáñáãùãÝò Þôáí
áäéáíüçôåò ãéá ôïí åëëçíéêü êéíçìáôïãñÜöï, õðÞñ÷å ðÜíôá ç äõíáôüôçôá
ðáñáãùãÞò áîéïðñåðþí ðïéïôéêþí
ôáéíéþí (ôï "ÁìÝñéêá - ÁìÝñéêá" ôïõ
Çëßá ÊáæÜí äåí Þôáí êáìéÜ õðåñðáñáãùãÞ, ùóôüóï ãíþñéóå ðáãêüóìéá
åðéôõ÷ßá ìå ôï èÝìá ôïõ, ôïí ìéêñáóéÜôç ¸ëëçíá, ðïõ öåýãåé áðü ôçí Êáððáäïêßá ãéá íá ðÜåé óôçí Ðüëç êé áðü
êåé íá âñåé ôçí åõêáéñßá íá öôÜóåé óôçí
ÁìåñéêÞ êáé íá ãßíåé óðïõäáßïò). ¹ôáí
üìùò áìåñéêÜíéêç ôáéíßá.
ÅéëéêñéíÜ ðéóôåýù üôé è' áãíïïýóáìå ïðôéêïðïéçìÝíá üëá ôá äñáìáôéêÜ
ãåãïíüôá ôùí åôþí 1919 - 1922, áí äåí
åß÷å ìåôáâåß óôç Ìéêñáóßá Ýíá ðëÞèïò
ÅëëÞíùí êáé îÝíùí ñåðüñôåñ, öùôïãñÜöùí, æùãñÜöùí áëëÜ êáé ïðåñáôÝñ, ðïõ äïýëåøáí ìå áõôáðÜñíçóç
êáé Ýìðíåõóç êáé ìðüñåóáí ìå ôá ëßãá
ìÝóá ðïõ äéÝèåôáí íá ðáñáãÜãïõí
÷éëéüìåôñá ôáéíéþí êáèþò ðáñáêïëïõèïýóáí ôïí åëëçíéêü óôñáôü ðïõ áðïâéâáæüôáí óôçí ðñïêõìáßá ôçò Óìýñíçò, óôéò 2 ÌáÀïõ 1919, ùò ôç ìåãÜëç
ðõñêáãéÜ ôçò êáé ôçí áãùíéþäç ðñïóðÜèåéá ôùí áíèñþðùí íá ãëéôþóïõí
ôç óöáãÞ êáé í' áíåâïýí óôá ðëïßá ôïí
Áýãïõóôï ôïõ 1922.
¼ëá üóá êáôÜ êáéñïýò, ðáßæïíôáí
êáé ðáßæïíôáé óôçí ôçëåüñáóç, êõñßùò
ôçò ÅÑÔ, ùò "Åðßêáéñá"- ðáëéüôåñá
ðáßæïíôáí êáé óôïõò êéíçìáôïãñÜöïõò, ðñéí áðü ôçí êýñéá ðñïâïëÞ ùò
jurnal åßíáé ðñáãìáôéêÜ ü,ôé ðïëõôéìüôåñï äéáèÝôïõìå ãéá ôçí êáôáãñáöÞ
ôùí óôéãìþí ôïõ äñÜìáôïò.
Ï Íßêïò Îáíèüðïõëïò, ï áðïêëåéóìÝíïò
óôïí Ðüíôï, ðáôÝñáò óôçí ôáéíßá:
"Ç Ïäýóóåéá åíüò îåñéæùìÝíïõ"
ÕðÜñ÷ïõí, åõôõ÷þò áñêåôÜ ÷éëéüìåôñá öéëì ðïõ ôñÜâçîå Ýíáò óðïõäáßïò
ðéïíÝñïò, ï æùãñÜöïò óôï åðÜããåëìá,
ãåííçìÝíïò óôç Óìýñíç, ï Ãéþñãïò
Ðñïêïðßïõ, óôá ïðïßá áðïôõðþíåôáé
ïëüêëçñç ç ðïñåßá ôïõ Åëëçíéêïý
óôñáôïý ðñïò ôçí ¢ãêõñá. Ìáæß ìå
ôïí Ðñïêïðßïõ üìùò è' Üîéæå í' áíáöåñèåß êáé ç óðïõäáßá äïõëåéÜ ôùí
áäåëöþí ÄçìÞôñç êáé Ìé÷Üëç ÃáæéÜäç
êáèþò êáé ôïõ Ïýããñïõ ìç÷áíéêïý
Joseph Hepp, åíüò åê ôùí ðñþôùí
êéíçìáôïãñáöéóôþí, ðïõ äßäáîáí ôçí
ôÝ÷íç ôïõ ïðåñáôÝñ óå ðïëëïýò ¸ëëçíåò ôçò ðñïäñïìéêÞò åêåßíçò åðï÷Þò ãéá
ôïí åëëçíéêü êéíçìáôïãñÜöï.
Åõôõ÷þò ðïõ ï Âáóßëçò ÌÜñïò
óõíÝëåîå üëï áõôü ôï õëéêü êáé ðïëý
áñãüôåñá âÝâáéá (ôï 1961) èá äçìéïõñãÞóåé ôçí ôáéíßá "Ôñáãùäßá ôïõ Áéãáßïõ".
Ç ôáéíßá áõôÞ åßíáé ôõðéêÜ Ýíá íôïêõìáíôÝñ, áöïý äåí õðÜñ÷åé äñáìáôïðïéçìÝíç óêçíÞ, üìùò óôçí ïõóßá ðñüêåéôáé ãéá ìéá áîåðÝñáóôç êáëëéôå÷íéêÞ
óýíèåóç, ðïõ ôéìÜ ôïí åëëçíéêü êéíçìáôïãñÜöï.
ÊÜðïõ åäþ âÝâáéá èá ôåèåß ôï êñßóéìï åñþôçìá: "þóôå ôáéíßåò ìõèïðëáóßáò äåí ãõñßóôçêáí áðü ôïõò ¸ëëçíåò
äçìéïõñãïýò ãéá ôç ÌéêñáóéáôéêÞ
ÊáôáóôñïöÞ êáé ôïí îåñéæùìü;"
Ãõñßóôçêáí. ¼÷é ðïëëÝò. Ïé ðåñéóóüôåñåò ðÜíôùò áíÜîéåò ëüãïõ, üðùò
Üëëùóôå óõíÝâáéíå êáé ìå ôç óõíïëéêÞ
ðáñáãùãÞ, ôçò ðåñéüäïõ 1950-1980
(åêôüò öõóéêÜ åëá÷ßóôùí åîáéñÝóåùí).
Ôáéíßåò ìßæåñåò ðïõ Ýðáó÷áí óôçí
ïñãÜíùóç ôïõ èÝìáôïò, óôçí ôå÷íéêÞ,
ôï óåíÜñéï, ôï ýöïò, ôï åðßðåäï ôùí
çèïðïéþí, ôá ìÝóá ôçò ðáñáãùãÞò.
Èá Þôáí üìùò Üäéêï, áí äåí áíáöåñüìáóôáí óôéò ëßãåò Ýóôù ôáéíßåò ðïõ
êáôÜ ãåíéêÞ åêôßìçóç, îåðÝñáóáí ôç
ìåôñéüôçôá êáé ðñïóÝããéóáí ìå óåâáóìü êé áîéïðñÝðåéá ôï óïâáñü ôïõò
èÝìá.
Ìéëþ óõãêåêñéìÝíá ãéá ôï "Äéùãìü" ôïõ Ãñçãüñç Ãñçãïñßïõ (1964), ôï
"1922" ôïõ Íßêïõ Êïýíäïõñïõ (1978)
êáé ôç "ÌáãéêÞ Ðüëç" ðÜëé ôïõ Í.
Êïýíäïõñïõ (1955).
Ïé äõï ðñþôåò åß÷áí áìåóüôåñç
ó÷Ýóç êáé ìå ôç Ìéêñáóßá, ùò ÷þñïõ
ôùí äñùìÝíùí, åíþ ç ôñßôç áðïôýðùíå
ôç æùÞ ôùí ðñïóöýãùí óå ìéá êáôåîï÷Þí åîáèëéùìÝíç ðáñáãêïýðïëç, ôï
Äïõñãïýôé. Ï "Äéùãìüò" Þôáí ðáñáãùãÞ ôïõ ÔæÝéìò ÐÜñéò, óôçñß÷èçêå óå
óåíÜñéï ôïõ Ð. ÊïíôÝëç, êáé ìïõóéêÞ
ôïõ Ã. Ìáñêüðïõëïõ, åíþ åß÷áí ðñùôáãùíéóôÞóåé ï ÐÝôñïò Öõóóïýí êáé ç
Âïýëá ÆïõìðïõëÜêç. Ç "ìáãéêÞ ðüëç"
Áðü ôçí ôáéíßá "Äéùãìüò " ï Ð. Öõóóïýí êáé ç Â. ÆïýìðïõëÜêç
ôïõ Í. Êïýíäïõñïõ åß÷å ôç ìïõóéêÞ ôïõ
ÌÜíïõ ×áôæçäÜêç êáé ðñùôáãùíéóôÝò
ôïõò Ã. Öïýíôá, Ìáñã. Ðáðáãåùñãßïõ.
È. ÂÝããï.
Ãéá ôï "1922"áñìüæïõí ðåñéóóüôåñá ëüãéá.
ÕðÞñîå óßãïõñá ç êáëýôåñç ôáéíßá,
ìéá Ýã÷ñùìç ðáñáãùãÞ ðïõ ãõñßóôçêå
áðü Ýíáí ðñïéêéóìÝíï óêçíïèÝôç, ï
ïðïßïò äåí Ýìåéíå ðñïóêïëëçìÝíïò óôï
ìõèéóôüñçìá ôïõ Çëßá ÂåíÝæç "Íïýìåñï
31328" ðïõ åß÷å óá âÜóç ôï óåíÜñéü
ôïõ, áëëÜ ôï áíÜðëáóå, ôïõ ðñüóèåóå
óêçíÝò, óêçíÝò ìÜëéóôá óêëçñÝò,
êáèþò Ýäåé÷íáí ôéò ùìüôçôåò êáé ôá
âáóáíéóôÞñéá ôùí Ôïýñêùí óôá "áìåëÝ
Ôáìðïõñïý" ðñÜãìá ðïõ åß÷å åíï÷ëÞóåé ôçí Ôïõñêßá êé åß÷å áíáãêÜóåé ôçí
êõâÝñíçóç ôùí Áèçíþí íá áðáãïñåýóåé ôçí ðñïâïëÞ ôçò. ¼ôáí ôåëéêÜ ï
Êïýíäïõñïò ðÝôõ÷å íá ôçí ðáñïõóéÜóåé óôç Èåóóáëïíßêç, óÜñùóå ôá
âñáâåßá.
Ï Êïýíäïõñïò êáôÜöåñå íá óõãêåíôñþóåé ãýñù ôïõ üëïõò ôïõò ôáëáíôïý÷ïõò íÝïõò çèïðïéïýò, ðïõ ìåôÜ
äéÝðñåøáí: ôçí Åëåïíþñá Óôáèïðïýëïõ, ôï Âáóßëç Ôóáãêëü, ôï ÌçíÜ
×áôæçóÜââá, ôï ÄçìÞôñç Êáôáëåéöü,
ðïõ ìáæß ìå ôçí ÌðÝôõ ÂáëÜóç, ôçí
¼ëãá ÔïõñíÜêç, ôï ÂÜóï Áíäñïíßäç,
ôï Âáóßëç Êïëïâü Ýäùóáí éäéáßôåñç
ðïéüôçôá óôçí ôáéíßá ðïõ öéëïäïîïýóå
íá äþóåé ó' üëåò ôïõ ôéò äéáóôÜóåéò ôïí
îåñéæùìü, ÷ùñßò íá õðï÷ùñåß óå åýêïëåò
ëýóåéò êáé óõìâéâáóìïýò. Ìéá ôáéíßá
áíôÜîéá ôïõ èÝìáôüò ôçò.
Ç ôçëåüñáóç Ý÷åé ðáßîåé ðïëëÝò
öïñÝò ôçí ôáéíßá ôïõ ÁëÝêïõ AëåîáíäñÜêç "Óõíïéêßá ô' üíåéñï" ðïõ ãõñßóôçêå óôç óõíïéêßá ôïõ Áóýñìáôïõ, ìå
ìïõóéêÞ ôïõ Ìßêç ÈåïäùñÜêç êáé
ðñùôáãùíéóôÝò åêôüò ôïõ ÁëåîáíäñÜêç,
ôçí Áëßêç Ãåùñãïýëç êáé ôï ÌÜíï
ÊáôñÜêç.
Ç ôáéíßá åß÷å áðáãïñåõèåß ôüôå
ãéáôß èåùñÞèçêå üôé åîåõôåëßæåé ôçí
ÅëëÜäá (!) ¹ôáí ðïéïôéêÞ âÝâáéá,
áëëÜ ìüíïí åðéöáíåéáêÜ ìðïñåß íá ðåé
êáíåßò üôé ðñïóÝããéæå ôï èÝìá: "Ìéêñáóßá - îåñéæùìüò".
Èåùñþ ãõñíþíôáò ðéï ìðñïóôÜ,
áðáñáßôçôï íá ðù, üôé ïé 3 ôáéíßåò ðïõ
áíÝöåñá, åß÷áí óôçí ðïñåßá -ìå ôéò åðáíáëÞøåéò ðïõ Ýãéíáí áðü ôçí ôçëåüñáóç- êáôáîéùèåß ùò ïé ðïéïôéêüôåñåò,
üðïõ ðñùôáãùíéóôåß ôï äñÜìá ôïõ
îåñéæùìïý óôï "Äéùãìü" êáé ôç "ÌáãéêÞ
Ðüëç" êáé ç ÷ñïíéêïãñáöéêÞ áðïôýðùóç ôçò ðïñåßáò ôïõ èáíÜôïõ óôá
"ÔÜãìáôá Eñãáóßáò" óôï "1922".
ÊÜðïéïò èá ìðïñïýóå íá ðñïóèÝóåé óôïí ìéêñü êáôÜëïãï 2-3 áêüìç
ôáéíßåò, ïé ïðïßåò âÝâáéá äå óõíäÝïíôáé
áìÝóùò ìå ôï äñÜìá, áëëÜ åììÝóùò:
"Ôï ôáîßäé óôá Êýèçñá" (1984) ôïõ
Èåüäùñïõ Áããåëüðïõëïõ êáé ôï
"ÑåìðÝôéêï" ôïõ Êþóôá ÖÝñç (1984).
ÎÝñù üôé ï áíáãíþóôçò, ðïõ åß÷å
ôçí õðïìïíÞ íá ìå äéáâÜóåé ùò åäþ, èá
21
äéåñùôçèåß: "ìá êáëÜ äåí èá åéðùèåß
ôßðïôá ãéá ôéò ôáéíßåò ìå ôï óõìðïëßôç
ìáò çèïðïéü, ôï Íßêï Îáíèüðïõëï, ðïõ
Ýóðáóáí êõñéïëåêôéêÜ ôá ôáìåßá
(ìåôáîý 1967-68) êé åß÷áí ðñïâëçèåß
êáìéÜ äåêáñéÜ öïñÝò áðü ôçí ôçëåüñáóç óôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá; Êáé âÝâáéá
ìéëþ ãéá ôá äýï ìåëïäñÜìáôá ôïõ Áðüóôïëïõ Ôåãüðïõëïõ: ôçí "ÎåñéæùìÝíç
ãåíéÜ" êáé ôç óõíÝ÷åéÜ ôçò: ôçí "Ïäýóóåéá åíüò îåñéæùìÝíïõ" ìå ìïõóéêü
÷áëß áðü åëëçíéêÜ êáé ôïõñêéêÜ ôñáãïýäéá ðïõ ôñáãïõäïýóå ï ßäéïò ï Íßêïò.
Äå ëÝù üëïõò ìáò óõãêßíçóå ï Îáíèüðïõëïò, éäéáßôåñá óôï äåýôåñï Ýñãï,
üðïõ Ýðáéæå äõï ñüëïõò: ôïõ ãéïõ ðïõ
áíáæçôÜ ôïí ðáôÝñá ôïõ ó' ïëüêëçñç
ôç Ìéêñáóßá êáé ôïõ ßäéïõ ôïõ ðáôÝñá,
ðïõ âñßóêåôáé êñõììÝíïò êÜðïõ óôïí
Ðüíôï.
Êáèþò îåêéíÜ ç áíáæÞôçóç áðü ôç
Óìýñíç êáé ðñïâÜëëïíôáé êáñôðïóôÜë
ôùí ðüëåùí, üðïõ áíèïýóå ï Åëëçíéóìüò, ðñéí áðü ôï 1922 ÔóáíÜêÊáëÝ,
ÍéêïìÞäåéá, Êßïò, ÌïõäáíéÜ, Áúâáëß,
ÅóêÞ Óå÷ßñ, Áöéüí Êáñá÷éóÜñ, ÐÝñãáìïò, ÂïõñëÜ, ÍÝá Öþêáéá, ÌáéíåìÝíç, Ìáãíçóßá, Áúäßíé, ÁôôÜëåéá,
ÓðÜñôç, ÊáéóÜñåéá, Éêüíéï, Íßãäç,
ÔïêÜôç, ÁìÜóåéá, ÓåâÜóôåéá, Óéíþðç,
Ïñíôïý, ÐÜöñá, äåí Þóáí áóöáëþò
ðïëëïß åêåßíïé ðïõ èá êÜèïíôáí íá
óõæçôÞóïõí ãéá åðéöáíåéáêÞ êáé ñç÷Þ
ðñïóÝããéóç óôï äñÜìá ôçò ÊáôáóôñïöÞò êáé ôïõ îåñéæùìïý Þ ãéá åíôåëþò
ðñü÷åéñç äïõëåéÜ êáé óêéþäç ðñïóðÜèåéá äéáãñáöÞò ÷áñáêôÞñùí ìå äéÜèåóç áãéïðïßçóçò êáé åîáãíéóìïý ôçò
åëëçíéêÞò ðëåõñÜò êáé áðüëõôçò êáôáäßêçò ôçò ÔïõñêéêÞò.
Ï ¸ëëçíáò åßíáé åñãáôéêüò, Ý÷åé
éäáíéêÜ, óÝâåôáé ôçí ïéêïãÝíåéá, áãáðÜ
ôçí ðáôñßäá, ï ôïýñêïò åßíáé êáëüêáñäïò áëëÜ êáé åðéèåôéêüò, äéåóôñáììÝíïò, ìï÷èçñüò, óöáãÝáò.
ÁëëÜ ãéá íá åßìáóôå äßêáéïé, ïýôå ï
Ôåãüðïõëïò, ïýôå ï Îáíèüðïõëïò ìßëçóáí ãéá ìåãÜëåò ðáñáãùãÝò. Áíôßèåôá
äéåêäéêïýóáí ôï äéêáßùìá ôçò ðáñáãùãÞò ôáéíéþí ãéá ôéò ðëáôéÝò ëáúêÝò
Áðü ôçí ôáéíßá "1922 " ìå ôçí ðñùôáãùíßóôñéá ÌðÝôõ ÂáëÜóç
22
ìÜæåò, ðïõ íá ôéò óõãêéíïýí ìå ôç èåìáôéêÞ ôïõò êáé íá ôéò õðïóôçñßæïõí ìå
Ýíá õðïöåñôü óåíÜñéï êáé áîéïðñåðÞ
äéáíïìÞ, üðïõ ùò áðüëõôïò êáôáëýôçò
èá êõñéáñ÷ïýóå ï Íßêïò Îáíèüðïõëïò.
Áõôüò ï çèïðïéüò êáé åêêïëáðôüìåíïò
ëáúêüò ôñáãïõäéóôÞò Þôáí, üðùò èá
ëÝãáìå: "üëá ôá ëåöôÜ". ¼,ôé Ýðéáíå
ãéíüôáíå ÷ñõóÜöé.
Äéçãåßôáé ï Íßêïò Îáíèüðïõëïò, ôï
"ðáéäß ôïõ ëáïý": "Ç îåñéæùìÝíç ãåíéÜ"
ðáß÷ôçêå ìüíï óôï Êïôïðïýëç. Ç ðñïâïëÞ Üñ÷éæå óôéò 10 ôï ðñùß. Ç ïõñÜ
ôïõ êüóìïõ Ýóôñéâå óôçí Áãßïõ
Êùí/íïõ, êáôçöüñéæå, ðÝñíáãå ôç
ÓùêñÜôïõò, êé Ýöôáíå óôïí Üëëï êéíçìáôïãñÜöï, ôï "Óôáñ". ÅðôÜ ÷éëéÜäåò
åéóéôÞñéá ôç ìÝñá". "Ïé ôáéíßåò ìïõ
ìßëáãáí óôéò êáñäéÝò ôùí áíèñþðùí,
êïéíùíéêÝò, äñáìáôéêÝò, ñùìáßéêåò,
ãåìÜôåò ôñáãïýäéá. ÕðåñâïëéêÝò,
ðáñçãïñéÜ üìùò, êáôáöõãÞ êáé ðáñáìõèßá ãéá ôïí öôù÷üêïóìï".
Ôåëåéþíïíôáò áõôü ôï óçìåßùìá, áò
ðù êáé äõï ëüãéá ãéá ôçí Ôçëåüñáóç
êáé ôç ó÷Ýóç ôçò ìå ôï èÝìá ìáò.
ÖõóéêÜ, üôáí ëÝìå "Ôçëåüñáóç, äåí
åííïïýìå åäþ åêðïìðÝò Ýñåõíáò, ëüãïõ
êáé ÔÝ÷íçò, üðïõ áñêåôÜ óõ÷íÜ, éäéáßôåñá áðü êáíÜëéá ôçò ÅÑÔ åß÷áí
ðáñïõóéáóèåß, ìå óåâáóìü óôçí áëÞèåéá, ðïëëÜ èÝìáôá ãéá ôçí éóôïñßá êáé
ôïí Ðïëéôéóìü ôùí ìéêñáóéáôéêþí ðáôñßäùí áëëÜ êáé ôïí îåñéæùìü êáé ôçí
ðñþôç åãêáôÜóôáóç ôùí ðñïóöýãùí
óôïí åëëáäéêü ÷þñï.
Åííïïýìå ôá ëåãüìåíá "óÞñéáëò",
üôáí ìÝóá óôéò äåêÜäåò åðåéóüäéá
ðáñïõóéÜæïíôáé ìå åéäéêÝò äéáóêåõÝò
âåâáßùò, óçìáíôéêÜ Ýñãá íåïåëëÞíùí
óõããñáöÝùí.
Èá ìåßíù ìüíïí óå 3 óÞñéáëò: ôç
"ËùîÜíôñá" ôçò Ìáñßáò Éïñäáíßäïõ,
"Ôá ðáéäéÜ ôçò Íéüâçò" ôïõ ÔÜóïõ
ÁèáíáóéÜäç êáé ôá "ÌáôùìÝíá ×þìáôá"
ôçò Äéäþò Óùôçñßïõ.
Ôï ðñþôï, ðïõ èåùñþ êáé ùò ôï ðéï
åðéôõ÷çìÝíï, ìáò Ýäùóå ðéóôÜ, èá Ýëåãá, êáé ðáñáóôáôéêÜ ôçí åéêüíá ôçò
æùÞò ìéáò ìåóïáóôéêÞò åëëçíéêÞò ïéêïãÝíåéáò óôçí Ðüëç, åíþ ôá Üëëá äýï
ðåñéóôñÜöçêáí óôç æùÞ ôùí ÅëëÞíùí,
óôá ÷ñüíéá ðñéí ôï 1922, óôçí ðåñéï÷Þ
ôçò Óìýñíçò (Óáëé÷ëß, Ìáãíçóßá,
Óìýñíç, ÏñåéíÞ ¸öåóïò (ÓéñêéíôæÝ).
Êáé ôá ôñßá, ðáñÜ ôéò üðïéåò áäõíáìßåò ôïõò, åß÷áí ðñïóöÝñåé ÷ñÞóéìåò
ðëçñïöïñßåò êé áóöáëþò âïÞèçóáí
óôçí êáôáíüçóç óôïé÷åßùí ôçò Éóôïñßáò
êáé ôïõ Ðïëéôéóìïý ôùí ðñïãüíùí ìáò
óôçí êáè' çìÜò ÁíáôïëÞ.
ÊÜíå Üëìá ðéï ãñÞãïñï áðü ôç öèïñÜ
(ÏäõóóÝáò Åëýôçò)
"ÐÏËËÁ ÐÁÑÁÌÕÈÉÁ..."
Üðïôå ìßá ìçôÝñá ñþôçóå ôïí
ìåãÜëï åðéóôÞìïíá ÁúíóôÜéí ôé
ðñÝðåé íá êÜíåé ãéá ôï ôåôñÜ÷ñïíï ðáéäß ôçò ãéá íá ôï ðñïåôïéìÜóåé êáëýôåñá
ãéá ôï ó÷ïëåßï êáé ãéá ôç æùÞ. Åêåßíïò
ôçò áðÜíôçóå áöïðëéóôéêÜ: "Ná ôïõ
ëÝôå ðáñáìýèéá". Åêåßíç üìùò åðÝìåéíå
êÜðùò äýóðéóôá: "ÊáëÜ, ôá ðáñáìýèéá, áëëÜ êáé ôé Üëëï;" "ÐïëëÜ ðáñáìýèéá", áðÜíôçóå ï óïöüò. Ç ìçôÝñá
ñþôçóå ãéá ôñßôç öïñÜ: "EíôÜîåé, áëëÜ
êáé ôé Üëëï;", "Äå ÷ñåéÜæåôáé ôßðïôá
ðåñéóóüôåñï. ÐÜñá ðïëëÜ ðáñáìýèéá",
ôçò îáíáåßðå ï ìåãÜëïò öõóéêüò.
K
Ðáéäß êáé âéâëßï
óôçí åðï÷Þ
ôçò åéêüíáò
Ôïõ
Ãéþñãïõ ÊáôóÝëç
Åêðáéäåõôéêïý - ÓõããñáöÝá
âéâëßùí ãéá ðáéäéÜ
ÓÕÃ×ÑÏÍÅÓ ÄÉÁÐÉÓÔÙÓÅÉÓ
Ï áðÜíôçóç ôïõ ÁúíóôÜéí ìå ôç
äéá÷ñïíéêÞ ôçò äéÜóôáóç äçìéïõñãåß
Ýíá êáßñéï ðñïâëçìáôéóìü ãéá ôçí
ðïéüôçôá ôçò ó÷Ýóçò ðáéäéïý êáé ëïãïôå÷íéêïý âéâëßïõ óôçí åðï÷Þ ôçò åéêüíáò Þ êáëýôåñá ôçò åéêïíéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò ðïõ æïýìå. Ìéáò åðï÷Þò ðïõ
åßôå çèåëçìÝíá åßôå áèÝëçôá óôñÝöåôáé
åíÜíôéá óå Ýíá áðü ôá ëßãá áíá÷þìáôá
áíôßóôáóçò ðïõ ìáò áðÝìåéíáí áðÝíáíôé óôç öèïñÜ ôùí ëïãÞò åîïõóéþí, êáé
ðïõ äåí åßíáé Üëëï áðü ôï "âéâëßï".
Åßôå ìÝóá áðü ôçí éóïðåäùôéêÞ
åðÝëáóç ôçò ôçëåïðôéêÞò åéêüíáò ðïõ
åðéöÝñåé ôïí êáôáêåñìáôéóìü ôçò
ðëçñïöïñßáò, åßôå ìå ôçí êõñéáñ÷éêÞ
ðáñïõóßá ôùí õðïëïãéóôþí óå êÜèå
ëåéôïõñãßá ôïõ äçìüóéïõ êáé éäéùôéêïý
âßïõ, ôï âéâëßï ôßèåôáé åêðïäþí áðü
ôïõò ðíåõìáôéêïýò ïñßæïíôåò ôïõ
áíèñþðïõ êáé éäßùò ôùí ðáéäéþí. Óôçí
õðïâÜèìéóç ôïõ ùò ðíåõìáôéêïý
ðñïúüíôïò ìå áéóèçôéêÞ, êñéôéêÞ, áíôéëçðôéêÞ, öáíôáóéáêÞ, ãíùóôéêÞ êáé
äçìéïõñãéêÞ ëåéôïõñãßá óõíôåëåß ç
óõíïëéêÞ áðáîßùóÞ ôïõ ü÷é ìüíï óå
êïéíùíéêü áëëÜ ôåëåõôáßá êáé óå
èåóìéêü åðßðåäï.
Ç Ýíáñîç ôçò ó÷ïëéêÞò ÷ñïíéÜò ìå
áðïõóßá âéâëßùí óôá ó÷ïëåßá ðÝñá áðü
ôéò äõóëåéôïõñãßåò óå ðñáêôéêü, áðïêôÜ
êáé óçìåéïëïãéêü ðåñéå÷üìåíï. Åßíáé
÷áñáêôçñéóôéêÞ ôçò áðáîßùóçò êáé ôçò
åýêïëçò áíôéêáôÜóôáóçò ôïõ âéâëßïõ
ùò ìÝóïõ áãùãÞò áðü ôïí øçöéáêü
äßóêï, ôï ëåãüìåíï dvd, ðïõ ðñïâÜëëåé
åí åßäåé ðáíÜêåéáò. Áîßæåé íá óôáèïýìå
ëßãï óå áõôü ôï ãåãïíüò ãéá íá óçìåéþóïõìå ôçí Üìåóç áíôßäñáóç ôçò âéïìç÷áíßáò ôçò äéáöÞìéóçò êáé ôïõ êÝñäïõò
óôï êåíü ðïõ äçìéïýñãçóå ç êáèõóôÝñçóç Ýêäïóçò ó÷ïëéêþí âéâëßùí. Ôï
áðïôÝëåóìá Þôáí ìéá åðéèåôéêÞ üóï êáé
êáôáêëõóìéáßá ðïëéôéêÞ ðñïþèçóçò
dvd ìå ôç ó÷ïëéêÞ ýëç, ìå ëýóåéò êáé
áðáíôÞóåéò èåìÜôùí, ùò áðáñáßôçôá
êáé áíáíôéêáôÜóôáôá õðïôßèåôáé åñãáëåßá êÜèå óùóôïý ìáèçôÞ.
Ç ÅÐÅËÁÓÇ ÔÇÓ
ÔÅ×ÍÏËÏÃÉÁÓ ÔÇÓ ÅÉÊÏÍÁÓ
Ç åðéóôÞìç ôçò íåõñïâéïëïãßáò
õðïóôçñßæåé ðùò ï åãêÝöáëïò ôùí ðáéäéþí êáôÜ ôá ðñþôá ÷ñüíéá ôçò æùÞò,
óõíå÷ßæåé íá áíáðôýóóåôáé ãñÞãïñá.
Äçìéïõñãïýíôáé ðïëëÝò íÝåò óõíÜøåéò
ìåôáîý ôùí íåõñéêþí êõôôÜñùí ðïõ
óõìâÜëëïõí ïõóéáóôéêÜ óôéò ðíåõìáôéêÝò éêáíüôçôåò ðïõ èá Ý÷åé áñãüôåñá
ôï ðáéäß. Óôçí åõÜëùôç áõôÞ ðåñßïäï
ôçò ãñÞãïñçò áíÜðôõîçò ôïõ åãêåöÜëïõ, ðïëëïß åîùôåñéêïß ðáñÜãïíôåò
ìåôáîý ôùí ïðïßùí áêïõóôéêïß Þ ïðôéêïß åñåèéóìïß, åðçñåÜæïõí óå ìåãÜëï
âáèìü ôçí áíÜðôõîÞ ôïõ êáé ôç
äçìéïõñãßá íåõñéêþí óõíÜøåùí.
Ìéá ðñüóöáôç Ýñåõíá ðïõ Ýãéíå
ãéá ôï ßäéï èÝìá áðü ãéáôñïýò ôïõ ðáíåðéóôçìßïõ ôçò ÏõÜóéíãêôïí, åîÝôáóå
23
óå 2.500 ðáéäéÜ ôéò åðéäñÜóåéò ôçò
ðáñáêïëïýèçóçò ôçò ôçëåüñáóçò óôéò
çëéêßåò 1 ùò 3 Ýôç. Ïé åñåõíçôÝò äéáðßóôùóáí üôé ãéá êÜèå þñá ôçëåüñáóçò
ðïõ Ýâëåðáí ôá ðáéäéÜ óôéò çëéêßåò
áõôÝò, ï êßíäõíïò ôïõò ãéá íá Ý÷ïõí
ðñïâëÞìáôá ëüãù åëëåéììáôéêÞò
ðñïóï÷Þò óôçí çëéêßá ôùí 7 åôþí
áõîáíüôáí êáôÜ 10%.
¼ðùò ðéóôåýåé ç Óïýæáí Ãêñßíöéëíô,
åñåõíÞôñéá ôïõ ðáíåðéóôçìßïõ ôçò
Ïîöüñäçò, õðÜñ÷åé ðïëý ìåãÜëïò êßíäõíïò ãéá ôïí áíèñþðéíï íïõ áðü ôçí
üëï êáé ìåãáëýôåñç ÷ñÞóç ôçò ôå÷íïëïãßáò óôçí êáèçìåñéíÞ ìáò æùÞ.
¸íáò üñïò ðïõ ÷ñçóéìïðïéÞèçêå
éäéáßôåñá áðü ôç Ãêñßíöéëíô Þôáí ç
"áëëáãÞ ìõáëïý" (mind change) äçëáäÞ
ïé ìåôáâïëÝò óôïí åãêÝöáëï ðïõ Ýñ÷ïíôáé ùò áðïôåëÝóìáôá ôçò õðåñâïëéêÞò
åíáó÷üëçóçò ìå çëåêôñïíéêïýò õðïëïãéóôÝò. Ç åñåõíÞôñéá áíáãíùñßæåé ôá
ðëåïíåêôÞìáôá ôçò åõñåßáò ÷ñÞóçò ôå÷íïëïãéêþí ìÝóùí, üðùò ç áýîçóç ôïõ
IQ Þ ç ôá÷ýôåñç åðåîåñãáóßá ðëçñïöïñéþí áëëÜ äéáêñßíåé êáé åìöáíÞ ìåéïíåêôÞìáôá. Ç õðåñâïëéêÞ åíáó÷üëçóç ìå
ôá çëåêôñïíéêÜ ðáé÷íßäéá åãêõìïíåß
êéíäýíïõò üðùò ç èüëùóç ôùí ïñßùí
ìåôáîý ðñáãìáôéêüôçôáò êáé öáíôáóßáò, ðïõ óõíåðÜãåôáé áõîçìÝíç ñéøïêéíäõíüôçôá êáé áðñïóåîßá êáèþò
äçìéïõñãåßôáé ç åíôýðùóç üôé õðÜñ÷åé
êáé Üëëç æùÞ.
ÏÉ ÅÕÅÑÃÅÔÉÊÅÓ ÓÕÍÅÐÅÉÅÓ
ÔÇÓ ÁÍÁÃÍÙÓÇÓ
Ôï äéÜâáóìá åßíáé ìéá ðïëýðëïêç
äéáäéêáóßá, óôçí ïðïßá óõììåôÝ÷ïõí
üëåò ïé ðåñéï÷Ýò ôïõ åãêåöÜëïõ (éíéáêüò, âñåãìáôéêüò, ìåôùðéáßïò ëïâüò).
Åßíáé ìéá äñáóôçñéüôçôá êáôÜ ôçí
ïðïßá ÷ñçóéìïðïéïýìå êáé ôá äýï çìéóöáßñéá ôïõ åãêåöÜëïõ êáé, ãéá ôï
ëüãï áõôü, åíåñãïðïéåßôáé êáé ôï ìåóïëüâéï, äçëáäÞ ï éóôüò ðïõ óõíäÝåé ôá
äýï çìéóöáßñéá, åðïìÝíùò óõìâÜëëåé
êáé óôçí êáëýôåñç áíôáëëáãÞ ðëçñïöïñéþí ìåôáîý ôïõò. ¸ôóé Ýíá âéâëßï
áêïíßæåé êáé êñáôÜ óå öüñìá ôï ìõáëü
ìáò, åíéó÷ýïíôáò ôç ìíÞìç êáé ðñïöõëÜóóïíôÜò ìáò áðü Üíïéá. Êáé åðåéäÞ
ôï äéÜâáóìá åíåñãïðïéåß ôï ìåôùðéáßï
ëïâü, áðü ôïí ïðïßï åîáñôþíôáé -Ýóôù
êáé Ýììåóá- ïé áõôüìáôåò ëåéôïõñãßåò
ôïõ ïñãáíéóìïý üðùò ç áíáðíïÞ Þ ç
êáñäéáêÞ ëåéôïõñãßá, ìðïñåß íá åßíáé
åõåñãåôéêü áêüìç êáé ãéá ôï áíáðíåõóôéêü óýóôçìá Þ ôçí êáñäéÜ ìáò!
¸íá åîáéñåôéêü âéâëßï ðïõ ìåëåôÜ,
áíáëýåé êáé áðïêùäéêïðïéåß ôçí ôÝ÷íç
ôçò áíÜãíùóçò åßíáé ôï "Ï Ðñïõóô êáé
ôï êáëáìÜñé. Ðþò ï åãêÝöáëïò Ýìáèå
íá äéáâÜæåé", ôçò ÌáñéÜí Ãïõëö,
íåõñïåðéóôÞìïíá ôïõ ðáíåðéóôçìßïõ
Ôáöôò ôçò Ìáóá÷ïõóÝôçò. Óýìöùíá
ìå ôç óõããñáöÝá, ôá åãêåöáëéêÜ êýô-
24
ôáñá åîáóêïýíôáé ìÝóù ôçò áíÜãíùóçò âéâëßùí êáé ôçò ìåôÝðåéôá åðåîåñãáóßáò ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ, êÜôé ðïõ èá
áñ÷ßóåé íá ÷Üíåôáé åîáéôßáò ôçò õðåñâïëéêÞò ÷ñÞóçò õðïëïãéóôþí. ¼ôáí
Ýíá ðáéäß ìáèáßíåé áíÜãíùóç, ï åãêÝöáëüò ôïõ áíáäéáñèñþíåôáé êáé
äçìéïõñãåß óõãêåêñéìÝíåò íåõñùíéêÝò
óõíäÝóåéò ðñïêåéìÝíïõ íá ìðïñåß íá
êáôáíïåß ãñáðôÜ óýìâïëá. ÄéáâÜæïíôáò êáíåßò Ýíá êåßìåíï Ý÷åé ôçí åíôýðùóç ðùò âëÝðåé Ýíá ðñüóùðï íá äéáãñÜöåôáé êÜðïõ ðßóù áðü ôç óåëßäá.
Áíôßèåôá, ç äõíáôüôçôá åìðëïõôéóìïý
åíüò çëåêôñïíéêïý êåéìÝíïõ ìå õðåñêåßìåíï, âßíôåï, Þ÷ïõò êáé åéêüíåò, óôçí
ðñáãìáôéêüôçôá åìðïäßæåé Ýíá áíáãíþóôç íá äçìéïõñãÞóåé Ýíá öáíôáóôéêü
óýìðáí áðü ôéò äéêÝò ôïõ íïçôéêÝò åéêüíåò.
Ìå ôï ëïãïôå÷íéêü âéâëßï ôï ðáéäß
åîáóöáëßæåé åìðåéñßåò êáé åõêáéñßåò
éóÜîéåò ìå ôéò ðñáãìáôéêÝò, "ôáîéäåýåé"
óå ðñáãìáôéêü êáé öáíôáóôéêü ÷ùñï÷ñüíï, ãíùñßæåé óôÜóåéò êáé áíôéëÞøåéò
áíèñþðùí äéáöïñåôéêÝò áðü åêåßíåò
ðïõ ôï ßäéï Ý÷åé õéïèåôÞóåé. ÂÜæåé óôç
èÝóç ôùí çñþùí ôïí åáõôü ôïõ êáé ìå
ôïí ôñüðï áõôü áõôïðñïóäéïñßæåôáé.
Ìéá ëõôñùôéêÞ ôáýôéóç ìå ôïí Þñùá
ìðïñåß íá ÷ñçóéìåýóåé óôï ðáéäß ùò
äéêëåßäá áóöáëåßáò, óáí "êáèñÝöôçò"
ãéá íá äåé êáé íá óõíåéäçôïðïéÞóåé ôéò
óõãêñïýóåéò êáé ôïõò öüâïõò ôïõ ìå
áóöáëÝóôåñï ôñüðï. Ôï ðáéäéêü ëïãïôå÷íéêü âéâëßï óõìâÜëåé óôçí áíÜðôõîç
ôçò öáíôáóßáò, ôçò Ýêöñáóçò êáé ôçò
äçìéïõñãéêüôçôáò. Êõñßùò üìùò ðñïóöÝñåé óôï ðáéäß áéóèçôéêÞ áðüëáõóç,
êñéôÞñéï äçëáäÞ áðïôßìçóçò ôïõ ùñáßïõ êáé ôïõ áëçèéíïý óôç æùÞ.
ÅÐÉËÅÃÏÍÔÁÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÊÁ
ÂÉÂËÉÁ ÃÉÁ ÐÁÉÄÉÁ
Äåí ÷ñåéÜæåôáé íá ðåñéìÝíïõìå
þóôå ôï ðáéäß íá ìÜèåé íá äéáâÜæåé ãéá
íá ôï ìõÞóïõìå óôïí êüóìï ôïõ
âéâëßïõ. Áðü ôç íçðéáêÞ çëéêßá Þäç åðéóôçìïíéêÝò Ýñåõíåò Ý÷ïõí áðïäåßîåé üôé
üôáí ï ãïíéüò äéáâÜæåé Ýíá åéêïíïãñáöçìÝíï âéâëßï Ý÷ïíôáò áãêáëéÜ ôï
ðáéäß ôïõ, óõìâÜëåé óôç ìåôáãåíÝóôåñç
ãëùóóéêÞ, íïçôéêÞ êáé óõíáéóèçìáôéêÞ
áíÜðôõîç ôïõ.
Ãéá ôá ðáéäéÜ ðñïó÷ïëéêÞò çëéêßáò
÷ñÞóéìï åßíáé ôá âéâëßá íá åßíáé åéêïíïãñáöçìÝíá. ¼óï ìéêñüôåñçò çëéêßáò
åßíáé ôï ðáéäß, ôüóï ðéï áðëÝò êáé îåêÜèáñåò ðñÝðåé íá åßíáé ïé åéêüíåò, ìå
Ýíôïíá êáé öùôåéíÜ ÷ñþìáôá. ¸íá
÷áñáêôçñéóôéêü ãíþñéóìá ôçò ðñïó÷ïëéêÞò çëéêßáò, åßíáé ôï åíäéáöÝñïí ôïõ
ðáéäéïý ãéá ôïí åáõôü ôïõ, ôï óðßôé ôïõ,
ôçí ïéêïãÝíåéÜ êáé ôïõò ößëïõò ôïõ.
¢ñá óôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ âéâëßïõ êáëü
åßíáé íá êõñéáñ÷ïýí ïéêåßåò óå áõôü
êáôáóôÜóåéò, üðùò êáé éóôïñßåò ìå æþá
Þ ðåñéðÝôåéåò áíèñùðüìïñöùí ðñáãìÜôùí êáé üíôùí.
Ãéá ôá ðáéäéÜ ó÷ïëéêÞò çëéêßáò, ôá
âéâëßá, ïöåßëïõí íá Ý÷ïõí ëÝîåéò ðïõ
èá îå÷ùñßæïõí êáé èá ðñïîåíïýí ôï
åíäéáöÝñïí ð.÷ ìå ïìïéïêáôáëçîßá,
ïíïìáôïðïéçìÝíåò Þ áóôåßåò ëÝîåéò.
Åðßóçò íá ðñïôéìþíôáé âéâëßá ðïõ
ðáñïõóéÜæïõí öáíôáóôéêïýò ÷áñáêôÞñåò êáé êáôáóôÜóåéò ãéáôß óå áõôÞ
ôçí çëéêßá ôá ðáéäéÜ áñÝóêïíôáé íá
õðïäýïíôáé ñüëïõò.
Áðü ôçí çëéêßá ôùí 12 åôþí êáé Üíù
ôï öáíôáóôéêü óôïé÷åßï ìðïñåß íá
ìåôñéÜæåôáé óôá âéâëßá, ï ôüðïò êáé ï
÷ñüíïò ôçò éóôïñßáò ìðïñåß íá åßíáé
êáèïñéóìÝíïò êáé êýñéïò óôü÷ïò åßíáé
ç ÷ùñßò ðñïêáôáëÞøåéò ãíùñéìßá ôïõ
ðáéäéïý ìå ôï ðåñéâÜëëïí (ìüëõíóç,
ðüëåìïò) êáé ôéò ó÷Ýóåéò ôùí áíèñþðùí (ó÷Ýóåéò ôùí äýï öýëùí, êïéíùíéêÞ áäéêßá, äéáðïëéôéóìéêüôçôá ê.á.). Óå
áõôÞ ôçí çëéêßá áðåõèýíïíôáé ôá äéçãÞìáôá - ìõèéóôïñÞìáôá êáé ôá éóôïñéêÜ
ðáéäéêÜ âéâëßá.
ÁÍÔÉ ÅÐÉËÏÃÏÕ
Óôïí ðïëéôéóìü ôçò åéêüíáò, ðïëëÜ
åßíáé ôá åíáãþíéá åñùôÞìáôá ðïõ
æçôïýí áðáíôÞóåéò. Ôá üñéá áíÜìåóá
óôï êáëü êáé ôï êáêü, ôï äßêáéï êáé ôï
Üäéêï, ôï üìïñöï êáé ôï Üó÷çìï Ý÷ïõí
áëëÜîåé Þ äåí åßíáé ðéá ôüóï åõäéÜêñéôá
üóï êÜðïéåò Üëëåò åðï÷Ýò. ËÝíå ïé
ðáëéïß ðáñáìõèÜäåò üôé ç áäåëöÞ ôïõ
ÌåãáëÝîáíôñïõ ìåôáìïñöþèçêå óå
Ãïñãüíá êáé üôé ðïôÝ äåí ðáñáäÝ÷ôçêå
ôïí èÜíáôü ôïõ. ÐáñïõóéÜæåôáé ëïéðüí
ìåóïðÝëáãá óôá êáñÜâéá êáé ñùôÜ
ôïõò íáõôéêïýò: "Æåé ï âáóéëéÜò ÁëÝîáíäñïò;" êáé áõôïß áðáíôïýí: "Æåé êáé
âáóéëåýåé êáé ôïí êüóìï êõñéåýåé".
Áëëéþò áëßìïíü ôïõò. Èõìþíåé ç ãïñãüíá êáé âïõëéÜæåé ôï ðëïßï ôïõò.
¸íá ôÝôïéï åñþôçìá óáí ôï ðáñáðÜíù èÝôåé óôï óýã÷ñïíï Üíèñùðï ç
åðï÷Þ ôçò ôçëïøßáò. Æåé ôï âéâëßï óôéò
ìÝñåò ìáò, óõíïäåýåé ôïí âßï ìáò, åßíáé
åíôáãìÝíï óôç æùÞ ôùí ðáéäéþí ìáò êáé
ìå ðïéï ôñüðï; Ç áðÜíôçóç èåôéêÞ Þ
áñíçôéêÞ ðïõ êáëåßôáé íá äþóåé ï
êáèÝíáò ìáò èá Ý÷åé ôéò áíáðüöåõêôåò
óõíÝðåéÝò ôçò. Áêüìá üìùò êé áí åßíáé
áñíçôéêÞ, Ý÷ïõìå ôç äõíáôüôçôá ãéá
"Ýíá Üëìá ðéï ãñÞãïñï áðü ôç öèïñÜ",
óõíôñïöéÜ ìå Ýíá êáëü âéâëßï.
ÐÇÃÅÓ
•American Academy of Pediatrics
•Early Television Exposure and Subsequent Attentional Problems in Children,
Pediatrics 2004;113:708-713, Áðñßëéïò 2004.
•¢ñèñï ôïõ Ian Sample ìå ôßôëï "Öüâïé
ðåñß áôñïößáò ôïõ áíèñùðßíïõ íïõ ëüãù
ôå÷íïëïãßáò", åöçìåñßäá Guardian, 14-10-2010.
•¢ñèñï ôïõ ÌÜíïõ Óéãáíïý ìå ôßôëï
"Êáëýôåñç õãåßá; Ãõñßóôå óåëßäá", ðåñéïäéêü
VITA, ôåý÷ïò Áýãïõóôïõ 2009.
•¢ñèñï ôçò Áìáëßáò ÇëéÜäç ìå ôßôëï
"Ç ôÝ÷íç ôçò áíÜãíùóçò ùò áðüëáõóçò ãéá
ðáéäéÜ êáé åíçëßêïõò êáé ôï ìÝëëïí ôçò óôç
óýã÷ñïíç, ôå÷íïëïãéêÜ ðñïçãìÝíç êïéíùíßá",
äéáäéêôõáêüò ôüðïò www.matia.gr.
èéíïðùñéíÞ ç ðñþôç ÊõñéáêÞ ôïõ
Ö
ÓåðôÝìâñç. ¸íá åëáöñü áåñÜêé
êáé ôï ðñùôïâñü÷é Ý÷åé êÜíåé íá ìõñß-
ÎåêéíÞóáìå
ìå ðëÜêá êáé êïíôýëé
Ôïõ
ËÜæáñïõ ÍéêïëáÀäç
ÓõëëÝêôç - ÅñåõíçôÞ
óïõí ïé ÷ùìáôüäñïìïé ôçò ÊáëïãñÝæáò, ìå áõôÞ ôç ìõñùäéÜ ôçò ãçò ôçí
üìïñöç.
Âñéóêüìáóôå óôï óùôÞñéïí Ýôïò
1950. ¼ðùò êÜèå ÊõñéáêÞ, ï ðáððïýò
ìïõ ï ìðÜñìðá-ÌÞôóïò, Ý÷åé ðÜåé óôç
Æùïäü÷ï ÐçãÞ áðü ôá Üãñéá îçìåñþìáôá, íá ðéÜóåé ôï óôáóßäé ôïõ ðëÜú
óôïí ÐÝôñï óôï äåîß øáëôÞñé, íá óéãïøÝëíåé ìáæß ôïõ êáé íá ôïõ êñáôÜåé ôï
ßóï. ÌåôÜ ôï ó÷üëáóìá ôçò åêêëçóßáò
êáô' åõèåßáí áðÝíáíôé óôï êáöåíåßï
ãéá êáöÝ, ëßãï áíôñéêü êïõôóïìðïëéü,
ìåôÜ óôï ðåñßðôåñï ôïõ êõñ-Âáóßëç íá
ðÜñåé ôï "ÂÞìá", ìéá óôÜóç ðÜíôá óôï
êáóåëÜêé ôïõ ìðÜñìðá-Êþóôá ãéá Ýíá
ãõÜëéóìá óôá ðáðïýôóéá ôá êõñéáêÜôéêá êáé åðéóôñïöÞ óôï óðßôé.
-ÊáëçìÝñá!
-ÊáëçìÝñá, åõëïãßá Êõñßïõ.
Ìáò ìïéñÜæåé áðü Ýíá áíôßäùñï
ðïõ ðÞñå áðü ôï ÷Ýñé ôïõ ðáðÜ-ÓôñáôÞ.
Ç ìçôÝñá ìïõ ç Áíáóôáóßá ôïí ñùôÜ
áí èÝëåé êáöÝ, åêåßíïò ôçò ëÝåé ðùò
Þðéå óôï êáöåíåßï. Ôüôå ç ìçôÝñá ìïõ
áöÞíåé óôç ìÝóç ôïí äéêü ôçò êáöÝ ðïõ
Ýðéíå ìå ôïí ðáôÝñá ìïõ ÄçìÞôñéï,
ôñÝ÷åé ôïõ öÝñíåé ôéò ðáíôüöëåò ôïõ, íá
âãÜëåé ôá ðáðïýôóéá ôïõ íá ôéò öïñÝóåé íá îåêïõñáóôïýí ôá ðüäéá ôïõ,
ôüóåò þñåò üñèéïò óôçí åêêëçóßá. Åí
ôù ìåôáîý ç ãéáãéÜ ÌáãäáëçíÞ âñßóêåôáé óôá öüñôå ôçò. Ìå ôï ðïõ Ýöõãå ôá
÷áñÜìáôá ï ðáððïýò ãéá ôçí åêêëçóßá,
ç ãéáãéÜ ìïõ ç êõñá - ÌáãäáëçíÞ,
óçêþèçêå êáé Üíáøå ôï öïõñíÝëï ãéáôß:
«ãéáâñïýì ÊõñéáêÞ åßíáé óÞìåñá ìéá
ãêáæéÝñá ðåôñåëáßïõ ôé íá ðñïëÜâåé íá
øÞóåé». ÄéêáéïëïãçìÝíá ðïëëïß èá
áíáñùôçèïýí ôþñá, ôé åßíáé áõôü ôï
öïõñíÝëï ðïõ Üíáøå áðü ôá ÷áñÜìáôá
ç ãéáãéÜ ÌáãäáëçíÞ, ãéá ôéò êõñéáêÜ-
Áßèïõóá äéäáóêáëßáò óôï îýëéíï ó÷ïëåßï
ÊáëïãñÝæáò 1949-1950.
Öùô. Áñ÷åßï: Ëáæ. ÍéêïëáÀäç
ôéêåò ìáãåéñéêÝò ôçò. ÌåãáëùìÝíç
óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç áëëÜ ãåííçìÝíç óôç ÌáëáêïðÞ ôçò Êáððáäïêßáò,
êñáôïýóå ðÜíôá áõôÞ ôá ìõóôéêÜ ôçò
ðïëßôéêçò êïõæßíáò ìå âïçèü ìüíï ôçí
ìçôÝñá ìïõ. ÖÝñôå óôç ìíÞìç óáò ôçí
êáëïóôçìÝíç åëëçíéêÞ ôáéíßá: "Ï
èçóáõñüò ôïõ ìáêáñßôç" ìå ðñùôáãùíéóôÝò ôïí Âáóßëç Áõëùíßôç ôçí Ãåùñãßá ÂáóéëåéÜäïõ ôïí Íßêï Ñßæï ôïí
ÓôÝöáíï Ëçíáßï ôçí ÎÝíéá Êáëïãåñïðïýëïõ êáé Üëëïõò. ÖÝñôå óôçí ìíÞìç
óáò ôçí óêçíÞ üðïõ ï Áõëùíßôçò êñáôþíôáò Ýíá êáóìÜ Ý÷åé ìðåé óôçí êïõæßíá ãéáôß ôï ìõóôéêü óçìåßï, ðïõ åßíáé
êñõììÝíïò ï èçóáõñüò ôï ðñþôï ãñÜììá ôïõ åßíáé ôï "Ê". Ìå ôïí êáóìÜ óôï
÷Ýñé áñ÷ßæåé ôï ãêñÝìéóìá ôçò êïõæßíáò, ðïõ ðÜíôá Ýðéáíå ìéá ãùíéÜ ôçò ôï
öïõñíÝëï. ÌðñïóôÜ õðÞñ÷áí ôñåéò
åóôßåò ìéêñÝò ãéá íá øÞíåéò ôáõôü÷ñïíá
ôñßá öáãçôÜ, áðü êÜôù Ýíá ðïñôÜêé
ðïõ ÷þñáãå Ýíá ôáøß êáé óôï ðßóù
ìÝñïò Ýíá áñêåôÜ ìåãÜëï åíôïé÷éóìÝíï
êáæÜíé ðïõ åß÷å ðÜíôá æåóôü íåñü, ãéá
ôçí åîõðçñÝôçóç ôçò íïéêïêõñÜò. Áõôü
Þôáí ôï öïõñíÝëï ðïõ ãêñåìßæåé ï
Áõëùíßôçò, áõôü Þôáí ôï öïõñíÝëï ôçò
ãéáãéÜò ÌáãäáëçíÞò, ðïõ ôçò Ýäéíå ôç
äõíáôüôçôá íá ìáò êÜíåé êÜèå ÊõñéáêÞ
äýï êáé ôñßá öáãçôÜ, éäßùò üôáí åß÷å
êáëåóìÝíïõò êáé ôïõò èåßïõò ìáò, ôá áíßøéá ôçò, Óßìï êáé Óïýëá. ÌåóçìÝñéáóå
Îýëéíï ó÷ïëåßï ÊáëïãñÝæáò. Áãéáóìüò ó÷ïëéêÞò ðåñéüäïõ 1949 -1950.
Öùô. Áñ÷åßï: Ëáæ. ÍéêïëáÀäç
25
ãéá ôá êáëÜ, ôï ôñáðÝæé óôñþèçêå, ç
ðüñôá ÷ôýðçóå ïé èåßïé ìáò Ýöèáóáí,
ôï êïõôß ìå ôá ãëõêÜ óôá ÷Ýñéá êáé áðü
ìéá óïêïëÜôá Ðáõëßäç õãåßáò, ãéá ìÝíá
êáé ôçí áäåëöÞ ìïõ Êáôßíá. Ï ðáððïýò
óôçí êïñõöÞ ôïõ ôñáðåæéïý, ðáëéÜ
ôéìçôéêÞ óõíÞèåéá. Êáèüìáóôå üëïé
âÜæïõìå ìéá ðåôóÝôá óôï ëáéìü êáé
áñ÷ßæåé ôï óåñâßñéóìá. Íá ðéïýìå Ýíá...
ôé ôé ôï ðåéñá÷ôÞñé ï èåßïò ìïõ ôïí Ýêïâå ôïí ðáððïý... Ýíá ïýæï âñå áíåøéÝ
íá ìáò áíïßîåé ç üñåîç... ôïí îáíáÝêïâå
ï èåßïò... íáé ãéáôß ìáò Ýëåéðå... ðáóôïõñìÜ øéëïêïììÝíï Ý÷ïõìå, áíôóïýãåò
ðáóôÝò óïõôæïýêé Ý÷ïõìå, êáëü ôõñß
ôåëåìÝ, ñåðáíÜêéá ôñõöåñÜ, áðü ôï
ðåñéâüëé ìáò... Åìåßò ìéêñÜ øéëï÷áæåýáìå ìå ôá ïýæá ðïõ Ýðéíáí ïé ìåãÜëïé,
åñ÷üôáí ðñþôï ðéÜôï óïýðá ìå ãéïõâáñëÜêéá, ìåôÜ ï êüêïñáò ï áëáíéÜñçò
ìå ìáêáñïíÜäá øçìÝíïò êïêêéíéóôüò
óôï öïõñíÜêé ôçò ãéáãéÜò, êáé íá ç
ñåôóßíá áðü ôá âáñÝëéá ìáò óðáôáíÝúêç
áðü óôáöýëéá óáââáôéáíÜ, êáé íá
óáëÜôåò êáé íá ôõñéÜ êáé Üíôå óôçí
õãåéÜ ìáò êáé Üíôå åâßâá. Ëßãï ðñéí
óçêùèïýìå áðü ôï ôñáðÝæé ç ìáìÜ ìáò
áíáêïéíþíåé: Áýñéï áíïßãïõí ôá
ó÷ïëåßá, èá êáôåâåßôå ìå ôïí ìðáìðÜ
óôç ÍÝá Éùíßá, èá ðÜôå óôï âéâëéïðùëåßï ôïõ Êáñöüðïõëïõ ãéá ôá âéâëßá
óáò êáé ôá ó÷ïëéêÜ óáò.
¸ôóé ôç ÄåõôÝñá ôï ðñùß âñéóêüìáóôå óôï âéâëéïðùëåßï ôïõ Êáñöüðïõëïõ ôïõ Êþóôá. Ðçãáßíáìå åêåß ãéáôß
Þôáí ðáôñéþôçò ôïõ ìðáìðÜ, ãéïò ôïõ
äáóêáëïðÝôñïõ Êáñöüðïõëïõ ìéáò
áðü ôéò ãíùóôüôåñåò ïéêïãÝíåéåò ôçò
ÌáëáêïðÞò üðùò Ýëåãå ç ãéáãéÜ ìïõ
ÌáãäáëçíÞ ìéáò êáé Þôáí äÜóêáëïò
êáé äéåõèõíôÞò ðïëëþí ó÷ïëåßùí óôç
Êáððáäïêßá. ÌÝóá óôï âéâëéïðùëåßï
ôùí Óôåöáíßäç-Êáñöüðïõëïõ ãéíüôáí
÷áìüò. ÊáôáóôÜóåéò ìå ôá âéâëßá ìå ôá
ó÷ïëéêÜ (ðÜñôå áõôÜ, ôá õðüëïéðá
âéâëßá áýñéï ãéáôß åîáíôëÞèçêáí). Ìå
Ïé êïíôõëïöüñïé ìå ôçí ðÝíá
26
Ôï ó÷ïëéêü êáðÝëï ìå ôçí êïõêïõâÜãéá
ôá âéâëßá óôá ÷Ýñéá ðåñíÜãáìå óôï
ôáìåßï ðïõ êÜèïíôáí ï Äçìçôñüò ï
Óôåöáíßäçò, Ýíáò åõôñáöÞò êýñéïò ðïõ
÷áìïãåëïýóå óôá ðáéäéÜ, åíþ ï êïò
Ç ðëÜêá ðïõ ãñÜöáìå ìå ôï êïíôýëé
êáé ôï êáëáìÜñé ìå ôï ìåëáíïäï÷åßï
Êþóôáò ï Êáñöüðïõëïò åîõðçñåôïýóå
ôïõò ðåëÜôåò. Ëßãï ðñéí öýãïõìå ï
Êáñöüðïõëïò öþíáæå óôïí ðáôÝñá
ìïõ: «Äçìçôñü-Äçìçôñü Ýíá ìéêñü äþñï óôá ðáéäéÜ». Ôï äþñï ôïõ Þôáí Ýíá
ìïëýâé ðïõ óôï ðßóù ìÝñïò ôïõ åß÷å êáé
ãïìïëÜóôé÷á ãéá íá óâÞíåéò ôá ëÜèç
óïõ. ¹ôáí ç åîÝëéîç ôïõ áðëïý ìïëõâéïý. Öåýãáìå áðü ôçí ïäü Åëåõèåñßïõ
ÂåíéæÝëïõ êáé êáôåõèõíüìáóôáí óôç
óôïÜ ÄéáìáíôÜêç ãéá íá öÜìå áðü ôïí
öïýñíï ôïõ ÐåôìåæÜêç Ýíá æåóôü
ëá÷ôáñéóôü ðåúíéñëß. Óôá ÷Ýñéá ìáò
êñáôïýóáìå, ç áäåëöÞ ìïõ ç ìåãáëýôåñç áðü ìÝíá ôïí êïíôõëïöüñï ôçò ìå
ôçí ðÝííá, ôï ìåëÜíé êáé ôï ìåëáíïäï÷åßï ôïõ, ôï "êáëáìÜñé", ôçí êáóåôßíá
ôçí îýëéíç, ôá âéâëßá êáé ôá ôåôñÜäéá,
ðïõ åß÷áí êáé Ýíá ó÷åôéêü âÜñïò. Åãþ
ï ìéêñüôåñïò êñáôïýóá óôá ÷Ýñéá ìïõ
Þ ìÜëëïí áãêáëéÜ áí èõìÜìáé êáëÜ,
ôçí ðëÜêá ìïõ áðü üðïõ ìå Ýíá óðÜãêï
êñåìüôáí Ýíá ìéêñü óöïõããÜñé, ãéá íá
óâÞíù ôá ãñÜììáôá ðïõ èá Ýãñáöá ìå
ôï êïíôýëé. ¸ôóé ëïéðüí ìå ôá ó÷ïëéêÜ
óôï ÷Ýñé êáé ìáóïõëþíôáò ôï ðåúíéñëß
öåýãáìå áðü ôïõò ÐïäáñÜäåò êáé ìå ôá
ðüäéá öôÜíáìå óôçí ÊáëïãñÝæá, óôï
óðßôé ìáò. Ç ìáìÜ ìáò õðïäå÷üôáí ìå
ôçí åõ÷Þ: -ÊáëÞ ó÷ïëéêÞ ÷ñïíéÜ êáëÜ
ìõáëÜ!! Åãþ ðåñÞöáíïò ôçò Ýäåé÷íá
ôçí ðëÜêá êáé ôï êïíôýëé!!
Êáëü åßíáé íá èõìüìáóôå åìåßò ïé
ìåãÜëïé. Êáèþò êÜèïìáé óôï ìðáëêüíé
óÞìåñá ÄåõôÝñá ôïõ ÓåðôÝìâñç, óôï
ðÝôñéíï ó÷ïëåßï ôçò ÊáëïãñÝæáò ãßíåôáé ÷áìüò! Ôá ó÷ïëåßá Üíïéîáí! Êáé
åãþ áéóèÜíïìáé ôçí áíÜãêç íá ôá èõìßóù üëá áõôÜ óôïõò óõíïìÞëéêïýò ìïõ.
ÅìÜò ðïõ ôüôå îåêéíÞóáìå íá ìáèáßíïõìå ãñÜììáôá Üëëïé ëßãï, Üëëïé ðïëý êáé
Üëëïé ðÜñá ðïëý, óôçí ôüôå îýëéíç
ðáñÜãêá ôïõ Äçìïôéêïý ìáò ó÷ïëåßïõ,
ðïõ áñãüôåñá ðÞñå ôç èÝóç ôïõ ôï
ðÝôñéíï, ôï ðùò üëïé ìáò îåêéíÞóáìå ìå
ðëÜêá êáé êïíôýëé!
Ïé îýëéíåò êáóåôßíåò
ïí ðáððïý ìïõ, ×áñÜëáìðï
×ñçóôßäç, äåí ôïí ãíþñéóá. Ç
ìçôÝñá ìéëïýóå óõ÷íÜ ãé' áõôüí êáé ãéá
ôï óðßôé ôïõò óôçí ÉóðÜñôá (ÓðÜñôç)
ôçò Ðéóéäßáò. Ôï óðßôé ðïõ Ý÷ôéóå ï
ðáððïýò, äéêçãüñïò êáé äçìïãÝñïíôáò
ôçò ÓðÜñôçò, ôï 1910, óôç óõíïéêßá
ÅìñéÝ, óôéò íüôéåò Üêñåò ôçò ðüëçò
êïíôÜ óôï íáü ôïõ Áãßïõ Åõóôñáôßïõ.
Ó' áõôü ôï óðßôé ãåííÞèçêå êáé ç
ìçôÝñá ìïõ åöôÜ ÷ñüíéá ðñéí åãêáôáëåßøïõí ôç ÓðÜñôç. Ôï ðåñéãñÜöåé óôéò
ÁíáìíÞóåéò ôçò (Áöñþ Âïõäïýñïãëïõ
"áéóèÜíèçêá ôçí áíÜãêç íá ãñÜøù
üóá èõìÜìáé..." óåë.48-49) "ðÝôñéíï ìå
ìåãÜëï êÞðï, ìå âõóóéíéÝò, êåñáóéÝò,
ñïäáêéíéÝò êáé ðïëëÜ æéìðïýëéá ðïõ
ìïó÷ïâüëáãáí". ÈõìÜôáé ôï óïöñÜ,
ãåìÜôï ÷áëéÜ, üðïõ Ýðáéæå ìå ôá Üëëá
ðáéäéÜ, êáèþò êáé ôï óôñßìùãìá ôçò
ïéêïãÝíåéáò óôï õðüãåéï ôïõ óðéôéïý.
Åêåß ðïõ áíáãêÜóôçêáí íá ìåßíïõí, ç
ãéáãéÜ ìå ôá ðÝíôå ðáéäéÜ ôçò, ôï ÌÜéï
ôïõ 1921, üôáí åêôïðßóôçêå ï ðáððïýò
ìå üëïõò ôïõò Üíôñåò ôçò åëëçíéêÞò
êïéíüôçôáò. ÃñÜöåé ðùò åðéôÜîáíå ôï óðßôé ôïõò "ãéáôß Þôáí áðü ôá ðéï üìïñöá".
Áíáñùôéüìïõí ðþò íá Þôáí ôï óðßôé ôïõ ðáððïý, äåí ðßóôåõá üìùò ðùò
êÜðïôå èá ôï Ýâëåðá. Ôïí Áýãïõóôï
ôïõ 2008, óôçí åêäñïìÞ ôçò ¸íùóçò
ÓðÜñôçò Ì. Áóßáò ïé ðåñéóóüôåñïé ðçãáßíáìå ãéá ðñþôç öïñÜ óôçí ðáôñßäá
ôùí ãïíéþí ìáò. Ìáæß ç áäåëöÞ ìïõ êáé
ìßá îáäÝëöç. Óôç ÓðÜñôç öôÜóáìå
áðüãåõìá ãéá íá ìåßíïõìå äýï ìÝñåò
êáé ðñéí âñáäéÜóåé ðåñðáôÞóáìå äßðëá
óôïí ÔóÜé, ôï ìéêñü ÷åßìáññï ðïõ
Ô
ÉóðÜñôá:
Ôï óðßôé ôïõ ðáððïý
Ôçò
ÖñáíôæÝóêáò
Âïõäïýñïãëïõ - ËÜíãêåíöáò
÷þñéæå ôçí åëëçíéêÞ áðü ôéò õðüëïéðåò
óõíïéêßåò.
Ôï Üëëï ðñùß ðåñéìÝíáìå óôá
"ÁãéÜóìáíá" íá óõíáíôÞóïõìå ôïí
Ôïýñêï, ðïõ èá ìáò ïäçãïýóå óôá
åëëçíéêÜ óðßôéá. O Íïõñß Ercetin, óõíå÷ßæåé ôçí ðáñÜäïóç ôïõ ðáôÝñá ôïõ
ÅêñÝì, ðïõ ãíþñéæå êáëÜ ôá óðßôéá
ôùí Ñùìéþí. ¸÷åé ó÷åäéáãñÜììáôá ìå
ôá óðßôéá ôùí ÅëëÞíùí ðïõ Ýöõãáí ôï
1922 êáé âïçèÜåé ÓðáñôáëÞäåò ðïõ
øÜ÷íïõí ôéò ñßæåò ôïõò. Ìüëéò ãíùñéóôÞêáìå, ðñïóöÝñèçêå íá ìáò ïäçãÞóåé, ôçí áäåëöÞ ìïõ êáé ìÝíá, óôï óðßôé
ôïõ ðáððïý. Ìå ôï ôæéðÜêé ôïõ ðåñÜóáìå ôïí ÔóÜú, ìðÞêáìå óôçí ðáëéÜ åëëçíéêÞ óõíïéêßá êáé óôáìáôÞóáìå ìðñïóôÜ óå ìéá ÷áìçëÞ ìÜíôñá. ÊïëëçôÜ
åðÜíù ôçò, ëßãï ðéï êÜôù, ç åîþðïñôá
åíüò óðéôéïý. Äõï ãõíáßêåò êáèéóìÝíåò
óôá óêáëéÜ ÷áéñÝôçóáí ôï Íïõñß.
Áðü ôï ðïñôÜêé ôçò ìÜíôñáò ìðÞêáìå óå áõëÞ ìå ðáíýøçëá äÝíôñá.
Ôñåéò êåñáóéÝò êáé ìßá âõóóéíéÜ ìå
ôåñÜóôéá êëáäéÜ êáé ðõêíÞ öõëëùóéÜ
äñüóéæáí ôïí ôüðï, óôï ÷þìá êïêêßíéæáí îåñáìÝíïé êáñðïß. ÌðñïóôÜ ìáò
êñõöïêïßôáæå ðßóù áðü ôá êëáäéÜ ìéáò
èåüñáôçò êáñõäéÜò Ýíá ðÝôñéíï óðßôé.
Áõôü åßíáé ôï óðßôé ôïõ ×ñçóôßäç,
áíÞããåéëå ï Íïõñß. Ìïíïêáôïéêßá ìå
õðåñõøùìÝíï éóüãåéï, ÷ôéóìÝíç áðü
êáöåôéÝò ðÝôñåò, ìáóôüñéêá ðåëåêçìÝíåò êáé áëöáäéáóìÝíåò. ¸íá ìéêñü áÝôùìá óôåöÜíùíå ôçí åßóïäï. ¼ìïñöç
åéêüíá ðïõ ôçí áó÷Þìáéíáí óôçí áõëÞ
Ýíá îå÷áñâáëùìÝíï ôñßêõêëï êáé Ýðéðëá ìå öèáñìÝíåò ôáðåôóáñßåò áöçóìÝíá êÜôù áðü ôçí êáñõäéÜ. Äßðëá
Åéê.1. Ôï óðßôé ôïõ ×. ×ñçóôßäç (ðáëéÜ öùô. ôïõ Nuri Ercetin).
27
óôï ôñßêõêëï ìßá åôïéìüññïðç ðáñÜãêá êáé ðßóù Ýíáò óõñìÜôéíïò öñÜ÷ôçò
ðïõ ÷þñéæå áðü Üëëïí, ðáñáôçìÝíï
êÞðï. ÁíáñùôÞèçêá áí Þôáí ôï ðáëéü
óýíïñï.
Ï Íïõñß áíÝâçêå ôá óêáëïðÜôéá
ðïõ ïäçãïýóáí óôçí åßóïäï ôïõ óðéôéïý. Ôá óêáëßóìáôá óôï êéãêëßäùìá
ôçò óêÜëáò ßäéá ìå ôç óéäåñéÜ óôá ôæÜìéá ôçò ðüñôáò. ÐáëéÜ üëá; ×ôýðçóå ìå
ôï ÷Ýñé ôï ôæÜìé, êáìßá áðÜíôçóç! ÂãÞêå áðü ôçí áõëÞ êáé ìßëçóå ìå ôéò ãõíáßêåò ðïõ êÜèïíôáí óôçí åîþðïñôÜ ôïõò.
Óå ëßãï Ýíáò Üíôñáò îåðñüâáëå áðü ôï
óðßôé ôïõ ðáððïý. ÓõíäÝïíôáé åóùôåñéêÜ ôá äýï óðßôéá; Ï Üíôñáò, ôñéáíôÜñçò, êáôÝâçêå ìå äõóêïëßá êñáôþíôáò
ôï êÜãêåëï êáé óÝñíïíôáò ôéò ðáíôüöëåò ôïõ. Ï Íïõñß ôïõ åîÞãçóå ðïéåò
åßìáóôå êáé ðùò èÝëáìå ìüíï íá âãÜëïõìå öùôïãñáößåò. Ìáò Ýóöéîå ôï
÷Ýñé, äåí åß÷å áíôßññçóç, Ýäåé÷íå ôáëáéðùñçìÝíïò. Ðñï÷þñçóá ìå ôçí áäåñöÞ
ìïõ êáé êïëëÞóáìå ôï ðñüóùðï óôá
ôæÜìéá ôçò åîþðïñôáò. Ôï öùò ôïõ
Þëéïõ ìáò åìðüäéæå íá äïýìå ìÝóá.
¼ôáí ï Íïõñß ñþôçóå, áí ìðïñïýìå íá
öùôïãñáößóïõìå ôï åóùôåñéêü ôïõ
óðéôéïý, åêåßíïò øÝëëéóå ðùò äåí Þôáí
óõãõñéóìÝíï. ÐåñéïñéóôÞêáìå óôç
öùôïãñÜöçóç ôçò ðñüóïøçò, äýóêïëï
åã÷åßñçìá ìå ôá êëáäéÜ ôçò êáñõäéÜò
êáé ðñï÷ùñÞóáìå óôçí ðëáúíÞ áõëÞ
ôçò ìáêñéÜò ðëåõñÜò ôïõ óðéôéïý. Ôçí
äéÝêïðôå Ýíáò øçëüò ôïß÷ïò. ÌÞðùò
Þôáí åäþ ï êÞðïò ìå ôá æïõìðïýëéá;
Ìïíáäéêü öõôü ìßá áãñéïêëçìáôáñéÜ
ðïõ ðÜó÷éæå íá óêáñöáëþóåé óôïí ôïß÷ï
ôïõ óðéôéïý, óå ìßá Üêñç ðåôáìÝíç ìéá
ðëáóôéêÞ ðéóßíá. ÓôáìÜôçóá êé Üñ÷éóá
íá ìåôñÜù ôá ðáñÜèõñá ãéá íá õðïëïãßóù ôá äùìÜôéá. Ç áäåëöÞ ìïõ ðñï÷þñçóå óôçí ðßóù ðëåõñÜ ôïõ óðéôéïý
êáé âñÞêå, óôç èÝóç ôïõ êÞðïõ êÜðïéåò
ðñü÷åéñåò êáôáóêåõÝò. ¿ñá íá öýãïõìå, ï Íïõñß Ýðñåðå íá óõíáíôÞóåé ôïõò
õðüëïéðïõò åêäñïìåßò. Ðñüëáâå üìùò
íá ìáò ðåé ðùò áõôüò ï áíÞìðïñïò Üíèñùðïò Ýðáó÷å áðü óêëÞñõíóç êáôÜ
ðëÜêáò.
¼ëç ôç ìÝñá ôï ìõáëü ìïõ Þôáí óôï
óðßôé ôïõ ðáððïý. Áðü ôç ìçôÝñá ìáò
îÝñáìå ðùò ôï ðåñéôñéãýñéæå Ýíáò
ìåãÜëïò êÞðïò. ÌåôÜ áðü 100 ÷ñüíéá
öõóéêü Þôáí íá ôåìá÷éóôåß. Ôï óðßôé
üìùò Þôáí êáëïäéáôçñçìÝíï êáé êáôïéêÞóéìï. Ðþò íá Þôáí ìÝóá; Äå öùôïãñÜöéóá ôçí åßóïäï ôïõ õðïãåßïõ, åêåß
ðïõ Ýìåéíáí ðñéí ôï äéùãìü ç ãéáãéÜ ìå
ôá ðáéäéÜ ôçò. ¸ðñåðå ïðùóäÞðïôå íá
28
Åéê. 2 Ç åßóïäïò ôïõ óðéôéïý
(öùô. Ö. Âïõäïýñïãëïõ - ËÜíãêåíöáò)
îáíáðÜù. ¸íáò ëüãïò ðáñáðÜíù ç
áöÞãçóç ôçò áäåëöÞò ìïõ ãéá êÜôé ðïõ
ôçí ôñüìáîå óôïí ðëáúíü êÞðï. Ðßóù
áð' Ýíá êëåéóôü ôæÜìé åßäå "Ýíá ðëÜóìá" êé üôáí ôïõ Ýãíåøå öéëéêÜ ìå ôï
÷Ýñé ôçò äåí áíôÝäñáóå, óõíÝ÷éóå íá
êïéôÜåé óôï êåíü ìå ïñèÜíïé÷ôï óôüìá.
Ôçí Üëëç ìÝñá îåêéíÞóáìå ðñùß,
áõôÞ ôç öïñÜ ìáæß ìáò Þñèå êáé ç
îáäÝëöç ¢ííá Äáìéáíßäç ðïõ åõôõ÷þò
Þîåñå ëßãá ôïýñêéêá. ÐåñÜóáìå ôïí
ÔóÜú, êáôáëÞîáìå óôç ãíùóôÞ ðïñôïýëá êáé ìðÞêáìå óôçí áõëÞ. Óôü÷ïò ìïõ
íá öùôïãñáößóù êáëýôåñá ôçí
ðñüóïøç ôïõ óðéôéïý êáé ôçí åßóïäï
ôïõ õðïãåßïõ.
¸îáöíá Üíïéîå ç ôæáìÝíéá ðüñôá
ôçò åéóüäïõ êáé ðñüâáëå, áõôÞ ôç öïñÜ,
ìßá íåáñÞ ãõíáßêá. Ìáò êïßôáîå áðïñçìÝíç êáé üôáí ç ¢ííá ôçò åîÞãçóå
ðïéåò åßìáóôå, ìå Ýíá "ìðïõãéïõñïýí"
ìáò êÜëåóå åõãåíéêÜ íá ìðïýìå óôï
óðßôé. ÎáöíéáóôÞêáìå, áëëÜ äåí ðåñéìÝíáìå äåýôåñç ðñüóêëçóç. Áöïý âãÜëáìå ôá ðáðïýôóéá óôçí åßóïäï -ìáò ôï
æÞôçóå- ìðÞêáìå ó' Ýíá åõñý÷ùñï
Üäåéï ÷ùë ìå îýëéíï ôáâÜíé. Áðü åäþ
îåêéíïýóáí Ýîé ðüñôåò, äýï áð' áõôÝò
Þôáí áíïé÷ôÝò, ôçò êïõæßíáò êáé ôïõ êáèéóôéêïý, üðïõ ç êïðÝëá åðÝìåíå íá
ìðïýìå. ¹ôáí Ýíá åßäïò óáëïíéïý,
ãåìÜôï Ýðéðëá. ÁíôéêñéóôÜ äýï êáíáðÝäåò ãåìÜôïé ìáîéëÜñéá êáé ñé÷ôÜñéá,
üëá ðëåãìÝíá ìå âåëïíÜêé, äõï ðïëõèñüíåò, óåñâÜí ìðïõöÝò, ôñáðåæÜêéá.
¹ñèå êé ï ïéêïäåóðüôçò ðïõ ãíùñßóáìå ÷ôåò, ç ãõíáßêá ìáò ðñüóöåñå êáöÝ
êáé äñïóåñü íåñü. Ôï æåõãÜñé óõóôÞèçêå,
Ýãñáøáí ìÜëéóôá ôá ïíüìáôÜ ôïõò óôï
óçìåéùìáôÜñéï ðïõ êñáôïýóá. ¹ôáí ï
ÊáöÝñ êáé ç ÖáíôÝí. Ìéá êïñíéæáñéóìÝíç Ýã÷ñùìç öùôïãñáößá ðÜíù
óôïí ìðïõöÝ, Þôáí áðü ôï ãÜìï ôïõò, ïé
äýï öùôïãñáößåò åíüò ÷áñéôùìÝíïõ
êïñéôóéïý, ôçò êüñçò ôïõò, ìáò åßðå ï
ÊáöÝñ. ÁêïõìðéóìÝíï óôçí ðïëõèñüíá Ýíá ëÜðôïð. Ñþôçóá áí Ýìåéíå êáíÝíá Ýðéðëï áðü ôï óðßôé ôïõ ðáððïý, íá
ôï öùôïãñáöÞóù. Ï ðáôÝñáò ôïõ, åßðå
ï ÊáöÝñ, ðáñÝëáâå ôï óðßôé ôåëåßùò
Üäåéï. Õðïëüãéóá ðùò áõôü Ýãéíå ðñéí
40 Þ 50 ÷ñüíéá. ÌÜëëïí äå èá ìÜèù
ðïéïé Ýìåéíáí åäþ áìÝóùò ìåôÜ ôï 1922.
Óýíôïìá êáôÝöèáóå êé Ýíáò åîçíôÜñçò
èåßïò. Ìéëïýóå ðïëý ãñÞãïñá êáé ç
¢ííá äåí ðïëõêáôáëÜâáéíå. Ôåëåõôáßá
ñþôçóá áí ÷ñçóéìïðïéïýóáí ôï õðüãåéï. Óôï õðüãåéï äåí ìðïñåß íá ãßíåé
äïõëåéÜ, åßðå ï èåßïò. ºóùò Þôáí ãåìÜôï ìðÜæá. ÆÞôçóáí íá áíôáëëÜîïõìå
çëåêôñïíéêÝò äéåõèýíóåéò êáé ëßãï ðñéí
öýãïõìå ìáò îÜöíéáóáí ìå ôçí åñþôçóç áí èÝëïõìå íá áãïñÜóïõìå ôï óðßôé!
Öåýãïíôáò âãÞêáí íá ìáò îåðñïâïäßóïõí - ç ãõíáßêá åß÷å âÜëåé ôç ìáíôßëá ôçò - êáé âãÜëáìå ìßá áíáìíçóôéêÞ
öùôïãñáößá. Ôåëåõôáßá óôéãìÞ èõìÞèçêá ôçí åßóïäï ôïõ õðïãåßïõ êáé ðáñáêÜëåóá íá ôñÝîù óôçí ðëáúíÞ áõëÞ,
íá ôç öùôïãñáößóù. Ìå ôç óêÝøç ìïõ
óôç ãéáãéÜ ðïõ Ýðñåðå íá êÜíåé ôï ãýñï
ôçò áõëÞò ôïõ óðéôéïý ôçò, êÜèå öïñÜ
ðïõ ìðáéíüâãáéíå, ôñÜâçîá ôçí ðñþôç
öùôïãñáößá. Ôçí ßäéá óôéãìÞ ìå ôñüìáîå ç áðüôïìç êßíçóç ìéáò óêéÜò óôï ðáñÜèõñï. ÌÜæåøá ôç ìç÷áíÞ êáé ãýñéóá
âéáóôéêÜ óôïõò Üëëïõò. ×áéñåôÞóáìå
ôïõò Üíôñåò êáé ç ÖáíôÝí ìáò óõíüäåøå ùò ôï êïíôéíü ãåöõñÜêé ôïõ ÔóÜé,
üðïõ óõíáíôÞóáìå ôçí ïìÜäá. Óôç äéáäñïìÞ ãéá ôç ëßìíç ôïõ Åãéñäßñ óêåöôüìïõí ôïõò äýï âáñéÜ Üññùóôïõò ðïõ
æïýóáí ó' áõôü ôï óðßôé. Óôçí ÁèÞíá
êïßôáîá ðñïóåêôéêÜ ôéò öùôïãñáößåò
áðü åêåßíï ôï ðáñÜèõñï. Äéáêñßíåôáé
Ýíá êïñßôóé ìå åìðñéìÝ ðïõêáìßóá êáé
óáëâÜñé. ÓõããåíÞò ôïõ æåõãáñéïý Þ ç
êüñç ðïõ îáöíéêÜ áññþóôçóå;
Ì' áõôÞí ôçí åñþôçóç ðïõ Ýìåéíå
áíáðÜíôçôç, Ýêëåéóá ðéá ôï êåöÜëáéï
"óðßôé ôïõ ðáððïý". Ôï åßäá, ôï èáýìáóá, ÷Üñçêá ðïõ ìáò äÝ÷ôçêáí öéëéêÜ
ïé ïéêïäåóðüôåò. Ôï óðïõäáéüôåñï
üìùò åßíáé ðùò óôï óðßôé ôïõ ðáððïý,
óôçí ÉóðÜñôá, Ýíéùóá íá æùíôáíåýïõí
ïé áöçãÞóåéò ôçò ìçôÝñáò ìïõ.
Óêßôóï ôïõ Íßêïõ ÂïõëãáñÝëç
29
Ô
Êüâåôáé
ç ôá÷õäñïìéêÞ
áôÝëåéá ãéá üëá
ôá óõëëïãéêÜ Ýíôõðá
Ôçò
ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò
éò ôåëåõôáßåò çìÝñåò ç êõâÝñíçóç ãéá íá äåßîåé êáëü ðñüóùðï
óå Å.Å. êáé Ä.Í.Ô. ðåñéêüðôåé ôá ðÜíôá
ìå åõêïëßá. Áöïý áðü ôïõò åñãáæüìåíïõò, ôïõò áõôïáðáó÷ïëïýìåíïõò,
ôïõò éäéïêôÞôåò áêéíÞôùí ê.ëð. æçôïýí
üëï êáé ðåñéóóüôåñá, óôç óåéñÜ ðñïóôÝèçêáí êáé ôá Ýíôõðá ôùí óõëëüãùí, ïñãáíéóìþí, öïñÝùí ðïõ äéáêéíïýíôáí ìå ìåéùìÝíï ôá÷õäñïìéêü
ôÝëïò -ìÝóù ôùí Åëëçíéêþí Ôá÷õäñïìåßùí- óå üëç ôçí ÅëëÜäá áëëÜ êáé ôï
åîùôåñéêü.
ÊÜðïéï "öùôåéíü" ìõáëü, óôï
Õðïõñãåßï, Ýêñéíå üôé ç ðáñï÷Þ ìåéùìÝíïõ ôá÷õäñïìéêïý ôÝëïõò, Þôáí ìéá
ìåãÜëç óðáôÜëç ðïõ èá Ýðñåðå íá åîáëåéöèåß... Êáé ìÜëéóôá ýðïõëá ìÝóá
óôïí Áýãïõóôï, ðïõ äå óõíåäñéÜæïõí
ôá Ä.Ó. ôùí Óõëëüãùí êáé Üëëùí
ìáæéêþí öïñÝùí (ãéáôß áðïõóéÜæïõí
ôá ðåñéóóüôåñá ìÝëç ôïõò), þóôå íá
áíôéäñÜóïõí Þ íá ðéÝóïõí óôï íá
áëëÜîåé êÜôé.
ºóùò áðü ôçí Üëëç ç óéùðÞ ôùí
åíôýðùí, ðïõ åíï÷ëïýí ìå ôçí êñéôéêÞ
êáé åíçìÝñùóç ðïõ êÜíïõí ôåëåõôáßá,
åßíáé ðñïôéìüôåñç óôç íÝá åðï÷Þ ðïõ
âéþíåé ç ÅëëÜäá... Óå êÜèå ðåñßðôùóç
üëïé ïé öïñåßò, óýëëïãïé, ïñãáíéóìïß
ðïõ èõóéÜæïíôáé óôá ðëáßóéá ôçò õðáíÜðôõîçò ôïõ 21ïõ áéþíá óôçí ÅëëÜäá, äåí èá ðñÝðåé íá áðïäå÷èïýí áõôÞ
ôç ìßæåñç êáôÜóôáóç êáé ðáñÜëëçëá
íá áíôéäñÜóïõí ôþñá, Üìåóá. Ãéáôß
óôç óõíÝ÷åéá ìðïñåß áíôß ç Ðïëéôåßá,
íá óôçñßæåé ôçí üðïéá ðñïóðÜèåéÜ ôïõò
íá ôïõò æçôÜåé êáé ÷ñÞìáôá ãéá íá
óõíå÷ßóïõí ôçí ýðáñîÞ ôïõò!...
¼ëá ôá ðåñéìÝíïõìå, ðéá.
ÅëëÜäá, üëá ôá æåéò!
Ï "ÉÙÍÉÊÏÓ ÓÕÍÄÅÓÌÏÓ" Ý÷åé
áðïäåßîåé üôé ðáñÜëëçëá ìå ôçí õðåýèõíç ðïëëáðëÞ äñÜóç ôïõ óôéò ôÝ÷íåò
êáé ôá ãñÜììáôá, åêäßäåé åäþ êáé äÝêá
ðåñßðïõ ÷ñüíéá êáé Ýíá ðåñéïäéêü ïõóßáò, ôï "ËÕ×ÍÁÑÉ ëüãïõ & ôÝ÷íçò",
ðïõ äéáíÝìåôáé åêôüò ôçò ÍÝáò Éùíßáò,
óå üëç ôç ÷þñá, êáëýðôïíôáò ï ßäéïò ôï
ìåãÜëï êüóôïò ôüóï ôçò Ýêäïóçò, üóï
êáé ôçò áðïóôïëÞò ôïõ.
¼ôáí ç ÃÃÅíçìÝñùóçò / ÃÃÅðéêïéíùíßáò óôåñåß ôï ìåéùìÝíï ôÝëïò êáé
æçôÜ Ýíá êüóôïò ðïõ êéíåßôáé óôçí ôñéðëÜóéá ôéìÞ áðü ðñéí áíÜ Ýíôõðï,
äåß÷íåé Ýëëåéøç åõáéóèçóßáò óå èÝìáôá
ðáéäåßáò, ðïëéôéóìïý, ãñáììÜôùí êáé
ôüóùí Üëëùí ðïõ äåí åßíáé óôçí
ðáñïýóá öÜóç áðáñáßôçôï íá áíáëýóïõìå.
Ëõðïýìáóôå ðïõ ç ÷þñá âñßóêåôáé
áõôÞ ôçí ðåñßïäï óå Ýíá êáôÞöïñï ðïõ
áðü üôé öáßíåôáé äåí Ý÷åé ôÝëïò. ÐñÝðåé
üëïé ïé Óýëëïãïé, áêüìá êáé üóïé äåí
Ý÷ïõí äéêü ôïõò Ýíôõðï, íá êéíçôïðïéçèïýí ãéá íá ÁÐÏÔÑÁÐÅÉ áõôÞ ç
ôõðïêôüíïò åîÝëéîç ãéá ôá óõëëïãéêÜ
Ýíôõðá. Ï ðåñéïñéóìüò ôïõò, åßíáé Ýíá
áêüìç ÷ôýðçìá óôç äçìïêñáôßá ìáò.
Áò ìçí åðéôñÝøïõìå ç ïéêïíïìéêÞ
êñßóç íá ãßíåé êñßóç ðáéäåßáò êáé ðïëéôéóìïý.
Áðïäï÷Þ áããëüöùíùí âéâëßùí
A
ðü ôï óçìåßùìÜ ìáò ôïõ ôåý÷ïõò 43 ôïõ ðåñéïäéêïý
ìáò, ðïõ áíáöÝñåôáé óôçí åêäÞëùóç áðïäï÷Þò áðü
ôïí Éùíéêü Óýíäåóìï äùñåÜò ôçò êõñßáò Gerda Dorothee
Sandy ðñïò ôï Óýëëïãü ìáò, ìåãÜëïõ áñéèìïý óçìáíôéêþí
áããëüöùíùí ëïãïôå÷íéêþí âéâëßùí, ðáñáëåßøáìå íá áíáöÝñïõìå ôçí åðéôõ÷çìÝíç óõììåôï÷Þ óôï ðñüãñáììá ôçò åêäÞëùóçò, ôçò ×ïñùäßáò ôïõ Åèíéêïý Ùäåßïõ ÊáéóáñéáíÞò
õðü ôçí äéåýèõíóç ôïõ êáèçãçôÞ êáé Ãåíéêïý ÃñáììáôÝá
ôïõ Éùíéêïý ÓõíäÝóìïõ êõñßïõ ÃéÜííç Êïíôßôóç. Ôï áêñïáôÞñéï óõãêéíÞèçêå éäéáßôåñá ìå ôçí Üñéóôç áðüäïóç ðáóßãíùóôùí áãáðçìÝíùí ôñáãïõäéþí áðü ôç ×ïñùäßá. Áîßæåé
íá õðåíèõìßóïõìå üôé ôï ìïõóéêü áõôü óýíïëï áðïôåëåßôáé
áðü íÝá ðáéäéÜ, ðïõ ÷Üñéóáí ìéá äñïóåñÞ êáé ÷áñïýìåíç
íüôá óôç âñáäéÜ.
Ôá âéâëßá ðïõ áðïäå÷èÞêáìå èá ÷ñçóéìåýóïõí óôá ìÝëç ìáò, éäßùò ôá íåüôåñá,
ü÷é ìüíï ãéá ôçí åêìÜèçóç ôçò ãëþóóáò óôçí ïðïßá åßíáé ãñáììÝíá ôá âéâëßá, äçëáäÞ ôçò áããëéêÞò, áëëÜ êáé ãéá áíáãíùóôéêÞ ëïãïôå÷íéêÞ áðüëáõóç.
Æçôïýìå óõããíþìçí ãéá ôçí ðáñÜëåéøç áðü ôá ìÝëç ôçò ×ïñùäßáò, áðü ôïí ÄéåõèõíôÞ ôçò êáé áðü ôïõò áíáãíþóôåò ìáò.
30
Ì
ÅÊÄÇËÙÓÅÉÓ
Óõããñáöåßò
óôçí ïèüíç
å ôï óçìåßùìÜ ìáò áõôü åðéèõìïýìå íá ðëçñïöïñÞóïõìå
ôá ìÝëç êáé ôïõò ößëïõò ôïõ Éùíéêïý
ÓõíäÝóìïõ, üôé ï Óýëëïãüò ìáò Ý÷åé
åôïéìÜóåé ìåôáîý Üëëùí ðïëëþí êáé
åêëåêôþí üðùò ðÜíôá åêäçëþóåùí ãéá
ôçí ðåñßïäï ðïõ ìüëéò áñ÷ßæåé êáé Ýíá
åíäéáöÝñïí ðñüãñáììá.
ÓõãêåêñéìÝíá, Ýíáí êýêëï ìå ðñïâïëÝò ôáéíéþí óçìáíôéêþí óêçíïèåôþí, ðïõ áíáöÝñïíôáé óôç æùÞ êáé
ôï Ýñãï íåïåëëÞíùí óõããñáöÝùí, ïé
ïðïßïé Üöçóáí Ýíôïíç ôç óöñáãßäá
ôïõò óôá íåïåëëçíéêÜ ìáò ãñÜììáôá.
Óçìåéþíïõìå üôé ïé äçìéïõñãïß ôùí
ôáéíéþí èá ðáñåõñßóêïíôáé óôéò åêäçëþóåéò êáé èá óõæçôïýí ìáæß ìáò ãéá ôï
Ýñãï ôïõò.
Ç áñ÷Þ èá ãßíåé ìå ôï êéíçìáôïãñáöçìÝíï áðü ôïí óêçíïèÝôç ËÜêç ÐáðáóôÜèç, õðÝñï÷ï äéÞãçìá ôïõ ÁëÝîáíäñïõ ÐáðáäéáìÜíôç "¸ñùôáò óôá
÷éüíéá". Ì' áõôüí ôïí ôñüðï ï Éùíéêüò
Óýíäåóìïò ôéìÜåé êáé óõììåôÝ÷åé óôéò
åêäçëþóåéò ãéá ôá åêáôü ÷ñüíéá áðü ôï
èÜíáôï ôïõ ¢ãéïõ ôùí Åëëçíéêþí
ÃñáììÜôùí ðïõ óõìðëçñþèçêáí êáôÜ
ôï Ýôïò ðïõ äéáíýïõìå.
Åî ßóïõ åíäéáöÝñïõóåò åßíáé êáé ïé
Üëëåò ôáéíßåò ðïõ áðáñôßæïõí ôïí
êýêëï, óôïí ïðïßï äþóáìå ôï üíïìá
"Óõããñáöåßò óôçí Ïèüíç"
Ç ëïãïôå÷íßá åêôüò áðü ôçí áíåêôßìçôç áíÜôáóç øõ÷Þò ðïõ ìáò ðñïóöÝñåé, éäßùò ó' áõôïýò ôïõò âÜíáõóïõò
ÄçìÞôñçò ×áôæÞò
ÁëÝîáíäñïò ÐáðáäéáìÜíôçò
êáéñïýò ðïõ æïýìå, ìáò êÜíåé íá ãíùñßóïõìå ôüðïõò, áíèñþðïõò, ÷áñáêôÞñåò, éäÝåò, Þèç êáé Ýèéìá, êáëëéåñãåß ôï
íïõ êáé ôçí øõ÷Þ êáé ìáò êÜíåé ôåëéêÜ
êáëýôåñïõò áíèñþðïõò.
Ï êéíçìáôïãñÜöïò åßíáé Ýíá áíïé÷ôü ðáñÜèõñï óôïí êüóìï.
Ïé ôÝ÷íåò äåí åßíáé ôßðïô' Üëëï,
ðáñÜ óõãêïéíùíïýíôá äï÷åßá.
¸÷ïíôáò åðßãíùóç üëùí áõôþí ðïõ
áíáöÝñïõìå áíùôÝñù, Ý÷ïõìå êáé ôçí
ðåðïßèçóç üôé êáé áõôüò ï êýêëïò ôïõ
Éùíéêïý ÓõíäÝóìïõ èá ãßíåé áðïäåêôüò
ìå åíèïõóéáóìü áðü ôï êïíü.
Ç óõíÝ÷åéá óôçí ïèüíç.
ÉÜêùâïò ÊáìðáíÝëëçò
31
¸ñãï ôçò ÌáñéÜíèçò Êïõìáñéáíïý
«Ôïðßï», Áêñõëéêü óå êáìâÜ

και πλήρες Τεύχος σε μορφή Adobe Acrobat Reader/pdf

και πλήρες Τεύχος σε μορφή Adobe Acrobat Reader/pdf

και πλήρες Τεύχος σε μορφή Adobe Acrobat Reader/pdf