H Πρόεδρος και το Διοικητικό Συμβούλιο
της «Λεσβιακής Παροικίας»
εύχονται στα μέλη και τους φίλους του Συλλόγου
ο καινούργιος χρόνος με υγεία και…
…«σαν πούνι γιμάτου του ρόδ’
έδγιτς νάνι τσι του σπίτ’ γιμάτου
απ’ ούλα τα καλά»
“Λεσβιακή Παροικία” Ζήνωνος 29-31, 104 37 Αθήνα,
τηλ.: 210 5237789, fax: 210 8652088
e-mail: info@lesviaki-parikia.gr - site: www.lesviaki-parikia.gr
Καίτη Μεσσηνέζη - Πλατσή
Αγίας Ζώνης 42, 113 64 Αθήνα
Τηλ.: 210 8674520
Μιχάλης Βασίλας
Θεόδωρος Πλατσής
Στρατής Μολίνος
Απόστολος Γονιδέλλης
Μάριος Λούπος
Γεώργιος Κόμης
Eιρήνη Βεκρή
Θεόδωρος Πλατσής
Στρατής Μολίνος
Υπεύθυνη του site: Eιρήνη Βεκρή
ASTERIAS G.D.G. ΕΠΕ
Λεωφ. Βεϊκου 14, 11147 Γαλάτσι, Αθήνα
τηλ.: 210 8650236, fax: 210 8652088
E-mail: lespar@asterias.gr
Συνεργασίες αποστέλλονται υπόψη
Θ. Πλατσή, Αγίας Ζώνης 42, 11364 Αθήνα, τηλ.: 210 8650236,
fax: 2108652088, e-mail: lespar@asterias.gr
1
σελ.
Εν Λευκώ:
Σημείωμα της Σ.Ε.
Μικρές και μεγάλες ειδήσεις:
Εκδηλώσεις:
Πρόσωπα της Τέχνης:
Λογοτεχνία:
Πρόσωπα:
Επίκαιρα Θέματα:
Γεύση & Παράδοση:
Μυτιλήνης Τοπογραφία:
Λαογραφία:
Nησιώτικο Aνθολόγιο:
Βιβλιοπαρουσιάση:
Φύση και Άνθρωπος:
Φίλοι που έφυγαν:
Τηλέγραφος:
Καίτη Μεσσηνέζη
3
4
5-9
9
Επιμέλεια: Θ. Πλατσής
- Οι Μανταμαδιώτες της Αθήνας γιόρτασαν την Κυριακή 28 Νοεμβρίου τα «Ελευθέρια» της Λέσβου
- Η «Λεσβιακή Παροικία» γιόρτασε με μεγάλη επιτυχία
10-13
την 8η Νοεμβρίου 1912, την πιο λαμπρή μέρα της Μυτιλήνης!
- Πρόγραμμα εκδηλώσεων της «Λεσβιακής Παροικίας»
14
για το 2011
- Προκήρυξη λογοτεχνικού διαγωνισμού
15
Eμμανουήλ Τζάνες - Ηλίας Μόσκος
16-18
(Δύο αγιογράφοι της Αναγέννησης)
Επιμέλεια: Καίτη Μεσσηνέζη
19-24
Τα Χριστούγεννα των κλεφτών - Δημήτρης Νικορέτζος
25-28
Το Φωκάκι - Ειρήνη Βεκρή
29-30
Αναλάβετε - Μ. Βασίλας
31-32
Το ρόδι - Αρτέμης Γιαννίτσαρος
33
Οδυσσέως Δικαίωση - Παναγιώτης Αλατερός
34-36
Μάριο Βάργκα Λιόσα - Βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας Νίκος Δ. Δέτσης
37-38
Οδυσσέας Ελύτης - Βασίλης Πλάτανος
Μιχάλης Καϊτατζίδης
39-40
- Νέα πτέρυγα στο Βοστάνειο νοσοκομείο
- Νέα εξέλιξη για τη σωτηρία του Μουσείου Τεριάντ
Eπιμέλεια: Θ. Πλατσής
Κρεμμυδοντολμάδες (Σουγάνια), Κυδωνάτο, Μπακλαβάς 41-42
(μπακλαβού), Μυτιλήνης
43-45
Ο “Ταρλάς” - Παν. Παρασκευαΐδης
46-47
Χειμώνας - Στρατής Μολίνος
48-51
Μιλτιάδης Μαλακάσης, Γιώργος Κόμης,
Ελενιτσα Γκίνη - Μιχαλοπούλου, Μάριος Κακαδέλλης,
Δημήτρης Σιμιτσής, Όλγα Παπαδημητρίου, Αιμιλία
Καραγιάννη - Χαλκιά, Άρης Καλάργαλης,
Ζιζή Γερονυμάκη
52-56
Κρητικά σημειώματα
57-59
Πράσινη κατανάλωση - Eπιμέλεια: Θ. Πλατσής
60-62
Σοφία Τατά, Τάκης Καλδής, Στέφανος Χιωτέλλης
63-64
Τι γλώσσα μου έδωσαν; Ελληνική;
Η νέα μας ταχυδρομική διεύθυνση (μόνο για επιταγές)
“Λεσβιακή Παροικία”ΕΛΤΑ - Κουμουνδούρου 29, Τ.Θ. 34118,
10029 Αθήνα • Site: www.lesviaki-parikia.gr
Μια ευχή για το 2011!
Ας είναι τα ταξίδια της καρδιάς ευτυχισμένα!
Καρδιά, ταξίδεψέ με απόψε στ’ όνειρο,
στις τρυφερές τις αναμνήσεις,
στις ώρες που ο ήλιος ανατέλλει,
εκεί που είδα το φως,
εκεί που μεγάλωσα
και η καρδιά φτερούγισε
για την πρώτη αγάπη.
Καρδιά, ταξίδεψέ με απόψε
στα μυρωδάτα χώματα του τόπου μου,
στις ρεματιές και στα τσαμλίκια,
στα σχίνα και τις πολύχρωμες τις λυγαριές,
στις δαντελένιες τις ακρογιαλιές
με τα κρουστά τα βότσαλα
το κύμα το αφρισμένο.
Να σεργιανίσω !
Να γευτώ ολόκληρη
την ομορφιά του τόπου μου
κοντά στο μόχθο των ανθρώπων που αγαπώ.
Καρδιά, ταξίδεψέ με...
Eικόνα εξωφύλλου
Ηλίας Μόσκος: “Η Γέννηση”
2
3
Επιμέλεια: Θ. Πλατσής
Αγαπητοί αναγνώστες της «Αιολίδας»
- Το περιοδικό «Αιολίδα», αποτελεί έκδοση του πολιτιστικού συλλόγου
των Λεσβίων Αττικής «Λεσβιακή Παροικία».
- Η θεματολογία του μπορεί να περιλαμβάνει άρθρα, συνεντεύξεις,
συνεργασίες σχετικές με την λογοτεχνία, επιστήμη, ιστορία, λαογραφία,
περιβάλλον, ποίηση, κριτική βιβλίων, θέατρο, εικαστικά, καθώς και
παραδοσιακές συνταγές.
- Θα υπάρχει μόνιμη στήλη με τις δραστηριότητες και τις εκδηλώσεις
του συλλόγου και σελίδα με μικρές και μεγάλες ειδήσεις.
- Όποιος ενδιαφέρεται να αποστείλει κάποιο άρθρο, εργασία,
επιστολή, κ.λπ. για δημοσίευση στην «Αιολίδα», θα την αποστέλλει
στην συντακτική επιτροπή υπ’ όψη Θ. Πλατσή,
Αγ. Ζώνης 42, 11364 Αθήνα, τηλ.:2108674520,Φαξ:2108652088,
και e-mail: lespar@asterias.gr
- Θερμή παράκληση τα κείμενά σας να μην υπερβαίνουν τις 4 σελίδες.
- Η συντακτική επιτροπή διατηρεί το δικαίωμα της αξιολόγησης και της
χρονικής δημοσίευσης των συνεργασιών, δεν φέρει καμιά ευθύνη για
τα ενυπόγραφα κείμενα που θα δημοσιεύονται και δεν υποχρεούται να
επιστρέψει τα χειρόγραφα, δημοσιευμένα ή όχι.
- Ο υπογράφων έχει την ευθύνη για το κείμενο που δημοσιεύεται.
Η Συντακτική Επιτροπή.
Η πληρωμή της συνδρομής σας
Σας υπενθυμίζουμε ότι οι συνδρομές σας είναι το μοναδικό έσοδό
μας για να καλύψουμε τα λειτουργικά έξοδα των γραφείων του Συλλόγου
μας, να οργανώσουμε τις εκδηλώσεις και να εκδώσουμε την «Αιολίδα».
Τις συνδρομές σας, καθώς και κάποιες άλλες προσφορές σας εκτός
από την ταχυδρομική επιταγή που στέλνετε στη διεύθυνση: «Λεσβιακή
Παροικία» - ΕΛΤΑ Κουμουνδούρου 29-ΤΘ 34118 - ΑΘΗΝΑ 10029,
μπορείτε να τις καταθέσετε και στην Εθνική Τράπεζα στο
λογαριασμό της «Λεσβιακής Παροικίας» Νο 415/481058-93.
Ο Σύλλογος εκδίδει νόμιμη απόδειξη την οποία μπορείτε να
δικαιολογίσετε στα έξοδά σας.
Το Δ.Σ. της «Λεσβιακής Παροικίας».
4
νέλλης, ο Πικάσο, ο Ματίς, ο Μόραλης,
ο Φασιανός κ.ά., ενώ το ίδρυμα διαθέτει και μια σημαντική συλλογή από έργα
Λέσβιων ζωγράφων, όπως ο Αξιώτης, ο
Γαβαλάς, ο Πέρρος, ο Ματζουρέλλης,
ο Αθηναίος, η Μεσσηνέζη, ο Καραπιπέρης κ.ά.
Το τάνγκο συναντά
τα εικαστικά έργα
Μια πρωτότυπη συνάντηση οργανώθηκε την Κυριακή 21 Νοεμβρίου στο
αρχοντικό του Χαλίμ Μπέη όπου στεγάζεται η Δημοτική Πινακοθήκη.
Στο παλιό τριώροφο αρχοντικό, βρέθηκαν τα μέλη του «Tango Lesvos».
Θέλοντας να εφαρμόσουν τη ρήση
«το τάνγκο χορεύεται παντού», η ομάδα μετά από μια ελεύθερη περιήγηση
στους χώρους της Πινακοθήκης, στο
τέλος διοργανώσε μια μικρή μιλόνγκα
στον ιστορικό αυτό χώρο τέχνης.
Το παλιό αρχοντικό του Χαλίμ Μπέη,
χαρακτηριστικό δείγμα της τοπικής αρχιτεκτονικής στην περιοχή της Επάνω
Σκάλας, στεγάζει τα έργα της Δημοτικής Πινακοθήκης από το 1994. Τα 110
από αυτά απαρτίζουν μια από τις σημαντικότερες συλλογές έργων ζωγραφικής, που δωρίθηκε στο δήμο Μυτιλήνης
από το Γιώργο Σίμο - Πετρή (έναν από
τους σημαντικότερους τεχνοκριτικούς
της χώρας και προσωπικό φίλο των μεγαλύτερων Ελλήνων ζωγράφων) και την
αδελφή του, Έλλη Σίμου. Η τελευταία
συμπλήρωσε τη συλλογή με νεώτερη
δωρεά της το Σεπτέμβριο του 2001.
Το αποτέλεσμα των δωρεών αυτών
είναι η Πινακοθήκη σήμερα να φιλοξενεί συνολικά 138 πίνακες ζωγραφικής,
σπάνια χαρακτικά, βιβλία και γκραβούρες, σημαντικών καλλιτεχνών, όπως ο
Τσαρούχης, ο Γουναρόπουλος, ο Κα-
Μια βραδιά για
το Νίκο Καββαδία
Μια μουσική βραδιά, αφιερωμένη στα
100 χρόνια από τη γέννηση του ποιητή και πεζογράφου των καραβιών Νίκο
Καββαδία (1910 - 1975), διοργάνωσε
το Σάββατο 23 Οκτωβρίου, το Γυμνάσιο Παμφίλων.
Οι μαθητές του Γυμνασίου παρουσίασαν ποιήματα του Καββαδία, ενώ
τραγούδια που έχουν γραφτεί πάνω σε
αυτά ερμήνευσε τόσο η χορωδία του
Σχολείου, όσο και το μουσικό σχήμα
«Τα φώτα απέναντι». Έτσι, όσοι παρευρέθηκαν άκουσαν ποίηση και στίχους
που χαρακτηρίζονται από το απόλυτα
βιωματικό ύφος του ποιητή, που μιλούν
για τα καράβια που έζησε, τους ναυτικούς που γνώρισε, τους έρωτες, τους
καβγάδες και τους θανάτους στα λιμάνια.
Στόχος της εκδήλωσης, εκτός άλλων
ήταν να έρθουν τα παιδιά σε επαφή
με το έργο του ποιητή και να τον γνωρίσουν μέσα από ποιήματά του που
έχουν μελοποιηθεί και έχουν αφήσει
ιστορία.
5
με ενδιαφέρον την εισήγηση του γεωπόνου και μέλους του Αναγνωστηρίου
Στρατή Καζαντζή σχετικά με τα αγριογούρουνα της περιοχής, καθώς και
την παρουσίαση των Μανιταρόφιλων
για τα μανιτάρια του νησιού. Το γέλιο
του κόσμου προκάλεσαν τα δύο σατιρικά σκετς που παρουσιάστηκαν από
το Αναγνωστήριο, «Του μνημόριου»
της Μαρίας Αϊβαλιώτου και «Εκλογικό
Κέντρο» του Αντώνη Μηνά, ενώ την
βραδιά έκλεισε η Παραδοσιακή Κομπανία του Αναγνωστηρίου Αγιάσου,
που έπαιξε λεσβιακούς σκοπούς.
Να σημειωθεί πως παράλληλα με τις
κεντρικές εκδηλώσεις, στο φουαγέ
του κινηματοθέατρου, υπήρχε έκθεση
έργων ζωγραφικής παιδιών του Τμήματος Εικαστικών Τεχνών του Αναγνωστηρίου, που λειτουργεί τα τελευταία
δύο χρόνια υπό τη διδασκαλία του Δημήτρη Γεωργ. Μιστριώτη, ζωγράφου,
καθηγητή Καλλιτεχνικών σε σχολεία
δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Λέσβου.
Η 7η γιορτή του κάστανου
στην Αγιάσο
Πρωτοφανής ήταν η προσέλευση
του κόσμου στην προχθεσινή Γιορτή
του Κάστανου στην Αγιάσο. Ο καλός
καιρός βοήθησε στο να ανέβουν στο
χωριό χιλιάδες επισκέπτες και έτσι να
στεφθεί με απόλυτη επιτυχία η έβδομη
διοργάνωση της μεγάλης αυτής γιορτής αγροτικής παραγωγής, που έχει
πλέον καθιερωθεί και όλοι περιμένουν
πώς και πώς κάθε φθινόπωρο.
Από το πρωί μέχρι και το βράδυ της
Κυριακής μπορεί να ήταν και πάνω από
5.000 όσοι πέρασαν από την Αγιάσο.
Επισκέπτες από όλη τη Λέσβο, στο
μεγαλύτερο βαθμό Μυτιληνιοί, που
έμειναν στο χωριό όλη τη μέρα, κεράστηκαν βραστά και ψητά κάστανα, ψώνισαν ποσότητες από αυτά ή μάζεψαν
από μόνοι τους περπατώντας μέσα σ’
ένα καστανιώνα 11000 στρ. και δοκίμασαν τα γλυκά και τα άλλα παραδοσιακά προϊόντα κάστανου του Αγρομεταποιητικού Συνεταιρισμού Αγιάσου.
Η ημέρα ήταν ιδανική για τις «Καστανοπεριπέτειες» που διοργάνωσε
το πρωί στην πλατεία Δημαρχείου το
Σώμα Ελληνικού Οδηγισμού, αλλά και
για την περιήγηση στα μονοπάτια του
καστανιώνα που ακολούθησε. Μικροί
και μεγάλοι χάρηκαν ήλιο και φύση,
παίρνοντας μια καλή «γεύση» από τη
φετινή παραγωγή κάστανου, που σύμφωνα με τους διοργανωτές πήγε πολύ
καλά. Το απόγευμα της ίδιας μέρας,
συνεχίστηκε η κεντρική εκδήλωση της
7ης Γιορτής Κάστανου στο κινηματοθέατρο του Αναγνωστηρίου Αγιάσου.
Οι παρευρισκόμενοι παρακολούθησαν
Λεσβιακή παρουσία
στη φωτογραφική έκθεση
της Σμύρνης
Στο Κορδελιό της Σμύρνης ταξίδεψε
και από εκεί επέστρεψε μέσα στο Σαββατοκύριακο ο Στρατής Τσουλέλλης.
Ο πρόεδρος της Φωτογραφικής
Εταιρείας Μυτιλήνης βρέθηκε στην
Τουρκία ανάμεσα σε σημαντικές
παρουσίες φωτογράφων, μετά από
πρόσκληση που του έγινε από το
Φωτογραφικό Σύλλογο «EFSA» του
Κορδελιού, προκειμένου να παρουσιάσει τη δουλειά του εκπροσωπώντας
6
Πολιτισμός 2010. Φωνές νερού μυριάδες», του υπουργείου Πολιτισμού.
Θέμα της δράσης, το «νερό» και
οι συμβολισμοί που απορρέουν από
αυτό, και στα πλαίσια αυτά το Μουσείο
έθεσε ως στόχο το να κατανοήσει το
κοινό και ιδιαίτερα οι νέοι τη διαδικασία της υπόγειας κυκλοφορίας του νερού και τη σημασία του στη δημιουργία του απολιθωμένου δάσους.
Στο πλαίσιο αυτό, η γεωλόγοςπαλαιοντολόγος του Μουσείου, Κατερίνα Βασιλειάδου, παρουσίασε σε
όσους παρακολούθησαν το πρόγραμμα τη νέα διαδραστική πολυμεσική
εφαρμογή του Μουσείου με τίτλο «Η
υπόγεια κυκλοφορία του νερού και η
διαδικασία της απολίθωσης: Από τις
ηφαιστειακές εκρήξεις στην αιωνιότητα». Στη νέα αυτή έκδοση χρησιμοποιούνται ειδικά γραφήματα για να γίνει
μια αναπαράσταση του τρόπου δημιουργίας του απολιθωμένου δάσους,
με ιδιαίτερη έμφαση στη συμβολή του
νερού.
Πέρα από τη συγκεκριμένη δράση, πραγματοποιήθηκαν διαλέξεις
και προβολές για το κοινό, με θέμα
«Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου», ενώ
το Μουσείο υλοποίησε παράλληλα εκπαιδευτικό πρόγραμμα σχετικά με την
κυκλοφορία του νερού στο εσωτερικό
της γης και τη συμβολή του στη διαδικασία της απολίθωσης.
Τόσο οι μαθητές, όσο και οι υπόλοιποι επισκέπτες που συμμετείχαν στο
πρόγραμμα «Φωνές νερού μυριάδες»,
μπόρεσαν στο τέλος της ξενάγησης
να εκφράσουν τις σκέψεις τους για τη
σημασία και το συμβολισμό του νερού
οι πρώτοι, αλλά και ιδέες και απόψεις
την Ελλάδα.
Το φετινό Φεστιβάλ πραγματοποιήθηκε από τις 15 έως τις 17 Οκτωβρίου,
φιλοξενώντας φωτογραφικές εκθέσεις σωματείων από όλη την Τουρκία.
Στο πλαίσιό του πραγματοποιήθηκαν
διάφορα εργαστήρια φωτογραφίας,
έγιναν τα εγκαίνια πολλών εκθέσεων,
απονομές βραβείων από διαγωνισμούς
κ.ά..
Ο Στρατής Τσουλέλλης ήταν ο μόνος Έλληνας που είχε προσκληθεί στο
Φεστιβάλ, μαζί με τον Ιρανό φωτογράφο Ρομίν Μαχτάσαμ και το Φαρούκ
Ιμπραχίμοβικ από τη Βοσνία - Ερζεγοβίνη, φωτογράφους που είναι πολυβραβευμένοι διεθνώς. Στο πλαίσιο της
διοργάνωσης, οι τρεις τους έδειξαν τη
δουλειά τους και δέχτηκαν ερωτήσεις
γι’ αυτήν από τους παρευρισκομένους.
Η πολύ καλή παρουσίαση της Ελλάδας, χειροκροτήθηκε θερμά και οι
υπεύθυνοι του Φεστιβάλ ζήτησαν να
προετοιμάσει η ΦΕΜ συμμετοχή για
τη διοργάνωση του επόμενου Φεστιβάλ σε ένα χρόνο.
Να θυμίσουμε ότι για τον ερχόμενο
Απρίλιο η ΦΕΜ έχει δώσει υπόσχεση
με τη Φωτογραφική Εταιρεία της Περγάμου για κοινή φωτογραφική έκθεση
με θέμα «Παιδιά».
«Περιβάλλον και
Πολιτισμός 2010»
Με πολλούς συμμετέχοντες ολοκληρώθηκαν οι εκδηλώσεις του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου
Δάσους Λέσβου, στο πλαίσιο της
πανελλήνιας δράσης «Περιβάλλον και
7
νως έχουν οικογένεια. Όμως, επειδή
η διατιθέμενη με την πρόσκληση πίστωση δεν επαρκεί και για τα τέσσερα
κτήρια, η πρόταση, που θα υποβληθεί
έως τις 20 Δεκεμβρίου, θα προβλέπει
την κατασκευή τριών κτηρίων με 100
εστίες.
σχετικά με το πρόγραμμα οι δεύτεροι,
στα ειδικά έντυπα του υπουργείου Πολιτισμού.
Στέγη για 100 φοιτητές
Ένα αίτημα ήδη δύο δεκαετιών, το
χτίσιμο φοιτητικής εστίας στη Μυτιλήνη, θ’ αρχίσει να παίρνει σάρκα και
οστά έως το τέλος του χρόνου, οπότε
το Πανεπιστήμιο Αιγαίου προτίθεται
να υποβάλει πρόταση για ένταξη του
σχετικού έργου στο ΕΣΠΑ. Με την
ολοκλήρωση του έργου, θα δημιουργηθούν στο κέντρο της Μυτιλήνης,
λίγο πριν τον Γαϊδαρανήφορο, υποδομές ικανές να στεγάσουν 100 φοιτητές.
«Ο σχεδιασμός μας αφορούσε την
κατασκευή φοιτητικής εστίας τεσσάρων κτηρίων στη Μυτιλήνη, αλλά λόγω
των οικονομικών δεδομένων θα περιοριστούμε κατ’ αρχάς σε πρόταση για
τρία κτήρια, στα οποία και θα δημιουργηθούν 100 δωμάτια
Όπως εξήγησε η γενική διευθύντρια
Τεχνικών Υπηρεσιών και Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Αιγαίου, οι
υπηρεσίες του Πανεπιστημίου έχουν
ήδη έτοιμη προμελέτη για το έργο, η
οποία αφορά στην κατασκευή τεσσάρων ξεχωριστών κτηρίων στο οικόπεδο του κληροδοτήματος Ραφτέλλη,
εμβαδού περίπου πέντε στρεμμάτων,
δίπλα απ’ το συγκρότημα της επαγγελματικής εκπαίδευσης.
Σύμφωνα με την προμελέτη, και στα
τέσσερα κτήρια προβλέπεται να κατασκευαστούν 122 δωμάτια και τέσσερα
διαμερίσματα δύο χώρων, για μεταπτυχιακούς φοιτητές που ενδεχομέ-
«Πλοήγηση στον κόσμο»
Την παρουσίαση του νέου προγράμματος της Cosmote για σχολεία
της περιφέρειας, με τίτλο «Πλοήγηση
στον Κόσμο», θα έχουν την ευκαιρία
να παρακολουθήσουν πρώτοι σε όλη
την επικράτεια της χώρας οι κάτοικοι
της Λέσβου. Η παρουσίαση, που γίνεται μέσω συνεργασίας της εταιρείας με
το Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Το νέο αυτό πρόγραμμα που η
«Cosmote» θα παρουσιάσει πρώτα
στη Λέσβο, έχει στόχο να προσφέρει
σε πάνω από 100 σχολεία των απομακρυσμένων νησιών της χώρας (Βόρειο
& Νότιο Αιγαίο, Κυκλάδες και Κρήτη),
τεχνολογικό εξοπλισμό για γρήγορη
πρόσβαση στο διαδίκτυο, μέσω του
δικτύου τρίτης γενιάς. Σε κάθε σχολείο θα παρέχονται ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής, μια web camera, ένα
Wi-Fi router και ένα πολυμηχάνημα
(scanner - εκτυπωτής - φωτοτυπικό).
Το πρόγραμμα αυτό στοχεύει στο
να καλύψει την ανισότητα που βιώνουν
οι κάτοικοι των απομακρυσμένων κοινωνιών όσον αφορά στην πρόσβαση
στην Κοινωνία της Πληροφορίας και
στηρίζει την εκπαιδευτική διαδικασία,
αναβαθμίζοντας παράλληλα το δίκτυό
της.
8
μέρος του ναού) με την κατασκευή
πλακόστρωτου, ίδιου με αυτό που
υπάρχει και μπροστά από το ναό, ενώ
αντικαταστάθηκαν κιγκλιδώματα στο
βόρειο μέρος του ναού, κατασκευάστηκε μια μεταλλική σχάρα και στη
βόρεια πλευρά του έγινε μία ράμπα για
ΑΜΕΑ.
Τέλος, σε ειδικές θήκες τοποθετήθηκαν τα αρχαία ρωμαϊκής περιόδου
που είχαν βρεθεί σε ανασκαφή τού
1968 και ήταν για πολλά χρόνια αφημένα σε χώρο αριστερά του ναού.
Αναδείχθηκαν τα αρχαία
στον αύλειο χώρο
του Αγίου Θεράποντα
Ολοκληρώθηκε, μέσα στο Σεπτέμβριο που μας πέρασε, η αναμόρφωση
του αύλειου χώρου του Ιερού Ναού
Αγίου Θεράποντα.
Οι εργασίες που έγιναν στα πλαίσια
του έργου περιλάμβαναν αφενός τη
διαμόρφωση τμήματος του αύλειου
χώρου (αριστερά, δεξιά και στο πίσω
Οι Μανταμαδιώτες της Αθήνας γιόρτασαν την Κυριακή 28
Νοεμβρίου τα «Ελευθέρια» της Λέσβου
Τα μέλη και οι φίλοι του Συλλόγου
Μανταμαδιωτών της Αθήνας γιόρτασαν στην αίθουσά τους, την Κυριακή
28 Νοεμβρίου, την επέτειο της απελευθέρωσης του νησιού μας από τον
τουρκικό ζυγό.
Καλεσμένοι στο Μανταμαδιώτικο
γλέντι τους, απολαύσαμε την εγκάρδια φιλοξενία τους και τις περιποιήσεις που μόνο οι Λέσβιοι γνωρίζουν.
Η αίθουσα γεμάτη κόσμο, τα τραπέζια
γιορταστικά και οι μεζέδες ο ένας πιο
ωραίος απ’ τον άλλον, όλα με μεράκι
φτιαγμένα από τα χέρια των καλονυκοκυράδων του Συλλόγου, για να συνοδέψουν το γλυκόπιοτο Μυτιληνιό
ούζο, που άφθονο προσφέρθηκε κι
αυτό.
Νέα παλικάρια και κοπέλες αντάμωσαν με μας τους μεγάλους και η παρουσία τους μας γέμισε αισιοδοξία για
το μέλλον του Συλλόγου τους.
Παραδοσιακά τοπικά τραγούδια και
χορός από δυο νέους, ήταν η συνέχεια, που άναψαν το χορό και το κέφι
και ολοκλήρωσαν αυτό το όμορφο
πρωινό.
Τους ευχαριστούμε κι ευχόμαστε
πάντα τέτοια και να είναι καλά και του
χρόνου να γιορτάσουν αυτή τη ξεχωριστή μέρα για το νησί μας.
Κ.Μ.-Π.
9
Eκδηλώσεις για το 2010
Η «Λεσβιακή Παροικία» γιόρτασε
με μεγάλη επιτυχία την 8η Νοεμβρίου 1912,
την πιο λαμπρή μέρα της Μυτιλήνης!
Μετά από την δοξολογία, η οποία
έγινε στον Ιερό Ναό της Ζωοδόχου
Πηγής, τα μέλη και οι φίλοι της Παροικίας μετέβησαν στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων.
Το αμφιθέατρο “Αντώνης Τρίτσης”
του Πνευματικού Κέντρου, αποδείχθηκε μικρό για την εκδήλωση της
“Λεσβιακής Παροικίας” του εορτασμού της επετείου της 8ης Νοεμβρίου 1912, ημέρας απελευθέρωσης της
Μυτιλήνης από τον Οθωμανικό ζυγό.
Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο Αν. Υπουργός ΥΠΕΚΑ
κ. Νίκος Σηφουνάκης, ο επίτιμος πρόεδρος της “Λεσβιακής Παροικίας” κ.
Τάκης Χατζηαναγνώστου, η πρόεδρος
του Πολιτιστικού Συλλόγου Πλωμαρίου «ΤΟ ΠΟΛΙΟΝ» κ. Μυρσίνη ΒαρτήΜαταράγκα, ο πρόεδρος του Συλλόγου Καλλονιατών Αθήνας κ. Χρήστος
Τραγέλλης, ο λογοτέχνης - εκδότης
του περιοδικού «Αιολικά Γράμματα»
κ. Κ. Βαλέτας, ο γνωστός σκηνοθέτης
της ταινίας «Ταξείδι στη Μυτιλήνη» κ.
Λάκης Παπαστάθης καθώς και πολλοί
εκπρόσωποι των γραμμάτων και των
τεχνών.
Θερμό μήνυμα απέστειλε ο βουλευτής Λέσβου κ. Σπύρος Γαληνός.
Παρευρέθηκαν ακόμη, δεκάδες
εκλεκτά μέλη και φίλοι της Παροικίας
που αποτελούν τη διαχρονική δύναμη
του παλιότερου συλλόγου Λεσβίων
της Αττικής, που φέτος έκλεισε 45
χρόνια επιτυχούς λειτουργίας και ανιδιοτελούς προσφοράς.
Μετά από έναν σύντομο χαιρετισμό
του κ. Σηφουνάκη, ακολούθησε η ομιλία της Προέδρου της Παροικίας κας
Καίτης Μεσσηνέζη - Πλατσή, η οποία
εκτός των άλλων τόνισε ότι: «αυτή η
γιορτή είναι οφειλή μας σ’ εκείνους
που έδωσαν τη ζωή τους για τη λευτεριά του νησιού μας! Δεν είναι μνημόσυνο, είναι οφειλή και προσκύνημα»!
Αμέσως μετά, ο Γενικός Γραμματέας κ. Μάριος Λούπος έδωσε το λόγο
στον εκλεκτό συμπολίτη μας και πνευματικό ταγό κ. Παναγιώτη Παρασκευαϊδη, αφού πρώτα τον ευχαρίστησε
δημόσια μετά από 31 χρόνια ως παλιός
μαθητής του, όχι μόνο για τα γράμματα, αλλά πάνω απ’ όλα για τα μαθήματα
αξιοπρέπειας και δημοκρατίας που
δίδαξε.
Ο κ. Παναγιώτης Παρασκευαϊδης
ανέπυξε το θέμα: «8η Νοεμβρίου η
πιο λαμπρή μέρα της Μυτιλήνης» η
οποία έχει ως εξής:
Τη μισή του αρετή χάνει ο άνθρωπος
όταν δουλωθεί (ήμισυ αρετής αποαίνυται Ζως ανέρος εύτ’ αν δούλιον ήμαρ
έλησι)
Αυτό έγινε και σε 15 γενιές Μυτιληνιών μέσα στους τεσσερισήμιση αιώνες
που πέρασαν από το 1462, όταν κατακτήθηκε και υποδουλώθκε το νησί μας.
10
που τους βρήκε.
1571 άλωση της Αμμοχώστου, 1669
άλωση του Χάνδακα, 1771 τέτοια εποχή, Νοέμβριος μήνας έφυγαν απ’ την
Μυτιλήνη τα ρωσσικά πλοία του Ορλώφ, 1821 πυρπόληση του Αϊβαλιού
και μεγάλο «Τζουλούσι» στη Μυτιλήνη.
Οι Μανταμαδιώτες βγήκαν στον «Αράχταρο» κι έβλεπαν πέρα την αδελφή
πόλη να καίγεται, κλαίγοντας. Κι άλλα
κι άλλα γεγονότα τους έκαναν να κλαίνε όλοι μαζί. 1855 η άλωση της Σεβαστούπολης στον Κριμαϊκό Πόλεμο, ο
άτυχος Ελληνοτουρκικός Πόλεμος του
1897 απομάκρυναν κάθε ελπίδα για
ανάκτηση της υπόλοιπης αρετής τους.
Υπάρχουν κάποιες στέρνες πάνω
στη γη, που γεμίζουν απ’ τα δάκρυα
του πόνου. Κάποτε θα ξεχειλίσουν και
χαρά σ’ αυτούς που θα ζουν τότε, λέει
ο Καζαντζάκης. Η στέρνα της Μυτιλήνης πλημμύρισε και άδειασε απ’ τα δάκρυα χαράς και αγαλίασης τώρα, που
κύλησαν στις 8 Νοεμβρίου 1912, όταν
λευτερώθηκε στην πιο μεγάλη μέρα
Η χαμοζωή έπρεπε να ισορροπήσει
μέσα στις νέες συνθήκες, που όριζαν,
και άνωθεν, πως στον ουρανό ήταν ο
Θεός και στη γη ο Σουλτάνος. Γι’ αυτό
και μετείχαν οι ραγιάδες Λέσβιοι στη
γιορτή του «Ντουναλμά» φωνάζοντας
«Γιασασίν Πατισάχ» και στις εκκλησιές
τού ψάλλανε Πολυχρόνιο. Και όταν
ο ίδιος ο Σουλτάνος Αβδούλ Μετζίτ
ήρθε στη Μυτιλήνη το 1844 τον υποδέχθηκαν με προσποιητό ή και αληθινό ενθουσιασμό, σύμφωνα και με τις
αλλεπάλληλες σχετικές εγκυκλίους του
Μητροπολίτη.
Απ’ την άλλη μεριά όμως η μισή τους
αρετή, ανθρωπιά και αξιοπρέπεια, που
παρέμενε τους έκανε να κλαίνε για τον
ξεπεσμό τους.
Στις γενικές συμφορές που χτύπαγαν το υπόδουλο Γένος και πλήρωναν
κι οι Μυτιληνιοί το μερίδιό τους στην
πίκρα, ο Μητροπολίτης κατέβαινε απ’
τον θρόνο του στην Μητρόπολη κι
ενωνόταν με το εκκλησίασμα, για να
θρηνήσουν όλοι μαζί την νέα δυστυχία
Στο βήμα ο κ. Π. Παρασκευαΐδης
11
που γνώρισε η πόλη.
Πολλά αισιόδοξα και πρόξενα ευτυχίας γεγονότα έγιναν πριν απ’ αυτή τη
μέρα, πολλά έγιναν και μετά απ’ αυτήν.
Κανένα όμως, κανένα δεν είχε για τη
Μυτιλήνη την αξία και τη σημασία της
8ης Νοεμβρίου.
1828 ιδρύθηκε το Ελληνικό Ελεύθερο Κράτος, 1839 το «Τανζιμάτ» ελευθέρωσε το εμπόριο, 1908 κηρύχθηκε
και γιορτάσθηκε το Νεοτουρκικό Σύνταγμα. Και μετά τη Μεγάλη μας Μέρα,
γιορτάσθηκαν το 1921 οι νίκες στη Μικρασία που λευτέρωναν την Ιωνία και
Αιολίδα, το 1940 εκείνες στο Αλβανικό Μέτωπο, το 1944 η απελευθέρωση
από τη Γερμανική Κατοχή και το 1974
η αποκατάσταση της Δημοκρατίας.
Όλες αυτές οι ευτυχισμένες μέρες
ακολουθήθηκαν από συμφορές (Προσφυγιά των Μικρασιατών Ελλήνων,
τετραετή τριπλή Κατοχή, Εμφύλιο Πόλεμο, Εισβολή και Κατοχή της μισής
σχεδόν Κύπρου) και έτσι ή αλλιώς δεν
γιορτάσθηκαν με τον ξέφρενο ενθουσιασμό και τα δάκρυα συγκλονισμού
ψυχής σαν εκείνα της 8ης Νοεμβρίου,
η οποία άρχισε προτού ανατείλει ο
ήλιος και τελείωσε αργά μετά τη δύση
του.
Όταν μέσα στην αχλύ του πρωινού
της φάνηκαν τα πολεμικά Καράβια της
Λευτεριάς και πόντισαν στα ανοιχτά
του λιμανιού, όσοι ήταν στα μπαλκόνια και ήξεραν ή κατάλαβαν τι σήμαινε
η έλευσή τους, τάβλεπαν και δάκρυα
έτρεχαν από τα μάτια τους. Όλοι οι
άλλοι, μα όλοι, όλοι κατηφόρισαν από
τους δρόμους της χιλιάχρονης πόλης
μας και δρομούν φορά στην προκυμαία, στην Πετροσκαλα, στις ακρογια-
λιές να δουν και να χορτάσουν το ζωντάνεμα των ονείρων τους. Άδειασαν
τα σπίτια, άδειασαν κι οι εκκλησιές και
δεν χτύπησαν οι καμπάνες για τη λειτουργία του Ταξιάρχη, γιατί αυτή τελετουργιόταν στο λιμάνι. Κι ο πρώτος
Αξιωματικός, με την μπλε στολή, τις
άσπρες γκέτες και το σπαθί στο πλάι,
που δεν ήταν ξίφος, αλλά ρομφαία κι
αυτός δεν ήταν ο Καραμούζης, όπως
είπαν μετά, ήταν ο ίδιος ο Ταξιάρχης,
που μ’ αγέρωχο ύφος είπε στον Γκανή Πασά, θα κάνεις τούτο κι εκείνο κι
ο Πασάς συμμορφώθηκε με τις εντολές του. Η Ελλάδα που την ξέρανε της
Μελούνας και της ήττας, διέταζε την
Τουρκία, τι θαύμα κι αυτό!
Στη δοξολογία πούγινε στη Μητρόπολη, ο Δεσπότης την ξεκίνησε με
το Χριστός Ανέστη κι έκλαιγε καθώς
έψελνε. Έκλαιγε και το εκκλησίασμα
κι οι Αξιωματικοί κι οι στρατιώτες και
κάθε τόσο λυγμοί ακουγόταν μέσα
στην παλιά εκκλησιά.
Κι όταν η Λευτεριά με βία μετρούσε
τη γη στα χωριά του νησιού, παπάδες,
δασκάλοι, μικροί και μεγάλοι παίρνουν
τη σημαία, την Ανάσταση, τα ξαπτέρυγα και τα φανάρια και τράβαγαν για το
Νεκροταφείο, γιατί δεν λησμόνησαν
τους παππούδες τους, που περίμεναν
κι αυτοί τη μέρα της Λευτεριάς.
Ώ μη μας λεισμονείτε, γιατί για σας,
αηδόνια,
φυτέψαμε τις δάφνες και
τις τριανταφυλλιές.
Βαστάξαμε αγκάθια εμείς και καταφρόνια,
για νάχετε σεις τ’ άνθη και
τις μοσκοβολιές.
Αφού ψέλνανε τον Εθνικό Ύμνο και
το Χριστός Ανέστη γονάτιζαν στους
12
λοτε δεν γεύθηκαν οι κάτοικοι αυτού
τόπου.
Στη συνέχεια και με πολλή συγκίνηση, η πρόεδρος της “Λεσβιακής Παροικίας” παρέδωσε εκ μέρους του ΔΣ
στον κ. Παρασκευαϊδη, τιμητική πλακέτα για την προσφορά του στα γράμματα και στην παιδεία της Λέσβου.
Ακολούθησε η προβολή του ντοκιμαντέρ “Λέσβος, Ναοί και Μοναστήρια”
του γνωστού Λέσβιου φωτογράφου
και κινηματογραφιστή, κ. Γιώργου Παπαδόπουλου, παραγωγής της Νομαρχίας Λέσβου και του ΕΟΤ., το οποίο
είχε μεγάλη απήχηση και συγκέντρωσε
τα χειροκροτήματα και τον θαυμασμό
των παρευρισκομένων.
Τέλος η εκδήλωση έκλεισε στο φουαγιέ του Πνευματικού Κέντρου, με τον
τρόπο που μόνο οι Μυτιληνιοί καλά
γνωρίζουν, δηλαδή με ουζοποσία και
μεζέδες που ετοίμασαν οι κυρίες του
Συλλόγου.
τάφους και χτυπώντας με τις παλάμες
τους τα χώματά τους έκλαιγαν κι αυτοί
κι έλεγαν
- Ακούστε οι ποθαμένοι. Ήρθε η
Λευτεριά στο νησί, ήρθε η Ελλάδα.
Έκλαιγαν κι έλεγαν.
Άκουγαν οι παλιοί νεκροί Μυτιληνιοί
και τρίζοβολούσαν τα ζαχαρωμένα
κόκκαλά τους και στο χωνευτήρι ακόμα. Αυτοί κράτησαν τη ζωή πάνω στη
Λέσβο καταπίνοντας τους αναστεναγμούς τους και τώρα μαζί με τους ζωντανούς γιόρταζαν.
Γι’ αυτό η 8η Νοεμβρίου 1912 είναι
η πιο μεγάλη, η πιο όμορφη, η πιο αξιόλογη ημέρα της Μυτιλήνης. Κοντεύει
ένας αιώνας από τότε. Και σήμερα και
αύριο και για πολλά πολλά χρόνια θα
αποτελεί ορόσημο με φωτοστέφανο,
γιατί απ’ αυτή ξεκίνησε η ευημερία,
η πρόοδος, η ευτυχία της σημερινής
ζωής, με τη δημοκρατία, την αξιοπρέπεια και τα υλικά αγαθά, που ποτέ άλ-
Παρακολουθόντας το ντοκυμαντέρ «Ναοί και Μοναστήρια της Λέσβου»
13
Πρόγραμμα εκδηλώσεων της «Λεσβιακής Παροικίας»
για το 2011
Τετάρτη 19 Ιανουαρίου 2011:
Η μεγάλη εκδήλωση κοπής της πρωτοχρονιάτικης πίτας στο ξενοδοχείο «Τιτάνια» Πανεπιστημίου 52, στις 7μ.μ. με μουσική, πλούσιο μπουφέ, κρασί και
αναψυκτικά.
Κυριακή 30 Ιανουαρίου 2011:
Νεμέα-Ναύπλιο Με ξενάγηση στον αρχ.χώρο της Νεμέας, επίσκεψη στο Οινοποιείο του Συνεταιρισμού Και φαγητό στο Ναύπλιο.
Τετάρτη 9 Φεβρουαρίου 2011:
Ομιλία της ψυχολόγου ιατρού Μερόπης Μιχαλέλλη με θέμα: «Σε μια κοινωνία
που αλλάζει ποια είναι η σημασία το να θέτει η οικογένεια στα παιδιά όρια». Θα
ακολουθήσει συζήτηση με ερωτήσεις των παρευρισκομένων. Θέατρο Ελπίδας
Έλενας Τσαλδάρη Αριστοτέλους 53 και Σμύρνης στις 6.30 μ.μ.
Πέμπτη 17 Φεβρουαρίου 2011:
Εορτασμός του πολιούχου της Μυτιλήνης Αγίου Θεοδώρου με λειτουργία και
αρτοκλασία στην εκκλησία του Αγ. Κων/νου και καφέ στην αίθουσά μας Ζήνωνος
29-31.
Παρασκευή 25 Φεβρουαρίου 2011:
Αποκριάτικο γλέντι με ζωντανή μουσική και πλούσιο μενού, με κρασί και αναψυκτικά, στην ταβέρνα «Ο Χρήστος» στο Χαλάνδρι.
Δευτέρα 14 Μαρτίου 2011:
Εορτασμός της ημέρας της Γυναίκας και της Ποίησης στο ξενοδοχείο «Τιτάνια»
Πανεπιστημίου 52 θα γίνει ομιλία της κ. Λιούμπας Σκούρτη με θέμα «Γυναίκες
στο λογοτεχνικό στερεώμα»
Θα ακολουθήσουν απαγγελίες ποιημάτων από μυτιληνιές ποιήτριες μέλη του
Συλλόγου μας και θα προσφερθεί καφές με βουτήματα.
Δευτέρα 28 Μαρτίου 2011:
Στο πνευματικό κέντρο του Δήμου Αθηναίων αίθουσα «Τρίτση» στις 6.30 μ.μ.
ο Παναγιώτης Αλεξέλλης θα μας μιλήσει με θέμα «Ανάγνωση του κινηματογράφου». Παράλληλα θα γίνει προβολή τρέιλερ.
Το υπόλοιπο πρόγραμμα της χρονιάς θα δημοσιευθεί στο επόμενο περιοδικό μας.
Παρακαλούμε σημειώστε τις εκδηλώσεις που σας ενδιαφέρουν . Επιθυμούμε να σας
έχουμε όλους κοντά μας. Προσπαθούμε πάντα για το καλύτερο και η παρουσία σας μας
δίνει τη δύναμη να συνεχίσουμε.
Πληροφορίες-κρατήσεις: 210 8674520 (Κ. Πλατσή) & 2102792197 (Μ. Γούναρη)
14
Προκήρυξη
Λογοτεχνικού Διαγωνισμού
Ο σύλλογος «Λεσβιακή Παροικία»
Αθηνών, σαν πολιτιστική προέκταση
της Λέσβου μας, της οποίας είναι
γνωστή η πνευματική ιστορία απ’ τα
αρχαία χρόνια ως τα σήμερα, προκηρύσσει τον 1ο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό Διηγήματος Νέων, με θέμα που
να αναφέρεται στη Λέσβο, και να είναι
γραμμένο στην ελληνική γλώσσα.
7. Τα έργα πρέπει να σταλούν ταχυδρομικά, με απλή επιστολή και όχι
συστημένη, στη διεύθυνση: Κα Βεκρή
Ειρήνη, Σαρανταπόρου 3, ΤΚ: 16673
με την ένδειξη «Για τον Λογοτεχνικό
Διαγωνισμό».
8. Τα μέλη της κριτικής επιτροπής θα
ανακοινωθούν μετά τη λήξη του χρόνου υποβολής των έργων.
9. Βραβεία: Θα δοθούν, Α΄ Βραβείο
επαμειβόμενο με 1.000 Ευρώ, Β΄ Βραβείο με 500 Ευρώ και τρεις έπαινοι.
10. Η απονομή των βραβείων θα γίνει
κατά την Πρωτοχρονιάτικη γιορτή της
«Λεσβιακής Παροικίας» τον Ιανουάριο
2012.
11. Δικαίωμα συμμετοχής: Έχει
οποιοσδήποτε ενδιαφερόμενος ηλικίας έως 40 ετών.
Όροι του Διαγωνισμού:
1. Οι διαγωνιζόμενοι μπορούν να λάβουν μέρος με ένα μόνο έργο τους,
οπωσδήποτε αδημοσίευτο.
2. Χρόνος υποβολής έργου: Μέχρι το
τέλος Μαΐου 2011 (σφραγίδα ταχυδρομείου).
3. Μέγεθος έργου: Να μην ξεπερνά τις
οκτώ σελίδες.
4. Το έργο να σταλεί σε πέντε δακτυλογραφημένα αντίτυπα, με ψευδώνυμο γραμμένο πάνω δεξιά, το οποίο θα
αναγράφεται και ως αποστολέας έξω
από το φάκελο αποστολής.
5. Μέσα σ’ αυτόν το φάκελο (αποστολής) οι διαγωνιζόμενοι θα εσωκλείσουν έναν μικρότερο, που απ’
έξω θα έχει γραμμένο το ψευδώνυμό
τους και μέσα τα εξής προσωπικά τους
στοιχεία: ονοματεπώνυμο, διεύθυνση
κατοικίας, τηλέφωνο, e-mail (προαιρετικά), τίτλο του έργου και το ψευδώνυμο.
6. Είναι επιθυμητή η αποστολή του έργου σε ηλεκτρονικό μέσο (cd).
Εκ του Διοικητικού Συμβουλίου
15
Eμμανουήλ Τζάνες - Ηλίας Μόσκος
(Δύο αγιογράφοι της Αναγέννησης)
Επιμέλεια της ζωγράφου Kαίτης Μεσσηνέζη
Με αφορμή της Άγιες ημέρες της
γέννησης του Χριστού η «Αιολίδα»
παρουσιάζει στα εξώφυλλά της τα
έργα δυο σημαντικών αγιογράφων της
αναγέννησης του Εμμανουήλ Τζάνε (Προσκύνηση των μάγων) και του
Ηλία Μόσκου (Η Γέννηση).
Δύο κορυφαίων Ρεθυμνιωτών αγιογράφων της Αναγέννησης των οποίων
τα δύο αυτά θαυμάσια έργα κοσμούν
αντίστοιχα το Βυζαντινό Μουσείο και
το Μουσείο Μπενάκη της Αθήνας.
Ο πρώτος από τους παραπάνω δύο
Ρεθυμνιώτες καλλιτέχνες, ο ιερέας Εμμανουήλ Τζάνες, ο επονομαζόμενος
και Μπουνιαλής, αποτέλεσε, μαζί με
τον περίφημο Εμμανουήλ Λαμπάρδο,
έναν από τους πιο άξιους εκπροσώπους της Κρητικής Σχολής. Μαζί δε
με τον Χανιώτη Θεόδωρο Πουλάκη
(1622 - 1692) - από τους προοδευτικότερους μεταβυζαντινούς αγιογράφους - ο Εμμ. Τζάνες θεωρείται ως ο
σημαντικότερος Κρητικός αγιογράφος
του δεύτερου μισού του 17ου αιώνα.
Γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1610 και
πέθανε στη Βενετία το 1690.
0 Εμμανουήλ Τζάνες ανήκε σε γνωστή Ρεθυμνιώτικη οικογένεια ευγενών
και κατείχε αξιόλογη παιδεία. Εκτός
από ζωγράφος, υπήρξε και στιχουργός και συγγραφέας ιερών ακολουθιών. Ήταν έγγαμος, αλλά, καθώς χήρεψε πολύ νωρίς, δεν πρόφθασε να
αφήσει απογόνους. Μετά την κατάληψη του Ρεθύμνου από τους Τούρκους
(1669), ο Εμμανουήλ Τζάνες, ο Ηλίας
«Άγιος Αλύπιος», ζωγράφος Εμμανουήλ
Τζάνες, διάστ. 44χ29,5 εκ.
16
Γεωργίου, κατά τα χρόνια που έζησε
στη Βενετία, ο Μπουνιαλής προχώρησε ακόμη πιο πέρα, ενσωματώνοντας
στην τέχνη του τύπους της δυτικής
τέχνης και κυρίως του μανιερισμού
και του μπαρόκ. Με τον Πουλάκη δε –
που και εκείνος, τον ίδιο καιρό, έζησε
μεταξύ Κέρκυρας και Βενετίας – ανανέωσαν το λεξιλόγιο της όψιμης μεταβυζαντινής ζωγραφικής, εισάγοντας
στοιχεία από τη σύγχρονη και παλιά
τέχνη, και θέτοντας τις βάσεις για την
ανάπτυξη της ονομαζόμενης Κρητοεπτανησιακής ζωγραφικής.
Υπολογίζεται ότι έχουν σωθεί πάνω
από εκατό έργα του Εμμ. Τζάνε Μπουνιαλή. Στο Μπενάκειο Μουσείο της
Αθήνας υπάρχουν τα παρακάτω πέντε
έργα του, που σχεδόν όλα (εκτός από
το πρώτο), ανάγονται στην κεντρική
περίοδο ζωής του καλλιτέχνη (16581690).
• Ευαγγελιστής Μάρκος (1657)
• Το Άγιο Μανδήλιο (1659)
• Ο Άγιος Γεώργιος (1659)
• Ο Άγιος Δημήτριος έφιππος (1672)
• Η Αγία Τριάδα (τέλη του 17ου αι.)
Μόσκος, ο Θεόδωρος Παυλάκης και
άλλοι Κρήτες ζωγράφοι εγκαταλείπουν
την Κρήτη και καταφεύγουν στα βενετοκρατούμενα Επτάνησα. Το βήμα
αυτό προς τα Επτάνησα δημιούργησε
μια εξαιρετικά σπουδαία τομή γενικά
στην εξέλιξη της τέχνης, μέσα από το
δημιουργικό πάντρεμα της Κρητικής
με τη Δυτική Τέχνη.
Οι ντόπιοι Επτανήσιοι καλλιτέχνες,
όπως ο Κωνσταντίνος Κονταρίνης, ο
Νικόλαος Καλλέργης, ο Κωνσταντίνος
Κόνταρης κ.ά. θα εμπνευστούν αλλά
και θα επηρεαστούν σημαντικά τόσο
από τους Κρήτες καλλιτέχνες, όσο
και από τα Δυτικά έργα της εποχής,
για να ολοκληρώσουν τον 18ο αιώνα,
με τον Νικόλαο Δοξαρά, τη λεγόμενη Επτανησιακή Σχολή που κάτω από
τις συνθήκες αυτές και τον καινοτόμο
χαρακτήρα της, διέκοψε εντελώς κάθε
δεσμό με τη Βυζαντινή παράδοση, σηματοδοτώντας τις απαρχές της νεοελληνικής τέχνης.
Ο Εμμανουήλ Τζάνες, στο διάστημα αυτό, μετά την αποδημία του στα
Επτάνησα, έζησε μεταξύ Κέρκυρας και
Βενετίας, ζωγραφίζοντας πολυάριθμα
έργα, που κυριολεκτικά, σφράγισαν
τη θρησκευτική ζωή της Επτανήσου.
Όπως ήδη σημειώσαμε, η παρουσία
ικανών Κρητικών ζωγράφων στα Επτάνησα - με ένα μεγάλο σε ποσότητα και
ποιότητα έργο - επηρέασε σε πολύ
μεγάλο βαθμό τους ντόπιους καλλιτέχνες, που, σταδιακά, άρχισαν να απομακρύνονται από τα βυζαντινά πρότυπα, συνδυάζοντας στη ζωγραφική τους
στοιχεία τόσο της δυτικής τέχνης όσο
και της βυζαντινής παράδοσης.
Εφημέριος του Ναού του Αγίου
Στην «Προσκύνηση των μάγων»,
εικόνα που παρουσιάζομε στο οπισθόφυλλο της «Αιολίδας», η Παναγία
εικονίζεται καθισμένη σε μαρμάρινο
θρόνο, με το παιδί στα γόνατά της.
Ο Χριστός ευλογεί τον γονατισμένο
μπροστά του γέροντα μάγο και πίσω
από αυτόν σκύβουν και προσκυνούν ,
προσφέροντας τα δώρα τους οι άλλοι
δύο σύντροφοί του. Στο βάθος τοπίο
από βράχια και στην άκρη δεξιά ο Ιωσήφ, που ακουμπισμένος στο ραβδί
του, σκύβει πάνω από την Παναγία και
17
το Χριστό και παρακολουθεί σκεπτικός την Προσκύνηση. Στο κάτω μέρος
της εικόνας γράφεται η χρονολογία
κατασκευής του έργου (1667) και το
όνομα του ζωγράφου. Ο Εμμ. Τζάνες
αυτή την εποχή ζει και εργάζεται στη
Βενετία και αποδίδει εδώ την παράσταση από δυτικό πρότυπο και με τα
γνωστά μέσα της Κρητικής ζωγραφικής.
Ο άλλος Ρεθύμνιος ζωγράφος, ο
Ηλίας Μόσκος (1649 - 87) εργάστηκε
στη Ζάκυνθο ενσωματώνοντας και αυτός στην εικονογραφία των έργων του
άφθονα δυτικά στοιχεία. Οι Κρητικοί
ζωγράφοι που εγκαταστάθηκαν ειδικά
στη Ζάκυνθο προσαρμόστηκαν στο
εγχώριο περιβάλλον, όπου μια δυναμική αριστοκρατία ιταλικής καλλιέργειας
και μια σημαντική προοδευτική αστική
τάξη απαιτούσαν μεγάλες παραχωρήσεις προς την ιταλική ζωγραφική, όχι
μόνο στον τομέα της κοσμικής τέχνης
αλλά και της θρησκευτικής. Ήταν αναγκαίος ένας νέος συμβιβασμός. Η περιπάθεια, η ζωηρή έκφραση του πόνου
και της οδύνης, η απόδοση του σωματικού όγκου άρχισαν να εμφανίζονται
μαζί με άλλα θέματα λιγότερο γνωστά
στην ορθόδοξη εικονογραφία, και οι
πίνακες με αυτά τα νέα χαρακτηριστικά από τη Ζάκυνθο διαδόθηκαν σε
όλα τα Επτάνησα.
Πιθανότατα δε ο κυριότερος καλλιτέχνης που καθιέρωσε την τάση αυτήν
ήταν ο Ηλίας Μόσκος. Έργα του Ηλία
Μόσκου στο Μουσείο Μπενάκη είναι
τα παρακάτω:
• Η Γέννηση (1658) Στην εικόνα αυτή,
που παρουσιάζομε στο εξώφυλλο του
περιοδικού μας, ο καλλιτέχνης ακο-
λουθεί τη βασική εικονογραφική δομή
της Βυζαντινής Γέννησης. Το βραχώδες τοπίο, η επιλογή και διάταξη των
περιφερειακών επεισοδίων ανήκουν
στη Βυζαντινή παράδοση. Η ζωγραφική όμως των μορφών του επηρεάζεται καταλυτικά από τα δυτικά πρότυπα
που κυκλοφορούσαν στην Κρήτη και
στα Επτάνησα κατά τον 17ο αι.
• Ο Χριστός Άμπελος (β’ μισό 17ου
αι.).
Πρόκειται για παράσταση που γνώρισε
μεγάλη διάδοση στην Κρητική ζωγραφική.
• Παναγία Βρεφοκρατούσα με αγίους
(1681).
Στην κάτω μεριά εικονίζονται γονατιστοί οι δωρητές Παναγιώτης και Γερακίνα.
• Παναγία Βρεφοκρατούσα (β’ μισό
17ου αι.).
Πρόκειται για ζωγραφική με αυγοτέμπερα πάνω σε φύλλο χαλκού. Δυτικής έμπνευσης το μαλακό πλάσιμο των
προσώπων και η απεικόνιση των αγγέλων που πλαισιώνουν την Παναγία.
Βιβλιογραφία
1. Εικόνες τις Κέρκυρας, Παναγιώτης Λ.
Βοκοτόπουλος, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1990.
2. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος
Γ΄ και ΙΑ΄
3. Οι θησαυροί της Ορθοδοξίας στην Ελλάδα (Εθνική Πινακοθήκη)
4. Διαδίκτυο
18
Τα Χριστούγεννα των κλεφτών
(Χριστουγεννιάτικη φαντασία)
Γράφει ο Δημήτρης Νικορέτζος
Τα φετινά Χριστούγεννα δεν θα επιστρέψω στον Παπαδιαμάντη. Θα πάρω
το χιονισμένο μονοπάτι των Γιαννίνων,
πέρ’ άπ’ το ριζοβούνι της Ζαγοράς και
τα χαλάσματα της Καστρίτσας, και θ’
ανηφορίσω στα ηπειρώτικα βουνά.
Μ’ έχει καλεσμένο απόψε στη
στρουγγοκαλύβα του, παραμονή Χριστουγέννων, ο αρχοντοτσέλιγγας Λάμπης Ψαλλίδας. Φορεί τον αρβανίτικο
σκούφο του, τη λιαρόκαπα και τις βλαχόκαλτσες, κρατώντας στο χέρι την
καρυδένια ποιμενική γκλίστα του.
Δεν είμαι μόνος σ’ αυτό το ταξίδι. με
συντροφεύει ένα λιπόσαρκο χαμογελαστό παιδί με φωτεινά μάτια, ντυμένο
με στολή κλεφτών, ο Κώστας Κρυστάλλης. Πού θα εύρισκα καλύτερον
οδηγητή! Με καλούν απόψε κάποιες
ηρωικές μνήμες, απ’ τα Τραχιά κορφοβούνια των Τζουμέρκων.
Μια δυνατή ευωδιά απ’ τα αιωνόβια
κυπαρίσσια της Πάργας με χαϊδεύει
στο πρόσωπο, καθώς ο κρύος αέρας
θρασομανά, κατεβαίνοντας μεσ’ απ’
τ’ αρκουδορέματα και τους νερόλακκους, προς τις χαμηλές πεδιάδες. Με
περιμένει απόψε συφάμελο το σόι το
Ψαλλιδέϊκο, με το γέρο Λάμπη, μπάρμπα του Κρυστάλλη, ολόρθο στο τσελιγκάτο του, να γιορτάσουμε άλλη μια
φορά τα ηπειρώτικα Χριστούγεννα.
Στη μέση της σπηλιάς είναι αναμμένη
ζωντανή φωτιά και στη λόχη της αντιφεγγίζουν όλα τ’ αρχαία πρόσωπα. Ο
ψυχοπατέρας ο γέρο Δήμος, η Ψαλλίδαινα, γιοι και θυγατέρες, αδεξίμια,
κολλήγοι και υποταχτικοί, εγγόνια και
δισέγγονα. Ανάμεσά τους και ο Κώστας Κρυστάλλης. Παρέκει και ο Χρήστος Χρηστοβασίλης. Απ’ τα μαυρισμένα δοκάρια του τοίχου κρέμουνται
χίλια δυο ρέσολα της στάνης: καζάνια,
τσαντίλες, καρδάρες, πυξαρένια χουλιάρια, μπαλτάδες, ψαλλίδια για τον
κούρο. Ψηλά στο πάτερο του ταβανιού, κρέμουνται μπακίρια, ταγάρια,
τροκάνια, πλεξίδες σκόρδα, γκλίτσες,
τσότρες, υφαντά και στη διχαλωτή
φούρκα οι καπότες των παραγιών.
Τα χονδρά σύδαυλα στην παραστιά
λιανοτρίζουν κι γυναίκα του Λάμπη
μπουκώνει με πυκνές σχίζες αγριοπρίναρα τη θραψερή φωτιά. Συναγμένοι τριγύρω, με αναδαρμένα μαλλιά,
χαλκοπρόσωποι κι αγριωποί, κάθουνται οι κλέφτες. Είναι στρωμένοι αραδαριά διπλοπόδι κι έχουν στη μέση
τον καπετάνιο τους, το καπλάνι της
κλεφτουριάς, τον αρχικλέφτη Θανάση Μπαλατσό. Φορούν τις βρώμικες
φλωροκαπνισμένες πουκαμίσες, με τις
φέρμελες και τα τσαπράζια, τα σελάχια και τα τσαρούχια τους. Οι τραχιές
19
τους όψεις έχουν κάτι απ’ την αυστηρότητα των βυζαντινών αγίων.
- Καλώς ήρθες, καπετάνιε, με τα παλικάρια σου, λέει στ’ ασκέρι ο μπάρμπα Λάμπης.
- Καλό νάχεις, ωρέ μπίρο1 μ’ τσέλιγκα, μ’ όλη τη φαμελιά σου, αντιχαιρετά ο Μπαλατσός.
Όξω στ’ ανάπλαγο, τ’ άλογο του
πρωτοκλέφτη χλιμιντρά, φαντάζοντας
σαν το φαρί τ’ Άι Γιωργιού, μεσ’ στ’
αλατζαδένια του φαλάκρα.
Ψηλά στα κατάραχα ο Σμόλικας λιχνίζει ψιλό νερόχιονο, δέρνοντας αλύπητα τα ριζιμιά κοτρώνια, τα πεύκα και
τα έλατα. Κάπου - κάπου ρογχάζουν
απ’ τα πουμάνια της Κρουσοβίτσας τα
ρυάσματα των λύκων και των αγριογούρουνων, καθώς λημεριάζουν στις
μονιές τους.
Οι πρατάρηδες και οι πιστικοί του
Ψαλλίδα ψήνουν στο διπλανό ντάμι
τα αρνιά. Τα λιανίζουν με τα χατζάρια
και τα φέρνουν στους κλέφτες. Σε μια
μπακιρένια χύτρα χοχλακίζει τ’ αφρισμένο γάλα.
Οι γυναίκες στρώνουν στις τάβλες το
χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Μοιράζουν
στα παιδιά καρύδια και μύγδαλα, καρπούς που συμβόλιζαν τη γονιμότητα
των ζωντανών και την ευφορία της γης.
Ύστερα ρίχνουν στάρι στ’ αναμμένα
κούτσουρα. Αν οι σπόροι πετάγονταν
έξω, οι σοδειές θάταν καλές. Σταυροκοπιούνται να ξορκίσουν το κακό.
Ο Λάμπης Ψαλλίδας παίρνει απ’ τη
γωνία το τουρλωτό φλασκί και γιομίζει
την τσότρα του Μπαλατσού με μαύρο
κρασί μετσοβίτικο, πεσκέσι του γούμενου. ύστερα γιομίζει τις τσότρες των
κλεφτών κι αποσώνει με τη δική του.
- Και του χρόνου, καπετάνιε, και
καλή λευτεριά.
- Και του χρόνου μπράτιμε2 τσέλιγγα, σε σένα και το στανοτόπι σου, και
σ’ εμάς καλό βόλι.
Ο Μπαλατσός, αψύς και αράθυμος,
το καμάρι της κλεφτουριάς, πέφτει σε
συλλογή. Αναθυμιέται, μέρα που ‘ναι
σήμερα, τη φαμελιά του, που κρατά ο
Πασάς αιχμάλωτη στα Γιάννενα, για να
τον κάμει να προσκυνήσει τον ταϊφά
του. Αναστενάζει. Ο μπάρμπα Λάμπης
ψυχανεμίζεται την έγνοια του.
- Άιντε, ωρέ λεβέντες. Σκούξτε κάνα
κλέφτικο…
Οι κλέφτες δεν ήθελαν άλλη διάτα.
Ο Ζήκας άδραξε τον ταμπουρά κι
άρχισε να κουρδίζει τα τέλια. Έπιασε πρώτα έναν αργόσυρτο λυπητερό
σκοπό, πούλεγε για τα βάσανα και την
κλέφτικη ζωή τους:
Μαύρη ζωή που κάνουμε,
εμείς οι μαύροι κλέφτες,
με φόβο τρώμε το ψωμί,
με φόβο περπατάμε,
ποτέ μας δεν αλλάζουμε
και δεν ασπροφορούμε,
ολημερίς στον πόλεμο,
το βράδυ καραούλι.
Κοντά στα ξημερώματα
γυρίζω να πλαγιάσω
το χέρι μου προσκέφαλο
και το σπαθί μου στρώμα
και το ντουφέκι μου αγκαλιά,
σαν το παιδί τη μάνα.
Μ’ αυτό το τραγούδι άρχιζε πάντα.
Ύστερα, στον ίδιο ρυθμό, έπιασε το
τραγούδι του Τσιτσομήτσου. Απ’ τα
μάτια του Μπαλατσού κυλούν δάκρυα.
20
Ο μπουλούμπασης κούνησε το κεφάλι και πήρε το κοντόραχο για το
χωριό, δίχως να χαμπαρίσει τους κλέφτες.
- Μην έχεις αντέτι και σεκλετίζεσαι,
είπε φεύγοντας.
- Να χέσω τ’ αντέτι σου και το μουχαμέτη σου, είπε ο Λάμπης, μόλις ξεκουμπίστηκε, ρίχνοντας αγριοπρίναρα
στη φωτιά.
Οι κλέφτες που ‘χαν σκαπετίσει και
κρυφτεί σ’ ένα ταμπούρι στις ξερολιθιές, ξανάρθαν και το γλέντι πήρε πάλι
τα ίσα του. Τ’ αγγόνια και τα δισέγγονα του Ψαλλίδα άρχισαν όλα μαζί να
χοροπηδούν, παίζοντας αμάδες με τα
καρύδια.
Σε μια γωνιά, πλάι στην παραστιά, ο
Κώστας Κρυστάλλης γράφει το διήγημα «Εις την στάνη του μπάρμπα μου».
Τον ορίζουν οι παιδικές μνήμες. Δεν
είναι πια το φυματικό παιδί των σιδηροδρόμων των Σ.Π.Α.Π., τ’ αδύναμο
και καχεκτικό. Γίνεται πάλι βλαχόπουλο του σκλαβομένου Συρράκου. Ροβολά σαν τότε στα κατάκρυα κεφαλόβρυσα, στα φαράγγια και τις ποταμιές
και γονατίζει να πιει καθάριο νερό απ’
την κρήνη του Ζαβογιάννη. Αγναντεύει
τις κορφές της Ηπείρου, τις αετοράχες και τις σπηλιές και χαιρετά τα βλαχοχώρια του Ζαγοριού.
- Να ζάτε, ωρέ, σαν τα ψηλά βουνά!..
Να ζάτε, κακότυχα, σαν και μένα κατατρεγμένα!…
Οι κλέφτες, πεινασμένοι και θεονήστικοι μέρες, ξεκοκκαλίζουν τα σφαχτά. Ο ψυχοπατέρας ο γερο Δήμος,
κίτρινος σαν θειάφι και λιανός σαν
άχερο, με ψαρό δασύτριχο τσιγκελωτό μουστάκι, τυλιγμένος μ’ ένα χράμι,
Ο Ζήκας, σαν απόσωσε το τραγούδι,
έπιασε στον ταμπουρά άλλον πιο γρήγορο σκοπό. Το λεβέντικο κλέφτικο
του Βλαχοθανάση. Κι ύστερα την «Παναγιωτούλα», το «Λύγκο», και το «Λάγιο αρνί».
Οι κατακαημένοι οι κλέφτες, μπαϊλντισμένοι απ’ το τουφεκίδι, ξεχνούν
τον κατατρεγμό τους στο τραγούδι.
Στο Ψαλλιδέικο, παραμονή Χριστουγέννων, το γλέντι έχει κορώσει.
Πάνου στο ξεφάντωμα πρόβαλλε
ξάφνου απ’ το διάσελο ένας μπουλούμπασης3 με το ραβδί του. Ο Λάμπης
που του βαστούσε αμάχη, τον είδε κι
ανακατεύτηκε.
- Α, σιχτήρ, κόπρε, μουρμούρισε
μεσ’ απ’ τα δόντια του. Βρήκες ώρα
νάρθεις να μας βρωμίσεις…
Ο Τούρκος στάθηκε στη σπηλιά και
κοντοστάθηκε να χαιρετίσει…
- Τι χαλεύεις, τσέλιγκα; Το ρίξατε
βλέπω στο πιοτί και το φαγοπότι. Έχετε και σεις το ραμαζάνι σας. Πώς πάει
το στανοτόπι;
- Πώς να πάει Αγά μου; Την ταχινή
ξημερώνουν Χριστούγεννα. Το κατέχεις κι η αφεντιά σου. Είπαμε να πιάσουμε λίγο το τέλι και να το τσούξουμε. Όσο για το στανοτόπι, κεσάτια.
Μαύρα κι άραχλα. Κάθε πέρσι και καλύτερα. Ολημερίς για το βιός στα διάσελα βωλοδέρνουμε. Σαν τ’ αγρίμια.
Αγκούσα και παιδεμός. Ελόγου μας δε
μας βλέπει μηδέ μάτι ανθρώπου, μηδέ
μάτι Θεού. Με τα πράτα και τα σκαρίσματα χαΐρι δε γίνεται. Είπαμε λοιπόν
κι εμείς να ξανασάνουμε λίγο και το
ρίξαμε στον αμανέ. Τι να κάνουμε; Ας
έχει δόξα ο μουχαμέτης. σε προσκυνώ, αγά μου.
21
και στρώστε μου δέντρου κλαρί
ν’ αναπαυτώ λιγάκι,
φέρτε μου και τον ταμπουρά
να ψιλοτραγουδήσω.
κάθεται απόμονος σ’ ένα μετερίζι, σαν
να ονειρεύεται. Πιάνει μια σπάλα τ’ αρνιού ψηλά στην ωμοπλάτη και κοιτά τα
σημάδια. Τα στιμάρει προσεκτικά και
μένει συλλογισμένος.
- Τι ξεκρίνεις γέρο; Τον ρωτά ο Μπαλατσός που περίμενε το χαμπέρι του.
Ο ψυχοπατέρας σουφρώνει προσώρας τα φρύδια, σαν να σκιάζεται, σαν
να κομπιάζει.
- Μπρε πανάθεμά με, σιγομουρμουρά. Χατζημπερδεμένα πράματα. Το
αίμα στα νεύρα μοιάζει μούρτζινο4,
πες σκοτωμένο. Θάχουμε σεφέρι…
Βλέπω τ’ αλάι των Τούρκων, με μιλιούνια σπαήδες, νάρχεται να μας μακελέψει. Να! Φαίνεται καθαρά. Όμως
εδώ πιο κάτω, βλέπω νεκροκεφαλές με
σαρίκια. Σημάδι πως θα τους πάρουμε
στο γιουρούσι και θα τους χαλάσουμε,
πριχού αδράξουν το γιαταγάνι. Καλός
οιωνός, Θανάση!
- Άμποτε, γέρο. Απ’ το στόμα σου
και στου Θεού τ’ αυτί…
Ο Ζήκας βαλαντωμένος έχει βαλθεί να σπάσει τα τέλια του ταμπουρά.
Άρχισε τώρα τα παθητικά γιαρεδάκια.
Ο Λάμπρος Γκέκας δίνει το ρυθμό με
τον νταγερέ του. «Γιαρέμ, γιαρέμ».
Ο Φώτος Μπέτσης ξάδερφος του
Μπαλατσού κι ο Κίτσος Λάλεζας, ο
αδεξιμιός του, κρένουν του γέρο Δήμου:
- Άιντε γέρο, σώσε να μας πεις κι εσύ
κάνα λιανοτράγουδο της κλεφτουργιάς. Ξέρεις πολλά από δαύτα.
Ο ψυχοπατέρας κοιτά τα βλαχόπουλα κι αρχίζει μ’ αργό σκοπό:
Οι κλέφτες ξεσπούνε σε χειροκροτήματα. «Έιβαλα, καπλάνι της κλεφτουριάς», φωνάζουν και ρίχνουν με
τα καριοφίλια.
Το λέει η περδικούλα σου, γέρο, του
κρένει ο Μπαλατσός.
Ο ψυχοπατέρας βαριανασαίνει:
- Τι να σου κάνω ο καψερός, γιε μου.
Σταφίδιασα. Πονούν οι κουτάλες μου.
Δε με βαστάνε πια τα ξερά. Σκέβρωσα.
Ανάλιωσαν τα σωθικά μου. Μ’ έφαγε
η ανημποριά. Κάθομαι σαν το ζω στη
συντρόφι σας, να μάσω κι εγώ λίγον
ήλιο για τα παΐδια μου. Μα τι ήλιος να
πεις. Δόντια τ’ ατσιδιού…
Έσυρε απ’ τη ράχη του το χράμι και
τον ντουλαμά5, ξέσφιξε το χιλιοτρυπημένο σελάχι του κι έβγαλε απ’ το
γελέκι την πιστόλα του. Χούφτιασε
ύστερα μια βαρειά στουρναρόπετρα κι
αναστέναξε:
- Ε, καημένα χρόνια! Να τα ροβόλαγα, λέει, άλλη μια βολιά νιός, κατακόρυφα στη Λιάκουρα, να ξανάβγαινα
στο κλαρί, και νάπαιρνα πάλι τα ψηλολάγκαδα. Κάθουμαι εδώ ο κιοτής, που
Τούρκο δεν κιότεψα, και μοιρολογάω
το ντέρτι μου. Νισάφι! Δε νταγιαντώ
τα γεράματα, γιόκα μου. Μα έχω σένα
στο πόδι και απέ…
- Σωστά και πρόσβαρα τα λες, καπετάνιε, τον αντίσκοψε ο Μπαλατσός
και γέλασε ξώκαρδα. Ατός σου βαστάς
αντρόπιαστο τ’ αρματωλίκι.
Ο ήλιος είχε ανέβει κάμποσα μπόγια
ψηλά κι ο αγέρας άρχισε να σκορπά
Για πιάστε με να σηκωθώ βάλτε
με να καθίσω
22
καλά.
Ξάφνου, κάποιες μακρινές αργυρόηχες καμπάνες έρχονται να κόψουν το
γλέντι στη μέση.
Γκλάν, γκλάν, γλάααν, γκλάααν….
Οι κλέφτες ανταριάστηκαν σύγκαιρα και χούμιξαν αλλοσούσουμοι. Οι
εκκλησίες ήταν στο βιλαέτι σφαλιστές
με φιρμάνι του Σουλτάνου. Ποιος αλαφροΐσκιωτος έκανε τούτη την αποκοτιά; Ποιος τρελός αψήφησε το νομο;
- Για σταθείτε, ωρέ παιδιά, να ξεκρίνουμε λέει ο Λάμπης.
Όμως οι χριστουγεννιάτικες καμπάνες εξακολουθούν να σημαίνουν.
παγωμένες ριπές. Ο μπάρμπα Λάμπης συγκρυάστηκε κι ανάριξε στους
ώμους την κάπα του. Ανατάραξε ξανά
τη θρακιά κι έριξε στη λόχη αφάνες
και κούτσουρα. Οι σπίθες πετάρισαν
τριζοκοπώντας δώθε κείθε, κόκκινες,
μπλάβες, ασημοκίτρινες. Οι κλέφτες
μισομεθυσμένοι, γερμένοι κατάχαμα,
χαζεύουν τα κούτσουρα που λαμπαδιάζουν. Σκοτώνουν την ώρα τους χωρατεύοντας και μιλώντας για την κλέφτικη ζωή τους. Άλλος χαράζει με το
σουγιά μια γκλίτσα, πλουμίζοντας με
σχέδια τη λαβή, άλλος γυαλίζει το καριοφίλι του, άλλος βάζει στα φουσέκια
μπαρούτι, άλλος τροχά με σμυριδόπετρα το σπαθί του, κι άλλος άλλο, κατά
το διάφορο6 πούχε ο καθένας.
Η Ψαλλίδαινα τους βλέπει και τους
συμπονά. Το αίμα τους αψύ, χοχλακίζει ολημερίς στο γιουρούσι και τη χλαλοή. Στιγμή τα μάτια τους δεν βασιλεύουν, νύχτα μέρα στο καραούλι. Ό,τι
ερχόταν να τους γλαρώσει ο ύπνος τα
ματόφρυδα, πριχού σφαλίσει το βλέφαρό τους, ορθοί στο πόδι. Μηδέ μάνας χάδι, μηδέ αγαπητικιάς φιλί. Ολοζωής στις μπόρες και τ’ ανεμόσαλα. Στ’
αρματωλίκι τάμαθαν τα γράμματα κι οι
δάσκαλοι παν καλιά τους. Τσακισμένοι απ’ τη στέρηση και την πείνα, δεν
έμαθαν να πληρώνουν το ψωμί, παρά
μονάχα να το διγουμίζουν.
Η Ψαλλίδαινα πού ‘χε την έγνοια του
ψυχοπατέρα, κάνει ΄να ζάλο και λέει
της παρακόρης:
- Σύρε, μωρή Χάιδω, στον παππού,
να ιδείς μη θέλει τίποτα.
Ο γέρο Δήμος που σκάλιζε το χώμα
με μια σκλήθρα, ήθελε την ησυχία του.
- Έχε την ευκή μου κόρη μου, είμαι
Σημαίνει ο Θεός, σημαίνει η γης,
σημαίνουν τα επουράνια
σημαίνει κι η Αγιά Σοφιά,
το μέγα μοναστήρι.
- Δεν είν’ οι καμπάνες τούτες απ’ ανθρώπινο χέρι. σίγουρα οι άγγελοι τις
χτυπούν, είπε η Ψαλλίδαινα και σταυροκοπήθηκε. Είναι θάμα. Καλό και
βλογημένο… Καλό και βλογημένο…
Ο μπάρμπα Λάμπης σήκωσε ψηλά
την τσότρα του.
- Χριστός γεννάται, αδέρφια. Καλή
λευτεριά…
Ο αγέρας κόπασε κι οι καμπάνες
αχολογούν. Ο αχός τους σκαρφαλώνει
σερπετός στα κατάλογγα, σμίγει με το
τραγούδι των νεραϊδόβρυσων, περνα
απ’ τα χειμαδιά της Λάμαρης, φτάνοντας ως το Δέλβινο κι ως την Τσαμουριά της Αρβανιτιάς..
Προσκυνούν τα καματερά, προσκυνούν κι οι Τόσκηδες κι οι Γκέκηδες κι
οι Λιάπιδες κι οι Τσάμηδες κι οι Καραγκούνηδες. Προσκυνούν αντάμα όλα
23
τ’ αγέραστα ηπειρώτικα βουνά.
Οι κλέφτες σηκώνουν κι αυτοί τις
τσότρες τους.
- Καλή λευτεριά!
Δυο Τζαβελαίοι, παιδιά αμούστακα,
που λαγοκοιμούνταν στα καραούλια
τους, πιάνουν τα καριοφίλια και ρίχνουν απανωτές μπαταριές. Τα σκυλιά
αλυχτούν τρομαγμένα κι οι βιγλάτορες
στις ντάπιες και τα κορφόβουνα, που
δεν είχαν πάρει σινιάλο, ξαφνιάζονται.
- Τι τρέχει, ωρέ;
- Χριστός γεννάται, αδέρφια. Καλή
λευτεριά!
Η νύχτα ακροπατώντας, στα δάχτυλα, άρχισε να μεσοκοπά…
Τα γιδερά ξύπνησαν στις μάντρες
και τα τροκάνια τους αχολογούν στο
παγωμένο σύθαμπο του πρωινού.
Στις κορφές των Τζουμέρκων, το
χιόνι εξακολουθεί να πέφτει ολοένα,
κάνοντας τα πεύκα κατάλευκα.
Οι νιφάδες στα κλαριά τους μοιάζουν με χιλιάδες άστρα που κλωθογυρίζουν στη γη.
Στα μεσούρανα, προς τα μέρη του
Δρίσκου, σηκώνεται σαν μαγνάδι ένας
χλωμός τριανταφυλλένιος καπνός, που
ξανοίγει σιγά - σιγά, καθώς ανάβουν
στις πέτρες οι πρώτες φωτεινές ίσκες.
Απ’ τα δέντρα σφυρίζουν τριλλίσματα πουλιών, π’ άρχισαν πάλι να παίζουν
αμπάριζα στα κλαριά.
Ένα ξεφτέρι χύθηκε σαν βολίδα και
χάθηκε στα θάμνα της ρεματιάς.
Φωνές παναρμόνιες μελωδούν απ’
τη Βηθλεέμ.
- Χριστός ετέχθη!…
- Αληθώς ετέχθη!…
Ο ήλιος παίρνει τ’ αψηλού, σπιθαμή
τη σπιθαμή, οργιά την οργιά, σκορπώ-
ντας ένα παγωμένο κοκκάλινο φως.
Η φωτιά στη μέση της σπηλιάς του
τσελιγκάτου του Λάμπη αρχίζει σιγάσιγά να χωνεύει. Ο ύπνος απ’ το βαρύ
μεθύσι έρχεται σαν αόρατο στοργικό
χέρι και χαμηλώνει τα κουρασμένα
βλέφαρα των κλεφτών.
Οι ηρωικές μνήμες κι οι αρχαίες μορφές εξαχνώθηκαν σε μια πάχνη ονείρου. Το φεγγάρι εξατμίζεται
σαν κουρνιαχτός στο πρώτο πρωινό
αστραποβόλημα του ήλιου.
Ο Κώστας Κρυστάλλης δίπλωσε τα
χαρτιά του κι έριξε στη χόβολη τ’ αητόφτερο κοντύλι του. Σηκώθηκε και
φόρεσε την κάπα του. Διάβηκε το κατώφλι της στάνης, με κοίταξε με βλέμμα λυπημένο και χάθηκε στη λήθη…
1. Μπίρο μ’: Γιέ μου, παιδί μου, λεβέντη μου ( αρβανίτικη
προσφώνηση)
2. Μπράτιμος: Στενός φίλος, αδελφοποιτός (βουλγάρικη
λέξη)
3. Μπουλούμπασης: Είδος ενωμοτάρχη που αντιπροώπευε
στα χωριά την τουρκική εξουσία.
4. Μούρτζινος: Μαυροκόκκινος
5. Ντουλαμάς: Ο μανδύας, το πανωφόρι του φουστανελοφόρου
6. Διάφορο: Γούστο, διάθεση.
Οι κλέφτες (σκίτσο του Ανατολή Λαζαρίδη)
24
Το Φωκάκι
Γράφει η Ειρήνη Βεκρή
«Έλα, έλα, λίγο ακόμα, πες μου τί
άλλο να γράψω», παρακαλά ορεξάτη η
Ουρανία
«Μη γράφεις τίποτα, γιατί όλο λάθη
κάνεις», απαντά η Καλλιόπη. Τότε η
Ουρανία, πότε την καλοπιάνει και πότε
αρχίζει να μυξοκλαίει, ενώ ξέρει πως
η μεγαλύτερή της αδερφή, θέλει να τη
βοηθήσει, αλλά έτσι την παιδεύει για
να κάνει τη σπουδαία, για να παίξουν
λιγάκι. Παίρνουν ρόλους. Η Καλλιόπη,
που ξέρει και τα γράμματα, κάνει τη
δασκάλα. Η μικρή στο φυσικό της. Είναι η μαθήτρια.
«Καλά, καλά, γράψε το όνομα του
Αγίου».
«π ρ ο θ ι τ ι σ λ ι α σ», χαράζει με
σκέψη πολλή και περηφάνεια περισσή.
Σταθερά δουλεύει, με το δεξί της δαχτυλάκι η Ουρανία, δαγκώνοντας τα
χείλη. Και με το γλωσσάκι της, να παίρνει τις ίδιες λες κλίσεις με τα κυκλάκια
και τις μαγκουρίτσες. Και πριν καλά
καλά ολοκληρώσει το έργο της, βλέπει
την Καλλιόπη να τρέχει, να πατά πάνω
στο θ με τα χοντροπάπουτσά της, να
τα τρίβει κάτω για να το σβήσει και να
λειάνει την επιφάνεια, να χαράζει το φ,
με το χέρι της, να πατά και στο τελευταίο γράμμα και να βάζει στη θέση του,
ένα σίγμα τελικό. Αυτό ήταν. Πήρε τέλος η διόρθωση. Και το παιχνίδι. Το
κατάλαβε και μια σαυρίτσα, που είχε
ξετρυπώσει το κεφαλάκι της κι έκανε
χάζι τα κορίτσια, έτρεξε βιαστική να
χωθεί κάτω από μεγαλύτερη πέτρα.
Φύλαγε τα ρούχα σου, νάχεις τα μισά.
«Αρκετά για σήμερα. Πάμε, πάμε να
γυρίσουμε, κρυώνω», την τραβά από
το χέρι, η Καλλιόπη, που έχει ξαναπάρει το ρόλο της μεγαλύτερης αδελφής.
Η Ουρανία ακολουθεί με το ζόρι.
Ας μένανε λιγάκι ακόμα. Μα πώς τα
μπέρδεψε πάλι; Πώς κάνει τόσα λάθη;
Αύριο θα προσέξει πιο πολύ. Αύριο
θα παρακαλέσει τον Άγιο πάλι, θα του
τάξει. Θα του ανάβει το καντήλι κάθε
μέρα. Η αδερφή της ήταν τυχερή,
πρόλαβε το δάσκαλο πριν φύγει για τη
μεγάλη πολιτεία...
Τα δυο κορίτσια, θάναι δε θάναι στα
δώδεκα η μια, μικρότερη η άλλη, κάθε
μέρα ξεκινούν για το ξωκκλήσι. Ψηλά,
στον Προφήτη Ηλία πάνε. Περνούν το
μονοπάτι, ξυστά στο βράχο και βγαίνουν στο πλάτωμα, εκεί που τα βράχια
κομμένα σαν με μαχαίρι κλείνουν τριγύρω κι αφήνουν στο μέσο το ίσωμα.
Το «αλωνάκι» το λένε εκείνες. Μήτε
λουλούδια, μήτε ραδίκια, μήτε και κάπαρες φυτρώνουν εκεί, μονάχα άμμος,
ψιλή, κρυσταλλωμένη, τέλεια δουλειά
της σοροκάδας που αρχινά τις υγρές
ανάσες της απ’ το σούρουπο, χειμώνα
καιρό, κάτω απ’ τον ουρανό που ξεθωριάζει και δουλεύει όλη νύχτα για να
αφήσει το χάραμα πια, τη λεπτή, καινούργια κρούστα πάνω πάνω στο βράχο. Νάτος ο πίνακας.
Το «αλωνάκι» ήταν ο πίνακας, η πλάκα που με κοντύλι το δάχτυλο η Ουρανία, έμαθε τα πρώτα της γράμματα.
25
Εκείνο ήταν το πρώτο της τετράδιο.
Αφού μετά από χρόνια, με τη βοήθεια
του Αγίου και τη φροντίδα μιας μακρινής συγγένισσας, πήρε επί τέλους το
δίπλωμά της, ξαναθυμάται το «αλωνάκι» και το τάμα της.
γραφίζει. Φτιάχνει μωρά, με στόματα
ανοιχτά, να κλαίνε, με μάτια μισόκλειστα, κολλημένα με τη βλέννα, καραφλά, με μαλλιά «καρφάκια» ή με «χαίτη», με το φύλο τους να ξεχωρίζει,
αυτό που προσέχει πρώτο πρώτο για
να το πει στη μάννα τους. Μαγεμένη
από το θαύμα της γέννησης, της ζωής,
είχε γίνει μαία. Καλή μαία, με υπομονή, με ψυχραιμία, με φυσική αντοχή.
Σίγουρα είχε ξεπεράσει τη γιαγιά της,
την κυρά μαμή. Έχουν αλλάξει και οι
καιροί. Τότε, έλεγε η γιαγιά της, πήγαινε με τις αλλαξιές και τα στρωσίδια
της, γιατί θα ζούσε μέρες δίπλα στην
ετοιμόγενη, που ολόκληρο το σπίτι της
θα λειτουργούσε στις εντολές της μαμής. Μόλις πια στην ώρα του, έπεφτε
το μωρό, η γιαγιά έκοβε το λώρο με
ψαλίδι και τον έδενε με κλωστή. Αν το
νεογέννητο δεν έκλαιγε, το τσιμπούσε
μέχρι να κλάψει, το έπλενε σε χλιαρό
νερό, μετά με το αλάτι πασπάλιζε το
σώμα του, «για να μυρίζει όμορφα,
σαν μεγαλώσει». Το φάσκιωνε, λέρωνε
τα δάχτυλα της στην κάπνα του τζακιού κι έκανε στο πρόσωπο του μια
μουντζούρα, να μην το ματιάζουν.
Αυτή τη μέρα η Ουρανία θυμήθηκε
πολλά. Κοίταζε κάτω στη Φωκιότρυπα.
Θα κατέβαινε στο γυρισμό να βγάλει
πεταλίδες, είχε πάρει το χοντρό μαχαίρι. Μπορεί και κανέναν αχινό. Του
Σταυρού ήταν την άλλη μέρα. Μεγάλη νηστεία. Κοίταζε στο βράχο, στο
γκρεμό. Και να μπροστά στα μάτια
της ξεπεταχτήκαν οι ζωγραφιές απ’
το χέρι του κοσμοκαλόγερου. Τόχε
διαβάσει τόσες φορές «Το μυρολόγι
της φώκιας». Όλο αυτό θυμόταν σ’
αυτό το μέρος. Η γριά-Λούκαινα, στο
Πάντα διακοπές στο νησί κάνει η
Ουρανία. Κανονίζει την άδειά της από
τέλη Αυγούστου μέχρι, όσο τη βγάλει
μες το Σεπτέμβριο. Η καλύτερη εποχή
λέει. Κάθε απόγεμα, μόλις πέσει λιγάκι ο ήλιος, παίρνει την πλαστική τσαντούλα της, «Hondos Center», σπίρτα,
καρβουνάκι, λιβάνι, το μπουκαλάκι με
το λάδι και ξεκινά για το ξωκκλήσι. Φυτίλια έχει μπόλικα, τάχει από καιρό μαζέψει απ’ το βουνό, μαζί με την αργανιά και το φασκόμηλο. Περνά απ΄τον
αρχαίο Πύργο. Φρυκτωρία λεγόταν τα
αρχαία χρόνια. Καμινοβίγλα στα βυζαντινά. Όποιο κι αν είναι το όνομά τους,
οι πύργοι ήταν σοφά μελετημένοι και
χτισμένοι, σε τόπους υπολογισμένους
με σπουδαία μαθηματικά και φυσική,
για να βλέπεις τα πάντα, να στέλνεις
μηνύματα, να παίρνεις, με τις φωτιές
τη νύχτα, με τους καπνούς τη μέρα. Τί
όμορφα που είναι!
Εκεί είναι η πρώτη στάση. Κάθεται στη χοντρή πέτρα. Σιγοτραγουδά,
προσεύχεται, σκέφτεται, θυμάται. Δεν
ξέρει τί να πρωτοκάνει. Η φύση γύρω
της, οι μελισσούλες, τα ζουζούνια, οι
μυρουδιές, η θάλασσα, πέρα, κάτω,
μπροστά της, δίπλα της...
Δεύτερη στάση στ’ «αλωνάκι». Στέκεται εκεί πιο πολύ. Αχ! Αυτός ο τόπος. Έτοιμη η κρούστα την περιμένει.
Πώς να αντισταθεί; Τώρα δεν γράφει
πια, τάμαθε τα γράμματα. Τώρα ζω26
Γλυφονέρι, κάτω από τον ανεμόμυλο
του Μαμογιάννη, κατεβασμένη για την
πλύση της, ο μικρός βοσκός με τους
μαγευτικούς ήχους της φλογέρας του
και η Ακριβούλα, η εγγονή, κρυφά ακολουθώντας τη γιαγιά της, να τύχει την
ώρα αυτή, να σταθεί, να τον ακούσει,
να ξεχαστεί, να βραδυαστεί και να
χαθεί. Μ’ ένα μονάχα μπλουουμ που
ακούστηκε. Στο κύμα.
«Και η φώκια καθώς είχε έλθει έξω
στα ρηχά, βρήκε το μικρό πνιγμένο
σώμα της πτωχής Ακριβούλας, και
ήρχισε να το περιτριγυρίζει και να το
μυρολογά, πριν αρχίσει το εσπερινόν
δείπνον της. Το μυρολόγι της φώκης,
το οποίον μετέφρασεν εις ανθρώπινα
λόγια ένας γέρος ψαράς, «εντριβής»
εις την άφωνον γλώσσαν των φωκών,
τέλειωνε περίπου έτσι:
Κι η γριὰ μυρολογά
τα γεννοβόλια τα παλιά.
Σαν νάχαν ποτὲ τελειωμὸ
τα πάθια κ᾿ οι καημοὶ του κόσμου.»
Σκουπίζει τα μάτια της. Ακόμα θολά.
Κι όμως, μεσ’ τη θολούρα, σαν κάτι να
ξεχωρίζει. Σαν το κατσίκι κατεβαίνει
γρήγορα το βράχο. Ξέρει το μέρος.
Ξέρει πού πατά, φτάνει στην ακρογιαλιά. Μια φώκια, χοντρή, με μια μεγάλη πληγή στο μέρος της κοιλιάς της,
αιμορραγεί, από καμάκι μοιάζει. Δεν
κουνιέται, δεν κάνει τίποτα... Αχ! Δεν
ζει πια. Όμως, η κοιλιά σαλεύει. Για
κοίτα! Έχει μωρό.
Η σακούλα, το μαχαίρι, γρήγορα,
γρήγορα, γρήγορα, προσοχή, βγαίνει,
ο λώρος, δέσιμο... κλάματα.
Το νεογέννητο φωκάκι ήταν θηλυκό
και ζωντανό. Θάταν δε θάταν ένα μέτρο. Βαρύ. Σαν τρία και τέσσερα και
πέντε απ’ τα μωρά που ξεγεννούσε η
Ουρανία. Το δέρμα του καλυμμένο
από τρίχωμα μακρύ, δεν είχε ανάγκη
από μουντζούρα του τζακιού. Κατάμαυρο ήταν. Το έσυρε μέχρι τη θάλασσα. Το άλειψε με λάδι. Το έπλυνε στ’
αλμυρό νερό, δεν θα μυρίζει κιόλας,
σαν μεγαλώσει, σκέφτηκε.
Έκλαιγε, σαν μωρό νεογέννητο. Πεινούσε. Ήθελε τη μάνα του. Ήθελε να
θηλάσει. Ήθελε αγκαλιά. Το πήρε στην
αγκαλιά της. Το κρατούσε σφιχτά.
Αυτό την έγλειφε. Άρχιζε να σουρουπώνει. Η Ουρανία, μούσκεμα από το
άγχος και την αγωνία, ήταν σε απόγνωση. Τί να κάνει; Πώς να τ’ αφήσει μόνο
του στην ερημιά; Κοίταζε προς τη θάλασσα, μέχρι που φάνηκε να περνά ο
Αργύρης, ο ψαράς, με τη βάρκα του.
Του φώναζε, τούκανε σινιάλο, όλο και
πιο δυνατά, προσπαθούσε. Κάποια
στιγμή εκείνος, επιτέλους άκουσε, την
είδε και πλησίασε. Το κουβαλήσαν στο
λιμάνι. Τρέξαν, βρήκαν μπιμπερό, του
ετοίμασαν γάλα, πάλευαν, να το ταΐσουν, αυτό τίποτα. Να μην μπορεί να
φάει και ολοένα να κλαίει απαρηγόρητο. Τότε φάνηκε να έρχεται πάλι τρέχοντας ο Αργύρης, κουβαλώντας ένα
λάστιχο της αυλής για το πότισμα. Το
πέρασε από το στόμα της μικρής φώκιας, ίσια στο λαιμό της και γέμισε με
γάλα το στομαχάκι της. Ταΐστηκε έτσι
το ορφανό. Και σταμάτησε να κλαίει κι
αφού χόρτασε, πρώτα ρεύτηκε, τρεις
φορές, σα μωρό κι ανακουφίστηκε και
ύστερα κοίταξε με τα μεγάλα, εκφραστικά του μάτια. «Ευχαριστώ», είπε
στην «άφωνη γλώσσα» των φωκών.
Από τότε, κόλλησε για τα καλά. Όσο
η Ουρανία ήταν κοντά, ήταν ήρεμο
27
το φωκάκι κι έπαιρνε μικρούς ύπνους,
στην αγκαλιά της, σαν όλα τα νεογέννητα. Μόλις πήγαινε λιγάκι πιο κει, ξυπνούσε ανήσυχο, με κλάματα και φωνούλες.
Κοιμήθηκαν στο αγροτικό ιατρείο,
κοντά κοντά, η Ουρανία και η μικρή
φώκια, που νόμισε πως η Ουρανία,
ήταν η μανούλα της…
Δυο μέρες πέρασαν μαζί, αγκαλιά,
μέχρι το ειδικό σκάφος, να πάρει το
φωκάκι στο Θαλάσσιο Πάρκο.
Η Ουρανία, μπαίνει στο Διαδίκτυο
και παρακολουθεί σε βιντεάκι τα νέα
της μικρής φώκιας Ουρανίας, που με-
γαλώνει, μόνη της πια. Της έχουν βάλει
και πομπό και μελετούν τη συμπεριφορά της. Ξέρουν πάντα πού βρίσκεται.
Είναι σαν να της τηλεφωνεί.
Εκείνη όμως τη μέρα, παραμονή του
Σταυρού και την επόμενη, τελικά δεν
πρόλαβε ν’ ανάψει το καντηλάκι του
Αγίου, το τάμα της...
ΣΗΜ.:Το διήγημά αυτό της Ρένας Βεκρή, μόλις πήρε 2ο βραβείο, στον 7ο
Πανελλήνιο Διαγωνισμό Διηγήματος του
Φυσιολατρικού Συνδέσμου Πατρών με
θέμα «Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος
- Φυτικό - Ζωικό Βασίλειο».
...Στην ακρογιαλιά μια φώκια χοντρή με μια μεγάλη πληγή στο πίσω μέρος της κοιλιάς της...
28
«Αναλάβετε»
Γράφει ο Μ.Βασίλας
«Με ανακούφισιν αληθινήν εδιάβασαν οι
γονείς το έγγραφον του κ.Νομάρχου προς
τους Διευθυντάς του Γυμνασίου και του
Πρακτικού Λυκείου, περί λήψεως μέτρων
προς περιστολήν της κακής συμπεριφοράς των μαθητών εκτός του Σχολείου.
Δεν χωρεί καμία αμφιβολία ότι η εξωσχολική συμπεριφορά τών συγχρόνων μαθητών δεν είναι η πρέπουσα. Τα καφενεία,
οι φωνές, τα πατιρντιά, τα στραβά πιλίκια,
το κουτσαβακίστικο βάδισμα, οι καντάδες,
κλπ. δεν αρμόζουν ούτε εις αγυιόπαιδας.
Και εφ’ όσον οι ‘σύγχρονοι γονείς’ αδυνατούν να επιβληθούν επί των ‘συγχρόνων
τέκνων των’ ως παρατηρεί ορθώς ο κ.Νομάρχης, επιβάλλεται η συνεργασία των
αρχών μετά του Σχολείου δια την επαναφοράν της μαθητιώσης νεότητος εις την
οδόν της ευπρεπείας από την οποίαν την
έχει παραστρατήσει
‘ο ανεμοστρόβιλος των νέων ιδεών’.
Διατί όμως άλλοτε οι μαθηταί ήσαν σεμνοπρεπέστεροι και υποδείγματα καλής
συμπεριφοράς εκτός των σχολείων; Ούτε
ο Μουτεσαρίφης ούτε οι ζαπτιέδες και
τα κουκλέλια βοηθούσανε το έργον των
διδασκάλων και των γονέων. Ούτε και οι
παιδονόμοι κάνανε σπουδαία πράγματα.
Υπάρχει το διατί. Διότι οι γονείς ήσαν αυστηρότεροι και επίστευαν όπως και οι διδάσκαλοι εις την παιδαγωγικήν αξίαν του
ξύλου που βγήκε από τον Παράδεισο. Και
διότι ο διδάσκαλος αγρυπνούσε επί των
παίδων ως καλός ποιμήν. Τα παιδιά, σκολούσαν κατά τετράδας σιωπηλάς έχοντα
δεδεμένας τας χείρας και χαμαί νεύοντα
υπό την άγρυπνον επιτήρησιν του αγέλα-
στου και ραβδούχου διδασκάλου, διαρρέοντα καθ’οδόν προς τας οικίας των χωρίς
να βγάζουν τσιμουδιά.
Ακολούθως ο διδάσκαλος εγκαθιδρύετο εις την αγοράν δια να αναγνώσει την
εφημερίδα του αλλά δεν τον απερρόφα η
ανάγνωσης ή η συζήτησις. Τα μάτια του
έπαιζαν προς όλας τας διευθύνσεις, μήπως ιδούν κανένα μαθητήν εκτός της οικίας του. Από καιρού δε εις καιρόν εσηκώνετο εξαφνικά και έκαμεν μια βόλταν εις
τους μαχαλάδες, εκύτταζε από τα παράθυρα μέσα εις τα σπίτια, έστηνε αυτί έξω
από τις πόρτες και μόνον όταν εβεβαιώνετο ότι όλοι οι μαθηταί του μελετούν, επανήρχετο εις την εφημερίδα του.
Αν και οι σύγχρονοι διδάσκαλοι εκράτουν
ράβδον επαγρυπνούντες και εκτός του
σχολείου, ασφαλώς οι γονείς και κηδεμόνες των μαθητών δεν θα ενοχλούσαν τον
κ.Νομάρχην, δια την περιστολήν των ποικίλων ενδείξεων κακής των μαθητών συμπεριφοράς εκτός του σχολείου. Ας αναλάβουν λοιπόν το ξύλον της …γνώσεως οι
γονείς και οι διδάσκαλοι δια να επανέλθει
η νεολαία εις την οδόν της Αρετής.»
Το άρθρο αυτό έχει μεταφερθεί
χωρίς καμιά διόρθωση (εκτός από
πνεύματα και περισπωμένες) από την
Λεσβιακή χιουμοριστική-λαογραφική
βδομαδιάτικη επιθεώρηση του Στρατή
Παπανικόλα « ΤΡΙΒΟΛΟΣ ».
Ημερομηνία 29 Οκτωβρίου 1937 Αρ.φύλλου 279.
Είναι εμφανής η ειρωνεία του άρθρου
για τους κρατούντες και για την σχολική εκπαίδευση της δεκαετίας του 30
29
όπως την ονειρεύονταν κάποιοι, εποχή
που συνδέεται στενά με την Μεταξική
δικτατορία. Είναι γνωστό ότι η Μυτιλήνη ήταν από παλιά πρωτοπόρος στην
παιδαγωγική διαδικασία ενώ από την
εκπαίδευσή της δεν έλειψαν ποτέ οι
φωτισμένοι δάσκαλοι και παιδαγωγοί.
Με αφορμή όμως το παραπάνω άρθρο αξίζει να επισημανθεί, ότι μερικές
συμπεριφορές των νέων και της κοινωνίας παραμένουν διαχρονικές, όπως
πχ. Η νεολαία πάντα πρωτοστατεί στις
αλλαγές και πάντα συγκρούεται με την
γενιά των γονιών. Αποτελεί τον κινητήριο μοχλό και το ζωντανό μέρος της
κοινωνίας αλλά και το μέρος εκείνο
μέσα από το οποίο ξεπηδούν οι πιο
ακραίες συμπεριφορές.
Υπάρχουν σε όλες τις εποχές γονείς
και δημόσια πρόσωπα που «ανησυχούν» για τα χρηστά ήθη της κοινωνίας
και «φροντίζουν για τη διόρθωση των
κακώς κειμένων» με τις πιο αντιπαιδαγωγικές μεθόδους.
Σύντομο σημείωμα για την ομιλία της ιατρού ψυχολόγου
κ. Μερόπης Μιχαλέλλη με θέμα:
«Σε μια κοινωνία που αλλάζει πως μπορούν οι γονείς να θέσουν όρια στα
παιδιά τους»
Η ομιλία θα γίνει την Τετάρτη 9 Φεβρουαρίου στο θέατρο «Ελπίδας» της
Έλενας Τσαλδάρη στην Οδό Αριστοτέλους 55 & Σμύρνης
Από το 2ο εξάμηνο της ζωής του, η εξέλιξη του ανθρώπου είναι μια συνεχής
διαδικασία διαχωρισμών και διαφοροποιήσεων από τα σημαντικά πρόσωπα του
περιβάλλοντος του.
Από τη μια πλευρά, έχουμε ανάγκη να κάνουμε στενούς δεσμούς, που μας δίνουν το αίσθημα της ασφάλειας και του «ανήκειν» σε μια ομάδα που μοιράζεται
τις ίδιες αρχές και αξίες με εμάς.
Από την άλλη, έχουμε ανάγκη να αυτονομηθούμε, προκειμένου να νοιώσουμε
ότι είμαστε ικανοί να καταφέρουμε τα πράγματα και μόνοι μας και να συναντήσουμε τον «έξω κόσμο», αυτόν στον οποίο καλούμαστε να προσαρμοστούμε
υπό όρους, που δεν θέτουμε εμείς αλλά υπάρχουν ανεξάρτητα και πριν από
εμάς. Αυτή η συνάντηση με τον έξω κόσμο και τους όρους του, αρχίζει και
προετοιμάζεται για το μικρό παιδί, από την οικογένεια, η οποία οφείλει να θέσει
ευθύς εξ αρχής τους δικούς της κανόνες και το πλαίσιο μέσα στο οποίο το παιδί
μπορεί να κινηθεί.
Σε μια κοινωνία όπως η σημερινή, οι αρχές και οι αξίες αλλάζουν ραγδαία,
χωρίς να έχει ο άνθρωπος τον απαραίτητο χρόνο να προσαρμοστεί σε αυτές
τις αλλαγές. Η ύπαρξη ενός πλαισίου που έχει συγκεκριμένα θεσμοθετημένα
όρια, αποτελεί τόσο για τα παιδιά όσο και για όσους τα μεγαλώνουν (γονείς,
παιδαγωγούς, παππούδες και γιαγιάδες ή επαγγελματίες βοηθούς), προϋπόθεση
ασφάλειας και γνώσης του κόσμου που τους περιστοιχίζει και όχι συνθήκη αυταρχισμού.
30
Η ροδιά
Γράφει ο Αρτέμης Γιαννίτσαρος
Αν και σπούδασα Βοτανική και ίσως
θα ’πρεπε να είμαι ουδέτερος απέναντι στα φυτά πάντα ορισμένα απ’ αυτά
ασκούσαν πάνω μου μια ιδιαίτερη γοητεία. Μεταξύ τους η ροδιά, η λεβάντα
και η βελανιδιά.
Στη θέα μιας ροδιάς νιώθω συγκίνηση
και εσωτερική αγαλλίαση. Ίσως αυτό
να οφείλεται στα παιδικά μου βιώματα αλλά και σε μελλοντικά διαβάσματα
γύρω απ’ αυτό το φυτό. Στη μικρή αυλή
του σπιτιού μας, στο χωριό μου το
Μεσότοπο, υπήρχε μια ροδιά, που τη
θυμάμαι με συγκίνηση και νοσταλγία.
Δεν ήταν το μοναδικό φυτό, ούτε και
το ομορφότερο. Η αυλίτσα αυτή, στο
μικρό χώρο της, χάρη στην αγάπη των
γονιών μου για τα λουλούδια και γενικά τα φυτά, συγκέντρωνε μια αξιόλογη
ποικιλία απ’ αυτά. Το μεγαλύτερο ήταν
μια βερικοκιά, ζαρταλουδιά(1) όπως τη
λέγαμε, που έπιανε με τα κλαδιά της σημαντικό μέρος της αυλής. Ήταν καταπληκτικό δέντρο κι έκανε δυο ποικιλίες
βερίκοκων, αφού ο πατέρας μου είχε
μπολιάσει ένα κλαδί με την ποικιλία καϊσιά. Αυτά ήταν μεγάλα αρωματικά βερίκοκα και είχαν κουκούτσι γλυκό σαν
αμύγδαλο. Την άνοιξη ήταν μια πανέμορφη κούκλα με τα λευκορόδινα άνθη
της. Κι αργότερα, προς το καλοκαίρι,
όταν ωρίμαζαν πια οι καρποί, τα κλαδιά
της έγερναν κατάφορτα. Έτρωγαν όλοι
οι φίλοι και όλη η γειτονιά.
Η αυλή είχε ακόμα ένα κλήμα, μια λεμονιά, ένα αγιόκλημα, που την άνοιξη
μοσχοβολούσε, και πολλά μικρότερα
διακοσμητικά φυτά. Μερικά απ’ αυτά
ήταν τα γαλάζια ζουμπούλια, οι νάρκισ-
σοι (τσυραδάκρυα(2) τα λέγαμε), τα πάτια(3), η ματζουράνα, ο τηλέγραφος(4),
κάτι κίτρινες μαργαρίτες(5) ψηλές δυο
μέτρα, που ήταν σε ένα τενεκέ και είχαν υπόγειους κονδύλους (κολοκάκια),
το δροσάκι(6), μια ροζ οξαλίδα (τριφύλλι(7) τόλεγε η μάνα μου) κι ακόμα η
κουφέτα(8), ένα φυτό με καρπούς ολόασπρους που έμοιαζαν με τα κουφέτα
των γάμων. Όλα αυτά ήταν πολυετή
φυτά που υπήρχαν πάντοτε. Ήταν ακόμη μερικά μονοετή και μικρά βολβόφυτα, όπως τα κρινάκια(9), που τα φύτευε
η μάνα μου κάθε χρόνο συνήθως σε
τενεκεδάκια και γλαστράκια. Αλλά στη
μνήμη μου απ’ όλα αυτά δεν έχει μείνει
κανένα τόσο έντονα όσο η ροδιά. Δεν
ήταν ό,τι καλύτερο, επειδή τη σκίαζε
η ζαρταλουδιά. Έκανε λίγα λουλούδια
κι ακόμα λιγότερα ρόδια, που κάποια
δεν τα ωρίμαζε, αλλά για μένα ήταν η
αγαπημένη μου, ήταν η ροδιά μου. Γι’
αυτό δάκρυσα όταν μετά από χρόνια κι
είχα φύγει πια από το νησί τα πράγματα στην αυλή άλλαξαν ριζικά κι η ροδιά
εξαφανίστηκε μαζί μ’ όλα τ’ άλλα φυτά.
Κρίμα που δεν είχαμε τότε φωτογραφική μηχανή, νά ’χουμε μια φωτογραφία
απ’ αυτό το μικρό παράδεισο, όπως
εγώ τον ένιωθα τότε με την παιδική μου
φαντασία.
Μια άλλη ροδιά, πολύ πιο εντυπωσιακή αλλά και παραγωγική, που με
επηρέασε παράλληλα στα παιδικά μου
χρόνια, ήταν στο περιβόλι μας, στον
Ποδαρά. Αυτή ήταν ένα πολύ όμορφο
φυτό κι έκανε πολλά κι ωραία ρόδια.
Αλλά γιατί η ροδιά; Προσπαθώ να
εξηγήσω μέσα μου αυτό το γιατί. Δύ31
σκολο, αλλά καταλήγω πως είναι συνδυασμός πολλών πραγμάτων και γεγονότων, που μπλέκονται μεταξύ τους, τα
οποία με επηρέασαν και με επηρεάζουν
μέχρι σήμερα. Δεν είναι πάντα εύκολο
να ξεδιαλύνεις τα μυστήρια του νου
και της ψυχής σου. Ίσως το εκπληκτικό κόκκινο χρώμα των λουλουδιών, το
επίσης ωραίο χρώμα των ώριμων καρπών αλλά και όλα όσα έβλεπα και όσα
διάβασα αργότερα γι’ αυτό το φυτό να
έπαιξαν το ρόλο τους. Στο κατώι του
σπιτιού μας, μαζί με όλες τις άλλες σοδειές, υπήρχαν πάντα το φθινόπωρο
κρεμασμένα ρόδια. Το ρόδι, σύμβολο
αφθονίας και γονιμότητας, το χρησιμοποιούσε η μάνα μου στο «ποδαρ’κό»
την Πρωτοχρονιά («όσο είν’ του ρόδ’
γιμάτου, νά ’νι τσι του σπίκ’ γιμάτου»).
Πλούσια είναι η βιβλιογραφία γύρω
απ’ τη ροδιά, όχι μόνο στη βοτανική, τη
γεωπονία, τη φαρμακευτική κ.λπ., αλλά
και στη λαϊκή θεραπευτική, τη βαφική,
τη λαογραφία, τη λογοτεχνία (πεζογραφία, ποίηση) ακόμα και στο τραγούδι.
Όλα αυτά την έχουν κάνει ένα φυτό
μοναδικό και εμβληματικό. Δεν έχει
ίσως έννοια να γράψω εδώ γι’ αυτά,
εξάλλου ο χώρος είναι περιορισμένος.
Θα αναφέρω μόνο δυο λόγια για τα γενικά βοτανικά στοιχεία της, που ίσως
δεν είναι γνωστά στους μη ειδικούς.
Το επιστημονικό όνομα της ροδιάς
είναι Πουνική η ροιά (Punica granatum).
Ανήκει στην οικογένεια Πουνικίδες
(Punicaceae) και δεν έχει άλλους στενούς συγγενείς σήμερα, παρά μόνο ένα
είδος που φύεται άγριο στο νησί Σοκότρα. Τα άνθη της έχουν ωραίο κόκκινο
χρώμα αλλά μπορεί να είναι και λευκοκίτρινα. Κατάγεται από την περιοχή που
εκτείνεται από τη Βαλκανική χερσόνησο μέχρι τα Ιμαλάια και καλλιεργείται
από τα αρχαία χρόνια. Η καλλιέργειά
της είναι τόσο παλιά, όσο της ελιάς, της
αμπέλου και της συκιάς. Αναφέρεται
από τον Όμηρο στην Οδύσσεια με το
όνομα ροιά(10) και από άλλους αρχαίους συγγραφείς, όπως τον «πατέρα της
Βοτανικής» Θεόφραστο.
Τα τελευταία χρόνια η συστηματική
καλλιέργεια της ροδιάς στην Ελλάδα
γνωρίζει εντυπωσιακή αύξηση και είναι
αρκετοί οι καλλιεργητές που επενδύουν σ’ αυτή. Κι εγώ αιώνιος λάτρης της,
μη έχοντας άλλο τρόπο να τη βλέπω
συχνά, έχω φυτέψει σε μια γλάστρα,
στη βεράντα του σπιτιού μου, μια νανώδη ροδίτσα.
1. ζαρταλουδιά = Έτσι λέγεται στο Μεσότοπο της Λέσβου η βερικοκιά (Armeniaca vulgaris) και οι καρποί της,
τα βερίκοκα, λέγονται ζαρταλούδια. Η λέξη φαίνεται να
προέρχεται από την ινδική λέξη zardalu, η οποία χρησιμοποιείται και στην Τουρκία (ζερνταλί ή ζαρνταλί).
2. τσυραδάκρυ (τσυραδάκρ’) = Τοπική δημώδης ονομασία του φυτού Narcissus tazetta (Νάρκισσος ο ταζέττιος) που είναι παραφθορά του ονόματος «της κυράς
το δάκρυ».
3. πάτι = Τοπική ονομασία του χρυσάνθεμου.
4. τηλέγραφος = Τοπική ονομασία του φυτού Vinca
major (Βίγκα η μεγίστη).
5. κίτρινες μαργαρίτες = Αυτό δεν ήταν το τοπικό όνομα του φυτού αλλά αναφέρεται σε ένα γνώρισμά του.
Το φυτό ήταν ο Helianthus tuberosus (Ηλίανθος ο κονδυλώδης), που είναι γνωστό στην Ελλάδα με το κοινό
όνομα κολοκάσι. Μ’ αυτό όμως το κοινό όνομα είναι
γνωστό και ένα άλλο είδος φυτού.
6. δροσάκι = Τοπική ονομασία του φυτού Aptenia
cordifolia (Απτένια η καρδιόφυλλος) που είναι γνωστό
στην Ελλάδα με την κοινή ονομασία μπουζάκι.
7. τριφύλλι = Το φυτό αυτό δεν έχει καμιά σχέση με τα
πραγματικά είδη του τριφυλλιού αλλά ανήκει σε άλλη
οικογένεια και στο γένος Oxalis (Οξαλίς).
8. κουφέτα = Τοπική ονομασία του φυτού
Symphoricarpos albus (Συμφορίκαρπος ο λευκός).
9. κρινάκι = Τοπική ονομασία του φυτού που είναι ευρύτερα γνωστό ως φρέζα.
10. ροιά = Ο Όμηρος αναφέρει ότι την καλλιεργούσαν
στους κήπους του παλατιού του Αλκίνοου, του βασιλιά
των Φαιάκων: «Ένθα δε δένδρεα μακρά πεφύκει τηλεθόωντα, όγχναι και ροιαί και μηλέαι αγλαόκαρποι»
(Οδύσσεια Η, 114).
32
Οδυσσέως Δικαίωση
Γράφει ο Παναγιώτης Αλατερός
Είχα δημοσιεύσει στην Αιολίδα
πρόσφατα, με τίτλο «Μετοικεσία του
Οδησσέα», τις περιπέτειές και τις
φαιδρότητες, που είχα αντιμετωπίσει,
προκειμένου να πάρω πιστοποιητικό
μετοικεσίας από την Πρεσβεία της Ελλάδας στην Πρετόρια, για να επιστρέψω στην πατρίδα μου, ύστερα από
σαράντα τέσσερα χρόνια ζωής στη
μακρινή Νότιο Αφρική.
Μερικά αντίτυπα του τεύχους αυτού της Αιολίδας με το άρθρο μου,
έστειλα σε φίλους στη χώρα που με
φιλοξένησε για το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής μου. Φαίνεται ότι κι’ εκεί
το άρθρο διαβάστηκε με ενδιαφέρον
και έκανε εντύπωση, και κυκλοφόρησε
ευρέως από χέρι σε χέρι, ίσως επειδή
αφορούσε τους περισσότερους απ’
όσους το διάβασαν και σε μερικούς
μπορεί να ξαναθύμισε παλιές ξεχασμένες παρόμοιες περιπέτειες.
Υπήρξε όμως και μια εξέλιξη με πιο
ουσιώδη χαρακτήρα. Ένα από τα αντίτυπα εκείνα έφθασε στα χέρια του
πρώην γενικού γραμματέα της Πρεσβείας της Ελλάδος στην Πρετόρια,
τον οποίο γνωρίζω καλά γιατί μαζί του
συνεργάστηκα αρκετά χρόνια όταν
υπηρετούσα ως ορκωτός μεταφραστής και διερμηνέας στο Ανώτατο
Δικαστήριο της Νοτίου Αφρικής στην
Πρετόρια και έτσι γίναμε και παραμένουμε φίλοι.
Παράλληλα με το άρθρο, είχα κάνει
και έγγραφη καταγγελία στο Υπουρ-
γείο Εξωτερικών στην Αθήνα όπου διαμαρτυρήθηκα για τη συμπεριφορά της
‘κυρίας Παπαδοπούλου’. Το Υπουργείο δεν αγνόησε την καταγγελία μου
και κάλεσε την εν λόγω κυρία σε απολογία. Φαίνεται όμως ότι η κυρία δεν
μπόρεσε να πείσει τους αρμόδιους,
ούτε να ανατρέψει την καταγγελία μου
και το άρθρο της Αιολίδας, όσο κι’ αν
προσπάθησε να παρουσιάσει τα πράγματα ως ασήμαντα και ανάξια λόγου.
Αποτέλεσμα της όλης ιστορίας ήταν
ότι κυρία Παπαδοπούλου απομακρύνθηκε από την θέση της και τοποθετήθηκε σε άλλο τμήμα της Πρεσβείας,
όπου δεν έρχεται σε επαφή με το κοινό και δεν μπορεί πια να ταλαιπωρεί
τους ήδη ταλαιπωρημένους ξενιτεμένους συμπατριώτες.
Δεν είμαι βέβαιος, ούτε έχω καμιά
πληροφορία ότι η καταγγελία μου και
το άρθρο της Αιολίδας ήταν τα αίτια
αυτής της εξέλιξης. Μπορώ όμως να
είμαι βέβαιος ότι τέτοιου είδους μετατάξεις δεν γίνονται μέσα σε μια σοβαρή δημόσια υπηρεσία, όπως είναι μια
Πρεσβεία, έτσι για να περνά η ώρα,
αλλά είναι αποτέλεσμα μιας συνισταμένης πολλών πιέσεων και καταγγελιών
που κατευθύνονται στον ίδιο στόχο.
Η Αιολίδα θα πρέπει να αισθάνεται
περήφανη και δικαιωμένη που υπήρξε
μια συνιστώσα, και βοήθησε να διορθωθεί ένα στραβό, από τα πολλά που
ταλανίζουν τον Ελληνικό δημόσιο βίο.
33
Μάριο Βάργκα Λιόσα
Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 2010
Γράφει ο Νίκος Δ. Δέτσης*
την Προεδρία της Δημοκρατίας. Είναι
ένας πολυγραφότατος, γόνιμος και ταλαντούχος συγγραφέας, απολαυστικός
και συναρπαστικός στον αφηγηματικό του λόγο. Αν και κοσμοπολίτης
(ζει ανάμεσα στο Λονδίνο, Μαδρίτη
και Λίμα), τα περισσότερα βιβλία του
έχουνε σχέση με την Λατινική Αμερική. Στην Ελλάδα έχουν μεταφραστεί
περίπου 20 από αυτά, όπως «Η γιορτή
του τράγου» (για την παρουσίαση του
βιβλίου του αυτού ήλθε στην Αθήνα
το 2002), «Το πράσινο σπίτι», «Ο παράδεισος στην άλλη γωνία», «Η πόλη
και τα σκυλιά», (με το μυθιστόρημά
του αυτό έγινε γνωστός παγκοσμίως),
«Ο Λίτουμα στις Άνδεις», «Μητρυιάς
εγκώμιον», «Το τετράδιο του Δον Ριγοβέρτο» κ.α. Με ιδιαίτερο μάλιστα ενδιαφέρον αναμένεται προσεχώς, όπως
έχει ανακοινωθεί, η κυκλοφορία στην
Ευρώπη, και στην Ελλάδα, του τελευταίου του μυθιστορήματος «Το όνειρο
του Κέλτη», το οποίο είναι βασισμένο
σε υπαρκτά πρόσωπα και σύγχρονα
γεγονότα σχετιζόμενα με το Κογκό,
Περού και Ιρλανδία.
Εκτός από μυθιστορήματα, έχει γράψει το «Ψάρι μέσα στο νερό» με αυτοβιογραφικά στοιχεία, αναφερόμενα
στην ανάμειξή του στην πολιτική και
στην μεταμέλειά του γι’ αυτό, το Δοκί-
Στον 74/χρονο γνωστό και σπουδαίο Περουβιανό συγγραφέα Μάριο
Βάργκα Λιόσα απένειμε πρόσφατα η
σουηδική Ακαδημία το Νομπέλ Λογοτεχνίας 2010. Έτσι, για μια ακόμη
φορά, η Λατινική Αμερική, μετά από
τη Χιλιανή ποιήτρια Γκαμπριέλα Μιστράλ (1945), τον πεζογράφο Μιγκέλ
Αστούριας (1967) από τη Γουατεμάλα,
τον Χιλιανό ποιητή Πάμπλο Νερούδα
(1971), τον Κολομβιανό πεζογράφο
Γκάμπριελ Γκαρσία Μαρκές (1982) και
τον Μεξικανό πεζογράφο Οκτάβιο
Παζ (1990), τιμήθηκε για τη Λογοτεχνία της.
Ο Μ. Β. Λιόσα (Γιόσα, για τους ισπανόφωνους), δεν είναι γνωστός μόνο
για το λογοτεχνικό του έργο, αλλά και
για την ενεργό συμμετοχή του στη συχνά ταραγμένη, όπως και για τις περισσότερες λατινοαμερικανικές χώρες,
πολιτική ζωή της πατρίδος του Περού,
του οποίου είχε διεκδικήσει προ εικοσαετίας – χωρίς να το επιτύχει – και
34
μιο «Επιστολές σ’ ένα νέο συγγραφέα»
κ.α.
Το έργο του Μ. Β. Λιόσα διακρίνεται
«για τη χαρτογράφηση των δομών της
εξουσίας και τις αιχμηρές περιγραφές
του, για την αντίσταση, την επανάσταση και την ήττα του ατόμου», όπως χαρακτηριστικά επισημαίνεται στο κείμενο της «αιτιολόγησης» της απόφασης
της σουηδικής Ακαδημίας για την απονομή του Νομπέλ στον συγγραφέα.
Παρά το γεγονός ότι πολλά μυθιστορήματά του αναφέρονται σε σύγχρονα
κοινωνικά - πολιτικά θέματα και γεγονότα και σε υπαρκτά πρόσωπα(πρβ. τη
«Γιορτή του τράγου»), εντούτοις δεν
δεσμεύεται από την ιστορική αλήθεια,
την οποία αναπλάθει με ελευθεριότητα, γιατί πιστεύει ότι «όταν κάνεις λογοτεχνία, είσαι ελεύθερος ν’ αλλάξεις
όχι μόνο τον κόσμο αλλά και το παρελθόν, αφού η Λογοτεχνία διαθέτει
ένα είδος αλήθειας, που δεν είναι ιστορική ή κοινωνική, είναι όμως εξ ίσου
αυθεντική. Είναι η αλήθεια που έχει να
κάνει με τη σχέση μας με τον κόσμο,
με τη γνώση της ανθρώπινης φύσης, με
την κατανόηση όσων συμβαίνουν, με
την ευαισθησία μας ή με τα ένστικτά
μας… «Στην ιστορία καλείσαι να ανακαλύψεις την αλήθεια, ενώ στη Λογοτεχνία καλείσαι να τη δημιουργήσεις»,
σημειώνει.
Γενικότερα, τα βιβλία του (πολιτικές
τοιχογραφίες, εξομολογητικές μαρτυρίες, αυτοβιογραφικές αναφορές,
«νουβέλες», αλληγορίες κ.λπ.) είναι
πιο τολμηρά και πιο προοδευτικά από
τις πολιτικές θέσεις που, στην πράξη,
είχαν και διακυμάνσεις αναφορικά στο
προσανατολισμό τους. Συχνά σ’ αυτά
θίγει - άμεσα ή έμμεσα - τις φυλετικές, κοινωνικές, πολιτιστικές αντιθέσεις που επιχωριάζουν ιδιαίτερα στις
λατινοαμερικανικές χώρες. Πιστεύει
περισσότερο στις καθημερινές μικρές
εγκαταστάσεις και δεν διστάζει να
προβάλλει το λόγο του ως λόγο αντίρρησης και να παίρνει θέση στο πολιτικό
και κοινωνικό «γίγνεσθαι» της Χώρας
του και του άλλου κόσμου. Πιστεύει
ακόμη ακλόνητα στον κοινωνικό ρόλο
του συγγραφέα, από τον οποίο αξιώνει
κοινωνική και ηθική ευθύνη. Αξιοπρόσεκτες είναι και οι απόψεις του για τη
Λογοτεχνία, για το μέλλον της και το
ρόλο της στη ζωή μας: «Ο λόγος της
ύπαρξης της Λογοτεχνίας, γράφει,
είναι να προσφέρεις στη ζωή σου
όλες εκείνες τις εμπειρίες που δεν
μπορείς να έχεις στην πραγματική
σου ζωή, ενώ συγχρόνως το μυαλό
σου τις αναζητά. Το να γράφεις σήμερα είναι η αναζήτηση της ασφάλειας μέσα στην ανασφάλεια. Ένα
είδος μαγικού κλειδιού, ικανού να
δώσει μια λογική συνοχή σ’ αυτό που
διαφορετικά θα ήταν απόλυτα χαώδες.
Δεν μπορώ, βέβαια, να ξέρω αν η Λογοτεχνία θα έχει μέλλον, δηλαδή αν θα
εξακολουθήσει να είναι παρούσα στη
ζωή μας. Είμαι όμως πεπεισμένος ότι
οι άνθρωποι χρειάζονται αυτό το είδος της εναλλακτικής ζωής, με όλες τις
αντιρρήσεις και τις αποχρώσεις της,
την οποία προσφέρει η Λογοτεχνία
περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη
δημιουργική έκφραση. Κοινωνία από
35
συνυποψήφιός του, λησμονημένος
σήμερα, Γάλλος ποιητής Σίλι Πριντόμ.
Παράλληλες «αδικίες» δοκίμασε και η
Νεοελληνική Λογοτεχνία: Το 1926 δεν
πήρε το Νομπέλ ο Κ. Παλαμάς, όπως
αδιαφιλονίκητα αναμενόταν, αλλά η
Ιταλίδα (από τη Σαρδηνία) μυθιστοριογράφος Γκράτσια Νταλένδα. Το ίδιο
συνέβη και για τον Νίκο Καζαντζάκη
και τον Αγγ. Σικελιανό, που το διεκδίκησαν το 1950 από κοινού, καθώς και
για τον Γιάννη Ρίτσο αργότερα, στα
μεταπολιτευτικά χρόνια. Ευτυχώς που
η Λογοτεχνία μας δικαιώθηκε με τη
βράβευση με το Νομπέλ των δύο κορυφαίων ποιητών μας, του Γ. Σεφέρη
(1963) και του Οδ. Ελύτη (1979).
Όσο κι αν δημιούργησαν τον μύθο
του Νομπέλ οι βραβευμένοι μ’ αυτό
τιτάνες της Λογοτεχνίας Χεμινγκγουέη, Φώκνερ, Καμύ, Ζίντ κ.α., εντούτοις
πολλές φορές έχουν διατυπωθεί αμφιβολίες για την αξιοπιστία και την έλλειψη σκοπιμοτήτων στην απονομή του.
Πέραν όμως από αυτό, αναμφισβήτητα, το Νομπέλ και ανυψώνει την Λογοτεχνία, όπως χαρακτηριστικά επεσήμανε το 1969 ο μετέπειτα νομπελίστας
(1971) Πάμπλο Νερούδα: «Προσωπικά δεν με απασχολεί, αν απονέμεται
στο σωστό πρόσωπο ή όχι. Η σημασία
του Νομπέλ έγκειται στο ότι αποτίει
φόρο τιμής στη Λογοτεχνία και στο
λειτούργημα του συγγραφέα εν γένει».
την οποία απουσιάζει η Λογοτεχνία,
κινδυνεύει να χάσει την ελευθερία
της».
Ο καταξιωμένος και με το Νομπέλ
Λογοτεχνίας Μάριο Βάργκα Λιόσα, με
το πλούσιο και πολύχυμο έργο του, δικαιολογημένα έχει καταλάβει μια από
τις σπουδαιότερες θέσεις στη σημερινή παγκόσμια Λογοτεχνία. Από τις
πιο ψηλές κορφές των Άνδεων στέλνει
στην ανθρωπότητα αισιόδοξα μηνύματα για τη δυνατότητα της πραγμάτωσης μιας καλύτερης ζωής και για τη
συμβολή της Τέχνης στην προσπάθειά
μας αυτή.
Μια σύντομη αναφορά στα Νομπέλ
Λογοτεχνίας
Το Νομπέλ Λογοτεχνίας θεσπίστηκε για πρώτη φορά το 1901, πολύ
πριν από τα αντίστοιχα Ειρήνης, Φυσικής, Ιατρικής, Οικονομίας κ.λπ. Συνοδεύεται, όπως και όλα τα άλλα «Νομπέλ», και με το χρηματικό ποσόν των
1.500.000 δολαρίων. Για την απονομή
του ψηφίζουν 18 ισόβια μέλη της σουηδικής Ακαδημίας, τα οποία επιλέγουν
έναν ποιητή ή συγγραφέα από τον κατάλογο, που έχει καταρτίσει η Επιτροπή υποψηφιοτήτων, από 3 μέλη της
ίδιας της Ακαδημίας.
Το πρώτο Νομπέλ Λογοτεχνίας απονεμήθηκε το 1901. Στον κατάλογο των
τότε υποψηφίων για το Νομπέλ περιλαμβανόταν και ο γίγας της παγκόσμιας Λογοτεχνίας Λέων Τολστόι, στον
οποίον όμως δεν δόθηκε το Νομπέλ,
αφού θεωρήθηκε ανώτερός του (!) ο
* Ο Νίκος Δ. Δέτσης είναι φιλόλογος και
τ. Λυκειάρχης
36
Οδυσσέας Ελύτης
Γράφει ο Βασίλης Πλάτανος
«Τα θεμέλια μου στα βουνά και τα
βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμο
τους και πάνω τους η μνήμη καίει
άκαυτη βάτος.»
Σημαδιακός στίχος από τον κορυφαίο Έλληνα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη,
που στις 18 Οκτώβρη 1979 του απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Μετά το Γιώργο Σεφέρη (1963), είναι ο δεύτερος Έλληνας ποιητής που
τιμάται με το ανώτατο σ’ όλο τον κόσμο, λογοτεχνικό βραβείο. Το βραβείο, που η απονομή έγινε στις 10
Δεκέμβρη 1979, σε ειδική τελετή στη
Σουηδική Ακαδημία συνοδευόταν με
191.000 δολάρια.
Στ «Ανοιχτά Χαρτιά» ο ποιητής εξομολογείται: «Η αγάπη στην ποίηση μου
ήρθε από μακριά και, αν μπορεί να το
πει αυτό κανένας, έξω από τη λογοτεχνία. Το συνειδητοποίησα μια μέρα,
καθώς τριγύριζα στις αίθουσες του
Βρετανικού Μουσείου και βρέθηκα
μπροστά σ’ έναν πάπυρο πρασινωπό,
αν θυμάμαι καλά, με χαραγμένο επάνω του, αρκετά καθαρά, ένα απόσπασμα της Σαπφώς. Ύστερα από τους
σωρούς τα λατινικά χειρόγραφα που
κατάπινα τα χρόνια εκείνα, ένιωθα μια
πραγματική ανακούφισή μου φαινότανε ότι ο κόσμος ίσιωνε κι έμπαινε στη
σωστή του θέση. Αυτά τα λιγνόκορμα,
συμπαγή κεφάλαια, συγκροτούσανε
μια γραφική παράσταση διαυγή και
μυστηριακή μαζί, που μου ‘κανε νόημα φιλικό μεσ’ από τους αιώνες. Σα
να βρισκόμουν πάλι σ’ ένα γιαλό της
Μυτιλήνης και ν’ άκουγα την κόρη του
περιβολάρη μας να τραγουδά.»
Και ξανά στ’ «Ανοιχτά Χαρτιά»: «ο
ποιητής πρέπει να είναι γενναιόδωρος.
Το να μη θέλεις να χάσεις ούτε στιγμή από το υποτιθέμενο ταλέντο σου,
είναι σαν αν μη θέλεις να χάσεις ούτε
δραχμή από τους τόκους του μικρού
κεφαλαίου που σου δόθηκε. Αλλά η
Ποίηση δεν είναι Τράπεζα. Εάν γίνεται
γραπτό κείμενο, μεταδοτό στους άλλους, τόσο το καλύτερο. Εάν όχι, δεν
πειράζει. Εκείνο που πρέπει να γίνεται και να γίνεται αδιάκοπα, ατέρμονα,
χωρίς την παραμικρή διάλειψη, είναι
η αντιδουλικότητα, η αδιαλλαξία, η
ανεξαρτησία. Η ποίηση είναι το άλλο
πρόσωπο της Υπερηφάνειας».
Κάποτε ο Ελύτης μίλησε για «επαναστατική αρμονία στην ποίηση». Είναι
αυτή ακριβώς που καθορίζει ολόκληρο
το έργο του ποιητή. Μια αρμονία, που
οι πηγές της βρίσκονται σ’ ολόκληρη
την ελληνική παράδοση - τόσο γνωστή
στον Ελύτη από τον Κάλβο, το Σολωμό
και Σεφέρη - κι επανάσταση ενάντια σ’
ένα κόσμο που δεν του ταιριάζει.
Όπως ανάφερε η ανακοίνωση της
Σουηδικής Ακαδημίας, το βραβείο
απονεμήθηκε στον Ελύτη «για την ποίηση του, που με φόντο την ελληνική
παράδοση προβάλλει μ’ αισθησιακή
δύναμη και υψηλή πνευματική διορατικότητα τον αγώνα του σύγχρονου
ανθρώπου, για την ελευθερία και τη
δημιουργία».
Η Σουηδική Ακαδημία στην ανακοίνωση της «εξαίρει τον Έλληνα ποιητή
για την αντίληψη που έχει για την αξι37
οπρέπεια και το ακατανίκητο πνεύμα
του ανθρώπου» και συνοψίζει τη φιλοσοφία του Ελύτη ως εξής:
«Εκείνο που έχει σημασία είναι να
μη υποκύπτει κανείς. Αυτό που έχει
σημασία είναι να έχουμε συνεχώς συνείδηση του πως πρέπει να είναι η ζωή
και τι μπορεί ο άνθρωπος να δημιουργήσει για τον εαυτό του ενάντια σε όλα
εκείνα που απειλούν να τον καταστρέψουν και να τον βιάσουν».
«Το έργο του Ελύτη - συμπληρώνει
η ανακοίνωση της Σουηδικής Ακαδημίας - μολονότι δεν είναι πολιτικό με τη
στενή έννοια του όρου, αποτελεί μια
«γραφή ετοιμότητας», που στοχεύει
στην υπεράσπιση της ηθικής ακεραιότητας κι εμπνέεται από την αντίληψη
της μοναδικότητας του ανθρώπου,
που του δίνει δύναμη για ν’ αντιμετωπίσει τις δοκιμασίες της ύπαρξης».
Η Σουηδική Ακαδημία αναφέρει
ακόμα ότι:
«Το κυριότερο ποιητικό έργο του
Ελύτη, το «Άξιον εστί», αποτελεί ένα
από τ’ αριστουργήματα της Ποίησης
του εικοστού αιώνα και η ποίηση του
Ελύτη είναι ταυτόχρονα αυστηρά προσωπική και αντιπροσωπευτική των
παραδόσεων του ελληνικού λαού. Η
θάλασσα, ο ήλιος, τα νησιά, τα ζώα
και τα φυτά, τα απαλά βότσαλα και οι
ακρογιαλιές, ο αφρός των κυμάτων, οι
μαύροι θαλασσινοί αχινοί είναι στοιχεία που επαναλαμβάνονται συνεχώς
στο έργο του. Αισθησιασμός και φως
αναβλύζουν από την ποίηση του Ελύτη. Ο αισθητός κόσμος είναι έντονα
ζωντανός στο έργο του, πλούσιος σε
φρεσκάδα και καταπληκτικές εμπειρίες. Ακόμα και το ψευδώνυμο του ίδιου
του ποιητή «Ελύτης», αντανακλά μια
σύνθεση ιδεών της χώρας του «Ελλά-
δα» της Ελπίδας, της Ελευθερίας και
της Ελένης, το όνομα της γυναίκας που
συμβολίζει την ομορφιά και τη γοητεία».
Ο Οδυσσέας Ελύτης, μετά την αναγγελία της βράβευσης του, δήλωσε:
«Όπως καταλαβαίνετε είναι πολύ φυσικό η απόφαση της Σουηδικής Ακαδημίας να με έχει συγκινήσει. Ήξερα
ότι έχει τεθεί η υποψηφιότητα μου,
φέτος για πρώτη φορά, ωστόσο δεν
πίστευα ότι είχα πολλές πιθανότητες
να τιμηθώ με το Νόμπελ. Και τούτο
γιατί είχα ακούσει τις φήμες για το
Νόμπελ, ότι χρειάζονται προετοιμασίες πολλών χρόνων, διασυνδέσεις, γνωριμίες, δηλαδή πράγματα ακατάλληλα
για μένα και εντελώς ασυμβίβαστα με
τον χαρακτήρα μου. Να όμως ότι όλα
αυτά αποδεικνύονται μύθος. Και θα
ευχόμουν η περίπτωση αυτή να γίνει
ένα είδος δίδαγμα για τους νεώτερους,
ότι αρκεί να κάνουν σωστά τη δουλειά
τους και μια μέρα ο μόχθος τους θα
ανταμειφθεί».
Και ο Ελύτης πρόσθεσε:
«Πιστεύω ότι με την απόφαση της
αυτή η Σουηδική Ακαδημία θέλησε
να τιμήσει ενδεικτικά στο πρόσωπό
μου ολόκληρη την μετά Γιώργο Σεφέρη σύγχρονη ελληνική ποίηση, που
πραγματικά βρίσκεται σε πολύ υψηλό
επίπεδο. Θέλησε δηλαδή η Σουηδική Ακαδημία να επισύρει την προσοχή της παγκόσμια κοινής γνώμης στο
γεγονός ότι η ελληνική ποίηση, στο
σύνολο της, έχει την παλιότερη παράδοση, που συνεχίζεται χωρίς διακοπή από την εποχή του Ομήρου ως
τις μέρες μας – παράδοση στην οποία
περικλείεται ολόκληρος ο δυτικός πολιτισμός».
(Συνεχίζεται στο επόμενο τεύχος)
38
Επίκαιρα Θέματα
Επιμέλεια: Θ. Πλατσή
Νέα πτέρυγα στο Βοστάνειο Νοσοκομείο
Ανάσα στον κλάδο υγείας του ακριτικού νησιού μας, αλλά και των άλλων
κοντινών νησιών της Περιφέρειας
του βόρειου Αιγαίου θα αποτελέσει
η κατασκευή της Νέας Πτέρυγας παθήσεων θώρακα του Νοσοκομείου
Μυτιλήνης. Σημαντικό ρόλο σ’ αυτό
έπαιξε και η έλευση του συμπατριώτη
μας εγνωσμένης αξίας καρδιοχειρούργου Γιάννη Κακαδέλλη, η εμπειρία
του οποίου αναμένεται να αναδειχθεί
πολύτιμη στη λειτουργία της. Ο Γιάννης Κακαδέλλης γιος του γνωστού σε
όλους αείμνηστου Γιώργου Κακαδέλλη
είναι ένας επιστήμονας της διασποράς εγνωσμένης αξίας, δεδομένου ότι
έχει εργαστεί και έχει προσφέρει τις
υπηρεσίες του με μεγάλη επιτυχία σε
πολλά Νοσοκομεία της Αγγλίας, ενώ
πέραν της δεκαετούς συνεργασίας του
με το Νοσοκομείο Ιωαννίνων, μέχρι
πρόσφατα ήταν επιστημονικός συνεργάτης του Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου.
Ο πρώτος στόχος για τη Διοίκηση
του Νοσοκομείου, είναι όσο πιο σύντομα γίνεται, να αποκτήσει το Βο-
στάνειο τη δυνατότητα να εμφυτεύει
βηματοδότες σε ασθενείς με καρδιολογικά προβλήματα. Ήδη έχουν ξεκινήσει οι διαδικασίες για την λειτουργία ενός χώρου αυτόνομης νοσηλείας
καρδιοπαθών που έχουν την ανάγκη
αυξημένης φροντίδας.
Το έργο της ανέγερσης Νέας Πτέρυγας στο Βοστάνειο είναι προϋπολογισμού 28 εκατ. ευρώ, αφορά την επέκταση αλλά και την αναδιαρρύθμιση
του Νοσοκομείου.
Θα χρηματοδοτηθεί από τους πόρους του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος ΕΣΠΑ 2007-2013.
Ένα μεγάλο έργο που επί χρόνια
προετοιμαζόταν, η υλοποίησή του
έφτασε στο τέλος.
Μετά την έλευση πριν λίγο καιρό του
νευροχειρουργού στο Νοσοκομείο, η
ίδρυση της Νέας Πτέρυγας Νοσημάτων Θώρακος αποτελεί την δεύτερη
σημαντική εξέλιξη για τους ασθενείς
της Λέσβου, εξέλιξη από την οποία
σώζονται ζωές μια και οι ασθενείς δεν
χρειάζεται να μεταφέρονται εσπευσμένα σε Νοσοκομεία της Αττικής.
Νέα εξέλιξη για τη σωτηρία του Μουσείου Τεριάντ
Επιτέλους, τα προβλήματα για τα δυο
σημαντικά Μουσεία της Μυτιλήνης του
Μουσείου Τεριάντ και του Μουσείου
Θεόφιλου φαίνεται ότι τελειώνουν.
Και για τα δύο, μετά την ένταξή τους
στο Υπουργείο Πολιτισμού, έστω και
με καθυστερήσεις πολλών χρόνων,
δρομολογούνται παρεμβάσεις που
έχουν σκοπό να αναδείξουν τους καλλιτεχνικούς θησαυρούς τους και να τα
καταστήσουν πόλο έλξης επισκεπτών,
με στόχο την αύξηση του τουριστικού
ρεύματος στην περιοχή μας.
Οι παρεμβάσεις που ανακοινώθηκαν
αφορούν αρχικά μόνο το Μουσείο Τεριάντ, αλλά σύντομα θα ακολουθήσουν
39
ανάλογα μέτρα και για το Μουσείο
Θεόφιλου. Στόχος των παρεμβάσεων
είναι τα έργα τέχνης να συντηρηθούν
και να εγγραφούν σε καταλόγους, οι
δε μουσειακοί χώροι να επεκταθούν
και να αναδιαμορφωθούν, με σκοπό
την καλύτερη έκθεση και φύλαξη των
έργων με την τοποθέτηση ειδικού κλιματισμού. Ακόμη να δημιουργηθούν
ειδικοί χώροι για την φιλοξενία και άλλων εκδηλώσεων.
Η διεύθυνση Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς γνωμοδότησε στο Κεντρικό Συμβούλιο
Νεωτέρων Μνημείων υπέρ του χαρακτηρισμού ως μνημείου του κελύφους
της Βιβλιοθήκης-Μουσείου Τεριάντ,
διότι «έχει μοναδική επιστημονική
ιστορικοκοινωνική και καλλιτεχνική
αξία».
Ο χαρακτηρισμός αυτός, δίνει την
δυνατότητα μιας σειράς παρεμβάσεων, των εξής:
-Να υπάρξει επείγουσα μεταφο-
ρά των έργων και των εκδόσεων του
στο Αρχαιολογικό Μουσείο, το οποίο
διαθέτει κατάλληλες υποδομές για
συντήρηση, καταγραφή και καταλογογράφηση. Το μουσείο είναι ονομαστό
για την πολύτιμη συλλογή λιθογραφιών
των Σαγκά, Τζιακομέτι, Ματίς, Πικάσο,
Λεζέ, Ματίς κ.α.
- Να γίνει εκπόνηση κτιριακής και
μουσειολογικής μελέτης. Προβλέπεται η μετατροπή του σ’ ένα πολύ σύγχρονο μουσείο, με όλες τις απαραίτητες τεχνολογικές υποδομές.
Μέχρι σήμερα δεν έγινε κάποια σοβαρή προσπάθεια, ούτε στο Μουσείο
Τέριαντ, ούτε στο Μουσείο Θεόφιλου
για την διαφύλαξη των καλλιτεχνικών
θησαυρών τους.
Η έλλειψη κλιματισμού, ο ήλιος, η
άγνοια του τρόπου καθαρισμού των
έργων, η υγρασία και η πλημμελής φύλαξη έγιναν αιτία να υποστούν φθορές
αυτά τα τόσο σημαντικά έργα.
Τα κάλαντα ακούγονται παντού, οι ετοιμασίες εντείνονται και στην ατμόσφαιρα υπάρχει μια χαρούμενη προσμονή.
Το χριστουγεννιάτικο τραπέζι γεμίζει με πολλά και νόστιμα εδέσματα. Κάθε περιοχή
της Ελλάδας έχει και τις δικές της γευστικές ιδιαιτερότητες. Εαν έχετε αποφασίσει να
μείνετε σπίτι και να μαγειρέψετε για την οικογένεια και τους φίλους σας δίνουμε συνταγές από το νησί μας που μπορούν να εμπλουτίσουν το γιορτινό σας τραπέζι. Οπότε θα
γευτείτε ‘λίγο Μυτιλήνη ‘ ακόμα και εάν είστε από εκείνους που θα παραμείνουν στην
πρωτεύουσα!
Και μην ξεχνάτε... το καλύτερο φαγητό πρέπει να συνοδεύεται και από ένα ποτηράκι
καλό ελληνικό κρασί!
Σας ευχόμαστε καλή όρεξη και να έχετε μια Καλή Νέα Χρονιά!
Κρεμμυδοντολμάδες
(Σουγάνια)
τόση, ώστε να κλείνουν. Τοποθετούμε
τους ντολμάδες σε κατσαρόλα κυκλικά, προσθέτουμε Λεσβιακό ελαιόλαδο, τους σκεπάζουμε με βαρύ πιάτο,
ώστε να τους πιέζει κατά το βράσιμο
για να μην ανοίξουν τα φύλλα και τελικά συμπληρώνουμε με λίγο νερό.
Τους βράζουμε σε μέτρια θερμοκρασία για 30 - 40 λεπτά.
Σερβίρονται σε πιατέλα.
Υλικά:
1 κιλό μεγάλα κρεμμύδια,
½ κιλό ρύζι,
½ κιλό κιμά μοσχαρίσιο,
2 κουταλιές σούπας μαϊντανό
(ψιλοκομμένο), μια ώριμη
τομάτα (τριμμένη),
1 φλιτζάνι Λεσβιακό
ελαιόλαδο, μια κουταλιά γλυκού
κύμινο, αλάτι και πιπέρι.
Κυδωνάτο
Υλικά:
Εκτέλεση:
Καθαρίζουμε τα κρεμμύδια και τα
βράζουμε σε νερό, ώσπου να μαλακώσουν. Κατόπιν ανοίγουμε τα φύλλα των
κρεμμυδιών, με σκοπό να τα γεμίσουμε. Ετοιμάζουμε τη γέμιση ως εξής: σε
μια λεκάνη τοποθετούμε τον κιμά, την
τομάτα, το κύμινο, το ελαιόλαδο, το
ρύζι (πλυμένο) και το αλάτι-πιπέρι και
αναμιγνύουμε. Στην συνέχεια γεμίζουμε τα φύλλα κρεμμυδιών με ποσότητα
40
1 κιλό κρέας μοσχάρι
( πλυμένο και κομμένο σε μερίδες ),
3 κυδώνια (κομμένα σε κάθετες
φέτες, χωρίς την φλούδα και τους
σπόρους ),
4 πατάτες μέτριες σε μέγεθος
( κομμένες στα τέσσερα ),
2 κουταλιές της σούπας τοματοπελτέ,
1 μεγάλο κρεμμύδι ( τριμμένο ),
λάτι, πιπέρι μαύρο, και δάφνη
41
- Λειώνουμε το βούτυρο σε χαμηλή
φωτιά και βουτυρώνουμε το ταψί.
Το στρώνουμε με 5 φύλλα κρούστας,
βουτυρωμένα ένα-ένα πολύ καλά. Πασπαλίζουμε την επιφάνεια του τελευταίου φύλλου με μπόλικη αλεσμένη
αμυγδαλόψιχα.
- Επαναλαμβάνουμε την διαδικασία
ανά 2 βουτυρωμένα φύλλα, μέχρι να
τελειώσει η αμυγδαλόψιχα. Υπολογίζουμε να περισσέψουν 5 φύλλα, τα
οποία απλώνουμε στο τέλος.
- Κόβουμε με μυτερό μαχαίρι μέχρι
κάτω το γλυκό σε τετράγωνα κομμάτια
ή ρόμβους και γαρνίρουμε με ολόκληρα, ασπρισμένα αμύγδαλα.
- Για να στερεωθούν τα αμύγδαλα, κάνουμε μικρές χαρακιές με το μαχαίρι
πάνω στο φύλλο, στο κέντρο κάθε
κομματιού.
- Ραντίζουμε την επιφάνεια με ανθόνερο και ψήνουμε στο φούρνο, προθερμασμένο στους 180 βαθμούς, επί
30 λεπτά και στους 120 βαθμούς επί 3
ώρες περίπου, μέχρι να ροδίσει.
- Ετοιμάζουμε το σιρόπι: Βράζουμε
την ζάχαρη με το νερό και το χυμό
λεμονιού, μέχρι να δέσει ελαφρά. Το
αφήνουμε να κρυώσει.
- Περιχύνουμε το γλυκό με το κρύο
σιρόπι, αμέσως μόλις το βγάλουμε από
το φούρνο. Το αφήνουμε όλη την νύχτα, να απορροφήσει το σιρόπι του.
1 φλιτζάνι του τσαγιού Λεσβιακό ελαιόλαδο.
1 κουταλιά ζάχαρη
Εκτέλεση:
Σε μια κατσαρόλα σοτάρουμε το κρέας με το ελαιόλαδο μέχρι να ροδίσει,
ενώ σταδιακά προσθέτουμε το κρεμμύδι. Κατόπιν ρίχνουμε νερό (μέχρι να
σκεπάσει το κρέας ) και το αφήνουμε
να βράσει.
Όταν μισοβράσει προσθέτουμε τον
τοματοπελτέ και σταδιακά τα κυδώνια,
τις πατάτες, το αλάτι, το πιπέρι τη ζάχαρη και τη δάφνη.
Το αφήνουμε να βράσει σε σιγανή φωτιά μέχρι να πήξει η σάλτσα.
Μπακλαβάς (μπακλαβού)
Μυτιλήνης
Υλικά:
Για βαθύ ταψί 30 x 40 εκ
1 κιλό φύλλο κρούστας
6 κούπες αμύγδαλα, αλεσμένα
½ κιλό βούτυρο γάλακτος
ανθόνερο
Για το σιρόπι
8 κούπες ζάχαρη
4 κούπες νερό
½ λεμόνι, τον χυμό
2-3 κουταλιές ανθόνερο
Για το γαρνίρισμα
μερικά αμύγδαλα, ολόκληρα
Εκτέλεση:
- Ζεματάμε τα αμύγδαλα, τα ξεφλουδίζουμε και τα στεγνώνουμε επί 5 λεπτά
σε ζεστό φούρνο. Τα αλέθουμε, πολύ
ψιλά, στο μπλέντερ.
42
Μυτιλήνης Τοπογραφία
Ο «Ταρλάς»
Γράφει ο Παν. Παρασκευαΐδης
Η Μυτιλήνη ως Βυζαντινή και Γατελούζικη πόλη ήταν στριμωγμένη αφ’
ενός μέσα στο Κάστρο και αφ’ ετέρου
στα πέριξ του, χωρίς να έχει ελεύθερους και ανοιχτούς χώρους ενδιάμεσα
στον δομημένο ιστό. Οι Γατελούζοι είχαν μια πλατεία για τις δημόσιες εκτελέσεις των θανατοποινιτών, όπως έκαναν όλοι οι Βασιλείς, για να επιβάλουν
το νόμο και την τάξη, δηλ. την εξουσία
τους.
Οι Τούρκοι μετά, για λόγους μεγαλύτερου εντυπωσιασμού κρεμούσαν
τους κατάδικους πότε κάτω από το
Κάστρο, πότε στο Καστέλι και καμιά
φορά και στο Μπας Φανάρι.
Οι περιμετρικά της πόλης ή στα σύνορα Τουρκικής και Ελληνικής συνοικίας ελεύθεροι χώροι καλυπτόταν από
μπαξέδες ή δέντρα. Τέτοιοι ήταν ο μετέπειτα κήπος του Αγίου Ευδοκίμου,
το Μεγάλο περιβόλι, ο κήπος της Αγίας Ειρήνης και του «Εγγλέζου», όπου
μετά έγινε το 6ο Δημοτικό Σχολείο και
λοιπά.
Αυτοί ήταν καλλιεργημένοι τόποι για
παραγωγή ζαρζαβατικών και φρούτων
προς άμεση τροφοδοσία του αστικού
πληθυσμού της πόλης.
Μεγάλες λαοσυνάξεις δεν γινόταν.
Και γιατί να γίνουν; Ποιος τον ρωτούσε τον λαό κι αυτός πως και γιατί να
διαδηλώσει; Μόνον όταν άνωθεν η
Εξουσία το ήθελε προκαλούσε συλλαλητήρια, στα οποία η κοσμοσυρροή
ήταν ελεγχόμενη, γιατί γινόταν «εν σειρά» στην Αγορά και κυρίως στην Προκυμαία. Αυτό το βλέπουμε π.χ. στις
φωτογραφίες του 1908 για την ανακήρυξη του Τουρκικού Συντάγματος.
Αθλητισμός όλους αυτούς τους αιώνες δεν υπήρχε, Γυμναστική δεν
υπήρχε, ποδόσφαιρο ούτε. Τι να τα
κάνουν τα γήπεδα. Είναι σαν τα Σχολειά, που μέσα στην ανέχεια και αγώνα επιβίωσης της Τουρκοκρατίας, δεν
χρειαζόταν. Ούτε φανερά ούτε βέβαια
«κρυφά», παραμύθια εθνοτόνωσης με
φληναφήματα.
Στον «Ταρσανά» (μετά Δημοτικό
Κήπο) χτίστηκαν ελαιοτριβεία, μηχανουργεία και εργαστήρια. Πέρα απ’
αυτόν στην ακτή του Μακρύ Γιαλού και
πάνωθέ της στην μετέπειτα οδό Καβέτσου οι πλούσιοι Μυτιληνιοί έκαναν τα
εντυπωσιακά αρχοντικά τους.
Στο ενδιάμεσο αυτών των δύο οικοδομικών γραμμών (Μακρύ Γιαλού και
οδού Καβέτσου) έμενε μια μεγάλη και
επίπεδη έκταση, ένας «Ταρλάς», που
χρησιμοποιήθηκε για καπνοκαλλιέργεια.
Το 1896 όμως οι Ολυμπιακοί Αγώνες
και η ανέγερση στην Αθήνα του Καλλιμάρμαρου Σταδίου των 60.000 θέσεων
είχαν κεντρίσει και στη Μυτιλήνη το
ενδιαφέρον για τον Αθλητισμό. Στα
Σχολεία τις τελευταίες 10ετίες του
19ου αιώνα είχε αρχίσει να διδάσκεται το μάθημα της Γυμναστικής και σε
43
αρκετά είχαν εισαχθεί τα όργανα της
Σουηδικής Γυμναστικής (πολύζυγα,
δοκοί κ.λπ.).
Το σχολικό τραγούδι την παίνευε και
παρότρυνε:
«Ταρλά». Ανίδεος από αυτά ο Πετρόπουλος τους αποπήρε.
- Έ-ντριπόστι, κουτζάμ αθρώπ’ να
πλαλείτι στουν Ταρλά μι κουντά παντιλουνέλια!
Εκείνος στο μεταξύ λεηλατούσε
το Κάστρο από τις πέτρες και έχτιζε
μ’ αυτές το πολυώροφο κτήριο των
Αποθηκών του στην αρχή του Μακρύ Γιαλού (σήμερα Σούπερ Μάρκετ
Βερόπουλου). Την κατασροφή αυτή
καταγγέλλει χωρίς αποτέλεσμα η τότε
«Σάλπιγγα» (10-1-25).
Δυο χρόνια μετά τον «Παλλεσβιακό» έγινε δεύτερος Ποδοσφαιρικός
Σύλλογος ο «Άρης» που έκανε γήπεδό
του παραδίπλα στου «Παλλεσβιακού».
Δυο παράγκες ήταν τα αποδυτήρια
των Ομάδων.
Μια Τρίτη ο «Αχιλέας» πούγινε αργότερα, χρησιμοποίησε κι αυτός τον
«Ταρλά» για τα παιχνίδια του. Ως παράγκα αποδυτηρίων χρησιμοποίησε
το «Κουμερκάκι», όταν στις αρχές της
10ετίας του 1930 εκβαθύνθηκε το λιμάνι και αχρηστεύθηκε το κομψό αυτό
ξύλινο κτίριο, που μεταφέρθηκε στον
Ταρλά.
Το 1925 έγινε απόπειρα οργάνωσης
αθλητικών αγώνων με σφαιροβολία,
άλματα κ.λπ. Σ’ αυτούς ο Κλεάνθης
Παλαιολόγος πρώτευσε στο δρόμο
των 400 μ. με χρόνο 58``. Οι θεατές
όμως ήταν μόλις 60. Ο Κλεάνθης αγωνιζόταν ο Ταρλάς να γίνει Γυμναστήριο
και όχι Κήπος ή οτιδήποτε άλλο, όπως
υποστηρίζει με επιστολή του στην
«Καμπάνα» (23-10-23).
Ο Δήμος τον ήθελε κοινόχρηστο
χώρο, οι πρόσφυγες όμως του 1922
επεδίωκαν την οικοπεδοποίηση του.
Η Γυμναστική κρατύνει,
σώμα ανδρίζει και ψυχήν.
Τίς μακράν αυτής θα μείνει;
Παίδες, κάμετε αρχήν!
Το 1908 ιδρύθηκε ο Αθλητικός Σύλλογος «Διαγόρας», πούχε γήπεδο ένα
οικόπεδο απέναντι στο Παρθεναγωγείο (νομίζω πως υπάρχει ακόμα εκεί
ένα περιφραγμένο και αχρησιμοποίητο για 10ετίες υπόλειμμά του).
Το επόμενο έτος έγινε δεύτερος
Σύλλογος, ο «Άτλας» με γήπεδο στην
αρχή του Μακρύ Γιαλού, στον «Ταρλά» δηλ., όπου υπήρχε «τερραίν» Τένις για τους αρχοντάδες κυρίως (στη
θέση του σημερινού Πάρκου Καραπαναγιώτη). Εκεί φτιάχτηκε στίβος 400 μ.
Οι Σύλλογοι αυτοί όμως διαλύθηκαν
από τους Τούρκους σαν ταραχοποιοί.
Τα γήπεδά τους ρήμαξαν πάλι.
Το 1912 η άπλα του «Ταρλά» χρησιμοποιήθηκε απ’ τον απελευθερωτικό στρατό ως τόπος παρατάξεων και
εκδηλώσεων και ονομάστηκε «Πεδίον
του Άρεως».
Το 1924 ιδρύθηκε από τον Κλεάνθη
Παλαιολόγο, τον Κονάκα, τον Αναγνωστόπουλο και άλλους ο Ποδοσφαιρικός Σύλλογος «Παλλεσβιακός»,
που έκανε γήπεδό του ένα τμήμα του
«Ταρλά». Οι ιδρυτές του επισκέφτηκαν τον Δήμαρχο Πετρόπουλο, για να
του ζητήσουν ενίσχυση για την κατασκευή συστηματικού γηπέδου στον
44
Το Δημοτικό Συμβούλιο σε ταραχώδη
συνεδρίαση (Ιούλιο 1926) με την παρουσία των προσφύγων, αποφάσισε
παμψηφεί ο Ταρλάς και οι άλλες βακουφικές εκτάσεις (Μεζάρια, Αγ. Ειρήνης κ.λπ.) να μείνουν στο Δήμο, στον
οποίο από το 1923 τα είχε εκχωρήσει
η Οικονομική Εφορία. Έτσι δεν θα διχάζονταν ντόπιοι και πρόσφυγες ούτε
θα ανακοπτόταν η πρόοδος της Μυτιλήνης («Σάλπιξ» 15-7-26). Και το δίκιο
βρισκόταν σ’ αυτή την εκτίμηση.
Με τη σωστή αυτή απόφαση συμφωνούσαν 28 εργατικά Σωματεία της
πόλης (Επαγγελματικό, Αχθοφόρων,
Καραγωγέων, Κουρέων, Ξυλουργών,
Κρεοπωλών κ.λπ.).
Έτσι άρχισε μια νομική και διοικητική διελκυστίνδα μεταξύ Δήμου και
Προσφύγων. Το Υπουργείο Οικονομικών τάσσεται με τους δεύτερους και
προτείνει στο Δήμο να αγοράσει από
την Εθνική Τράπεζα τον Ταρλά και τις
άλλες εκτάσεις, που έπρεπε να δοθούν
στους Πρόσφυγες.
Οι εκατέρωθεν διεκδικήσεις διήρκεσαν μια διετία, μέχρι το 1928, οπότε
το Εφετείο Σύρου επιδίκασε τον Ταρλά και τα άλλα στο Δήμο. Την υπόθεση
για τον Δήμο υποστήριξαν οι δικηγόροι του Γ. Πετρουνάκος και Γ. Καρπέτας.
Το Δεκέμβριο 1928 ο Δήμος Μυτιλήνης με επίσημο πρακτικό εγκαθίσταται στον Ταρλά.
Το 1936 έγιναν σ’ αυτόν έργα ισοπέδωσης-επέκτασης για τις Γυμναστικές
Επιδείξεις. Το 1940 τα δυο ποδοσφαιρικά γήπεδα ενώθηκαν σε ένα με κατεύθυνση από Β.Α. προς Ν.Δ. Τα γκολπόστ ήταν όμως μέχρι τη δεκαετία του
1940 χωρίς δίχτυα και μερικές φορές
κανείς δεν ήταν βέβαιος, αν η μπάλα
ήταν γκολ ή άουτ.
Μετά τον πόλεμο κατεδαφίσθηκε ο
ναός του Αγίου Κων/νου που βρισκόταν εκεί και ξαναχτίστηκε μικρότερος
στη σημερινή του θέση.
Προπολεμικά έγινε και καλύτερος
στίβος 400 μ. με εργολάβους τον
Πλουμή και Βουλιουρή («Πρωϊνή» 134-40). Ο δήμος παρεχώρησε το Στάδιο
σε επιτροπή υπό τον Τ. Ζερμπίνη και
μέλη τον Σαμάρα, Κατσιώτη, Γ. Ψαρά,
Πραΐδη και Ε. Αλατζά.
Στη 10ετία του 1950 ο «Ταρλάς»
άλλαξε προσανατολισμό στο ποδοσφαιρικό γήπεδο, που έγινε κανονικών
διαστάσεων και μετά (10ετία 1970)
απέκτησε τσιμεντένιες κερκίδες και
κάτω απ’ αυτές αποδυτήρια. Ο χλοοτάπητας ολοκλήρωσε τα βασικά έργα
για ένα γήπεδο.
Η ονομασία «Ταρλάς» σχεδόν ξεχάστηκε και οι παλιές ποδοσφαιρικές
ομάδες διαλύθηκαν, για να δώσουν τη
θέση τους κυρίως στον «Αιολικό».
45
Χειμώνας
Γράφει ο Στρατής Μολίνος
«Του Καλουτσαίρ ρώτσι του Χ(ι)μώνα:Πότι θα σ’ απαντέχου;
Τα Ν(ι)κουλουβάρβαρα, είπι γη Χ(ι)
μώνας»
και τοποθέτησε η εποχή τούτη χρονολογικά και με θαυμαστή ανάλυση την
άφιξή της με το πιο κάτω πασίγνωστο
έμμετρο ποίημα.
παρουσία του, αναπόσπαστος απ’ το
χειμώνα, ταυτισμένος με τις συνήθειές
του και τις παραξενιές του.
Τούτο τον μήνα οι άνθρωποι, με κείνο το ακαθόριστο ένστικτο που τρεμοπαίζει καθώς οδηγεί στη σκοτεινιά
της χειμωνιάτικης περιόδου, προετοιμάζονται για να κάνουν τη ζωή τους
όσο γίνεται πιο ευχάριστη, πιο παραδεκτή, πιο συμβατή με τις δυσκολίες
που προοιωνίζεται ο μήνας τούτος.
Άλλοι στα χωριά σωρεύουν ξύλα για
τη ζεστασιά τους, άλλοι ετοιμάζονται
για τις αγάπες των ατέλειωτων ημερόνυκτων κι άλλοι προσβλέπουν στις
άγιες μέρες που όπου νάναι θα φανούν κι αυτές με την κατάνυξή τους, τα
αρώματα της γιορτινής κουζίνας, τους
ατίθασους καλλικάντζαρους, με την
κάθαρση τούτης της αγιοσύνης. Κείνες
τις μέρες, που ο φωτοδότης ήλιος όσο
φτωχός κι αδύνατος κι αν λάμπει, τις
μέρες τούτες δοξάζει τη γέννηση του
Χριστού που ως ήλιος κι αυτός πνευματικός, καταφώτισε κι ελάμπρυνε τον
κόσμο.
Έτσι, στο τέλος, ο μήνας Δεκέμβριος, γέρος σεβάσμιος καβάλα σ’ έναν
Αιγόκαιρω πίνει κρασί από μεγάλο ποτήρι, μισομεθυσμένος κι αποχαιρετά
τη χρονιά, παραδίδοντας την ευθύνη
Η κυρ βουριάς ιμήνυσι
τ’ αγιού Φιλίππ θα ν’ έρτ
τσ α δεν έρτ τ’ αγιού Φιλίππ
τ’ Άγια τουν Αγιώ δε λείπ.
Τσ’ α δεν έρτ τ’ Άγια τουν Αγιώ,
τα Ν(ι)κουλουβάρβαρα ‘νι δω.
μι χιόνια φουρτουμένους
τσι μι τα νιρά βριμένους.
Τους γουναράτους προυσκυνά
τους αμπαδάτους χιριτά
κι τους μουνουβρακάτους
τζαρτ μπαίν(ι), τζαρτ βγαίν(ι)
Γιατί, όταν λέμε χειμώνας εννοούμε
κρύο τσουχτερό που έρχεται απ’ το
βοριά, με χιόνια, με πολλές βροχές και
τρελό ξεροβόρι. Χωρίς παγωνιά, χωρίς
Δεκέμβρη, χειμώνας δεν νοείται.
Ο μήνας Δεκέμβριος λοιπόν, ο πρώτος μήνας του χειμώνα, με τα παραπάνω δίστιχα δηλώνει κι αυτός την
46
στο μικρό του αδελφό τον Ιανουάριο.
Τι πιο όμορφος κι αξιόπρεπος αποχαιρετισμός, ως που να ξανάρθει γι’ άλλη
μια φορά ο σπουδαίος ο ρόλος του
στην αιωνιότητα της προσφοράς του.
Σε τούτη τη μαγεία του μήνα, γιορτάζονται και πολλοί σημαντικοί άγιοι
οι οποίοι συλλήβδην καλούνται Ν(ι)
κουλουβάρβαρα. Η Αγία Βαρβάρα που
φυλάει τον κόσμο από την ευλογιά,
ο Σάββας ο Ηγιασμένος και ο Άγιος
Νικόλαος των ναυτικών, κι όπως η
εκκλησία τον εξυμνεί για σωτήρα των
ναυαγών και κυβερνήτη των καραβιών,
έτσι και όλοι οι θαλασσινοί τον έχουν
προστάτη τους σ’ όλες τις κακές ώρες.
«Την ώρα της τρούμπας, του ανεμοστρόβιλου δηλαδή και της απρόβλεπτης κακοκαιρίας, λέει η λεσβιακή
παράδοση, πως οι θαλασσινοί καρφώνουν ένα μαυρομάνικο μαχαίρι στην
κουβέρτα του καραβιού τους και παρακαλούν τον άγιο Νικόλα να τους
σώση, λέγοντας μερικά λόγια απ’ το
Ευαγγέλιο:
Εν αρχή ήν ο Λόγος και ο λόγος ήν
προς τον Θεόν και ο Θεός ήν ο λόγος. Άλλοι πάλι μαζί με την προσευχή,
πυροβολούν απάνω στην τρούμπα κι
αυτή σπα και πέφτει.
Σ’ αυτές τις τρείς γιορτές ο κόσμος
λέγει και τούτο:
«Αγιά Βαρβάρα βαρβαρών(ι)
Άγι Σάββας σαββανών(ι)
τσ’ άγι Ν(ι)κόλας παραχών(ι)» και το
εξηγούνε έτσι:
Της Αγίας Βαρβάρας κάνει δυνατό
χειμώνα και πέφτει χιόνι που το σκεπάζεται η γη τη μέρα του Αγίου Σάββα
και παραχώνεται τέλος την ημέρα του
Αγίου Νικολάου.
Υπάρχει και η άλλη εκδοχή, επίσης
εντυπωσιακή όσο και λυπητερή, ότι
η Αγία Βαρβάρα αποστέλλει θανατηφόρο ευλογιά, την άλλη μέρα ο Άγιος
Σάββας σαβανώνει τους νεκρούς της
αρρώστιας και ο άγιος Νικόλας τους
θάβει.
Η λαϊκή μας παράδοση δεν έχει τέλος. Δεν παύει να γοητεύει, να αποκαλύπτει πτυχές του καθημερινού παγανισμού, να μας κρατά κοντά, δεμένους
και αποφασιστικούς. Θέλουμε δεν
θέλουμε, είμαστε δέσμιοι του Δεκέμβρη, δέσμιοι του χειμώνα, δέσμιοι των
ηθών μιας περιόδου που μας οδηγεί
στην ολοκλήρωση της ενιαύσιας αναμονής μέχρι την αποδέσμευση για την
νέα φωτεινή χρονιά.
47
Για έναν στίχο
ασημιές, και χρυσαφένιες ούγιες
στους κόρφους μας
τι απομένει;
ήθελα νάξερα.
Γιώργος Κόμης
Τιμή στους μεγάλους Ποιητές μας
Πάλεψα ολονυχτίς
όπως ο Ιακώβ πάλεψε με τον Άγγελο
Κυρίου
για ένα στίχο που ήταν θαρρείς
κλειδί του μυστηρίου.
Κληρονομιά μας
τα παιδιά που βλάστησαν
έλατα, που ρίζωσαν και ψήλωσαν
αητοί, που βιγλίζουν
πάνω από τις φουρτούνες
της ζωής μας.
Τι θες μου λέει με οργή
και απορώντας
του ουρανού τις πύλες δεν μπορείς
ν’ ανοίξεις τραγουδώντας.
Άσμα Ασμάτων
(Μιλτιάδη Μαλακάση, 1869-1943)
Έλα και γείρε το τετράξανθο κεφάλι
μες στη λαχταρισμένη μου αγκαλιά.
Έχω τραγούδια να σου πω και πάλι,
τώρα που δε σε νανουρίζουν τα πουλιά.
Η νύχτα, ιδές, γυρνά μαυροντυμένη,
όλα σιωπηλά κοιμούνται γύρω.
Έλα, ακριβή μου, ονειροπλανεμένη,
να με μεθύσεις με τ’ απόκρυφό σου μύρο.
Έλα τραγούδι να σου πω και πάλι.
Έλα και γείρε το τετράξανθο κεφάλι
μες στη λαχταρισμένη μου αγκαλιά.
Τώρα που δε λαλούνε τα πουλιά,
έλα τραγούδια να σου πω και πάλι.
Πίστη και ελπίδα
Μάριος Κακαδέλλης
Μου φτάνει είπα, ένα παράθυρο
ανοιχτό
στο φώς και στον αγέρα
ένα παράθυρο ανοιχτό στο φώς
και μια φλογέρα.
Όταν η μοίρα σ’ έταξε τον Γολγοθά
ν’ ανέβεις
γέμισε το δισάκι σου με πίστη και
ελπίδα
και πάρε την ανηφοριά χωρίς σταυρό
στον ώμο
αφού επάνω στο βουνό σταυρός
σε περιμένει.
«Για τον ερχομό σου»
Ελενίτσα Γκίνη - Μιχαλοπούλου
Έφτασες ένα ανθισμένο μεσημέρι
κρινάνθι και δρόσος της αυγής
κυρίεψες τα μύχια μου
και γέμισες με φως
τα μάτια μου
Εσύ, του γυιού μου ο γυιός.
Κι όταν στο δρόμο κουραστείς και θες
να ξαποστάσεις
πάρε απ’ το δισάκι σου την πίστη την
ελπίδα
και τότε πιο ανάλαφρο το διάβα σου
θα γίνει
σ’ αυτόν τον κακοτράχηλο του Γολγοθά τον δρόμο.
Και συλλογιέμαι: από της ζήσης
τις χαρές
κι από της γρηγοροπατητης
της νιότης μας
τις δροσοσταλίδες
καθώς σταλάζουν πεθαίνοντας
τι απομένει αλήθεια;
Ήθελα νάξερα.
Κι όταν κοντεύεις στην κορφή σιμά να
πλησιάσεις
τότε με δάκρυα θα δεις σταυρός πως
δεν υπάρχει
γιατί ήταν θέλημα Θεού σταύρωση να
γλιτώσεις
και του Θεού η απόφαση στον κόσμο
να γυρίσεις.
Από τη σαγήνη των ήλιων
που ανάτειλαν και έδυσαν
48
49
στη συννεφιά
κι όλο με το κοντάρι γρανίτη
να χτυπάς
Θαρρείς πως είναι τέρμα
κι όμως πίσω γυρνάς.
Ξεκίνα την κατηφοριά τράβα στο
σπιτικό σου
και σφίξε μεσ’ την αγκαλιά τον καθ’
ένα δικό σου
κι αν πάλι σ’ εύρουν δύσκολα την
πίστη σου μην χάσεις
και πως η πίστη σ’ έσωσε ποτέ μην το
ξεχάσεις.
Των αισθήσεων οι μνήμες
Αντικείμενα
(Αφιερωμένο στον εαυτό μου)
Ολγα Παπαδημητριου
Μέσα απ’ τις διάτρητες φωτοσκιές
της δαντελένιας κουρτίνας
νοσταλγικές μνήμες διαγράφονται
πραγμάτων περασμένων
που στον καιρό τους αγαπήθηκαν,
μπορεί με πάθος.
Ανάκατα εκεί στην παλιά βιτρίνα,
μιλούν ψιθυριστά με τη φωνή της
σιωπής τους,
κρατάνε το αινιγματικό χαμόγελο
της χαμένης σιγουριάς
της οικειότητας,
εκεί που το άγγιγμα άφησε τα ίχνη
του.
Ενθυμήματα αλλοτινών καιρών,
μνήμες τρυφερές
αποκομμένες
στη σκόνη της αχρηστίας τους.
Περιπλανώμενος
Δημήτρης Σιμιτσής
Χωρίς καμιάν ανάσα χωρίς
σταματημό
Με χέρια κουρασμένα, στα χείλη
τον καημό
Σαν νάσαι Ιουδαίος, να τρέχεις,
να χτυπάς
πόρτες που σ’ αποδιώχνουν
κι όλο βαρυγκομάς.
Τα νιάτα ληστεμένα στα γηρατιά
ουραγός
πάνω σου να πλανιέται
αβασταχτος λιμός
Όλο ν’ αναρωτιέσαι τι φταίει & γιατί
Για τα σταθμά που κρίνει
η Κοινωνία ‘φτή.
Αγαπήθηκαν,
μπορεί με πάθος.
Μέσα στην τόση πίκρα
μια χαραμάδ’ αυγής
στο λίγο φως που πέφτει τρέχεις
για να λουστείς
Μα ξάφνου ο μανδύας σβύνει ξανά
το φως
τυλίγει το σκοτάδι και να πάλι τυφλός.
λίγο σταχτής στο σώμα και κανελής.
Το κιρικινέζι παρακολουθεί
τα χνάρια των γενειοφόρων
Τόσους χρόνους πολεμάνε
τη σιωπή
Εξισλαμισμένοι εξελληνισμένοι
χρόνια σκοτεινά ολούθε
Το νερό
στον καμμένο Πλάτανο
Δροσισμός ψυχών
ατέλευτη.
Ένας χαμπαρολόγος πετά
με τα μικρά του τ’ αλεγρα φτερά,
χαμπάρι θέλει να φέρει, θε
να μας πει
τι γίνεται σε Δύση σ’ Ανατολή
Τι γίνεται στα μέρη του Νοτιά
κι αυτά που φέγγει τ’ αστέρι του
Βοριά.
Να’ τανε θε μου σαν ουρανός
κι απ’ του πελάου την κούνια άσπρος
αφρός.
Κλείνω τα Μάτια
Ζιζή Γερονυμάκη
Νά ‘φερνε με το στόμα του το μαβί
φτεροπερπατώντας στο ζερβό,
στο δεξί αυτί
χαμπάρια από τα μέρη τ’ αλαργινά
βγαλμένα απ’ τ’ αμπάρια τα σκοτεινά,
Η Αγάπη κοιμήθηκε στην άκρη της
Θάλασσας
πάνω στα πολύχρωμα βότσαλα να την
ξυπνήσω;
Συλλογίζομαι τι πρέπει να κάνω
να μιλήσω άραγε είναι καλό είναι
απαραίτητο
είναι αληθινό ή μήπως πρέπει
στη σιωπή να βυθιστώ;
θαλασσινά γαλάζια και χαρούμενα
απ’ τα λευκά σκαριά μας
τα πελούμενα
απ’ τα ταξιδευτά παιδιά, γλυκά
μηνύματα
στα κύματα καβάλα χαιρετίσματα.
Συλλογίζομαι τη Γη
την βλέπω από ψηλά
τόση ομορφιά εκεί
τόση ασχήμια παραπέρα
χωρίς σταγόνα νερού τα ποτάμια
πώς να τα γεμίσω δεν ξέρω.
Κλαπάδος
Άρης Καλάργαλης
Στο Μιχάλη Λιαρούτσο
Αιγαιοπελαγιτισσα
Αιμιλία Καραγιάννη - Χαλκιά
Ο χαμπαρολόγος
Ένας χαμπαρολόγος χρυσός
του κόσμου γυρολόγος ξανθός
ένας χαμπαρολόγος μελής
Σαράκι μεσ’ τα στήθεια μαράζι
στην καρδιά
και κάθε μια ελπίδα να σβεί
50
Κλείνω τα μάτια σε μειδιάματα
σε καγχασμούς και χαμόγελα αναγκαστικά
και βλέπω τότε μέσα μου
κάτασπρους Γλάρους να φτερουγίζουν
παίρνοντάς με στα ταξείδια τους τα
μακρινά.
Ο χρόνος φύσηξε συντρίμια
Τ’ αγκωνάρια των σπιτιών
αιολικές κολόνες
Στα πίσω δωμάτια
πεύκα πλατάνια καστανιές
Μπροστά μυρσίνες δάφνες
αγριοτριανταφυλλιές
51
Πρόκειται για μια πάρα πολύ αξιόλογη εργασία και είναι ένας οδηγός
του νησιού μας εντελώς διαφορετικός
από άλλους που κυκλοφορούν αυτή τη
στιγμή.
Είναι έκδοση του Στρατή Αθανάση
και του γιου του Νίκου. Τιμάται 20
ευρώ.
Κ.Μ.-Π.
Στρατής Αθανάσης
Νίκος Αθανάσης
«Λέσβος Πατρίδα μου»
Μυτιλήνη 2010, σελ.: 204
Ένα πολύ αξιόπιστο βιβλίο για την
ιστορία και τη γνωριμία με τη Λέσβο.
Μια καλαίσθητη
έκδοση σε τετράγωνο σχήμα, πολύχρωμη με ωραίες φωτογραφίες και
εκτύπωση.
Τα κείμενα και οι φωτογραφίες είναι
χωρισμένα σε επί μέρους ενότητες
που καλύπτουν όλα εκείνα τα ιδιαίτερα
φυσικά, ιστορικά και πολιτισμικά γνωρίσματα της πορείας του νησιού μας
μέσα στον χρόνο.
Το βιβλίο είναι γραμμένο σε γλώσσα ευκολοδιάβαστη και κατανοητή
από έναν εκπαιδευτικό, τον Στρατή
Αθανάση, Επίτιμο Σχολικό Σύμβουλο
της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με μια
πολύ επιτυχημένη θητεία στα σχολεία
του νησιού μας.
Όπως αναφέρουν στον Πρόλογό
τους οι συγγραφείς: «το βιβλίο αυτό
απευθύνεται σε όλους, μικρούς και μεγάλους. Γράφτηκε για να γνωρίσουν με
έναν πιο συστηματικό τρόπο την ιστορία, τον πολιτισμό, την οικονομία, τη
γλώσσα, τη γεωγραφία, τα ήθη και τα
έθιμα του νησιού μας».
Άρης Κυριαζής
«Τα αστέρια του Μουράγιου»
Σχέδια κειμένου και εξωφύλλου:
Κατερίνα Μανωσέλου
Εκδόσεις Αιολίδα
Μυτιλήνη 2010, σελ. 269
Οι περιπέτειες, οι έρωτες και οι σκανταλιές της «συμμορίας του Μουράγιου»
Ο Άρης Κυριαζής
γεννήθηκε στην Καλλονή Λέσβου, όπου
μαθήτευσε μέχρι και
την Ε΄ τάξη γυμνασίου. Αποφοίτησε από
το Γ΄ Γυμνάσιο Αρρένων στα Εξάρχεια.
Είναι πτυχιούχος του Φυσικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών
και διδάσκει στο 26ο Γενικό Λύκειο
Αθήνας. Το 1996 κυκλοφόρησε από
τις εκδόσεις «Δωδώνη» το πρώτο του
βιβλίο «Αναζητώντας την Ερατώ» και
το 1999 από τις ίδιες εκδόσεις το μυθιστόρημα «Η Ερατώ εις Λέσβον και
52
εις τον Μυτιληναίων Αιγιαλόν». Και
για τα δύο βιβλία δέχτηκε θετικότατες
κριτικές, ενώ τμήμα τους μεταφέρθηκε
και στο θεατρικό σανίδι από το Στρατή
Πανούργιο. Τα τελευταία χρόνια είναι
τακτικός συνεργάτης στην εφημερίδα
«Εμπρός», όπου διατηρεί τη δική του
στήλη με τον τίτλο «Δεκαπενθήμερες
Επισημάνσεις».
Στο παρόν μυθιστόρημα ο συγγραφέας μεταφέρει τον αναγνώστη στην
Καλλονή των αρχών της δεκαετίας
του ’60. Στο Μουράγιο, τη μεγαλύτερη, κεντρικότερη και ωραιότερη γειτονιά του χωριού, μια ομάδα μαθητών
πρωταγωνιστεί σε διάφορες ιστορίες,
που έμειναν χαραγμένες για πάντα στη
μνήμη του. Αναλυτικότερα, τη σχολική
χρονιά 1961 - ‘62 ο Στρατής, συνηθισμένος να περνά τις τάξεις ως διετής,
παρακολούθησε τα μαθήματα της τετάρτης τάξης του εξατάξιου γυμνασίου για δεύτερη χρονιά. Με συμπληρωμένα τα 18, ζύγιζε 120 κιλά, έφθανε
στο 1,90, ήταν πανέξυπνος και κυρίως
διέθετε ασυναγώνιστο χιούμορ. Αρχηγός του «Αστέρα», της ομάδας του
Μουράγιου, οργάνωνε επιχειρήσεις
μέσα κι έξω από το σχολείο, που εκτελούσε η συμμορία του ύστερα από συνεδριάσεις του πενταμελούς σκληρού
πυρήνα.
Αξιωματούχοι του, κατά σειρά ιεραρχίας, ήταν: η Ερατώ, ο Αριστείδης,
ο Ιγνάτης και ο Έκτορας. Στις 20 επεισοδιακές ιστορίες καταγράφονται οι
δραστηριότητες της ομάδας, καθώς
και ο έρωτας του Αριστείδη με την
Ερατώ, μαζί με μερικά γεγονότα της
εποχής, όπως τα είδαν και τα έζησαν
«Τα Αστέρια του Μουράγιου». Επίσης,
εκφράζονται οι σκέψεις που οδηγούν
την εφηβεία να ανακαλύπτει διαφορετικούς τρόπους για να εκδηλώνει έντονα, παντού και πάντα, τα ίδια συναισθήματα και τον απαράμιλλο βρασμό
της.
Κώστας Ζαφειρίου
& Γιώργος Τυρίκος-Εργάς
«Μαγεμένες Ιστορίες απ’
τη Λέσβο και τη Λήμνο»
Εικονογράφοι:
Ντανιέλα Σταματιάδη
& Βασίλης Γρίβας
Εκδόσεις Αιολίδα
Σειρά: Αυλητής και Παππουλάνθρωπος
σελ. 72
Το
«Μαγεμένες
Ιστορίες απ’ τη Λέσβο και τη Λήμνο» της
σειράς «Αυλητής και
Παππουλάνθρωπος»,
ένα βιβλίο με ιστορίες
βασισμένες σε λαϊκά
παραμύθια της Λέσβου και της Λήμνου, κυκλοφόρησε
πρόσφατα από τις εκδόσεις «Αιολίδα».
Ποιος δεν θα ήθελε να μάθει για τον
ύπουλο γίγαντα Κούκωνα του Μούδρου; Ποιος είναι αυτός που δεν επιθυμεί να γνωρίζει τα παθήματα των
Αμπελοξωτικών και τα ανδραγαθήματα
των Γαϊδάρων; Τι έπαθε η γριά Φτελιά, το αιωνόβιο δέντρο και πια δεν
μιλάει; Τι σκάρωσαν μεταξύ τους ο
κυρ-Κούνελος κι ο Ποντικός; Τι φως
έχουν στην καρδιά τους, τα σκοτεινά
πλάσματα που κρύβονται μέσα στις
κουμπότρυπες των ρούχων που φο53
ρούν τα σκιάχτρα; Όλα αυτά κι άλλα
τόσα, είναι γραμμένα σε αυτό το καινούριο βιβλίο με την παραμυθένια εικονογράφηση από τον Βασίλη Γρίβα
και την Ντανιέλα Σταματιάδη, η οποία
βραβεύτηκε πρόσφατα από τον Κύκλο
του Παιδικού Βιβλίου.
Στις σελίδες του, περιλαμβάνονται
εννιά συνολικά ιστορίες, που οι συγγραφείς του, Γιώργος Τυρίκος - Εργάς και Κώστας Ζαφειρίου, έχουν είτε
ακούσει από τους τόπους καταγωγής
τους και από τους παππούδες τους,
είτε πλάσει από τη φαντασία τους,
χρησιμοποιώντας ερεθίσματα της λαϊκής παράδοσης.
Ο Γιώργος Τυρίκος - Εργάς ή αλλιώς
Παππουλάνθρωπος, γεννήθηκε το
1982 στην Κάλυμνο και ζει στην Καλλονή της Λέσβου. Είναι απόφοιτος του
τμήματος Κλασικών Σπουδών και Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Κύπρου,
του τμήματος Συγκριτικής Λογοτεχνίας του Paris III και από το 2008 είναι
υποψήφιος διδάκτορας Λαογραφίας
του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Από τις
εκδόσεις «Αιολίδα», κυκλοφορεί επίσης το βιβλίο του, «Οι Μίνες του Θαβώρ: 12 διηγήματα του φανταστικού».
Ο Κώστας Ζαφειρίου ή αλλιώς Αυλητής, είναι συγγραφέας και μουσικός
από τη Λήμνο. Ξεκίνησε να συλλέγει
και να λέει ιστορίες απ’ το 2001 στην
Πάτρα, όπου σπούδασε. Το 2004 κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο του «Παραμύθια για την Αιθάλεια και άλλες
ιστορίες» (Πάτρα 2004) και το 2009 το
μυθιστόρημα με τίτλο «Τα χρονικά της
Αντάκρης - Η Μάγισσα του Μπιλθόρ»
(εκδ. Μίνωας).
Η έκδοση «Μαγεμένες ιστορίες απ’
τη Λέσβο και τη Λήμνο συνοδεύεται
και από CD, το οποίο περιέχει αφήγηση επιλεγμένων παραμυθιών, καθώς
και μουσική από ούτι, κιθάρα, πιθκιαύλιν, γκάιντα και λύρα.
Ημερολόγιο 2011
Φώκαια 1914
Ο πρώτος ξεριζωμός
Σύλλογος Μικρασιατών Σκάλας Λουτρών
«Το Δελφίνι»
Ο Σύλλογος Μικρασιατών της Σκάλας Λουτρών «Το
Δελφίνι»
κυκλοφόρησε και φέτος
ένα εξαιρετικό επιτραπέζιο ημερολόγιο - λεύκωμα, με
εξαιρετικό κασέ, εκτύπωση και χαρτί,
με τίτλο: «Φώκαια 1914 - ο πρώτος ξεριζωμός».
Οι φωτογραφίες του ημερολογίου, εξαιρετικά επεξεργασμένες, είναι
παρμένες από το λεύκωμα «Φώκαια
1913 - 1920, Η μαρτυρία του Φελίξ
Σαρτιώ» μια έκδοση του Ριζαρείου
Ιδρύματος. Περιέχει σπάνια κείμενα
και φωτογραφίες μοναδικές από τον
διωγμό του 1914, τις οποίες είχε βγάλει ο Γάλλος αρχαιολόγος Φελίξ Σαρτιώ ο μοναδικός ξένος που ήταν στην
πόλη όσο καιρό κράτησαν οι βανδαλισμοί των Οθωμανών. Φωτογραφίες,
σπίτια καμένα, πτώματα ξαπλωμένα
στην παραλία, πλοία που μετέφεραν
πρόσφυγες. Φωτογραφίες και κείμενα
που εξιστορούν λεπτό προς λεπτό τι
πέρασαν οι Φωκιανοί κατά το «μαύρο
54
ημερονύκτιο» όπως το είχε χαρακτηρίσει κάποιος αυτόπτης μάρτυρας των
γεγονότων. Είναι ένα ημερολόγιο ντοκουμέντο που αξίζει να το προμηθευτή κανείς.
Θ. Πλατσής
ψυχή και τη νοοτροπία του νησιού μας.
Με σταμάτησαν ιδιαίτερα δυό ποιήματα του βιβλίου του με αντίστοιχους
τίτλους «Γυρεύω» (σελ.52) και «Ανεμώνες» (σελ.55).
Βαθύτατα συμβολιστής o Τάκης
Χατζηαντωνίου μας δίνει μια ποίηση
ονειροπόλησης, στίχους γεμάτους
αισθαντικότητα και μουσικότητα μοναδικές. Προσωπικά πιστεύω πως η
ποίηση του έχει κάποια χροιά από
εκείνη του Τέλλου Άγρα και του SULLY
PRUDHOMME (:LE VASE BRISE). Μια
μυστική και γλυκειά θλίψη, μια διάχυτη μελαγχολία - προσωπική ίσως, για
κάτι που χάθηκε; - ξεχύνεται από τους
στίχους του που βγαίνουν κατευθείαν
από την καρδιά του.
Επιθυμώ να τον συγχαρώ και να τον
ευχαριστήσω γιατί κατάφερε να ξεσηκώσει μέσα μας μια φλόγα έξαρσης,
ένα πέταγμα, μια αστραπή, ένα βαθύ
άρωμα από λογής λουλούδια.
Και να του ευχηθώ να δούμε γρήγορα τυπωμένα και τα βιβλία που μας
ανήγγειλε, με πρώτη την ποιητική του
συλλογή γιατί «και περνούν τα χρόνια»
όπως ο ίδιος ανέφερε στον τελευτίο
στίχο της τελευταίας στροφής του
ποιήματος «Σε γυρεύω».
Και κάτι ακόμα τελειώνοντας: σε ό,τι
αφορά τον τίτλο του βιβλίου ήθελα
απλά να σημειώσω πως μου φάνηκε
λίγο παράξενος. Γιατί αν αντιστρέψουμε του όρους θα έχουμε τον τίτλο:
«Ένα μέλλον χωρίς παρελθόν». Άραγε
θα το ήθελε κανείς αυτό;
«Ένα παρελθόν χωρίς μέλλον»
Τάκης Χατζηαναγνώστου
Mε αφορμή το τελευταίο βιβλίου του
Λέσβιου συγγραφέα
Τάκη Χατζηαναγνώστου με τίτλο «ΈΝα
παρελθόν χωρίς μέλλον» είναι που γράφω
τούτες τις αράδες.
Όχι βέβαια για
βα ασκήσω κριτική στο πεζογραφικό
έργο του αφού περγαμηνές και διπλώματα πανεπιστημιακά διαθέτω και τά
συνέπεια ούτε και αναλυτική φιλολογική κριτική μπορώ να κάνω μιας και μου
λείπει η μύηση στο τομέα αυτόν.Άπλά
και μόνο το επιχειρώ για να εκφράσω
τα συναισθήματά που πλημμύρισαν για
τον έξοχο λυρικό αφηγητή που βαθιά έχει κλείσει μέσα του γη γη μας,
τη Λέσβο μας. Οι ευαισθησίες του και
προπαντός ο λυρισμός του έθρεψαν
τη φαντασία του, δίνοντάς μας ένα τεράστιο πεζογραφικό έργο - νομίζω το
μεγαλύτερο της Λεσβιακής Γραμματείας αλλλά και της καθόλου - στο οποίο
δαπάνησε το λογοτεχνικό του οίστρο.
Τα «απομνημονεύματα» του, που μόλις διάβασα, αποτελούν θησαύρισμα
Λεσβιακής μνήμης αναβιώνοντας τη
Ελενίτσα Γκίνη - Μιχαλοπούλου
55
ρου, την ετοιμασία του ειδικού φαγητού «κισκέκ» και μετά το γλέντι και
τους χορούς των πανηγυριωτών άλλοτε και σήμερα.
Ο λαογράφος καθηγητής κ. Γ. Αικατερινίδης, μέλος του σωματείου «Η
Αναγέννησις» στο πολύ κατατοπιστικό εισαγωγικό του σημείωμα εξηγεί
ότι: «…ο γιορτασμός αυτός ξεκίνησε,
όπως λέγεται, πριν από 200 περίπου
χρόνια από την κωμόπολη της Αγίας
Παρασκευής, με τον καιρό όμως άρχισε να γίνεται και να εδραιώνεται ως
αυτοτελής τοπική εκδήλωση και στα
όμορφα χωριά Πηγή και Κώμη, με το
ίδιο εθιμικό τυπικό, αλλά σε διαφορετική ημερομηνία, συνήθως με διαφορά
δύο εβδομάδων. Πρόκειται για τελετουργική προσφορά θυσιαστικού χαρακτήρα ενός ταύρου στον Άγιο Χαράλαμπο, προστάτη των γεωργών, στο
πλαίσιο τριήμερου λαϊκού γιορτασμού
το καλοκαίρι.»
Στο πίσω μέρος του βιβλίου σε ειδική θήκη υπάρχουν ένα CD με παραδοσιακούς σκοπούς της Μυτιλήνης και
της Μικράς Ασίας και ένα DVD με το
ντοκιμαντέρ «Το τάμα στο Γέρο» που
γυρίστηκε από την ΕΡΤ το 1987, στο
πανηγύρι του Ταύρου, στα χωριά Πηγή
και Κώμη.
Θ. Πλατσής
«Τάμα στο Γέρο…»
Το πανηγύρι του Ταύρου στα χωριά
Πηγή και Κώμη
Φωτογραφικό Λεύκωμα
Έκδοση του Πολιτιστικού Σωματείου
«Η Αναγέννησις»
και του Δήμου Θερμής
Μυτιλήνη 2010
Μια πολύ ευχάριστη έκπληξη ήταν
για μας η έκδοση
αυτού του εξαιρετικού Λευκώματος.
Οι φωτογραφίες
του βιβλίου είναι
από το αρχείο του σωματείου «Η Αναγέννησις», και των Γ. Αικατερινίδη, Α.
Π. Στέλλα, Δ. Γιασσιά, Λ. Ελευθεριάδη,
Α. Κιαχαγιά. Μέσα από τις 142 σελίδες
του Λευκώματος και τις μοναδικές φωτογραφίες του, μπορεί να δει κανείς
και να θαυμάσει, τα ομορφοστολισμένα άλογα και τους καβαλάρηδές τους
που μετά τον Ταύρο είναι οι κύριοι
πρωταγωνιστές του πανηγυριού, να
επιδίδονται σε επιδείξεις εντυπωσιακών ιππευτικών ικανοτήτων, γι’ αυτό
στο πανηγύρι έχει δοθεί και η προσωνυμία «Ο χορός των αλόγων», τον
στολισμό και την περιφορά του Ταύ-
Πράσινη Κατανάλωση
Επιμέλεια Θ. Πλατσή
Ο
ι ήπιες μορφές ενέργειας (ή ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), ή νέες πηγές
ενέργειας, ή πράσινη ενέργεια) είναι μορφές εκμεταλλεύσιμης ενέργειας που προέρχονται από διάφορες φυσικές διαδικασίες, όπως ο άνεμος, η γεωθερμία, η κυκλοφορία του νερού και άλλες. Ο όρος «ήπιες» αναφέρεται σε δυο βασικά χαρακτηριστικά
τους. Καταρχάς, για την εκμετάλλευσή τους δεν απαιτείται κάποια ενεργητική παρέμβαση, όπως εξόρυξη, άντληση ή καύση όπως με τις μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενες
πηγές ενέργειας, αλλά απλώς η εκμετάλλευση της ήδη υπάρχουσας ροής ενέργειας
στη φύση. Δεύτερον, πρόκειται για «καθαρές» μορφές ενέργειας, πολύ «φιλικές» στο
περιβάλλον, που δεν αποδεσμεύουν, υδρογονάνθρακες, διοξείδιο του άνθρακα ή τοξικά
και ραδιενεργά απόβλητα όπως οι υπόλοιπες πηγές ενέργειας που χρησιμοποιούνται σε
μεγάλη κλίμακα. Έτσι οι ΑΠΕ θεωρούνται από πολλούς μία αφετηρία για την επίλυση
των οικολογικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Γη.
Ως «ανανεώσιμες πηγές» θεωρούνται γενικά οι εναλλακτικές των παραδοσιακών πηγών
ενέργειας (π.χ. του πετρελαίου ή του άνθρακα), όπως η ηλιακή και η αιολική. Ο χαρακτηρισμός «ανανεώσιμες» είναι κάπως καταχρηστικός, μιας και ορισμένες από αυτές τις
πηγές, όπως η γεωθερμική ενέργεια δεν ανανεώνονται σε κλίμακα χιλιετιών. Σε κάθε
περίπτωση οι ΑΠΕ έχουν μελετηθεί ως λύση στο πρόβλημα της αναμενόμενης εξάντλησης των (μη ανανεώσιμων) αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων. Τελευταία από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και από πολλά μεμονωμένα κράτη, υιοθετούνται νέες πολιτικές για
τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που προάγουν τέτοιες εσωτερικές πολιτικές
και για τα κράτη μέλη. Οι ΑΠΕ αποτελούν τη βάση του μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης της πράσινης οικονομίας και κεντρικό σημείο εστίασης της σχολής των οικολογικών
οικονομικών, η οποία έχει κάποια επιρροή στο οικολογικό κίνημα.
Είδη ήπιων μορφών ενέργειας
Αιολική ενέργεια: Χρησιμοποιήθηκε παλιότερα για την άντληση νερού
από πηγάδια καθώς και για μηχανικές
εφαρμογές (π.χ. την άλεση στους ανεμόμυλους). Έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται πλατιά για ηλεκτροπαραγωγή.
Ηλιακή ενέργεια: Χρησιμοποιείται
περισσότερο για θερμικές εφαρμογές
56
(ηλιακοί θερμοσίφωνες και φούρνοι)
ενώ η χρήση της για την παραγωγή
ηλεκτρισμού έχει αρχίσει να κερδίζει
έδαφος, με την βοήθεια της πολιτικής
προώθησης των Ανανεώσιμων Πηγών
Ενέργειας από το ελληνικό κράτος και
την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ενέργεια από υδατοπτώσεις: Είναι
57
τα γνωστά υδροηλεκτρικά έργα, που
στο πεδίο των ήπιων μορφών ενέργειας εξειδικεύονται περισσότερο στα
μικρά υδροηλεκτρικά. Είναι η πιο διαδεδομένη μορφή ανανεώσιμης ενέργειας.
Βιομάζα: Χρησιμοποιεί τους υδατάνθρακες των φυτών (κυρίως αποβλήτων
της βιομηχανίας ξύλου, τροφίμων και
ζωοτροφών και της βιομηχανίας ζάχαρης) με σκοπό την αποδέσμευση
της ενέργειας που δεσμεύτηκε απ’
το φυτό με τη φωτοσύνθεση. Ακόμα
μπορούν να χρησιμοποιηθούν αστικά
απόβλητα και απορρίμματα. Μπορεί
να δώσει βιοαιθανόλη και βιοαέριο,
που είναι καύσιμα πιο φιλικά προς το
περιβάλλον από τα παραδοσιακά. Είναι
μια πηγή ενέργειας με πολλές δυνατότητες και εφαρμογές που θα χρησιμοποιηθεί πλατιά στο μέλλον.
Γεωθερμική ενέργεια: Προέρχεται από τη θερμότητα που παράγεται
απ’ τη ραδιενεργό αποσύνθεση των
πετρωμάτων της γης. Είναι εκμεταλλεύσιμη εκεί όπου η θερμότητα αυτή
ανεβαίνει με φυσικό τρόπο στην επιφάνεια, π.χ. στους θερμοπίδακες ή
στις πηγές ζεστού νερού. Μπορεί να
χρησιμοποιηθεί είτε απευθείας για
θερμικές εφαρμογές είτε για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Η Ισλανδία καλύπτει το 80-90% των ενεργειακών της
αναγκών, όσον αφορά τη θέρμανση,
και το 20%, όσον αφορά τον ηλεκτρισμό, με γεωθερμική ενέργεια.
Ενέργεια από παλίρροιες: Εκμεταλλεύεται τη βαρύτητα του Ήλιου και
της Σελήνης, που προκαλεί ανύψωση
της στάθμης του νερού. Το νερό αποθηκεύεται καθώς ανεβαίνει και για να
ξανακατέβει αναγκάζεται να περάσει
μέσα από μια τουρμπίνα, παράγοντας
ηλεκτρισμό. Έχει εφαρμοστεί στην
Αγγλία, τη Γαλλία, τη Ρωσία και αλλού.
Ενέργεια από κύματα: Εκμεταλλεύεται την κινητική ενέργεια των κυμάτων
της θάλασσας.
Ενέργεια από τους ωκεανούς: Εκμεταλλεύεται τη διαφορά θερμοκρασίας
ανάμεσα στα στρώματα του ωκεανού,
κάνοντας χρήση θερμικών κύκλων.
Βρίσκεται στο στάδιο της έρευνας.
Πλεονεκτήματα
Είναι πολύ φιλικές προς το περιβάλλον, έχοντας ουσιαστικά μηδενικά κατάλοιπα και απόβλητα.
Δεν πρόκειται να εξαντληθούν ποτέ,
σε αντίθεση με τα ορυκτά καύσιμα.
Μπορούν να βοηθήσουν την ενεργειακή αυτάρκεια μικρών και αναπτυσσόμενων χωρών, καθώς και να αποτελέσουν την εναλλακτική πρόταση σε
σχέση με την οικονομία του πετρελαίου.
Είναι ευέλικτες εφαρμογές που μπορούν να παράγουν ενέργεια ανάλογη
με τις ανάγκες του επί τόπου πληθυσμού, καταργώντας την ανάγκη για
τεράστιες μονάδες παραγωγής ενέργειας (καταρχήν για την ύπαιθρο) αλλά
και για μεταφορά της ενέργειας σε μεγάλες αποστάσεις.
Ο εξοπλισμός είναι απλός στην κατασκευή και τη συντήρηση και έχει μεγάλο χρόνο ζωής.
Επιδοτούνται από τις περισσότερες
κυβερνήσεις.
Μειονεκτήματα
Έχουν αρκετά μικρό συντελεστή
58
απόδοσης, της τάξης του 30% ή και χαμηλότερο. Συνεπώς απαιτείται αρκετά
μεγάλο αρχικό κόστος εφαρμογής σε
μεγάλη επιφάνεια γης. Γι’ αυτό το λόγο
μέχρι τώρα χρησιμοποιούνται σαν συμπληρωματικές πηγές ενέργειας.
Για τον παραπάνω λόγο προς το παρόν δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν
για την κάλυψη των αναγκών μεγάλων
αστικών κέντρων.
Η παροχή και απόδοση της αιολικής,
υδροηλεκτρικής και ηλιακής ενέργειας
εξαρτάται από την εποχή του έτους
αλλά και από το γεωγραφικό πλάτος
και το κλίμα της περιοχής στην οποία
εγκαθίστανται.
Για τις αιολικές μηχανές υπάρχει η
άποψη ότι δεν είναι κομψές από αισθητική άποψη κι ότι προκαλούν θόρυβο και θανάτους πουλιών. Με την
εξέλιξη όμως της τεχνολογίας τους και
την προσεκτικότερη επιλογή χώρων
εγκατάστασης (π.χ. σε πλατφόρμες
στην ανοιχτή θάλασσα) αυτά τα προβλήματα έχουν σχεδόν λυθεί.
Για τα υδροηλεκτρικά έργα λέγεται
ότι προκαλούν έκλυση μεθανίου από
την αποσύνθεση των φυτών που βρίσκονται κάτω απ’ το νερό κι έτσι συντελούν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Σε ποιες περιοχές της Λέσβου
θα στηθούν τα αιολικά πάρκα
10 αιολικά πάρκα έχουν προγραμματιστεί και έχει δοθεί άδεια από
την Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας για
να στηθούν από την εταιρία «Ρόκας»
στην περιοχή της Δυτικής Λέσβου,
στις περιοχές των σημερινών Δήμων
Ερεσού-Αντίσης και Καλλονής. Θα
δημιουργηθούν συνολικά 30 αιολικά
πάρκα σε Λέσβο, Χίο και Λήμνο συνολικής ισχύος 706 μεγαβάτ, εκ των
οποίων τα 306 μεγαβάτ θα παράγονται
στη Λέσβο.
Τα 9 αιολικά πάρκα θα τοποθετηθούν σε ορεινές περιοχές του Δήμου
Ερεσού - Αντίσης και 1 σε περιοχή του
Δήμου Καλλονής.
Παράλληλα με την εγκατάσταση των
ανεμογεννητριών η εταιρία θα προχωρήσει στη διασύνδεση της Λέσβου και
της Λήμνου μέσω υποβρυχίου καλωδίου με την ηπειρωτική Ελλάδα, καθώς θα πουλά ρεύμα στη ΔΕΗ. Από
το έργο αυτό θα ωφεληθεί το νησί
μας ενεργειακά, καθώς μέσω της διασύνδεσης θα μπορεί να επιτευχθεί η
τροφοδοσία του σε ηλεκτρική ενέργεια. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος
σκοπεύει την σταδιακή κατάργηση των
εργοστασίων της ΔΕΗ στα νησιά.
59
OI ΦΙΛΟΙ ΠΟΥ ΕΦΥΓΑΝ
Η Σοφία Τατά γεννήθηκε στη Μυτιλήνη. Ολοκλήρωσε εκεί τις γυμνασιακές σπουδές της και στη συνέχεια
πήγε στην Αθήνα, όπου υπηρέτησε
στο Δημόσιο μέχρι το 1983.
Το 1983 - 84 παρακολουθεί μαθήματα σχεδίου και ζωγραφικής στα τμήματα του Δήμου Αθηναίων. Το 1985
με υποτροφία του Υπουργείου Πολιτισμού μαθαίνει την πανάρχαια τέχνη
των φυτοβαφών στην Κρήτη, κοντά
στη δασκάλα Σοφία Κανά. Τα επόμενα χρόνια οδοιπορεί στην Ελλάδα,
συλλέγοντας άνθη, καρπούς, φύλλα,
σπόρους και φλοιούς, που θα δώσουν
μαγευτικά χρώματα στα νήματά της.
Το χρώμα γίνεται η έκφραση της ψυχής της. Η δύναμη των φυτικών χρωμάτων την οδηγεί πάλι στο αργαλειό,
την «κρεβατή», στην λεσβιακή ντοπιολαλιά. Έτσι αρχίζει να υφαίνει τις ταπισσερί της.
Συστατικό της τέχνης της ταπισσερί
είναι ο αργός - σχεδόν τελετουργικός ρυθμός που διέπει όλα τα στάδια: από
τη συλλογή των απαραίτητων υλικών
για τις φυτοβαφές, μέχρι τη βαφή των
νημάτων, το πέρασμα του στημονιού
στον αργαλειό, την σύλληψη των θεμάτων, τον σχεδιασμό τους στο χαρτί και
την ίδια την ύφανση, όλα συνιστούν
μια ρήξη με τη λογική της βιασύνης και
μίαν αντίσταση στην καταδυναστευτική «κουλτούρα του γρήγορου».
Το 1990 παρακολουθεί μαθήματα
νέων τεχνικών ύφανσης με υποτροφία
του Δήμου Αθηναίων, στο ίδρυμα Αγγελικής Χατζημιχάλη.
Σοφία Τατά
Στις αρχές του Δεκέμβρη έφυγε από
κοντά μας ένας ωραίος άνθρωπος λαμπρό
μέλος της «Λεσβιακής Παροικίας» η συμπατριώτισσά μας Σοφία Τατά.
Η αγαπητή φίλη Σοφία ήταν ένας πνευματικός άνθρωπος που διακρινόταν από
καλοσύνη και αγάπη. Με κάθε ευκαιρία
αποδείκνυε αυτήν την αγάπη της στο τόπο
που τη γέννησε και στους ανθρώπους του.
Ήταν για πολλά χρόνια ενεργό μέλος
της Λεσβιακής Παροικίας μέχρι το θάνατό της. ενώ δεν παρέλειπε να βρίσκεται
κοντά σε κάθε δραστηριότητα και άλλων
Λεσβιακών Συλλόγων της Αθήνας.
Η εξόδιος ακολουθία τελέστηκε την Πέμπτη 9 Δεκεμβρίου στον Ιερό Ναό Αγίας
Ζώνης Πατησίων η σωρός της μεταφέρθηκε στη Μυτιλήνη για να ταφεί στα αγαπημένα χώματα του νησιού μας.
60
Από το 1991 παρουσιάζει τη δουλειά
της σε πολλές ατομικές και ομαδικές
εκθέσεις στη Μυτιλήνη, την Αθήνα, τον
Μόλυβο και την Πέτρα της Λέσβου,
την Ύδρα και τελευταία με πολύ μεγάλη επιτυχία στα Φηρά της Σαντορίνης
στο μέγαρο Γκύζη.
Το 2003 η Σοφία δίνει μια σειρά από
διαλέξεις πάνω στην υφαντική και τις
φυτοβαφές, στο Πανεπιστήμιο του
Πόρτλαντ, στο Μέην των ΗΠΑ, και
στο Πανεπιστήμιο του Όρονο στην
ίδια Πολιτεία. Παράλληλα, εκτίθενται
δείγματα της δουλειάς της στο Δήμο
της πόλης και το Πανεπιστήμιο.
Το να «τρυγάς» τα χρώματα που
δίνει η φύση (δέντρα, ρίζες, σπόροι
λουλούδια, λειχίνες,φλοιοί και ότι άλλο
μπορεί να δώσει το φυσικό χρώμα),
είναι τέχνη συναρπαστική και μαγική.
Θέλει αφοσίωση, ακρίβεια, πειραματισμούς, χρόνο, κόπο και έρευνα. Όμως
το κυρίαρχο στοιχείο - και μαζί δύναμη - που έκανε τη δουλειά της Σοφίας
μοναδική, είναι η αγάπη της προς την
υφαντική. Αγάπη ανεξίτηλη όπως και
τα φυτικά χρώματα. Τα υφαντά της
φέρουν πάνω τους αυτό το «άγγιγμα»
της αγάπης της.
Θερμά συλλυπητήρια στην κόρη της
Χριστίνα, στ’ αδέρφια της Νίκη, Ελευθερία, Λευτέρη και σε όλους τους οικείους
της.
Ας είναι ελαφρύ το χώμα που θα τη σκεπάσει. Τα χρώματα των λουλουδιών της ας
την συντροφεύουν στο μεγάλο της ταξίδι.
Τάκης Καλδής
Ο Τάκης Καλδής κατά την ημέρα της
τιμητικής του από τη «Λεσβιακή Παροικία»
το Μάιο του 2006
Έφυγε ένας ευπατρίδης, ένας Κύριος με όλη τη σημασία της λέξης.
Η καταγωγή του ήταν απ’ το Ακράσι
του νησιού μας. Η οικογένειά του ήταν
διακεκριμένη. Ο πατέρας του είχε
χρηματίσει και βουλευτής Λέσβου. Η
ιδεολογία του ήταν δημοκρατική. Ο
ίδιος βάδισε πάνω σ’ αυτά τα χνάρια.
Δεν επιδόθηκε στην πολιτική. Σπούδασε νομικά και άσκησε για ένα διάστημα το επάγγελμα του δικηγόρου. Χωρίς να το εγκαταλείψει ποτέ, θεώρησε
πολύ περισσότερο σκόπιμη και αποτελεσματική την ενασχόλησή του με
τη νομική επιστήμη σ’ ένα κλάδο της
πρακτικό και ειδικό: την κωδικοποίηση
των νόμων και του δικαίου που αφορούσαν στη φορολογία είτε φυσικών,
Κ.Μ. - Π.
61
ανεβάσει σε επίπεδο ανάλογο της αξιοσύνης του.
Οι συμμαθητές του στο Πρακτικό
Λύκειο Μυτιλήνης τον θυμούνται σαν
τον πρώτο στην τάξη τους, δηλώνοντας ότι ο δεύτερος απείχε απ’ αυτόν
όσο η Αθήνα απ’ την Πόλη. Όταν έδωσε εξετάσεις για να μπει στο Πολυτεχνείο, ήρθε πρώτος, με διαφορά απ’
τους επόμενους. Δεν κατάφερε να το
τελειώσει. Μια σύγκρουσή του με έναν
καθηγητή τον ανάγκασε να τα παρατήσει και να φύγει. Ως και ανθρακωρύχος
στο Βέλγιο δούλεψε. Έπειτα πέταξε
προς τον Καναδά, και τελικά μπήκε
στις Ηνωμένες Πολιτείες. Δούλεψε
πολλά χρόνια εκεί. Η ιδιοτυπία του και
το ασυμβίβαστο του χαρακτήρα του
δεν του επέτρεψαν να ριζώσει.
Επέστρεψε στην πατρίδα, και η πρώτη του κίνηση ήταν να επισκεφθεί το
κορίτσι των δεκαοκτώ του χρόνων, με
το οποίο είχε τον πρώτο του ερωτικό δεσμό. Της πρότεινε ευθέως να
παντρευτούν, αν βέβαια τον ήθελε κι
εκείνη. Η καταφατική της απάντηση
ήταν η σωτηρία του. Έδεσε κάβο στην
Ελλάδα μας, όπου δημιούργησε ήρεμες φιλικές σχέσεις, μέσα στα πλαίσια
της ντομπροσύνης του και του ίσιου
κοφτερού του μυαλού. Έπαιζε μπριτζ,
αυτό το δύσκολο παιχνίδι των χαρτιών
που απαιτεί μυαλό και οξύνεια, με τους
αριστείς του είδους, ανάμεσα στους
οποίους και ο Γεώργιος Ράλλης, ο τ.
πρωθυπουργός. Και συνήθως κέρδιζε.
Έφυγε από τη ζωή άσημος και μάλλον αδικημένος. Του άξιζε καλύτερη
τύχη. Ας τον αναπαύσει ο Θεός.
Τ.Χ.
είτε νομικών προσώπων. Η έκδοση
του περιοδικού του όπου αποτυπωνόταν αυτή η κωδικοποίηση κράτησε ως
τα τώρα - πάνω από 50 χρόνια
Ήταν ένα φωτεινό μυαλό, προικισμένο με ιδιαίτερη πνευματικότητα,
και ικανό να στοχεύει πολύ μακριά, για
το γενικότερο καλό των συνανθρώπων
του. Αγαπούσε το νησί μας, την πατρίδα του, παρόλο ότι οι επαγγελματικές
του ενασχολήσεις τον κρατούσαν σε
απόσταση. Το ανάφερε πάντα, σε όλες
τις συζητήσεις του, με ιδιαίτερη περηφάνια.
Τα τελευταία του χρόνια οι σκέψεις
του στρέφονταν με ιδιαίτερη στοργή
προς το χωριό του και τη Λέσβο μας,
κι επιδίωκε να σταθεί αρωγός όπου
υπήρχαν ανάγκες τους. Στο πλευρό
του ήταν πάντα η αγαπημένη του Λιλίκα, συμπαραστάτης και βοηθός.
Η «Λεσβιακή Παροικία» σκύβει με
σεβασμό και ευγνωμοσύνη μπροστά
στο σκήνωμά του. Ο Τάκης Καλδής
στάθηκε κοντά της σε μια δύσκολή
της ώρα.
Ας είναι λαφριά η αττική γη που τον
σκέπασε.
Τ.Χ.
Στέφανος Χιωτέλλης
Καλόκαρδος, έντιμος, δίκαιος, ίσιος
άνθρωπος. Μπορεί να λάθευε ή να ξεστράτιζε αρκετές φορές στον καθημερινό του βίο. Ήταν ο πρώτος που θα
επιτιμούσε τον εαυτό του και θα του
επέβαλε βαριές τιμωρίες. Αυτό ακριβώς το γεγονός του κόστισε πολλά
στη ζωή του, με αποτέλεσμα να μην
καταφέρει, ως το τέλος της, να την
62
Τι γλώσσα µου έδωσαν; Eλληνική;
Hellenic Quest λέγεται ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής εκμάθησης της Ελληνικής που
το CNN άρχισε να διανέμει παγκοσμίως και προορίζεται σε πρώτο στάδιο για τους αγγλόφωνους και ισπανόφωνους. Η μέθοδος διδασκαλίας συνίσταται στην προβολή πληροφοριών στην οθόνη του Η/Υ με ταυτόχρονη μετάδοση ήχου και κινούμενης εικόνας.
Το πρόγραμμα παράγεται από τη μεγάλη εταιρία Η/Υ Apple, o πρόεδρος της οποίας
Τζον Σκάλι είπε σχετικά: Αποφασίσαμε να προωθήσουμε το πρόγραμμα εκμάθησης
της Ελληνικής, επειδή η κοινωνία μας χρειάζεται ένα εργαλείο που θα της επιτρέψει ν’
αναπτύξει τη δημιουργικότητά της, να εισαγάγει καινούριες ιδέες και θα της προσφέρει
γνώσεις περισσότερες απ’ όσες ο άνθρωπος μπορούσε ως τώρα να ανακαλύψει. Με
άλλα λόγια, πρόκειται για μιαν εκδήλωση της τάσης για επιστροφή του παγκόσμιου πολιτισμού στο πνεύμα και τη γλώσσα των Ελλήνων.
Άλλη συναφής εκδήλωση: Οι Άγγλοι επιχειρηματίες προτρέπουν τα ανώτερα στελέχη
να μάθουν Αρχαία Ελληνικά επειδή αυτά περιέχουν μια ξεχωριστή σημασία για τους
τομείς οργανώσεως και διαχειρίσεως επιχειρήσεων. Σε αυτό το συμπέρασμα ήδη οδηγήθηκαν μετά από διαπιστώσεις Βρετανών ειδικών ότι η Ελληνική γλώσσα ενισχύει τη
λογική και τονώνει τις ηγετικές ικανότητες. Γι’ αυτό έχει μεγάλη αξία, όχι μόνο στην πληροφορική και στην υψηλή τεχνολογία, αλλά και στον τομέα οργανώσεως και διοικήσεως.
Αυτές οι ιδιότητες της Ελληνικής ώθησαν το Πανεπιστήμιο Ιρμάιν της Καλιφόρνια να
αναλάβει την αποθησαύριση του πλούτου της. Επικεφαλής του προγράμματος τοποθετήθηκαν η γλωσσολόγος - Ελληνίστρια - Μακ Ντόναλι και οι καθηγητές της ηλεκτρονικής Μπρούνερ και Πάκαρι. Στον Η/Υ Ίμυκο αποθησαυρίστηκαν 6 εκατομμύρια λεκτικοί
τύποι της γλώσσας μας όταν η Αγγλική έχει συνολικά 490.000 λέξεις και 300.000
τεχνικούς όρους, δηλαδή σαν γλώσσα είναι μόλις το 1/100 της δικής μας. Στον Ίμυκο
ταξινομήθηκαν 8.000 συγγράμματα 4.000 αρχαίων Ελλήνων και το έργο συνεχίζεται.
Μιλώντας γι’ αυτό ο καθηγητής Μπρούνερ είπε: Σε όποιον απορεί γιατί τόσα εκατομμύρια δολάρια για την αποθησαύριση των λέξεων της Ελληνικής απαντούμε: Μα πρόκειται για τη γλώσσα των προγόνων μας. Και η επαφή μας μ’ αυτούς θα βελτιώσει τον
πολιτισμό μας. Οι υπεύθυνοι του προγράμματος υπολογίζουν ότι οι ελληνικοί λεκτικοί
τύποι θα φθάσουν στα 90 εκατομμύρια, έναντι 9 εκατομμυρίων της λατινικής. Το ενδιαφέρον για την Ελληνική προέκυψε από τη διαπίστωση των επιστημόνων πληροφορικής
και υπολογιστών ότι οι Η/Υ προχωρημένης τεχνολογίας δέχονται ως νοηματική γλώσσα
μόνον την Ελληνική. Όλες τις άλλες γλώσσες τις χαρακτήρισαν σημειολογικές.
Νοηματική γλώσσα θεωρείται η γλώσσα στην οποία το σημαίνον, δηλαδή η λέξη, και το
σημαινόμενο, δηλαδή αυτό, που η λέξη εκφράζει (πράγμα, ιδέα, κατάσταση), έχουν μεταξύ τους πρωτογενή σχέση. Ενώ σημειολογική είναι η γλώσσα στην οποία αυθαιρέτως
ορίζεται ότι το αμ πράγμα (σημαινόμενο) εννοείται με το αμ (σημαίνον). Με άλλα λόγια,
η Ελληνική γλώσσα είναι η μόνη γλώσσα της οποίας οι λέξεις έχουν πρωτογένεια, ενώ
63
σε όλες τις άλλες, οι λέξεις είναι συμβατικές, σημαίνουν, δηλαδή, κάτι, απλώς επειδή
έτσι ‘συμφωνήθηκε’ μεταξύ εκείνων που την χρησιμοποιούν.
ΟΛΕΣ οι λέξεις στην Ελληνική ΣΗΜΑΙΝΟΥΝ, π.χ. η λέξη ενθουσιασμός = εν-Θεώ,
γεωμετρία = γη +μετρώ, προφητεία = προ + φάω, άνθρωπος = ο άναρθρων (ο αρθρώνων λόγο). Έχουμε δηλαδή αιτιώδη σχέση μεταξύ λέξεως-πράγματος, πράγμα ανύπαρκτο στις άλλες γλώσσες. Τα πιο τέλεια προγράμματα Ίμυκος, Γνώσεις και Νεύτων
αναπαριστούν τους λεκτικούς τύπους της Ελληνικής σε ολοκληρώματα και σε τέλεια
σχήματα παραστατικής, πράγμα που αδυνατούν να κάνουν για τις άλλες γλώσσες. Και
τούτο επειδή η Ελληνική έχει μαθηματική δομή που επιτρέπει την αρμονική γεωμετρική
τους απεικόνιση. < BR>.
Ιδιαιτέρως χρήσιμα είναι τα ελληνικά προσφύματα ΟΠΩΣ: τηλέ, λάνδη =...LAND,
ΓΕΩ..., νάνο, μίκρο, μέγα, σκοπό...ισμός, ΗΛΕΚΤΡΟ..., κυκλο..., ΦΩΝΟ..., ΜΑΚΡΟ..., ΜΙΚΡΟ..., ΔΙΣΚΟ..., ΓΡΑΦΟ..., ΓΡΑΜΜΑ..., ΣΥΝ..., ΣΥΜ..., κ.λπ. Παράδειγμα: Το γνωστό σε
όλους cd = compact disk = συμπακτωμένος δίσκος.
Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές θεωρούν την Ελληνική γλώσσα «μη οριακή», δηλαδή ότι
μόνο σ’ αυτή δεν υπάρχουν όρια και γι’ αυτό είναι αναγκαία στις νέες επιστήμες όπως η
Πληροφορική, η Ηλεκτρονική, η Κυβερνητική και άλλες. Αυτές οι επιστήμες μόνο στην
Ελληνική γλώσσα βρίσκουν τις νοητικές εκφράσεις που χρειάζονται, χωρίς τις οποίες η
επιστημονική σκέψη αδυνατεί να προχωρήσει.
Γι’ αυτούς τους λόγους οι Ισπανοί Ευρωβουλευτές ζήτησαν να καθιερωθεί η Ελληνική
ως η επίσημη της Ευρωπαϊκής Ένωσης διότι το να μιλά κανείς για Ενωμένη Ευρώπη
χωρίς την Ελληνική είναι σα να μιλά σε έναν τυφλό για χρώματα. Προωθήστε αυτό το
μήνυμα! Όχι για λόγους σοβινιστικούς, Μα για να μαθαίνουμε σιγά - σιγά την αλήθεια!
*Το πιο πάνω κείμενο μας το έστειλε ο φίλος μας Βασίλης Ζούρος από τη Γερμανία και πολύ τον ευχαριστούμε. Το κρίναμε αρκετά ενδιαφέρον και το δημοσιεύομε. Ίσως όμως να υπάρχουν και κάποιες άλλες
διαφορετικές απόψεις. Θα παρακαλούσαμε να μας τις στέλνατε για να τις δημοσιεύσουμε.
Ψήφισμα
Στο άγγελμα του θανάτου του εκλεκτού συμπατριώτη μας
Τάκη Καλδή
Το Διοικητικό Συμβούλιο της «Λεσβιακής Παροικίας»
συνήλθε εκτάκτως και αποφάσισε τα εξής:
-Να αποσταλεί στεφάνι και να παραστεί το Δ.Σ.
στην νεκρώσιμη ακολουθία.
-Να υποβάλλει τα θερμά του συλλυπητήρια
στην οικογένεια και τους οικείους του θανόντος.
-Να δώσει στη μνήμη του εκλιπόντος 200 ευρώ
σε κοινωφελές ίδρυμα της Λέσβου.
64
Εμμανουήλ Τζάνες: «Προσκύνηση των Μάγων»

Περιοχή Οικοανάπτυξης Καρπάθου Σαρίας

ΑΦ 74 -Ετος 20ο - συνδεσμος συριανων

ΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΜΙΣΟΥ ΤΟΥ 20ού ΑΙΩΝΑ

THΣ EΛAΣΣONAΣ

Χωρίς οικοδομικές άδειες η παλαιά πόλη της Κορώνης

Α/Α ΑΜ Ονοματεπώνυμο Πατρώνυμο Ημ/νία Πτυχίου

ATHANASIA

ΦΥΛΛΟ 63-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2014.pdf

Γρηγόριος Ξενόπουλος, απόπειρα παρουσίασης της ζωής και του

Αρχείο