ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Επίκουρος Καθηγητής Παλαιοντολογίας
Τμήματος Γεωλογίας Α.Π.Θ.
Βιογραφικό Σημείωμα
Υπόμνημα Σπουδών, Επιστημονικής και Εκπαιδευτικής Δράσης
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2014
Σύντομα Βιογραφικά Στοιχεία
Ονοματεπώνυμο: ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ημερομηνία γέννησης: 22.2.1968, Aachen Γερμανίας
Πτυχίο: Γεωλογίας Α.Π.Θ., «Λίαν Καλώς» (7,76), 22.2.1990
Μετεκπαίδευση: Πανεπιστήμιο Φλωρεντίας (Ιταλία 1991)
Πανεπιστήμιο Paris VI (Γαλλία 1993)
Πανεπιστήμιο Poitiers (Γαλλία 1995)
Μεταπτυχιακές Σπουδές: Δρ. Γεωλογίας (Παλαιοντολογία) Α.Π.Θ. (Aριστα) 21-11-96
Μεταδιδακτορική Έρευνα: 1-12-97 / 31-12-98 (Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών)
7-09-02 / 5-10-02 (Natural History Museum, London)
10-10-04 / 10-11-04 (American Museum of Natural History, NY)
25-09-06 / 14-10-06 (Museum national d’Histoire naturelle, Paris)
Ξένες Γλώσσες: Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ιταλικά
Υποτροφίες:
Υποτροφία ERASMUS (1991)
Υποτροφία Ακαδημίας Αθηνών (1991-1993)
Υποτροφία Ι. Κ. Υ. -Μεταπτυχιακών Σπουδών (1993-1996)
Υποτροφία Ι.Κ.Υ.- Μεταδιδακτορικής Έρευνας (1998/99)
Υποτροφία SYS-RESOURCE Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Λονδίνου (2002)
Υποτροφία Collection Grant Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Νέας Υόρκης (2004)
Υποτροφία Synthesis, Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Παρισιού (2006)
Υποτροφία του Wenner-Gren Foundation (USA, 2008) σε συνεργασία με τους, Dr. R. Scott,
Dr. T. Kaya, Dr. S. Mayda, Dr. Gildas Merceron.
Επαγγελματική εμπειρία
Επίκουρος Kαθηγητής Παλαιοντολογίας, Τμ. Γεωλογίας Α.Π.Θ. (2010- σήμερα)
ΠΕ Γεωτεχνικός, Υπάλληλος Ιδ. Δικ. Αορίστου χρόνου Α.Π.Θ., Τμήμα Γεωλογίας (20022010)
Επίκουρος Καθηγητής, Τμ. Γεωγραφίας Παν/μίου Αιγαίου με σύμβαση αρθρ.5 ΠΔ 407/80
(2000-2002)
Διεύθυνση: Παν.Φανερωμένης 28, 54632 Θεσσαλονίκη, Τηλ.: 2310-612256, 998540
E-mail: dkostop@geo.auth.gr
i
Short CV
Name: Dimitris S. KOSTOPOULOS
Date and Place of birth: 22 February 1968, Aachen-Germany
Nationality: Greek
Family status: Married and father of two kids
QUALIFICATION
2000, Degree of Post-Doctorate Research on Applied Paleontology (supported by the National Scholarship
Foundation): Museum National d’Histoire Naturelle, Paris & Aristotle University of
Thessaloniki -School of Geology; Post-doc title: Magnetostratigraphy and revised
chronology of the late Miocene mammal localities of Samos, Greece, International Journal
of Earth Sciences, 2003, 92 (5): 779-794.
1996, Doctor of Philosophy, Vertebrate Paleontology, Aristotle University of Thessaloniki; Title of thesis:
The Plio-Pleistocene Artiodactyls (Mammalia) of Macedonia, Greece; Systematics,
Biochronology, Biostratigraphy, Palaeoecology. PhD Thesis, Aristotle University of
Thessaloniki 1996, Sc. Annex Dept. Geology No 37, 671pp.
1990, Bachelor of Sciences, Geology, Aristotle University of Thessaloniki
GRANTS & FELLOWSHIPS
1991, ERASMUS
1991-1993, Academy of Athens
1993-1996, National Scholarship Foundation
1998/99 National Scholarship Foundation –Post-doc research
2002, SYS-RESOURCE, National History Museum, London
2004, Collection Grant, American Museum of Natural History, NY
2006, Synthesis, Museum National d’Histoire Naturelle, Paris
2008, Wenner-Gren Foundation Grant, USA (in collaboration with R. Scott, T. Kaya, and G. Merceron)
RESEARCH INTERESTS
Neogene –Quaternary mammal taxonomy, systematics, phylogeny, paleoecology, and biochronology with
special emphasis on Artiodactyla (Bovidae, Cervidae, Giraffidae, Suidae). Field experience includes
paleontological excavations in Greece (Chios Island, Samos Island, Axios Valley, Thessaly, Mygdonia
Basin- C. Macedonia, Chalkidiki Peninsula, Kozani District), Turkey (Akkasdagi-C. Anatolial SerefkoyMugla District) and Spain (Fonelas-Malaga District). Museum experience includes study of fossil and
living mammal collections in the Natural History Museum of London (UK), the American Museum of
Natural History, New York (USA), le Muséum national d’Histoire naturélle de Paris (France), Laboratoire
de Géobiologie, Biochronologie, et Paléontologie Humaine, Poitiers (France), Palaeontological Institut,
Muenster (Germany), Université de Lausanne (Swiss), Naturhistorisches Museum, Wien (Austria), MTA
Museum of Natural History, Ankara (Turkey), Natural History Museum of the Egee University, Izmir
(Turkey), Palaeontological Collection of Assenovgrad (Bulgaria), Natural History Museum of Kiev
(Ukraine), Natural History Museum of Odessa (Ukraine), Natural History Museum of Kishinau (Moldova),
and Institut de Paleontologia, Sabadell (Spain).
PROFESSIONAL EMPLOYMENT
2010 – today, Assistant Professor of Paleontology, School of Geology, Aristotle University of Thessaloniki
Greece
2002- 2010, Curator, Museum of Geology & Paleontology, School of Geology, Aristotle University of
Thessaloniki Greece
2000-2002, Assistant Professor (PD 407), The Aegean University-Greece, Department of Geography
1
Γενικά Στοιχεία-Τίτλοι Σπουδών
Γεννήθηκα στις 22 Φεβρουαρίου 1968 στο Aachen της Γερμανίας. Στο τέλος
της ίδιας χρονιάς μετοίκησα στην Πτολεμαΐδα του Ν. Κοζάνης, όπου και
εγκαταστάθηκα μόνιμα. Τον Ιούνιο του 1985 αποφοίτησα από το 1ο Λύκειο
Πτολεμαΐδας με απολυτήριο «Λίαν Καλώς» (18,0), ενώ το ίδιο έτος εισήχθηκα με το
σύστημα των Πανελλαδικών Εξετάσεων στο Τμήμα Γεωλογίας του Α.Π.Θ.
Αποφοίτησα στις 22 Φεβρουαρίου 1990 με βαθμό πτυχίου «Λίαν Καλώς» (7,76).
Γνωρίζω πολύ καλά την αγγλική, γαλλική, γερμανική (Zertificat Deutsche als
Fremdsprache) και ιταλική (Diploma post-elementare) γλώσσα. Κατά τη διάρκεια των
σπουδών μου στο Τμήμα Γεωλογίας πραγματοποίησα Διπλωματική Εργασία με θέμα:
«Μελέτη Πλειστοκαινικών προβοσκιδωτών της λεκάνης Φλώρινας -Πτολεμαϊδας Κοζάνης (Θέση Σωτήρας)».
Στις 18 Απριλίου 1991 κι έπειτα από αίτησή μου, η Γενική Συνέλευση του
Τμήματος Γεωλογίας του Α.Π.Θ. μου ανέθεσε την εκπόνηση Διδακτορικής Διατριβής
με θέμα: «Τα Αρτιοδάκτυλα του Πλειο-Πλειστοκαίνου της Μακεδονίας - Συστηματική,
Παλαιοοικολογία, Βιοχρονολογία, Βιοστρωματογραφία» και επιβλέποντα τον
Καθηγητή Γ.Δ. Κουφό. Η εκπόνηση της Διατριβής πραγματοποιήθηκε με Υποτροφία
της Ακαδημίας Αθηνών (1991-1993) και του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών
(1993-1996). Το Μάϊο του 1996 υποστήριξα τη Διδακτορική Διατριβή μου ενώπιον
της Επταμελούς Εξεταστικής Επιτροπής και στις 21 Νοεμβρίου του ίδιου έτους
αναγορεύθηκα Διδάκτορας του Τμήματος Γεωλογίας Α.Π.Θ., με βαθμό «Άριστα».
Από το 1990 αποτελώ μέλος της ερευνητικής ομάδας ΠαλαιοντολογίαςΣτρωματογραφίας του Τομέα Γεωλογίας του Τμήματος Γεωλογίας του Α.Π.Θ.,
συμμετέχοντας στις παλαιοντολογικές και στρωματογραφικές έρευνες που
πραγματοποιούνται στον ευρύτερο Ελλαδικό χώρο.
Από το 1991 ως το 1996 συμμετείχα στις εκπαιδευτικές διαδικασίες του
Τομέα Γεωλογίας του Τμήματος Γεωλογίας του Α.Π.Θ., εξασκώντας τους
προπτυχιακούς φοιτητές του Τμήματος στα εργαστηριακά μαθήματα
Παλαιοντολογίας Σπονδυλωτών και Στρωματογραφίας και τους μεταπτυχιακούς στα
μαθήματα και τις υπαίθριες ασκήσεις της Ειδικότητας Τεκτονικής Στρωματογραφίας.
Από τις 6 Σεπτεμβρίου 1996 έως τις 6 Ιουνίου 1998 υπηρέτησα τη
στρατιωτική μου θητεία στο Πολεμικό Ναυτικό.
Από το 1995 έως το 1998 εργάστηκα περιστασιακά ως ξεναγός, ως
επιμελητής εκδόσεων γεωλογικού περιεχομένου στην Εφημερίδα Συλλόγου Ελλήνων
Γεωλόγων (ΓΕΩΛΟΓΟΣ τεύχη 4-7), στο Περιοδικό του Συλλόγου Ελλήνων
Γεωλόγων -Παράρτημα Β. Ελλάδος (τεύχη 32-33), στον Τόμο Περιλήψεων Διεθνούς
Συνεδρίου με θέμα «On results of the May 13, 1995 earthquake of west Macedonia:
one year after» Koζάνη 24-27 Μαϊου 1996, στο Πρόγραμμα και τα Πρακτικά του
Interim Colloquium R.C.M.N.S, Πάτρα 27-29 Μαίου 1998. Και στον Τόμο
3
Περιλήψεων του 3rd Workshop «Phylogeny of Eurasian Hominoid Primates», Νικήτη
24-29 και ως γραμματέας Υποστήριξης Ερυνητικών Προγραμμάτων στο Τμήμα
Τοπογράφων Μηχανικών (υπ. Καθ. Καρνάβου Ε. , 1998).
Στις 14 Νοεμβρίου 1998 ανακηρύχθηκα Υπότροφος του Ι.Κ.Υ. στο 1ο
Πρόγραμμα Μεταδιδακτορικής Έρευνας στην Ελλάδα, έπειτα από κρίση φακέλου
υποψηφιότητας από ειδική επιτροπή. Ως αντικείμενο της μεταδιδακτορικής έρευνας
ορίσθηκε η Μαγνητοστρωματογραφία - Παλαιοοικολογία του Νεογενούς της
Ελλάδας. Κατά το διάστημα Ιανουάριος - Μάρτιος 1999, και στα πλαίσια της
μεταδιδακτορικής έρευνας, επισκέφθηκα το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Παρισιού
και το Εργαστήριο Παλαιομαγνητισμού του Πανεπιστημίου Paris VI, όπου σε
συνεργασία και επίβλεψη του Dr. Sevket Sen του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του
Παρισιού, επεξεργάστηκα δεδομένα του ελληνικού χώρου. Το πεδίο της
μεταδιδακτορικής
έρευνας
διακρίθηκε
σε
δύο
βασικές
ενότητες:
Μαγνητοστρωματογραφία της Λεκάνης Μυτιληνιών Σάμου και Παλαιοοικολογική
Ανάλυση Μειοκαινικών Βοοειδών της περιοχής Νικήτης Χαλκιδικής. Τα
αποτελέσματα του πρώτου σκέλους παρουσιάστηκαν στη δημοσίευση 3.2.28, ενώ
εκείνα του δεύτερου στη δημοσίευση 3.2.23.
Τον Αύγουστο του 2000 προσλήφθηκα στη βαθμίδα του Επίκουρου
Καθηγητή με σύμβαση του άρθρου 5 ΠΔ 407/80, από το Τμήμα Γεωγραφίας του
Πανεπιστημίου Αιγαίου, όπου εργάστηκα έως τον Αύγουστο του 2002 με σύμβασεις
εργασίας ορισμένου χρόνου.
Από την 1/4/2002 τοποθετήθηκα ως ΠΕ Γεωτεχνικός-Υπάλληλος Ιδιωτικού
Δικαίου Αορίστου Χρόνου στο Τμήμα Γεωλογίας του Α.Π.Θ. (Πρυτανική Πράξη
1003/18-4-02) όπου μου ανατέθηκαν καθήκοντα σχετικά με το Μουσείο Γεωλογίας
& Παλαιοντολογίας του Τμήματος και το Εργαστήριο Παλαιοντολογίας.
Τον Ιούνιο του 2010 ανέλαβα καθήκοντα Επίκουρου Καθηγητή επί θητεία
στον Τομέα Γεωλογίας του Τμήματος Γεωλογίας Α.Π.Θ (ΦΕΚ465/7-6-2010).
Είμαι μέλος της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας, του Συλλόγου Ελλήνων
Γεωλόγων, του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας και της Γερμανικής
Παλαιοντολογικής Εταιρίας. Το Δεκέμβριο του 2003 εκλέχθηκα μέλος του ΔΣ του
Σωματείου Εργαζομένων με Συμβάσεις Ιδιωτικού Δικαίου Αορίστου Χρόνου του
Α.Π.Θ και τον Μάιο του 2004 και Μάρτιο του 2006 μέλος του Εκτελεστικού
Γραφείου της Επιτροπής Παλαιοντολογίας-Στρωματογραφίας της Ελληνικής
Γεωλογικής Εταιρίας.
Είμαι έγγαμος και πατέρας δύο παιδιών.
1.1 Σεμινάρια Επαγγελματικής Κατάρτισης
 Παρακολούθηση από τον Οκτώβριο ως το Δεκέμβριο του 1992 του προγράμματος
Ε.Κ.Τ. του Τομέα Γεωλογίας - Φυσικής Γεωγραφίας Α.Π.Θ. με θέμα «Ανάπτυξη
νέων μεθόδων για τη μελέτη Νεοτεκτονικών και Σεισμικών ρηγμάτων με χρήση
Η/Υ»
4
 Παρακολούθηση από τον Οκτώβριο ως το Δεκέμβριο του 1993 του προγράμματος
Ε.Κ.Τ. του Τομέα Γεωλογίας-Φυσικής Γεωγραφίας Α.Π.Θ. με θέμα «Ασφάλεια
πρανών σε οδικά και μεγάλα Τεχνικά Εργα».
1.2 Μετεκπαίδευση / Μελέτη Συλλογών
 Φλωρεντία 1991 – Κατά το διάστημα Οκτώβρης - Δεκέμβρης 1991 επισκέφτηκα,
ως υπότροφος του προγράμματος ERASMUS, το Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας,
όπου μελέτησα τις συλλογές του Παλαιοντολογικού Μουσείου (I.G.F.),
ενημερώθηκα βιβλιογραφικά και παρακολούθησα μαθήματα Ιταλικής γλώσσας.
 Στρασβούργο 1992 – Το Μάρτιο του 1992 επισκέφθηκα το Πανεπιστήμιο
Στρασβούργου της Γαλλίας όπου συγκέντρωσα βιβλιογραφικά δεδομένα.
 Παρίσι 1993 – Το Μάϊο του 1993 επισκέφθηκα το Πανεπιστήμιο Paris VI της
Γαλλίας, όπου συζήτησα θέματα επί του αντικειμένου της διδακτορικής διατριβής,
ενώ παράλληλα μελέτησα συλλογές του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του
Παρισιού.
 Πουτιέ 1995 – Το Μάϊο του 1995 επισκέφθηκα το Πανεπιστήμιο Poitiers της
Γαλλίας, όπου επιμορφώθηκα σε θέματα παλαιοοικολογίας με χρήση Η/Υ και
μελέτησα τις συλλογές σύγχρονων και απολιθωμένων ειδών θηλαστικών του
ιδρύματος.
 Παρίσι 1999 – Κατά το διάστημα Ιανουάριος- Μάρτιος 1999, και στα πλαίσια της
Μεταδιδακτορικής έρευνας, επισκέφθηκα το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του
Παρισιού και το Εργαστήριο Παλαιομαγνητισμού του Πανεπιστημίου Paris VI,
όπου εκπαιδεύτηκα και εργάστηκα πάνω σε θέματα μαγνητοστρωματογραφίας.
 Λωζάνη 2001 – Το Νοέμβριο του 2001 επισκέφθηκα για μία εβδομάδα το Τμήμα
Γεωλογίας της Λωζάνης (Ελβετία), όπου μελέτησα τη Συλλογή Barbey - ForshythMajor, απολιθωμένων θηλαστικών της Σάμου.
 Λονδίνο 2002 – Το Νοέμβριο του 2001 ανακηρύχθηκα υπότροφος του Μουσείου
Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου (πρόγραμμα SYS RESOURCE), έπειτα από
επιτυχή αξιολόγηση ερευνητικής πρότασης. Χρήση της υποτροφίας έγινε κατά το
διάστημα 8/9/02 – 5/10/02, οπότε επισκέφθηκα το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του
Λονδίνου προκειμένου να μελετήσω συλλογές απολιθωμένων θηλαστικών του
Νεογενούς της Ευρασίας.
 Μύνστερ 2002 – Το Δεκέμβριο του 2002 επισκέφθηκα το Ινστιτούτο Γεωλογίας
και Παλαιοντολογίας του Muenster (Γερμανία) όπου μελέτησα τη Συλλογή
Werner απολιθωμένων θηλαστικών της Σάμου.
 Βιέννη 2004 – Το Νοέμβρη του 2004 επισκέφθηκα το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας
της Βιέννης όπου μελέτησα τις συλλογές απολιθωμένων θηλαστικών της Σάμου
και του Πικερμίου.
 Νέα Υόρκη 2004 – Το Δεκέμβρη του 2003 ανακηρύχθηκα υπότροφος του
Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Νέας Υόρκης (Collection Study Grant Program),
έπειτα από επιτυχή αξιολόγηση φακέλου υποψηφιότητας. Χρήση της υποτροφίας
έγινε κατά το διάστημα 15/10/04 – 15/11/04, οπότε επισκέφθηκα το Μουσείο και
5
μελέτησα συλλογές απολιθωμάτων θηλαστικών του Νεογενούς του Ευρασιατικού
χώρου.
 Παρίσι 2006 – Το Mάιο του 2006 ανακηρύχθηκα υπότροφος του προγράμματος
SYNTHESIS για το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Παρισιού, έπειτα από επιτυχή
αξιολόγηση ερευνητικής πρότασης. Χρήση της υποτροφίας έγινε κατά το
διάστημα 25 Σεπτέμβρη- 14 Οκτώβρη 2006, οπότε επισκέφθηκα το Μουσείο
Φυσικής Ιστορίας του Παρισιού και μελέτησα συλλογές απολιθωμάτων
θηλαστικών του Νεογενούς του Ευρασιατικού χώρου.
Στη βαθμίδα του Επίκουρου Καθηγητή
 Σμύρνη-Οδησσός-Κίεβο-Κισινάου 2009 – Τον Νοέμβριο του 2008 ανακηρύχθηκα
υπότροφος του προγράμματος International Collaborative Research Grant του
Wenner-Gren Foundation σε συνεργασία με τους Dr. R. Scott, T. Kaya, S. Mayda, &
G. Merceron έπειτα από επιτυχή αξιολόγηση της ερευνητικής πρότασής μας με τίτλο
«Environmental Dynamics of European Hominids during the Late Miocene». Η
χρήση της υποτροφίας έγινε τον Ιουλιο και Οκτώβριο του 2009, οπότε η ομάδα
επισκέφθηκε διάφορες πόλεις της ανατολικής Μεσογείου (Σμύρνη, Οδησσός,
Κίεβο, Κισινάου) όπου και μελέτησα συλλογές απολιθωμάτων θηλαστικών του
Μειοκαίνου.
 Βαρκελώνη-Λυών 2011 – Τον Ιούνιο του 2011 μέσω του προγράμματος
International Collaborative Research Grant του Wenner-Gren Foundation (σε
συνεργασία με τους Dr. R. Scott, T. Kaya, S. Mayda, & G. Merceron) και
παράλληλα με πρόσκληση του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου της Λυών
1, επισκέφθηκα το το Μουσείο της Πόλης της Λυών, το Μουσείο Παλαιοντολογίας
του Πανεπιστημίου της Λυών 1, και το Ινστιτούτο Παλαιοντολογίας του Sabatel,
Βαρκελώνη όπου μελέτησα τις εκεί συλλογές θηλαστικών του Νεογενούς και
Τεταρτογενούς της Ν. Ευρώπης.
 Μόναχο 2013 – Τον Σεπτέμβρη 2013 επισκέφθηκα τη Συλλογή Παλαιοντολογίας
του Μονάχου όπου μελέτησα παλαιοντολογικό υλικό του ελληνικού χώρου.
6
2
Εκπαιδευτικό & Διοικητικό Έργο
2.1 Εκπαιδευτικό Εργο
2.1.1 Τμήμα Γεωγραφίας Παν/μίου Αιγαίου
Α. Διδασκαλία μαθημάτων
Με τις πρυτανικές πράξεις υπ’ αριθ. 1341/31.8.00 και 1534/7.2.01 του
Πανεπιστημίου Αιγαίου μου ανατέθηκε η αυτόνομη διδασκαλία στο Τμήμα
Γεωγραφίας των ακόλουθων μαθημάτων στη βαθμίδα του Επίκουρου Καθηγητή με
σύμβαση Π.Δ. 407/80 για το ακαδημαϊκό έτος 2000-2001:
- Γεωμορφολογία (1ο Έτος, Υποχρεωτικό)
- Εισαγωγή στην Περιβαλλοντολογική Γεωλογία (2ο Ετος, Επιλογής)
-Παλαιογεωγραφία (3ο Ετος, Επιλογής)
-Παράκτια Γεωμορφολογία (3ο Έτος, Επιλογής)
Με την πρυτανική πράξη υπ’ αριθ. 3709/12.9.00 του Πανεπιστημίου Αιγαίου μου
ανατέθηκε η αυτόνομη διδασκαλία στο Τμήμα Γεωγραφίας των ακόλουθων
μαθημάτων στη βαθμίδα του Επίκουρου Καθηγητή με σύμβαση Π.Δ. 407/80, για το
ακαδημαϊκό έτος 2001-2002:
- Παλαιογεωγραφία (3ο Ετος, Επιλογής)
- Σχεδιασμός & Αξιοποίηση Βιοτόπων-Γεωτόπων (4ο Ετος, Επιλογής)
Β. Διδακτικές σημειώσεις
ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ.Δ.: «Σημειώσεις Παλαιογεωγραφίας», 125 σελ., Τμήμα
Γεωγραφίας Παν/μίου Αιγαίου, 2000 (επισυνάπτεται στο φάκελο της Γραμματείας)
2.1.2 Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ.
Άτυπη Συνεπικουρία/Συνδιδασκαλία
Α. Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών
Συνεπικουρία των εργαστηριακών ασκήσεων των μαθημάτων (σύμφωνα με σειρά
αποφάσεων Γενικής Συνέλευσης του Τομέα Γεωλογίας Α.Π.Θ.):
Παλαιοντολογία Σπονδυλωτών (4ο Εξάμηνο): 1992-1999, 2001-2009
Στρωματογραφία (5ο Εξάμηνο): 1992-1999, 2000, 2002-2009
Από το 1992 έως το 2009 συμμετείχα περιστασιακά στην υπαίθρια εξάσκηση
φοιτητών του Τμήματος Γεωλογίας.
Άτυπη συνεπικουρία στην πραγματοποίηση των ακόλουθων διπλωματικών εργασιών:
7
1. Α. Μπουζαλάς: Study of the equid material from the Villafranchian locality of
Apollonia, Mygdonia basin, Macedonia, Greece. Α.Π.Θ. Τμ. Γεωλογίας, 1993
2. Ε. Κανδρή - Δ. Πετρόχειλος: Παλαιοντολογική μελέτη των Ιππαρίων της θέσης
«Νικήτη-1» του Ανώτερου Μειοκαίνου. Ελλάδα. Α.Π.Θ. Τμ. Γεωλογίας, 1995
3. Θ. Βλάχου: Το γένος Νisidοrcas από τη θέση Νικήτη-2 του Ανώτερου Μειοκαίνου
της Χαλκιδικής. Ελλάδα. Α.Π.Θ. Τμ. Γεωλογίας, 1996.
4. Ε. Τέλογλου – Ι.Ελματζίδης: Η πανίδα ανωμειοκαινικών θηλαστικών της θέσης
Τρίγλια Χαλκιδικής. Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας, 2004.
5. Μ. Σπατόβαλη – Π. Τσιφτσή: Συμβολή στη μελέτη των βοοειδών του Βαλλέζιου
(Ανω Μειόκαινο) της Κοιλάδας Αξιού. Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας, 2005.
6. Δ. Γεωργίου: Αποθετικά περιβάλλοντα σε ποτάμια συστήματα. Α.Π.Θ., Τμ.
Γεωλογίας, 2008.
7. Π. Παπίκα: Οικο-μορφολογική μελέτη βοοειδών της θέσης Νικήτη-2 του
Ανώτερου Μειοκαίνου της Χαλκιδικής, Ελλάδα. Α.Π.Θ. Τμ. Γεωλογίας, 2008.
Β. Μεταπτυχιακό Π. Σ. «Τεκτονική-Στρωματογραφία» του Τομέα Γεωλογίας Α.Π.Θ.
Διδασκαλία (αμισθί) των μαθημάτων (υποχρεωτικών και επιλογής) σύμφωνα με
σειρά αποφάσεων της Γ.Σ.Ε.Σ. του Τμήματος Γεωλογίας:
Στρωματογραφία (Α΄ Εξαμ.), 1995, 1995-1999
Μέθοδοι Στρωματογραφικής Έρευνας (Α΄ Εξαμ.), 1995-1998,
Στρωματογραφία Νεογενούς – Τεταρτογενούς (Β΄ Εξαμ.), 1995-1998, 2002, 2003,
2005-2009.
Στατιστική επεξεργασία Παλαιοντολογικών δεδομένων (Α΄ Εξάμ.), 2005-2009
Το διάστημα 1997-1999 εξάσκησα στο ύπαιθρο τους μεταπτυχιακούς φοιτητές της
κατεύθυνσης Τεκτονικής - Στρωματογραφίας του Τμήματος Γεωλογίας του Α.Π.Θ.,
σύμφωνα με το πρόγραμμα του μαθήματος Στρωματογραφία Νεογενούς
Τεταρτογενούς.
Με απόφαση του Τομέα Γεωλογίας Α.Π.Θ. ορίσθηκα μέλος της Τριμελούς
Συμβουλευτικής Επιτροπής των κάτωθι Μεταπτυχιακών Διπλωματικών Εργασιών:
 Θ. Βλάχου: Μελέτη των Ιππαρίων της θέσης «Νικήτη-2», Χαλκιδικής. Η
διατριβή ειδίκευσης υποστηρίχθηκε επιτυχώς ενώπιον της επιτροπής στις
26/6/2000.
 Γ. Κονιδάρης: Μελέτη των Μαστοδόντων της λεκάνης Μυτιλινιών Σάμου. Η
διατριβή ειδίκευσης υποστηρίχθηκε επιτυχώς ενώπιον της επιτροπής στις
30/6/2008.
Στη βαθμίδα του Επίκουρου Καθηγητή
Α. Διδασκαλία Μαθημάτων
Με απόφαση του Τομέα Γεωλογίας μου ανατέθηκε η διδασκαλία/συνδιδασκαλία των
ακόλουθων μαθημάτων και εργαστηριακών ασκήσεων τα οποία παρέχω από το 2010
έως σήμερα:
8
α/α
Τίτλος
Παλαιοντολογία Σπονδωλωτών
Στρωματογραφία
Διδακτική της Γεωλογίας *
Γεωλογικά Θέματα *
Χαρτογραφήσεις Υπαίθρου
Στρωματογραφία Νεογενούς/Τεταρτογενούς*
Μαθηματική
Επεξεργασία
Παλαιοντολογικών Δεδομένων*
* Συνδιδασκαλία
1
2
3
4
5
6
7
Εξάμηνο
Υ/Ε
Δ
Ε
Ζ
Η
ΣΤ
ΠΜΣ
ΠΜΣ
Υ
Υ
Ε
Ε
Υ
Ε
Ε
Θεωρία/
Εργαστήριο
Θ&Ε
Ε
Θ&Ε
Θ
Ασκηση
Θ
Θ&Ε
Β. Ηλεκτρονικές Εκπαιδευτικές Σημειώσεις
Οργανώθηκε και υλοποιήθηκε ψηφιακή βάση διδασκαλίας μαθημάτων και
εργαστηριακών ασκήσεων του μαθήματος Παλαιoντολογίας Σπονδυλωτών
(dskostopoulos.weebly.com).
Σε συνεργασία με τον Καθηγητή Γ. Κουφό και τη Δρ. Ι. Συλβέστρου οργανώθηκε,
επιμελήθηκε και παρουσιάστηκε μια σειρά ηλεκτρονικών εφαρμογών για τις ανάγκες
του Εργαστηρίου Στρωματογραφίας. (dskostopoulos.weebly.com)
Γ. Προπτυχιακές Διπλωματικές Εργασίες
Επίβλεψη των κάτωθι προπτυχιακών διπλωματικών εργασιών:
1. Ι. Μπαρμπαρούση: Μελέτη βοοειδών & ελαφοειδών του Πλειοκαίνου της θέσης
Βώλακας Δράμας. Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας, 2008/2009.
2. Κ. Δοσεμετζης & Ι. Κουλίδου: Παλαιοοικολογική ανάλυση της πανίδας
θηλαστικών της Απολλωνίας (Κάτω Πλειστόκαινο, Μυγδονία Λεκάνη) με τη μέθοδο
της μεσοτριβής των δοντιών. Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας, 2009.
3. Π. Πισκούλης: Ανάλυση μεσοτριβής των δοντιών βοοειδών και ελαφοειδών της
θέσης Γερακαρού-1, Μυδγονία Λεκάνη-Παλαιοοικολογική προσέγγιση. Α.Π.Θ., Τμ.
Γεωλογίας, 2009.
4. Χ. Κεβρεκίδης: Μελέτη των Τεταρτογενών Προβοσκιδωτών της συλλογής του
Παλαιοντολογικού και Ιστορικού Μουσείου Πτολεμαϊδας. Α.Π.Θ., Τμήμα Βιολογίας,
2012 [σε συνεργασία με Αν. Καθ. Δ. Γιουλάτο – Τμ. Βιολογίας Α.Π.Θ.]
5. Μ. Χατζοπούλου: Γεωτεκτονική εξέλιξη και στρωματογραφία της Λεκάνης του
Στρυμώνα. Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας, 2012.
6. Ι. Μπαχτσεβανίδου-Στράντζαλη: Οργάνωση-υλοποίηση πιλοτικής ψηφιακής βάσης
δεδομένων της απολιθωματοφόρου θέσης Απολλωνία-1, Μυγδονία Λεκάνη. Α.Π.Θ.,
Τμήμα Γεωλογίας, 2012.
7. Γ. Αμπατζή: Καταγραφή –καταλογοποίηση και συστηματική ενημέρωση της
«Συλλογής Ασπονδύλων Μαυροκορδάτου» του Μουσείου Γεωλογίας &
Παλαιοντολογίας του Τμήματος Γεωλογίας Α.Π.Θ., Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας, 2013 [σε
συνεργασία με Αν. Καθ. Γ. Συρίδη].
9
8. Χ. Πλαστήρας: Ταξινόμηση μετακρανιακού οστεολογικού υλικού Μειοκαινικών
Μεσοπιθήκων (Mesopithecus) της Β. Ελλάδας (σε εξέλιξη) [σε συνεργασία με Καθ.
Γ. Κουφό].
9. Α. Ραντουλέσκου: Συστηματική μελέτη παλαιοντολογικού υλικού ρινόκερων από
τη θέση Απολλωνία-1, Μυγδονία Λεκάνη (σε εξέλιξη).
10. Ε. Κυζιρίδου: Στρωματογραφική μελέτη Νεογενών-Τεταρτογενών αποθέσεων
περιοχής Δαφνερού-Ταξιάρχη (Δ. Μακεδονία) (σε εξέλιξη).
11. Β. Αναστασιάδης: Συστηματική μελέτη παλαιοντολογικού υλικού ελεφάντων από
τη θέση Απολλωνία-1, Μυγδονία Λεκάνη (σε εξέλιξη).
Δ. Μεταπτυχιακές Διπλωματικές Εργασίες
Με απόφαση του Τομέα Γεωλογίας Α.Π.Θ. ορίσθηκα κύριος επιβλέπων ή μέλος της
Τριμελούς Συμβουλευτικής Επιτροπής των κάτωθι Μεταπτυχιακών Διπλωματικών
Εργασιών:



Βλάχος Ε.: Η Συμβολή της Μελέτης των Γιγαντιαίων Χελωνών στη
Στρωματογραφία και Παλαιογεωγραφία του Νεογενούς της Μακεδονίας. Η
διατριβή ειδίκευσης υποστηρίχθηκε επιτυχώς ενώπιον της επιτροπής το
Μάρτιο του 2011 (μέλος).
Κουλίδου Ι.: Μελέτη Πλειο-Πλειστοκαινικών Προβοσκιδωτών από το
βορειοελλαδικό χώρο. Η διατριβή ειδίκευσης υποστηρίχθηκε επιτυχώς
ενώπιον της επιτροπής στις 29 Απριλίου 2013 (κύριος επιβλέπων).
Δοσεμετζής Κ.: Μετρική ποικιλότητα και φυλετικός διμορφισμός στο γένος
Mesopithecus. Η διατριβή ειδίκευσης υποστηρίχθηκε επιτυχώς ενώπιον της
επιτροπής στις 28 Μαίου 2013 (μέλος).
Ε. Διδακτορικές Διατριβές
Με απόφαση του Τομέα Γεωλογίας Α.Π.Θ. ορίσθηκα κύριος επιβλέπων ή μέλος της
Τριμελούς Συμβουλευτικής Επιτροπής ή μέλος της Επταμελούς Εξεταστικής
επιτροπής των κάτωθι Διδακτορικών Διατριβών:



Κονιδάρης Γ., 2013: Παλαιοντολογική και βιοστρωματογραφική μελέτη των
Προβοσκιδωτών του Νεογενούς της Ελλάδας. Αριθμός Παραρτήματος
Επιστημονικής Επετηρίδας Τμήματος Γεωλογίας Ν° 153 (μέλος επταμελούς)
Βλάχου
Θ.,
2013:
Παλαιοντολογική,
βιοστρωματογραφική
και
παλαιοοικολογική μελέτη των Ιππαρίων του Ελλαδικού χώρου. Αριθμός
Παραρτήματος Επιστημονικής Επετηρίδας Τμήματος Γεωλογίας Ν° 154 (μέλος
επταμελούς)
Χατζοπούλου Αικ. 2013: Μελέτη των Μικροθηλαστικών των Τεταρτογενών
αποθέσεων του Σπηλαίου Α των Λουτρών Αλμωπίας (Πέλλα, Μακεδονία).
Αριθμός Παραρτήματος Επιστημονικής Επετηρίδας Τμήματος Γεωλογίας (μέλος
επταμελούς)
10
Σε εξέλιξη
 Μανιάκας Ι.: Συμβολή στη μελέτη των χωροχρονικών μεταβολών της
παλαιοοικολογίας των Πλειστοκαινικών Bovini της Ευρώπης (γένη Bison &
Bos) με χρήση μορφολειτουργικών και γεωμοφομετρικών μεθόδων. Σε
εξέλιξη (κύριος επιβλέπων)


Με πρόσκληση του Departement de Geologie, Universite Claude Bernard de
Lyon I, ορίσθηκα μέλος της εξεταστικής επιτροπής της Διδακτορικής
Διατριβής του Clavel J. (raporteur).
Με πρόσκληση του Museum National d’Histoire Naturelle de Paris ορίσθηκα
μέλος της εξεταστικής επιτροπής της Διδακτορικής Διατριβής του Fack F.
(raporteur).
ΣΤ. Μουσείο Γεωλογίας-Παλαιοντολογίας
Στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων μου ως υπεύθυνου του Μουσείου Γεωλογίας και
Παλαιοντολογίας του Τομέα Γεωλογίας Α.Π.Θ. από το 2002 έως το 2009 και στη
συνέχεια ως μέλος της Επιτροπής του Μουσείου και κύριος υπεύθυνος λειτουργίας
του, πραγματοποιήθηκε αναδιοργάνωση των συλλογών του Μουσείου, δημιουργία
έντυπου και ψηφιακού εποπτικού και διδακτικού υλικού για τις ανάγκες του
Μουσείου, τρίπτυχος οδηγός ενηλίκων και παιδιών και ιστοσελίδα του Μουσείου
(http://www.geo.auth.gr/museum/MuseumGeol_Paleont.htm).
Παράλληλα συγκεντρώθηκε και καταλογοποιήθηκε η υπάρχουσα βιβλιογραφία
αναφορικά με το Κρανίο των Πετραλώνων, ενώ μέχρι σήμερα καταλογοποιήθηκαν
ηλεκτρονικά ~5000 εκθέματα/δείγματα του μουσείου και αναδιοργανώθηκαν οι
αποθηκευτικές προθήκες του Μουσείου.
Από το 2005 έως σήμερα πραγματοποιώ τις ξεναγήσεις σχολείων και ομάδων (~3.500
μαθητές όλων των βαθμίδων), ενώ παράλληλα το Μουσείο συμμετείχε:
 στην έκθεση: Απολιθώματα του Αιγαίου-Βιοποικιλότητα θηλαστικών: από το
Δεινοθήριο της Λέσβου στον Ανθρωπο των Πετραλώνων. Μουσείο
Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου Ιούλιος 2010-Αύγουστος 2011
 στη δράση «ΑΠΘ την Κυριακή», Μάιος-Ιούνιος 2012
 στην έκθεση «Αιγαίο- η γέννεση ενός Αρχιπελάγους», ΝΟΕΣΙΣ Φεβρουάριος
2013-Ιουνιος 2014
2.1.3 Ανάπτυξη Εισηγήσεων /Διαλέξεων
 «Στρωματογραφία Νεογενούς - Τεταρτογενούς» - Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα
Κατάρτισης Τομέα Γεωλογίας - Φυσικής Γεωγραφίας «Ανάπτυξη νέων μεθόδων
με εφαρμογές Η/Υ για τη μελέτη ρηγμάτων και άλλων γεωλογικών δομών που
επηρεάζουν την κατασκευή μεγάλων Τεχνικών Εργων», 1996.
 «Ταφονομικά μοντέλα και παλαιοοικολογικές μέθοδοι» - 1ος Κύκλος
Μεταπτυχιακών σπουδών, ειδίκευση «Τεκτονική-Στρωματογραφία», του
Τμήματος Γεωλογίας Α.Π.Θ., Νοέμβριος 1998.
11
 Ανάπτυξη δύο εισηγήσεων με θέματα: «Παλαιοντολογία και Περιβάλλον ?» και
«Παλαιοντολογικά ευρήματα από το Νεογενές - Τεταρτογενές του Αιγηακού χώρου»
- Προγράμματα Σπουδών Επιλογής Περιβαλλοντικής Χαρτογραφίας του
Πανεπιστημίου Αιγαίου, Μυτιλήνη, Μάϊος 1999 (έπειτα από πρόσκληση του
Πανεπιστημίου).
 Σειρά διαλέξεων με θέμα: «Παλαιοντολογικές ανασκαφές σε απολιθωματοφόρες
θέσεις θηλαστικών» (26 ώρες) - Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Κατάρτισης ανέργων
«Προστασία & Συντήρηση Απολιθωμάτων - Τεχνικές γεωλογικών και
παλαιοντολογικών ανασκαφών, με έμφαση στο απολιθωμένο Δάσος Λέσβου»,
ΚΕΚΑΝΑΛ Α.Ε. Μυτιλήνης & Μουσείο Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου,
Μυτιλήνη, Ιούνιος-Σεπτέμβριος 1999.
 «Παλαιοντολογικές ανασκαφές σε απολιθωματοφόρες θέσεις θηλαστικών» (16
ώρες) - Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Κατάρτισης ανέργων «Προστασία &
Συντήρηση Απολιθωμάτων - Τεχνικές γεωλογικών και παλαιοντολογικών
ανασκαφών, με έμφαση στο απολιθωμένο Δάσος Λέσβου», ΚΕΚΑΝΑΛ Α.Ε.
Μυτιλήνης & Μουσείο Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, Μυτιλήνη, Φεβρουάριος
2001.
 «Μνημεία της Φύσης και Γεωλογική Κληρονομιά» - Ανοικτό Πανεπιστήμιο Δήμου
Πτολεμαΐδας, Απρίλιος 2002.
 «Πέρα από τη συστηματική των παλαιών όντων- τάσεις και μεθοδολογίες στη
σύγχρονη παλαιοντολογία θηλαστικών και η ελληνική πραγματικότητα» - 1η
Ημερίδα Επιτροπής Παλαιοντολογίας και Στρωματογραφίας της Ελληνικής
Γεωλογικής Εταιρίας, Αθήνα, Νοέμβριος 2005.
 «Η εξέλιξη της ζωής, μια σύνοψη της ιστορίας της βιολογικής ποικιλότητας» Σεμιναριακός Κύκλος «Βιοποικιλότητα» Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
Καστοριάς, Μάιος 2006.
 «The rise and fall of the Pikermian late Mionece mammal faunas» - Universite
Lyon 1, Department of Geology, Ιούνιος 2011.
 «Γεωποικιλότητα και Γεωδιατήρηση» - Παγκόσμια Ημέρα Μητέρας Γής,
Κοσμητεία Θετικών Επιστημών Α.Π.Θ., Απρίλιος 2012
 «Γεωλογικός Χρόνος & Απολιθώματα» - Διημερίδα Επιμόρφωσης ΠΕ4
Εκπαιδευτικών που διοργάνωσε το 2ο Πειραματικό Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης σε
συνεργασία με το Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ., Απρίλιος 2012
 «Από τη δημιουργία της Γης στον Άνθρωπο- η εξέλιξη σε 60’» - Ομιλος Φιλών
Αστρονομίας
Θεσσαλονίκης,
Νοέμβριος
2012
(http://www.youtube.com/watch?v=vytlFhBPCKU)
 «Τα θηλαστικά του Αιγαίου-στο σταυροδρόμι 3 ηπείρων» - Κύκλος Επιστημονικών
Ημερίδων: «Απολιθώματα του Αιγαίου: ένα παράθυρο στο παρελθόν», ΝΟΕΣΙΣ,
Μάιος 2013
12
2.1.4 Διοργάνωση Σεμιναρίων


Διοργάνωση επιμορφωτικού σεμιναρίου Geometric Morphometrics για
προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές των Τμημάτων ΓεωλογίαςΒιολογίας-Αρχαιολογίας, 18-20 Απριλίου 2011.
Συνδιοργάνωση Διημερίδας Επιμόρφωσης ΠΕ4 Εκπαιδευτικών με το 2ο
Πειραματικό Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης, Απρίλιος 2012.
2.1.5 Εκλαϊκευμένη Αρθρογραφία






Κωστόπουλος Σ. Δ.:Τοπικά Μουσεία Φυσικής Ιστορίας. Μια αναγκαιότητα με
προϋποθέσεις. Τοπική Εφημερίδα ΕΠΑΦΗ, 1994 Πτολεμαϊδα
Κωστόπουλος Σ. Δ.: Αρχαιολογικό Νομοσχέδιο. Μια παρέμβαση. ΓΕΩΛΟΓΙΚΑ,
τεύχος 32, Δεκεμβριος 1994, Θεσσαλονίκη
Μουντράκης Σ. Δ., Παυλίδης Σ., Ζούρος Ν, Χατζηπέτρος Α., Κωστόπουλος
Δ.:Διαπιστώσεις από την υπαίθρια γεωλογική έρευνα για το σεισμό της 13ης
Μαϊου 1995 (Μς=6,6) στην περιοχή Κοζάνης - Γρεβενών (Δυτική Μακεδονία).
ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ, τεύχος 73.
Κωστόπουλος Σ. Δ.: Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών. Φοιτ. Εφημερίδα
ΑΜΕΘΥΣΤΟΣ, τεύχος 2, 1996.
Κωστόπουλος Σ. Δ.: Πετρώματα και απολιθώματα ζωγραφίζουν τη ζωή πάνω
στη γη. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΗ, τεύχος 19, 2005.
Κωστόπουλος Σ.Δ.: Από τη Γεωποικιλότητα στα Γεωπάρκα Electron+
(www.elpedia.gr), 2012.
2.2 Διοικητική Δράση
Από το 2002 είμαι μέλος της Επιτροπής του Μουσείου Γεωλογίας &
Παλαιοντολογίας Α.Π.Θ.
Από το 2001-2009 συμμετείχα ως εκπρόσωπος των ΙΔΑΧ του Τμήματος στη Γενική
Συνέλευση του Τομέα Γεωλογίας, ενώ διετέλεσα και μέλος του ΔΣ του Συλλόγου
Εργαζομένων ΙΔΑΧ του Α.Π.Θ.
Από το 2010 έως σήμερα και από την παρούσα θέση συμμετέχω στη Γενική
Συνέλευση του Τομέα Γεωλογίας και από το 2011 στη Γενική Συνέλευση του
Τμήματος Γεωλογίας.
Είμαι μέλος της Επιτροπής Υποδοχής Πρωτοετών του Τμήματος Γεωλογίας, της
διευρημένης Επιτροπής Κατανομής Πιστώσεων (Αλγορίθμου), της διευρημένης
Επιτροπής του νέου Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών, της Επιτροπής
Προγράμματος Σπουδών και συντονιστής της Επιτροπής Διατριβών και Επετηρίδας.
13
3
Ερευνητικό Έργο
Το ερευνητικό μου έργο αναφέρεται κυρίως σε θέματα Παλαιοντολογίας
Θηλαστικών, Βιοχρονολογίας, Παλαιοοικολογίας, Παλαιοζωογεογραφίας, Λιθο- Βιοκαι Μαγνητο- Στρωματογραφίας, με τις παρακάτω βασικές κατευθύνσεις
α. Συστηματική μελέτη απολιθωμένων πανίδων θηλαστικών του ΝεογενούςΤεταρτογενούς της Ελλάδας και γειτονικών χωρών (Βαλκάνια, Τουρκία).
Περιλαμβάνει Συγκριτική Ανατομία - Φυσιο-Μορφολογία, Στατιστική Συγκριτική με
μεθόδους Η/Υ, συστηματική ταξιμόμηση απολιθωμένων θηλαστικών,.
β. Φυλογένεση –κλαδιστική ανάλυση αρτιοδακτύλων (με έμφαση στα βοοειδή) του
Νεογενούς –Τεταρτογενούς της Ελλάδας και Ευρασίας ως προς τη διερεύνηση των
εξελικτικών χαρακτήρων, τάσεων και σχέσεων διαφόρων ειδών και των αλλαγών
τους στο γεωλογικό χρόνο.
γ. Βιοχρονολογία Ελληνικών και Ευρασιατικών απολιθωμένων πανίδων θηλαστικών
με σκοπό τον καθορισμό και τη διερεύνηση υπαρχόντων βιοζωνών, τις σχέσεις και
διαφοροποιήσεις τους κατά μήκος του νότιο-ευρωπαϊκού χώρου και τη διαμόρφωση
τοπικής κλίμακας βιοζωνών και πανιδικών ενοτήτων θηλαστικών για τον ελληνικό
χώρο.
δ. Παλαιο-Οικολογία. Περιλαμβάνει Μορφο-λειτουργική Ανάλυση απολιθωμένων
Θηλαστικών, Παλαιο-Οικολογικές Προσαρμογές των σκελετικών και κρανιακών
στοιχείων, Παλαιο-Ηθολογία καθώς και Παλαιοοικολογική Ανάλυση πανιδικών
συνόλων θηλαστικών με χρήση ειδικών υπολογιστικών προγραμμάτων και μεθόδων.
Προσπάθεια ανασύνθεσης των περιβαλλοντικών και κλιματολογικών συνθηκών σε
παλαιότερες γεωλογικές εποχές χρησιμοποιώντας οικολογικές μεθόδους,
προσαρμοσμένες στην παλαιοντολογική έρευνα με απώτερο στόχο τον καθορισμό
τοπικών αλλά και ευρύτερων αλλαγών του παλαιο-περιβάλλοντος, καθώς και των
αιτιών που τις προκάλεσαν. Η προσπάθειά μου προς την κατεύθυνση αυτή άρχισε
κατά την εκπόνηση της διδακτορικής διατριβής και συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
ε. Παλαιο-Ζωογεωγραφία. Αφορά στη μελέτη της χωρο-χρονικής κατανομής των
απολιθωμένων Θηλαστικών στον Ευρασιατικό χώρο, τον καθορισμό οδών
μετανάστευσης και το συσχετισμό των μεταναστευτικών κυμάτων με ευρύτερους
γεωμορφολογικούς και κλιματικούς παράγοντες. Η προσπάθεια ξεκίνησε στα πλαίσια
της διδακτορικής διατριβής και συνεχίζεται ως σήμερα.
ζ. Βιο-, Λιθο- και Μαγνητο-στρωματογραφία. Περιλαμβάνει την ταξινόμηση των
στρωμένων πετρωμάτων με βάση τη λιθολογία τους και τα περιεχόμενα απολιθώματα
και τη στρωματογραφική μελέτη Νεογενών-Τεταρτογενών λεκανών της Ελλάδας. Η
δραστηριότητά μου αυτή επικεντρώθηκε σε λεκάνες του βορειο-ελλαδικού χώρου
(Μυγδονία, Γρεβενά-Κοζάνη, Χαλκιδική, Δράμα) καθώς και σε άλλες περιοχές όπου
αναπτύσσει παλαιοντολογική έρευνα ο Τομέας Γεωλογίας του Α.Π.Θ. (Θεσσαλία,
14
Σάμος) και από τη μεταδιδακτορική μου έρευνα και μετέπειτα συνδυάστηκε και με
μαγνητοστρωματογραφία, επιδιώκοντας την ακριβέστερη χρονολόγηση των πανίδων
θηλαστικών και των αποθέσεων που τις περικλείουν, καθώς και το συσχετισμό
απομακρυσμένων περιοχών.
η. Αρχείο θηλαστικών. Δημιουργία φωτογραφικού αρχείου σύγχρονων και
απολιθωμένων μορφών θηλαστικών (κύρια Αρτιοδακτύλων) μέσω επισκέψεων σε
Μουσεία και Ινστιτούτα Φυσικής Ιστορίας αλλά και από βιβλιογραφική αποδελτίωση
και ανταλλαγές με έλληνες και ξένους ερευνητές. Το αρχείο απαριθμεί μέχρι σήμερα
περί τις 30.000 εγγραφές.
3.1 Διατριβές
3.1.1 ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Δ. 1996: Τα αρτιοδάκτυλα του Πλειο-Πλειστοκαίνου της
Μακεδονίας. Συστηματική, Παλαιοοικολογία, Βιοχρονολογία, Βιοστρωματογραφία. Διδακτορική Διατριβή, Αρ.Επιστ. Επετηρίδας Τμ. Γεωλογίας Α.Π.Θ.:
37, 612 σελ., 270 Πίν. Μετρ., 181 Σχημ., 29 Πίν. Φωτ.
(http://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/8918)
3.2. Πρωτότυπες Επιστημονικές Εργασίες- Πεδίο:
Παλαιοντολογία
Α
Α
3.2.3 KOUFOS G.D. - SYRIDES G. - KOSTOPOULOS D.S. KOLIADIMOU K. 1992: Apollonia, a new site in the Pleistocene of
Mygdonia Basin (Macedonia, Greece). The first fossils of fresh-water
mollusks in the area. C.R. Académie Sciences Paris, 315, s.II: 1041-1046.
3.2.4 KOUFOS G. D. - KOSTOPOULOS D.S. 1993: A stenonoid horse
(Equidae, Mammalia) from the Villafranchian of western Macedonia
(Greece). Bulletin Geological Society Greece, XXVIII/3: 131-143.
Γ
3.2.1 KOUFOS G.D. - SYRIDES G. - KOLIADIMOU K. KOSTOPOULOS D.S. 1991: Un nouveau gisement de vertèbres avec
hominoïde dans le Miocène supérieur de Macédoine (Grèce) C. R.
Académie Sciences Paris, 313, s. II: 691-696.
3.2.2 KOUFOS G.D. - KOSTOPOULOS D.S. - KOLIADIMOU K. 1991:
Un nouveau gisement de mammifères dans le Villafranchien de Macédoine
occidentale (Grece). C. R. Académie Sciences Paris, 313, s.II: 831-836.
Α
Κάθε δημοσίευση του πεδίου «Παλαιοντολογία» συνοδεύεται από ένα γράμμα που αντιστοιχεί σε: [Α].
Εργασίες σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά με κριτές -χωρίς impact factor (IF), [B]. Εργασίες σε
διεθνή επιστημονικά περιοδικά με κριτές και IF (δίνεται η τιμή σύμφωνα με το Journal Citation
Reports 2012-2013), και [Γ]. Εργασίες σε πρακτικά ελληνικών ή διεθνών συνεδρίων με κριτές
15
3.2.11 KOUFOS G.D. - KOSTOPOULOS D.S. 1997: New carnivore material
from the Plio-Pleistocene of Macedonia, Greece with the description of a
new canid. Muenchener Geowissenschaften Abhandlungen, (A), 34: 33-63.
3.2.12 KOSTOPOULOS D.S. 1997: The Plio-Pleistocene artiodactyls
(Vertebrata Mammalia) of Macedonia 1. The fossiliferous site “Apollonia1”, Mygdonia basin of Greece. Geodiversitas, 19, 4: 845-875.
3.2.13 KOSTOPOULOS D.S. - ATHANASSIOU A. 1997: Les gazelles du
Pliocène moyen - terminal de la Grèce continentale (Macédoine,
Thessalie). Neues Jahrbuch fuer Geologie und Palaeontologie, Abh. 205, 3:
413-430.
3.2.14 KOUFOS G.D. - SYRIDES G. - KOSTOPOULOS D.S. KOLIADIMOU K. - SYLVESTROU I. - SEITANIDES G. - VLACHOU
Th. 1997: New excavations in the Neogene mammalian localities of
Mytilinii, Samos Island, Greece. Geodiversitas 19, 4: 877-885.
3.2.15 KOUFOS G.D. - KOSTOPOULOS D.S. 1997: Biochronology and
succession of the Plio-Pleistocene macromammalian localities of Greece.
Actes du Congres BIOCHROM 97, J.P. Aguilar, J. Legendre & J.
Micheaux (Eds). Mem. Trav. E.P.H.E., Inst. Montpellier, 21: 619-634.
A
Α
Γ
Β
IF: 0.868
Β
IF: 1.633
Β
IF: 0.778
Α
3.2.10 KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D. 1996: Late Miocene bovids
(Mammalia, Artiodactyla) from the locality Nikiti-1 (NKT), Macedonia,
Greece. Annales de Paléontologie, 81, 4: 251-300.
Β
IF: 0.986
3.2.8 KOUFOS G.D. - SYRIDES G. - KOSTOPOULOS D.S. KOLIADIMOU K. 1995: Preliminary results about the stratigraphy and
palaeoenvironment of Mygdonia basin, Macedonia, Greece. Geobios,
Mem. Spec., 18: 243-249.
3.2.9 KOSTOPOULOS D.S. - KOLIADIMOU K. - KOUFOS G.D. 1996:
The giraffids (Mammalia, Artiodactyla) from the late Miocene localities of
Nikiti (Macedonia, Greece). Palaeontographica, 239: 61-88.
Β
IF: 0.663
3.2.7 KOSTOPOULOS D.S. 1994: Microstonyx major (Mammalia, Suidae)
from the Miocene locality of Nikiti-1, Macedonia, Greece; some remarks
about the species. Bulletin Geological Society Greece, XXX/1: 341-355.
B
IF: 0.986
3.2.6 KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D. 1994: The Plio-Pleistocene
Artiodactyls of Macedonia and their biostratigraphic significance.
Preliminary report. C.R. Académie Sciences Paris, 318, s. II: 1267-1272.
Γ
3.2.5 KOUFOS G.D. - KOSTOPOULOS D.S. 1994: The late Miocene
localities of Kemiklitepe, Turkey.-3 Equidae. Bulletin du M.N.H.N. Paris,
4em ser., 16, sec. C, no 1: 41-80.
16
Α
Α
Α
Γ
Γ
Β
IF: 0.778
Α
Α
3.2.23 KOSTOPOULOS D.S. 2000: Functional morphology and
palaeoecological adaptations of Nisidorcas planicornis (Bovidae,
Mammalia) from the late Miocene. Muenchener Geowissenschaften
Abhandlungen (A), 39: 93-104.
3.2.24 KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D. 2000: Palaeoecological
remarks on Plio-Pleistocene mammalian faunas. Comparative analysis of
several Greek and European assemblages. Proc. Interim Colloquium
R.C.M.N.S., Patras, 27-29 Mai, 1998, Sp. Publ. Geol. Soc. Greece, vol.
9:139-150.
3.2.25 KOSTOPOULOS D.S. - SPASSOV N. - KOVACHEV D. 2001:
Contribution to the study of Microstonyx: evidence from Bulgarian and the
SE European populations. Geodiversitas 23 (3): 411-437.
Γ
3.2.21 KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D. 1999: The Bovidae
(Mammalia, Artiodactyla) of the “Nikiti-2” NIK faunal assemblage
(Chalkidiki peninsula, N. Greece). Annales de Paléontologie, 85, 3: 193218.
3.2.22 KOSTOPOULOS D.S. - SEN S. 1999: Late Pliocene (Villafranchian)
mammal from Sarikol Tepe, Ankara, Turkey. Mitt. Bayer. Staatsslg.
Palaeont. hist. Geol., 39: 165-202.
Β
IF: 0.986
3.2.16 KOUFOS G.D. - KOSTOPOULOS D.S. - SYLVESTROU I. 1997:
Equus apolloniensis n. sp. (Mammalia, Equidae) from the latest
Villafranchian locality of Apollonia, Macedonia, Greece. Paleontologia i
Evolucio, 30-31:49-76.
3.2.17 KOSTOPOULOS D.S. 1997: The Plio-Pleistocene Artiodactyls from
Macedonia, Greece: 2. The fossiliferous locality of Volakas, VOL
(Volakas basin, Drama, NE Greece). Paleontologia i Evolucio, 30-31: 8392.
3.2.18 KOSTOPOULOS D.S. 1998: Parastrepsiceros koufosi n.sp.
(Mammalia: Bovidae); note on the possible presence of a Prostrepsiceros
descendant in the latest Pliocene of northern Greece. Acta Zoologica
Cracoviense, 41, 1: 101-109.
3.2.19 KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D. 1999: Palaeoecological
remarks on the Villafranchian faunas of Macedonia, Greece. Proceedings
of the Xth Congress of R.C.M.N.S. Journal of Stratigraphy 78: 91-106,
Geol. Soc. of Romania.
3.2.20 KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D. 1999: A new consideration
for the division of Villafranchian. Proceedings of the Xth Congress of
R.C.M.N.S. Journal of Stratigraphy 78: 83-90, Geol. Soc. οf Romania.
17
Γ
Γ
Β
IF: 1.719
Β
IF: 0.912
Β
IF: 0.663
Β
IF: 0.912
3.2.33 KOSTOPOULOS D.S. - ATHANASSIOU A. 2005: In the shadow of
bovids: suids, cervids and giraffids from the Plio-Pleistocene of Greece.
Proccedings of the Congress Avignon-2000. Quaternaire, Hors serie 2,
2005 179-190.
3.2.34 KOUFOS G.D. - KOSTOPOULOS D.S. - VLACHOU Th.D. 2005:
Neogene/Quaternary mammalian migrations in Eastern Μediterranean.
Proceedings of the Zoological Congress, Thessaloniki, 2002. Belgian
Journal of Zoology 135 (2): 181-190.
3.2.35 KOSTOPOULOS D.S. 2005: The Bovidae (Mammalia, Artiodactyla)
from the late Miocene of Akkaşdaği, Turkey. Geodiversitas 27 (4): 747791.
Β
IF: 0.360
Γ
3.2.32 CROITOR R. - KOSTOPOULOS D.S. 2004: On the systematic
position of the large-sιzed deer from Apollonia, Early Pleistocene, Greece.
Palaeontologische Zeitschrift 78(1):137-159.
Β
IF: 0.986
3.2.31 LIU L. - KOSTOPOULOS D.S. - FORTELIUS M. 2004: Late
Miocene Microstonyx remains (Suidae, Mammalia) from Northern China.
Geobios, 37 (1): 49-64.
Β
IF: 0.868
3.2.26 ATHANASSIOU A. - KOSTOPOULOS D.S. 2001: Proboscidea of
the Greek Pliocene–Early Pleistocene faunas; biostratigraphic and
palaeoecological implications. Procc. 1st International Congress “La Terra
degli Elefanti”, Cavarretta G., Giola P., Mussi M., Palombo, M.-R (eds) :
85-90, Roma.
3.2.27 KOSTOPOULOS D.S. - VASSILIADOU K. - KOUFOS G.D. 2002:
The beginning of Pleistocene in the Balkan area, according to the mammal
record. Procc. 1st International Workshop of Palaeoanthropology and
Palaeontology “Late Plio/Pleistocene extinction and evolution in the
Palearctic”, Vatera Lesvos, 29/9-2/10/1999. Annales Geologiques des Pays
Helleniques, 39 (A) : 253-278.
3.2.28 KOSTOPOULOS D.S. - SEN S. - KOUFOS D.G. 2003:
Magnetostratigraphy and revised chronology of the late Miocene mammal
localities of Samos, Greece. International Journal of Earth Sciences, 92 (5):
779-794.
3.2.29 KOUFOS G.D. - de BONIS L. - KOSTOPOULOS D.S. - VIRIOT L.VLACHOU Th. 2004: Mesopithecus (Primates, Cercopithecidae) from the
Turolian locality of Vathylakkos 2 (Macedonia, Greece). Palaeont.
Zeitschrift, 78 (1): 213-228.
3.2.30 KOSTOPOULOS D.S. 2004: Revision of some late Miocene spiral
horned antelopes (Bovidae, Mammalia). Neues Jahrbuch für Geologie und
Paläeontologie Abh., 231 (2): 167-190.
18
Β
IF: 0.986
Β
IF: 0.986
Β
IF: 2.241
Β
IF: 1.633
3.2.43 KOUFOS G.D. - SEN S. - KOSTOPOULOS D.S. - SYLVESTROU I.
- VLACHOU Th. 2006: The late Miocene Vertebrate locality of
Perivolaki, Thessaly, Greece: 10. Chronology. Palaeontographica abt A,
276: 185-200.
3.2.44 KOUFOS G.D. - MERCERON G. - KOSTOPOULOS D.S. VLACHOU Th. - SYLVESTROU I. 2006: The late Miocene Vertebrate
locality of Perivolaki, Thessaly, Greece: 11. Palaeoecology &
Palaeobiogeography. Palaeontographica abt A, 276: 201-221.
3.2.45 KOSTOPOULOS D.S. 2006: Greek bovids through time. Hellenic
Journal of Geosciences (ex Ann. Geol. des Pays Hell.), 41 (1): 141-152.
Β
IF: 1.633
Β
IF: 1.633
3.2.42 KOSTOPOULOS D.S. 2006: The late Miocene Vertebrate locality of
Perivolaki, Thessaly, Greece: 09. Cervidae & Bovidae (Artiodactyla,
Mammalia). Palaeontographica abt A, 276: 151-183.
Α
3.2.41 KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D. 2006: The late Miocene
Vertebrate locality of Perivolaki, Thessaly, Greece: 08. Giraffidae
(Artiodactyla, Mammalia). Palaeontographica abt A, 276: 135-149.
Γ
3.2.38 KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D. 2006: Pheraios
chryssomalos, gen. et sp. nov. (Mammalia, Bovidae, Tragelaphini,) from
the late Miocene of Thessaly (Greece); implications for Tragelaphin
Biogeography. Journal of Vertebrate Paleontology 26 (2): 436-445.
3.2.39 PALOMBO M.R. - VALLI A. - KOSTOPOULOS D.S. - ALBERDI
M.-T. - SPASSOV N. - VISLOBOKOVA I. 2006. Similarity relationships
between the Pliocene to middle Pleistocene large mammal faunas of
Southern Europe from Spain to the Balkans and the North Pontic region. in
KAHLKE, R.-D., MAUL, L., C. & MAZZA, P. P. A. (eds.), Late Neogene and
Quaternary biodiversity and evolution: Regional developments and
interregional correlations, Courier Forschungsinstitut Senckenberg 256:
329-347.
3.2.40 SYLVESTROU I. - KOSTOPOULOS D.S. 2006. The late Miocene
Vertebrate locality of Perivolaki, Thessaly, Greece: 07. Suidae
(Artiodactyla, Mammalia). Palaeontographica, A, 276: 121-133.
Β
IF: 1.633
3.2.37 LIU L.P. - KOSTOPOULOS D.S. - FORTELIUS M. 2005: Suidae
(Mammalia, Artiodactyla) from the late Miocene of Akkaşdaği, Turkey.
Geodiversitas 27 (4): 715-733.
Β
IF: 1.633
3.2.36 KOSTOPOULOS D.S. - SARAÇ G. 2005: Giraffidae (Mammalia,
Artiodactyla) from the late Miocene of Akkaşdaği, Turkey. Geodiversitas
27 (4): 735-745.
19
Γ
Γ
Β
IF: 0.986
3.2.48 KOSTOPOULOS D.S. - PALOMBO M.R. - ALBERDI M.-T. VALLI A. 2007: Pliocene to Pleistocene Large Mammal Diversity and
Turnover in North Mediterranean region: the Greek Peninsula with respect
to the Italian and Iberian ones. Geodiversitas 29 (3): 401-419.
3.2.49 SYLVESTROU I.A. - KOSTOPOULOS D.S. 2007. Pseudomeriones
megistos nov. sp. (Gerbillinae, Mammalia) from the latest Miocene of
Northern Greece and its phylogenetic relationships. Geobios 40: 833-848.
Β
IF: 0.868
3.2.46 KOSTOPOULOS D.S. - VASILEIADOU Κ. 2007. The Greek late
Neogene-Quaternary ursids in relation to palaeogeography and
palaeoenvironment. Sc. Annals, School of Geology AUTh, Sp. Vol. 98:
285-292.
3.2.47 KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D. 2007. Similarity relationships
among Greek middle Miocene to early middle Pleistocene mammal
assemblages. Bulletin Geological Society of Greece, XXXX:134-141.
B
IF: 2.390
Α
3.2.54 KOSTOPOULOS D.S. 2009. The Late Miocene Mammal Faunas of
the Mytilinii Basin, Samos Island, Greece: new collection. 13. Giraffidae.
Beiträge zur Paläontologie 31: 299-343.
Α
3.2.55 KOSTOPOULOS D.S. 2009. The Late Miocene Mammal Faunas of
the Mytilinii Basin, Samos Island, Greece: new collection. 14. Bovidae.
Beiträge zur Paläontologie 31: 345-389.
Α
3.2.52 KOSTOPOULOS D.S., KOUFOS G.D., SYLVESTROU I.A.,
SYRIDES G., TSOMBACHIDOU E. 2009. The Late Miocene Mammal
Faunas of the Mytilinii Basin, Samos Island, Greece: new collection 2.
Lithostratigraphy and fossiliferous sites. Beiträge zur Paläontologie 31: 1326.
3.2.53 SYLVESTROU I. & KOSTOPOULOS D.S. 2009. The Late Miocene
Mammal Faunas of the Mytilinii Basin, Samos Island, Greece: new
collection. 12. Suidae. Beiträge zur Paläontologie 31: 283-297.
Α
3.2.50 BIBI F. - BUKSHIANITZE M. - GENTRY A. - GERAADS D. KOSTOPOULOS D.S. - VRBA E. 2009. The fossil record and evolution
of Bovidae: state of the field Paleontologia Electronica 12 (3), December
2009
3.2.51 KOSTOPOULOS D.S. 2009. The Pikermian event: temporal and
spatial resolution of the Turolian large mammal fauna in SE Europe.
Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 274:82-95.
B
IF: 1.189
Στη βαθμίδα του Επίκουρου Καθηγητή
20
Α
Α
B
IF: 0.986
B
IF: 0.663
B
IF: 5.064
3.2.64 KOSTOPOULOS D.S. & BERNOR R. 2011. The Maragheh bovids
(Mammalia, Artiocadtyla): systematic revision and biostratigraphiczoogeographic interpretation. Geodiversitas 33 (4): 649-708.
B
IF: 0.986
3.2.65 KOSTOPOULOS D.S., KOUFOS G.D., CHRISTANIS K. 2012. On
some anthracotheriid (Artiodactyla, Mammalia) remains from Northern
Greece; comments on the palaeozoogeography and phylogeny of
Elomeryx. Swiss Journal of Paleontology 131: 303-315. DOI
10.1007/s13358-012-0041-z
A
3.2.61 ATHANASIOU A. & KOSTOPOULOS D.S. 2010. On Pliocene
mammal remains in the area of Epanomi (Macedonia, Greece).
Proceedings ΙΧΙ Congress CBGA, Thessaloniki 2010. Scientific Annals of
the School of Geology sp. vol. 99: 63-68.
3.2.62 KAHLKE R.D., GARCIA N., KOSTOPOULOS D.S., LACOMBAT
F., LISTER A., MAZZA P.P.A., SPASSOV N., TITOV V. 2011. Western
Palaearctic palaeoenvironmental conditions during the Early and early
Middle Pleistocene inferred from large mammal communities, and
implications for hominin dispersal in Europe. Special Issue of Quaternary
Science Reviews "Early human evolution in the Western Palaearctic:
Ecological scenarios", edited by José Carrión, Jim Rose and Chris Stringer.
Quaternary Science Reviews 30: 1368-1395.
3.2.63 KOUFOS G.D., KOSTOPOULOS D.S., VLACHOU Th.,
KONIDARIS G. 2011. A synopsis of the late Miocene Mammal Faunas of
Samos Island, Aegean Sea, Greece. Geobios 44: 237-251.
Γ
3.2.60 MERCERON G., KAISER T.M., KOSTOPOULOS D.S., SCHULZ E.
2010. Ruminant diets and the Miocene extinction of European great apes.
Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 277: 3105-3112.
Β
IF: 4.657
3.2.59 AKBAR KHAN M, KOSTOPOULOS D.S., AKTAR M., NAZIR M.,
2010. Bison remains from the Upper Siwaliks of Pakistan. Neues Jahrbuch
fur Geologie und Palaontologie Abh. 258/1: 121-128.
B
IF: 0.868
3.2.56 KOUFOS G.D., KOSTOPOULOS D.S., VLACHOU Th. 2009. The
Late Miocene Mammal Faunas of the Mytilinii Basin, Samos Island,
Greece: new collection. 16. Biochronology. Beiträge zur Paläontologie 31:
397-408.
3.2.57 KOUFOS G.D., KOSTOPOULOS D.S., MERCERON G. 2009. The
Late Miocene Mammal Faunas of the Mytilinii Basin, Samos Island,
Greece: new and old collection. 17. Palaeoecology-Palaeobiogeography.
Beiträge zur Paläontologie 31:409-430.
3.2.58 KOSTOPOULOS D.S. 2009. Contribution to the systematics and
phylogeny of Prostrepsiceros vallesiensis Bouvrain, 1982 (Mammalia,
Bovidae). Geodiversitas 31 (4): 879-891.
21
B
IF:0.986
3.2.70 MERCERON G., KOSTOPOULOS DSK., DE BONIS L., FOUREL
F., KOUFOS G., LECUYER CH., MARTINEAU F. 2013. Stable isotope
ecology of Miocene bovids from Northern Greece and the ape/monkey
turnover in the Balkans. Journal of Human Evolution 65: 185-198
3.2.71 REY K., AMIOT, R., LECUYER CH., KOUFOS G., MARTINEAU F.,
FOUREL F, KOSTOPOULOS DSK, MERCERON G., 2013. Late
Miocene climatic and environmental variation in northern Greece inferred
from stable isotope compositions (δ18Ο, δ13C) of equid teeth apatite
Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 388: 48-57.
3.2.72 KOSTOPOULOS D.S. 2014. Taxonomic re-assesment and
phylogenetic relationships of Miocene homonymously spiral-horned
antelopes. Acta Palaeontologica Polonica 59 (1):9-29.
Β
IF: 1.949
B
IF: 2.390
B
IF: 4.027
A
B
IF: 1.500
B
IF: 1.000
3.2.66 KAYA T. T., MAYDA S., KOSTOPOULOS D.S., ALCICEK G-M.,
MERCERON G., TAN A., KARAKUTUK S., GIESLER A., SCOTT R.
2012. Şerefköy-2, a new late Miocene locality from the Yatağan
Formation, Muğla, SW Turkey. C.R. Palevol 11(1): 5-12.
DOI:
10.1016/j.crpv.2011.09.001.
3.2.67 JAFARZADEH R., KOSTOPOULOS D.S., DANESHIAN J. 2012.
Skull reconstruction and ecology of Urmiatherium polaki (Bovidae,
Mammalia) from the upper Miocene deposits of Maragheh, Iran.
Paläontologische Zeitschrift, 86: 103-111. DOI: 10.1007/s12542-0110123-z
3.2.68 M. MIZRAIE ATAABADI, R.L. BERNOR, D.S. KOSTOPOULOS,
D. WOLF, Z. ORAK, CH. ZAREE, G. NAKAYA, H. WATABE, M.
FORTELIUS. 2013. 25. Recent advances in palaeobiological research of
the late Miocene Maragheh fauna, NW Iran. In: Fossil Mammals of Asia
Neogene Biostratigraphy and Chronology, W Xiaoming, L. Flynn & M.
Fortelius (Eds), Columbia University Press, New York, 2013, 546-565.
3.2.69 KOUFOS G.D. & KOSTOPOULOS D.S. 2013. First report of
Brachypotherium Roger, 1904 (Rhinocerotidae, Mammalia) in the Middle
Miocene of Greece. Geodiversitas 35(3): 629-641.
3.3 Πρωτότυπες Επιστημονικές Εργασίες- Πεδίο:
Γεω- & Αρχαιο- Επιστήμες
3.3.1 PAVLIDES S. - ZOUROS N. - CHATZIPETROS A. - KOSTOPOULOS
D.S. - MOUNTRAKIS D.M. 1995: The 13 May 1995 western Macedonia,
Greece (Kozani-Grevena) earthquake; preliminary results. Terra Nova, 7: 544549. [B- IF:2,065]
22
3.3.2 PAVLIDES S. - MOUNTRAKIS D. - CHATZIPETROS A. - ZOUROS N KOSTOPOULOS D.S. 1997: The Grevena -Kozani (May 13, 1995)
earthquake, western Macedonia, Greece: seismogenic faulting in an
«aseismic» area. European Seismological Commission, Subcommission on
Seismicity, 3rd workshop «Statistical models and methods in Seismology;
Applications on Prevention and Forecasting of Earthquakes. Therá 1820/9/1995. [Γ]
3.3.3 MOUNTRAKIS D. - PAVLIDES S. - ZOUROS N. - CHATZIPETROS A. KOSTOPOULOS D.S. 1996: The May 13, 1995 western Macedonia (Greece)
earthquake. Preliminary results on the seismic fault geometry and kinematics.
Procc. 15th Congress Carpatho-Balkan Association, Athens 1995, Sp. Publ.
Geol. Soc. Greece, No 6: 112-121. [Γ]
3.3.4 ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ.Δ. 2001: Η αρχαιοπανίδα του προϊστορικού οικισμού
Αρχοντικού Πέλλας. Πρακτικά Συνεδρίου Το αρχαιολογικό Έργο στη
Μακεδονία και τη Θράκη 2000. Α.Ε.Μ.Θ. 14, 2000: 435-453 (Θεσσαλονίκη
2001). [Γ]
3.3.5 VARGEMEZIS G. - TSOURLOS P. - PAPAZACHOS C. KOSTOPOULOS D.S. 2007. Application of Electrical Resistivity
Tomography to the detection of the Ermakia cave system. Bulletin Geological
Society of Greece, XXXX: 2060-2069. [Γ]
3.4. Παρουσιάσεις Συνεδρίων/Τόμοι Περιλήψεων
3.4.1 KOUFOS G.D., KOSTOPOULOS D.S., VLACHOU Th.D., SYLVESTROU
I.A. Reconsideration of the Mytilinii fossiliferous basin, Samos, Greece.
Proceedings of the 5th International Symposium on Eastern Mediterranean
Geology Thessaloniki, Greece, 14-20 April 2004, volume 1: 326-329 (ext.
abstract-ΚΡΙΤΕΣ)
3.4.2 KOSTOPOULOS D.S., PALOMBO M.R., ALBERDI M.T., VALLI A.
Pliocene to Pleistocene large mammal diversity and turnover in North
Mediterranean region: Greek, Italian and Iberian peninsulas. Proceedings of
the 5th International Symposium on Eastern Mediterranean Geology
Thessaloniki, Greece, 14-20 April 2004, volume 1: 464-466 (ext. abstractΚΡΙΤΕΣ)
3.4.3 KOUFOS G.D., KOSTOPOULOS D.S., SYLVESTROU I., VLACHOU Th.
The late Miocene (Turolian) mammal locality of Perivolaki, Thessaly, Greece.
New Chronological and palaeoecological data. 12th Congress R.C.M.N.S. 611/09/2005 Vienna. Patterns and Processes in the Neogene of the
Mediterranean region: Abstract Volume 138-139
3.4.4 KOSTOPOULOS D.S. Distribution, Origin and Evolution of Plio-Pleistocene
bovids with reference to the biochronological framework of Europe. «Cadre
biostratigraphique de la fin du Pliocene et du Pleistocene inferieur (3Ma a
780.000 ans) en Europe meridionale». Musée des Mervailles May 2005,
Tende, France (Program-Abstract volume).
23
3.4.5 TSOUKALA E. - CHATZOPOULOU K. - LAZARIDIS G. KOSTOPOULOS D.S. Kalamoto: a new early Pleistocene mammalian site
(Mygdonia Basin, Macedonia, Greece) – – taphonomy, stratigraphy,
correlation with other sites. “Cadre biostratigraphique de la fin du Pliocene et
du Pleistocene inferieur (3Ma a 780.000 ans) en Europe meridionale”. Musée
des Mervailles May 2005, Tende, France (Program-Abstract volume).
3.4.6
3.4.7
3.4.8
3.4.9
3.4.10
3.4.11
3.4.12
3.4.13
Στη βαθμίδα του Επίκουρου Καθηγητή
KOSTOPOULOS D.S., KOUFOS G.D., VLACHOU Th., KONIDARIS G.
The Late Miocene mammal fauna of Samos, Greece. The mammalian fauna
and its homogeneity. 13rd Congress RCMNS, Naples 2009. Acta Naturalia de
“L Ateneo Parmense” 45 ¼, 2009: 289-290.
KOUFOS G.D., KOSTOPOULOS D.S., VLACHOU Th., KONIDARIS G.
The Late Miocene mammal fauna of Samos, Greece. History, Stratigraphy and
Localities. 13rd Congress RCMNS, Naples 2009. Acta Naturalia de “L Ateneo
Parmense” 45 ¼, 2009: 295-296.
KOUFOS G.D., KOSTOPOULOS D.S., MERCERON G., VLACHOU Th.
The Late Miocene mammal fauna of Samos, Greece. Chronology and
palaeoecology. 13rd Congress RCMNS, Naples 2009. Acta Naturalia de “L
Ateneo Parmense” 45 ¼, 2009:293-294.
SCOTT, R, MERCERON G, KAYA T., KOSTOPOULOS D.S., MAYDA S.
Dental Microwear texture analysis, dental mesowear and distal limb
ecomorphology of the Kalfa (Moldova) hipparioine horses: a multi-proxy
palaeoecological reconstruction. 70th Anniversary Meeting-Society of
Vertebrate Paleontology, Pittsburg 2010: Journal of Vertebrate Paleontology
30 (supplement): 161A (ΚΡΙΤΕΣ).
KAHLKE R.D., GARCIA N., KOSTOPOULOS D.S., LACOMBAT F.,
LISTER A.M., MAZZA P.P.A., SPASSOV N., TITOV V. Climatic cyclicity,
mammal communities and ecological stimuli of Early to early Middle
Pleistocene hominin dispersal in the western Palearctic. XVIII INQUA Bern
2011: id 177
MERCERON, G., LECUYER Ch., KOSTOPOULOS, D.S., KOUFOS, G.
Oxygen and carbon isotope compositions of extinct bovids and environments
of primates in the Late Miocene of Greece. 9th Annual Meeting of the
European Association of Vertebrate Paleontologists (EAVP), 2011, Heraklion,
Crete, Abstract volume: 40
KOUFOS G.D., KOSTOPOULOS D.S. The Plio-Pleistocene large mammal
faunas from Greece. International Symposium Human Evolution in the
Southern Balkans ERC Starting Grant Project “PaGE”, 2012, Tuebingen,
Abstract volume: 32
KOSTOPOULOS D.S. Horn development in living boselaphines and their
fossil relatives: implication for phylogenetic reconstructions. International
Conference on Ruminants Phylogenetics, 2013, Munich, Germany, Zitteliana
31: 26
24
3.4.14 MERCERON G., deBONIS L., KOUFOS G., LECUYER Ch.,
KOSTOPOULOS D.S. Stable isotope ecology of Miocene bovids from
hominid-and cercopithecid-bearing sites from Northern Greece and the
Ape/Monkey turnover in the Balkans. 14th RCMN Congress Neogene to
Quaternary Geological Evolution of Mediterranean, Paratethys and Black Sea,
2013, Istanbul, Turkey, Book of Abstracts:144
3.4.15 KOSTOPOULOS D.S., KOULIDOU I., Early Elephants from NW. Greece.
VI International Conference on Mammoths and their Relatives, SiatistaGrevena 2014, Scientific Annals of the School of Geology, AUTh Special
Volume 102: 98, 2014 (ΚΡΙΤΕΣ)
3.5 Posters
3.5.1 KOSTOPOULOS S.D. - KOUFOS D.G.: Palaeoecological remarks on the
Plio-Pleistocene mammalian faunas. Interim Colloquium «Mediterranean
Neogene Cyclostratigraphy in marine-continental paleoenvironments»
R.C.M.N.S., Patras, 27-29 Mai, 1998.
3.5.2 ATHANASSIOU A. - KOSTOPOULOS S.D.: Proboscidea of the Greek
Pliocene–Early Pleistocene faunas; biochronological and palaeoecological
implications. 1st International Congress “La Terra degli Elefanti”, 16-20
October 2001, Roma.
Στη βαθμίδα του Επίκουρου Καθηγητή
3.5.3 KOSTOPOULOS D.S., KOUFOS G.D. Greek Anthracotheriids: breaking up
a 50-year silence. 9th Annual Meeting of the European Association of
Vertebrate Paleontologists (EAVP), 2011, Heraklion, Crete, Abstract volume:
33
3.5.4 GARCIA G., LAPPARANT DE BROIN F., BONIS DE L., KOUFOS G.,
VALENTIN X., KOSTOPOULOS D.S., MERCERON G. A new terrestrial
Testudinidae from the Late Miocene hominoid locality “Ravin de la Pluie”
(Axios valley, Macedonia, Greece). 9th Annual Meeting of the European
Association of Vertebrate Paleontologists (EAVP), 2011, Heraklion, Crete,
Abstract volume: 26
3.5.5 SCOTT R.S., CLAVEL J., DeMIGUEL D., KAYA T., KOSTOPOULOS
D.S., MAYDA S., MERCERON G. Ecology of European Hipparionines and
the diversity of Late Miocene Hominids in Western Eurasia. 14th RCMN
Congress Neogene to Quaternary Geological Evolution of Mediterranean,
Paratethys and Black Sea, 2013, Istanbul, Turkey, Book of Abstracts: 262
25
3.6 Εκδότης ειδικών τόμων (Guest Editor)
3.6.1. CHRISTOFIDES G., KANTIRANIS N., KOSTOPOULOS, D.S,
CHATZIPETROS A.A., Scientific Annals of the School of Geology Special
Volume 99, Proceedings XIX Congress of the Carpathian-Balkan Association,
575pp., Thessaloniki 2010.
3.6.2. CHRISTOFIDES G., KANTIRANIS N., KOSTOPOULOS, D.S,
CHATZIPETROS A.A., Scientific Annals of the School of Geology Special
Volume 100, Proceedings XIX Congress of the Carpathian-Balkan
Association, 550pp., Thessaloniki 2010
3.6.3. KOSTOPOULOS D.S., VLACHOS E., TSOUKALA E., Scientific Annals of
the School of Geology, Special Volume 102, Abstract book of the VI
International Conference on Mammoths and their Relatives, 250pp,
Thessaloniki 2014.
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ
Παλαιοντολογία
Κατηγορία
Δημοσίευσης
A
B
Γ
Γεω-Αρχαιολογικές
Περιλήψεις/Poster
ΣΥΝΟΛΟ*
Ατομικές
4
4
1
1
1
10
2 Συγγραφείς
>2 Συγγραφείς
5
5
9
12
8
1
4
2
4
22
22
στη βαθμίδα του Επίκουρου
1
5
2
9
1
3
9
4
14
A
3
B
2
Γ
Γεω-Αρχαιολογικές
Περιλήψεις/Poster
1
ΣΥΝΟΛΟ*
5
* δεν περιλαμβάνει τις περιλήψεις και τα posters
Α: Εργασίες σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά με κριτές -χωρίς impact factor (IF),
Παλαιοντολογία
ΣΥΝΟΛΟ
14
25
10
5
7
54
ΣΥΝΟΛΟ
9
13
1
13
23
B: Εργασίες σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά με κριτές και IF (δίνεται η τιμή σύμφωνα με το Journal
Citation Reports 2012-2013), και
Γ: Εργασίες σε πρακτικά ελληνικών ή διεθνών συνεδρίων με κριτές
Μέση τιμή Impact Factor από 41 δημοσιεύσεις: 1,476.
h-indexScopus= 8.
h-Index Τμήματος (σύμφωνα με την Εξωτερική Αξιολόγηση Τμήματος 2012) = 14
26
3.7 Κριτής άρθρων διεθνών επιστημονικών περιοδικών &
εκδόσεων
19th CBGA210, Thessaloniki (2010)
Acta Palaeontologica Polonica, Cracow (2012)
Bulletin Geological Society of Greece, Ελλάδα (2006)
Cambridge University Press, Ed. M. Melletti (2013)
Cenozoic Mammals of Africa, Uni California Press, Ed L. Werdelin, USA (2008)
Comptes Rendus Palevol, Γαλλία (2006)
Geodiversitas, Γαλλία (2004-2005, 2008-2010)
Geowissenschaften, Γερμανία (2010)
Hellenic Journal of Geosciences (AGPH), Ελλάδα (2007)
Journal of Biogeography, Amsterdam (2009)
Journal of Human Evolution, USA (2011)
Naturwissenschaften, Γερμανία (2010)
Neues Jahrbuch fuer Geologie & Palaeontologie, Γερμανία (2007, 2009-2010)
Open Geology Journal, Bentham Open (2009)
Pakistan Journal of Zoology, Πακιστάν (2008-2009)
Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, Amsterdam (2009-2011)
Palaeontographica Αbt. A, Γερμανία (2006, 2012)
Paläontologische Zeitschrift, Γερμανία (2007, 2010)
PlosOne, USA (2011)
Quaternaire, Γαλλία (2004)
Quaternary International, Amsterdam (2011)
Rivista Italiana di Paleontologia et Stratigrafia, Ιταλία (2006, 2014)
Turkish Journal of Zoology, Ankara (2012)
Zootaxa (AMNH), New York (2013)
3.8 Κριτής Ερευνητικών Προτάσεων-Υποτροφιών

ΝWO, The Netherlands, Vidi Program, 2007

IKY, 2012, Πρόγραμμα Υποτροφιών Μεταπτυχιακών Σπουδών
27
3.9 Συνέδρια
3.9.1 Συμμετοχή σε Συνέδρια
1990: 5ο Επιστημονικό Συνέδριο Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας,
Θεσσαλονίκη 24-25 Μαΐου 1990 (απλή συμμετοχή).
1992: 6ο Επιστημονικό Συνέδριο της Ελληνικής Γεωλογική Εταιρίας, Αθήνα
25-27 Μαΐου 1992 (ανακοίνωση της εργασίας 3.2.4)
1993: 1st European Palaeontological Congress, Lyon, July 7-9, 1993
(ανακοίνωση της εργασίας 3.2.8 από τον Επίκ. Καθ. Γ. Συρίδη)
1994: 7ο Συνέδριο Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας, Θεσσαλονίκη 25-27
Μαΐου 1994 (ανακοίνωση εργασίας 3.2.7)
Διεθνής Συνάντηση της ΑΙQUA για τη σημασία του Βιλλαφραγκίου
στη Στρωματογραφία του Πλειο-Πλειαστοκαίνου. Peveragno (Italy) 20-22
June 1994 (απλή συμμετοχή).
5ο Διεθνές Συνέδριο Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρίας, Αθήνα 7-11
Νοεμβρίου 1994 (απλή συμμετοχή).
1995: 10th Διεθνές Συνέδριο Congress R.C.M.N.S.(Regional Committee of
Mediterranean Neogene Stratgraphy), Bucarest (Romania), 3-9 September
1995 (ανακοίνωση των εργασιών 3.2.19 και 3.2.20)
15ο Διεθνές Συνέδριο Καρπαθοβαλκανικής γεωλογικής Εταιρίας,
Αθήνα 17-20 Σεπτεμβρίου 1995 (ανακοίνωση της εργασίας 3.3.3 από τον
Καθ. Δ. Μουντράκη)
1997: Διεθνές Συνέδριο Mammal Biochronology (ΒΙΟCHROM 97), Αpril 1997,
Montpellier Γαλλία (ανακοίνωση της εργασίας 3.2.15 από τον Καθ. Γ. Κουφό)
1998: Interim Colloquium R.C.M.N.S «Mediterranean Neogene
Cyclostratigraphy in marine-continental palaeoenvironments» Πάτρα, 27-29
Μαΐου (παρουσίαση υπό μορφή Poster της εργασίας 3.2.24).
3rd Workshop of the European Science Foundation «Phylogeny of
Eurasian Hominoid Primates», Νικήτη, 24-29 Οκτωβρίου 1998 (απλή
συμμετοχή).
1999: 1st International Workshop of Palaeoanthropology and Palaeontology
“Late Plio/Pleistocene extinction and evolution in the Palearctic”, Vatera
Lesvos, 29/9-2/10/1999 (παρουσίαση της εργασίας 3.2.27)
28
2000: Ετήσιο Συνέδριο Νο 12 «Η αρχαιολογική Ερευνα στη Μακεδονία και τη
Θράκη», Θεσσαλονίκη, Φεβρουάριος 2000 (απλή συμμετοχή).
2001: Ετήσιο Συνέδριο Νο 13 «Το Αρχαιολογικό Εργο στη Μακεδονία και στη
Θράκη», Θεσσαλονίκη, Φεβρουάριος 2001 (ανακοίνωση της εργασίας 3.3.4).
Conference “Distribution and migration of Tertiary mammals in Eurasia”, 17-19
May 2001, Utrecht, The Netherlands (απλή συμμετοχή).
1st International Congress «La Terra degli Elefanti», 16-20 October 2001,
Roma, Italy (παρουσίαση του poster 4.2).
2002: Διεθνές Συνέδριο Ζωολογίας, Μάϊος 2002, Θεσσαλονίκη (ανακοινωση της
εργασίας 3.2.34 από τον Καθ. Γ. Κουφό)
2004: 5th International Symposium on eastern Mediterranean Geology, 14-17
Απριλίου 2004, Θεσσαλονίκη (ανακοίνωση των εργασιών 3.4.1 3.4.2)
18th International Senckenberg Conference, VI International Palaeontological
Colloquim in Weimar, 25-30 April 2004, Weimar, Germany (ανακοίνωση της
εργασίας 3.2.39)
2005: Cadre biostratigraphique de la fin du Pliocene et du Pleistocene inferieur (3Ma
a 780.000 ans) en Europe meridionale. Musée des Mervailles May 2005, Tende,
France (ανακοίνωση της εργασίας 3.4.4)
12th Congress R.C.M.N.S. 6-11 September 2005, Vienna. Patterns and
Processess in the Neogene of the Mediterranean Region. (ανακοίνωση της
εργασίας 3.4.3).
2006:12th International Cave Bear Symposium (ICBS), Aridaia, Greece (ανακοίνωση
της εργασίας 3.2.46 από την Δρ. Κ. Βασιλειάδου)
2007: 11ο Διεθνές Συνέδριο Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας, Αθήνα 2007
(προσωπική παρουσίαση της εργασίας 3.2.47 και ανακοίνωση της εργασίας
3.3.5 από τον Λεκ. Γ. Βαργεμέζη)
2008: RHOI meeting on Bovidae, Addis Ababa, Αιθιοπία Αύγουστος 2008
(παρουσίαση του έργου των τελευταίων 5 ετών).
29
Στη βαθμίδα του Επίκουρου Καθηγητή
2009: International Union of Geological Sciences-13th RCMNS Congress, Naples 2-6
September 2009 “Earth system Evolution and the Mediterranean” (ανακοίνωση
της εργασίας 3.4.6 και παρουσίαση των εργασιών 3.4.7 και 3.4.5 από τον Καθ.
Γ. Κουφό και τον MSc Γ. Κονιδάρη αντίστοιχα)
2010: Society of Vertebrate Paleontology, USA 2010 (παρουσίαση της εργασίας 3.4.8
από τον R. Scott)
2011: XVIII INQUA Bern 21-27 July 2011, Switzerland (παρουσίαση της εργασίας
3.4.9 από τον R-D. Kahlke)
2011: 9th Meeting of the European Association of Vertebrate Paleontologists (EAVP)14-19 Ιουνίου 2011, Ηράκλειο, Κρήτη (παρουσίαση της εργασίας 3.4.11 από
τον G. Merceron και παρουσίαση Poster των εργασιών 3.5.3, 3.5.4)
2012: International Symposium, Human Evolution in the Southern Balkans, ERC
Starting Grant Project “PaGE”, 6-8 December 2012, Tuebingen, Germany
(ανακοίνωση της εργασίας 3.4.12)
1ο Πανελλήνιο Συνέδριο «Ερευνητικές Εργασίες-Project”, 2012, Θεσσαλονίκη
(ανακοίνωση της εργασίας ΧΑΤΖΗΠΕΤΡΟΣ Α., ΜΑΚΡΗ Κ.,
ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ
Δ.Σ.,
ΠΑΥΛΙΔΗΣ
Σ.:
Διδακτική
των
γεωεπιστημών¨εμπειρία από το Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ. από τον λέκτ. Α.
Χατζηπέτρο, χωρίς περίληψη)
2013: International Conference on Ruminants Phylogenetics, 2-6 September 2013,
Munich, Germany (ανακοίνωση της εργασίας 3.4.13)
14th Congress of Regional Committee on Mediterranean Neogene Stratigraphy
RCMNS, «Neogene to Quaternary Geological Evolution of Mediterranean,
Paratethys and Black Sea”, 8-12 September 2013 (ανακοίνωση της εργασίας
3.4.14 και παρουσίαση του Poster 3.5.5 από τον Dr G. Merceron)
2014: VI International Conference on Mammoths and their Relatives, 5-12 May 2014,
Grevena & Siatista (ανακοίνωση της εργασίας 3.4.15)
3.9.2 Οργανωτικές/ Επιστημονικές Επιτροπές Συνεδρίων


7ο Συνεδρίου της Ελληνικής Γεωλογικής Θεσσαλονίκη, 25-27 Μαΐου 1994
(Μέλος Οργανωτικής Επιτροπής).
Interim Colloquium «Mediterranean Neogene Cyclostratigraphy in marinecontinental paleoenvironments» του R.C.M.N.S, Πάτρα, 27-29 Μαΐου 1998
(Μέλος Οργανωτικής Επιτροπής).
30


3rd Workshop of the European Science Foundation «Phylogeny of Eurasian
Hominoid Primates», Nικήτη Χαλκιδικής, 24-29 Οκτωβρίου 1998 (Οργανωτική
Επιτροπή).
5th International Symposium on the Eastern Mediterranean Geology.
Θεσσαλονίκη, 14-17 Απριλίου 2004 (Μέλος Οργανωτικής Επιτροπής).

19ο Συνεδρίου της Καρπαθοβαλκανικής Γεωλογικής Εταιρίας. Θεσσαλονίκη,
Σεπτέμβριος 2010 (Μέλος Οργανωτικής Επιτροπής).

9th Meeting of the European Association of Vertebrate Paleontologists. Ηράκλειο
Κρήτης, Ιούνιος 2011 (Μέλος Οργανωτικής Επιτροπής)

IV International Conference on Mammoths and their Relatives, Γρεβενά &
Σιάτιστα, Μάης 2014 (Μέλος Οργανωτικής και Επιστημονικής Επιτροπής)

1ης Ημερίδας Μεταπτυχιακών Σπουδών
Θεσσαλονίκη , Απρίλιος 2013 (Συντονιστής).
Τμήματος
Γεωλογίας
Α.Π.Θ.
3.10 Παλαιοντολογικές ανασκαφές
+
+
+
+
+
+
Serefkoy/S
aalipasalar
Akkaşdaği
Πτολεμαϊδ
α
Fonelas
Βελεστίνο
Χίος
+
+
+
+
Σάμος
+
+
+
+
+
+
+
Αξιός
ΔαφνερόΓρεβενά
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Μυγδονία
Νικήτη
Ως μέλος της ερευνητικής ομάδας Παλαιοντολογίας του Εργαστηρίου
Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας του Τμήματος Γεωλογίας Α.Π.Θ., συμμετείχα στις
παλαιοντολογικές και στρωματογραφικές έρευνες που πραγματοποιήθηκαν από το
1990 μέχρι σήμερα στον ελληνικό χώρο. Η κατ’ έτος και θέση συμμετοχή μου
συνοψίζεται στον ακόλουθο πίνακα:
+
+
+
+
+
Στρατιωτική Θητεία
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
31
+
+
Serefkoy/S
aalipasalar
Akkaşdaği
Πτολεμαϊδ
α
Fonelas
Βελεστίνο
Χίος
Σάμος
Αξιός
ΔαφνερόΓρεβενά
Μυγδονία
Νικήτη
2007
2008
+
Στη βαθμιδα του Επίκουρου Καθηγητή
2009
2010
2011
2012
2013
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
3.11 Ερευνητικά Προγράμματα
3.11.1 Συμμετέχων Ερευνητής

«Διεξαγωγή παλαιοντολογικών ανασκαφών και στρωματογραφική μελέτη των
Νεογενών -Τεταρτογενών αποθέσεων της λεκάνης Μυγδονίας». Ερευνητικό
Πρόγραμμα του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών Ν0 89 ΕΔ 312 – Επιτροπή
Ερευνών Α.Π.Θ., κωδ. 1386, 15/10/1991-14/10/1993 (υπεύθυνος Καθ. Γ.
Κουφός). Τα πρόδρομα αποτελέσματα του προγράμματος, ανακοινώθηκαν
στο 1ο Ευρωπαϊκό Παλαιοντολογικό Συνέδριο, που πραγματοποιήθηκε στη
Λυόν. Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε το 1994 με τη σύνταξη τελικής μελέτης
και τις δημοσίευσεις 3.2.6, 3.2.8.

«Παλαιοντολογικές ανασκαφές στη Μακεδονία. Περιοχή Ανατολικής
Χαλκιδικής». Ερευνητικό Πρόγραμμα της Επιτροπής Ερευνών Α.Π.Θ., κωδ.
7612, (υπεύθυνος Καθ. Γ. Κουφός). 1/9/95-31/8/96. Τα αποτελέσματα του
προγράμματος ανακοινώθηκαν σε σειρά άρθρων, που αναφέρονται στην
απολιθωματοφόρο θέση της Νικήτης Χαλκιδικής. Τα αποτελέσματα
δημοσιεύθηκαν στις εργασίες 3.2.7, 3.2.9, 3.2.10, 3.2.21.

«Ολοκληρωμένη Νεοτεκτονική - Σεισμοτεκτονική - Τεχνικογεωλογική μελέτη
στην πλειόσειστη περιοχή Κοζάνης-Γρεβενών του σεισμού της 13ης Μαίου
1995». Σειρά Ερευνητικών προγραμμάτων της Επιτροπής Ερευνών Α.Π.Θ
(υπεύθυνος Καθ. Δ. Μουντράκης). Συμμετοχή κατά τα διαστήματα 1/6/9531/1/96 (κωδ. 8819), 1/02/96-31/3/96 (κωδ. 8819), 1/1/97-31/12/97 (κωδ.
8835). Τα αποτελέσματα του προγράμματος ανακοινώθηκαν σε σειρά
συνεδρίων και δημοσιευμάτων (3.3.1, 3.3.2, 3.3.3) και συντάχθηκαν σε τελική
έκθεση.

«Παλαιοντολογική έρευνα στην περιοχή Μυτιληνιών Σάμου». Ερευνητικό
Πρόγραμμα της Επιτροπής Ερευνών Α.Π.Θ., κωδ. 4623 (υπεύθυνος Καθ. Γ.
Κουφός). Συμμετοχή κατά τα διαστήματα: 29/6/95-27/7/96, 1/7/98-30/6/99,
32
1/7/99-31/12/99 και 1/1/2000-31/6/2000. Πρόδρομα
δημοσιεύθηκαν στην εργασία 3.2.14, 3.2.28, 3.4.1.
αποτελέσματα

«Ατλαντας Γεωτόπων του Αιγαίου» Ερευνητικό Πρόγραμμα του Μουσείου
Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου (υπεύθυνος Δρ. Ν. Ζούρος
Επικ. Καθ. Παν/μίου Αιγαίου), 1/1/98-31/12/98. Τα αποτελέσματα εκδόθηκαν
σε ειδικό τόμο του ΥΠΠΟ.


«Οστεολογική μελέτη Προϊστορικού Οικισμού Αρχοντικού Πέλλας» Πρόγραμμα
της Επιτροπής Ερευνών Α.Π.Θ., κωδικός 4849, 1/02/00-31/6/00, 1/10/0030/11/00, 15/1/01-15/2/01 (υπεύθυνη Καθ. Α. Παπανθύμου, Τμήμα
Αρχαιολογίας Α.Π.Θ.). Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε με τη σύνταξη τελικής
έκθεσης και την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων στο 13 Συνέδριο «Το
αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη» (εργασία 3.3.4)
«Μελέτη Ανάδειξης & Τουριστικής Αξιοποίησης ανωνύμου σπηλαίου
Κοινότητας Ερμακιάς, Δήμου Αγ. Παρασκευής Ν. Κοζάνης» Επιτροπή Ερευνών
Παν/μίου Αιγαίου, κωδικός 814, 27/12/2000-27/12/2001. Το πρόγραμμα
περιελάμβανε
τοπογραφική,
γεωλογική-υδρογεωλογική-γεωφυσικήγεωτεχνική, περιβαλλοντική και αρχιτεκτονική μελέτη του εν λόγω σπηλαίου
και ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο του 2002. Μέρος των Αποτελεσμάτων
δημοσιεύθηκε στην εργασία 3.3.5.

Στη βαθμίδα του Επίκουρου Καθηγητή
«Environmental Dynamics of European Hominids during the Late Miocene»,
International Collaborative Research Grant, Wenner-Gren Foundation 2009-2010 (σε
συνεργασία με τους: R. Scott, USA, T. Kaya, Turkey, S. Mayda, Turkey & G.
Merceron, France.


«Impacts des évènements méssiniens sur les écosystèmes terrestres en Europe
de l'Est - Impacts of Messinian events on Terrestrial Ecosystems in Eastern
Europe» PICS 5185 du CNRS (Γαλλία) 2010-2012 σε συνεργασία με Dr.
Gildas Merceron, CNRS-Lyon
“Palaeoanthropology in Greece- PaGE ERC starting Grant Project” 2012-2014
(επιστ. Υπεύθυνη Καθ. Αικ. Χαρβάτη, Πανεπιστήμιο Tuebingen)
3.11.2 Επιστημονικώς Υπεύθυνος


2012, «Ανάλυση του περιβάλλοντος του Πλειστοκαίνου με βάση
απολιθωμένες πανίδες θηλαστικών και συσχέτιση με την εξάπλωση των
ανθρωπίδων. Περιπτωσιολογική μελέτη: θέση Απολλωνία-1, Μυγδονία
λεκάνη, θεσσαλονίκη. Επιτροπή Ερευνών Α.Π.Θ., ΔΡΑΣΗ Β: Ενίσχυση νέων
ερευνητών στη βαθμίδα του επικουρου καθηγητή, κωδ. Έργου 87845
2013, «1η Ημερίδα Μεταπτυχιακών Σπουδών Τμήματος Γεωλογίας» Επιτροπή
Ερευνών Α.Π.Θ., κωδ. Έργων 89496 & 89637
33
4
Αναγνώριση Επιστημονικού Eργου
4.1 Προσκλήσεις Συνεργασιών
Το 1993 και έπειτα από πρόσκληση του Dr. S. Sen (Μουσείο Φυσικής
Ιστορίας Παρισιού) ανέλαβα σε συνεργασία με τον Καθ. Γ. Κουφό τον καθαρισμόσυντήρηση και τη μελέτη των ιππαρίων από τη θέση Kemiklitepe της Τουρκίας
(δημοσίευση αρ. 3.2.5).
Τον Ιανουάριο του 1999 και έπειτα από πρόσκληση του Dr. S. Sen (Μουσείο
Φυσικής Ιστορίας Παρισιού) ανέλαβα σε συνεργασία με τον ίδιο τη μελέτη των
θηλαστικών Πλειο-Πλειστοκαινικής ηλικίας από τη θέση Sarikol Tepe της Τουρκίας
(δημοσίευση αρ. 3.2.22).
Το 1999 και έπειτα από πρόσκληση του Dr. N. Spassov (Βουλγαρική
Ακαδημία Επιστημών) ανέλαβα σε συνεργασία με τον ίδιο και τον Διευθυντή του
Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Assenovgrad κ. D. Kovachev τη μελέτη των ανω
Μειοκαινικών Suidae της Ν. Βουλγαρίας (δημοσίευση αρ. 3.2.25)
Το καλοκαίρι του 2000 συμμετείχα, έπειτα από πρόσκληση του Dr. S. Sen, σε
Γαλλο-Τουρκική ομάδα που πραγματοποίησε ανασκαφές στην περιοχή της Κ.
Ανατόλιας (θέση Akkaşdaği, Τουρκία), με τη σύγχρονη ανάθεση της αυτόνομης
μελέτης των βοοειδών (δημοσίευση αρ. 3.2.35) και την από κοινού μελέτη με τον Dr.
G. Saraç (ΜΤΑ-Αγκυρα) των καμηλοπαρδάλεων της ίδιας θέσης (δημοσίευση αρ.
3.2.36).
Τον Ιανουάριο του 2002 και έπειτα από πρόσκληση του Dr. M. Fortelius
(University of Helsinki, Φινλανδία) ανέλαβα την από κοινού επίβλεψη τμήματος της
Διατριβής Ειδίκευσης της κας Liu Liping (Κινεζική Ακαδημία Επιστημών) με θέμα
τα χοιροειδή του Μειοκαίνου της περιοχής Henzeng, Κίνα. Αποτέλεσμα της
συνεργασίας αυτής ήταν η συνδημοσίευση 3.2.31.
Τον Ιούλιο του 2002, έπειτα από πρόσκληση του Dr. Alfonso Arribas του
Instituto Geologico y Minero de Espana συμμετείχα σε παλαιοντολογικές ανασκαφές
στην Πλειο-Πλειστοκαινική θέση Fonelas της Ισπανίας.
Το Δεκέμβριο του 2002 και έπειτα από πρόσκληση της Καθ. Maria-Rita
Palombo (Univesrita La Sapienza, Ρώμη, Ιταλία), συμμετείχα σε διεθνή ομάδα
συνεργασίας (M.T. Alberdi-Ισπανία, M.R. Palombo-Ιταλία, A. Valli-Γαλλία, I.
Vislobokova-Ρωσσία, N. Spassov-Βουλγαρία) πάνω σε θέματα πανιδικών αλλαγών
κατά το Πλειο-Πλειστόκαινο (συνδημοσιεύσεις αρ. 3.2.39, 3.2.48).
Το Μάρτιο του 2003 και έπειτα από πρόσκληση του Dr. M. Fortelius και σε
συνεργασία με τη Dr. Liu Liping μελετήσαμε από κοινού υλικό των ανωμειοκαινικών
χοιροειδών της θέσης Akkaşdaği της Τουρκίας (3.2.37).
34
Τον Οκτώβριο του 2006 και έπειτα από πρόταση του Dr. S. Sen ανέλαβα τη
μελέτη των θηλαστικών Βαλέζιας ηλικίας από τη θέση Kuçukcekmeçe της Τουρκίας
(σε εξέλιξη).
Τον Ιούνιο του 2008 καί έπειτα από πρόσκληση του Dr. R. L Bernor (Howard
University, Washington DC), επισκέφθηκα για μία εβδομάδα το Τμήμα Ανατομίας,
όπου μελέτησα τη συλλογή απολιθωμάτων ανωμειωκαινικής ηλικίας του Μaragheh
(Ιραν) (3.2.65).
Τον Αύγουστο του 2008 και έπειτα από πρόσκληση του RHOI (Revealing
Human Origins Initative, USA) επισκέφθηκα για μία εβδομάδα την Addis Ababa
όπου συμμετείχα στην ομάδα εργασίας ειδικών στη μελέτη των βοοειδών του
Μειοκαίνου και μελέτησα συλλογές σύγχρονων βοοειδών της Αφρικής με
αποτέλεσμα τη συνδημοσίευση 3.2.51.
Στη βαθμίδα του Επίκουρου Καθηγητή
Το καλοκάιρι του 2009 και έπειτα από πρόσκληση της Dr Tanju Kaya,
διευθύντριας του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Ege της Σμύρνης,
και του Dr S. Mayda του ίδιου ιδρύματος, συμμετείχα σε παλαιοντολογικές
ανασκαφές στην Μ. Ασία (θέσεις Salikpasalar, Serefkoy-2) και ανέλαβα την μελέτη
αρτιοδακτύλων διαφόρων θέσεων της γείτονος αλλά και την εκπαίδευση μίας
μεταπτυχιακής φοιτήτριας (Seval Karakutuk). Το καλοκαίρι του 2010 και στα πλαίσια
της ίδιας συνεργασίας επισκέφθηκα το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Σμύρνης για
μία εβδομάδα και φιλοξένησα στη Θεσσαλονίκη την μεταπτυχιακή φοιτήτρια S.
Karakutuk για δύο εβδομάδες.
4.2 Ετεροαναφορές
Παρατίθενται οι γνωστές σε εμένα ετερο-αναφορές των εργασιών μου σε ξένα και
ελληνικά επιστημονικά περιοδικά, διεθνή και εθνικά συνέδρια, βιβλία και διατριβές,
όπως αναζητήθηκαν από το International Scitation Index (ISI), το Scopus, το Google
Books, καθώς και σε διατριβές και πρακτικά συνεδρίων.
4.2.1 Πεδίο: Παλαιοντολογία
ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ (3.1.1):
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6
4.7
4.8
4.9
4.10
ΚΟΛΙΑΔΗΜΟΥ, 1996, Διδ. Διατριβή, ΑΠΘ, Τμ. Γεωλογίας
ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, 1996, Διδ. Διατριβή, Πα/μιο Αθηνών, Τμ. Γεωλογίας
KOLIADIMOU & KOUFOS, 1998, Rom. J. Stratigraphy, 78.
TURQ et. al., 1996, Paleo, 8: 161-204
ΚΟΥΦΟΣ, 1997, Ασκήσεις Παλαιοντολογίας Σπονδυλωτών, ΑΠΘ
GUERRERO ALBA, 1997, PhD Thesis, Univ. Malacitanas, Malaga
MARTINEZ NAVARRO et al., 1997,J. Human Evol., 33 (5)
ΧΑΤΖΗΠΕΤΡΟΣ, 1998 Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
KOUFOS, 1997, Paleontologia i. Evolucio 30-31
GUERRERO ALBA & PALMQVIST, 1997, Paleontologia i Evolucio 30-31
35
4.11
4.12
4.13
4.14
4.15
4.16
4.17
4.18
4.19
4.20
4.21
4.22
4.23
4.24
4.25
4.26
4.27
4.28
AΘΑΝΑΣΙΟΥ, 1998, Γαία 5.
4.29
4.30
4.31
4.32
4.33
4.34
4.35
4.36
www.igme.es/museo/investigations/paleontologia/Fonelas.htm
4.37
GARRIDO, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:365-396
4.38
GARRIDO & ARRIBAS, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:397-411
4.39
GARRIDO, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:413-460
4.40
4.41
VAN DER MADE & MORALES, 2011, Estudios Geologicos 67
ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ, 1999, «Βόϊον-Νότια Ορέστις» Θεσ/νίκη
DE VOS et al. 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
SPASSOV 1999, PhD Thesis, Bulgarian Academy of Sciences.
SPASSOV 2000, Historia naturalis bulgarica, 12
BOEV, KOUFOS, 2000, Geologic Balcanica 30 (1-2)
KOUFOS VASSILIADOU, SYRIDES, KOLIADIMOU, 2001, Deinsea 8.
KOUFOS 2001, Boll. Soc. Paleont. Italiana, 40 (2).
ΑTHANASSIOU, 2002, N. Jb. Geologie und Palaeontologie Mh., 2
ATHANASSIOU, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A :299-309
SPASSOV, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
CREGUT-BONNOURE, 2002, These d’Etat, Univ. Claude_bernard LyonI
SPASSOV, 2003, Revue Paleobiologie 22 (1)
ΤΣΟΥΜΗΣ, 2003, Γεωτεχνικά Επιστ. Θέματα, σειρά ΙΙ, 14, 1/2003
ΠΑΥΛΙΔΗΣ, 2003, Η Γεωλογία των Σεισμών, Un. Studio Press.
ΚΟΥΦΟΣ, 2004, Παλαιοντολογια Σπονδυλωτών, Εκδ. Ζήτη
BUKHSIANIDZE, 2005, PhD Thesis, Universita degli Studi di Ferrara
ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ-ΔΙΚΑΙΟΥΛΙΑ et al. 2005, Παλαιοντολογία Τόμος Γ Σπονδυλωτά, Εκδ. Γ.
Γκέλμπεσης, Αθήνα
ATHANASSIOU, 2006, N. Jb. Geologie und Palaeontologie Mh., 2
CREGUT-BONNOURE, 2006, Courier Forschungsinstitut Senckenberg, 256
ALCALA & MORALES, 2006, Estudios Geologicos, 62(1)
CREGUT-BONNOURE, 2007, Quaternaire 18 (1)
CREGUT-BONNOURE & DIMITRIJEVIC, 2006, Revue de Paleobiologie 25 (2).
PROTHERO & FOSS, 2007, The evolution of Artiodactyls, J. Hopkins Univ. Press.
GARRIDO, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:279-335
MARTINEZ-NAVARRO et al. 2012, Quaternary International 267
Δημοσίευση 3.2.1 KOUFOS G.D. - SYRIDES G. - KOLIADIMOU K. - KOSTOPOULOS D.S.
4.42
4.43
4.44
4.45
4.46
4.47
4.48
4.49
4.50
TRANOS et al., 1995, In «Mecanics of jointed & faulted Rock» (Ed. Rossmanith, Balkema)
DE BONIS, 1995, Ethologia, 5
UNGAR, 1996, Joural Human Evolution, 31 (4)
BERNOR et al., 1996, In «The evolution of W. Eurasian Neogene Mammal faunas», 26
TΡΑΝΟΣ, 1998, Διδ. Διατρ. Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
ROOK et al., 2000, Journal of Human Evolution 39 (6)
BERNOR et al. 2004, Paleontographia Italica 89.
SHREIN, 2006, J. Human Evolution 50 (4).
ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
36
4.51
ΒΛΑΧΟΥ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
Δημοσίευση 3.2.2 KOUFOS G.D. - KOSTOPOULOS D.S. - KOLIADIMOU K.
4.52
4.53
4.54
4.55
4.56
4.57
4.58
4.59
4.60
4.61
4.62
4.63
4.64
4.65
4.66
4.67
4.68
4.69
4.70
ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ, 1991/2, Αnn. Geol. Pays Hell, 35
TSOUKALA, 1992, Courier Forsch. Inst. Senckenberg, 153
AΘΑΝΑΣΙΟΥ, 1996, Δ. Διατρ., Παν/μιο Αθηνών, Τμ. Γεωλογίας
MOUNTRAKIS et al., 1998, J. Geodynamics, 26
SPASSOV, 1997, Geologica Balcanica 27
TSOUKALA & LISTER, 1998, Bull. Soc. Paleont. Italiana 37 (1)
AΘΑΝΑΣΙΟΥ, 1998, Γαία 5
RADULESCO et al., 1998, Quaternaire 9 (4).
SPASSOV 1999, PhD Thesis, Bulgarian Academy of Sciences
SPASSOV, 2000, Historia naturalis bulgarica, 12
DE VOS et al. 2001, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
DOUTSOS & KOKKALAS, 2001, Journal of Structural Geology, 23 (2-3).
Aτλαντας των γεωλογικών μνημείων του Aιγαίου, Εκδ. Yπουργείο Aιγαίου, 2002.
SPASSOV, 2003, Revue Paleobiologie 22 (1)
ΤΣΟΥΜΗΣ, 2003, Γεωτεχνικά Επιστ. Θέματα, σειρά ΙΙ, 14, 1/2003
ROOK, RENNE, BENVENUTI & PAPINI, 2000, J. Human Evol., 39
ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ et al., 2006, Το Αρχαιολογικό Εργο στη Μακεδονία και τη Θράκη 18.
RAIA et al., 2009, Pal. Pal. Pal. 276
HARVATI et al., 2008, The Palaeolithic of the Balkans, BAR International Series 1819,
pp.15-20.
4.71 ΒΛΑΧΟΥ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
Δημοσίευση 3.2.3 KOUFOS G.D. - SYRIDES G. - KOSTOPOULOS D.S. - KOLIADIMOU K.
4.72
4.73
ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, 1996, Δ. Διατρ., Παν/μιο Αθηνών, Τμ. Γεωλογίας
4.74
4.75
4.76
4.77
4.78
4.79
4.80
4.81
CALOI, 1997, Geobios, 30 (2)
4.82
4.83
SYMEONIDIS et al., 2006, Beiträge zur Paläontologie 30
4.85
MADURELL et al., 2010, Quaternary Science Reviews 29
CALOI, 1994, In «Biostratigrafia dell Italia centrale» Studi geologici Camerti, B, vol. Sp.
469-486
ΧΑΤΖΗΠΕΤΡΟΣ, 1998, Διδ. Διατρ. Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
AΘΑΝΑΣΙΟΥ, 1998, Γαία 5
SPASSOV, 2000, Historia naturalis bulgarica, 12.
ΣΥΛΒΕΣΤΡΟΥ, 2002, Διδακτορική Διατριβή, Τμ. Γεωλογίας Α.Π.Θ.
CREGUT-BONNOURE, 2002, These d’Etat, Univ. Claude_bernard LyonI
ΠΑΥΛΙΔΗΣ, 2003, Η Γεωλογία των Σεισμών, Un. Studio Press.
ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ-ΔΙΚΑΙΟΥΛΙΑ et al. 2005, Παλαιοντολογία Τόμος Γ Σπονδυλωτά, Εκδ. Γ.
Γκέλμπεσης, Αθήνα
HARVATI et al., 2008, The Palaeolithic of the Balkans, BAR International Series 1819,
pp.15-20.
4.84 ROOK & NAVARRO, 2010, Quaternary International 219 (1-2)
Δημοσίευση 3.2.4 KOUFOS G. D. – KOSTOPOULOS D.S.
4.86
4.87
4.88
ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, 1996, Δ. Διατρ., Παν/μίου Αθήνων, Τμ. Γεωλογίας
CALOI, 1997, Geobios, 30 (2)
TSOUKALA & LISTER, 1998, Bull. Soc. Paleont. Italiana 37 (1)
37
4.89
4.90
4.91
4.92
4.93
4.94
4.95
4.96
4.97
4.98
4.99
4.100
4.101
FORSTEN, 1998, Quaternary Science Review, 17
AΘΑΝΑΣΙΟΥ, 1998, Γαία 5
FORSTEN, 1999, Quaternary Science Review, 18
SPASSOV 1999, PhD Thesis, Bulgarian Academy of Sciences
SPASSOV 2000, Historia naturalis bulgarica, 12
ATHANASIOU 2001, Geodiversitas, 23 (3)
ΦΟΥΝΤΟΥΛΗΣ et al., 2001, Bull. Geol. Soc. Greece, XXIV/4
DeVOS et al., 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
EISENMAN, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
SPASSOV, 2003, Revue Paleobiologie 22 (1)
SPASSOV, 2005, Quaternaire, Hors-series, 2.
EISENMAN, 2004, Geobios 37 Mem. Sp. 26.
MARIOLAKOS et al., 2004, 32nd Int. Geol. Congress, vol. 2. Neotectonic Transect MoesiaApulia-From B16 to B33, published by APAT, Italy
4.102 FORSTEN & DIMITRIJEVIC, 2004, Ann. Geo. Penins. Balk. 65
4.103 ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ-ΔΙΚΑΙΟΥΛΙΑ et al. 2005, Παλαιοντολογία Τόμος Γ Σπονδυλωτά, Εκδ. Γ.
Γκέλμπεσης, Αθήνα
4.104 www.igme.es/museo/investigations/paleontologia/Fonelas.htm
4.105 GARRIDO, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:517-551
4.106 HARVATI et al., 2008, The Palaeolithic of the Balkans, BAR International Series 1819,
pp.15-20.
4.107 ČERMAK & WAGNER, 2013, Neues Jahrbuch Geol Palaeont. Abh. 268(1)
Δημοσίευση 3.2.5 KOUFOS G.D. - KOSTOPOULOS D.S.
4.108 SEN, 1998, Geobios, 31 (3)
4.109 EISENMANN & WHYBROW, 1999, Fossil Vertebrates of Arabia, P.J. Whybrow & A. Hill
Eds, 19.
4.110
4.111
4.112
4.113
4.114
4.115
4.116
4.117
4.118
4.119
4.120
KAYA & FORSTEN, 1999, Geobios 32 (5)
ΣΥΛΒΕΣΤΡΟΥ, 2002, Διδακτορική Διατριβή, Τμ. Γεωλογίας Α.Π.Θ.
AKGÜN et al., 2000, Turkish J. Earth Sc. 9
RADULESCU et al., 2003, Colloquios de Paleontologia, spec. Vol. I :549-558.
WESTAWAY et al., 2004, Tectonophysics 391 (1-4)
CREGOUT-BONNOURE. & TSOUKALA, 2005, Quaternaire, suppl. (2).
RADULESCU, 2005, Quaternaire, suppl. (2).
KAYA et al., 2005, N. Jb. Geol. Palaeont. Abh. 236(3)
WESTAWAY et al., 2005, Acta Geodinamica 12
GERAADS et al. 2011, Geodiversitas 33(3)
ΒΛΑΧΟΥ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
Δημοσίευση 3.2.6 KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D.
4.121
4.122
4.123
4.124
4.125
4.126
ΒRUGAL, 1994 Bull. Mus. Nat. Hist. Nat., Paris, 4 em s., 16, C, 2-4
ΚΟΛΙΑΔΗΜΟΥ, 1996 Διδακτορική Διατριβή, Τμ. Γεωλογίας Α.Π.Θ.
AΘΑΝΑΣΙΟΥ, 1996 Διδακτορική Διατριβή, Τμ. Γεωλογίας Παν/μίου Αθηνών.
MARTINEZ-NAVARRO & PALMQUIST, 1996 Journal of Archaeol. Sc., 23.
MARTINEZ-NAVARRO & PALMQUIST, 1997 Palaeobiology, 22 (4)
BONIS & BOUVRAIN, 1996 N. Jb. Geol. Palaeont. Mh, 411.
38
4.127 GUERIN, 1996 In «Les Grandes mammiferes Plio-Pleistocene d’ Europe» C. Guerin &M.
Patou-Mathis Eds., Masson Ed., s. Prehistoire, pp. 4-33.
4.128 DEPLECH & GUERIN, 1996, In «Les Grandes mammiferes Plio-Pleistocene d’ Europe» C.
Guerin &M. Patou-Mathis Eds., Masson Ed., s. Prehistoire, pp. 47-62.
4.129 CREGUT-BONNOURE & GUERIN, 1996 In «Les Grandes mammiferes Plio-Pleistocene d’
Europe» C. Guerin &M. Patou-Mathis Eds., Masson Ed., s. Prehistoire, pp. 62-95.
4.130
4.131
4.132
4.133
4.134
4.135
4.136
4.137
4.138
4.139
4.140
4.141
4.142
4.143
4.144
4.145
4.146
4.147
4.148
4.149
4.150
4.151
4.152
GUERRERO ALBA, 1997 PhD Thesis, University of Malacitana, Malaga.
MARTINEZ-NAVARRO, TURQ, BALLESTER, OMS, 1997 Journal Human Evolution, 33.
BOUVRAIN, 1998, Geodiversitas 20 (3).
GUERIN, FAURE & SEN, 1998, Geodiversitas 20 (3).
GERAADS, 1998, Geodiversitas 20 (3).
TSOUKALA & LISTER, 1998, Bull. Soc. Paleont. Italiana 37 (1)
GUERRERO ALBA & PALMQVIST, 1997, Paleontologia i Evolucio 30-31
AΘΑΝΑΣΙΟΥ, 1998, Γαία 5.
SPASSOV 1999, PhD Thesis, Bulgarian Academy of Sciences
SPASSOV & CREGUT-BONNOURE, 1999, C. R. Acad. Sci. Paris, 328
SPASSOV, 2000, Historia naturalis bulgarica, 12.
KAHLKE R.D..2001, Monogr. Roem.-German. Zentralmus. Mainz 40 (3)
SPASSOV, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
CREGUT-BONNOURE, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
CREGUT-BONNOURE, 2002, These d’Etat, Univ. Claude_bernard LyonI
SPASSOV, 2003, Revue Paleobiologie 22 (1)
VAN KOENINGSWALD & VERVOORT-KERKHOFF, 1999, Deinsea 7
CREGUT-BONNOURE & VALLI, 2004, Geobios 37 Mem. Sp. 26.
BUKHSIANIDZE, 2005, PhD Thesis, Universita degli Studi di Ferrara
www.igme.es/museo/investigations/paleontologia/Fonelas.htm
KAHLKE, 2006, BAR S1578, Archaeopress
CREGUT-BONNOURE, 2007, Quaternaire 18 (1)
GARRIDO, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:279-335
4.153 GARRIDO & ARRIBAS, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:337-364
4.154 GARRIDO, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:365-396
4.155 GARRIDO & ARRIBAS, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:397-411
4.156 GARRIDO, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:413-460
Δημοσίευση 3.2.7 KOSTOPOULOS D.S
4.157 BONIS & BOUVRAIN, 1996, Bull. Mus. Nat. Hist. Nat, Paris, 4em, 18, C, 1.
4.158 BONIS & KOUFOS, 1999, In “Hominoid evolution & climatic change in Europe” vol. 1, part
11, pp. 205-237, Cambridge U. P.
4.159
4.160
4.161
4.162
LIU, 2003, PhD Thesis University of Helsinki, Yliopistopaino-Helsinki
KOUFOS, 2006, Beiträge zur Paläontologie 30
GERAADS et al. 2011, Geodiversitas 33(3)
ΒΛΑΧΟΥ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
39
Δημοσίευση 3.2.8 KOUFOS G.D. - SYRIDES G. - KOSTOPOULOS D.S. - KOLIADIMOU K.
4.163
4.164
4.165
4.166
4.167
4.168
4.169
4.170
4.171
4.172
4.173
4.174
4.175
4.176
4.177
4.178
ALSWEIS, 1996 Διδακτορική Διατριβή, Τμ. Γεωλογίας Α.Π.Θ.
CHENG, FANG, PAVLIDES, CHATZIPETROS, 1994 Bull. Geol. Soc. Greece, 30/1.
AΘΑΝΑΣΙΟΥ, 1996 Διδακτορική Διατριβή, Τμ. Γεωλογίας Παν/μίου Αθηνών,
KAΡΑΓΙΑΝΝΗ et al. 1998, Bull. Geol. Soc. Greece, 32 (4).
AΘΑΝΑΣΙΟΥ, 1998, Γαία 5
SPASSOV 1999, PhD Thesis, Bulgarian Academy of Sciences
KARAGIANNI et al., 1999, J. Balkan Geophys. Soc. 2 (1)
SPASSOV, 2000, Historia naturalis bulgarica, 12
KOWALSKI, 2001, Folia Quaternaria 72.
SPASSOV, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
ZAGORCHEV, 2002, Geol. Balcanica, sp. vol.
SPASSOV, 2003, Revue Paleobiologie 22 (1)
TRANOS et al., 2003, J. Struc. Geol., 25.
FAURE, 2004, Geobios 37 Mem. Sp. 26.
CREGOUT-BONNOURE & TSOUKALA, 2005, Quaternaire, suppl. (2).
ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ-ΔΙΚΑΙΟΥΛΙΑ et al. 2005, Παλαιοντολογία Τόμος Γ Σπονδυλωτά, Εκδ. Γ.
Γκέλμπεσης, Αθήνα
4.179 ZAGORCHEV, 2007, Quaternary Science Review, 26(22).
4.180 TOURLOUKIS, 2011, PhD thesis, Univ. of Leiden, Archaeological Studies Leiden
University, 23:1-261, Leiden University Press.
Δημοσίευση 3.2.9 KOSTOPOULOS D.S. - KOLIADIMOU K. - KOUFOS G.D.
4.181 GENTRY, 2003, Ruminantia (Artiodactyla), In Fortelius et al. (eds) 2003: Geology and
Paleontology of the Miocene Sinap Fm, Turkey: 332-379 Columbia Univ. Press.
4.182 BONIS & BOUVRAIN, 2003, Advances in Vertebrate Paleontology “Hen to Panta”: 5-16
Romania
4.183 ILIOPOULOS, 2003, PhD Thesis, Univ. Leicester
4.184 ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ-ΔΙΚΑΙΟΥΛΙΑ et al. 2005, Παλαιοντολογία Τόμος Γ Σπονδυλωτά, Εκδ. Γ.
Γκέλμπεσης, Αθήνα
4.185 LIKIUS, VIGNAUD & BRUNET, 2007, C. R. Palevol, 6
4.186 GERAADS, 2009, Geodiversitas 31(4)
4.187 ROUSSIAKIS & ILIOPOULOS, 2004, Proceedings 5th International Symposium on Eastern
Mediterranean Geology, 1: 43-46.
4.188 YILMAZ, 2005, PhD Thesis, Ankara universitesi, Sosyal Bilimler Enstitusu Antropoloji
(Paleoantropoloji) Anabilim Dali
4.189 ΒΛΑΧΟΥ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
4.190 GERAADS, REED, BOBE, 2013, Journal Vertebrate Paleontology 33 (2)
4.191 HRISTOVA et al., 2013, Acra Zoologica Bulgarica 64(4)
Δημοσίευση 3.2.10 KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D.
4.192 GENTRY, ROESSNER & HEIZMANN. 1998. The Miocene Land mammals of Europe:
Suborder Ruminantia. Roesner & Heissig Eds
4.193 BOUVRAIN, 1997, Muenchn. Geowiss, 34.
4.194 SPASSOV, 2000, Historia naturalis bulgarica, 12
4.195 BONIS & KOUFOS, 2001, In “Hominoid evolution & climate in Europe, Vol. 2 : Phylogeny
of the Neogene Hominoid primates of Eurasia”, Ch. 11. Cambridge Univ. Press.
4.196 ΣΥΛΒΕΣΤΡΟΥ 2002, Διδακτορική Διατριβή, Τμ. Γεωλογίας Α.Π.Θ.
40
4.197 GENTRY, 2003, Ruminantia (Artiodactyla), In In Fortelius et al. (eds) 2003: Geology and
Paleontology of the Miocene Sinap Fm, Turkey: 332-379 Columbia Univ. Press.
4.198
4.199
4.200
4.201
4.202
4.203
4.204
4.205
4.206
ROUSSIAKIS, 2003, Geodiversitas 25 (4).
SPASSOV, GERAADS, KOVACHEV, 2004, Geologica Balcanica, 34(3-4).
SPASSOV & GERAADS, 2004, Geodiversitas 26(2)
ZHANG, 2005, Geobios, 38.
PALOMBO et al., 2006, Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia 112(3)
BIBI, 2008, Journal of Vertebrate Paleontology 28(2)
ROUSSIAKIS, 2009, Annales de Paleontologie 95
KHAN et al., 2010, Pakistan Journal of Zoology, suppl.s. 10
ΒΛΑΧΟΥ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
Δημοσίευση 3.2.11 KOUFOS G.D. - KOSTOPOULOS D.S.
4.207
4.208
4.209
4.210
4.211
4.212
4.213
4.214
4.215
4.216
4.217
BOUVRAIN, 1997, München. Geowiss., 34, 1997.
SPASSOV, 1998, Historia naturalis bulgarica, 9
4.219
4.220
4.221
4.222
4.223
4.224
ΤΣΟΥΚΑΛΑ, 2003, Εκδ. Δήμου Αριδαίας Ν. Πέλλας
GARCIA & ARSUGA, 1999, J. Human Evol. 37.
SPASSOV, 2000, Historia naturalis bulgarica, 12
PALMQVIST-ARRIBAS-MARTINEZ NAVARRO, 1999, Lethaia 32
SPASSOV 1999, PhD Thesis, Bulgarian Academy of Sciences
MARCHETTI & SALA, 2001, Paleontologia i Evolucio 32-33
STINER et al., 2001, Boll. Soc. Paleont. Italiana, 40 (2)
SPASSOV, 2001, Geodiversitas 23 (1)
MARTINEZ NAVARRO, 2002, Ann, géol. pays Hell., 39(A), 2002.
SOTNIKOVA, BAIGUSHEVA, TITOV, 2002, Stratigraphy and Geological Correlation,
10(4).
4.218 SPASSOV, 2003, Revue Paleobiologie 22 (1)
MARTINEZ NAVARRO & ROOK, 2003, C.R. Palevol 2.
In The Paleobiology Database: www.paleodb.org
www.igme.es/museo/investigations/paleontologia/Fonelas.htm
ARRIBAS & GARRIDO, 2007, C. R. Palevol, 352
GARRIDO & ARRIBAS, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:85-146
4.225 ARRIBAS & GARRIDO, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:147-158
4.226 GARRIDO, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:159-186
4.227 GARRIDO & ARRIBAS, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:187-199
4.228 GARRIDO, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:231-249
4.229
4.230
4.231
4.232
4.233
GARRIDO & ARRIBAS, 2008, Geobios 41
SOTNIKOVA & ROOK, 2010, Quaternary International 212
FOSSE & FOURVEL, 2010, Revue de Paleobiologie, 29(2).
ROOK & NAVARRO, 2010, Quaternary International 219 (1-2)
MARTINEZ-NAVARRO, 2010, in JF Fleage et al. (eds): Out of Africa I: The first hominin
colonization of Eurasia, Springer Science+Business Media
4.234 BRUGAL & BOUDADI-MALIGNA, 2011, Quaternary International 243 (1)
41
4.235 MADURELL-MALAPEIRA et al., 2011, Comptes Rendus Palevol, 10(8)
4.236 MADURELL-MALAPEIRA, 2011., Journal of Vertebrate Paleontology, 31(4).
Δημοσίευση 3.2.12 KOSTOPOULOS D.S.
4.237
4.238
4.239
4.240
4.241
4.242
4.243
4.244
4.245
4.246
4.247
4.248
4.249
4.250
MADE VAN DER, 1998, Quaternaria 9.
SPASSOV 1999, PhD Thesis, Bulgarian Academy of Sciences
SPASSOV, 2000, Historia naturalis bulgarica, 12
OMS, PARES, MARTINEZ-NAVARRO et al. 2000, P. Natl. Acad. Sci. USA 97(19)
KAHLKE R.D., 2001, Monogr. Roem.-German. Zentralmus. Mainz 40 (3)
VAN DER MADE, 2001, L’Anthropologie 105(1)
CREGUT-BONNOURE, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
MARTINEZ-NAVARRO, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
CREGUT-BONNOURE, 2002, These d’Etat, Univ. Claude_bernard LyonI
NAPOLEONE G. & AZZAROLI A., 2002, Riv. Ital. Paleontologia s.108(3)
SPASSOV, 2003, Revue Paleobiologie 22 (1)
MOULLE, ECHASSOUX& MARTINEZ-NAVARRO, 2004, C.R. Palevol. 3
BUKHSIANIDZE, 2005, PhD Thesis, Universita degli Studi di Ferrara
In Les grands mammiferes fossiles du Velay, F. Lacombat (ed), Ann. Des Amis du Musee
Crozatier-Le Puy-en-Velay, 13/14, 2004/2005.
4.251 www.igme.es/museo/investigations/paleontologia/Fonelas.htm
4.252 VAN DER MADE, 2005, In Hominidos :les primeros ocupaciones de los continentes,
Carbonell (Coord), Fondation Atapuerca.
4.253
4.254
4.255
4.256
4.257
4.258
4.259
4.260
4.261
4.262
4.263
4.264
ATHANASSIOU, 2006, N. Jb. Geologie und Palaeontologie Mh., 2
VAN DER MADE & PALOMBO, 2006, Hell. J. Geosc. 41 (1).
DE WILDE 2006, Netherlands Journal of Geosciences 85(3)
CREGUT-BONNOURE, 2006, Courier Forschungsinstitut Senckenberg 256
CROITOR, 2006, Courier Forschungsinstitut Senckenberg 256
KAHLKE, 2006, BAR S1578, Archaeopress
CREGUT-BONNOURE & DIMITRIJEVIC, 2006, Revue de Paleobiologie 25(2)
CREGUT-BONNOURE, 2007, Quaternaire 18 (1)
BRUGAL & CROITOR, 2007, Quaternaire 18 (2)
CROITOR & BRUGAL, 2007, Cour. Forsch.-Inst. Senckenberg 259
FERNANDEZ & CREGUT-BONNOURE, 2007, Revue de Paleobiologie 26(2)
GARRIDO, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:279-335
4.265 GARRIDO, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:413-460
4.266 GARRIDO, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:475-488
4.267 GARRIDO, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:489-516
4.268 ROOK & NAVARRO, 2010, Quaternary International 219 (1-2)
4.269 MARTINEZ-NAVARRO, 2010, in JF Fleage et al. (eds): Out of Africa I: The first hominin
colonization of Eurasia, Springer Science+Business Media
4.270 MARTINEZ-NAVARRO et al., 2011, Quaternary International 243 (1)
4.271 MARTINEZ-NAVARRO et al. 2012, Quaternary International 267:78-97
4.272 MARTINEZ-NAVARRO et al. 2012, Quaternary International 267:98-102
42
4.273 GERAADS et al. 2012, Palaeontologia Africana 47
Δημοσίευση 3.2.13 KOSTOPOULOS D.S. - ATHANASSIOU A.
4.274
4.275
4.276
4.277
4.278
4.279
4.280
4.281
4.282
4.283
4.284
DE VOS et. al. 2001 Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
SPASSOV 1999, PhD Thesis, Bulgarian Academy of Sciences
SPASSOV, 2000, Historia naturalis bulgarica, 12
KAHLKE R.D., 2001, Monogr. Roem.-German. Zentralmus. Mainz 40 (3)
CREGUT-BONNOURE, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
SPASSOV, 2003, Revue Paleobiologie 22 (1)
CREGUT-BONNOURE & VALLI, 2004, Geobios 37 Mem. Sp. 26.
KAHLKE, 2006, BAR S1578, Archaeopress
ALCALA & MORALES, 2006, Estudios Geologicos 62(1)
CREGUT-BONNOURE, 2007, Quaternaire 18 (1)
LACOMBAT et al., 2008, Quaternary International 179
Δημοσίευση 3.2.14 KOUFOS G.D. - SYRIDES G. - KOSTOPOULOS D.S. - KOLIADIMOU K. SYLVESTROU I. - SEITANIDES G. - VLACHOU Th.
4.285 ΜEIN, 1998. The Miocene Land mammals of Europe: European Miocene Mammal
Biochronology Roesner & Heiisig Eds
4.286
4.287
4.288
4.289
4.290
4.291
4.292
ROUSSIAKIS, 2002, Geobios 35 (6)
BOUVRAIN & HEINTZ, Geodiversitas 2005
ILIOPOULOS, 2003, PhD Thesis, Univ. Leicester
SOLOUNIAS & RING, 2007, Journal of Virtual Explorer 28
ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ, 2008, MSc, Tμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ.
SOLOUNIAS et al., 2010, Paleobiology 36(1)
ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
Δημοσίευση 3.2.15 KOUFOS G.D. - KOSTOPOULOS D.S.
4.293
4.294
4.295
4.296
4.297
4.298
4.299
4.300
4.301
4.302
4.303
4.304
4.305
4.306
4.307
4.308
4.309
SEN, BOUVRAIN & GERAADS 1998, Geodiversitas 20 (3).
SPASSOV 1999, PhD Thesis, Bulgarian Academy of Sciences
SPASSOV, 2000, Historia naturalis bulgarica, 12
DE VOS et. al. 2001, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
TORRE et al. 2001, Boll. Soc. Paleont. Italiana, 40 (2)
VALLI , 2001, Documents des Laboratoire de Geologie de Lyon, no 153
KAHLKE, 2001, Monogr. Roem.-German. Zentralmus. Mainz 40 (3)
FORSTEN, 2001, Transaction Royal Soc. Edinburgh: Earth Sc. 92
FORSTEN, 2002, Geodiversitas 24 (2)
EISENMAN, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
CREGUT-BONNOURE, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
ATHANASSIOU, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A :279-297
MARTINEZ-NAVARRO, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
CREGUT-BONNOURE, 2002, These d’Etat, Univ. Claude_bernard LyonI
GUERIN & FAURE, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
SPASSOV, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
BAJGUSHEVA & TITOV, 2001, Historical &Archeological investigations in Azov and in the
Lower Done area 18.
4.310 SPASSOV, 2003, Revue Paleobiologie 22 (1)
43
4.311
4.312
4.313
4.314
4.315
4.316
4.317
4.318
GIAOURTSAKIS, 2003, Deinsea 10
4.319
4.320
4.321
4.322
VALLI et al., 2006, Geodiversitas 28 (2).
RADULESCU, C. et al., 2003, Colloquios de Paleontologia, spec. Vol. I :549-558.
MONGUILLON et al., 2004, Geobios 3, Mém. Sp. 26.
VALLI, 2004, Geobios 37, Mem. Sp. 26.
EISENMAN, 2004, Geobios 37, Mem. Sp. 26.
AZANZA, B. et al., 2004, Riv. Ital. Paleont. Strat., 110(2)
GUERIN, 2004, Geobios 37, Mem. Sp. 26.
ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ-ΔΙΚΑΙΟΥΛΙΑ et al. 2005, Παλαιοντολογία Τόμος Γ Σπονδυλωτά, Εκδ. Γ.
Γκέλμπεσης, Αθήνα
KAHLKE, 2006, BAR S1578, Archaeopress
SYMEONIDIS et al., 2006, Beiträge zur Paläontologie 30
TITOV, V.V., 2006, In Rozonov, A. Yu., Lopatin, A.V.R. & Parkhaev, P. Yu., Modern
Paleontology: Classical and new methods-2006, Palaeontological Institute of Russian Academy of
Sciences, Moscow, pp. 97-102, 2006.
4.323 PALOMBO & SARDELLA, 2007, Quaternary International 160
4.324 FORSTEN, A., 2007, Transactions of the Royal Society of Edinburg, Earth Sciences, 92.
4.325 DE VOS, J., OSTENDE, L. & VAN DEN BERGH, G. D., 2007, In RENEMA, W.
Biogeography, Time and Place: Distribution, Barriers and Islands, Springer.
4.326 VISLOBOKOVA, 2008, Paleontological Journal 42(3)
4.327 VISLOBOKOVA, 2008, Paleontological Journal 42 (4)
4.328 CARRIDO, G. & ARRIBAS, A., 2008, In ARRIBAS, A. (ed.) Vertebrados del Plioceno
superior terminal en el suroestre de Curona: Fonelas P-1yen Proyesto Fonelas, Cuadernos del
Museo Geominero, no 10:85-146.
4.329 CARRIDO, G. 2008, In ARRIBAS, A. (ed.) Vertebrados del Plioceno superior terminal en el
suroestre de Curona: Fonelas P-1yen Proyesto Fonelas, Cuadernos del Museo Geominero, no
10:239-241.
4.330 VISLOBOKOVA, I.A., 2008, Paleontological Journal, 42(3).
4.331 GERAADS, 2010, Quaternary International 212
4.332 BOLVIN, P. et al., 2010, Quaternary International, 223-224:107-115, 2010.
4.333 ΒΛΑΧΟΥ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
Δημοσίευση 3.2.16 KOUFOS G.D. - KOSTOPOULOS D.S.
4.334
4.335
4.336
4.337
4.338
4.339
4.340
4.341
4.342
4.343
4.344
SPASSOV, N., 2000, Historia naturalis bulgarica, 12, 2000.
KAHLKE R.D., 2001, Monogr. Roem.-German. Zentralmus. Mainz 40 (3)
ARRIBAS et al., 2002, Boletin geologicao y minero, 112 (4)
ATHANASSIOU, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A:279-297
SPASSOV, 2003, Revue Paleobiologie 22 (1)
EISENMAN & KUZNETSOVA, 2004, Geodiversitas 26 (3)
FORSTEN & DIMITRIJEVIC, 2004, Ann. Geo. Penins. Balk. 65
www.igme.es/museo/investigations/paleontologia/Fonela.htm
EISENMAN, 2006, Courier Forschungsinstitut Senckenberg 256
KAHLKE, 2006, BAR S1578, Archaeopress
GARRIDO, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:517-551
4.345 GERAADS, D., 2008, Comptes Rendus Palevol, 7(8)
Δημοσίευση 3.2.17 KOSTOPOULOS D.S.
4.346 SPASSOV 1999, PhD Thesis, Bulgarian Academy of Sciences
44
4.347
4.348
4.349
4.350
4.351
4.352
4.353
4.354
4.355
4.356
4.357
4.358
SPASSOV, 2000, Historia naturalis bulgarica, 12
VALLI, 2001, Documents des Laboratoire de Geologie de Lyon, no 153
CREGUT-BONNOURE, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
GUERIN & FAURE, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
SPASSOV, 2003, Revue Paleobiologie 22 (1)
ΚΟΥΦΟΣ, 2004, Παλαιοντολογια Σπονδυλωτών, Εκδ. Ζήτη
VALLI, 2004, Geobios 37 Mem. Sp. 26.
CREGUT-BONNOURE & VALLI, 2004, Geobios 37 Mem. Sp. 26.
GUERIN et al., 2004, Geobios 37 Mem. Sp. 26.
BUKHSIANIDZE, 2005, PhD Thesis, Universita degli Studi di Ferrara
ATHANASSIOU, 2006, N. Jb. Geologie und Palaeontologie Mh., 2
GARRIDO, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:365-396
Δημοσίευση 3.2.18 KOSTOPOULOS D.S.
4.359
4.360
4.361
4.362
4.363
4.364
4.365
4.366
4.367
SPASSOV, 1999, PhD Thesis, Bulgarian Academy of Sciences
SPASSOV, 2000, Historia naturalis bulgarica, 12
KAHLKE R.D., 2001, Monogr. Roem.-German. Zentralmus. Mainz 40 (3)
BOUVRAIN & HEINTZ, Geodiversitas 2005
SPASSOV, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
CREGUT-BONNOURE, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
SPASSOV, 2003, Revue Paleobiologie 22 (1)
KAHLKE, 2006, BAR S1578, Archaeopress
CREGUT-BONNOURE, 2007, Quaternaire 18 (1)
Δημοσίευση 3.2.19 KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D.
4.368 ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ-ΔΙΚΑΙΟΥΛΙΑ et al. 2005, Παλαιοντολογία Τόμος Γ Σπονδυλωτά, Εκδ. Γ.
Γκέλμπεσης, Αθήνα
4.369 LAZADRIDES & TSOUKALA, 2014, Journal Vertebrate Paleontology 34 (1)
Δημοσίευση 3.2.20 KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D.
4.370 SPASSOV, 2000, Historia naturalis bulgarica, 12
4.371 SPASSOV, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
4.372 VALLI, 2004, Geobios 37 Mem. Sp. 26.
Δημοσίευση 3.2.21 KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D.
4.373 BOUVRAIN, 2001, N. Jb. Geol. Palaeont. Abh., 220 (2).
4.374 GENTRY, 2003, Ruminantia (Artiodactyla), In Fortelius et al. (eds) 2003:Geology and
Paleontology of the Miocene Sinap Fm, Turkey: 332-379 Columbia Univ. Press
4.375
4.376
4.377
4.378
4.379
4.380
4.381
4.382
SPASSOV & GERAADS, 2004, Geodiversitas, 26(2).
www.fmnh.helsinki.fi/users/haaramo/Artiodactyla
DENG, 2006, Geodiversitas 28 (3)
PALOMBO et al., 2006, Rivista Italiana di Paleontologia e Stratigrafia 112(3)
VISLOBOKOVA, 2007, Paleontological Journal 41 (4).
ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
ΒΛΑΧΟΥ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
PALOMBO et al., 2013, Geobios 46 (1-2)
45
Δημοσίευση 3.2.22 KOSTOPOULOS D.S.
4.383
4.384
4.385
4.386
4.387
EISENMAN, 2002, Ann. Geol. Pays Helleniques 39A
4.388
4.389
4.390
4.391
4.392
4.393
4.394
4.395
4.396
4.397
4.398
4.399
4.400
TITOV, 2003, Advances in Vertebrate Paleontology “Hen to Panta”: 17-24, Romania
VAN DER MADE, MORALES, SEN, ASLAN, 2002, C. R. Palevol, 1.
CREGUT-BONNOURE, 2002, These d’Etat, Univ. Claude_bernard LyonI
LIKIUS, BRUNET, GERAADS, VIGNAUD, 2003, Bull. Sc. geol. Fr., 174(2)
GENTRY, 2003, Ruminantia (Artiodactyla), In In Fortelius et al. (eds) 2003: Geology and
Paleontology of the Miocene Sinap Fm, Turkey: 332-379 Columbia Univ. Press.
BUKHSIANIDZE, 2005, PhD Thesis, Universita degli Studi di Ferrara
SPASOV & ROOK, 2006, Riv. Ital. Paleont. E Strat. 112 (1).
CREGUT-BONNOURE, 2007, Quaternaire 18 (1)
VISLOBOKOVA, 2008, Paleontological Journal 42(3)
GERAADS, 2008, Comptes Rendus Palevol 7(8)
ROOK, 2009, Geodiversitas 31 (4)
PEREZ-LORENTE et al., 2009, Ichnos 16 (3)
SOTNIKOVA & ROOK, 2010, Quaternary International 212 (2)
GERAADS et al., 2010, Journal Vertebrate Paleontology 30(3)
HARRIS et al., 2010, In Werdelin & Sanders “Cenozoic Mammals of Africa”
SEN, 2010, Russian Journal of Theriology 9(2)
ALCICEK et al., 2013, Comptes Rendus Palevol 12(1)
Δημοσίευση 3.2.23 KOSTOPOULOS D.S.
4.401 VLACHOU & KOUFOS, 2002, Ann de Paleontologie 88
4.402 RIVALS, 2002, PhD Thesis, University of Perpignan, Lab de Prehistoire
4.403 GENTRY, 2003, Ruminantia (Artiodactyla), In Fortelius et al. (eds) 2003: Geology and
Paleontology of the Miocene Sinap Fm, Turkey: 332-379 Columbia Univ. Press.
4.404 KAISER & CROITOR, 2004, Geodiversitas 26 (4).
4.405 ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
4.406 ΒΛΑΧΟΥ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
Δημοσίευση 3.2.24 KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D
4.407 SPASSOV, 2003, Revue Paleobiologie 22 (1)
4.408 RIVALS & ATHANASSIOU, 2008, Pal. Pal. Pal. 265 (1-2)
4.409 MONCLOVA, BOHORQUEZ, A., 2008, Revista de Historia de El Puerto, 41.
Δημοσίευση 3.2.25 KOSTOPOULOS D.S. - SPASSOV N. - KOVACEV D
4.410
4.411
4.412
4.413
4.414
4.415
4.416
4.417
4.418
4.419
LIU, 2003, PhD Thesis University of Helsinki, Yliopistopaino-Helsinki
ILIOPOULOS, 2003, PhD Thesis, Univ. Leicester
GERAADS et al., 2005, Acta Palaeontologica Polonica 50(3)
KOUFOS, 2006, Beiträge zur Paläontologie 30
BOUVRAIN & DE BONIS, 2007, Annales de Paleontologie 93
GERAADS et al., 2008, Neues Jb. Geologie & Palaeontologie Abh. 248/1
SALESA et al. 2012, Journal Vertebrate Paleontology 32(3)
MADE et al. 2013, Turkish Journal of Zoology 37
ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
GERAADS, 2013, Acta Zoologica Bulgarica 65(3)
46
Δημοσίευση 3.2.26 ATHANASSIOU A. - KOSTOPOULOS D.S.
4.420 MUSSI, 2002, Current Anthropology 43 (4)
4.421 KORENBLAT, August 2004, National Geographic Magazine.
magma.nationalgeographic.com/ngm/0408/resources_geo.html
4.422 WESTAWAY, 2006, Geol. Soc. London, Sp. Publ. 250
Δημοσίευση 3.2.27 KOSTOPOULOS D.S. - VASSILIADOU K. - KOUFOS G.D.
4.423
4.424
4.425
4.426
SPASSOV, 2003, Revue Paleobiologie 22 (1)
4.428
4.429
4.430
4.431
4.432
FERNANDEZ & CREGUT-BONNOURE, 2007, Revue de Paleobiologie 26(2)
FAURE, 2004, Geobios 37, Mem. Sp. 26.
CREGUT-BONNOURE & DIMITRIJEVIC, 2006, Revue de Paleobiologie 25(2)
CREGUT-BONNOURE, E., 2006, CFS Courier Forschunsinstitut Senckenberg, 256:139-158,
2006.
4.427 CREGUT-BONNOURE, 2007, Quaternaire 18 (1)
MONCLOVA, BOHORQUEZ, A., 2008, Revista de Historia de El Puerto, 41.
BARISHNIKOV & TSOUKALA, 2010, Geobios 43
CROITOR & POPESCU, 2011, Neues Jahrbuch Geologie-Palaeontologie Abh. 261/3
TOURLOUKIS, E., 2011, PhD thesis, Univ. of Leiden, Archaeological Studies Leiden
University, 23:1-261, Leiden University Press, 2011.
Δημοσίευση 3.2.28 KOSTOPOULOS D.S. - SEN S. - KOUFOS D.G.
4.433
4.434
4.435
4.436
4.437
4.438
4.439
4.440
4.441
4.442
4.443
4.444
4.445
4.446
4.447
4.448
4.449
ILIOPOULOS, 2003, PhD Thesis, Univ. Leicester
4.450
4.451
4.452
4.453
VASILEIADOU & SYLVESTROU, 2009, Beitraege zur Palaeontologie 31
SUATA-ALPASLAN, 2003, Antropoloji 16
SCOTT R.S., 2004, PhD Thesis, Univ. Texas
SCOTT, BERNOR, RABA, 2005, Palaeontographia Italica 90
MERCERON et al., 2006, Pal., Pal., Pal. 241 (3-4)
DENG, 2006, Geodiversitas 23 (3)
CREGUT-BONNOURE, E., 2006, Cour. Forsch. Inst. Senckenberg, 256.
STRÖMBERG et al., 2007, Pal., Pal., Pal. 250
GÜLEÇ et al., 2007, Anthropological Sc. 115(2)
SOLOUNIAS & RING, 2007, Journal of Virtual Explorer 28
ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ, 2008, MSc, Tμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ.
VENGENGEIM & TESAKOV, 2008, Stratigraphy & Geological Correlation 16
GERAADS & SPASSOV, 2008, Hellenic Journal Geosciences 43.
BERNOR & ROOK, 2008, Garyounis Scientific Bulletin Sp. Issue 5
ERONEN et al., 2009, PNAS 106, no 29
LEHMAN, 2009, Zoological Journal Linnean Society 155(3)
in Y. HAILE-SELASSIE & G. WOLDEGABRIEL(eds), 2009, “Ardipithecus kadaba, late
Miocene from the middle Awash, Ethiopia” Univ. California Press.
MERCERON et al., 2007, Journal Human Evolution 57
SOLOUNIAS et al., 2010, Paleobiology 36(1)
DINGUS & NORELL, 2010, “Barnum Brown: the man who discovered T. rex” University
California Press (book)
4.454 ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ, Γ., 2010, Διατριβή ειδίκευσης, Τμήμα Γεωλογίας, Πανεπιστήμιο
Θεσσαλονίκης.
47
4.455
4.456
4.457
4.458
4.459
4.460
4.461
4.462
4.463
4.464
4.465
4.466
MARRA et al. 2011, Geobios 44(2-3)
DENEEN et al., 2011, Geophysical Journal International 186/2
BERNHART-OWEN et al., 2011, Journal of Paleolimnology 46/1
CLAVEL et al., 2012, Journal of Human Evolution 63
ROOK & ALBA, 2012, Palaeontologica Italiana 51
MINWER-BARAKAT et al. 2012, Geobios 45(6)
Van der MADE et al., 2013, Turkish Journal of Zoology 37(1)
ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
ΒΛΑΧΟΥ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
MΙΧΑΗΛΙΔΗΣ, 2013, Διδ. Διατριβή, ΕΚΠΑ, Τμ. Γεωλογίας
OTOFUJI et al., 2013, Geophysical Journal International 193 (1)
van der MADE et al., 2013, Turkish Journal of Zoology 37(1)
Δημοσίευση 3.2.29 KOUFOS GD, deBONIS L, KOSTOPOULOS D.S, VIRIOT L., VLACHOU Th
4.467 SPASSOV et al. 2012, Journal Human Evolution 62(1)
4.468 ROOK & ALBA, 2012, Bollettino della Società Paleontologica Italiana 51
4.469 ALBA et al. 2013, Journal of Human Evolution 67
Δημοσίευση 3.2.30 KOSTOPOULOS D.S
4.470 PROTHERO & FOSS, 2007, The evolution of Artiodactyls, J. Hopkins Univ. Press
4.471 BIBI, 2008, Journal of Vertebrate Paleontology 28(2)
4.472 ROUSSIAKIS, 2009, Annales de Paleontologie 95
4.473 GERAADS, 2013, Acta Zoologica Bulgarica 65(3)
Δημοσίευση 3.2.31 LIU L. - KOSTOPOULOS D.S. - FORTELIUS M.
4.474
4.475
4.476
4.477
4.478
4.479
4.480
4.481
4.482
4.483
4.484
4.485
PICKFORD, JIAN-HUI & YUE-RONG, 2004, C.R. Palevol. 3
In Suiform Soundings PPHSG Newsletter, vol. 4, no 2
In The Tree of Life Web Project: tolweb.org/Suinae
DENG, 2004, Quaternary Sciences 24 (4)
DENG, 2005, Acta geologica Sinica 79 (6)
GERAADS, SPASSOV, KOVACHEV, 2005, Geologica Balcanica 35 (1-2)
DENG, 2006, Geodoversitas 23 (3)
PROTHERO & FOSS, 2007, The evolution of Artiodactyls, J. Hopkins Univ. Press
GALLAI et al., 2008, Garyounis Scientific Bulletin Sp. Issue 5
VISLOBOKOVA, 2009, Paleontological Journal 43 (6)
VISLOBOKOVA, 2010, Palaeoworld 18(4)
Van der MADE et al. 2013, Turkish Journal of Zoology 37(1)
Δημοσίευση 3.2.32 CROITOR R. - KOSTOPOULOS D.S.
4.486
4.487
4.488
4.489
4.490
4.491
4.492
4.493
4.494
ATHANASSIOU, 2006, N. Jb. Geologie und Palaeontologie Mh., 2
LISTER et al., 2005, Nature 438
VALLI et al., 2006, Geodiversitas 28 (2).
ΜARZIA & MARCO, 2007, Courier Forsch. Senckenberg 259
RAIA e tal., 2009, Pal. Pal. Pal. 276
LISTER et al., 2010, Quaternary International 228
VISLOBOKOVA, 2012, Paleontoogical Journal 46
VISLOBOKOVA, 2012, Transactions of the Paleontological Institute Moscow, 293
VISLOBOKOVA, 2013, Palaeontological Journal 47(8)
48
Δημοσίευση 3.2.33 KOSTOPOULOS D.S. - ATHANASSIOU A.
4.495
4.496
4.497
4.498
ARRIBAS et al., 2002, Boletin geologico y minero, 112 (4)
SPASSOV, 2003, Revue Paleobiologie 22 (1)
CROITOR & BRUGAL, 2007, Cour. Forsch.-Inst. Senckenberg 259
GARRIDO, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:279-335
4.499 GARRIDO, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:365-396
4.500 GARRIDO & ARRIBAS, 2008, Publ. Inst. Geol. Y Minero Espana, Cuadernos del Museo
Geominero10:397-411
4.501
4.502
4.503
4.504
4.505
4.506
RAIA e tal. 2009, Pal. Pal. Pal. 276
ROOK & NAVARRO, 2010, Quaternary International 219 (1-2)
HARRIS et al., 2010, In Werdelin & Sanders “Cenozoic Mammals of Africa”
CROITOR & POPESCU, 2011, Neues Jahrbuch Geologie-Palaeontologie Abh. 261/3
VAN DER MADE & MORALES, 2011, Estudios Geologicos 67
GERAADS, REED, BOBE, 2013, Journal Vertebrate Paleontology 33 (2)
Δημοσίευση 3.2.34 KOUFOS G.D. - KOSTOPOULOS D.S. - VLACHOU Th.D.
4.507
4.508
4.509
4.510
4.511
4.512
4.513
4.514
4.515
4.516
4.517
4.518
4.519
4.520
4.521
4.522
4.523
4.524
4.525
4.526
4.527
4.528
4.529
HULVA et al., 2007, BMC Evolutionary Biology 7 (1), art. 165
WILLIAMS, M. F., 2008, Bioscience Hypotheses, 1(3).
ZHOU et al. 2009, Journal of Mammalogy 90
WESSELS, 2009, Geologica Ultraiectina 307
CERMAK, 2009, Bulletin of Geosciences 84 (3)
BHANDARI et al., 2010, Neues Jahrbuch Geologie & Palaeontologie Abh 256 (1)
SANCHEZ et al., 2010, Acta Palaeontologica Polonica 55 (2)
ALCICEK, 2010, Pal. Pal. Pal. 291.
COLANGELO et al. 2010, Molecular Phylogenetics and Evolution 55 (2)
MIYATA & TOMIDA, 2010, Journal of Paleontology 84 (4)
GUR & GUR, 2010, Mammalian Species 42
ATAABADI, M. M., 2010, PhD thesis, University of Helsinki, University Helsinki Print.
LOPEZ-ANTONANZAS, R., 2010, Vertebrata Palasiatica, 33.
MUTLU K. & HAMAN, H., 2010, Mammalian Species, 183-194.
HEYMAN et al., 2011, Turk Hij. Den Biyol Derg 68
ΒΛΑΧΟΣ, 2011, Διατριβή Ειδίκευσης, ΑΠΘ-Τμ. Γεωλογίας
ALBERDI et al., 2011, Revista Mexican de Ciencias Geologicas 28
PETANIDOU et al. 2011, Annales Societe Entomologique, France 47
KORNILIOS et al. 2011, Amphibia-Reptilia 32
TONG et al. 2011, Acta Geologica Sinica 85(1)
LOPEZ-ANTONANZAS, 2011, Naturwissenscheften 98(2)
ALBERDI et al., 2011, Revista Mexicana de Ciencias Geologicas 28/2
KARAUZ, 2011, PhD Thesis Ankara Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu, Antropoloji
anabilim dali, pp. 159
4.530 TOURLOUKIS, E., PhD thesis, Univ. of Leiden, Archaeological Studies Leiden University,
23:1-261, Leiden University Press, 2011.
4.531 LOPEZ-ANTONANZAS, R., 2011, Naturwissenschaften,, 98(2).
4.532 ANDREESCU et al., 2011, Muzeul Olteniei Craiova. Oltenia. Studii şi comunicări. Ştiinţele
Naturii. Tom. 27, No. 1/2011
49
4.533
4.534
4.535
4.536
4.537
4.538
4.539
4.540
KROSH et al., 2012, Molecular Phylogenetics and Evolution 64
SHUKLA et al., 2013, Alcheringa, an Australian Journal of Paleontology, 37(1)
ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
BERTRAND et al., 2013, Vestnik zoologii 47(2)
SHI et al., 2013, Molecular Ecology 22(6)
MAGRI & PALOMBO, 2013, Quaternary International 288
RADOVÍC et al., 2013, Bulletin of the Natural History Museum of Beograd 6
ALVARES-SIERRA et al., 2013, Spanish Journal of Paleontology 28(2)
Δημοσίευση 3.2.35 KOSTOPOULOS D.S.
4.541
4.542
4.543
4.544
BIBI, 2007, Pal. Pal. Pal. 248
4.545
4.546
4.547
4.548
4.549
4.550
4.551
4.552
4.553
4.554
4.555
LESLIE, 2008, Mammalian Species 813 (Am. Soc. of Mammalogists)
BIBI, 2008, Journal of Vertebrate Paleontology 28(2)
CHEN & ZHANG, 2007, Vertebrata Palasiatica 45 (2)
in Y. HAILE-SELASSIE & G. WOLDEGABRIEL(eds), 2009, “Ardipithecus kadaba, late
Miocene from the middle Awash, Ethiopia” Univ. California Press.
ROUSSIAKIS, 2009, Annales de Paleontologie 95
LESLIE & SHARMA, 2009, Mammalian Species 843 (Am. Soc. of Mammalogists)
CHEN & ZHANG, 2009, Vertebrata Palasiatica 47 (10)
GENTRY, 2010, In Werdelin & Sanders “Cenozoic Mammals of Africa”
CHARREAU et al. 2009, Tectonics 28
GERAADS et al. 2011, Geodiversitas 33(3)
KHAN et al., 2010, Pakistan Journal of Zoology, suppl.s. 10
GERAADS et al. 2012, Palaeontologia Africana 47
KHAN et al., 2013, Pakistan Journal of Zoology 45(4)
GERAADS, 2013, Acta Zoologica Bulgarica 65(3)
Δημοσίευση 3.2.36 KOSTOPOULOS D.S. - SARAÇ G
4.556 ALCICEK, 2007, Sedimentary Geology 200
4.557 KHAN et al. 2010, Pakistan Journal of Sciences 62(2)
4.558 BHATTI et al., 2012, Pakistan Journal of Zoology 44
Δημοσίευση 3.2.37 LIU L. - KOSTOPOULOS D.S. - FORTELIUS M
4.559 GERAADS, 2013, Acta Zoologica Bulgarica 65(3)
Δημοσίευση 3.2.38 KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D.
4.560
4.561
4.562
4.563
4.564
SCOTT, R. S. et al., 2006, Journal of Human Evolution, 51(4).
LESLIE, 2008, Mammalian Species 813 (Am. Soc. of Mammalogists)
LESLIE & SHARMA, 2009, Mammalian Species 843 (Am. Soc. of Mammalogists)
BIBI, 2009, PhD thesis, Yale Univesrity, USA
GENTRY, 2010, In Werdelin & Sanders “Cenozoic Mammals of Africa”
Δημοσίευση 3.2.39 PALOMBO M.R. - VALLI A. - KOSTOPOULOS D.S. - ALBERDI M.-T. SPASSOV N. - VISLOBOKOVA I.
4.565
4.566
4.567
4.568
CROITOR & BRUGAL, 2010, Quaternary International 212 (2)
RODRIGUEZ et al., 2012, Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 365-366
RODRIGUEZ et al., 2013, Quaternary International 295
RODRIGUEZ et al., 2014, Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 393
50
Δημοσίευση 3.2.40 SYLVESTROU I., KOSTOPOULOS D.S. -
4.569 GERAADS, 2013, Acta Zoologica Bulgarica 65(3)
Δημοσίευση 3.2.41 KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D.
4.570 GERAADS, 2009, Geodiversitas 31 (4)
Δημοσίευση 3.2.42 KOSTOPOULOS D.S.
4.571
4.572
4.573
4.574
4.575
ROUSSIAKIS, 2009, Annales de Paleontologie 95
VALLI, 2010, Quaternary International 212
KHAN et al., 2010, Pakistan Journal of Zoology, suppl.s. 10
KHAN et al., 2013, Pakistan Journal of Zoology 45(4)
LAZADRIDES & TSOUKALA, 2014, Journal Vertebrate Paleontology 34 (1)
Δημοσίευση 3.2.43 KOUFOS G.D. - SEN S. - KOSTOPOULOS D.S. - SYLVESTROU I. VLACHOU Th.
4.576
4.577
4.578
4.579
4.580
4.581
4.582
ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ, 2008, MSc, Tμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ.
MERCERON et al., 2009, Geodiversitas 31 (4)
GERAADS et al. 2011, Geodiversitas 33(3)
SPASSOV et al., 2012, Journal Human Evolution 62
KHAN et al., 2013, Pakistan Journal of Zoology 45(4)
KΟΝΙΔΑΡΗΣ, 2013, Διδ. Διατριβή, Τμ. Γεωλογίας Α.Π.Θ.
ČERMAK & WAGNER, 2013, Neues Jahrbuch Geol. Paleont. Abh. 268 (1)
Δημοσίευση 3.2.44 KOUFOS G.D. - MERCERON G. - KOSTOPOULOS D.S. - VLACHOU Th. SYLVESTROU I.
4.583
4.584
4.585
4.586
BEGUN, 2009, Geodiversitas 31 (4)
COSTEUR, L., 2010, Acta Palaeontologica Polonica, 55(2).
CALANDRA, I., et al., 2010, Palaontologische Zeitschift, 84(1) :205-215.
ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
Δημοσίευση 3.2.45 KOSTOPOULOS D.S.
4.587 CREGUT-BONNOURE, 2007, Quaternaire 18 (1)
4.588 SPASSOV, 2009, Saxa Loquuntur: 317-322 (vol. in honour of N. Sirakov, Avalon
Publishingr, Sofia)
4.589
4.590
4.591
4.592
CROITOR & POPESCU, 2011,Neues Jahrbuch Geologie-Palaeontologie Abh. 261
DEMIGUEL et al., 2012, Journal Vertebrate Paleontology 32
ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
ROOK et al. 2013, Italian Journal of Geosciences 132(1)
Δημοσίευση 3.2.46 KOSTOPOULOS D.S. & VASILEIADOU A.
4.593 ABELLA et al, 2014, Journal of Iberian Geology 40(1)
Δημοσίευση 3.2.48 KOSTOPOULOS D.S. - PALOMBO M.R. - ALBERDI M.-T. - VALLI A.
4.594 RIVALS & ATHANASSIOU, 2008, Pal. Pal. Pal. 265 (1-2)
4.595 MELORO et al., 2008, Pal. Pal.Pal 268 (1)
4.596 MONCLOVA BOHORQUEZ, 2008, Revista de Historia de El Puerto 41
51
4.597 BELMAKER, 2009, In Camps & Chauhan (eds) Sourcebook of Paleolithik Transisions,
Springer
4.598
4.599
4.600
4.601
4.602
4.603
4.604
4.605
VALENSI 2009, Quaternaire 20 (4)
CICCONARDI et al., 2010, Molecular Ecology 19 (2)
BERTINI et al. 2010, Quaternary International 219 (1-2)
VARELA et al., 2010, Quaternary Science Reviews 29
MUTTONI et al., 2010, Pal. Pal. Pal. 296 (1-2)
CANESTRELLI et al., 2012, PLOS ONE 7(7)
RODRIGUEZ et al., 2012, Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 365-366
MAGRI & PALOMBO, 2013, Quaternary International 288
Δημοσίευση 3.2.49 SYLVESTROU I.A. - KOSTOPOULOS D.S.
4.606
4.607
4.608
4.609
HORDIJK & DE BRUIJN, 2009, Hellenic Journal of Geosciences 44.
SUATA-ALPASLAN, 2009, The Open Geology Journal 3
VASILEIADOU et al., 2012, Palaeobiodiversity & Palaeoenvironments 92
GEORGALIS & KEAR, 2013, Geobios 46(4)
Δημοσίευση 3.2.50 BIBI F. - BUKSHIANITZE M. - GENTRY A. - GERAADS D. KOSTOPOULOS D.S. - VRBA E.
4.610
4.611
4.612
4.613
4.614
4.615
4.616
4.617
4.618
4.619
4.620
4.621
4.622
DAVIS et al., 2011, Proceedings Royal Society B 278
CANTALAPIEDRA et al. 2011, PLoS ONE 6/12
TRAILL et al., 2012, Raffles Bulletin of Zoology suppl. 25
HASSANIN et al., 2012, Comptes rendus Biologies, 335
NILSSON et al., 2012, Molecular Biology and Evolution 29(10)
MARTINEZ-NAVARRO et al., 2012, Quaternary International 267
MASINI et al., 2013, Quaternary International 288
KAHN, RAZA, BATOOL et al., 2013, Pakistan Journal of Zoology 45(5)
BAERMAN et al., 2013, Molecular Phylogenetics & Evolution 67(2)
KAHN, BATOOL, NAYYER, AKHTAR, 2013, Pakistan Journal of Zoology 45(4)
PALOMBO et al., 2013, Geobios 46(1-2)
LEE et al., 2013, Mammalian Species 45(1)
CANTALAPIEDRA et al., 2014, Ecography 37(1)
Δημοσίευση 3.2.51 KOSTOPOULOS D.S.
4.623
4.624
4.625
4.626
4.627
4.628
4.629
4.630
4.631
4.632
4.633
4.634
4.635
ERONEN et al., 2009, PNAS 106, no 29
KOUFOS, 2009, Geodiversitas 31 (4)
SOLOUNIAS et al., 2010, Paleobiology 36(1)
ALCICEK, 2010, Pal. Pal. Pal. 291
CASANOVAS-VILAR et al., 2010, Journal of Biogeography 37 (6)
COSTEUR & MALVESY, 2010, Hellenic Journal of Geosciences 45
MARRA et al. 2011, Geobios 44(2-3)
ΒΛΑΧΟΣ, 2011, Διατριβή Ειδίκευσης, ΑΠΘ-Τμ. Γεωλογίας
KORNILIOS et al., 2011, Amphibia Reptilia 32(3)
KOUFOS & KONIDARIS, 2011, Pal. Pal. Pal. 305
FALNIOWSKI & SZAROWSKA, 2011, Annales Zoologici Fennici 48 (2)
STROEMBERG, 2011, Annual Review of Earth and Planetary Sciences 39
SPASSOV et al., 2012, Journal Human Evolution 62(1)
52
4.636 KARAUZ, 2011, PhD Thesis Ankara Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu, Antropoloji
anabilim dali
4.637
4.638
4.639
4.640
4.641
4.642
4.643
4.644
4.645
GERAADS et al. 2011, Geodiversitas 33(3)
KORNILIOS et al., 2012, Molecular phylogenetics and Evolution 62(3).
SALESA et al., 2012, Journal Systematic Paleontology 10
FALNIOWSKI et al., 2012, Journal of Conchology 41 (1)
KOUFOS, 2012, Annales de Paleontologie 98(3)
SPASSOV et al., 2012, Journal of Human Evolution 62
CLAVEL et al., 2012, Journal of Human Evolution 63 (1)
ALCICEK et al., 2012, Comptes Rendus Geoscience 344
ΒΛΑΧΟΥ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
Δημοσίευση 3.2.52 KOSTOPOULOS D.S., KOUFOS G.D., SYLVESTROU I.A., SYRIDES G.,
TSOMBACHIDOU E.
4.646
4.647
4.648
4.649
4.650
GIAOURTSAKIS, 2009, Beitraege zur Palaeontologie 31
COOMBS, 2013, Journal Vertebrate Paleontology 33(1)
ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
ΒΛΑΧΟΥ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
GEORGALIS & KEAR, 2013, Geobios 46 (4)
Δημοσίευση 3.2.54 KOSTOPOULOS D.S.
4.651 VLACHOU & KOUFOS, 2009, Beitraege zur Palaeontologie 31
4.652 MARRA et al. 2011, Geobios2011, 44(2-3)
4.653 ΒΛΑΧΟΥ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
Δημοσίευση 3.2.55 KOSTOPOULOS D.S.
4.654
4.655
4.656
4.657
4.658
4.659
BIBI, 2011, Plos-One 6(2), el6688
KHAN et al., 2010, Pakistan Journal of Zoology, suppl.s. 10
KAHN et al., 2012, Journal of animal & plant Sciences, suppl. s. 22(1)
GERAADS et al. 2012, Palaeontologia Africana 47
GERAADS, 2013, Acta Zoologica Bulgarica 65(3)
KHAN et al., 2013, Pakistan Journal of Zoology 45(4)
Δημοσίευση 3.2.56 KOUFOS G.D., KOSTOPOULOS D.S., VLACHOU Th.
4.660
4.661
4.662
4.663
4.664
GIAOURTSAKIS, 2009, Beitraege zur Palaeontologie 31
GERAADS et al., 2011, Geodiversitas, 33(3).
GERAADS et al. 2011, Geodiversitas 33(3)
COOMBS, 2013, Journal Vertebrate Paleontology 33(1)
ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
Δημοσίευση 3.2.57 KOUFOS G.D., KOSTOPOULOS D.S., MERCERON G.
4.665
4.666
4.667
4.668
4.669
4.670
4.671
GIAOURTSAKIS, 2009, Beitraege zur Palaeontologie 31
SOLOUNIAS et al., 2010, Paleobiology 36(1)
ΒΛΑΧΟΣ, 2011, Διατριβή Ειδίκευσης, ΑΠΘ-Τμ. Γεωλογίας
ATAABADI, 2010, PhD thesis, University of Helsinki, University Helsinki Print.
MIHLBACHLER et al., 2012, Paleontologia Electronica 15 (1), 12A
ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
ΒΛΑΧΟΥ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
53
Δημοσίευση 3.2.58 KOSTOPOULOS D.S.
4.672 BIBI, 2011, PLoS-One 6(2), el6688
4.673 GERAADS et al. 2011, Geodiversitas 33(3)
4.674 ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
Δημοσίευση 3.2.59 AKBAR-KHAN M, KOSTOPOULOS D.S., AKTAR M., NAZIR
4.675 HASSANIN et al., 2013, Molecular Phylogenetcs & Evolution 66
Δημοσίευση 3.2.60 MERCERON G, KAISER TM, KOSTOPOULOS DS, SHULTZ E
4.676
4.677
4.678
4.679
4.680
4.681
SENUT, 2011, Estudios Geologicos 67(2)
MARMI et al., 2012, Journal of Human Evolution 62(3)
MIHLBACHLER et al., 2012, Paleontologia Electronica 15 (1), 12A
UNGAR et al. 2012, Pal. Pal. Pal. 342-343
STYDNER et al., 2012, Acta Palaeontologica Polonica 57
KALEKIN et al. 2012, Nuclear Inst. & Meth. In Physics Res. Section 695
Δημοσίευση 3.2 61 ATHANASIOU A. & KOSTOPOULOS D.S.
4.682 ΒΛΑΧΟΣ, 2011, Διατριβή Ειδίκευσης, ΑΠΘ-Τμ. Γεωλογίας
4.683 GEORGALIS & KEAR, 2013, Geobios 46(4)
Δημοσίευση 3.2 62 KAHLKE R.D., GARCIA N., KOSTOPOULOS D.S., LACOMBAT F., LISTER
A., MAZZA P.P.A., SPASSOV N., TITOV V.
4.684
4.685
4.686
4.687
4.688
4.689
4.690
4.691
4.692
4.693
4.694
4.695
4.696
4.697
4.698
4.699
4.700
4.701
4.702
4.703
4.704
4.705
4.706
4.707
4.708
HEMMER et al., 2011, Quaternary Science Review 30
MASCHENKO et al., 2011, Quaternary Science Review 30
CARRION et al., 2011, Quaternary Science Review 30
TESTU et al., 2011, Quaterrnaire suppl. 4: 271-281
JEDRZEJEWSKI et al., 2011, Interciencia 36(12)
COLOMBERO et al., 2012, Geodiversitas 34 (3)
COHEN et al., 2012, Quaternary International 271
ASHTON and LEWIS, 2012, Quaternary International 271
CENESTRELLI et al., 2012, Plos-One 7(7)
LOPEZ-GARCIA et al., 2012, Quaternary Science Reviews 43
ALBERDI & PALOMBO, 2013, Quaternary International 288
MAGRI & PALOMBO, 2013, Quaternary International 288
CUENCA-BESCOS et al., 2013, Quaternary International 295
BERMUDEZ DE CASTRO & MARTILON-TORRES, 2013, Quaternary International 295
GARCIA, J., LANDECK, MARTÍNEZ, CARBONELL, 2013, Quaternary International, 316
MARTÍNEZ, K., GARCIA, J., CARBONELL, E., 2013, Quaternary International, 316
MAGNIEZ et al. 2013, Quaternaire 24(4)
MELORO, KOVAROVIC, 2013, Journal of Biogeography 40 (8)
SAUQUÉ, CUENCA-BESCÔS, 2013, Quaternaire, 24 (1)
PALOMBO et al. 2013, Quaternary International 288
MARTINEZ et al., 2014, Quaternary Science Reviews 85
MARTINI et al., 2014, Quaternary Research 81
LEBATARD et al., 2014, Earth and Planetary Science Letters, 390
MARTÍNEZ et al., 2014, Quaternary Science Reviews 85
RODRÍGUEZ et al., 2014, Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 393
54
Δημοσίευση 3.2.63 KOUFOS G., KOSTOPOULOS DS, VLACHOU TH., KONIDARIS G..
4.709 GEORGALIS & KEAR, 2013, Geobios 46(4)
4.710 PALOMBO et al., 2013, Geobios 46 (1-2)
Δημοσίευση 3.2.64 KOSTOPOULOS D.S. & BERNOR R.
4.711 BIBI, 2011, Plos-One 6(2), el6688
4.712 ΒΛΑΧΟΥ, 2013, Διδ. Διατριβή, Α.Π.Θ., Τμ. Γεωλογίας
Δημοσίευση 3.2.66 KAYA, MAYDA, KOSTOPOULOS D.S., ALCICEK, MERCERON, TAN,
KARAKUTUK, GIESLER, SCOTT
4.713 KALMYROV, 2013, Doklady Earth Sciences, 451
4.714 COSTEUR et al. 2013, Palaeobiodiversity and Palaeoenvironments 93 (2)
4.715 SEN, 2013, Geobios, 46 (1-2)
Δημοσίευση 3.2.72 KOSTOPOULOS D.S.
4.716 GERAADS, 2013, Acta Zoologica Bulgarica 65(3)
Δημοσίευση 3.5.4 GARCIA et. al. .
4.717 GEORGALIS & KEAR, 2013, Geobios 46(4)
4.2.2 Πεδίο: Γεω-ΑρχαιοΕπιστήμες
Δημοσίευση 3.3.1 PAVLIDES S. - ZOUROS N. - CHATZIPETROS A. - KOSTOPOULOS D.S. MOUNTRAKIS D.M.
4.718
4.719
4.720
4.721
4.722
4.723
MEYER et al., 1996, Geophysical Research Letters, 23.
4.724
4.725
4.726
4.727
4.728
4.729
4.730
4.731
4.732
4.733
4.734
4.735
4.736
4.737
4.738
HATZFELD et al., 1997, Bulletin of the Seismological Society of America, 87.
GANAS, 1997, Ph D Thesis, University of Reading, Dept of Geology.
YEATS et al., 1997, The geology of earthquakes, Oxford Univesrity Press, Text Book 1-568.
TROEFTEN, 1997, PhD Thesis, University of Stockholm.
CLARKE et al., 1997, Geophysical Research Letters, 24.
MARINOS, KOUKIS, TSIAMBAOS, STOYRNARAS, 1997 In «Engineering geology & the
Environment» Procc. Intern. Symposium on Eng. Geology & Environment, Greek Nat. Group
IAEG, Athens, 23-27 June 1997, Balkema Eds, Rotterdam: 315-320.
CHIARABBA & SELVAGGI, 1997, Journal Geophysical Research-Solid Earth, 102.
CHOULIARAS & STAVRAKAKIS, 1997, Pure & Applied Geophysics, 150.
CLARKE et al., 1998, Geophysical Research Letters, 25.
AMBRASEYS & JACKSON 1998, J. Geophysics International, 133.
KAHLE et al., 1998, Tectonophysics, 294
DOUTSOS & KOUKOUVELAS, 1998, J. Geodynamics 26
STIROS, 1998, J. Geodynamics 26
MEYER et al., 1998 J. Geodynamics 26
ΤΡΑΝΟΣ, 1998, Διδακτορική Διατριβή, Α.Π.Θ.
TSOUKALA & LISTER, 1998, Bull. Soc. Paleont. Italiana 37 (1)
MAKARIS & STAVRAKAKIS, 1998, J. Geodynamics, 26.
PAPAZACHOS et al., 1998, Journal of Geodynamics, 26.
PAPANASTASSIOU et al., 1998, Journal of Geodynamics, 26.
HATZFELD et al., 1998, Journal of Geodynamics, 26.
55
4.739
4.740
4.741
4.742
4.743
4.744
4.745
4.746
4.747
4.748
4.749
4.750
4.751
4.752
4.753
4.754
4.755
4.756
4.757
KARAKAISIS et al., 1998, Journal of Geodynamics, 26.
GANAS et al., 1998, Journal of Geodynamics, 26.
DRAKATOS et al., 1998, Engineering Geology, 51.
ARVIDSON & EKSTROM, 1998, Bulletin of the Seismological Society of America, 88.
PAPANASTASSIOU, 1998, Natural Hazards, 18.
PAPAZACHOS et al., 1999, Tectonophysics, 308.
KIRATZI, 1999, Annali di Geofisica 42 (4)
VITTORI et al., 2000, Journal of Geodynamics, 29.
GOLDSWORTHY & JACKSON, 2000, Journal of the Geological Society of London, 157.
GANAS & PAPOULIA, 2000, Natural Hazards, 22.
KAHLE et al., 2000, Journal Geophysical Research-Solid Earth, 105.
ROUMELIOTI et al., 2000, Annali di Geofisica, 43.
GOLDSWORTHY & JACKSON, 2001, Journal of Structural Geology, 23
DOUTSOS & KOKKALAS, 2001, Journal of Structural Geology, 23
GOLDSWORTHY et al., 2002, Geophysical Journal International, 148
ROUMELIOTI et al., 2002, Journal of Seismology, 6 (2).
RESOR et al., 2005, J. Geophysical Research B Solid Earth 110 (9).
PITILAKIS et al., 2011, Earthquake Structures 2/3
PAVLOU et al. 2013, Natural Hazards and Earth System Sciences 13
Δημοσίευση 3.3.3 MOUNTRAKIS D. - PAVLIDES S. - ZOUROS N. - CHATZIPETROS A. KOSTOPOULOS D.S.
4.758 PΑPΑΖΑZACHOS et al., 1998 J. Geodynamics 26
4.759 TSOUKALA & LISTER, 1998, Bull. Soc. Paleont. Italiana 37 (1)
4.760 ΧΡΗΣΤΑΡΑΣ & ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, 1998, Πρακτικά Επιστημονικού Συνεδρίου «Ο Σεισμός της
13ης Μαϊου 1995 Κοζάνης-Γρεβενών. Επιστημονική και Κοινωνική Προσέγγιση. Εκδ. Ινστ.
Βιβλίου και Ανάγνωσης, Κοζάνη.
4.761 KIRATZI, 1999, Annali di Geofisica 42 (4)
Δημοσίευση 3.3.4 ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ.Δ.
4.762 ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ Α, 2009, Διατριβή Ειδίκευσης, Τμ. Ιστορίας & Αρχαιολογίας Α.Π.Θ.
Σύνολα Ετεροαναφορών
Πεδίο Παλαιοντολογία: 717
Πεδίο Γεω-ΑρχαιοΕπιστήμες: 45
56
5
Ανάλυση Εργασιών
3.1.1 ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Δ. 1996: Τα αρτιοδάκτυλα του Πλειο-Πλειστοκαίνου της
Μακεδονίας. Συστηματική, Παλαιοοικολογία, Βιοχρονολογία, Βιοστρωματογραφία.
Διδακτορική Διατριβή, Αρ.Επιστ. Επετηρίδας Τμ. Γεωλογίας Α.Π.Θ.: 37, 612 σελ.,
270 Πίν. Μετρ., 181 Σχημ., 29 Πίν. Φωτ.
Η
Διδακτορική
διατριβή
πραγματεύεται
τη
συστηματική,
παλαιοοικολογία
και
βιοχρονολογία/βιοστρωματογραφία των Πλειο-Πλειστοκαινικών αρτιοδακτύλων της Μακεδονίας. To
υλικό που μελετάται προέρχεται από εννέα διαφορετικές θέσεις κατανεμημένες σε τρείς ΝεογενείςΤεταρτογενείς λεκάνες του βορειοελλαδικού χώρου (λεκάνη Γρεβενών, λεκάνη Μυγδονίας, λεκάνη
Βώλακα Δράμας). Συνολικά περιγράφονται και συγκρίνονται 23 διαφορετικά είδη αρτιοδακτύλων από
πέντε οικογένειες (Ελαφοειδή, Βοοειδή, Χοιροειδή, Ιπποποταμοειδή και Καμηλοπαρδαλοειδή) του
Πλειο-Πλειστοκαίνου. Από αυτά τρείς μορφές αποτελούν νέα είδη (Gazella bouvrainae,
«Prostrepsiceros» koufosi και Soergelia brigittae) και άλλες τρείς νέα υποείδη (Gallogoral meneghinii
sickenbergii, Croizetoceros ramosus gerakarensis και Pontoceros ambiguus mediterraneus).
Στο πρώτο κεφάλαιο της διατριβής δίνονται οι στόχοι και ο σκοπός της καθώς και η γενική
μεθοδολογία, ενώ πραγματοποιείται μια ιστορική ανασκόπηση της εξέλιξης των πανιδικών συνόλων
αρτιοδακτύλων και περιγράφεται η μορφή Gazella borbonica από τη θέση Μεγάλο Εμβολο, ηλικίας
Πλειοκαίνου.
Από το δεύτερο έως και το τέταρτο κεφάλαιο περιγράφονται και συγκρίνονται τα πανιδικά σύνολα
αρτιοδακτύλων ανά θέση, ενώ εισαγωγικά κάθε κεφαλαίου δίνονται πληροφορίες για τη
στρωματογραφία και γεωλογία της περιοχής. Στο τέλος κάθε περιγραφής -σύγκρισης αναλύεται η
βιοχρονολογική - βιοστρωματογραφική τοποθέτηση κάθε είδους, ενώ στο τέλος κάθε κεφαλαίου
δίνεται η βιοχρονολογική τοποθέτηση του πανιδικού συνόλου αρτιοδακτύλων
Στο πέμπτο κεφάλαιο εξετάζονται τα πανιδικά σύνολα αρτιοδακτύλων του Πλειο-Πλειστοκαίνου της
Μακεδονίας συνολικά και διερευνάται η θέση τους στον Ευρασιατικό χώρο, παραθέτοντας χάρτες
γεωγραφικής εξάπλωσης.
Στο έκτο κεφάλαιο εφαρμόζονται διάφορες ποιοτικές και ποσοτικές παλαιοοικολογικές μέθοδοι, τόσο
στα σύνολα των αρτιοδακτύλων, όσο και στα ολοκληρωμένα πανιδικά σύνολα που εμπλέκονται στη
μελέτη, με σκοπό την ανασύνθεση των παλαιοπεριβαλλοντικών και παλαιοκλιματολογικών συνθηκών
στη διάρκεια του Πλειο-Πλειστοκαίνου, καθώς και στον καθορισμό των σημαντικών αλλαγών του
περιβάλλοντος και των αιτιών που τις προκάλεσαν. Με τον τρόπο αυτό καθορίζονται τρεις διαδοχικοί
τύποι παλαιοπεριβαλλόντων για το βορειοελλαδικό χώρο. Πρίν από 2.5 περίπου εκατομμύρια χρόνια
επικρατεί ένα περιβάλλον ανοικτού τύπου με υπόξηρες κλιματικές συνθήκες (δενδρώδης σαβάννα).
Πρίν από 1.8 περίπου εκ. χρόνια το περιβάλλον εμφανίζεται εύκρατο, του τύπου ανοικτά δάσηδενδρώδης σαβάννα, ενώ πρίν από 1 περίπου εκ. χρόνια επικρατούν οι ανοικτές εκτάσεις με λειμώνες
και έλη, με πιθανή ταυτόχρονη πτώση της θερμοκρασίας.
Στο έβδομο κεφάλαιο συζητείται η χρήση και η σημασία του όρου «Βιλλαφράγκιο» στην ελληνική και
διεθνή βιβλιογραφία και εξετάζεται η συμβολή των πανίδων της Μακεδονίας στην υποδιαίρεση του
Βιλλαφραγκίου, ενώ παρατίθεται συνοπτικός πίνακας με τις σημαντικότερες διαιρέσεις και ερμηνείες
του όρου καθώς και η προτεινόμενη υποδιαίρεση σε σχέση με τις ελληνικές βιοζώνες.
Στο όγδοο κεφάλαιο δίνονται επιγραμματικά τα συμπεράσματα της διατριβής (συστηματική,
βιοχρονολογία - βιοστρωματογραφία, παλαιο-οικολογία), η διατριβή ολοκληρώνεται με την παράθεση
29 σελίδων βιβλιογραφικών αναφορών που χρησιμοποιήθηκαν κατά την πραγματοποίησή της.
Η διατριβή συνοδεύεται από 109 συγκριτικούς πίνακες και 181 σχήματα-διαγράμματα εντός κειμένου,
καθώς και από παράρτημα 161 πινάκων μετρήσεων του υλικού και 29 πινάκιων φωτογραφικής
αποτύπωσης του υλικού.
57
Δημοσίευση 3.2.1. KOUFOS G.D. - SYRIDES G. - KOLIADIMOU K. KOSTOPOULOS D.S. 1991: Un nouveau gisement de vertèbres avec hominoïde
dans le Miocène supérieur de Macédoine (Grèce) Comptes Rendus de l’ Académie
des Sciences Paris, 313, s. II: 691-696.
Η εργασία αυτή αποτελεί πρώτη ανακοίνωση της ανακάλυψης μιας νέας απολιθωματοφόρου θέσης
θηλαστικών του Ανώτερου Μειοκαίνου στην περιοχή Νικήτης Χαλκιδικής. Η θέση θεωρείται ιδιαίτερα
σημαντική αφού στον πανιδικό της κατάλογο περιλαμβάνεται το ανθρωποειδές Ouranopithecus
macedoniensis, που ανακαλύπτεται για πρώτη φορά εκτός του γεωγραφικού χώρου της κοιλάδας
Αξιού. Στην εργασία δίνονται τα γενικά γεωλογικά και στρωματογραφικά στοιχεία της περιοχής,
συνοπτική στρωματογραφική στήλη με τοποθέτηση της θέσης εύρεσης, λιθολογική περιγραφή των
εμφανιζόμενων σχηματισμών και πρόδρομος πανιδικός κατάλογος των θηλαστικών που ανευρέθησαν.
Ακολουθεί πρόδρομη συστηματική ταυτοποίηση των ευρεθέντων ειδών θηλαστικών, η οποία
περιλαμβάνει εκτός του πρωτεύοντος, τα είδη Hipparion macedonicum, H. cf. primigenium,
Microstonyx major, Bohlinia attica, Palaeotragus sp., Mesembriacerus melentisi, Prostrepsiceros aff.
houtumschindleri, Tragoportax cf. rugosifrons. Με βάση τα στοιχεία αυτά επιχειρείται μια πρώτη
βιοχρονολογική και βιοστρωματογραφική προσέγγιση κατά την οποία η θέση Νικήτη-1 (ΝΚΤ)
τοποθετείται στο τέλος του Βαλλέζιου – αρχές Τουρόλιου (Ανω Μειόκαινο). Η εργασία συνοδεύεται
από ένα πίνακα και δύο σχήματα.
Δημοσίευση 3.2.2: KOUFOS G.D. - KOSTOPOULOS D.S - KOLIADIMOU K.
1991: Un nouveau gisement de mammifères dans le Villafranchien de Macédoine
occidentale (Grece). Comptes Rendus de l’ Académie des Sciences Paris, 313, s.II:
831-836.
Η εργασία αυτή αναφέρεται σε μια νέα απολιθωματοφόρο θέση, που βρέθηκε στη λεκάνη των
Γρεβενών, κοντά στο χωριό Δαφνερό και ονομάστηκε «Δαφνερό 1» (DFN). Αρχικά παρατίθενται τα
γενικά γεωλογικά στοιχεία, δίνεται η λιθοστρωματογραφία της περιοχής και η στρωματογραφική
τοποθέτηση της απολιθωματοφόρου θέσης. Στη βάση της τομής συναντώνται γκρίζες άμμοι, χαλίκια
και κροκάλες με διασταυρωτή στρώση και ενστρώσεις σκληρών κροκαλοπαγών. Ακολουθεί μια σειρά
ερυθροκίτρινων κροκαλοπαγών με ενστρώσεις μαργών και αργίλων και στη συνέχεια εναλλασσόμενοι
ερυθροί-καστανοί άργιλοι, άμμοι, χαλίκια και κροκαλοπαγή με διασταυρωτή στρώση. Ακολουθούν τα
πρόδρομα αποτελέσματα της συστηματικής μελέτης των θηλαστικών. Από το υλικό που συλλέχθηκε
προσδιορίστηκαν τα είδη: Nyctereutes megamastoides, Vulpes alopecoides, Chasmaporthetes lunensis,
Equus stenonis, Macedonitherium martinii και Gallogoral meneghinii. Η σύγκριση του πανιδικού
συνόλου με εκείνα της Δυτικης Ευρώπης οδηγεί στα πρώτα συμπεράσματα αναφορικά με την ηλικία
της θέσης, η οποία θεωρείται ως Μέσο-Ανω Πλειοκαινική (Μέσο Βιλλαφράγκιο – ΜΝ 17), ανάλογη
εκείνων του St. Vallier (Γαλλία) και La Puebla (Ισπανία). Η βιοχρονολογική τοποθέτηση της θέσης
«Δαφνερό –1» είναι ιδιαίτερα σημαντική αφού αποτελεί μια από τις καλύτερα γνωστές αυτής της
ηλικίας από τον ελληνικό αλλά και βαλκανικό χώρο. Η εργασία συνοδεύεται από ένα πίνακα και ένα
σχήμα.
Δημοσίευση 3.2.3. KOUFOS G.D. - SYRIDES G. - KOSTOPOULOS D.S KOLIADIMOU K. 1992: Apollonia, a new site in the Pleistocene of Mygdonia Basin
(Macedonia, Greece). The first fossils of fresh-water mollusks in the area. Comptes
Rendus de l’ Académie des Sciences Paris, 315, s.II: 1041-1046.
Η εργασία αυτή αποτελεί την πρώτη δημοσίευση αναφορικά με την ανακάλυψη μιας νέας
απολιθωματοφόρου θέσης θηλαστικών και ασπονδύλων ηλικίας Κατώτερου Πλειστοκαίνου στην
περιοχή Νέας Απολλωνίας της Μυγδονίας Λεκάνης. Δίνονται συνοπτικά τα ιστορικά στοιχεία σχετικά
με τις απολιθωματοφόρες θέσεις της λεκάνης Μυγδονίας, τα γενικά γεωλογικά και στρωματογραφικά
58
στοιχεία της θέσης εύρεσης καθώς και η λιθολογία των αποθέσεων της περιοχής εύρεσης και η
στρωματογραφική τοποθέτηση του απολιθωματοφόρου ορίζοντα. Στη συνέχεια παρατίθενται τα
πρόδρομα αποτελέσματα της συστηματικής μελέτης των θηλαστικών και ασπονδύλων οργανισμών και
πραγματοποιείται σύγκρισή τους με εκείνα άλλων θέσεων της λεκάνης, αλλά και του ευρύτερου
ευρωπαϊκού χώρου. Πρόκειται για την πρώτη αναφορά ασπονδύλων γλυκών υδάτων από τη Μυγδονία
λεκάνη, αλλά και την πρώτη αναφορά πανίδας θηλαστικών Πλειστοκαινικής ηλικίας. Με βάση τα
στοιχεία που προκύπτουν από τη σύγκριση αυτή πραγματοποιείται βιοχρονολογική ανάλυση της
πανίδας και εξάγονται τα πρώτα συμπεράσματα για την ηλικία της. Σύμφωνα με τα πρώτα δεδομένα η
θέση «Απολλωνία» τοποθετείται στο τέλος του Κατώτερου Πλειστοκαίνου και αποτελεί μία από τις
τέσσερις καλύτερες γνωστές πανίδες αυτής της ηλικίας του Ευρωπαϊκού χώρου. Η εργασία
συνοδεύεται από 3 σχήματα.
Δημοσίευση 3.2.4. KOUFOS G.D. - KOSTOPOULOS D.S. 1993: A stenonoid
horse (Equidae, Mammalia) from the Villafranchian of Western Macedonia (Greece).
Bulletin Geological Society Greece, XXVIII/3: 131-143.
Η εργασία αυτή ασχολείται με τη συστηματική μελέτη και κατάταξη των απολιθωμένων οδοντικών και
οστεολογικών υπολειμμάτων ιπποειδών από την απολιθωματοφόρο θέση Δαφνερό της Δυτικής
Μακεδονίας (λεκάνη Γρεβενών). Στην αρχή δίνονται τα στρωματογραφικά στοιχεία της θέσης
εύρεσης, καθώς και μια σύντομη ανασκόπηση των Equidae του Ελληνικού χώρου. Στη συνέχεια
γίνεται συστηματική περιγραφή του κρανίου, των οδόντων και του μετακρανιακού σκελετού της υπό
μελέτη μορφής (περισσότερα από 50 δείγματα) και εκτενείς ποιοτικές και ποσοτικές συγκρίσεις με
ανάλογες μορφές της Ελλάδας και της Δ. Ευρώπης με σκοπό τη συστηματική ταξινόμησή της. Η
ποιοτική/μορφολογική και ποσοτική σύγκριση του ιπποειδούς του Δαφνερού οδηγεί στο συμπέρασμα
ότι πρόκειται για το υποείδος Equus stenonis cf. vireti. Η μορφή του Δαφνερού θεωρείται ανάλογη της
ισπανικής μορφής της θέσης La Puebla. Στο τελευταίο μέρος της μελέτης παρατίθενται τα
βιοχρονολογικά συμπεράσματα που προκύπτουν και η σημασία του είδους για τη χρονολόγηση της
θέσης και των αποθέσεων που την περικλείουν. Σύμφωνα με αυτά, η μορφή ιπποειδούς της θέσης
Δαφνερό θεωρείται τυπική του Μέσου Βιλλαφραγκίου της Μεσογειακής Ευρώπης (περίπου 2-2.5 εκ.
έτη), επεκτείνοντας τη ζωο-γεωγραφική της κατανομή στη ΝΑ Ευρώπη. H εργασία συνοδεύεται από 5
πίνακες μετρήσεων, 4 συγκριτικά διαγράμματα και 2 πινάκια φωτογραφιών.
Δημοσίευση 3.2.5. KOUFOS G.D. - KOSTOPOULOS D.S. 1994: The late Miocene
localities of Kemiklitepe, Turkey. 3. Equidae. Bulletin du M.N.H.N. Paris, 4em ser., 16,
sec. C, no 1: 41-80.
Η εργασία αυτή αποτελεί τη συστηματική μελέτη των ιππαρίων από τους τρεις απολιθωματοφόρους
ορίζοντες της θέσης Kemikli Tepe του Ανώτερου Μειοκαίνου της Τουρκίας. Οι δύο πρώτοι ορίζοντες
KTA, KTB τοποθετούνται σε ένα στρωματογραφικό επίπεδο το οποίο βρίσκεται 15 μέτρα υψηλότερα
από τον τρίτο-KTD. Αρχικά δίνονται τα γενικά στρωματογραφικά στοιχεία της απολιθωματοφόρου
θέσης και των οριζόντων και στη συνέχεια γίνεται λεπτομερής περιγραφή του υλικού των ιππαρίων και
παρατίθενται οι στατιστικοί πίνακες μετρήσεων. Τρία διαφορετικά είδη προσδιορίζονται: Hipparion
matthewi, από τους ορίζοντες ΚΤΑ,ΚΤΒ, Hipparion mediterraneum και Hipparion sp., από τον
ορίζοντα KTD. Ακολουθεί συγκριτική ανάλυση με ανάλογες μορφές άλλων θέσεων του Ανώτερου
Μειοκαίνου της Ελλάδας, Τουρκίας και Δ. Ευρώπης. Το H. mediterraneum από τους ορίζοντες ΚΤΑ,
ΚΤΒ είναι παρόμοιο με τη μορφή του Πικερμίου (Αττική) και του Δυτικού (Κοιλάδα Αξιού). To H.
matthewi είναι ανάλογο της μορφής της Σάμου, ενώ η μεγαλόσωμη μορφή Hipparion sp. παρουσιάζει
ομοιότητες με το είδος H. proboscideum της Σάμου. 20 στατιστικοί πίνακες μετρήσεων, 12
διαγράμματα και 6 πινάκια φωτογραφιών πλαισιώνουν τη μελέτη. Τα αποτελέσματα της συστηματικής
ταξινόμησης χρησιμοποιούνται στη συνέχεια για την εξαγωγή βιοχρονολογικών και
βιοστρωματογραφικών συμπερασμάτων, συμβάλλοντας ουσιαστικά στο διαχωρισμό των
απολιθωματοφόρων οριζόντων και στην μαγνητοστρωματογραφική έρευνα. Σύμφωνα με αυτά, οι
ορίζοντες ΚΤΑ και ΚΤΒ θεωρούνται ηλικίας Μ. Τουρόλιου, ΜΝ 12 ενώ το ελάχιστο υλικό της θέσης
59
KTD δεν επιτρέπει ακριβή προσδιορισμό της ηλικίας. Η εργασία συνοδεύεται από από 4 συγκριτικούς
πίνακες, 20 πίνακες μετρήσεων, 12 συγκριτικά διαγράμματα και 6 πινάκια φωτογραφιών.
Δημοσίευση 3.2.6. KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D. 1994: The PlioPleistocene Artiodactyls of Macedonia and their biostratigraphic significance.
Preliminary report. Comptes Rendus de l’ Académie des Sciences Paris, 318, s. II:
1267-1272.
Η εργασία αυτή αποτελεί πρόδρομη ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της Διδακτορικής Διατριβής του
πρώτου συγγραφέα. Αρχικά δίνεται η γεωγραφική τοποθέτηση των απολιθωματοφόρων θέσεων και
στη συνέχεια παρουσιάζονται τα πρώτα αποτελέσματα της συστηματικής μελέτης των Αρτιοδακτύλων
του Πλειο-Πλειστοκαίνου της Μακεδονίας. Ο πανιδικός κατάλογος που παρατίθεται περιλαμβάνει ανά
θέση τα είδη:
Θέση Δαφνερό: Macedonitherium martinii, Eucladoceros senezensis, Cervus philisi, Gazellospira
torticornis, Gallogoral cf. meneghinii, Gazella sp, Antilopinae indet.
Θέση Γερακαρού: Sus strozzii, Eucladoceros senezensis cf. senezensis, Cervus sp., Croizetoceros
ramosus n.ssp., Leptobos sp., ?Gazellospira sp., Gazella sp. Antilopinae indet.
Θέση Κρήμνη: Eucladoceros sp., Leptobos sp., Gazellospira cf. torticornis,
Θέση Βασιλούδι: Sus strozzii, Leptobos cf. etruscus, ?Procamptoceras sp.
Θέση Ρέμα Βουλγαράκη: Hippopotamus major
Θέση Απολλωνία: Megaloceros (Megaceroides) sp., Bison sp., Soergelia sp., Pontoceros ambiguus,
Caprinae indet.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη βιοστρωματογραφική σημασία των Αρτιοδακτύλων για τη
χρονολόγηση του Πλειο-Πλειστοκαίνου της Μακεδονίας. Μερικά από τα προσδιορισθέντα είδη
εμφανίζονται ως σταθερά, δηλαδή χαρακτηριστικά για ορισμένους βιοστρωματογραφικούς ορίζοντες
του βορειοελλαδικού χώρου. Έτσι η παρουσία των Macedonitherium, Gazella και Gallogoral φαίνεται
να χαρακτηρίζει το Μέσο Βιλλαφράγκιο της Μακεδονίας. Η παρουσία των Sus strozzii, Εucladoceros,
Leptobos και Gazellospira χαρακτηρίζει το Ανώτερο Βιλλαφράγκιο και η παρουσία των
Hippopotamus, Megaloceros, Pontoceros και Soergelia το Ανώτατο Βιλλαφράγκιο. Η μελέτη
παρουσιάζει τα πρώτα στοιχεία αναφορικά με την ύπαρξη μιας σημαντικής μεταβολής μεταξύ των
πανίδων θηλαστικών του Πλειοκαίνου και του Πλειστοκαίνου, όπως αυτή προκύπτει από τη
συστηματική μελέτη, υποδηλώνοντας μια σημαντική αλλαγή των παλαιοπεριβαλλοντικών συνθηκών.
Ενας πίνακας και ένα σχήμα συνοδεύουν την εργασία.
Δημοσίευση 3.2.7. KOSTOPOULOS D.S. 1994: Microstonyx major (Mammalia,
Suidae) from the Miocene locality of Nikiti-1, Macedonia, Greece; some remarks
about the species. Bulletin Geological Society Greece, XXX/1: 341-355.
Η μελέτη αυτή ασχολείται με τη συστηματική ταξινόμηση των Suidae του Ανώτερου Μειοκαίνου της
απολιθωματοφόρου θέσης Νικήτης Χαλκιδικής (Νικήτη-1). Στο πρώτο μέρος δίνονται συνοπτικά τα
γεωγραφικά και στρωματογραφικά στοιχεία της απολιθωματοφόρου θέσης. Στη συνέχεια περιγράφεται
λεπτομερώς το κρανιακό και οδοντικό υλικό των χοιροειδών που ανευρέθησαν και συγκρίνεται με
εκείνο ανάλογων μορφών παλαιότερων και σύγχρονων θέσεων του ευρασιατικού χώρου. Το υλικό
συγκρίνεται διεξοδικά και με τη νεότερη μορφή Microstonyx major του Πικερμίου, προσπαθώντας να
εξαχθούν συμπεράσματα αναφορικά με την εξέλιξη του είδους. Η εκτενής σύγκριση οδηγεί στη
συστηματική κατάταξη της μορφής στο υποείδος Microstonyx major major του Κατώτερου
Τουρόλιου, μορφή με πιο πρωτόγονα χαρακτηριστικά από εκείνα της μορφής του Πικερμίου και
ανάλογα των μορφών της Δυτικής Ευρώπης. Παράλληλα πραγματοποιείται κριτική ανάλυση
ορισμένων μορφολογικών χαρακτήρων, του είδους, με σκοπό να διευκρινιστεί η αξία τους ως
διαγνωστικών ή/και εξελικτικών. Η μελέτη επιβεβαιώνει παλαιότερες απόψεις σχετικά με την ηλικία
της θέσης. Την εργασία πλαισιώνουν 4 πίνακες μετρήσεων, 6 διαγράμματα και 2 πινάκια
φωτογραφιών.
60
Δημοσίευση 3.2.8. KOUFOS G.D. - SYRIDES G. - KOSTOPOULOS D.S KOLIADIMOU K. 1995: Preliminary results about the stratigraphy and
palaeoenvironment of Mygdonia basin, Macedonia, Greece. Geobios, Mem. Spec.,
18: 243-249.
Η μελέτη παρουσιάζει τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της στρωματογραφικής και
παλαιοοικολογικής έρευνας της Μυγδονίας λεκάνης τροποποιώντας και εμπλουτίζοντας παλαιότερες
εργασίες από άλλους ερευνητές. Στην εργασία παρατίθεται γεωλογικός χάρτης σε κλίμακα 1:100.000
της λεκάνης Μυγδονίας με έμφαση στις Νεογενείς-Τεταρτογενείς αποθέσεις, καθώς και συνοπτικές
στρωματογραφικές στήλες. Το σύνολο των αποθέσεων διακρίνεται σε σχηματισμούς, των οποίων η
λιθολογία, η συνοδός πανίδα και η γεωλογική ηλικία αναλύονται διεξοδικά, συμπληρώνοντας και
τροποποιώντας τα μέχρι τότε δεδομένα προγενέστερων ερευνών. Τέσσερις Νεογενείς-Τεταρτογενείς
λιθοστρωματογραφικές ενότητες διαχωρίζονται:
α) Σχηματισμός Χρυσαυγής, ηλικίας Μέσου-Ανώτερου Μειοκαίνου. Εμφανίζεται στο βορειοδυτικό
τμήμα της Προμυγδονιακής λεκάνης και αποτελείται από πολύμικτα κροκαλοπαγή και φακούς
πλαστικής αργίλου εντός της οποίας διαπιστώθηκε πανίδα μικροθηλαστικών.
β) Σχηματισμός Γερακαρούς, ηλικίας Πλειοκαίνου. Αποτελείται από ερυθροστρώματα και
αποκαλύπτεται κυρίως στο νότιο τμήμα της λεκάνης. Τρείς τουλάχιστον απολιθωματοφόρες θέσεις
μακροθηλαστικών ηλικίας ανώτατου Πλειοκαίνου εντοπίστηκαν στα ανώτερα τμήματα του
σχηματισμού.
γ) Σχηματισμός Πλατανοχωρίου, ηλικίας Κατώτερου Πλειστοκαίνου. Αποτελείται από αργιλικά
ποταμολιμναία ιζήματα και εμφανίζεται ως υπολειμματικός στο κεντρο-ανατολικό τμήμα της λεκάνης.
Μία θέση μακροθηλαστικών και δύο μικροθηλαστικών εντοπίστηκαν στο σχηματισμό, αποδίδοντάς
του μία ηλικία Μέσου Πλειστόκαινου.
δ) Μυγδονιακή Ομάδα, ηλικίας Μέσου-Ανώτερου Πλειστοκαίνου. Οι αποθέσεις της Μυγδονιακής
ομάδας διακρίνονται σε δύο ενότητες χωρίς καλά καθορισμένα όρια, οι οποίες θα μπορούσαν να
αποτελέσουν σχηματισμούς. Οι κυριότερες εμφανίσεις εντοπίζονται στο κεντρικό και βόρειο τμήμα
της λεκάνης. Την εργασία συνοδεύουν τρία σχηματα και ένας πρωτότυπος γεωλογικός χάρτης.
Δημοσίευση 3.2.9. KOSTOPOULOS D.S. - KOLIADIMOU K. - KOUFOS G.D.
1996: The giraffids (Mammalia, Artiodactyla) from the late Miocene localities of
Nikiti (Macedonia, Greece). Palaeontographica, 239: 61-88.
Η παρούσα εργασία ασχολείται με τη μελέτη του υλικού των Giraffidae (καμηλοπαρδάλεων) που
συλλέχθηκε από την ανασκαφική δραστηριότητα στην απολιθωματοφόρο θέση Νικήτη Χαλκιδικής
(θέσεις Νικήτη 1 και 2) από το 1990 έως το 1995. Αρχικά δίνονται τα γενικά γεωλογικά και
γεωγραφικά στοιχεία της περιοχής εύρεσης και στη συνέχεια πραγματοποιείται συστηματική
περιγραφή και κατάταξη του υλικού των καμηλοπαρδάλεων από τους δύο απολιθωματοφόρους
ορίζοντες της θέσης Νικήτη του Αν. Μειοκαίνου της Μακεδονίας. Τέσσερα είδη Giraffidae
προσδιορίζονται: Palaeotragus cf. rouenii, Bohlinia attica, Bohlinia nikitiae και Helladotherium
duvernoyi από τον απολιθωματοφόρο ορίζοντα «Νικήτη-1» και Helladotherium duvernoyi από τον
απολιθωματοφόρο ορίζοντα «Νικήτη-2». Ακολουθεί εκτενής σύγκριση των υπό μελέτη μορφών με
ανάλογες του ελληνικού και ευρασιατικού χώρου και εξαγωγή συμπερασμάτων αναφορικά με την
γεωγραφική και χρονολογική εξάπλωση και διαφοροποίηση των ειδών. Μία από τις μορφές που
περιγράφονται συνιστά το νέο είδος Bohlinia nikitiae του οποίου δίνεται και η συστηματική, ενώ
παράλληλα προτείνεται η τροποποίηση της συστηματικής του γένους. Τα στοιχεία που προκύπτουν
από τη μελέτη των καμηλοπαρδάλεων συζητούνται στο τελευταίο μέρος της εργασίας, όπου συνάγεται
μια ηλικία Α. Βαλλέζιου - Κ. Τουρόλιου, ΜΝ 10-11. Την εργασία πλαισιώνουν 17 συγκριτικοί και
στατιστικοί πίνακες μετρήσεων, 15 διαγράμματα και 6 πινάκια φωτογραφιών.
61
Δημοσίευση 3.2.10. KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D. 1996: Late Miocene
bovids (Mammalia, Artiodactyla) from the locality Nikiti-1 (NKT), Macedonia,
Greece. Annales de Paléontologie, 82, 4: 247-290.
Το κρανιακό και οστεολογικό υλικό των απολιθωμένων βοοειδών της θέσης «Νικήτη-1» της
Χαλκιδικής μελετάται σε αυτή την εργασία. Στο πρώτο μέρος δίνονται συνοπτικά τα γενικά γεωλογικά
και στρωματογραφικά στοιχεία της θέσης και τα αποτελέσματα προηγούμενων εργασιών που έγιναν σε
αυτή. Στη συνέχεια περιγράφονται λεπτομερώς οι διάφορες μορφές βοοειδών και συγκρίνονται με
εκείνες του ελλαδικού και ευρασιατικού χώρου. Η συστηματική ταξινόμηση οδηγεί στον
προσδιορισμό πέντε διαφορετικών μορφών βοοειδών του Ανώτερου Μειοκαίνου: Tragoportax
gaudryi, Prostrepsiceros houtumschindleri, ?Gazella sp., Oioceros cf. atropatenes και Antilopinae
indet. Η μορφή Prostrepsiceros houtumschindleri της Νικήτης παρουσιάζει διαφορές από την τυπική
μορφή από τη θέση Μaragha του Ιράν και αποτελεί νέο υποείδος, για το οποίο προτείνεται η ονομασία
Prostrepsiceros houtumschindleri syridisi. Η συστηματική του γένους και του είδους τροποποιείται
σύμφωνα με τα νέα στοιχεία. Στο τελευταίο μέρος της μελέτης πραγματοποιείται βιοχρονολογική
ανάλυση του πανιδικού συνόλου των αρτιοδακτύλων της θέσης με σκοπό την ασφαλέστερη
χρονολόγησή της. Το πανιδικό σύνολο αρτιοδακτύλων της θέσης Νικήτη-1 παρουσιάζει ομοιότητες με
εκείνα του Α. Βαλλέζιου-Κ. Τουρόλιου της κοιλάδας του Αξιού, αλλά παραμένει διαφορετικό σε
επίπεδο ειδών. Μια πρώτη παλαιοοικολογική προσέγγιση με βάση τα αρτιοδάκτυλα οδηγεί σε ένα
περιβάλλον μικτού τύπου (δενδρώδης σαβάννα) το οποίο φαίνεται να συμφωνεί με τα ισόχρονα
περιβάλλοντα της κοιλάδας του Αξιού. 22 στατιστικοί και συγκριτικοί πίνακες μετρήσεων, 10
συγκριτικά διαγράμματα και 4 πινάκια φωτογραφιών του υλικού πλαισιώνουν τη λεπτομερή
περιγραφή και σύγκριση των διαφόρων ειδών.
Δημοσίευση 3.2.11. KOUFOS G.D. - KOSTOPOULOS D.S. 1997: New carnivore
material from the Plio-Pleistocene of Macedonia, Greece with the description of a
new canid. Muenchener Geowissenschaften Abhandlungen, (A), 34: 33-63.
Στην εργασία αυτή μελετώνται 12 είδη σαρκοφάγων θηλαστικών από διάφορες ανω-Πλειοκαινικές –
κατω-Πλειστοκαινικές θέσεις της Μακεδονίας. Την περιγραφή του κρανιακού και του οδοντολογικού
υλικού, ακολουθεί συστηματική ταξινόμηση και σύγκριση των υπό μελέτη μορφών με ανάλογα του
δυτικοευρωπαϊκού αλλά και ευρασιατικού χώρου γενικότερα. Στην εργασία περιγράφεται μεταξύ
άλλων και ένα νέο είδος κυνοειδούς (Canis apolloniensis) από την απολιθωματοφόρο θέση Απολλωνία
της Μυγδονίας λεκάνης. Η μορφή αυτή συγκρίνεται διεξοδικά με όλες τις διαθέσιμες ευρωπαϊκές
μορφές ανάλογης ή νεότερης ηλικίας. Το νέο είδος Canis apolloniensis θεωρείται μορφή μεταβατική
μεταξύ του Canis etruscus και Canis mosbachensis. Στο τελευταίο μέρος της εργασίας συζητούνται τα
βιοχρονολογικά συμπεράσματα της μελέτης των σαρκοφάγων και η γεωγραφική τους εξάπλωση στον
ευρωπαϊκό χώρο. Η μελέτη συνοδεύεται από 13 στατιστικούς πίνακες μετρήσεων, 19 συγκριτικά
διαγράμματα και 6 πινάκια φωτογραφιών.
Δημοσίευση 3.2.12. KOSTOPOULOS D.S. 1997: The Plio-Pleistocene Artiodactyls
of Macedonia. 1. The fossiliferous site of Apollonia, APL (Mygdonia Basin, N.
Greece). Geodiversitas, 19 (4): 845-875.
Η εργασία αυτή αποτελεί μέρος της Διδακτορικής Διατριβής και ασχολείται με τα αρτιοδάκτυλα της
κάτω Πλειστοκαινικής θέσης «Απολλωνία» της Μυγδονίας λεκάνης. Το διαθέσιμο κρανιακό και
οστεολογικό υλικό των αρτιοδακτύλων περιγράφεται λεπτομερώς και συγκρίνεται με εκείνο ανάλογων
θέσεων της Δυτικής Ευρώπης. Στην εργασία περιγράφονται και κατατάσσονται συστηματικά το νέο
είδος Soergelia brigittae, το νέο υποείδος Pontoceros ambiguus mediterraneus και αναφέρεται ένα
πιθανό νέο είδος. Τα Bison (Eobison) sp. και Megaloceros sp. αποτελούν μορφές με ιδιαίτερα
μεταβατικά χαρακτηριστικά, μεταξύ των Πλειοκαινικών και Πλειστοκαινικών γενών. Το σύνολο των
περιγραφομένων αρτιοδακτύλων συνιστά το πρώτο αυτής της ηλικίας από τον ελληνικό χώρο, ενώ η
μορφή Pontoceros ambiguus αναφέρεται για πρώτη φορά στην Ευρώπη. Στο τελευταίο μέρος της
62
εργασίας γίνεται βιοχρονολογική αξιολόγηση των αρτιοδακτύλων, σύμφωνα με την οποία η θέση
τοποθετείται στο τέλος του κατώτερου Πλειστοκαίνου μεταξύ της ισπανικής Venta Micena και των
ιταλικών Farnetta και Pirro Nord. Η εργασία συνοδεύεται από 14 πίνακες μετρήσεων και 15
σχήματα/διαγράμματα/αποτυπώσεις υλικού.
Δημοσίευση 3.2.13. KOSTOPOULOS D.S. - ATHANASSIOU A. 1997: Les
gazelles du Pliocène moyen - terminal de la Grèce continentale (Macédoine,
Thessalie). Neues Jahrbuch für Geologie und Paläeontologie, Abh. 205, 3: 413-430.
Στην μελέτη αυτή, που αποτελεί εν μέρει τμήμα των Διδακτορικών Διατριβών των δύο συγγραφέων,
εξετάζονται οι μορφές γαζελλών του μέσου-ανώτερου Πλειοκαίνου της ηπειρωτικής Ελλάδας.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη διαφοροποίηση του ελληνικού χώρου σε σχέση με τη δυτική Ευρώπη και
στις επιρροές που φαίνεται να δέχεται ο χώρος αυτός από τα ανατολικά, όπως προκύπτει από τη
μελέτη του γένους Gazella. Στην εργασία περιγράφεται συνοπτικά και δίνεται η συστηματική
κατάταξη του νέου είδους Gazεlla bouvrainae του μέσου-ανώτερου Πλειοκαίνου της Ελλάδας το
οποίο διαφοροποιείται σαφώς από τις μορφές της Δυτικής Ευρώπης. Το είδος φαίνεται να παρουσιάζει
χρονικά μια σημαντική εξελικτική αλλαγή όσον αφορά στο μέγεθος, γεγονός που σχολιάζεται και
αξιολογείται. Στη συνέχεια διερευνώνται οι ενδεχόμενες φυλογενετικές σχέσεις του νέου είδους με
ισόχρονες μορφές της Κίνας και περιστασιακές αναφορές από την Ευξεινική περιοχή. Η παρουσία της
μορφής αυτής στην Ελλάδα και Νότια Ευρώπη επεκτείνει τη χρονική εξάπλωση του γένους μέχρι το
τέλος του Πλειοκαίνου και διαφοροποιεί τον γεωγραφικό χώρο ανάπτυξής του σε δύο επαρχίες:
ανατολική και δυτική. Η εργασία συνοδεύεται από εννέα σχήματα/αποτυπώσεις υλικού και δύο
πίνακες μετρήσεων.
Δημοσίευση 3.2.14. KOUFOS G.D. - SYRIDES G. - KOSTOPOULOS D.S. KOLIADIMOU K. - SYLVESTROU I. - SEITANIDES G. - VLACHOU Th. 1997:
New excavations in the Neogene mammalian localities of Mytilinii, Samos island,
Greece; Preliminary informations on the stratigraphy and palaeontology.
Geodiversitas 19, 4: 877-885.
Η μελέτη αυτή αποτελεί την πρόδρομη ανακοίνωση των αποτελεσμάτων που προέκυψαν από τις νέες
παλαιοντολογικές ανασκαφές στη λεκάνη Μυτιληνιών Σάμου. Στην εισαγωγή γίνεται μια σύντομη
αναφορά της ιστορίας και των προβλημάτων των μέχρι τώρα ερευνών και διευκρινίζεται η ανάγκη για
νέες ανασκαφές και νέα στρωματογραφική έρευνα στην περιοχή. Στη συνέχεια δίνονται τα πρώτα
λιθοστρωματογραφικά δεδομένα και εντοπίζονται γεωγραφικά και στρωματογραφικά οι
απολιθωματοφόρες θέσεις θηλαστικών που ανακαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια της μελέτης. Η
διερεύνηση των πιθανών σχέσεών τους με παλαιότερες ανασκαφές οδηγεί σε χρήσιμα συμπεράσματα
για τη βιοστρωματογραφία της λεκάνης. Στο τελευταίο μέρος της μελέτης παρατίθενται οι πρόδρομοι
πανιδικοί κατάλογοι ασπονδύλων και θηλαστικών:
Ασπόνδυλα
Άνω Βαθύ
Planorbis sp., ?Melanopsidae ind., ?Lymnaeidae ind.
Πυθαγόρειο
?Melanopsidae ind
Λόφος Στεφάνα
Brotia cf. graeca
Μαυρατζαίοι
Planorbis sp., Lymnaeidae ind.
Βόρεια Μαυρατζαίων
Bithynia sp., ?Lymnaea sp., ?Planorbis sp., Hydrobiidae indet.
Μονή Τιμίου Σταυρού
Planorbis sp., Hydrobiidae ind.
Θηλαστικά
Μυτιληνιοί-1 (MTL)
Μυτιληνιοί-3 (MYT)
MTLA 16 γένη και είδη θηλαστικών + Helix sp.
MTLB 3 γένη και είδη θηλαστικών + Helix sp.
MTLC 3 γένη και είδη θηλαστικών + Helix sp.
7 γένη και είδη θηλαστικών
63
Μυτιληνιοί-4 (MLN)
3 γένη και είδη θηλαστικών
Η σύνθεση και σύγκριση των πανίδων των θηλαστικών της Σάμου με εκείνα άλλων ελληνικών
θέσεων (Πικέρμι, Κοιλάδα Αξιού) δείχνει ότι αυτές χρονολογούνται στο Κ.-Μ. Τουρόλιο. Την
εργασία συνοδεύουν ένας πανιδικός κατάλογος ανά θέση και δύο σχήματα.
Δημοσίευση 3.2.15. KOUFOS G.D. - KOSTOPOULOS D.S. 1997: Biochronology
and succession of the Plio-Pleistocene macromammalian localities of Greece. Actes
du Congres BIOCHROM 97, J.P. Aguilar, J. Legendre & J. Micheaux (Eds). Mem.
Trav. E.P.H.E., Inst. Montpellier, 21: 619-634.
Η εργασία αυτή αποτελεί μια ανασκόπηση των Πλειο-Πλειστοκαινικών πανίδων μακροθηλαστικών
της Ελλάδας και της συμβολής τους στη στρωματογραφική διάρθρωση αυτού του χρονικού
διαστήματος, συνιστώντας μία χρονολογική επέκταση ανάλογης εργασίας που πραγματοποιήθηκε για
το Μειόκαινο (Βonis & Koufos 1999). Σκοπός αυτών των εργασιών ήταν να αποδοθεί συνοπτικά και
χρηστικά η εξέλιξη των πανίδων θηλαστικών της Ελλάδας από τα 10 εκ. έως το 1 εκ. έτη από σήμερα.
Στην εργασία παρατίθενται υπό μορφή πίνακα όλες οι απολιθωματοφόρες θέσεις του ΠλειοΠλειστοκαίνου της Ελλάδας με γεωγραφική τοποθέτηση (γεωγραφικό πλάτος/ μήκος) και πανιδικό
κατάλογο μακροθηλαστικών ανά θέση. Τα δεδομένα παλαιότερων εργασιών επανεξετάζονται κριτικά
και σε ορισμένες περιπτώσεις αναθεωρούνται με βάση το σύγχρονο γνωστικό πεδίο. Τα κυριότερα
πανιδικά στοιχεία και οι μεταβολές των πανίδων δίνονται υπό μορφή κειμένου, για κάθε Βιοζώνη
Θηλαστικών αυτής της περιόδου (3-1 εκ. έτη), ενώ στο τελευταίο μέρος της μελέτης παρουσιάζονται
πίνακες χρονικής κατανομής σαρκοφάγων και αρτιοδακτύλων, από τους οποίους συνάγεται μια
σημαντική πανιδική αλλαγή κατά τη διάρκεια του Κατώτερου Πλειστόκαινου. Η εργασία συνοδεύεται
από ένα σχήμα και ένα αρχείο καταγραφής πανίδων θηλαστικών ανά θέση εύρεσης.
Δημοσίευση 3.2.16. KOUFOS G.D. - KOSTOPOULOS D.S. - SYLVESTROU I.
1997: Equus apolloniensis n. sp. from the latest Villafranchian locality of Apollonia
(Mygdonia basin, Macedonia, Greece). Paleontologia i Evolucio, 30-31.
Η εργασία αυτή ασχολείται με τα απολιθωμένα ιπποειδή της κατω-Πλειστοκαινικής θέσης
«Απολλωνία» της Μυγδονίας λεκάνης. Στο πρώτο μέρος πραγματοποιείται λεπτομερής περιγραφή του
κρανιακού, οδοντικού και μετακρανιακού υλικού, ενώ στο δεύτερο μέρος της μελέτης γίνεται
μορφολογική και μετρική σύγκριση με τις ήδη γνωστές μορφές ιπποειδών του Πλειο-Πλειστοκαίνου
της Ευρώπης. H κριτική αξιολόγηση των διαθέσιμων στοιχείων οδηγεί στη δημιουργία ενός νέου
είδους ίππου του Κ. Πλειστοκαίνου, στο οποίο δίδεται το όνομα Equus apolloniensis. Στη συνέχεια
εξετάζονται οι σχέσεις της νέας μορφής με τις υπόλοιπες του ευρωπαϊκού χώρου καθώς και η
εξάπλωση και ποικιλότητα των Πλειο-Πλειστοκαινικών ίππων στην Ελλάδα. Η μορφή θεωρείται
ιδιαιτέρως σημαντική για την εξελικτική ιστορία των ίππων αφού διατηρεί τόσο πρωτόγονους
χαρακτήρες του Equus stenonis όσο και εξελιγμένους των Εquus bressanus/süssenbornensis. Η μελέτη
συνοδεύεται από 11 σχήματα/διαγράμματα, 16 πίνακες μετρήσεων και συγκριτικούς και 4 πινάκια
φωτογραφιών.
Δημοσίευση 3.2.17. KOSTOPOULOS D.S. 1998: The Plio-Pleistocene Artiodactyls
of Macedonia. 2 The fossiliferous site of Volakas (Volakas basin, Drama, NE Greece).
Paleontologia i Evolucio, 31-31: 111-120.
Η εργασία αυτή αποτελεί μέρος της Διδακτορικής Διατριβής και ασχολείται με τα αρτιοδάκτυλα της
άνω Πλειοκαινικής θέσης Βώλακα της λεκάνης Δράμας. Στο πρώτο μέρος δίνονται τα γενικά
γεωγραφικά, γεωλογικά και στρωματογραφικά στοιχεία, τα οποία οδηγούν στην διαπίστωση δύο
απολιθωματοφόρων οριζόντων, γεγονός που τροποποιεί τις προηγούμενες απόψεις για μια ενιαία θέση.
64
Τα ελαφοειδή Eucladoceros senezensis, Croizetoceros ramosus και Cervus philisi καθώς και τα
βοοειδή Leptobos, cf. Procamptoceras, εξετάζονται συνοπτικά, ενώ ιδιαίτερο βάρος δίδεται στο νέο
υποείδος Gallogoral meneghinii sickenbergii, το οποίο παρατίθεται με λεπτομερή περιγραφή του
κρανιακού και οστεολογικού του υλικού και διεξοδική συγκριτική ανάλυση. Στο τελευταίο μέρος της
εργασίας δίνεται ο αναθεωρημένος πανιδικός κατάλογος της θέσης και βιοχρονολογική ανάλυση του
πανιδικού συνόλου των αρτιοδακτύλων με βάση τα νέα δεδομένα. Η θέση χρονολογείται στο μέσο
Βιλλαφράγκιο και θεωρείται ανάλογη της θέσης Δαφνερό της λεκάνης Γρεβενών. Η εργασία
συνοδεύεται από 4 πίνακες μετρήσεων, 3 διαγράμματα και 1 πινάκιο φωτογραφιών.
Δημοσίευση 3.2.18. KOSTOPOULOS D.S. 1998: Parastrepsiceros koufosi n.sp.
(Bovidae, Mammalia). Note on the eventual presence of a Prostrepsiceros descendant
in the latest Pliocene of N. Greece. Acta Zoologica Cracoviense, 41,1: 101-109.
Στην εργασία αυτή περιγράφεται και συγκρίνεται το νέο είδος βοοειδούς Parastrepsiceros koufosi από
το ανώτατο Πλειόκαινο της Ελλάδας (θέση Γερακαρού). Το υλικό περιγράφεται αρχικά ως
«Prostrepsiceros» koufosi στα πλαίσια της διδακτορικής διατριβής. Νεώτερα όμως στοιχεία καθώς και
συγκρίσεις του υλικού με ανάλογο από διάφορα μουσεία, έδειξε ότι μπορεί να τοποθετηθεί στο γένος
Parastrepsiceros, γνωστό μέχρι σήμερα μόνο από την Ευξεινική περιοχή. Επιπλέον στην εργασία
εξετάζονται οι εξελικτικές σχέσεις μεταξύ των γενών Prostrepsiceros του Ανώτερου Μειοκαίνου και
Parastrepsiceros του Πλειοκαίνου. Στο πρώτο μέρος παρατίθεται αναλυτικά η περιγραφή του υλικού
της Γερακαρούς και η συστηματική του. Η σύγκρισή του φανερώνει ορισμένες ενδιαφέρουσες
ομοιότητες με τις ανωμειοκαινικές μορφές του γένους Prostrepsiceros αλλά και με το σημερινό impala
(Aepyceros). Ανάλογες μορφές φαίνεται να εκλείπουν από τον ευρασιατικό χώρο, με εξαίρεση ίσως τη
μορφή Parastrepsiceros από τη Γεωργία, της οποίας η συστηματική θέση συζητείται στο άρθρο. Το
ενδιαφέρον της μελέτης επικεντρώνεται στην πιθανή φυλογενετική σχέση μεταξύ των τριών αυτών
μορφών και στην ενδεχόμενη παρουσία ενός υπολειμματικού απογόνου του γένους Prostrepsiceρos
στο Ανώτατο Πλειόκαινο της Ελλάδας. Συμπερασματικά, φαίνεται ότι η μορφή της Γερακαρούς
αποτελεί συνδετικό κρίκο μεταξύ των γενών Prostrepsiceros και Parastrepsiceros. Οι ομοιότητές της
με το σύγχρονο γένος Aepyceros, το οποίο θεωρείται από ορισμένους συγγραφείς ως φυλογενετικά
συνδεδεμένο με το ανωμειοκαινικό Prostrepsiceros, δηλώνει τη σημασία της ελληνικής μορφής στη
διερεύνηση της εξέλιξης αυτής της ομάδας βοοειδών κατά το Νεογενές-Τεταρτογενές. Η εργασία
συνοδεύεται από 4 σχήματα και ένα πίνακα μετρήσεων.
Δημοσίευση 3.2.19. KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D. 1999:
Palaeoecological remarks on the Villafranchian faunas of Macedonia (N. Greece).
Proceedings of the Xth Congress of R.C.M.N.S. Journal of Stratigraphy 78: 91-106,
Geol. Soc. of Romania.
Στην εργασία αυτή, που αποτελεί πρόδρομη ανακοίνωση μέρους των αποτελεσμάτων της
Διδακτορικής Διατριβής γίνεται χρήση σύγχρονων παλαιοοικολογικών μεθόδων (κενογράμματα,
πολυδιάστατη στατιστική ανάλυση ταξινομίας) προκειμένου να ερμηνευθούν τα παλαιο-περιβάλλοντα
των πανίδων μακρο-θηλαστικών του Πλειο-Πλειστοκαίνου της Μακεδονίας και της Ευρώπης. Η
μελέτη των πανιδικών δεικτών ομοιότητας/ διαφοροποίησης και των κενογραμμάτων οδηγούν σε μια
σαφή διαδοχή των περιβαλλόντων του βορειοελλαδικού χώρου από το άνω Μέσο Πλειόκαινο στο
Κατώτερο Πλειστόκαινο, η οποία φαίνεται να επηρεάζεται από παγκόσμιους κλιματικούς παράγοντες.
Συμπερασματικά φαίνεται ότι εκτός του άνω τμήματος του Μέσου Πλειοκαίνου, όπου παρατηρείται
μια ζωο-γεωγραφική διαφοροποίηση μεταξύ των πανίδων Δυτικής και Ανατολικής Ευρώπης, στο
σύνολό τους οι Ανω Πλειοκαινικές πανίδες παρουσιάζουν ένα ομοιόμορφο χαρακτήρα που αντανακλά
σε ανάλογα περιβάλλοντα. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στις πανίδες του Κατώτερου Πλειστοκαίνου της
Νότιας Ευρώπης, οι οποίες παρουσιάζουν σημαντικές αλλαγές ως προς τις προγενέστερές τους,
υποδηλώνοντας την αρχή των παγετωδών κύκλων για το βόρειο ημισφαίριο. 10 συγκριτικά
διαγράμματα πλαισιώνουν τη μελέτη, που αποτελεί μια από τις πρώτες του είδους της στην ελληνική
βιβλιογραφία.
65
Δημοσίευση 3.2.20. KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D. 1999: A new
consideration for the division of Villafranchian. Proceedings of the Xth Congress of
R.C.M.N.S. Journal of Stratigraphy 78: 83-90, Geol. Soc. οf Romania.
Η μελέτη αποτελεί μια θεωρητική προσέγγιση του βιοχρονολογικού - βιοστρωματογραφικού όρου
«Βιλλαφράγκιο» με βάση τα διεθνή βιβλιογραφικά δεδομένα, αλλά και τα αποτελέσματα των ερευνών
στον ελληνικό χώρο. Η εργασία αποτελεί γενίκευση των αποτελεσμάτων της Διδακτορικής Διατριβής.
Στο πρώτο μέρος της μελέτης γίνεται αναφορά στις ιστορικές όψεις και χρήσεις του όρου και τα γενικά
προβλήματα που δημιούργησε. Οι διάφορες απόψεις για το διαχωρισμό του Βιλλαφραγκίου δίνονται
υπό μορφή συγκριτικού πίνακα. Στη συνέχεια εξετάζεται το πρόβλημα της χρήσης των όρων ύστερο
και ύστατο Βιλλαφράγκιο, υπό το πρίσμα των δεδομένων της μελέτης μακροθηλαστικών αυτής της
ηλικίας στην Ελλάδα. Η μελέτη υποδεικνύει ότι η πανίδα της Γερακαρούς αποτελεί μία από τις
τελευταίες του Πλειοκαίνου της μεσογειακής Ευρώπης, μαζί με εκείνη της θέσης Seneze της Γαλλίας.
Επιπλέον η πανίδα της Γερακαρούς παρουσιάζει ορισμένες μορφές όπως τα Canis arnensis, Panthera
gombaszoegensis και Pachycrocuta brevirostris, τα οποία φαίνεται να φθάνουν νωρίτερα στην
ανατολική Ευρώπη και από εκεί να εξαπλώνονται λίγο αργότερα στον υπόλοιπο ευρωπαϊκό χώρο. Στο
τελευταίο μέρος της μελέτης ο προβληματισμός εστιάζεται σε συγκεκριμένα χρονικά σημεία και
γίνονται προτάσεις σε σχέση με τις διάφορες Πανιδικές Ενότητες του Πλειο-Πλειστοκαίνου. Ετσι η
Πανίδα της Γερακαρούς θεωρείται χαρακτηριστική του τέλους του Πλειοκαίνου και προτείνεται η
δημιουργία μιας ξεχωριστής πανιδικής ενότητας με τυπική πανίδα εκείνη της Γερακαρούς Η πανίδα
της Απολλωνίας παρουσιάζει ιδιαίτερο βιοχρονολογικό ενδιαφέρον, αφού αποτελεί μια από τις
καλύτερα γνωστές του Κατώτερου Πλειστοκαίνου της Ευρώπης. Μεταξύ των πανίδων Γερακαρούς και
Απολλωνίας παρατηρείται μια συνολική αλλαγή των γενών, η οποία αντικατοπτρίζει παλαιοπεριβαλλοντκές αλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο.
Δημοσίευση 3.2.21. KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D. 1999: The Bovidae
(Mammalia, Artiodactyla) from the fossiliferous site Nikiti-2 (NIK), Chalkidiki
peninsula, N. Greece. Annales de Paléontologie, 85, 3: 193-218.
Στην μελέτη αυτή εξετάζονται τα απολιθωμένα βοοειδή της θέσης «Νικήτη 2» (ΝΙΚ). Στο πρώτο
μέρος της συστηματικής περιγράφονται λεπτομερώς τα κρανιακά και μετακρανιακά μορφολογικά
χαρακτηριστικά των τεσσάρων διαφορετικών μορφών βοοειδών της θέσης: Tragoportax aff.
rugosifrons, Gazella aff. capricornis, cf. Ouzoceros και Nisidorcas planicornis. Στη συνέχεια οι
μορφές συγκρίνονται με ανάλογες του ευρασιατικού χώρου. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στους
εξελικτικούς και διαγνωστικούς χαρακτήρες των γενών Nisidorcas και Ouzoceros. Στο δεύτερο μέρος
πραγματοποιείται βιοχρονολογική ανάλυση του πανιδικού συνόλου των βοοειδών και σύγκρισή του με
εκείνο του ορίζοντα «Νικήτη-1». Η σύγκριση αυτή οδηγεί στο συμπέρασμα μιας σαφώς διαφορετικής
ηλικίας για τους δύο ορίζοντες, παρά τη μικρή στρωματογραφική διαφορά τους. Η θέση «Νικήτη 1»
χρονολογείται στο τέλος του Βαλλέζιου, ενώ η θέση «Νικήτη 2» στη βάση του Τουρόλιου, βιοζώνη
ΜΝ 11. 13 συγκριτικοί και στατιστικοί πίνακες μετρήσεων, 4 σχήματα και 3 πινάκια φωτογραφιών
πλαισιώνουν τη μελέτη.
Δημοσίευση 3.2.22. KOSTOPOULOS D.S. - SEN S. 1999: Late Pliocene
(Villafranchian) mammal from Sarikol Tepe, Turkey. Mitt. Bayer. Staatsslg. Palaeont.
hist. Geol., 39: 165-202.
H εργασία αποτελεί την πρώτη λεπτομερή περιγραφή βιλλαφράγκιων θηλαστικών από την Τουρκία
και πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Παρισιού, μετά από πρόσκληση του
δεύτερου συγγραφέα. Στα πλαίσια της μελέτης διερευνώνται οι απολιθωμένες μορφές θηλαστικών που
βρέθηκαν στη θέση Sarikol Tepe της Ανατολίας (Τουρκία) με περιγραφή και σύγκριση των εννέα
ειδών μακροθηλαστικών (Σαρκοφάγα, Ιπποειδή, Καμηλοειδή και Βοοειδή) και ενός μικροθηλαστικού.
Αναλυτικά περιγράφονται τα είδη: Borsodia sp., Eucyon cf. οdessanus, Pliocrocuta perrieri,
66
Homotherium sp., Equus stenonis, Paracamelus cf. alutensis, cf. Pliotragus, Gazellospira cf.
torticornis, Gazella sp. και Bovidae indet. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη μορφή Pliocrocuta perrieri, η
οποία φαίνεται να διαφοροποιείται από τις ομόλογες της Δυτικής Ευρώπης, συνιστώντας ένα νέο
υποείδος: P. perrieri arambourgi, του οποίου αναθεωρείται η συστηματική. Στο τελευταίο μέρος της
εργασίας, το πανιδικό σύνολο της θέσης Sarikol Tepe συγκρίνεται με εκείνα της Δυτικής Ασίας και
Ευρώπης και εξάγονται βιοχρονολογικά και παλαιοοικολογικά συμπεράσματα. Σύμφωνα με αυτά η
πανίδα του Sarikol Tepe χρονολογείται στο Ανώτερο Πλειόκαινο και στη βιοζώνη θηλαστικών ΜΝ 17,
αντιπροσωπεύοντας ένα μωσαϊκό ενδιαιτημάτων ανάλογο του σημερινού αφρικανικού τύπου της
δενδρώδους σαβάννας. 23 σχημάτα/αποτυπώσεις υλικού/διαγράμματα και 4 συγκριτικοί πίνακες
συνοδεύουν τη μελέτη.
Δημοσίευση 3.2.23. KOSTOPOULOS D.S. 2000: Functional morphology and
palaeoecological
adaptations
of
Nisidorcas
planicornis.
Münchner
Geowissenschaften Abhandlungen (A), 39: 33-44.
Στην εργασία αυτή που αποτελεί μέρος της μεταδιδακτορικής έρευνας, πραγματοποιείται μορφολειτουργική ανάλυση και παλαιοοκολογική προσέγγιση του βοοειδούς Nisidorcas planicornis με βάση
ποιοτικές και ποσοτικές μεθόδους που εφαρμόζονται για πρώτη φορά στην ελληνική βιβλιογραφία.
Επιπλέον γίνεται για πρώτη φορά χρήση διαφορετικών μεθοδολογιών για το ίδιο είδος προκειμένου να
αξιολογηθούν τα αποτελέσματά τους. Στο πρώτο μέρος της μελέτης παρατίθεται το υλικό και η
μεθοδολογία. Στη συνέχεια εκτιμάται στατιστικά το μέσο βάρος ενός ενηλίκου ατόμου του είδους, με
βάση το μέγεθος των οδόντων και των γραμμικών διαστάσεων του βραχίονα και του μηρού.
Ακολουθεί παλαιο-ηθολογική ανάλυση των κεράτινων αποφύσεων και παλαιο-διατροφική ανάλυση
της μασητικής συσκευής. Τέλος εξετάζονται οι μορφολογικοί και ποιοτικοί χαρακτήρες και οι
διαστάσεις του μετακρανιακού σκελετού, προκειμένου να διερευνηθούν οι προσαρμογές των άκρων
στο είδος της βάδισης, σε σύγκριση με άλλες σύγχρονες και απολιθωμένες μορφές. Τα ποιοτικά και
ποσοτικά μορφο-λειτουργικά χαρακτηριστικά του κρανίου, των κεράτων και του μετακρανικού
σκελετού συνδυάζονται στο τελευταίο μέρος με υπάρχουσες παλαιογεωγραφικές και παλυνολογικές
πληροφορίες προκειμένου να προσεγγιστεί κατά το δυνατόν ο φυσικός χώρος ενδιαίτησης του είδους.
Τα δεδομένα που προκύπτουν χρησιμοποιούνται για την εικονική προσομοίωση του είδους και του
φυσικού του περιβάλλοντος, το οποίο φαίνεται να ανταποκρίνεται καλύτερα σε ένα λοφώδες ανάγλυφο
με βλάστηση τύπου δενδρώδους σαβάνας. Η μελέτη συνοδεύεται από 3 πίνακες και 14 σχήματαδιαγράμματα, μεταξύ των οποίων ανακατασκευή του κρανίου της Nisidorcas planicornis και του
φυσικού της περιβάλλοντος.
Δημοσίευση 3.2.24. KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D. 2000:
Palaeoecological remarks on the Plio-Pleistocene mammalian faunas. Procc. Interim
Colloquium R.C.M.N.S., Patras, 27-29 Mai,1998, Sp. Publ. Geol. Soc. Greece, vol.
9:139-150.
Στη συγκριτική αυτή μελέτη, εφαρμόζονται στα ολοκληρωμένα πανιδικά σύνολα θηλαστικών του
ελληνικού και νοτιοευρωπαϊκού χώρου οι παλαιοοικολογικές μέθοδοι της πανιδικής ομοιότητας, της
διαιτητικής και ενδιαιτητικής διαφοροποίησης, της ταξονομικής διαφοροποίησης και των
κενογραμμάτων. Συνολικά συγκρίνονται 7 σύνολα του ελληνικού χώρου, 8 του γαλλικού, 5 του
ισπανικού, 12 του ιταλικού, 2 του βουλγαρικού, 2 του τουρκικού και 4 προερχόμενα από την ευρύτερη
περι-μεσογειακή-ευξεινική περιοχή. Η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων οδηγεί σε μια σαφή διαδοχή
των περιβαλλόντων του βορειοελλαδικού χώρου από το άνω Μέσο Πλειόκαινο (2.5 Εκ. έτη) στο
Κατώτερο Πλειστόκαινο (>1 Εκ. έτη), η οποία φαίνεται να επηρεάζεται από παγκόσμιους κλιματικούς
παράγοντες. Συμπερασματικά φαίνεται ότι εκτός του άνω τμήματος του Μέσου Πλειοκαίνου, όπου
παρατηρείται μια ζωο-γεωγραφική διαφοροποίηση μεταξύ των πανίδων Δυτικής και Ανατολικής
Ευρώπης, στο σύνολό τους οι Ανω Πλειοκαινικές πανίδες θηλαστικών της Νότιας Ευρώπης
παρουσιάζουν ένα ομοιόμορφο χαρακτήρα, που αντανακλά σε ομόλογα περιβάλλοντα. Ιδιαίτερη
βαρύτητα δίνεται στις πανίδες του Κατώτερου Πλειστοκαίνου της Νότιας Ευρώπης, οι οποίες
67
παρουσιάζουν σημαντικές αλλαγές ως προς τις προγενέστερές τους, υποδηλώνοντας την αρχή των
παγετωδών κύκλων για το βόρειο ημισφαίριο. Τη μελέτη πλαισιώνουν 2 πίνακες και 4 σχήματα.
Δημοσίευση 3.2.25. KOSTOPOULOS D.S. - SPASSOV N. - KOVACEV D. 2001:
Contribution to the study of Microstonyx: evidence from Bulgarian and the SE
European populations. Geodiversitas 23 (3): 411-437.
Στην εργασία αυτή μελετάται το υλικό των ανω-Μειοκαινικών Suidae του γένους Microstonyx από
τέσσερις απολιθωματοφόρες θέσεις της νότιας Βουλγαρίας. Στο πρώτο μέρος γίνεται μια σύντομη
ιστορική αναδρομή στις ανωμειοκαινικές πανίδες της γείτονος χώρας και παρατίθεται το
στρωματογραφικό πλαίσιο τοποθέτησης των ευρημάτων. Στο δεύτερο μέρος τα 42 δείγματα κρανίων
και οδοντολογικού υλικού περιγράφονται και συγκρίνονται αναλυτικά. Η συστηματική τους μελέτη
δείχνει ότι όλα ανήκουν στο είδος Microstonyx major, γνωστό από πολυάριθμες θέσεις του ελληνικού
χώρου (Πικέρμι, Σάμος, Κερασιά, Περιβολάκι, Αξιός, Νικήτη). Στο τρίτο μέρος πραγματοποιείται μια
στατιστική – ποιοτική διερεύνηση διαφόρων μορφολογικών και μετρικών χαρακτήρων του είδους
(ανωγναθικές φατνιακές προεξοχές, πρώτος προγόμφιος, φυλετικός διμορφισμός, ποικιλία μεγέθους)
με βάση το σύνολο του βουλγαρικού και ελληνικού υλικού. Η ανάλυση αυτή οδηγεί στην διάκριση
τριών ομάδων εντός τους είδους: η πρώτη ομάδα εμφανίζεται στο κατώτερο-μέσο Τουρόλιο (ΜΝ1112) και αντιπροσωπεύει μια μικρόσωμη μορφή που πιθανώς σχετίζεται με εκείνη του Ιράν (θέση
Maragheh). Η δεύτερη ομάδα περιλαμβάνει τις τυπικές εμφανίσεις του είδους Microstonyx major
erymanthius (Σάμος, Πικέρμι κτλ) και εμφανίζεται στο μέσο – άνω Τουρόλιο (ΜΝ 12-13). Η τρίτη
ομάδα περιλαμβάνει τις μεγαλόσωμες μορφές M. major major και εμφανίζεται στο τέλος του
Τουρόλιου (ΜΝ 13). Μεταξύ της δεύτερης και της τρίτης ομάδας φαίνεται να υπάρχει σαφής
φυλογενετική σχέση διαδοχής, ενώ και οι δύο σχετίζονται πιθανώς με τη μορφή της Νικήτης, ηλικίας
Ανω Βαλλέζιου (ΜΝ 10). Αντίθετα η πρώτη ομάδα συνιστά ένα αρκετά καλά διαφοροποιημένο
υποσύνολο, το οποίο θα μπορούσε να ανταποκρίνεται σε ένα νέο υποείδος. Η μελέτη συνοδεύεται από
7 πίνακες μετρήσεων και συγκριτικούς και 20 σχήματα/διαγράμματα.
Δημοσίευση 3.2.26. ATHANASSIOU A. - KOSTOPOULOS S.D. 2001:
Proboscidea of the Greek Pliocene–Early Pleistocene faunas; biostratigraphic and
palaeoecological implications. Proc. 1st International Congress “La Terra degli
Elefanti”, Cavarretta G., Giola P., Mussi M., Palombo, M.-R (eds) : 85-90, Roma.
Η εργασία αυτή που παρουσιάστηκε με τη μορφή poster στο 1st International Congress “La Terra degli
Elefanti”, Ρώμη 2001, πραγματεύεται τα μέχρι σήμερα δεδομένα αναφορικά με τα ΠλειοΠλειστοκαινικά Προβοσκιδωτά του ελληνικού χώρου, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση σε λιγότερο γνωστά
ή μη αδημοσίευτα δείγματα. Στο κύριο μέρος της μελέτης δίνονται σύντομες περιγραφές και σχόλια
επί των δειγμάτων των ειδών Mammut borsoni, Anancus arvernensis και Mammuthus meridionalis από
διάφορες περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας ενώ στη συνέχεια αξιολογείται η βιοχρονολογική και
παλαιοοικολογική σημασία των άνωθι μορφών. Το είδος Mammut borsoni, αν και καλά πιστοποιημένο
από τις πλειοκαινικές αποθέσεις του ελληνικού χώρου, είναι σχετικά σπάνιο και φαίνεται να
εξαφανίζεται μετά την ΜΝ16. Το είδος A. arvernensis είναι γνωστό στην Ελλάδα μόνο από ανωΠλειοκαινικές θέσεις. Το είδος M. meridionalis εμφανίζεται στη βιοζώνη ΜΝ17, συνυπάρχοντας για
ένα σύντομο διάστημα με το A. αrvernensis, ενώ κατά το κάτω- Πλειστόκαινο γίνεται ο μοναδικός
αντιπρόσωπος της οικογένειας. Οι διαδοχικές αλλαγές των ειδών προβοσκιδωτών αντανακλούν
πιθανές κλιματικές αλλαγές κατά τη διάρκεια του Πλειο-Πλειστοκαίνου, με την εμφάνιση του Μ.
meridionalis να σηματοδοτεί τη μετάβαση από ένα σχετικά δασώδες σε ένα ανοικτό περιβάλλον. Η
εργασία συνοδεύεται από δύο πίνακες και ένα σχήμα.
Δημοσίευση 3.2.27. KOSTOPOULOS D.S. - VASSILIADOU K. - KOUFOS G.D.
2002: The beginning of Pleistocene in the Balkan area, according to the mammal
record. Annales Geologiques des Pays Helleniques, 39 (A) : 253-278.
68
Στη μελέτη αυτή που παρουσιάστηκε στο 1ο Διεθνές Συμπόσιο Παλαιοντολογίας και
Παλαιοανθρωπολογίας (Λέσβος 1999), επιχειρείται μία διερεύνηση της χωρο-χρονικής κατανομής
διαφόρων μορφών μακρο και μικρο-θηλαστικών με σκοπό τον χρονικό καθορισμό των βασικών
μεταναστευτικών κυμάτων του Πλειο-Πλειστοκαίνου αλλά και των μεταναστευτικών οδών που
ακολούθησαν προκειμένου να εισέλθουν στην Ευρώπη. Το κύριο βάρος της μελέτης εστιάζεται στο
χώρο των Βαλκανίων, ο οποίος αποτελεί την πύλη της Ευρώπης για πανιδικά στοιχεία που
προέρχονται, τόσο από την Ασία, (αλλά και την Αμερική μέσω Ασίας), όσο και από την Αφρική, μέσω
της Εγγύς Ανατολής. Η αξιολόγηση της χρονικής κατανομής πέντε ταξινομικών ομάδων
μικροθηλαστικών, πέντε σαρκοφάγων και εννέα βοοειδών, σε συνδυασμό με την διερεύνηση της
γεωγραφικής τους διασποράς, οδηγούν στον καθορισμό τριών μεταναστευτικών κυμάτων: προOlduvai (2-1,9 εκ. έτη), Olduvai (1,9-1,8 εκ. έτη) και κάτω Πλειστοκαινικό (1,8-1,5 εκ. έτη), από δύο
κύριες βασικές οδούς: Μαύρη Θάλασσα-Βαλκάνια-πέρασμα Τεργέστης για τα ασιατικά
μεταναστευτικά είδη και Μέση Ανατολή (Δωδεκάνησα) - Μικρά Ασία - Βαλκάνια για τα αφρικανικά.
Γεωμορφολογικές και παλαιο-κλιματολογικές πληροφορίες αξιοποιούνται και συνδυάζονται με τα
δεδομένα της μελέτης. Ο ευρύτερος Βαλκανικός χώρος, χαρακτηρίζεται κατά τη διάρκεια του ΠλειοΠλειστοκαίνου από σημαντικές αλλαγές, που θα καθορίσουν στη συνέχεια τις πανίδες του μέσου και
ανώτερου Πλειστοκαίνου αλλά και τις σύγχρονες. Η μελέτη συνοδεύεται από 4 πίνακες και 10 παλαιοζωογεωγραφικούς χάρτες διασποράς.
Δημοσίευση 3.2.28. KOSTOPOULOS D.S. - SEN S. - KOUFOS D.G. 2003:
Magnetostratigraphy and revised chronology of the late Miocene mammal localities
of Samos, Greece. International Journal of Earth Sciences, 92 (5): 779-794.
Η μελέτη αποτελεί το δεύτερο μέρος της μεταδιδακτορικής έρευνας του πρώτου συγγραφέα και
πραγματεύεται τη μαγνητοστρωματογραφία της λεκάνης Μυτιλινιών και την αναθεωρημένη
βιοχρονολογία των θέσεων θηλαστικών της Σάμου. Στο εισαγωγικό μέρος αναπτύσσεται η πρότερη
ερευνητική δραστηριότητα στη λεκάνη Μυτιληνιών και στη Σάμο γενικότερα και παρουσιάζονται τα
κενά και προβλήματα που εξακολουθούν να υπάρχουν σχετικά με τη στρωματογραφία των Νεογενών
αποθέσεων και τη βιοχρονολόγηση των πανίδων θηλαστικών της Σάμου. Επειτα δίνεται το βασικό
γεωλογικό πλαίσιο της λεκάνης Μυτιλινιών και συνοπτική στρωματογραφία του απολιθωματοφόρου
Σχηματισμού Μυτιλινιών. Ακολουθεί το κεφάλαιο της μαγνητοστρωματογραφίας, όπου αναλύονται
μαγνητο-στρωματογραφικά δεδομένα από 178 ορίζοντες δειγματοληψίας σε επτά τομές, που
καλύπτουν το σύνολο του Σχ. Μυτιληνίων και ένα πάχος αποθέσεων ~ 300μ. Παράλληλα
αξιολογούνται οι ορυκτολογικές ιδιότητες των μαγνητικών υλικών και παρουσιάζονται τα
παλαιομαγνητικά αποτελέσματα. Στη συνέχεια γίνεται ερμηνεία και συσχέτιση των
μαγνητοστρωματογραφικών
στηλών
προκειμένου
να
καθοριστεί
η
συνοπτική
μαγνητοστρωματογραφική στήλη η οποία συσχετίζεται με την Παγκόσμια Γεωμαγνητική Κλίμακα,
δίνοντας αξιόπιστα χρονολογικά στοιχεία. Στο τελευταίο μέρος της μελέτης συζητούνται τα
προβλήματα στρωματογραφικής τοποθέτησης και χρονολόγησης των παλαιών και νέων
απολιθωματοφόρων θέσεων. Τα νέα μαγνητοστρωματογραφικά αποτελέσματα συνδυάζονται κριτικά
με στοιχεία προηγούμενων μελετών οδηγώντας σε μιά πλήρως αναθεωρημένη πρόταση
στρωματογραφικής διαδοχής και χρονολόγησης των απολιθωματοφόρων θέσεων, η οποία επιλύει
σημαντικό μέρος των υπαρχόντων προβλημάτων. Τέλος, σχολιάζεται η συνδρομή των πανίδων της
Σάμου στη χρονολογική διάρθρωση του Ανω Μειοκαίνου. Η εργασία συνοδεύεται από 13 σχήματα
και έναν πίνακα.
Δημοσίευση 3.2.29. KOUFOS G.D. - de BONIS L. - KOSTOPOULOS D.S. VIRIOT L. - VLACHOU Th. 2004: Mesopithecus (Primates, Cercopithecidae) from
the Turolian locality of Vathylakkos 2 (Macedonia, Greece). Palaeont. Zeitschrift, 78
(1): 213-228.
Αντικείμενο της εργασίας αποτελούν τα νέα ευρήματα πρωτευόντων του γένους Mesopithecus από τη
θέση Βαθύλακκος 2 της κοιλάδας Αξιού. Πρόκειται για δύο κρανία, δύο κάτω γνάθους και τμήματα
69
μετακρανιακού σκελετού. Στο πρώτο μέρος της μελέτης γίνεται αναφορά στην παρουσία
κερκοπιθήκων του γένους Μesopithecus στον ελληνικό χώρο με βάση προϋπάρχουσες εργασίες.
Ακολουθεί η συστηματική περιγραφή του κρανίου, των γνάθων, των οδόντων και των διαθέσιμων
στοιχείων του μετακρανιακού σκελετού. Η χρήση οδοντικών δεικτών φανερώνει ότι το σύνολο των
δειγμάτων από τη θέση Βαθύλακκος 2 ανήκει σε ένα και το αυτό είδος παρά τις μορφομετρικές
διαφοροποιήσεις που παρουσιάζουν. Στη συνέχεια το υλικό συγκρίνεται με εκείνο άλλων θέσεων του
ελληνικού χώρου, όπως το Πικέρμι, η Χαράδρα των Ζουάβων (Κοιλάδα Αξιού) και τα Μαραμένα
(Λεκάνη Σερρών). Τα αποτελέσματα της σύγκρισης οδηγούν στο συμπέρασμα ό,τι η μορφή της θέσης
Βαθύλακκος 2 παρουσιάζει μεταβατικά χαρακτηριστικά μεταξύ εκείνης του Πικερμίου (M. pentelicus)
και της Χαράδρας των Ζουάβων (M. delsoni) και αναφέρεται ως Mesopithecus aff. pentelicus. Τα
βιοχρονολογικά και μαγνητοστρωματογραφικά δεδομένα για τη θέση Βαθύλακκος 2 συνηγορούν σε
μία ηλικία ενδιάμεση των δύο προαναφερθέντων θέσεων, ενισχύοντας έτσι τα συγκριτικά
αποτελέσματα. Η μελέτη συνοδεύεται από 13 σχήματα και 4 πίνακες μετρήσεων.
Δημοσίευση 3.2.30. KOSTOPOULOS D.S. 2004: Revision of some late Miocene
spiral horned antelopes (Bovidae, Mammalia). Neues Jahrbuch für Geologie und
Paläeontologie Abh., 231 (2): 167-190.
Η εργασία ασχολείται με τη συστηματική αναθεώρηση ορισμένων μορφών αντιλοπών του Ανώτερου
Μειοκαίνου της Νοτιο-Ανατολικής Ευρώπης και βασίζεται στη μελέτη υλικού πέντε διαφορετικών
Μουσείων (Λονδίνο, Λωζάνη, Παρίσι, Μύνστερ, Αγκυρα) αλλά και της συλλογής του Τμήματος
Γεωλογίας Α.Π.Θ. Η μελέτη εξετάζει τη συστηματική εγκυρότητα διαφόρων δειγμάτων που
αναφέρονται στο είδος Prostrepsiceros zitteli, του οποίου ο ολότυπος προέρχεται από τη Σάμο. Η
αναλυτική μοορφομετρική σύγκριση οδηγεί στο συμπέρασμα οτι η μορφή της κοιλάδας του Αξιού,
που αναφέρεται με αυτό το όνομα, αποτελεί στην πραγματικότητα ένα νέο είδος για το οποίο
προτείνεται η ονομασία Prostrepsiceros axiosi. Επιπλέον, δείγματα της Σάμου και της Τουρκίας που
φυλάσσονται σε διάφορα μουσεία και αναφέρονται είτε στο είδος Pr. zitteli είτε στο είδος Palaeoreas
elegans προσαρτούνται σε ένα νέο γένος για το οποίο προτείνεται η ονομασία Majoreas. Στη συνέχεια
παρατίθεται η συστηματική του νέου αυτού γένους και γίνεται προσπάθεια ανίχνευσης των
φυλογενετικών του σχέσεων. Η εργασία συνοδεύεται από 7 σχήματα και 2 πίνακες.
Δημοσίευση 3.2.31. LIU L. - KOSTOPOULOS D.S. - FORTELIUS M. 2004: Late
Miocene Microstonyx remains (Suidae, Mammalia) from Northern China. Geobios,
37 (1): 49-64.
Η μελέτη ασχολείται με τη συστηματική ταξινόμηση διάφορων κρανιακών και οδοντικών δειγμάτων
χοιροειδών από την περιοχή Hezheng της Βόρειας Κίνας. Μετά την παράθεση των στοιχείων που
αφορούν στη γεωγραφική τοποθέτηση της απολιθωματοφόρου θέσης, γίνεται αναλυτική περιγραφή
του υλικού και μορφο-μετρική σύγκρισή του με γνωστά είδη της Ευρασίας. Η σύγκριση οδηγεί στο
συμπέρασμα ό,τι όλα τα δείγματα ανήκουν στο είδος Microstonyx major, το οποίο είναι καλά γνωστό
από την Ελλάδα και την Δ. Ευρώπη. Η στατιστική επεξεργασία του συνόλου του υλικού, που
αναφέρεται στο είδος, οδηγεί σε σημαντικά συμπεράσματα σε σχέση με ορισμένους χαρακτήρες, όπως
η μορφή του κυνόδοντα, της φατνιακής ακρολοφίας και του πρώτου προγόμφιου, οι οποίοι έχουν κατά
καιρούς χρησιμοποιηθεί στη συστηματική του γένους. Στο κεφάλαιο της συζήτησης αξιολογούνται τα
μέχρι σήμερα γνωστά δεδομένα για το Microstonyx major και προκρίνεται το μοντέλο ενός
πολυμορφικού είδους με τάση εμφάνισης ποικίλων οικοτύπων. Συζητείται επίσης η σχέση του είδους
με ανάλογες μορφές χοιροειδών από την Ινδία και τέλος σχολιάζεται η παλαιοοικολογία του είδους και
των κινεζικών θέσεων στις οποίες εμφανίζεται. Η μελέτη συνοδεύεται από 10 σχήματα/διαγράμματα
και 2 πίνακες μετρήσεων.
70
Δημοσίευση 3.2.32. CROITOR R. - KOSTOPOULOS D.S. 2004: On the systematic
position of the large-sιzed deer from Apollonia, Early Pleistocene, Greece.
Palaeontologische Zeitschrift 78(1):137-159.
Η εργασία ασχολείται με τη συστηματική αναθεώρηση των μεγαλόσωμων ελαφοειδών της θέσης
Απολλωνία (Λεκάνη Μυγδονίας, Ελλάδα) σε συνδυασμό με ευρήματα του ευρύτερου ευρωπαϊκού
χώρου (Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Μολδαβία). Μεταξύ του υλικού των μεγαλόσωμων
ελαφοειδών της Απολλωνίας αναγνωρίζονται και περιγράφονται δύο είδη, τα Arvernoceros cf.
verestchagini και Praemegaceros pliotarandoides. Το πρώτο είδος αποτελεί μεγαλόσωμο εκπρόσωπο
ενός προβληματικού γένους, γνωστού μέχρι σήμερα από ολιγάριθμα δείγματα του Πλειοκαίνου της
Γαλλίας. Η μελέτη προτείνει την αναθεώρηση της συστηματικής του γένους και συζητά επί διαφόρων
ευρωπαϊκών δειγμάτων τα οποία πιθανότατα ανήκουν σε αυτό. Το δεύτερο είδος της Απολλωνίας, Pr.
pliotarandoides, αποτελεί παλαιά ονομασία από την Ιταλία η οποία αργότερα θεωρήθηκε συνώνυμη
του Pr. verticornis. Η διεξοδική μελέτη και σύγκριση διαφόρων ευρωπαϊκών δειγμάτων αποδεικνύει
όμως ότι το είδος Praemegaceros pliotarandoides αποτελεί έγκυρη ονομασία, η οποία εκτός του
ιταλικού ολότυπου περιλαμβάνει και άλλες μορφές της ΝΑ Ευρώπης. Με αυτή την αφορμή
συζητώνται τα κυριότερα είδη του γένους Praemegaceros και οι μεταξύ τους διαφορές και σχέσεις.
Στο τελευταίο μέρος της μελέτης σχολιάζονται οι πιθανές φυλογενετικές σχέσεις και οι γεωγραφικές
κατανομές των μεγαλόσωμων Πλειο-Πλειστοκαινικών ελαφοειδών. 16 σχήματα/διαγράμματα και 9
πίνακες πλαισιώνουν την εργασία.
Δημοσίευση 3.2.33. KOSTOPOULOS D.S. - ATHANASSIOU A. 2005: In the
shadow of Plio-Pleistocene Bovidae: suids, cervids and giraffids from the Greek
Territory. Quaternaire, hors serie 2, 2005 179-190.
Στην εργασία αυτή που παρουσιάστηκε στη Συνέδριο «Τα ολαρκτικά οπληφόρα του Πλειοκαίνου και
του Πλειστοκαίνου» στην Avignon (Γαλλία, 2000) περιγράφονται και συγκρίνονται συνοπτικά τα
απολιθωμένα δείγματα Suidae, Cervidae και Giraffidae από 6 απολιθωματοφόρες θέσεις του Ανω
Πλειοκαίνου της ηπειρωτικής Ελλάδας. Σκοπός είναι η παρουσίαση του συνόλου σχεδόν των ειδών
αρτιοδακτύλων πλήν των βοοειδών και η συστηματική αναθεώρησή τους με βάση το σύγχρονο
γνωστικό επίπεδο. Το χοιροειδές Sus strozzii από τις θέσεις Βασιλούδι και Γερακαρού, τα ελαφοειδή
Eucladoceros tegulensis, Cervus rhenanus και Croizetoceros ramosus από τις θέσεις Βώλακας,
Σέσκλο, Δαφνερό, Γερακαρού και Κρήμνη και η καμηλοπάρδαλη Mitilanotherium martini από τις
θέσεις Βώλακας, Σέσκλο και Δαφνερό περιγράφονται εν συντομία και συγκρίνονται τόσο μεταξύ τους
όσο και με αντίστοιχες μορφές της νότιας Ευρώπης. Συμπερασματικά η μορφή Croizetoceros ramosus
της Γερακαρούς, συνιστά ένα νέο υποείδος για το οποίο προτείνεται η ονομασία Croizetoceros
ramosus gerakarensis, ενώ το γένος Mitilanotherium της οικογένειας Giraffidae αναθεωρείται
πλήρως, θεωρούμενο ως συνώνυμο των γενών Macedonitherium και Sogdianotherium. Η μελέτη
συνοδεύεται από 11 σχήματα.
Δημοσίευση 3.2.34. KOUFOS G.D. - KOSTOPOULOS D.S. - VLACHOU Th.D.
2005: Neogene/Quaternary mammalian migrations in Eastern Μediterranean.
Belgian Journal of Zoology 135 (2): 181-190.
Στην εργασία αυτή που προυσιάστηκε στο 9o Διεθνές Συνέδριο Ζωογεωγραφίας και Οικολογίας της
Ελλάδας και γειτονικών περιοχών (Θεσσαλονίκη 2002), μελετώνται τα εκτεταμένα μεταναστευτικά
κύματα θηλαστικών και οι πανιδικές ανταλλαγές μεταξύ Ευρασίας και Αφρικής κατά το
Νεογενές/Τεταρτογενές ως συνέπεια των παλαιογεωγραφικών και κλιματικών αλλαγών στην
Ανατολική Μεσόγειο. Στο εισαγωγικό μέρος της μελέτης αναλύεται ο ρόλος της Ανατολικής
Μεσογείου στη διαχρονική μετανάστευση των θηλαστικών, αλλά και οι παράγοντες που οδηγούν σε
αυτή. Στη συνέχεια παρουσιάζονται παλαιοντολογικά δεδομένα με έμφαση στον χώρο των Βαλκανίων
σε συνδυασμό με βιοχρονολογικά και μαγνητο-στρωματογραφικά ή ραδιομετρικά στοιχεία που
υποδηλώνουν τις μεταναστευτικές κινήσεις θηλαστικών. Η μελέτη εντοπίζει εννέα μεταναστευτικά
71
συμβάντα. Το πρώτο έλαβε χώρα κατά το Αγκένιο-κάτω Ορλεάνιο (23.8-18.0 Μα) και προυποθέτει
μια πρόδρομη χερσαία σύνδεση της Μικράς Ασίας με τα Βαλκάνια στο τέλος της βιοζώνης ΜΝ3. Το
δεύτερο πραγματοποιήθηκε κατά το μέσο Ορλεάνιο ( 18.0-17.0 Μα) οπότε πλήθος ασιατικών και
αφρικανικών μορφών θηλαστικών έφτασαν στην Ελλάδα σαν αποτέλεσμα των ευρύτερων
γεωτεκτονικών κινήσεων στο χώρο της Αραβικής πλάκας και της Ανατολικής Παρατηθύος. Η τρίτη
μετανάστευση θηλαστικών οφειλόταν σε περιοδικές ενεργοποιήσεις της χερσαίας γέφυρας μεταξύ
Αφρικής και Ευρασίας και έλαβε χώρα κατά το ανω Ορλεάνιο-Ασταράσιο (17.0-10.7 Μα). Μέσα σε
αυτό το διάστημα τρία μεταναστευτικά κύματα φαίνεται να ανιχνεύονται στον ελληνικό και ευρύτερο
χώρο. Κατά το άνω Μειόκαινο (10.7-6.7 Μα) ένα νέο μεταναστευτικό κύμα ειδών, κυρίως ασιατικής
προέλευσης, πιστοποιείται στην Ανατολική Μεσόγειο, μεταξύ των οποίων και πληθώρα πρωτευόντων.
Στο τέλος του Μειοκαίνου (6.7-5.3 Μα) η κρίση Αλμυρότητας του Μεσσηνίου θα οδηγήσει σε
εκταταμένη χέρσευση της Μεσογείου και σε σημαντικές πανιδικές ανταλλαγές μεταξύ Ευρασίας και
Αφρικής κυρίως μέσω της Μέσης Ανατολής αλλά και της Ισπανίας. Κατά και μετά το Πλειόκαινο ο
παλαιογεωγραφικός χαρακτήρας της Μεσογείου δεν αλλάζει σημαντικά. Στο κάτω-μέσο Πλειόκαινο
(5.3-2.5 Μα) ορισμένα αφρικανικά είδη θηλαστικών ανιχνεύονται για πρώτη φορά στον ελληνικό
χώρο, ενώ οι κλιματικές αλλαγές που ακολούθησαν το Μειόκαιο αλλάζουν ριζικά τον χαρακτήρα των
πανίδων θηλαστικών. Η έναρξη των έντονων κλιματικών διακυμάνσεων από το άνω Πλειόκαινο (2.52.0 Μα) σε συνδυασμό με τη διαφοροποίηση του μεσογειακού χώρου από τον κεντροευρωπαϊκό
επηρρέασε σημαντικά τη μετανάσευση και διασπορά των θηλαστικών. Στο τέλος του Πλειοκαίνου μια
σημαντική ανανέωση των πανίδων θηλαστικών λαμβάνει χώρα με την άφιξη στο βαλκανικό χώρο
πολυάριθμων ασιατικών ειδών. Κατά το κάτω Πλειστόκαινο (2.0-1.0 Μα) νέες μορφές θηλαστικών
εισέρχονται στην Ευρώπη από την Ασία αλλά και την Αφρική ακολουθώντας την οδό των Βαλκανίων
αλλά και την εξάπλωση των εύκρατων λειμώνων σε βάρος των δασών. Στο μέσο-ανω Πλειστόκαινο οι
κλιματικές διακυμάνσεις λόγω των παγετωδών περιόδων θα οδηγήσουν στεπικές και ψυχρές μορφές
βορειο-ασιατικής και αμερικανικής καταγωγής στο χώρο των Βαλκανίων, ενώ η έντονη τεκτονική στο
χώρο του Αιγαίου θα οδηγήσει στην απομόνωση και τον ενδημισμό των πανίδων της μεσογειακής
περιοχής. Η μελέτη συνοδεύεται από 4 σχήματα.
Δημοσίευση 3.2.35. KOSTOPOULOS D.S. 2005: The Bovidae (Mammalia,
Artiodactyla) from the late Miocene of Akkaşdaği, Turkey. Geodiversitas 27 (4): 747791.
Η διετής ανασκαφική δραστηριότητα στην Ανω-Μειοκαινική θέση Akkaşdaği της Τουρκίας, στην
οποία συμμετείχε και ο συγγραφέας, οδήγησε σε μια σημαντική συλλογή θηλαστικών. Η μελέτη των
βοοειδών της θέσης Akkaşdaği της Τουρκίας οδήγησε στην ταυτοποίηση επτά ειδών: Gazella cf.
capricornis, Gazella aff. pilgrimi, Prostrepsiceros rotundicornis, Miotragocerus vallenciennesi,
Tragoportax aff. amalthea, Pachytragus crassicornis και Palaeoryx majori, τα οποία περιγράφονται,
αναλύονται συγκρίνονται και συζητούνται στην παρούσα εργασία. Μεταξύ του υλικού των αντιλοπών
της θέσης εντοπίζονται και ταυτοποιούνται δύο είδη γαζελών και ένα αντιλόπης με σπειροειδή κέρατα,
όλα καλά γνωστά από το ανω Μειόκαινο της Ελλάδας. Παράλληλα εκτίθεται ο προβληματισμός
αναφορικά με τη συστηματική των πικερμικών μορφών του γένους Gazella. Στη συνέχεια
περιγράφονται οι βοδέλαφοι της θέσης με ιδιαίτερη έμφαση στο πρόβλημα ονοματολογίας του
πικερμικού είδους Miotragocerus vallenciennesi, του οποίου η συστηματική παρέμενε μέχρι τώρα
συγκεχυμένη. Επειτα περιγράφονται οι μεγαλόσωμες αντιλόπες της θέσης, μεταξύ των οποίων
αναγνωρίζεται το είδος Palaeoryx majori, μορφή η οποία θεωρούνταν μέχρι τώρα συνώνυμη της
πικερμικής P. pallasi. Στο τελευταίο μέρος της μελέτης διερευνώνται τα βιοχρονολογικά στοιχεία που
προκύπτουν από τη μελέτη των βοοειδών της θέσης, τα οποία συνάδουν σε μία ηλικία ανώτατου
Μειοκαίνου (late ΜΝ12) σύμφωνη με τα ραδιοχρονολογικά αποτελέσματα. Η μελέτη συνοδεύεται από
24 εικόνες και συγκριτικά διαγράμματα και από 14 πίνακες μετρήσεων.
72
Δημοσίευση 3.2.36. KOSTOPOULOS D.S. - SARAÇ G. 2005: Giraffidae
(Mammalia, Artiodactyla) from the late Miocene of Akkaşdaği, Turkey. Geodiversitas
27 (4): 735-745.
Στην εργασία αυτή παρουσιάζεται η μελέτη του υλικού των καμηλοπαρδάλεων που ανευρέθησαν στην
Ανω-Μειοκαινική θέση Akkaşdaği της Τουρκίας. Το υλικό αποτελείται από ολιγάριθμα οδοντολογικά
και αρκετά μετακρανιακά δείγματα τα οποία ταυτοποιήθηκαν σε τρία είδη: Helladotherium sp.,
Palaeotragus rouenii και Samotherium cf. major. Το υλικό καθενός από τα τρία είδη περιγράφεται
αναλυτικά και συγκρίνεται μορφολογικά και μετρικά με εκείνο άλλων θέσεων του ευρύτερου
γεωγραφικού χώρου. Διαπιστώνεται ότι η θέση Akkaşdaği αποτελεί μία από τις ελάχιστες γνωστές του
ευρύτερου γεωγραφικού χώρου όπου τα γένη Helladotherium και Samotherium φαίνεται να
συμβιώνουν. Στη συνέχεια εξετάζεται η συμβολή των ειδών αυτών στη βιοχρονολόγηση της θέσης
Akkaşdaği, η οποία με βάση τις καμηλοπαρδάλεις τοποθετείται στο ανω τμήμα της ΜΝ12 βιοζώνης,
σε συμφωνία με άλλα πανιδικά και χρονολογικά στοιχεία. Η μελέτη συνοδεύεται από 8 σχήματα και
συγκριτικά διαγράμματα14 πίνακες μετρήσεων.
Δημοσίευση 3.2.37. LIU L.P. - KOSTOPOULOS D.S. - FORTELIUS M. 2005:
Suidae (Mammalia, Artiodactyla) from the late Miocene of Akkaşdaği, Turkey.
Geodiversitas 27 (4): 715-733.
Στην παρούσα μελέτη περιγράφεται και αναλύεται το υλικό των χοιροειδών που ανευρέθησαν στις
παλαιοντολογικές ανασκαφές στην Ανω-Μειοκαινική θέση Akkaşdaği της Τουρκίας. Το υλικό
αποτελείται από τρία τμήματα κρανίων πολυάριθμες οδοντοστοιχίες και ορισμένα μετακρανιακά
δείγματα τα οποία ταυτοποιήθηκαν σε ένα και μόνο είδος: Microstonyx major. Στο πρώτο μέρος της
μελέτης δίνεται η αναλυτική περιγραφή του κρανίου, της κάτω γνάθου, των οδόντων και των
σκελετικών στοιχείων. Στο δεύτερο μέρος αναλύεται το πρόβλημα της συστηματικής του είδους και
ακολουθεί σύγκριση του υπό μελέτη υλικού με εκείνο του M. major από άλλες θέσεις της Ευρασίας. H
μελέτη επιβεβαιώνει και ενισχύει προηγούμενες απόψεις της ίδιας ερευνητικής ομάδας, σχετικά με τη
χρονογεωγραφική διασπορά του είδους και τις μορφο-μετρικές και φυλετικές αποκλίσεις που
εμφανίζονται σε αυτό. Στο τελευταίο μέρος πραγματοποιείται ανασκόπηση του γένους στην Τουρκία.
Η μελέτη συνοδεύεται από 9 εικόνες/διαγράμματα και 6 πίνακες μετρήσεων.
Δημοσίευση 3.2.38. KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D. 2006: Pheraios
chryssomalos n.g. n. sp. (Bovidae, Artiodactyla, Mammalia) from the late Miocene of
Thessaly (Greece); implications on Tragelaphini. Journal of Vertebrate Paleontology
26 (2): 436-445
Στην εργασία αυτή μελετώνται ένα κρανίο και ορισμένα οδοντολογικά στοιχεία μιας αντιλόπης με
σπειροειδή κέρατα από την ανω-μειοκαινική θέση Περιβολάκι της Θεσσαλίας. Στο πρώτο μέρος της
μελέτης δίνονται τα γενικά στρωματογραφικά και πανιδικά στοιχεία της θέσης. Στο δεύτερο μέρος
περιγράφονται αναλυτικά η μορφολογία και οι αναλογίες της μορφής και πραγματοποιείται σύγκριση
με αντίστοιχες μορφές του Ευρασιατικού και Αφρικανικού χώρου. Τα αποτελέσματα της σύγκρισης
πιστοποιούν την διάκριση της ελληνικής μορφής ώς νέο γένος και είδος για το οποίο προτείνεται η
ονομασία Pheraios chryssomallos. Στο τρίτο μέρος της μελέτης διερευνώνται οι φυλογενετικές σχέσεις
του Pheraios με βάση κλαδιστική ανάλυση επί 46 μορφολογικών και αναλογικών χαρακτήρων για
τους οποίους δίδεται αναλυτική ερμηνεία. Η ανάλυση εμφανίζει το νέο γένος Pheraios ως αδελφή
ομάδα των αφρικανικών τραγέλαφων με τους οποίους φαίνεται να μοιράζεται σημαντικούς
πλεσιομορφικούς αλλά και απομορφικούς χαρακτήρες. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης
χρησιμοποιούνται στο τελευταίο μέρος της μελέτης στο οποίο ανιχνεύονται οι βιογεωγραφικές
καταβολές των τραγέλαφων. Παρότι το φύλο θεωρείται αυτόχθονο της Αφρικής, τα νέα δεδομένα από
τον ελληνικό χώρο υποδηλώνουν ότι θα μπορούσε να προέρχεται από έναν ευρασιατικό κλάδο, ο
οποίος αποσπάστηκε πριν από 8 Μα απο τους βοδέλαφους. Η μελέτη συνοδεύεται από 8 σχήματα, 1
πίνακα μετρήσεων και ένα παράρτημα χαρακτήρων.
73
Δημοσίευση 3.2.39. PALOMBO M.R. - VALLI A. - KOSTOPOULOS D.S.,
ALBERDI M.-T. - SPASSOV N. - VISLOBOKOVA I. 2006. Similarity relationships
between the Pliocene to middle Pleistocene large mammal faunas of Southern Europe
from Spain to the Balkans and the North Pontic region. in KAHLKE, R.-D., MAUL, L.,
C. & MAZZA, P. P. A. (eds.), Late Neogene and Quaternary biodiversity and
evolution: Regional developments and interregional correlations, Courier
Forschungsinstitut Senckenberg 256: 329-347.
Η εργασία αυτή που παρουσιάστηκε στο 18ο Διεθνές Συνέδριο του Ινστιτούτου Senckenberg το 2004
στη Βαϊμάρη, ασχολείται με τη πολυπαραγοντική στατιστική μελέτη της ομοιότητας μεταξύ των
πανίδων μεγάλων θηλαστικών του Πλειοκαίνου και Πλειστοκαίνου της Νότιας Ευρώπης, από την
Ισπανία έως τη Μαύρη Θάλασσα. Στο εισαγωγικό μέρος παρουσιάζεται ο προβληματισμός σχετικά με
τις βιοχρονολογικές κλίμακες και πώς αυτές επηρεάζονται από τα τοπικά αρχεία απολιθωμάτων και
καθορίζεται ο στόχος της μελέτης, που είναι η ποσοτικοποίηση των ομοιοτήτων διαφορετικών τοπικών
πανίδων της Νότιας Ευρώπης με σκοπό τη διερεύνηση των χωρο-χρονικών σχέσεών τους με τις κατά
συνθήκη πανιδικές αλλαγές, αλλά και με τα υφιστάμενα βιοχρονολογικά σχήματα. Στο δεύτερο μέρος
παρατίθενται τα βασικά φυσιογεωγραφικά χαρακτηριστικά των περιοχών μελέτης και τα
πλεονεκτήματα/μειονεκτήματα που δημιουργούν στους όρους σύγκρισης, καθώς και τα υπάρχοντα
βιοχρονολογικά σχήματα τα οποία αποτελούν τη βάση των χρονολογικών αναφορών. Στη συνέχεια
αναλύεται η μεθοδολογία που ακολουθείται, η οποία βασίζεται στην πολυπαραγοντική ιεραρχική
ανάλυση 286 ειδών σε 136 Τοπικά Πανιδικά Σύνολα (29 από Ισπανία, 29 από Ιταλία, 24 από Γαλλία,
19 από Ελλάδα, 8 από Βουλγαρία, 14 από Ρουμανία και 13 από Ρωσσία) με βάση το δείκτη ομοιότητας
Jaccard. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης (δεντρογράμματα) και η ερμηνεία τους δίνονται στη συνέχεια
για κάθε γεωγραφική περιοχή ξεχωριστά, αλλά και για το σύνολο της βάσης δεδομένων. Στο
τελευταίο μέρος της μελέτης συζητώνται η συμβατότητα των τοπικών αρχείων τόσο μεταξύ τους όσο
και με τη γενική βιοχρονολογική κλίμακα αλλά και η σχέση των σημαντικών πανιδικών αλλαγών με
κλιματικά/περιβαλλοντικά συμβάντα. Η εργασία συνοδεύεται από 9 σχήματα.
Δημοσίευση 3.2.40. SYLVESTROU I. - KOSTOPOULOS D.S. 2006. The late
Miocene Vertebrate locality of Perivolaki, Thessaly, Greece: 7. Suidae (Artiodactyla,
Mammalia). Palaeontographica, A, 276: 121-133.
Αντικείμενο της εργασίας είναι η μελέτη κρανιακού και οδοντολογικού υλικού του χοιροειδούς
Microstonyx major που συλλέχθηκε κατά τις παλαιοντολογικές ανασκαφές στην Ανω-Μειοκαινική
θέση Περιβολάκι της Θεσσαλίας. Στο πρώτο μέρος γίνεται αναλυτική περιγραφή των οδοντολογικών
χαρακτηριστικών του δείγματος και παρατίθενται μετρήσεις των οδόντων. Στο δεύτερο μέρος το υλικό
συγκρίνεται μετρικά και μορφολογικά με δείγματα του είδους από διάφορες θέσεις της Ελλάδας και
της ευρύτερης περιοχής της ανατολικής Μεσογείου. Η σύγκριση ταυτοποιεί τη μορφή της θέσης
Περιβολάκι με τους μικρόσωμους πληθυσμούς του είδους Μicrostonyx major, όπως του Maragheh,
Βαθύλακκου και Κερασιάς και συνηγορεί σε μία ηλικίας ΜΝ11-ΜΝ12. Στο τελευταίο μέρος της
εργασίας αναλύεται η χρονο-χωρική διασπορά του είδους στον ελληνικό χώρο. Η μελέτη συνοδεύεται
από 9 εικόνες/διαγράμματα και 2 πίνακες μετρήσεων.
Δημοσίευση 3.2.41. KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D. 2006: The late
Miocene Vertebrate locality of Perivolaki, Thessaly, Greece: 8. Giraffidae
(Artiodactyla, Mammalia). Palaeontographica Αbt A, 276: 135-149.
Η εργασία ασχολείται με τη μελέτη του υλικού των Giraffidae που συλλέχθηκε από την
απολιθωματοφόρο θέση Περιβολάκι του Ανω Μειοκαίνου της Θεσσαλίας. Η οικογένεια των
καμηλοπαρδάλεων αντιπροσωπεύεται στη θέση από δύο μορφές: Palaeotragus rouenii και
Helladotherium duvernoyi. Αν και το υλικό του πρώτου είδους είναι φτωχό σε αριθμό δειγμάτων,
74
χαρακτηρίζεται από λεπτά μεταπόδια και απλή οδοντική μορφολογία, υποδηλώνοντας ομοιότητες με
τις μέσο-άνω Τουρόλιες μορφές του είδους P. rouenii. Η παρουσία του Sivateriinae Helladotherium
duvernoyi στη θέση Περιβολάκι είναι ιδιαίτερα έντονη με σημαντικό αριθμό, κυρίως μετακρανιακών
δειγμάτων. Αναλυτική περιγραφή και σύγκριση τόσο του οδοντολογικού όσο και του σκελετικού
υλικού προσφέρει νέα στοιχεία αναφορικά με τη μορφολογία και ποικιλότητα του είδους και τη
διάκρισή του από άλλες μεγαλόσωμες μορφές καμηλοπαρδάλεων του Ανω Μειοκαίνου. Στο τελευταίο
μέρος της μελέτης αναλύεται η χρονολογική κατανομή των δύο ειδών στον Ευρασιατικό χώρο και η
συμβολή τους στη χρονολόγηση της θέσης Περιβολάκι. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης τα
Giraffidae συνηγορούν σε μια τοποθέτηση της πανίδας στο κατώτερο τμήμα της ζώνης ΜΝ12. Η
εργασία συνοδεύεται από 5 συγκριτικά διαγράμματα, 15 πίνακες μετρήσεων υλικού και δύο πινάκια
φωτογραφιών.
Δημοσίευση 3.2.42. KOSTOPOULOS D.S. 2006: The late Miocene Vertebrate
locality of Perivolaki, Thessaly, Greece: 9. Cervidae & Bovidae (Artiodactyla,
Mammalia). Palaeontographica Αbt A, 276: 151-183.
Αντικείμενο της εργασίας αποτελεί το πλούσιο υλικό βοοειδών και ορισμένα δείγματα ελαφοειδών που
συλλέχθηκαν από την Ανω-Μειοκαινική θέση θηλαστικών Περιβολάκι της Θεσσαλίας. Το υλικό των
βοοειδών αποτελεί το ¼ του συνόλου των δειγμάτων της θέσης (2000 δείγματα) γεγονός που
υποδηλώνει την σημασία του. Η μελέτη του υλικού οδηγεί στην ταυτοποίηση ενός ελαφοειδούς (cf.
Lucentia sp.) και εννέα βοοειδών (Gazella cf. pilgrimi, Gazella sp., Nisidorcas planicorns,
Prostrepsiceros cf. fraasi, cf. Helladorcas sp., Tragoportax rugosifrons, Miotragocerus sp.,
Pachytragus aff. laticeps, Palaeoryx aff. pallasi) τα οποία περιγράφονται αναλυτικά στο τμήμα της
συστηματικής μελέτης. Το ελαφοειδές Lucentia αναφέρεται για πρώτη φορά από τον ελληνικό χώρο
και αποτελεί μορφή που σχετίζεται με εκείνες της ευξεινικής περιοχής. Οι γαζέλλες εμφανίζονται με
δύο είδη από τα οποία το πρώτο προσεγγίζει το είδος G. pilgrimi, που είναι καλά γνωστό από την
περιοχή του Αξιού, ενώ το δεύτερο παρουσιάζει κάποιες ομοιότητες με την τυπική πικερμική γαζέλλα.
Η αντιλόπη Nisidorcas planicornis αντιπροσωπεύεται στη θέση Περιβολάκι από ικανοποιητικό αριθμό
δειγμάτων τα οποία επιτρέπουν μια ανάλυση της μεταβολής των μορφομετρικών χαρακτήρων του
είδους στο γεωλογικό χρόνο, από το κάτω ως το μέσo Τουρόλιο. Η δεύτερη αντιλόπη με σπειροειδή
κέρατα της θέσης Περιβολάκι προσεγγίζει ικανοποιητικά το σαμιακό είδος Prostrepsiceros fraasi, ενώ
το καλό κρανιακό υλικό επιτρέπει μια ενδελεχή ανάλυση των μορφολογικών χαρακτήρων του είδους.
Η τρίτη αντιλόπη με σπειροειδή κέρατα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς αποτελεί μεταβατική
μορφή μεταξύ του Βαλλέζιου γένους Helladorcas και του Τουρόλιου γένους Protragelaphus. Οι
βοδέλαφοι αντιπροσωπεύονται από δύο είδη εκ των οποίων το Τragoportax rugosifrons κυριαρχεί σε
αριθμό δειγμάτων επιτρέποντας μια αναλυτική σύγκριση με άλλους πληθυσμούς του είδους από τον
ελληνικό χώρο. Οι μεγαλόσωμες αντιλόπες εκπροσωπούνται από δύο είδη. To πρώτο και αφθονότερο,
προσεγγίζει το σαμιακό είδος Pachytragus laticeps, ενώ το δεύτερο προσομοιάζει με το πικερμικό
είδος Palaeoryx pallasi. Στο τελευταίο μέρος αναλύεται η βιοχρονολογική σημασία της πανίδας των
βοοειδών της θέσης, η οποία χρονολογείται με ασφάλεια στο κάτω τμήμα του μέσου Τουρολίου. 14
σχήματα και συγκριτικά διαγράμματα, 13 πίνακες μετρήσεων και 4 πινάκια φωτογραφιών
συμπληρώνουν τη μελέτη.
Δημοσίευση 3.2.43. KOUFOS G.D. - SEN S. - KOSTOPOULOS D.S. SYLVESTROU I. - VLACHOU Th. 2006: The late Miocene Vertebrate locality of
Perivolaki, Thessaly, Greece: 10. Chronology. Palaeontographica Αbt A, 276: 185200.
Στην εργασία αυτή παρατίθενται και ερμηνεύονται τα χρονολογικά στοιχεία που αναφέρονται στην
ανωμειοκαινική θέση θηλαστικών Περιβολάκι της Θεσσαλίας. Στο εισαγωγικό μέρος δίνεται ο πλήρης
πανιδικός κατάλογος της θέσης και συνεκτιμούνται προγενέστερες αναφορές από την περιοχή
μελέτης. Στο δεύτερο μέρος αναλύεται η χρονολογική κατανομή των ειδών που ανευρέθησαν στη θέση
Περιβολάκι και αναλύεται στατιστικά η πανιδική ομοιότητα που παρουσιάζει η θέση με άλλες πανίδες
75
του Ανω Μειοκαίνου κυρίως της Ελλάδας. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της
μαγνητοστρωματογραφίας που πραγματοποιήθηκε σε πέντε τομές που καλύπτουν τις
απολιθωματοφόρες αποθέσεις της περιοχής μελέτης και γίνεται σύγκριση της συνθετική
μαγνητοστρωματογραφικής στήλης με την Παγκόσμια Γεωμαγνητική Κλίμακα Χρόνου, αλλά και με
μαγνητοστρωματογραφικά στοιχεία από την Κοιλάδα του Αξιού. Συνδυάζοντας τα βιοχρονολογικά με
τα μαγνητοστρωματογραφικά δεδομένα, συμπεραίνεται ότι η θέση Περιβολάκι τοποθετείται στο
Χρόνο C3Br.2r, μεταξύ 7.3 και 7.1 εκ. ετών και στη βάση της βιοζώνης ΜΝ12 των θηλαστικών της
Μεσογείου, όντας ελαφρώς παλαιότερη της θέσης του Πικερμίου και νεώτερη των θέσεων της
κοιλάδας του Αξιού. Η εργασία συνοδεύεται από 10 σχήματα/διαγράμματα και 3 πίνακες.
Δημοσίευση 3.2.44. KOUFOS G.D. - MERCERON G. - KOSTOPOULOS D.S. VLACHOU Th. - SYLVESTROU I. 2006: The late Miocene Vertebrate locality of
Perivolaki, Thessaly, Greece: 11. Palaeoecology & Palaeobiogeography.
Palaeontographica Αbt A, 276: 202-221.
Αντικείμενο της εργασίας αποτελεί η παλαιοοικολογία της θέσης Περιβολάκι του Ανω Μειοκαίνου της
Θεσσαλίας και η παλαιοβιογεωγραφική της τοποθέτηση. Στο εισαγωγικό μέρος παρατίθεται ο πλήρης
πανιδικός κατάλογος θηλαστικών της θέσης και η μεθοδολογία που ακολουθείται, η οποία συνδυάζει
ανάλυση της πανιδικής ποικιλότητας της θέσης σε σχέση με άλλες του ελληνικού χώρου, μελέτη και
παλαιοοικολογική ερμηνεία της μικροτριβής των δοντιών των οπληφόρων θηλαστικών της θέσης και
ανάλυση της πανιδικής σύνθεσης με βάση τις κύριες ομάδες θηλαστικών και τις διατροφικές τους
συνήθειες. Ολες οι μέθοδοι συγκλίνουν στην υπεροχή των ενδιάμεσων μορφών φυτοφάγων
θηλαστικών (mixed feeders), ενώ σημαντική είναι και η παρουσία μορφών που τρέφονται
αποκλειστικά με γρασίδι (grazers). Η παλαιοικολογική ανασύνθεση της θέσης Περιβολάκι υποδηλώνει
έτσι ένα εποχιακό θαμνώδη βιότοπο με αφθονία φυτών χαμηλής βλάστησης και περιορισμένη
παρουσία δασικών εκτάσεων, πλήρως ενταγμένο στο γενικότερο περιβάλλον που προτείνεται για την
Ιρανο-Ελληνική Βιοεπαρχία του Ανω Μειοκαίνου. Στη συνέχεια, αναλύεται στατιστικά η πανιδική
ομοιότητα και σύνθεση διαφόρων ευρασιατικών θέσεων ανω-Μειοκαινικής ηλικίας αλλά και η
διαχρονική μεταβολή της σύνθεσης των ισόχρονων πανίδων θηλαστικών του ελληνικού χώρου. Τα
αποτελέσματα αυτής της σύγκρισης δείχνουν ότι οι Ελληνικές και Τουρκικές πανίδες του κάτω και
μέσου Τουρόλιου παρουσιάζουν σημαντική διαφοροποίηση σε σχέση με εκείνες της Δ και ΒΑ
Ευρώπης, ενώ εντός του ελληνικού αρχείου χαρακτηριστική είναι η αύξηση της συμμετοχής των
βοοειδών από το κάτω έως και το μέσο
Τουρόλιο. Η εργασία συνοδεύεται από 9
σχήματα/διαγράμματα και 4 πίνακες.
Δημοσίευση 3.2.45. KOSTOPOULOS D.S. 2006: Greek bovids through time.
Hellenic Journal of Geosciences (ex Ann. Geol. des Pays Hell.), 41 (1): 141-152.
Στην παρούσα μελέτη επιχειρείται μία κριτική σύνοψη των διαθέσιμων γνώσεων αναφορικά με τα
βοοειδή του Νεογενούς-Τεταρτογενούς της Ελλάδας. Στο πρώτο μέρος επισημαίνεται η σημασία των
βοοειδών για τη μελέτη του Νεογενούς και Τεταρτογενούς, αλλά και τα προβλήματα ταξινόμησης και
συστηματικής που εμφανίζουν. Στο δεύτερο μέρος εξετάζεται το ελληνικό αρχείο βοοειδών με
ιδιαίτερη αναφορά στις πρώτες μορφές, στις φυλές Boselaphini, Tragelaphini, Bovini, Caprini s.l. στις
γαζέλλες, τις αντιλόπες με σπειροειδή κέρατα, τα αιγόμορφα και αμνόμορφα γένη, καθώς και στις
μορφές άγνωστης συστηματικής τοποθέτησης (insertae sedis). Τα στοιχεία προβάλονται σε ένα πίνακα
κατανομής εμφανίσεων σε 47 ελληνικές θέσεις από το κάτω Μειόκαινο έως το Πλειστόκαινο στον
οποίο σημειώνονται επιπλέον οι τυπικές θέσεις καθώς και οι ασφαλείς και επισφαλείς αναφορές. Η
χρονική κατανομή των σημαντικότερων ελληνικών γενών δίνεται σε ένα δεύτερο πίνακα, ενώ στο
τέλος της μελέτης σχολιάζεται η διαφοροποίηση της πανίδας βοοειδών δια μέσου του γεωλογικού
χρόνου και η σημασία των αλλαγών στις παλαιοοικολογικές εκτιμήσεις. Η εργασία συνοδεύεται από
ένα σχήμα βιοχρονολογικής διασποράς των ελληνικών βοοειδών και ένα πίνακα εμφάνισης ειδών ανά
θέση.
76
Δημοσίευση 3.2.46. KOSTOPOULOS D.S. - VASILEIADOU Κ. 2007. The Greek
late Neogene-Quaternary ursids in relation to palaeogeography and
palaeoenvironment. Sc. Annals, School of Geology AUTh, Sp. Vol. 98: 285-292.
Η εργασία αυτή που παρουσιάστηκε στο 12th International Cave Bear Symposium (Αριδαία, 2006),
ασχολείται με την χρονική κατανομή των ελληνικών Ursidae (Αρκτοειδών) του ΝεογενούςΤεταρτογενούς. Στο εισαγωγικό μέρος δίνονται τα βασικά στοιχεία της εξέλιξης των Αρκτοειδών και
της εξάπλωσής τους στον Ευρωπαϊκό χώρο. Στη συνέχεια αναλύεται κριτικά το ελληνικό αρχείο
Αρκτοειδών το οποίο καλύπτει το διάστημα 7,5 εκ. – 15.000 χρόνια (Τουρόλιο-ανω Πλειστόκαινο).
Ακολουθεί συζήτηση στην οποία αναλύεται στατιστικά η χρονική κατανομή των Ελληνικών και
Ευρωπαϊκών Αρκτοειδών (αριθμός ειδών, θέσεων εύρεσης και χωρών ανά χρονολογικό ορίζοντα) και
η σχέση των αυξητικών ή μειωτικών τάσεων με τους ευρύτερους κλιματικούς και οικολογικούς
παράγοντες κάθε χρονικής περιόδου. Ακολουθεί σύγκριση του αρχείου Αρκτοειδών της Δυτικής και
Ανατολικής Ευρώπης και των μεταναστευτικών τάσεων που παρουσιάζονται ειδικά σε ότι αφορά στην
εμφάνιση των διαφόρων ειδών στον ελληνικό χώρο. Η συνοπτική καμπύλη ποικιλότητας των
αρκτοειδών συγκρίνεται στη συνέχεια με τις καμπύλες δ18-οξυγόνου και δ13-άνθρακα που εκφράζουν
παγκόσμιες κλιματικές αλλαγές και συμπεραίνεται ότι η ποικιλότητα των αρκτοειδών είναι θετικά
συσχετιζόμενη των κλιματικών διακυμάνσεων. Η ανάλυση όλων των στοιχείων δείχνει ότι παρότι η
παρουσία αρκτοειδών είναι διαχρονικά χαμηλή στον ελληνικό χώρο, αντανακλά σαφώς κλιματικές
αλλαγές μεγάλης κλίμακας και είναι άμεσα εξαρτημένη του παλαιοπεριβάλλοντος. Η εργασία
συνοδεύεται από ένα πίνακα και 5 σχήματα.
Δημοσίευση 3.2.47. KOSTOPOULOS D.S. - KOUFOS G.D. 2007. Similarity
relationships among Greek middle Miocene to early middle Pleistocene mammal
assemblages. Bulletin Geological Society of Greece, XXXX:134-141.
Στην εργασία αυτή που παρουσιάστηκε στο 11 ο Διεθνές Συνέδριο της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας
(Αθήνα, 2007), μελετάται και συγκρίνεται το ελληνικό αρχείο τοπικών πανιδικών συνόλων (LFAs)
θηλαστικών υπό όρους ιεραρχικής ανάλυσης. Στο εισαγωγικό μέρος συζητάται κριτικά το ελληνικό
αρχείο μικρών και μεγάλων θηλαστικών και η σχέση του με τις υπάρχουσες βιοχρονολογικές
κλίμακες. Στη συνέχεια παρατίθεται η ακολουθούμενη μεθοδολογία ιεραρχικής ανάλυσης που
χρησιμοποιεί ως βάση σύγκρισης το δείκτη ομοιότητας Jacccard και τη μέθοδο unweighted pair-group.
Ακουλουθεί παράθεση των αποτελεσμάτων της ανάλυσης και συζήτηση από την οποία εξάγεται ότι η
ανεξάρτητη ανάλυση των ελληνικών πανίδων μικρών και μεγάλων θηλαστικών παρουσιάζει καλή
χρονολογική ταξινόμηση και εμφανίζει, και στις δύο περιπτώσεις μία βασική ομαδοποίηση σε δύο
υποσύνολα. Το παρατηρούμενο διάκενο ερμηνεύεται ως μία σημαντική ανανέωση των δύο πανιδικών
συνόλων, η οποία, όμως δεν εμφανίζεται συγχρόνως στις κοινότητες των μικρών και μεγάλων
θηλαστικών. Στην περίπτωση των μεγάλων θηλαστικών η πανιδική ανανέωση εντοπίζεται στο όριο
των Βιοζωνών ΜΝ15-ΜΝ16, ενώ σε εκείνη των μικροθηλαστικών κατά τη διάρκεια της ΜΝ17.
Μικρότερες ομαδοποιήσεις μεταξύ των μεγάλων θηλαστικών φαίνεται να ανταποκρίνονται σε γενικές
κλιματικές τάσεις, ενώ τα πανιδικό σύνολο των μικροθηλαστικών εμφανίζεται να διάγει μακρύτερες
περιόδους ταξινομικής σταθερότητας. Η εργασία συνοδεύεται από 3 σχήματα.
Δημοσίευση 3.2.48. KOSTOPOULOS D.S. - PALOMBO M.R. - ALBERDI M.-T. VALLI A. 2007: Pliocene to Pleistocene Large Mammal Diversity and Turnover in
North Mediterranean region: the Greek Peninsula with respect to the Italian and
Iberian ones. Geodiversitas 29 (3): 401-419.
Η εργασία αυτή παρουσιάστηκε στο 5th International Symposium on the Eastern Mediterranean
Geology, (Θεσσαλονίκη, 2004) και ασχολείται με τη μελέτη της δομής των πανίδων μεγάλων
θηλαστικών του Πλειοκαίνου και Πλειστοκαίνου της βόρειας Μεσογειακής ζώνης, με έμφαση στις
σχέσεις των ελληνικών πανίδων με τις Ιβηρικές και Ιταλικές. Στην εισαγωγή αναλύονται ο ρόλος του
φυσικού και βιοτικού περιβάλλοντος στην ανάπτυξη και σταθεροποίηση/ αποσταθεροποίηση των
77
πανίδων μεγάλων θηλαστικών διαμέσου το χρόνου. Ακολουθεί το κεφάλαιο της μεθοδολογίας, όπου
αναλύονται οι τρόποι διαχείρισης των δεδομένων και οι δείκτες πανιδικής αλλαγής, ποικιλότητας και
παλαιοοικολογικού φάσματος που χρησιμοποιούνται. Στη συνέχεια αναλύονται τα αποτελέσματα της
μελέτης διακύμανσης των δεικτών πανιδικής αλλαγής και διαφοροποίησης για το Πλειόκαινο και
Πλειστόκαινο της Ελλάδας, Ισπανίας και Ιταλίας ξεχωριστά καθώς και το παλαιοοικολογικό φάσμα
κάθε μίας από τις υπό σύγκριση περιοχές. Ακολουθεί κριτική εκτίμηση των αποτελεσμάτων, τα οποία
δηλώνουν μια διαφοροποίηση κατά το Βιλλαφράγκιο μεταξύ των πανίδων της νότιας Ευρώπης αλλά
και μια ταυτόχρονη σημαντική πανιδική αλλαγή στο κάτω Πλειστόκαινο (Γαλέριο). Η πανιδική
ανανέωση του Γαλέριου φαίνεται να επιδρά ταυτόχρονα σε όλη τη βορειο-Μεσογειακή ζώνη ως
απάντηση στην επικράτηση των ψυχρότερων-ξηρότερων κλιματικών συνθηκών κατά την περίοδο του
Jaramilo (1Μα). Η εργασία συνοδεύεται από 11 διαγράμματα και 1 πίνακα χρονογεωγραφικής
διάρθρωσης των υπό μελέτη πανίδων.
Δημοσίευση 3.2.49. SYLVESTROU I.A. - KOSTOPOULOS D.S. 2007.
Pseudomeriones megistos nov. sp. (Gerbillinae, Mammalia) from the latest Miocene
of Northern Greece and its phylogenetic relationships. Geobios 40: 833-848.
Η εργασία ασχολείται με τη συστηματική μελέτη οδοντολογικού υλικού του τρωκτικού
Pseudomeriones από ανω-μειοκαινικά ιζήματα των θέσεων Παλιάμπελα Κατερίνης και Μοναστήρι
Σερρών, καθώς και με τις φυλογενετικές σχέσεις μεταξύ των ειδών του γένους. Στο εισαγωγικό μέρος
παρατίθενται γενικές πληροφορίες σχετικά με το γένος Pseudomeriones και το ελληνικό αρχείο
ευρημάτων και στη συνέχεια δίνεται η στρωματογραφία και η σχετική χρονολόγηση των θέσεων
εύρεσης του υπό μελέτη υλικού. Στο δεύτερο μέρος το οδοντολογικό υλικό περιγράφεται αναλυτικά
και συγκρίνεται μετρικά και μορφολογικά με εκείνο άλλων θέσεων της Ανατολικής Μεσογείου. Η
σύγκριση οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για ένα νέο είδος, το οποίο διαφοροποιείται με βάση
το μεγαλύτερο μέγεθός του και την απλοποίηση των οδοντικών του χαρακτήρων και προτείνεται η
ονομασία Pseudomeriones megistos. Στο τρίτο μέρος της μελέτης επιχειρείται ανάλυση των
φυλογενετικών σχέσεων εντός του γένους με βάση τα μορφολογικά χαρακτηριστικά και τις αναλογίες
των γομφίων. Διερευνώνται και ερμηνεύονται εξελικτικά 17 χαρακτηριστικά με βάση τα οποία
πραγματοποιείται στη συνέχεια κλαδιστική ανάλυση μεταξύ των ειδών του γένους. Τα αποτελέσματα
της κλαδιστικής ανάλυσης ερμηνεύονται και αξιολογούνται και στοιχειοθετείται ένα φυλογενετικό
σενάριο στο οποίο λαμβάνονται υπόψη οι φυλογενετικές σχέσεις, ο χρόνος εμφάνισης και η
γεωγραφική διασπορά των ειδών του Pseudomeriones. Σύμφωνα με αυτό τα είδη Ps. megistos, Ps.
pythagorasi και Ps. rhodius συνιστούν ένα «δυτικό» κλάδο του γένους ο οποίος κατάγεται από το Ps.
latidens. H εργασία συνοδεύεται από 11 σχήματα/διαγράμματα, 1 πίνακα μετρήσεων, 1 πίνακα
ποιοτικών χαρκακτηριστικών και 1 πίνακα πλεσιομορφικών/απομορφικών χαρακτήρων.
Δημοσίευση 3.2.50. BIBI F., BUKSHIANITZE M., GERAADS D., GENTRY A.,
KOSTOPOULOS D.S., VRBA E. 2008. The fossil record and the evolution of
Bovidae: state of the field. Palaeontologia Electronica 12 (3), December 2009
Από τις 4 έως τις 8 Αυγούστου 2008 η Αναλυτική Ομάδα Εργασίας του RHOI (Renealing Hominid
Origins Initiative- National Science Foundation USA) συναντήθηκε στην Αντίς Αμπέμπα (Αιθιοπία)
προκειμένου να εξετάσει το διαθέσιμο αρχείο απολιθωμάτων των Βοοειδών, κυρίως του Α.
Μειόκαινου-Κ. Πλειόκαινου. Ο υπογράφων, ως προσκεκλημένος, συμμετείχε με πέντε παρουσιάσεις
του συνολικού έργου που αναπτύσσει την τελευταία δεκαετία. Η παρούσα εργασία αποτελεί τη
σύνοψη των αποτελεσμάτων των συζητήσεων, που διεξήχθησαν και περιλαμβάνει τις απόψεις της
ομάδας για την καταγωγή των βοοειδών, και τη συστηματική των φυλών της υποοικογένειας Bovinae
και της υποοικογένειας Antilopinae. H εργασία εξετάζει ακόμη τη συμβατότητα του αρχείου
απολιθωμάτων με τα δεδομένα της μοριακής συστηματικής, τα νέα βιογεωγραφικά στοιχεία που
προκύπτουν από τη μελέτη των βοοειδών του Νεογενούς και τη σημασία της μελέτης των βοοειδών,
ως προς τη διερεύνηση του παλαιοπεριβάλλοντος των πρωτευόντων, ενώ συστήνει ειδικά πεδία τα
78
οποία χρήζουν περαιτέρω έρευνας. Η εργασία συνοδεύεται ένα φυλογενετικό διάγραμμα της εξέλιξης
των βασικών κλάδων των βοοειδών στο χρόνο.
Δημοσίευση 3.2.51. KOSTOPOULOS D.S. 2009a. The Pikermian event: temporal
and spatial resolution of the Turolian large mammal fauna in SE Europe.
Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 274:82-95.
Η εργασία αυτή ασχολείται με την παλαιογεωγραφία και παλαιοοικολογία της περιοχής του Αιγαίου
κατά το Τουρόλιο (Ανω Μειόκαινο) με βάση τις πανίδες των μεγάλων θηλαστικών. Σύμφωνα με τις
τρέχουσες αντιλήψεις, η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου αποτελούσε κατά το Τουρόλιο τμήμα
μίας ευρύτερης ενιαίας οικολογικής περιοχής (βιοεπαρχίας) στην οποία αναπτύχθηκε μία ιδιαίτερη
βιοκοινότητα μεγάλων θηλαστικών του τύπου των σημερινών Αφρικανικών Σαβάννων (Pikermian
Biome). Η άποψη αυτή στηρίχθηκε, εντούτοις, σε γενικά δεδομένα, ενώ έλειπε από τη βιβλιογραφία
μία εγγύτερη προσέγγιση της εσωτερικής δομής των πανίδων και της ανταπόκρισής τους στους
τοπικούς φυσιογεωγραφικούς παράγοντες. Με βάση αυτό το σκεπτικό επιχειρείται η διερεύνηση του
χρονικού πλαισίου, των προτύπων μεταβολών, των βιογεωγραφικών σχέσεων και του
παλαιοοικολογικού προφίλ των Τουρόλιων πανίδων θηλαστικών εκατέρωθεν του Αιγαίου. Στο πρώτο
μέρος της εργασίας αναπτύσσεται το θεωρητικό και βιβλιογραφικό πλαίσιο αναφοράς της λεγόμενης
Ελληνο-Ιρανικής Βιοεπαρχίας του Ανω Μειοκαίνου, αναλύεται το δείγμα των πανίδων που
χρησιμοποιήθηκαν και η χρονική τους τοποθέτηση με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία, εκτιμάται το
ποσοστό αστοχίας της δειγματοληψίας και παρατίθενται οι μέθοδοι που ακολουθούνται. Στη συνέχεια
παρουσιάζονται και σχολιάζονται τα αποτελέσματα των αναλύσεων της στατικής αφθονίας των
πανίδων (standing richness) και του δείκτη μεταβλητότητας (turnover index) στο χρόνο, οι
βιογεωγραφικές ομοιότητας και διαφορές οριζόμενων διαδοχικών χρονοπανίδων των Βαλκανίων και
της Ανατολίας, εισάγεται ο δείκτης κοινών πανιδικών χαρακτηριστικών (commonality index),
εξετάζονται τα είδη-δείκτες επικοινωνίας ή απομόνωσης των πανίδων και παρουσιάζεται το
παλαιοοικολογικό προφίλ των χρονοπανίδων με βάση την PCA ανάλυση των ταξινομικών συνθέσεών
τους. Τα στοιχεία που προκύπτουν συζητούνται σε σχέση με τις γνωστές παλαιογεωγραφικές
μεταβολές στο χώρο του Αιγαίου κατά το Ανω Μειόκαινο. Τα αποτελέσματα της έρευνας δεν
επιβεβαιώνουν την παρουσία μίας ομοιογενούς πανίδας θηλαστικών στις αντικρυνές πλευρές του
Αιγαίου, η οποία να ανταποκρίνεται ισοτροπικά στο χρόνο. Αντίθετα φαίνεται ότι κατά το μεγαλύτερο
μέρος του Τουρολίου οι κοινώτητες μεγάλων θηλαστικών των Ν. Βαλκανίων και της Ανατολίας
υπόκεινται σε διαφορετικές περιβαλοντικές συνθήκες και είναι μερικώς απομονωμένες από
φυσιογεωγραφικά εμπόδια. Στα 7.2Ma γενικές κλιματικές αλλαγές και φυσιογεωγραφικοί παράγοντες
θα οδηγήσουν στη ζωογεωγραφική συνένωση των Ν. Βαλκανίων με την υπο-Παρατήθυα Βιοεπαρχία,
συντελώντας σε μία σημαντική αναδιοργάνωση και ανταλλαγή των πανίδων μεγάλων θηλαστικών και
μία ευρύτερη εξάπλωση της Πικερμικής πανίδας, η οποία αμέσως μετά θα καταρρεύσει λόγω των
παγκόσμιων αλλαγών που σχετίζονται με το Μεσσήνιο. Η εξάπλωση της Πικερμιμής πανίδας στα
7.2.Ma φαίνεται να ακολουθεί γνωστές διεργασίες που σχετίζονται με σύγχρονά της θαλάσσια και
χερσαία επισόδεια και συνιστά ένα Πανιδικό Συμβάν, το οποίο προτείνεται εδώ ως Πικερμικό
Πανιδικό Συμβάν. Η εργασία συνοδεύεται ένα φυλογενετικό διάγραμμα της εξέλιξης των βασικών
κλάδων των βοοειδών στο χρόνο. Η εργασία συνοδεύεται από εννέα διαγράματα/σχήματα και ένα
παράρτημα στο οποίο δίνεται η εμβέλεια τουν μεγάλων θηλαστικών του Τουρόλιου της ΝΑ Ευρώπης.
Δημοσίευση 3.2.52. KOSTOPOULOS D.S., KOUFOS G.D., SYLVESTROU I.A.,
SYRIDES G., TSOMBACHIDOU E. 2009. The Late Miocene Mammal Faunas of the
Mytilinii Basin, Samos Island, Greece: new collection 2. Lithostratigraphy and
fossiliferous sites. Beiträge zur Paläontologie 31: 13-26.
Η παρούσα μελέτη αποτελεί το δεύτερο κεφάλαιο ενός ειδικού τόμου, αφιερωμένου στη γεωλογία,
στρωματογραφία, παλαιοντολογία, συστηματική, χρονολογία και παλαιοοικολογία των Ανω
Μειοκαινικών πανίδων θηλαστικών της Σάμου. Η μελέτη ασχολείται με την αναθεώρηση
προηγούμενων απόψεων όσον αφορά στο λιθοστρωματογραφικό διαχωρισμό των Νεογενών
79
αποθέσεων της λεκάνης Μυτιληνιών της Σάμου. Στο εισαγωγικό μέρος δίνονται οι παλαιότερες και
σύγχρονες απόψεις αναφορικά με τη γεωλογία και τη διάρθρωση του προ-Νεογενούς υποβάθρου της
Σάμου. Στο κύριο μέρος της μελέτης αναγνωρίζονται, περιγράφονται και απεικονίζονται μέσω τομών
ή στηλών πέντε διαδοχικοί Νεογενείς Σχηματισμοί στη λεκάνη Μυτιληνιών: ο Σχ. Βάσης, ο Σχ.
Μαυρατζαίων, ο Σχ. Χώρας, ο Σχ. Μυτιληνιών και ο Σχ. Κοκκαρίου. Η προτεινόμενη διάρθρωση
καλύπτει το χρονιό πλαίσιο 8.0-6.7 Ma και σχολιάζεται σε σχέση με προηγούμενες άλλων ερευνητών.
Αναλογίες των κατώτερων ενοτήτων με εκείνες της γειτονικής Μ. Ασίας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι
η λεκάνη Μυτιληνιών αποτελούσε κατά το Κ.-Μ. Μειόκαινο τμήμα των εκτεταμένων λιμναίων
συστημάτων της δυτικής Ανατολίας. Στο τρίτο μέρος της μελέτης παρατίθενται η στρωματογραφική
τοποθέτηση και συσχέτιση παλαιών και νέων απολιθωματοφόρων θέσεων ασπονδύλων και
σπονδυλωτών της Σάμου. Η μελέτη συνοδεύεται από 12 σχήματα και 1 συγκριτικό πίνακα της
στρωματογραφικής διάρθωσης της λεκάνης Μυτιληνιών κατά διάφορους μελετητές.
Δημοσίευση 3.2.53. SYLVESTROU I. & KOSTOPOULOS D.S. 2009. The Late
Miocene Mammal Faunas of the Mytilinii Basin, Samos Island, Greece: new
collection. 12. Suidae. Beiträge zur Paläontologie 31: 283-297.
Η εργασία αυτή αποτελεί το δωδέκατο κεφάλαιο ενός ειδικού τόμου, αφιερωμένου στη γεωλογία,
στρωματογραφία, συστηματική, χρονολογία και παλαιοοικολογία των Ανω Μειοκαινικών πανίδων
θηλαστικών της Σάμου και ασχολείται με τη συστηματική των παλαιότερων και νέων ευρημάτων
χοιροειδών των απολιθωματοφόρων θέσεων της λεκάνης Μυτιληνιών. Εκτός από ένα παλαιότερο
εύρημα μερικώς διατηρημένου κρανίου του γένους Propotamocherus από άγνωστο ορίζοντα, όλο το
υπόλοιπο υλικό χοιροειδών του Ανω Μειοκαίνου της Σάμου αναφέρεται στο γένος Microstonyx. Στο
συτηματικό μέρος της μελέτης περιγράφεται κρανιακό και οδοντολογικό υλικό του γένους που
προέκυψε από τις νέες ανασκαφές και συγκρίνεται τόσο με παλαιότερο υλικό της Σάμου όσο και με
εκείνο άλλων θέσεων της Ευρασίας. Η συστηματική μελέτη οδηγεί στον προσδιορισμό του υλικού σε
ένα μεγαλόσωμο μορφότυπο του είδους Microstonyx major και επιτρέπει νέες διαπιστώσες σε σχέση
με το φαινόμενο του φυλετικού διμορφισμού στο είδος. Το Microstonyx major εμφανίζεται σταθερά σε
όλους τους απολιθωματοφόρους ορίζοντες της λεκάνης Μυτιληνιών αλλά φαίνεται να παρουσιάζει μία
μείωση μεγέθους με το χρόνο. Η εργασία συνοδεύεται από 5 πίνακες μετρήσεων, 3 συγκριτικά
διαγράμματα και δύο πινάκια αποτύπωσης υλικού.
Δημοσίευση 3.2.54. KOSTOPOULOS D.S. 2009b. The Late Miocene Mammal
Faunas of the Mytilinii Basin, Samos Island, Greece: new collection. 13. Giraffidae.
Beiträge zur Paläontologie 31: 299-343.
Η παρούσα εργασία αποτελεί το δέκατο τρίτο κεφάλαιο ενός ειδικού τόμου, αφιερωμένου στη
γεωλογία, στρωματογραφία, συστηματική, χρονολογία και παλαιοοικολογία των Ανω Μειοκαινικών
πανίδων θηλαστικών της Σάμου και ασχολείται με τη συστηματική και βιοχρονολογική μελέτη των
απολιθωμάτων καμηλοπαρδάλεων από τις Ανω Μειοκαινικές θέσεις της λεκάνης Μυτιληνιών της
Σάμου. Βασικός στόχος της μελέτης είναι η συστηματική αναθεώρηση της συνάθροισης των
καμηλοπαρδάλεων της νήσου και γι αυτό το σκοπό η εργασία ενσωματώνει νέο υλικό από τις
πρόσφατες ανασκαφές αλλά και παλαιότερο που φυλάσσεται σε πλειάδα μουσείων του εξωτερικού.
Στο συστηματικό μέρος της μελέτης, αναγνωρίζοντα, περιγράφονται, συγκρίνονται και αποτυπώνονται
πέντε είδη και τρία γένη: Palaeotragus rouenii, Palaeotragus quadricornis, Samotherium boissieri,
Samotherium major και Helladotherium duvernoyi. Η μέλετη αναγνωρίζει το διφορούμενο
Palaeotragus quadricornis ως ανεξάρτητο είδος και απαντά στο ερώτημα των σχέσεων προγόνουαπογόνου μεταξύ των φυλετικά διμορφικών ειδών Samotherium boissieri και Samotherium major
μέσω μίας διεργασίας διαδοχικής αύξησης του μεγέθους με το χρόνο. Στο τελευταίο μέρος της
εργασίας αναθεωρείται και συμπληρώνεται η βιοχρονολογική κατανομή των καμηλοπαρδάλεων της
Σάμου και σημειώνεται η αξία τους για την παλαιοοικολογική και βιοχρονολογική διάρθρωση της ΝΑ
Ευρπώπης. Η εργασία συνοδεύεται από 17 πίνακες μετρήσεων, 2 πίνακες στρωματογραφικής
80
διάρθρωσης των ειδών, 11 συγκριτικά διαγράμματα, 10 φωτογραφίες υλικού και τρία πινάκια
αποτύπωσης υλικού.
Δημοσίευση 3.2.55. KOSTOPOULOS D.S. 2009c. The Late Miocene Mammal
Faunas of the Mytilinii Basin, Samos Island, Greece: new collection. 14. Bovidae.
Beiträge zur Paläontologie 31: 345-389.
Η παρούσα μελέτη αποτελεί το δέκατο τέταρτο κεφάλαιο ενός ειδικού τόμου, αφιερωμένου στη
γεωλογία, στρωματογραφία, συστηματική, χρονολογία και παλαιοοικολογία των Ανω Μειοκαινικών
πανίδων θηλαστικών της Σάμου κα ασχολείται με τη μελέτη του νέου υλικού βοοειδών που προέκυψε
από τις πρόσφατες ανασκαφές καθώς και με μία ευρύτερη αναθεώρηση των Ανω Μειοκαινικών
Βοοειδών της Σάμου. Η συστηματική ταξινόμηση του νέου υλικού της Σάμου οδήγησε στην
αναγνώριση, περιγραφή, σύγκριση και αποτύπωση 13 ειδών των γενών Miotragocerus, Tragoportax,
Gazella,Sporadotragus,Palaeoryx,Urmiatherium, και του προτεινόμενου nomen novum γένους
Skoufotragus, καθώς και την περιγραφή του νέου είδους Skoufotragus zemalisorum. Συνδυασμός
παλαιών και νέων δεδομένων οδηγεί σε μία πλήρη αναθεώρηση του συνόλου των βοοειδών της Σάμου,
αναγνωρίζοντας συνολικά 27 είδη. Το Tragoportax curvicornis Andree,1926 θεωρείται συνώνυμο
τουTragoportax punjabicus (Pilgrim, 1910). Το συστηματικό καθεστώς του γένους Gazella στη Σάμο,
ανασυντάσσεται αναγνωρίσοντας 4 είδη. Τα είδη
Pachytragus crassicornis Schlosser, 1904,
Pseudotragus capricornis Schlosser, 1904 and Pseudotragus longicornis Andree, 1926
ενσωματώνονται στο Protoryx capricornis (Schlosser, 1904). Τα είδη Palaeoryx pallasi και Palaeoryx
majori Schlosser, 1904 διαχωρίζονται πλήρως μεταξύ τους. Το είδος Tragoreas oryxoides Schlosser,
1904 θεωρείται ισχύον και παρόμοιο κάποιων Κινεζικών μορφών. Στο τελευταίο μέρος της μελέτη
αναλύεται η χρονική κατανομή των βοοειδών της Σάμου, η οποία οδηγεί στην αναγνώριση 4
χρονολογικά διαδοχικών συναθροίσεων από το Κάτω έως το Ανω Τουρόλιο. Η εργασία συνοδεύεται
από 17 πίνακες μετρήσεων, 1 πίνακα συστηματικής αναθεώρησης των βοοειδών της Σάμου, 4
συγκριτικά διαγράμματα, 1 βιοστρωματογραφικό διάγραμμα, 9 φωτογραφίες υλικού και 4 πινάκια
αποτύπωσης υλικού.
Δημοσίευση 3.2.56. KOUFOS G.D., KOSTOPOULOS D.S., VLACHOU Th. 2009.
The Late Miocene Mammal Faunas of the Mytilinii Basin, Samos Island, Greece: new
collection. 16. Βiochronology. Beiträge zur Paläontologie 31: 397-408.
Η παρούσα μελέτη αποτελεί το δέκατο έκτο κεφάλαιο ενός ειδικού τόμου, αφιερωμένου στη γεωλογία,
στρωματογραφία, συστηματική, χρονολογία και παλαιοοικολογία των Ανω Μειοκαινικών πανίδων
θηλαστικών της Σάμου και ασχολείται με τη βιοχρονολόγηση των πανίδων θηλαστικών της Σάμου.
Βασικό πρόβλημα των παλαιών συλλογών απολιθωμάτων της Σάμου αποτελούσε επί μακρόν η μικρή
ή και αδύνατη σύσχέτισή τους με την τοπική στρωματογραφία, με αποτέλεσμα την επισφαλή
χρονολόγησή των πανίδων αλλά και των αποθέσεων. Στο πρώτο μέρος της μελέτης δίνεται ακριβώς
αυτό το ιστορικό πλαίσιο το οποίο διαμόρφωσε δύο βασικές απόψεις για την ηλικία των πανίδων της
Σάμου: η πρώτη υποστηρίζει την παρουσία δύο διαδοχικών πανιδικών συναθροίσεων και η δεύτερη
υποστηρίζει ότι όλα τα γνωστά παλαιοντολογικά δεδομένα θηλαστικών ανταποκρίνονται σε μία
ομογενή και ισόχρονη πανίδα. Η νέα συλλογή απολιθωμάτων θηλαστικών και η αναλυτική μελέτη και
σύγκρισή τους που επιχειρείται στο κύριο μέρος της μελέτης οδηγούν στην αναγνώριση τριών
διαδοχικά χρονολογικών συναθροίσεων, MLN, MYT και MTL, κάθε μία με διακριτά πανιδικά
χαρακτηριστικά, οι οποίες καλύπτουν το χρονικό διάστημα από το ανώτατο Κάτω Τουρόλιο έως και το
ανώτερο Μέσο Τουρόλιο. Η ενημερωμένη συσχέτιση των παλαιών θέσεων με την τοπική
στρωματογραφία που προέκυψε από τις μελέτες της ερευνητικής ομάδας και η σύγκρισή τους με τις
νέες συλλογές, καθώς και η προηγηγηθήσα μαγνητοστρωματογραφική μελέτη των απολιθωματοφόρων
αποθέσεων του Σχ. Μυτιληνιών επιτρέπουν τελικά την ανάλυση της εσωτερικής δομής και εξελικτικής
διάρθρωσης των πανίδων θηλαστικών της Σάμου με την αναγνώριση τεσάρρων διαδοχικών
χρονολογικά συναθροίσεων και συνεπώς τη σχετικά ακριβή χρονολόγηση όλων των γνωστών
απολιθωματοφόρων θέσεων ως εξής: α) Q5-?Limitzis, Κάτωτερη MN 13, 6.9-6.7 My. β) Q1, QA,
81
S3,4, Adrianos, MTL, MN 12, ~7.1 My. γ) Q3, S2,3, Potamies, MYT, MN 12, ~7.3 My. δ) Q2,
Stefano, MLN, κατώτερη MN 12, ~7.5 My. ε) Qx, Vryssoula, άνω τμήμα της MN 11, 8.0-7.6 My. Με
βάση την όλη μελέτη, το μοντέλο της «ενιαίας πανίδας» απορρίπτεται. Η εργασία συνοδεύεται από
έναν πίνακα και δύο διαγράμματα.
Δημοσίευση 3.2.57. KOUFOS G.D., KOSTOPOULOS D.S., MERCERON G. 2009.
The Late Miocene Mammal Faunas of the Mytilinii Basin, Samos Island, Greece: new
and old collection. 17. Palaeoecology-Palaeobiogeography. Beiträge zur
Paläontologie 31:409-430.
Η παρούσα μελέτη αποτελεί το δέκατο έβδομο κεφάλαιο ενός ειδικού τόμου, αφιερωμένου στη
γεωλογία, στρωματογραφία, συστηματική, χρονολογία και παλαιοοικολογία των Ανω Μειοκαινικών
πανίδων θηλαστικών της Σάμου και ασχολείται με την παλαιοοικολογία και παλαιοβιογεωγραφία των
πανίδων θηλαστικών της Σάμου με συνδυαστικές μαθόδους. Στο πρώτο μέρος παρατίθενται
βιβλιογραφικά στοιχεία καθώς και οι πανιδικοί κατάλογοι των απολιθωματοφόρων οριζόντων. Στο
κύριο μέρος της μελέτης υπολογίζονται αρχικά οι δείκτες ποικιλότητας σε επίπεδο είδους για τις
πανίδες της Σάμου και συγκρίνονται με εκείνες άλλων γνωστών θέσεων της ίδιας γεωγραφικής
περιοχής, ενώ στη συνέχεια πραγματοποιείται ανάλυση της μικροτριβής και μεσοτριβής των δοντιών
των φυτοφάγων θηλαστικών της θέσεων, με βάση το νέο υλικό. Στη συνέχεια αναλύεται η πανιδική
σύνθεση των πανίδων της Σάμου με βάση τον ελάχιστο αριθμό ατόμων, την ταξινομία αλλά και τις
διατροφικές προτιμήσεις των διαφόρων ομάδων ειδών. Οι αναλύσεις υποδεικνύουν την κυριαρχία των
ενδιάμεσων τροφοδοτών μεταξύ των κυρίαρχων οπληφόρων, όπως τα ιπποειδή, τα βοοειδή και οι
καμηλοπαρδάλεις. Το στοιχείο αυτό συνηγορεί στην επικράτηση κατά το Τουρόλιο ενός ανοικτού
θαμνώδους περιβάλλοντος με σημαντική παρουσία χλοοτάπητα. Η παλαιοοικολογική σύγκριση των
πανίδων της Σάμου σύγχρονές της πανίδες θηλαστικών από την ηπειρωτική Ελλάδα και τη Μικρά
Ασία, υποδεικνύει τη στενότερη σχέση της πανίδας της Σάμου με τις ανατολικές περιοχές. Η εργασία
συνοδεύεται από οκτώ διαγράμματα και τέσερεις πίνακες.
Δημοσίευση 3.2.58. KOSTOPOULOS D.S. 2009. Contribution to the systematics
and phylogeny of Prostrepsiceros vallesiensis Bouvrain, 1982 (Mammalia, Bovidae).
Geodiversitas 31 (4): 879-891.
Η εργασία αυτή αποτελεί μέρος ενός ειδικού τόμου προς τιμήν του Επίτιμου Διδάκτορα του ΑΠΘ,
Καθηγητή Luis de Bonis και πραγματεύεται τη συστηματική και φυλογένεση ενός πρωτόγονου
βοοειδούς από τις Ανω Μειοκαινικές απολιθωματοφόρες θέσεις της κοιλάδας του Αξιού. Η
συστηματική της μικρόσωμης Βαλλέζιας αντιλόπης με ετερόνυμα σπειροειδή κέρατα Prostrepsiceros
vallesiensis αναθεωρείται με βάση νέο υλικό που προέκυψε απ΄πρόσφατες ανασκαφές στην τυπική
θέση Ravin de la Pluie, της κοιλάδας του Αξιού. Τα νέα ευρήματα είναι μεγαλύτερα σε μέγεθος από
τον ολότυπο του είδους, και δείχνουν μικρότερη πλευρική συμπίεση κεράτων και χαλαρότερη
περιέλιξη, χαρακτήρες που θεωρούνται ότι σηματοδοτούν φυλετικό διμορφισμό, με το ολοτυπικό
κρανίο να αντιπροσωπεύει ένα θηλυκό άτομο. Μορφολογική σύγκριση και κλαδιστική ανάλυση με
βάση 19 κρανιακούς χαρακτήρες επιτρέπουν την αναγνώριση στο Prostrepsiceros vallesiensis του
πιθανότερου προγόνου των ειδών P. vinayaki, P. libycus και Dytikodorcas, ενώ ο κλάδος του τυπικού
είδους του ίδιου γένους P. houtumschindleri πιθανώς προέρχεται από κάποιο παλαιότερο του P.
vallesiensis εκπρόσωπο. H εργασία συνοδεύεται από δύο σχήματα αποτύπωσης υλικού, ένα συγκριτικό
διάγραμμα, δύο φυλογενετικά διαγράμματα και ένα φυλογενετικό σενάριο.
Δημοσίευση 3.2.59. AKBAR KHAN M, KOSTOPOULOS D.S., AKTAR M.,
NAZIR M., 2010. Bison remains from the Upper Siwaliks of Pakistan. Neues
Jahrbuch fur Geologie und Palaontologie Abh. 258/1: 121-128.
H εργασία αυτή πραγματοποιήθηκε μετά από πρόσκληση συνεργασίας από τους πακιστανούς συνσυγγραφείς και πραγματεύεται ορισμένα απολιθώματα πρωτόγονων βισώνων από την περιοχή
82
Siwaliks του Πακιστάν. Στο εισαγωγικό μέρος της εργασίας παρουσιάζεται η προβληματική καταγωγή
και χρονολόγηση της εμφάνισης του γένους Bison και η σημασία νέων απολιθωμάτων από την ΙνδοΠακιστανική περιοχή, που θεωρείται ως τόπος καταγωγής του. Στη συνέχεια συζητούνται ο χώρος
εύρεσης και η ηλικία των νέων απολιθωμάτων που παρουσιάζονται και ακολουθεί η συστηματική
περιγραφή και αναλυτική σύγκρισή τους με άλλες μορφές του είδιου ή συγγενικών μορφών από την
Ευρασία. Τα δείγματα προσδιορίζονται ως Bison cf. sivalensis και προέρχονται από τις Κάτω-Μέσω
Πλειστοκαινικές αποθέσεις της ενότητας του Upper Siwaliks (Σχηματισμός Tatrot, B. Πακιστάν) που
χρονολογούνται μεταξύ 3.3. και 2.6 εκ. ετών. Τα νέα δεδομένα επεκτεέινουν σημαντικά προς τα πίσω
την εμφάνιση των πρώτων βισώνων στην Ινδική υπο-ήπειρο. Η μελέτη συνοδεύεται από τρία σχήματα
και έναν πίνακα.
Δημοσίευση 3.2.60. MERCERON G., KAISER T.M., KOSTOPOULOS D.S.,
SCHULZ E. 2010. Ruminant diets and the Miocene extinction of European great
apes. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 277: 3105-3112.
Η μελέτη αυτή ασχολείται με τις εικαζόμενες περιβαλλοντικές μεταβολές που έλαβαν χώρα μεταξύ
Βαλλέζιου-Τουρόλιου (Ανω Μειόκαινο) στην Ευρώπη, οι οποίες θεωρείται ότι ευθύνονται για την
εξαφάνιση των μεγάλων ανθρωποειδών πιθήκων και την επικράτηση ενός γένους κερκοπιθήκου. Βάση
αυτής της ανάλυσης και σύγκρισης αποτελούν οι δίετες των μηρυκαστικών της περιόδου καθώς όπως
τεκμηριώνεται αποτελούν άριστους δείκτες των παλαιοικολογικών μεταβολών. Στο εισαγωγικό μέρος
της εργασίας δίνεται τα βασικό βιβλιογραφικό πλαίσιο της μελέτης και η προβληματική της
εξαφάνισης των ανθρωποειδών πιθήκων στο τέλος του Βαλλέζιου. Ακολουθεί το κεφάλαιο της
μεθοδολογίας όπου παρατίτεται το υλικό μελέτης που προέρχεται από Ελλάδα, Ουγγαρία και Γερμανία
και παρουσιάζονται αναλυτικά οι εμπλεκόμενες προσεγγίσεις και οι περιορισμοί τους. Τρεις μέθοδοι
αναπτύσσονται: μικροτριβή των οδόντων, μεσοτριβή τν οδόντων και πολυπαραγοντική ανάλυση
μεταβλητών. Ακολουθεί το κεφάλαιο των αποτελεσμάτων, τα οποία δίνονται κατά ηλικία (Βαλλέζιο,
Τουρόλιο). Στη συνέχεια τα αποτελέσματα συζητούνται και αναλύονται. Η μελέτη δείχνει ότι κατά το
χρόνο μέγιστης ταξινομικής διαφοροποίησης των πρωτευόντων, τα μηρυκαστικά εμφανίζουν υψηλή
διαιτητική διαφοροποίηση με μορφές ανοικτού περιβάλλοντος (grazers) να επικρατούν στα ανατολικά
και μορφές κλειστού περιβάλλοντος (browsers) στα δυτικά. Μετά την πτώση της ποικιλότητας των
πρωτευόντων στις αρχές Τουρολίου, τα μηρυκαστικά ανοικτού περιβάλλοντος εμφανίζονται σε
μαγαλύτερα ποσοστά στη Κ και Δ Ευρώπη σε αντίθεση με τις μορφές κλειστού περιβάλλοντος. Αυτές
οι αντίθετες τάσεις υποδεικνύουν μία απώλεια ενδιαιτημάτων και παράλληλα μία ομογενοποίηση του
παλαιοπεριβάλλοντος σε όλη την Ευρώπη, παράγοντες που μπορεί να οδήγησαν στη δραματική
μείωση της ποικιλότητας των πρωτευόντων. Η μελέτη συνοδεύεται από δύο σχήματα και δύο πίνακες
καθώς και από συμπληρωματικό ψηφιακό υλικό.
Δημοσίευση 3.2.61. ATHANASIOU A. & KOSTOPOULOS D.S. 2010. On
Pliocene mammal remains in the area of Epanomi (Macedonia, Greece). Proceedings
ΙΧΙ Congress CBGA, Thessaloniki 2010. Scientific Annals of the School of Geology
sp. vol. 99: 63-68.
Η εργασία αυτή που παρουσιάστηκε στο ΙΧΙ Συνέδριο της Καρπαθο-Βαλκανικής Εταιρίας το 2010 στη
Θεσσαλονίκη πραγματεύεται νέα ευρήματα απολιθωμάτων θηλαστικών από την περιοχή Επανωμής.
Οι Νεογενείς/Τεταρτογενείς αποθέσεις κατά μήκος των ανατολικών ακτών του Θερμαϊκού έχει
περιοδικά δώσει μεμονωμένα απολιθώματα διάφορων σπονδυλωτών οργανισμών, όπως θηλαστικά και
χελώνες. Ένα τμήμα χαυλιόδοντα προβοσκιδωτού και ένας αστράγαλος ιπποειδούς που
ανακαλύφθηκαν πρόσφατα κοντά στην Επανωμή, περιγράφονται και συγκρίνονται στην παρούσα
εργασία. Τα είδη αποδίδονται αντίστοιχα στα Mammuthus cf. meridionalis and Equus sp. και
προσδίδουν στις αποθέσεις που τα φιλοξενούν μία ηλικία Ανώτατου Πλειοκαίνου. Η εργασία
συνοδεύεται από έξι διαγράμματα και δύο πίνακες μετρήσεων υλικού.
83
Δημοσίευση 3.2.62. KAHLKE R.D., GARCIA N., KOSTOPOULOS D.S.,
LACOMBAT F., LISTER A., MAZZA P.P.A., SPASSOV N., TITOV V. 2011.
Western Palaearctic palaeoenvironmental conditions during the Early and early
Middle Pleistocene inferred from large mammal communities, and implications for
hominin dispersal in Europe. Special Issue of Quaternary Science Reviews "Early
human evolution in the Western Palaearctic: Ecological scenarios", edited by José
Carrión, Jim Rose and Chris Stringer. Quaternary Science Reviews 30: 1368-1395.
Οι μεγάλης κλίμακας διακυμάνσεις στο παγκόσμιο κλίμα και οι αλλαγές που προκάλεσαν στην
οικολογία είχαν βαθιά επίδραση στην εξέλιξη και διασπορά του ανθρώπου. Η συνθετική αυτή εργασία
μελετά την εξέλιξη του παλαιοπεριβάλλοντος στη Δυτική Παλαιαρκτική κατά το Κάτω έως και Μέσο
Πλειστόκαινο βασιζόμενη σε 221 απολιθωμένες πανίδες μεγάλων θηλαστικών. Στο πρώτο μέρος
αναλύεται ο βασικός σκοπός της μελέτης και τα ερωτήματα στα οποία καλείται να απαντήσει και
παρατίθενται ο βασικός χρονικός και γεωγραφικός διαχωρισμός που ακολουθείται Στα επόμενα
κεφάλαια αναλύεται η τοπική εξέλιξη του παλαιοπεριβάλλοντος της Εγγύς Ανατολής και
Υπερκαυκασίας, της ΝΑ Ευρώπης και Μικράς Ασίας, της Ιταλικής Χερσονήσου, της Δ Ευρώπης, της
Ιβηρικής Χερσονήσου, της ΒΔ Ευρώπης, της Κ. Ευρώπης και της Α. Ευρώπης κατά τα χρονικά
διαστήματα 2,6-1,8 εκ. έ, 1,8- 1,2 εκ. έ., 1,2-0,9 εκ. έ. Και 0,9-0,4 εκ. έτη. Στο τρίτο μέρος της μελέτης
συζητούνται ολιστικά οι περιβαλλοντικές αλλαγές στο σύνολο του εξεταζόμενου χώρου ανά χρονικό
διάστημα και στο τελευταίο μέρος εξετάζεται η εξέλιξη των ενδιαιτημάτων στην Δ Παλαιαρκτική και
οι πιθανές επιπτώσεις –διασυνδέσεις με την εξάπλωση των πρώιμων ανθρώπων στον ευρωπαϊκό χώρο.
Περί τα 1,8 εκ. έ. ανθρωπίδες Αφρικανικής καταγωγής έφτασαν στη Δ. Παλαιαρκτική
εκμεταλλευόμενοι την ποικιλία υπαρχόντων ενδιαιτημάτων και πηγών, ιδιαίτερα κατά μήκος των
ποτάμιων συστημάτων. Η μετέπειτα δυτική εξάπλωσή τους μεταξύ 1,7 και 1,3 εκ. έ περιορίστηκε στη
μεσογειακή ζώνη που προσέφερε εκείνη την εποχή μια υψηλή οικολογική ποικιλότητα και σχετικά
χαμηλή εποχικότητα. Η αύξηση της περιβαλλοντικής διαφοροποίησης από τα 1,2 εκ. έτη και μετά
επέτρεψε τηε εποίκιση της τη ΝΑ και Α Ευρώπης, ενώ η Β, ΒΔ και Κ Ευρώπη εποικίστηκαν στις
μεσοπαγετώδεις περιόδους του ύστερου Κάτω και πρώϊμου Μέσου Πλειστοκαίνου όταν οι περιοχές
αυτές παρουσίασαν υψηλή ποικιλότητα ενδιαιτημάτων και χαμηλή εποχικότητα. Η εργασία
συνοδεύεται από ένα πίνακα χρονολογικής τοποθέτησης των πανίδων που χρησιμοποιούνται, τέσερεις
χάρτες γεωγραφικής τοποθέτησης των θέσεων ανά εξεταζόμενο χρονικό διάστημα και ένα διάγραμμα
συσχέτισης των περιοχικών περιβαλλόντων με την εμφάνιση του ανθρώπου.
Δημοσίευση 3.2.63. KOUFOS G.D., KOSTOPOULOS D.S., VLACHOU Th.,
KONIDARIS G. 2011. A synopsis of the late Miocene Mammal Faunas of Samos
Island, Aegean Sea, Greece. Geobios 44: 237-251.
Η εργασία αυτή αποτελεί μέρος ειδικού τεύχους του περιοδικού Geobios προς τιμή του γάλλου
ερευνητή P. Mein και αποτελεί μία σύνοψη των δεδομένων που προέκυψαν από την υπερδεκαετή
μελέτη των απολιθωματοφόρων θέσεων και της στρωματογραφίας του Νεογενούς της Σάμου.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρατίθενται, συλλέχθηκαν και ταυτοποιήθηκαν 1200 απολιθώματα τα
οποία προσδιορίστηκαν σε 42 είδη από τρείς απολιθωματοφόρους ορίζοντες που χρονολογούνται από
το ανω μέρος του Κ. τουρόλιου έως και το τέλος του Μ. Τουρόλιου. Από συστηματικής άποψης, νέα
στοιχεία αποτελούν ο εντοπισμός του γένους Protictitherium για πρώτη φορά από τη Σάμο, η
εγκαθίδρυση ενός νέου ονόματος γένους Skoufotragus για το Pachytragus του Schlosser και η
περιγραφή του νέου είδους Skoufotragus zemalisorum και η αναθεώρηση της μορφολογίας των γενών
Pseudomeriones and Urmiatherium. Επιπλεόν αναγνωρίστηκαν 6 είδη ιππαρίων και 4 γαζελλών και
επιτράπηκε ο καλύτερος μορφομετρικός διαχωρισμός των ειδών Samotherium boissieri και
Samotherium major. Η συσχέτιση των νέων απολιθωματοφόρων θέσεων με τις παλαιές και με την
τοπική στρωματογραφία επέτρεψε τη σχετικά ακριβή χρονολόγηση των πανίδων θηλαστικών οι
οποίες διακρίθηκαν σε τέσερεις διαδοχικές χρονοπανίδες. Το παλαιοπεριβάλλον της Σάμου κατά το
Τουρόλιο ερμηνεύθηκε με διάφορες μεθόδους ως ανοικτές θαμνώδεις εκτάσεις με παχύ αγρωστώδες
84
C3 υπόβαθρο και με πιθανότατα μία αύξηση του ξηρού και ανοικτού χαρακτήρα προς το τέλςο του Μ.
Τουρόλιου. Παλαιοβιογεωγραφικά, η Σάμος τοποθετείται κατά το Α. Μειόκαινο πλησιέστερα στη Δ.
Ασία από ότι στην Ελληνική ενδοχώρα. Η εργασία συνοδεύεται από δέκα σχήματα και έναν πανιδικό
πίνακα.
Δημοσίευση 3.2.64. KOSTOPOULOS D.S. & BERNOR R. 2011. The Maragheh
bovids (Mammalia, Artiocadtyla): systematic revision and biostratigraphiczoogeographic interpretation. Geodiversitas 33 (4): 649-708.
Η εργασία αυτή παρουσιάζει τα αποτελέσματα της συστηματικής αναθεώρησης της πανίδες των
Βοοειδών της θέσης Maragheh του Ιραν που φυλάσσονται στις συλλογές του Μουσείου Φυσικής
Ιστορίας του Παρισιού και στο Εργαστήριο Εξελικτικής Βιολογίας του Howard University της
Ουάσιγκτον. Στο εισαγωγικό μέρος γίνεται μία σύντομη ιστορική αναδρομή στις παλαιοντολογικές
ανασκαφές στην θέση Maragheh και στη δημιουργία των δύο βασικών συλλογών με τις οποίες
ασχολείται η μελέτη, και παρατίθεται η βασική μεθοδολογία που ακολουθείται. Στο κύριο μέρος της
συστηματικής παλαιοντολογίας περιγράφονται 18 είδη βοοειδών. Μεταξύ αυτών ιδρύεται το νέο γένος
Demecquenemia, αναγνωρίζονται δύο είδη γαζελλών, τέσερα είδη του γένους Prostrepsiceros, με
πρώτη αναφορά του είδους Pr. cf. vinayaki από τη θέση, επιβεβαιώνεται η παρουσία των γενών
Palaeoryx και Palaeoreas και βελτιώνεται η συστηματική του είδους Urmiatherium polaki.
Ακολουθεί διεξοδική ανάλυση των βιοστρωματογραφίας των βοοειδών της θέσης και αναθεώρηση του
χρονολογικού πλαισίου που τη διέπει και σύγκρισή της πανίδας βοοειδών με εκείνες του Πικερμίου και
της Σάμου της Ελλάδας, η οποία οδηγεί στην αναγνώριση του Maragheh ως ένα βιογεωγραφικό
κόμβο, στη διασταύρωση διαφόρων ανωμειωκαινικών ζωογεωγραφικών επαρχιών. Η εργασία
συνοδεύεται από 32 σχήματα και 21 πίνακες μετρήσεων.
Δημοσίευση 3.2.65. KOSTOPOULOS D.S., KOUFOS G.D., CHRISTANIS K. 2012.
On some anthracotheriid (Artiodactyla, Mammalia) remains from Northern Greece;
comments on the palaeozoogeography and phylogeny of Elomeryx. Swiss Journal of
Paleontology 131: 303-315.
Παρότι οι πανίδες θηλαστικών του Ανω Μειοκαίνου- Πλειστοκαίνου της Ελλάδας είναι άφθονες και
καλά μελετημένες, οι πανίδες του Παλαιογενούς-Μέσο Μειοκαίνου είναι εξαιρετικά σπάνιες και
ελειπώς γνωστές. Η ανακάλυψη ορισμένων απολιθωμένων δοντιών ανθρακοθηρίων εντός λιγνιτών
άγνωστης προέλευσης σε δείγματα των συλλογών του Μουσείου Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας του
Α.Π.Θ. έδωσε το έναυσμα της παρούσας μελέτης. Τα ανθρακοθήρια αποτελούν μία πρωτόγονη ομάδα
αρτιοδακτύλων με ιδιαίτερη εξάπλωση τσο Παλαιογενές της Ευρασίας και με ελάχιστες εμφανίσεις
στο χώρο της Βαλκανικής. Καθώς τα λιγνιτικά δείγματα που φιλογενούν τα μελετούμενα απολιθώματα
ανθρακοθηρίων ήταν άγνωστης γεωγραφικής και στρωματογραφικής προέλευσης, στο πρώτο μέρος
της μελέτης αναλύεται το στάδιο ανθρακοποίησης των λιγνιτών με βάση την ανακλαστικότητα του
χουμινίτη/βιτρινίτη, χαρακτήρας που μπορεί να αποδώσει την ωριμότητα του υλικού. Με βάση τα
αποτελέσματα αυτής της ανάλυσης υποδεικνύονται οι Κάτω Μειοκαινικές λιγνιτοφόρες αποθέσεις της
περιοχής Μοσχοποτάμου Κατερίνης ως η πιο πιθανή θέση προέλευσης του υλικού. Στη συνέχεια το
οδοντολογικό υλικό περιγράφεται και συγκρίνεται με εκείνο άλλων θέσεων της Βαλκανικής και
Ευρασίας. To υλικό προσδιορίζεται ως Elomeryx sp., με μετρικές ομοιότητες ως προς το E. crispus της
Δ. Ευρώπης αλλά με εξελιγμένα οδοντικά χαρακτηριστικά αντίστοιχα των E. borbonicus της Ευρώπης
και E. japonicus της Ασίας, όπως υποδεικνύεται από την φυλογενετική ανάλυση που
πραγματοποιείται. Παράλληλα αναθεωρείται η συστηματική άλλων μορφών ανθρακοθηρίων της
περιοχής των Νότιων Βαλκανίων. Τα νέα δεδομένα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι στη Ν. Βαλκανική
εμφανίζεται κατά το όριο Ολιγοκαίνου-Μειοκαίνου μία μικρόσωμη μορφή Elomeryx με εξελιγμένα
χαρακτηριστικά και διατυπώνονται δύο εναλλακτικά φυλογεωγραφικά σενάρια για την Ευρασιατική
εξέλιξη του γένους. Η μελέτη συνοδεύεται από οκτώ σχήματα, και τρείς πίνακες καθώς και
επιπρόσθετο ψηφιακό υλικό.
85
Δημοσίευση 3.2.66. KAYA T. T., MAYDA S., KOSTOPOULOS D.S., ALCICEK
G-M., MERCERON G., TAN A., KARAKUTUK S., GIESLER A., SCOTT R. 2012.
Şerefköy-2, a new late Miocene locality from the Yatağan Formation, Muğla, SW
Turkey. Compte Rendus Palevol 11(1): 5-12.
Η εργασία αυτή αποτελεί την πρώτη ανακοίνωση της ανακάλυψης μίας νέας απολιθωματοφόρου θέσης
θηλαστικών από την λεκάνη Yatagan της ΝΔ Τουρκίας. Η θέση ονομάστηκε Serefkoy-2 και
ανασκάφθηκε για τρείς διαδοχικές περιόδους. Στο πρώτο μέρος της μελέτης παρατίθενται τα ιστορικά
στοιχεία που αφορούν στις απολιθωματοφόρες θέσεις σπονδυλωτών της λεκάνης Yatagan και στη
σημασία τους για την παλαιοντολογία, στρωματογραφία και βιογεωγραφία της ευρύτερης περιοχής.
Στη συνέχεια παρουσιάζεται η γεωλογία και στρωματογραφία της περιοχής και η στρωματογραφική
τοποθέτηση των απολιθωμάτων. Ακολουθεί το κεφάλαιο της πρόδρομης και συνοπτικής περιγραφής
της πανίδας θηλαστικών ανα οικογένεια ή τάξη. Συνολικά στην πανίδα του Serefkoy αναγνωρίζονται
σε πρώτη φάση 26 είδη. Με βάση τα πρόδρομα αυτά στοιχεία επιχειρείται η πρώτη βιοχρονολόγηση
της πανίδας του Serefkoy-2 η οποία τοποθετείται στο Μέσο Τουρόλιο και συζητούνται οι σχέσεις της
με άλλες γνωστές πανίδες θηλαστικών της ίδιας περιόοδου και περιοχής. Η εργασία συνοδεύεται από
τέσσερα σχήματα και ένα, πανιδικό κατάλογο.
Δημοσίευση 3.2.67. JAFARZADEH R., KOSTOPOULOS D.S., DANESHIAN J.
2012. Skull reconstruction and ecology of Urmiatherium polaki (Bovidae, Mammalia)
from the upper Miocene deposits of Maragheh, Iran. Paläontologische Zeitschrift, 86:
103-111.
H εργασία ασχολείται με τη συστηματική μελέτη αν ενός νέου τμήματος κρανίου βοοειδούς
(εμπροσθοκράνιο) από την περιοχή Karaj Abad του Maragheh, Ιραν και την ψηφιακή ανακατασκευή
του συνολικού κρανίου του είδους στο οποίο ανήκει. Στο εισαγωγικό μέρος της εργασίας δίνεται
συνοπτικά η ιστορία των απολιθωματοφόρων θέσεων της περιοχής του Maragheh, Ιραν καθώς και η
θέση εύρεση και η στρωματογραφική τοποθέτηση του νέου ευρήματος. Στη συνέχεια δίνεται η
συστηματική κατάταξη του ευρήματος με πλήρη περιγραφή και σύγκριση με άλλες μορφές της
Ευρασίας. Το δείγμα κατατάσσεται στο είδος Urmiatherium polaki, το οποίο μέχρι σήμερα ήταν
γνωστό μόνο από τη μορφολογία του οπισθοκράνιου και λίγων οστών των άκρων. Με βάση τα νέα
μορφολογικά δεδομένα επιχειρείτε στη συνέχεια η αναπαραγνωγή της μορφολογίας του πλήρες
κρανίου του είδους με ψηφιακά μέσα. Στο τελευταίο μέρος της μελέτης διερευνάται η παλαιοοικολογία
του είδους και δίνονται τα συμπεράσματα. Τόσο τα οδοντικά όσο και τα κρανιακά χαρακτηριστικά του
είδους υποδεικνύουν μία αγελαία μορφή βοοειδούς μέσου μεγέθους με ηθολογία κριών (ramming
behavior), προσαρμοσμένου σε λοφόδες ανάγλυφο και με grazing διατροφικές συνήθειες. Η εργασία
συνοδεύεται από επτά σχήματα/διαγράμματα και δύο πίνακες μετρήσεων.
Δημοσίευση 3.2.68. MIZRAIE ATAABADI M., R.L. BERNOR, D.S.
KOSTOPOULOS, D. WOLF, Z. ORAK, CH. ZAREE, G. NAKAYA, H. WATABE,
M. FORTELIUS. 2013. 25. Recent advances in palaeobiological research of the late
Miocene Maragheh fauna, NW Iran. In: Fossil Mammals of Asia Neogene
Biostratigraphy and Chronology, W Xiaoming, L. Flynn & M. Fortelius (Eds),
Columbia University Press, New York, 2013, 546-565.
Στην μελέτη αυτή που αποτελεί το 25ο κεφάλαιο ειδικού τόμου με θέμα τα απολιθωμένα Θηλαστικά
της Ασίας (εκδ. W Xiaoming, L. Flynn & M. Fortelius) επιχειρείται η επισκόπιση και αναθεώρηση των
μέχρι τώρα γνωστών δεδομένων για τις απολιθωματοφόρες θέσεις της περιοχής του Maragheh στο
Ιραν και η παρουσίαση των δεδομένων που προέκυψαν από πρόσφατες έρευνες. Στο πρώτο μέρος της
μελέτης παρατίθεται το ιστορικό των ανακαλύψεων και η σημασία τους για τη μελέτη των Νεογενών
πανίδων θηλαστικών της Ευρασίας. Στη συνέχεια παρουσιάζεται το αναθεωρημένο γεωλογικό, και
στρωματογραφικό πλαίσιο της απολιθωματοφόρου περιοχής. Ακολουθεί η συνοπτική περιγραφή και
86
αναθεώρηση των απολιθωμένων πανίδων θηλαστικών του Maragheh και η σχετική και απόλυτη
χρονολογησή τους. Στη συνέχεια δίνεται το παλαιογεωγραφικό και παλαιοοικολογικό πλαίσιο της
περιοχής κατά το Ανω Μειόκαινο με βάση τις πανίδες θηλαστικών και παλαιοοικολογική σύγκριση με
άλλες ισόχρονες σημαντικές θέσεις της Ευρασίας. Η εργασία συνοδεύεται από οκτώ σχήματα και τρείς
πίνακες.
Δημοσίευση 3.2.69. KOUFOS G.D. & KOSTOPOULOS D.S. 2013. First report of
Brachypotherium Roger, 1904 (Rhinocerotidae, Mammalia) in the Middle Miocene of
Greece. Geodiversitas 35(3): 629-641.
Η εργασία επανεξετάζει ορισμένα δόντια ρινοκεροειδών από τις Μεσο- Μειοκαινικές αποθέσεις της
περιοχής Χρυσαυγής της Μυγδονίας λεκάνης. Το υλικό είχε εσφαλμένα αποδοθεί σε παλαιότερες
μελέτες είτε ως Diceros pachygnathus (Psarianos, 1958) είτε ως Dicerorhinus orientalis
(Dimopoulos,1972) και είχε θεωρηθεί αντίστοιχα ως άνω μειοκαινικό ή κάτω πλαιοκαινικό. Η
μορφολογικοί χαρακτήρες του ρινόκερου της Χρυσαυγής και η σύγκρισή τους με εκείνους καλά
γνωστών μορφών από την Ευρασία αποδεικνύει ότι πρόκειται για το είδος Brachypotherium
brachypus. Συσχέτιση του υλικού με την τοπική στρωματογραφία και με την πανίδα μικροθηλαστικών
που είναι γνωστή από την περιοχή υποδεικνύουν ότι πρόκειται για μορφή του Ανω Ασταράσιου, ζώνη
ΜΝ7+8. Η ταυτοποίηση του υλικού οδηγεί στην πρώτη αναφορά του γένους Brachypotherium από
τον ελληνικό χώρο. Στο τελευταίο μέρος της μελέτης διερευνούνται η βιοστρωματογραφική και
γεωγραφική εξάπλωση του γένους στην Ανατολική Μεσόγειο. Η εργασία συνοδεύεται από πέντε
σχήματα/διαγράμματα.
Δημοσίευση 3.2.70. MERCERON G., KOSTOPOULOS DSK., DE BONIS L.,
FOUREL F., KOUFOS G., LECUYER CH., MARTINEAU F. 2013. Stable isotope
ecology of Miocene bovids from Northern Greece and the ape/monkey turnover in the
Balkans. Journal of Human Evolution 65: 185-198.
Η παρούσα μελέτη ασχολείται με την ανάλυση των σταθερών ισοτόπων από οδοντικά δείγματα
βοοειδών του Μειοκαίνου της Β. Ελλάδας και τη συμβολή τους στην διερεύνηση της
παλαιοοικολογίας του χώρου σε σχέση με την πανιδική μεταστροφή (ape/monkey turnover) στο αρχείο
πρωτευόντων της Βαλκανικής. H μεραστροφή αυτή που εκφράζεται τοπικά ως αντικατάσταση των
ανθρωποειδών πιθήκων του γένους Oyranopithecus από τους κερκοπιθήκους του γένους Mesopithecus
αποδίδεται γενικά σε αλλαγές στο κλίμα και την βλάστηση, υπόθεση που ελέχγεται με τα ισοτοπικά
δεδομένα.Στο εισαγωγικό μέρος της εργασίας πασουσιάζεται συνοπτικά το γενικό πλαίσιο και οι
υπάρχουσες γνώσεις και αντιλήψεις πάνω στο θέμα. Στη συνέχεια παρατίθεται το υλικό μελέτης και η
μεθοδολογία ποου ακολουθήθηκε, η οποία περιλαμβάνει ανάλυση των ισοτόπων άνθρακα και
οξυγόνου σε ανθρακικό απατίτη οδόντων βοοειδών από τις Μειοκαινικές θέσεις της κοιλάδας του
Αξιού, ντιών καθώς και ανάλυση φωσφορικού οξυγόνου από τα ίδια δείγματα. Στα ακόλουθα
κεφάλαια των αποτελεσμάτων και της συζήτησης αναλύονται η ευστάθεια και ευρωστία των
αναλύσεων, η ισοτοπική σύνθεση της αδαμαντίνης των δοντιών, και παρατίθενται και σχολιάζονται τα
αποτελέσματα των αναλύσεων ανά θέση μελέτης. Τέλος δίνονται τα συμπεράσματα της μελέτης
σύμφωνα με την οποία τόσο το Ouanopithecus όσο και το Mesopithecus εμπλεκονται σε ένα αμιγώς
C3 περιβάλλον, το οποίο όμως δεν συνίσταται από πυκνές δασικές περιοχές αλλά από σχετικά
ανοικτές με σημαντική παρουσία αγρωστώδους υποστρώματος. Οι ψυχρότερες μηνιαίες θερμοκρασίες
εκτίμονται κάτων των 10οC, ενώ οι θερμότερες περί τους 20οC για αμφότερες τις υπό διερεύνηση
χρονικές περιόδους, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με την αρχική υπόθεση της αλλαγής στο κλίμα
και τη βλάστηση. Εντούτοις, τα δεδομένα υποδεικνύουν ισχυρή εποχικότητα με ψυχρούς χειμώνες,
στοιχείο που ενώ δεν αντιβαίνει με την παρουσία των κερκοπιθήκων, είναι ασυνήθιστο για τους
ανθρωποειδείς πιθήκους οι οποίοι σήμερα περιορίζονται στις τροπικές περιοχές. Η εργασία
συνοδεύεται από πέντε σχήματα/διαγράμματα και τρείς πίνακες αποτελεσμάτων των αναλύσεων.
Δημοσίευση 3.2.71. REY K., AMIOT, R., LECUYER CH., KOUFOS G.,
MARTINEAU F., FOUREL F, KOSTOPOULOS DSK, MERCERON G., 2013.
87
Late Miocene climatic and environmental variation in northern Greece inferred from
stable isotope compositions (δ18Ο, δ13C) of equid teeth apatite. Palaeogeography,
Palaeoclimatology, Palaeoecology 388: 48-57.
Η εργασία αυτή αποτελεί επέκταση της προηγούμενης (3.2.70) με εφαρμογή των ίδιων τεχνικών και
αναλύσεων σε δείγματα οδόντων ιπποειδών Ανω Μειοκαίνου από τις περιοχές κοιλάδας του Αξιού και
Χαλκιδικής. Στο εισαγωγικό μέρος δίνεται το γενικό πλαίσιο και ο βασικό ςπροβληματισμός της
μελέτης και ακολουθεί η παράθεση του υλικού μελέτης και μεθοδολογίας καθώς και τα αποτελέσματα
των αναλύσεων. Η ισοτοπική ανάλυση των δοντιών των ιππαρίων από τη Β. Ελλάδα δείχνει μία
αύξηση στη μέση θερμοκρασία του αέρα από 13 ±3 °C στις αρχές του Βαλλέζιου στους 17 ± 2 °C κατά
το άνω Τουρόλιο.Μέσα στο ίδιο διάστημα η το ποσό βροχόπτωση ελαφρώς φθίνει από 890 ( +109−100)
mm a−1 σε 471 (+58−54) mm a−1 . Σύμφωνα με την κατάταξη του Köppen, το κλίμα της Β. Ελλάδας κατά
το Ανω Μειόκαινο αντιστοιχεί στο σύγχρονο Μεσογειακό κλίμα. Οι αλλάγες που παρατηρούνται από
το Βαλλέζιο στο Τουρόλιο είναι μικρές και μέσα στο εύρος του συγκεκριμένου τύπου κλίματος,
γεγονός που δεν θα διακαιολογούσε μία δραματική αλλαγή στην τοπική χλωρίδα. Συνεπώς, τα
δεδομένα της μελέτης υποδεικνύουν ότι το κλίμα δεν μπορεί να είναι σημαντικός παράγοντας
μεταστροφής των πανίδων στο όριο Βαλλέζιου-Τουρόλιου της Ανατολικής Μεσογείου. Η εργασία
συνοδεύεται από τρείς πίνακες και πέντε σχήματα.
Δημοσίευση 3.2.72. KOSTOPOULOS D.S. 2014. Taxonomic re-assesment and
phylogenetic relationships of Miocene homonymously spiral-horned antelopes. Acta
Palaeontologica Polonica 59 (1):9-29.
Η εργασία αυτή συνίσταται στη ταξινομική αναθεώρηση και φυλογενετική διερεύνηση μίας ομάδας
Ανω Μειοκαινικών βοοειδών με σπιροειδή κέρατα ομώνυμης φοράς. Στο εισαγωγικό μέρος της
μελέτης παρουσίαζεται η συμπεριφορική σημασία των σπειροειδών κεράτων στα βοοειδή και η
συχνότητα εμφάνισης ομώνυμης φοράς στο σύγχρονο αρχείο, καθώς και η προβληματική συστηματική
και φυλογένεση μορφών του Μειοκαίνου με αντίστοιχη μορφολογία. Ακολουθεί το κεφάλαιο
μεθοδολογίας όπου δίνονατι οι βασικοί άξονες προσέγγισης του θέματος και οι συλλογές υλικού που
εξατάζονται. Στη συνέχεια δίνεται αναλυτικά η αναθεωρημένη συστηματική 6 γενών και 14 ειδών του
Μέσου Μειοκαίνου-Πλειοκαίνου. Ακολουθεί κλαδιστική ανάλυση 13 ειδών και 60 χαρακτήρων,
σύμφωνα με την οποία αναγνωρίζεται και καθορίζεται η υποφυλή Oiocerina Pilgrim, 1934. Τέλος
δίνονται οι ζωογεωγραφικές και παλαιοικολογικές παράμετροι των εξεταζόμενων μορφών και τα
συμπεράσματα της μελέτης σύμφωνα με τα οποία τα Oiocerina πιθανώς προέρχονται από τα μέσω
Μειοκαινικά «hypsodontines» και τοποθετούνται μέσα στην υποοικογένεια Antilopinae. Η εργασία
συνοδεύεται από εννέα σχήματα.
Δημοσίευση 3.3.1. PAVLIDES S. - ZOUROS N. - CHATZIPETROS A. KOSTOPOULOS D.S. - MOUNTRAKIS D.M. 1995: The 13 May 1995 western
Macedonia, Greece (Kozani-Grevena) earthquake; preliminary results. Terra Nova,
7: 544-549.
Η εργασία αυτή αποτελεί την πρώτη ανακοίνωση αναφορικά με τα αίτια και τα αποτελέσματα της
σεισμικής δράσης του Σεισμού 5,5 R της 13ης Μαίου 1995 που έλαβε χώρα στην περιοχή Κοζάνης
Γρεβενών. Στο πρώτο μέρος της μελέτης δίνονται τα γενικά χαρακτηριστικά της σεισμικής δράσης της
15ης Μαίου 1995 και οι παλαιότερες αντιλήψεις σχετικά με την σεισμικότητα της περιοχής. Στη
συνέχεια παρατίθεται το γεωλογικό και νεοτεκτονικό πλαίσιο της περιοχής Κοζάνης-Γρεβενών, με
έμφαση στη σεισμόπληκτη περιοχή. Ένα μεγάλο μέρος του άρθρου ασχολείται με τις καταγραφές των
γεωλογικών φαινομένων που συνέβησαν κατά τη διάρκεια και μετά της κύριας σεισμικής δράσης
(καταγραφή ρωγμών, φαινομένων ρευστοποιήσεων κλπ). Η προσωπική συμβολή στην εργασία αυτή
έγκειται κύρια στο στρωματογραφικό μέρος, καταγράφοντας και χαρακτηρίζοντας τα είδη των
Νεογενών-Τεταρτογενών αποθέσεων στα οποία αποτυπώθηκαν τα σεισμικά ή μετασεισμικά
φαινόμενα. Οι δύο βασικές τεκτονικές λεκάνες της περιοχής εμφανίζουν διαφορετικούς
λιθοστρωματογραφικούς χαρακτήρες. Η λεκάνη Γρεβενών χαρακτηρίζεται από τα -ως επι το πλείστονσυμπαγή μολασσικά ιζήματα του Σχηματισμού Τσοτυλίου στα οποία επικάθονται ασύμφωνα χαλαρές
88
αποθέσεις Πλειο-Πλειστοκαινικής ηλικίας αποτελούμενες από άμμους, χαλίκια, κροκαλοπαγή,
αργίλους και μάργες. Οι δύο αυτές κατηγορίες αποθέσεων παρουσίασαν διαφορετική συμπεριφορά
κατά τη σεισμική και μετασεισμική δράση, με τους οικισμούς και τα τεχνικά έργα που εντοπίζονται σε
περιοχές Πλειο-Πλειστοκαινικών ιζημάτων ή στην επαφή τους με τα μολασσικά, να φέρουν το κύριο
βάρος των βλαβών. Το νότιο τμήμα της λεκάνης Κοζάνης-Πτολεμαϊδας, όπου και εντοπίστηκε μέρος
της σεισμικής δράσης, χαρακτηρίζεται από λιμναίες αποθέσεις μεγάλου πάχους (μάργες,
αργιλόμαργες, άμμους) και λιμνοδελταϊκές έως χερσοποτάμιες αποθέσεις (χαλίκια με διασταυρούμενη
στρώση, άμμους). Το είδος αυτό των αποθέσεων οδήγησε κατά τη σεισμική περίοδο σε φαινόμενα
ρευστοποίησης και ολίσθησης/καθίζησης.
Δημοσίευση 3.3.2. PAVLIDES S. - MOUNTRAKIS D. - CHATZIPETROS A. ZOUROS N - KOSTOPOULOS D.S. 1997: The Grevena -Kozani (May 13, 1995)
earthquake, western Macedonia, Greece: seismogenic faulting in an «aseismic» area.
European Seismological Commission, Subcommission on Seismicity, 3rd workshop
«Statistical models and methods in Seismology; Applications on Prevention and
Forecasting of Earthquakes. Therá 18-20/9/1995.
Η εργασία αυτή παρουσιάστηκε από τον τρίτο συγγραφέα κατά τη διάρκεια του 3 rd Workshop της
Ευρωπαϊκής Σεισμολογικής Επιτροπής που πραγματοποιήθηκε το 1995 στη Σαντορίνη. Η εργασία
εξετάζει τα σεισμικά ρήγματα της θεωρούμενης ως ασεισμικής περιοχής Κοζάνης - Γρεβενών, με βάση
τα στοιχεία που προέκυψαν από την υπαίθρια μελέτη και εργαστηριακή επεξεργασία των δεδομένων
του σεισμού της 13ης Μαϊου 1995 στην εν λόγω περιοχή. Η προσωπική συμβολή στην μελέτη αυτή
έγκειται στη στρωματογραφική μελέτη των Νεογενών-Τεταρτογενών αποθέσεων και στην κατασκευή
συνοπτικών στρωματογραφικών στηλών.
Δημοσίευση 3.3.3. MOUNTRAKIS D. - PAVLIDES S. - ZOUROS N. CHATZIPETROS A. - KOSTOPOULOS D.S. 1996: The May 13, 1995 western
Macedonia (Greece) earthquake. Preliminary results on the seismic fault geometry
and kinematics. Procc. 15th Congress Karpatho-Balkan Association, Athens 1995, Sp.
Publ. Geol. Soc. Greece, No 6: 112-121.
Στην εργασία αυτή δίδονται τα πρόδρομα αποτελέσματα του ερευνητικού έργου που
πραγματοποιήθηκε στην σεισμόπληκτη περιοχή Κοζάνης Γρεβενών, με έμφαση στην γεωμετρία των
σεισμικών ρηγμάτων της περιοχής και την κινηματική τους. Η προσωπική συμβολή στην μελέτη αυτή
έγκειται στη χαρτογράφηση σε κλίμακα 1:5.000 των πληγέντων οικισμών, στη στρωματογραφική
μελέτη των Νεογενών-Τεταρτογενών αποθέσεων της ευρύτερης περιοχής Κοζάνης - Γρεβενών και
στην κατασκευή συνοπτικών στρωματογραφικών στηλών. Τα στρωματογραφικά και χαρτογραφικά
δεδομένα χρησιμοποιούνται τόσο στην τεκτονική μελέτη της περιοχής όσο και στις προτάσεις
αντισεισμικής προστασίας και ανοικοδόμησής της.
Δημοσίευση 3.3.4. ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ.Δ. 2001: Η αρχαιοπανίδα του προϊστορικού
οικισμού Αρχοντικού Πέλλας. Πρακτικά Συνεδρίου Το αρχαιολογικό Έργο στη
Μακεδονία και τη Θράκη 2000. Α.Ε.Μ.Θ. 14, 2000: 435-453 (Θεσσαλονίκη 2001).
Στην εργασία αυτή μελετάται το οστεολογικό υλικό από την αρχαιολογική θέση Αρχοντικού Πέλλας.
Συνολικά εξετάζονται 16.500 οστά και θραύσματα οστών, ως επί το πλείστον θηλαστικών ζώων,
προερχόμενα από 33 ανασκαφικές τομές (Νότια και Ανατολική πλαγιά). Επιπλέον αναλύονται 97
οστέϊνα εργαλεία και 40 περίπου ανθρωπολογικά ευρήματα. Η στατιστική και χωρική ανάλυση του
αρχαιο-ζωολογικού υλικού, η προέλευση και η μορφολειτουργική χρήση του ανατομικού φορέα των
οστέϊνων εργαλείων και η χωρική και μορφολογική ανάλυση των ανθρωπολογικών ευρημάτων,
συνθέτουν τα τρία βασικά πεδία της μελέτης. Συνολικά προσδιορίζονται 26 είδη, εκ των οποίων 16
θηλαστικά. Ο αριθμός των οικόσιτων θηλαστικών ανέρχεται σε 6. Από τα υπάρχοντα στοιχεία της
89
ανατολικής πλαγιάς, παρατηρείται μια σαφής κυριαρχία των αιγοπροβάτων, ισόρροπη συμμετοχή
βοοειδών και χοιροειδών και μικρή συμμετοχή άγριας πανίδας. Κυρίαρχες ομάδες ζώων στην
ανατολική πλαγιά εμφανίζονται τα αιγοπρόβατα και χοιροειδή. Η συμμετοχή των βοοειδών είναι
σημαντική, ενώ τα ελαφοειδή εμφανίζονται σε σχετικά υψηλά ποσοστά. Από τη φάση της Πρώιμης
Εποχής του Χαλκού προς τη Μέση, παρατηρείται μια συνολική αύξηση της παρουσίας βοοειδών και
χοιροειδών σε βάρος της άγριας πανίδας. Η οικονομία του Αρχοντικού (ανατολική πλαγιά) βασίζεται
στα αιγοπρόβατα και χοιροειδή. Η εκμετάλλευση των πρώτων προσφέρει κρέας και μαλλί, ενώ των
δεύτερων κυρίως κρέας και δευτερευόντως μυελό. Τα βοοειδή παίζουν ένα σύνθετο συμπληρωματικό
ρόλο στην οικονομία, συνεισφέροντας με την επιλεκτική παροχή κρέατος, την εκμετάλλευση ως προς
το μυελό, την παραγωγή δερμάτων και ενδεχομένως με τη συμμετοχή τους σε άλλες εργασίες. Η
εποχιακή θήρευση ελαφοειδών ενισχύει την τοπική οικονομία και τεχνουργία, προσφέροντας μυελό,
δέρμα και κεράτινες αποφύσεις. Η παρουσία οστέϊνων εργαλείων, αν και μικρή, αποκαλύπτει μια, εν
γένει, επιλεκτικότητα. Οι οπείς, οι σπάτουλες και τα επεξεργασμένα κεράτινα τμήματα σύνθετων
εργαλείων συνιστούν τις συνήθεις ομάδες, ο ανατομικός φορέας των οποίων προέρχεται αντίστοιχα
από υπολείμματα αιγοπροβάτων, βοοειδών και ελαφοειδών. Η συμμετοχή ανθρωπολογικών
ευρημάτων είναι μικρή αλλά ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, υποδηλώνοντας μια σχετικά αυξημένη βρεφική
θνησιμότητα.
Δημοσίευση 3.3.5. VARGEMEZIS G. - TSOURLOS P. - PAPAZACHOS C. KOSTOPOULOS D.S. 2007. Application of Electrical Resistivity Tomography to the
detection of the Ermakia cave system. Bulletin Geological Society of Greece, XXXX:
2060-2069.
Η εργασία αυτή που παρουσιάστηκε στο 11 ο Συνέδριο της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας (Αθήνα,
2007) εκθέτει τα αποτελέσματα της μεθόδου Ηλεκτρικής Τομογραφίας η οποία εφαρμόστηκε για την
εξερεύνηση ενός καρστικού σπηλαίου κοντά στο χωριό Ερμακιά, του Δήμου Αγίας Παρασκευής (Ν.
Κοζάνης). Η μελέτη αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου ερευνητικού προγράμματος στο οποίο ο
υπογράφων υπήρξε υπεύθυνος. Οι γεωλογικές έρευνες έδειξαν ότι η γνωστή κεντρική αίθουσα του
σπηλαίου της Ερμακιάς «επικοινωνεί» με τουλάχιστον ένα υπόγειο καρστικό έγκοιλο. Αυτά τα
στοιχεία οδήγησαν στη διερεύνηση της περιβάλλουσας περιοχής με την εφαρμογή δισδιάστατης
ηλεκτρικής τομογραφίας σε ένα πυκνό πλέγμα μετρήσεων πάνω από το χαρτογραφημένο τμήμα του
σπηλαίου, ώστε να πιστοποιηθεί η καταλληλότητα της μεθόδου και να επιτευχθεί βαθμονόμηση των
τιμών της ειδικής ηλεκτρικής αντίστασης. Τα αποτελέσματα της αντιστροφής των γεωηλεκτρικών
δεδομένων της ευρύτερης περιοχής συνδυάστηκαν ώστε να παραχθούν ψευδοτρισδιάστατες εικόνες
της αντίστασης. Η ερμηνεία των αποτελεσμάτων είχε ως αποτέλεσμα να εντοπιστούν δύο νέοι
θάλαμοι, γειτονικοί των γνωστών του σπηλαίου, ευρήματα που συμφωνούν με τις επιτόπιες
παρατηρήσεις.
90

File - d.s.kostopoulos

διαθέσιμη προεπισκόπηση

Σωτήρης Κοκκάλας - Τμήμα Γεωλογίας