ÔÏÕÑÊÏÊÑÁÔÉÁ
1. Ï]é ðñþéìïé [åîéóëáìéóìïß
Ïß Ôï~õñêïé äÝí @çôáí äõíáôüí íÜ [åðéêñáôÞóïõí ôüóï ãñÞãïñá {áí äÝí äéÝèåôáí ôÞí
] ðïóôÞñéîç ]ïìÜäùí ðëçèõóìï~õ ô~ùí ëá~ùí ðïý êáôáêôï~õóáí (15029) êáß {áí äÝí óõíáíôï~õóáí
õ
ëáïýò êáôïðïíçìÝíïõò [áðü ôßò äéáñêå~éò äéáìÜ÷åò êáß ôÞí ]áñðáêôéêüôçôá ô~ùí [áñ÷üíôùí
ôïõò. 15031. [ Áêüìç äÝí èÜ [åðéêñáôï~õóáí {áí ðïëëïß [áðü ôïýò {áñ÷ïíôåò óõíåéäçôïðïéï~õóáí
ôÞí å[õèýíç ôïõò {åíáíôé ôï~õ ëáï~õ êáß ô~~çò á[õôïêñáôïñßáò. Á[õôïß {ï÷é ìüíï äÝí öÜíçêáí
[áíôÜîéïé ô~ùí êñéóßìùí ðåñéóôÜóåùí, [áëëÜ [åíôõðùóéáóìÝíïé [áðü ôÞ äýíáìç ô~ùí [ Ïèùìáí~ùí
]õðÝêõøáí ó÷åôéêÜ å{õêïëá óôüí ðåéñáóìü íÜ äéáôçñÞóïõí ôÞ äýíáìÞ ôïõò ðñïóöÝñïíôáò
ôßò ]õðçñå-óßåò ôïõò óôïýò êáôáêôçôÝò. { Áëëïé óôåëÝ÷ùóáí ôßò ]õðçñåóßåò ôï~õ êñÜôïõò ðïý
äÝí å@é÷å [á-êüìç îåðåñÜóåé ôüí íïìáäéêü ÷áñáêôÞñá, {áëëïé ðñïóÝöåñáí [áêüìç êáß
óôñáôéùôéêÞ âïÞèåé-á. 40932. Óôïýò ]õðïóôçñéêôÝò ôïõò ï]é [ Ïèùìáíïß [åðÝôñåøáí íÜ
äéáôçñÞóïõí ôÞí ðßóôç ôïõò êáß ôÞí ðåñéïõóßá ôïõò ðáñå÷þñçóáí ìÜëéóôá êáß äéÜöïñá
ðñïíüìïéá ìÝ ìüíç ôÞí ]õðï÷ñÝ-ùóç íÜ óôñáôåýïíôáé óôü ðëåõñü ôïõò êáôÜ ôßò ðïëåìéêÝò
[åðé÷åéñÞóåéò. @ Çóáí ï]é ãíùóôïß óðá÷~çäåò. ×ñéóôéáíïß óðá÷~çäåò [áðü ôÞí { Çðåéñï
[áíáöÝñïíôáé óÝ ìéÜ [åêóôñáôåßá êáôÜ ô~ùí Ðåñó~ùí ôü 1537. 24226 ] Ï Ëïõêüðïõëïò äÝ÷åôáé |ïôé
ï]é [åîéóëáìéóìïß êáß ìÜëéóôá ]ïëüêëçñùí ÷ùñé~ùí óôßò [åðáñ÷ßåò Ãñåâåí~ùí êáß [ Áíáóåëßôóáò
å@éíáé ðñþéìïé. ÖÝñíåé ìÜëéóôá ]ùò [åðé÷åß-ñçìá ôü |ïôé êáíÝíá ÷ùñéü ÂáëáÜäùí äÝí @çôáí
ôóéöëßêé êáôÜ ôÞí [áðåëåõèÝñùóç êáß |ïôé á[õôïß êáôå~é÷áí ôÜ å[õöïñþôåñá ÷ùñéÜ. 249117. | Ïðùò
èÜ äåßîïõìå óôÞ óõíÝ÷åéá á[õôü äÝí å@éíáé [áðü-ëõôá [áëçèÝò. Ï]é [åîéóëáìéóìïß ]õð~çñîáí
äéáäï÷éêïß êáß óõíÝâçóáí êáè´ |ïëç ôÞ äéÜñêåéá ô~çò óêëáâé~áò. [ Åðéôåßíïíôáí óÝ ðåñéüäïõò,
êáôÜ ôßò ]ïðï~éåò ]ï êáôáêôçôÞò á{õîáíå ôÞí êáôáðßåóç. ÐÜíôùò óôÞí ðåñéï÷Þ Ãñåâåí~ùí {å÷ïõìå
êáß ðïëý ðñþéìïõò [åîéóëáìéóìïýò. [ ÁíáöÝñåôáé óôßò [áñ÷Ýò ôï~õ 15ïõ á[éþíá [åðéóôïëÞ ôï~õ
[áîéïëüãïõ [åðéóêüðïõ Ãñåâåíï~õ Íåïöýôïõ ðñüò êÜðïéïí Èåüäùñï, [áíåøéü ôï~õ ìðÝç ôï~õ
Ãñåâåíï~õ Óáñáôæ~á, óôÞí ]ïðïßá óõìâïõëåýåé ôüí íÝï íÜ ìÞ ðëáíåõôå~é [áðü ôÜ {ïìïñöá ñï~õ÷á
ô~ùí [áîéùìáôïý÷ùí ô~ùí êáôáêôçô~ùí êáß ôÜ ìåãáëïðñåð~ç [áñá-âéêÜ {áëïãÜ ôïõò. 40932. ÌåëÝôç
êáôáóôß÷ùí ôéìáñßùí {åäåéîå |ïôé ]ï [åîéóëáìéóìüò {åèéîå ôßò å[õ-ðïñüôåñåò [áðü ôßò ï[éêïãÝíåéåò.
33175
Ï]é [áðüãïíïé ô~ùí ðñþôùí óðá÷Þäùí ëüãù ô~~çò óõìðñÜîåùò ô~~çò ï[éêïãåíåßáò ìÝ ôüí
êáôáêôçôÞ [áðïêüðçêáí [áðü ôüí [åèíéêü êïñìü êáß [åîéóëáìßóèçêáí. ] Ï ÖéëÞìùí ãñÜöåé |ïôé
]ïìáäéêïß [åîéóëáìéóìïß óðá÷Þäùí óõíÝâçóáí ìåôÜ [áðü ìéÜ íéêçöüñá [åêóôñáôåßá ô~ùí
Ôïýñêùí êáôÜ ô~ùí Ðåñó~ùí, êáôÜ ôÞí ]ïðïßá ï]é ÷ñéóôéáíïß óðá÷~çäåò äéáêñßèçêáí {å÷ïíôáò
]õøùìÝíï ôü ëÜâáñï ôï~õ \ Áãßïõ Ãåùñãßïõ. 33928. ] Ç ðáñÜäïóç äéÝóùóå ôüí [åîéóëáìéóìü ]åíüò
[áðü ôïýò ðñïêñßôïõò ôï~õ Ôïñíéêßïõ, ôï~õ Ðáëéïôïýñíéêïõ ô~çò ôïõñêïêñáôßáò, ãíùóôï~õ
ðåñéóóüôåñï ]ùò Ðáëéïôïýñêïõ. Á[õôüò [åêäßùîå [áðü ôü ÷ùñéü ôïýò äýï [áäåëöïýò ìÝ ôßò
ï[éêïãÝíåéÝò ôïõò êáß ôïýò {áëëïõò óõã÷ùñéáíïýò ðïý [áñíÞèçêáí íÜ [áëëáîïðéóôÞóïõí. [
Åêå~éíïé âñ~çêáí êáôá-öýãéï óôÞ ãåéôïíéêÞ ìïíÞ ô~ùí Å[éóïäåßùí ô~çò Èåïôüêïõ êáß |éäñõóáí ôü
ÌåãÜëï Ôïñíßêé, ôü Ìéêñü Ôïñíßêé êáß ôü ÃïõñíÜêé. ÔÞí {áðïøç á[õôÞ [åíéó÷ýåé ]ç óýìðôùóç
êÜðïéùí [åðùíýìùí óôïýò äýï ï[éêéóìïýò. 596. | Ïðùò ãñÜøáìå ôü Ôïñíßêéïí @çôáí ]ç |åäñá ô~çò
[åðéóôáóßáò ô~ùí êôç-ìÜôùí ðïý äéÝèåôå óôÞí ðåñéï÷Þ ]ç ï[éêïãÝíåéá ô~ùí Ôïñíéêßùí. Ôü
Ðáëéïôïýñíéêï {å÷åé êáôá-÷ùñéóôå~é óôüí êþäéêá ô~çò ÆÜìðïñíôáò [åóöáëìÝíá ]ùò
Ðáëáéïôïõñêï÷~ùñé. ÄÝí {å÷åé êáôáãñá-öå~é êáíÝíá {ïíïìá ðñü ôï~õ 1692. Á[õôü [åíéó÷ýåé ôÞí
{áðïøç |ïôé ]ï [åîéóëáìéóìüò ô~çò ðáñá-äüóåùò ðñÝðåé íÜ å@éíáé [áðü ôïýò ðñùéìüôåñïõò êáß
|ïôé ãéÜ |åíá äéÜóôçìá ôü Ðáëéïôïýñíéêï êáôïéêå~éôï [áìéã~ùò [áðü ìïõóïõëìÜíïõò. ] Ç {áðïøç
ôï~õ ðñùßìïõ [åîéóëáìéóìï~õ [åíéó÷ýåôáé êáß [áðü ôÞí êáôáóêåõÞ äýï íá~ùí êáôÜ ôüí 15ï á[éþíá
óôü ÌåãÜëï Ôïñíßêé. Ï]é [åîéóëáìéóèÝíôåò {ç ï]é [ Ïèùìáíïß êáôáêôçôÝò ðéèáíüí íÜ [åîþèçóáí
óÝ ìåôåãêáôÜóôáóç êáß êáôïßêïõò ãåéôïíéê~ùí ï[éêéóì~ùí. ] Ç ðáñÜäïóç èÝëåé ï[éêéóìïýò óôßò
ôïðïèåóßåò ìÝ äéðëÞ [ïíïìáóßá «ÌïõñéÝò» {ç «Ðáëéï÷þñá», «×áëêéÜäåò» {ç «ÊáêÞ ÑÜ÷ç» êáß
1
«ÌåôáîÜäåò» {ç «Óáìáñ~á ÌðÜñá». 596. Ôü |ïôé óôüí êþäéêá ô~çò ÆÜìðïñíôáò [åìöáíßæïíôáé
êáôá÷ùñéóìÝíá [ïíüìáôá ìåôÜ ôü 1692 á[õôü ìáñ-ôõñå~é |ïôé ï]é ìïõóïõëìÜíïé ôï~õ
Ðáëéïôïýñíéêïõ [áíáãêÜóôçêáí ìÝ ôÞí ðÜñïäï ôï~õ ÷ñüíïõ íÜ êáëÝóïõí êïíôÜ ôïõò
÷ñéóôéáíïýò ãéÜ ôÞí [åêôÝëåóç äéáöüñùí [åñãáóé~ùí.
Ï]é [åîùìüôåò ]õð~çñîáí [éäéáßôåñá óêëçñïß [áðÝíáíôé óôïýò ]ïìïöýëïõò ôïõò. ] Ï
ÃÜëëïò Á[éìßëéïò ÖáãêÝ ÷áñáêôÞñéóå ôüí óðá÷~ç «ëçóôÞ óêëçñü, êáôáêôçôÞ óÝ ÷þñá
êáôáêôçèå~éóá, êáôáâñï÷èßæïíôá ôÜ ðÜíôá êáß êüðôïíôá ôü äÝíäñï ãéÜ íÜ äñÝøåé êáñðü».
33925. ÐïëëÝò öï-ñÝò ï]é óêëáâùìÝíïé ãéÜ íÜ [áðïöýãïõí ôßò á[õèáéñåóßåò ô~ùí óðá÷Þäùí
]õðï÷ñåώíïíôáí íÜ æç-ôÞóïõí ôÞí ðñïóôáóßá [éó÷õñ~ùí [áãÜäùí êáß ìðÝçäùí. Ôü êáèåóôþò ô~çò
ðñïóôáóßáò ([áãáëßêé) ìåôÝôñåðå ï[õóéáóôéêÜ ôïýò ðñïóôáôåõüìåíïõò óÝ å{éëùôåò êáß ôïýò
[áðïãýìíùíå [áðü ôßò ðåñéïõóßåò ôïõò. 4752. Óðá÷~çäåò ]õð~çñîáí êáß óôïýò ï[éêéóìïýò
Ôóï~õñ÷ëé êáß Êñýöôóé, óôÜ ]ï-ðï~éá, ìåôÜ ôÞí êáôáóôñïöÞ ô~ùí [áíôéóôïß÷ùí âõæáíôéí~ùí
ï[éêéóì~ùí, ðáñÝìåéíáí êïíôÜ óôïýò Ôïýñêïõò êáß |éäñõóáí íÝïõò ï[éêéóìïýò óÝ ìéêñÞ
[áðüóôáóç [áðü ôïýò ðñïçãïõìÝíïõò ðïý êáôáóôñÜöçêáí. [ Áñãüôåñá, ðéèáíüí óôßò [áñ÷Ýò
ôï~õ 17ïõ á[éþíá, óôüí ðñ~ùôï ï[éêéóìü [åãêáôá-óôÜèçêáí êáß ÷ñéóôéáíéêÝò ï[éêïãÝíåéåò ìÝ
[áðïôÝëåóìá íÜ ó÷çìáôéóôï~õí äýï óõíïéêßåò. Ôü Êñýöôóé ðáñÝìåéíå [áìéã~ùò
ìïõóïõëìáíéêüò ï[éêéóìüò. ÓôÞí ðüëç ô~ùí Ãñåâåí~ùí o]i óðá÷~çäåò ðëáéóßùóáí ôïýò ëßãïõò
Ôïýñêïõò [áîéùìáôïý÷ïõò ðïý [åãêáôáóôÜèçêáí óôÞí ðüëç, óôÞ óõí-ïéêßá Íôïõñ(ãê)ïýô
ðéèáíüí ìåôÜ ôÞí ]ïñéóôéêÞ ]õðïôáãÞ ô~ùí ÂëÜ÷ùí ô~çò Ðßíäïõ, ðåñß ôü 1480 |ïðùò ãñÜøáìå. Ôü
{éäéï óõíÝâç êáß óôïýò Ìáõñáíáßïõò-Ìáõñïíüñïò, ï[éêéóìïýò ðïý öáßíåôáé íÜ [áíèï~õí ]ùò ôßò
[áñ÷Ýò ôï~õ 19ïõ á[éþíá, ÷Üñç óôÞí ãíùóôÞ [åìðïñïðáíÞãõñç. ÓôÞí ôïðïèåóßá «Êïýëéá», ÂÁ
ô~ùí Ìáõñáíáßùí @çóáí ][åãêáôåóôçìÝíïé ìïõóïõëìÜíïé. 15443. ÌïõóïõëìÜíïé ]õð~çñ÷áí êáß óôÞ
Ñáíôïóßíéóôá. 531. Á[õôïß ìáæß ìÝ ôïýò {áëëïõò ô~ùí ï[éêéóì~ùí ÊÜóôñïõ êáß ÂñÜóôéíïõ
[áðïôåëï~õóáí ìïõóïõëìáíéêÞ óöÞíá óôßò ]õðþñåéåò ô~ùí [áíáôïëéê~ùí ðëáãé~ùí ô~çò âüñåéáò
Ðßíäïõ. ] Ï Pouqueville [áíáöÝñåé (1806) ãéÜ ôïýò êáôïßêïõò ôï~õ ôåëåõ-ôáßïõ, ôü ]ïðï~éï
êáôáãñÜöåé ]ùò Âýóéíï, |ïôé êáõ÷~ùíôáé ãéÜ ôÞí êáôáãùãÞ ôïõò [áðü ôïýò êáôáêôçôÝò ô~çò
Ìáêåäïíßáò. 36197. Èåùñï~õìå ]õðåñâïëéêü ôü ãñáöüìåíï, êáèþò óôüí [åêëï-ãéêü êáôÜëïãï
ôï~õ 1920 [åðéóçìáßíïíôáé [áñêåôÜ [áëâáíéêÜ [åðþíõìá. 582. Ï]é [åëÜ÷éóôïé Ôï~õñ-êïé ðïý
ðáñÝìåéíáí óôÞí ðåñéï÷Þ ]õðÝêõøáí ãëùóóéêÜ óôüí ]õðÝñôåñï [áñéèìü ô~ùí [åîéóëáìé-óèÝíôùí ]
ÅëëÞíùí ôüóï óôÞí ðüëç ô~ùí Ãñåâåí~ùí, |ïóï êáß óôÜ ÷ùñéÜ. } Ùò ôÞí [áðåëåõèÝñùóç |ï-ëïé ï]é
ìïõóïõëìÜíïé ô~ùí Ãñåâåí~ùí ]ïìéëï~õóáí ôÜ ]åëëçíéêÜ êáß ï]é ðåñéóóüôåñïé ìüíïí á[õôÜ.
ÌÝèïäïò [åîùìüóåùò öñéêôÞ [áðïôÝëåóå ôü öïâåñü ðáéäïìÜæùìá, ðïý [åöáñìüóôçêå
ãéÜ ðñþôç öïñÜ óôÞ Ñïýìåëç (å[õñùðáúêÞ êôÞóç ô~ùí [ïèùìáí~ùí) êáß ãéÜ ôü ]ïðï~éï {å÷ïõìå ôÞí
ðñþôç ðëçñïöïñßá óôÜ 1391. 3866. ÃéÜ ]áñðáãÞ ðáéäé~ùí óôÞí ðåñéï÷Þ Ãñåâåí~ùí ðñüò
ó÷çìá-ôéóìü ãåíéôóÜñùí ôÞí ðñþôç ðëçñïöïñßá ëáìâÜíïõìå [áðü äéÜôáãìá ôï~õ ÌùÜìåè Â'
(1475-1476) ìÝ ôü ]ïðï~éï [åíôÝëëåôáé ]ç å[éóðñáîç ôï~õ öüñïõ óôßò [åðáñ÷ßåò Ãñåâåí~ùí êáß
Ðñåìåô~çò.
] Ï öïñïåéóðñÜêôùñ äéáôÜóóåôáé: «ÈÜ êáôáãñÜøåé ôÜ [ïíüìáôá ô~ùí [áðßóôùí
öõãÜäùí êáß èÜ ôÜ öÝñåé å[éò ãíþóç (ôï~õ óïõëôÜíïõ), |ùóôå á[õ ôüò íÜ óôåßëåé êÜðïéïí
ðñÜêôïñá ðñüò [áíáæÞôç-óÞ ôïõò. { Áí å]õñåèï~õí, ]ï óïõëôÜíïò èÜ ôïýò [åîïñßóåé óôÞí [
Áíáôïëßá êáß èÜ ðÜñåé ôÜ [áãüñéá ôïõò ãéÜ ôÞí ]õ ðçñåóßá ô~ùí ãåíéôóÜñùí». 58149. Ôü
ðáéäïìÜæùìá ãéíüôáí [áñ÷éêÜ êÜèå ðÝíôå ÷ñüíéá êáß óôñáôïëïãï~õíôáí ôü |åíá ðÝìðôï ô~ùí
ðáéäé~ùí. [ Áñãüôåñá |ïìùò ðýêíùóáí ï]é óôñá-ôïëïãßåò êáß {åöèáóå íÜ ãßíïíôáé êáß êÜèå
÷ñüíï. 4050. [ ÅêôåôáìÝíï ðáéäïìÜæùìá äéåíåñãÞèç [åðί óïõëôÜíïõ ÌïõñÜô Ã' êáôÜ ôü 1580
ðñïêåéìÝíïõ íÜ [åíéó÷õèå~é ]ï [ïèùìáíéêüò óôñáôüò ðïý ðïëåìï~õóå êáôÜ ô~ùí ÷ñéóôéáí~ùí ô~çò
Äýóåùò [áëëÜ êáß ô~ùí Ðåñó~ùí. ÓÝ 200.000 ]õðïëïãß-æïíôáé ôÜ ðáéäéÜ ðïý êáôáôÜ÷èçêáí ôüôå
óôÜ ôÜãìáôá ô~ùí ãåíéôóÜñùí. 24218. ÓÝ ÷ùñéÜ ôï~õ Ìáëáêáóßïõ Ìåôóüâïõ êáôÜ ôüí ]åóðåñéíü
ô~çò [ ÁíáóôÜóåùò ôñáãïõäï~õóáí ôü ôñáãïýäé ôï~õ ðáéäïìáæþìáôïò:
«'ÁíÜèåìÜ óå âáóéëçÜ êáß ìýñéá [áíÜèåìÜ óå,
ÌÝ ôü óåöÝñé 'ðü {åêáìåò ôþñá äþäåêá ÷ñüíïõò,
'ðü 'ðéáóåò ôÜ óêáëþìáôá, êé' {åêëåéóåò ôÜ äåñâÝíéá,
'ò ôÞ ÂÝñïéá ðéÜíïõí ô' {áëïãá, 'ò ôÜ ÓÝññáò êáëçãþíïõí
2
'ò ôÜ {åñçìá ôÜ ÃñåâåíÜ ðåæåýïõí êáß êïíåýïõí,
'ðéÜíïõí äÝíïõí ôïýò ãÝñïíôáò, óêåíôóÝâïõí ôïýò ðáðÜäåò.
ÐáðÜ êñáóß, ðáðÜ øùìß, ðáðÜ ôáúí ôï~õ ÌÜñêïõ,
ðáðÜ êáß ðáéäïìÜæùìá ìéêñÜ ãåíéôóáñïýäéá
ðáðÜ êáß êüñçí {åìïñöçí íÜ ìåßí' [áöÝíôçò âñÜäõ.
Êé' ]çìå~éò êñáóß êé' ]çìå~éò øùìß êé' ]çìå~éò ôáúí ôï~~õ ÌÜñêïõ
êé' ]çìå~éò êáß êüñç {åìïñöçí íÜ ìåßí' [áöÝíôçò âñÜäõ.
] Çìå~éò ðáéäéÜ äÝí {å÷ïìå ìéêñÜ Ãåíéôóáñïýäéá,
ìüíïí ô~çò ÷Þñáò ]ï õ]éüò, [ ðï~õíå ãéÜ ÃåíéôóÜñçò.
Êé' âãáßí' ]ç ÷Þñá îÝðëåç êáß ìáãïõëïôñáâéÝôáé.
Äßêáéïò å@éóáé [áöÝíôç ìïõ êáß äßêáéá íÜ ìÝ êñßí?çò
' Óôü ðñ~ùôï ðáéäïìÜæùìá 'ð~çñáí ôüí [áäåëöüí ìïõ,
|õóôåñá êáß ôüí {áíäñá ìïõ ôþñá êáß ôüí õ]éüí ìïõ;
{ Åìðá 'ò ô' [áóêÝñé, ÷Þñá ìïõ, {åìðá êáß ãíþñéóÝ ôïõò.
Ôß íÜ ãíùñßó' ]ç [ïñöáíÞ ôþñá äþäåêá ÷ñüíïõò!
@çôïí øçëüò êé' @çôïí ëéãíüò êé' @çôïí 'ò {áí ôí' [áöåíôéÜ óïõ! ... 23353
Ôü ôñáãïýäé öáíåñþíåé ôßò [áäéêßåò ðïý [áóöáë~ùò èÜ ãßíïíôáí óÝ âÜñïò ô~ùí ðéü [áäõíÜôùí
êáôÜ ôÞí [åðéëïãÞ ô~ùí ðáéäé~ùí. ] Ï Ôï~õñêïò [áîéùìáôï~õ÷ïò öèÜíïíôáò óôüí ôüðï ô~çò
[åðéëïã~çò óÝ óõíåñãáóßá ìÝ ôüí ôïðéêü êáäÞ êáß ôüí ðñüêñéôï {ç ôüí ]éåñÝá {çëåã÷å
ðñïóåêôéêÜ ôÜ âéâëß-á ô~ùí ãåííÞóåùí ðïý @çôáí ]õðï÷ñåùìÝíç íÜ ôçñå~é ]ç [ Åêêëçóßá. [
Åðéèåùñï~õóå óôÞ óõíÝ÷åéá ôïýò ]õðïøçößïõò ãåíéôóÜñïõò êáß äéÜëåãå ôïýò êáëýôåñïõò.
ËåðôïìÝñåéåò ãéÜ ôü ðáéäïìÜ-æùìá {å÷ïõìå [áðü á[õôïêñáôïñéêÜ äéáôÜãìáôá ãéÜ ôÞ
óôñáôïëüãçóç ÷ñéóôéáíïðáßäùí. ÓÝ äéÜ-ôáãìá ôï~õ 1601 [áíáãñÜöåôáé: «..äéÜ ôÞí
óõãêñüôçóéí êáß óýóôáóéí ô~ùí ãåííáßùí ãåíéôóáñé-ê~ùí ìïõ ôáãìÜôùí å{éèéóôáé íÜ
óôñáôåýùíôáé êáß [áðïóôÝëëùíôáé å[éò ôÜò ]åóôßáò ô~ùí ÃåíéôóÜñùí ï]é [áðü ôï~õ 15 ïõ ìÝ÷ñé ôï~õ
20 ïõ {å ôïõò ô~çò ]çëéêßáò ôùí, êáëëßìïñöïé, [áñôéìåëå~éò êáß ðñüò ðüëå-ìïí ]éêáíïß íÝïé ô~ùí
[áðßóôùí». 5311. ] Ï óôñáôïëüãïò, óýìöùíá ìÝ ôüí íüìï, å@é÷å ðñïôßìçóç óôÜ ðáéäéÜ ]éåñÝùí
êáß å[õãåí~ùí ï[éêïãåíåé~ùí. 4052. Áðü ôßò ]ïäçãßåò ðïý äßíïíôáé, óÝ äéÜôáãìá ôï~õ 1666, óôüí
[áîéùìáôï~õ÷ï, ]õðåýèõíï ô~çò óôñáôïëüãçóçò óõìðåñáßíïõìå |ïôé ï]é [ Ïèùìáíïß [áðüöåõãáí
ôïýò ìïíá÷ïãéïýò êáß äÝí [åðáéñíáí ðáñÜ |åíá ìüíï ãéü [áðü êÜèå ï[éêïãÝíåéá. ] Ï [áñéèìüò
ô~ùí óôñáôåõóßìùí @çôáí êáèïñéóìÝíïò, |ïìùò óõíÞèùò |áñðáæáí ðåñéóóüôåñïõò äéüôé
êÜðïéïé êáôÜöåñíáí íÜ äñáðåôåýóïõí êáè' ]ïäüí. ] ÏñéóìÝíïé []õðïøÞöéïé ãéÜ óõãêÝíôñùóç
êñýâïíôáí [áðü ôïýò êáôÜ ôüðïõò [ Ïèùìáíïýò [áîéùìáôïý÷ïõò, ðïý {åâëåðáí ôü
ðáéäïìÜæùìá íÜ ôïýò óôåñå~é [åñãáôéêÜ ÷Ýñéá. ÔÝëïò óõíÞèçò @çôáí êáß ]ç äùñïäïêßá ô~ùí
êáäÞäùí ãéÜ ôÞí [áðüêñõøç ðáéäé~ùí, ðñïêåéìÝíïõ íÜ [áðïöýãïõí ôÞ óôñÜôåõóç. 39290.
Áñãüôåñá |ïìùò ï]é [áîéù-ìáôï~õ÷ïé êáôáóôñáôçãï~õóáí ôüí íüìï ãéÜ íÜ [åêâéÜæïõí ôïýò
óêëÜâïõò ãéÜ ôÞí êáôáâïëÞ ]åíüò óåâáóôï~õ ðïóï~õ ðñüò [åðéóôñïöÞ ôï~õ ðáéäéï~õ. 4052
ÊïíôÜ óôÞí { Áíïéîç êáß ðéü óõãêåêñéììÝíá óôÞí ôïðïèåóßá Öñïýñéï ]õðÜñ÷åé ç
]
ôïðï-èåóßá «Ãéáíßôóáñïé». Å@éíáé ðéèáíüí ôü âõæáíôéíü öñïýñéï íÜ ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ]ùò
ðñïóù-ñéíüò êáôáõëéóìüò ô~ùí óõãêåíôñïõìÝíùí [áðü ôÞí ãýñù ðåñéï÷Þ ÷ñéóôéáíïðáßäùí,
ðñéí á[õôÜ ]ïäçãçèï~õí óôü ôüðï ô~çò [åêðáéäåýóåþò ôïõò3. 24371
] Ç ]áñðáãÞ ôï~õ {áíäñá å@éíáé óôïé÷å~éï ]õðåñâïë~çò {ï÷é |ïìùò êáß ]ç [áðáßôçóç ôï~õ «[áöÝíôç» íÜ ôï~õ [åîáóöáëßóïõí ãõíáßêá ãéÜ íÜ ðëáãéÜóåé ìáæß ôïõ. [ ÁíáöÝñåôáé |ïôé êáôÜ ôÞí
ðñþ-ôç [åðï÷Þ ô~~çò ôïõñêïêñáôßáò ï]é óðá÷~çäåò [áðáéôï~õóáí óôÞí Ἤðåéñï êáß ôÞ Èåóóáëßá íÜ
]ïäç-ãå~éôáé ó' á[õôüí ]ç íýöç ìåôÜ ôü óôåöÜíùìá êáß íÜ ðáñáëáìâÜíåôáé [áðü ôü óýæõãï ìåôÜ
ôñå~éò ]çìÝñåò. Ôü «{åèéìï» êáôáñãÞèçêå, |ïôáí {áñ÷éóáí íÜ ðëçèáßíïõí ï]é óðá÷~çäåò ðïý
âñßóêïíôáí óêïôùìÝíïé ðñßí ]éêáíïðïéÞóïõí ôÞí [åðéèõìßá ôïõò. 33925. Ôü {éäéï óõíÝâáéíå êáß
óôü Âüéï, óýìöùíá ìÝ óùæüìåíç ðáñÜäïóç óôüí Âõèü. Ï]é {áíäñåò {ïöåéëáí íÜ äéáèÝóïõí
óôüí óðá÷Þ ôÞ óýæõãü ôïõò {ç íÜ êáôáâÜëïõí ó´ á[õôüí êÜðïéï ðïóü. Ôü öéëüôéìï ôï~õ
óêëÜâïõ [åðÝâáëå íÜ [åðéâéþóåé ]ç {áðïøç |ïôé |ïëïé ðñïôéìï~õóáí íÜ êáôáâÜëïõí ôü
[áðáéôïýìåíï ðïóü. 26531. Äõóôõ÷~ùò |ïìùò [åëÜ÷éóôïé êáôÜ ôÞí [åðï÷Þ [åêåßíç äéÝèåôáí {åóôù
3
êáß |åíá ìéêñü ðïóüí. { Áò óç-ìåéþóïõìå [áêüìç |ïôé óôÞí [åíßó÷õóç ôï~õ [éóëáìéóìï~õ
óõíôåëï~õóáí ï]é ìåéêôïß ãÜìïé [áðü ôÞí ]áñðáãÞ ÷ñéóôéáí~ùí ãõíáéê~ùí. ÔÜ [áãüñéá ðïý
ãåííéï~õíôáí [áíáôñÝöïíôáí ]ùò ìùáìåèáíïß, [åí~ù ôÜ êïñßôéá ]ùò ÷ñéóôéáíÝò. { Áí ëÜâïõìå ]õð´
{ïøç ôÞí ðïëõãáìßá ô~ùí ìùáìåèáí~ùí [áíôéëáìâáíü-ìáóôå ôÞí äçìïãñáöéêÞ óöñéãçëüôçôá
ðïý á[õôÞ [åîáóöÜëéæå.
| Åíá [áêüìç äçìïôéêü ôñáãïýäé ðïý [áíáöÝñåôáé óôüí [åîéóëáìéóìü äçìïóéåýôçêå
óôßò [áñ÷Ýò ôï~õ á[éþíá. ] Ï [åñåõíçôÞò ôü [áêïõóå [áðü ôõöëü ôñáãïõäéóôÞ óôÞ ×áëêéäéêÞ:
«'д ôÞí Ðüëç å@éíáé ]ç ìÜíá ìïõ, 'ð´ ôÜ ÃñåâåíÜ ]ç êõñÞò ìïõ,
å@é÷á êé |åíáí [áäåëöü ìÜ @çôáí ôïõñêåâìÝíïò» 570196
] Ç ìÜóôéãá á[õôÞ ô~ùí ÷ñéóôéáíéê~ùí ðëçèõóì~ùí ô~çò [ïèùìáíéê~çò á[õôïêñáôïñßáò ðåñéïñßóôçêå ìÝ [áðüöáóç ôï~õ óïõëôÜíïõ ÌïõñÜô Ä' ðåñß ôü 1630 ì.×. êáôáñãÞèçêå |ïìùò ]ïñéóôéêÜ, êáôÜ ôßò ðçãÝò, [åðß Ìïõóôáö~á Â' ôü 1670. Ôü 1705 |ïìùò [åðé÷åéñÞèçêå ðáéäïìÜæùìá
óôÞ ÍÜïõóá |ïìùò ]ïäÞãçóå óÝ [åðáíÜóôáóç ô~ùí êáôïßêùí êáß ]ç [åðé÷åßñçóç [åãêáôáëåßöèçêå.
39291. { Éóùò íÜ ìÞí ]õð~çñîå ]ç ôåëåõôáßá [åðé÷åßñçóç, {áí êñßíïõìå [áðü äçìïôéêü ôñáãïýäé ô~ùí
Ãñåâåí~ùí:
Ãåíßôóáñïò îåêßíçóå [áðü ôÞ Óáëïíßêç,
óôÜ ÃñåâåíÜ îåðÝæåøå ìÝó´ óôüí ðáëéü [ Á÷ßëëç.
Ôïýò ãåñïíôÜäåò öþíáîå êáß ôïýò êïôæáìðáó~çäåò.
ÄéáôáãÞ ôïýò {åäùóå [áð´ ôüí ÓïõëôÜí Ìá÷ìïýôç.
ÍÜ ðáñáäþóïõí ôÜ ðáéäéÜ ]åöôÜ ÷ñïí~ùí êáß êÜôù.
Ãåíßôóáñïé íÜ ãßíïõíå, [áóêÝñé ôï~õ ÓïõëôÜíïõ.
Ôüí Ôüóêá âáñïöÜíçêå êáß ôü öéñìÜíé óêßæåé.
Êáß ôÜ ðáéäéÜ îåóÞêùóå, [áñìáôïëïß ãåí~çêáí. 50325
] Ï Ìá÷ìïýô Á´ ]õð~çñîå óïõëôÜíïò êáôÜ ôüí 18ï á[éþíá (1730-1754). 150344. ÔÞí {éäéá [åðï÷Þ,
|ïðùò èÜ äï~õìå óÝ {áëëç óåëßäá, {åäñáóå êáß ]ï êëÝöôçò ÄçìÞôñéïò Ôüôóêáò.
] Ïìáäéêïß êáß [áôïìéêïß [åîéóëáìéóìïß óõíÝâçóáí, |ïðùò ãñÜøáìå, êáè' |ïëç ôÞ
äéÜñêåé-á ô~çò óêëáâé~áò êáß [ïöåßëïíôáí {áëëïôå óôüí èñçóêåõôéêü öáíáôéóìü ô~ùí êáôáêôçô~ùí
êáß {áë-ëïôå êáß êõñßùò óôÞí êÜìøç ôï~õ öñïíÞìáôïò [áðü ôÜ [áôÝëåéùôá äåéíïðáèÞìáôá ô~ùí
óêëáâù-ìÝíùí. Ðñüóöáôåò {åñåõíåò {åäåéîáí |ïôé óôü ãåéôïíéêü Æáãüñé, ðáñÜ ôü ðñïíïìéáêü
êáè-åóôþò ôïõ, [åîéóëáìßóèçêáí ôü 1492 14 ï[éêïãÝíåéåò. 508252. [ ÅêôåôåìÝíïò [åîéóëáìéóìüò
ô~çò ðñþôçò ìïñö~çò óõíÝâç ìåôÜ ôü 1571 êáß äÝí ðñÝðåé íÜ @çôáí [áó÷åôïò ðñüò ôÞí
íáõìá÷ßá ô~çò ÍáõðÜêôïõ. Ôü 1625 ]ï [ Éôáëüò ðåñéçãçôÞò Montealvano âåâáßùíå ðþò ]õð~çñ÷å
öüâïò ìÞðùò ìÝóá óÝ äÝêá ÷ñüíéá |ïëïé ï]é ÷ñéóôéáíïß ô~çò [ Áëâáíßáò ãßíïõí ìùáìåèáíïß.
27816. Ì~áò å@éíáé ãíùóôÜ ãåãïíüôá ðïý [åêôõëß÷èçêáí óÝ ãåéôïíéêÝò ðåñéï÷Ýò. ÓôÞí ðåñéï÷Þ
ô~çò Êüíéôóáò ï]é [áðüãïíïé ôï~õ ðñþôïõ [åîéóëáìéóìÝíïõ [ Çðåéñþôç, ôï~õ [ Éóáΐì, ãíùóôïß ]ùò
ÊáñáìïõñáôÜôåò {å-ãéíáí ]ï öüâïò êáß ]ï ôñüìïò ô~ùí ÷ñéóôéáí~ùí ô~çò ðåñéï÷~çò. 238116. ÊáôÜ
ôüí âÜéëï ô~~çò Âåíåôß-áò Simone Contarini ï]é ]åêïýóéá [åîéóëáìéæüìåíïé ãßíïíôáí ï]é
÷åéñüôåñïé {áíèñùðïé ðïý ìðï-ñï~õí íÜ ]õðÜñîïõí ìÝóá óôüí êüóìï. 41350. Á[õôü äÝí {éó÷õå,
ðëÞí [åîáéñÝóåùí, ãéÜ ôïýò [åî-éóëáìéóèÝíôåò ô~ùí [åðáñ÷é~ùí Ãñåâåí~ùí êáß [ Áíáóåëßôóáò, ôïýò
ÂáëáÜäåò, ï]é ]ïðï~éïé, óÝ ãåíé-êÝò ãñáììÝò, äéáôÞñçóáí êáëÝò ó÷Ýóåéò ìÝ ôïýò ÷ñéóôéáíïýò
[áäåëöïýò ôïõò, {áí êáß äÝí ἔ[ -ëåéøáí êáß [åêå~éíïé ðïý óôñÜöçêáí [åíáíôßïí ôïõò ìÝ [áãñéüôçôá.
126253. ÐÜíôùò ]ç êáôÜóôáóç óôÞí |õðáéèñï ô~çò Ìáêåäïíßáò @çôáí [áîéïèñÞíçôç. Ï]é ðïéêßëëåò
êáôáðéÝóåéò, ï]é äõóâÜóôá-÷ôïé öüñïé, ï]é óôñáôïëïãßåò ãåíéôóÜñùí, ï]é ëçóôå~éåò, ï]é
[åêâéáóìïß êáß ï]é [áããáñå~éåò å@é÷áí öÝñåé óÝ [áðüãíùóç {ï÷é ìüíï ôïýò ÷ñéóôéáíïýò [áëëÜ êáß
ôïýò öôù÷ïýò ìïõóïõëìÜíïõò. 38184
Ï]é ]ïìáäéêïß [åîéóëáìéóìïß ô~ùí ÂáëáÜäùí ðñÝðåé íÜ {áñ÷éóáí êáôÜ ôÜ ìÝóá ôï~õ 17ïõ
á[éþíá. ÓôÞí [ Áíáóåëßôóá ]õð~çñ÷å ]ç ðáñÜäïóç |ïôé äõü íÝïé [áðü ôü ÷ùñéü Ëïýöñé, êïíôÜ óôÞ
Ëåéøßóôá, ôï~õ ]ïðïßïõ ôÜ [åñåßðéá óþæïíôáí ]ùò ôÜ ìÝóá ôï~õ 19ïõ á[éþíá, ]ïäçãÞèçêáí óôÞí
Êùí-óôáíôéíïýðïëç êáß [åîéóëáìßóèçêáí. ÓôÞí óõíÝ÷åéá [åðÝóôñåøáí óôÞí ðáôñßäá ôïõò êáß
{åãéíáí êÞñõêåò ô~çò íÝáò ôïõò ðßóôåùò. ] Ï Íéêïëáúäçò ôïðïèåôå~é ôü ðåñéóôáôéêü [áêñéâ~ùò
4
óôÜ ìÝóá ôï~õ 17ïõ á[éþíá. 158345. ] Ï Æ~ùôïò-Ìïëïóóüò, ]ï ]ïðïῖïò {å÷åé ]ùò âÜóç ôÞ äéÞãçóç ôï~õ
ÍéêïëáÀäç ãñÜöåé |ïôé ï]é äýï [åîùìüôåò [áäåëöïß [åóôÜëçóáí óôÜ ÃñåâåíÜ. 126252. ] Ç ðáñÜäïóç
á[õôÞ äç-ëþíåé |ïôé ï]é [áñ÷éêïß ðõñ~çíåò [åîéóëáìéóìï~õ å@é÷áí ãåíéôóáñéêÞ âÜóç. | Ïðùò
öáßíåôáé [áðü ðáñáäüóåéò êáß {áëëá ôåêìÞñéá ï]é [åîéóëáìéóìïß [åíôÜèçêáí ìåôÜ ôü 1700 [åðß
óïõëôÜíïõ ×áìßô Á' êáß [éäßùò [åðß óïõëôÜíïõ ÓåëÞì Ã' . 555114
] Ï êþäéêáò ô~~çò ÆÜìðïñíôáò âïçè~á óôü ó÷çìáôßóïõìå êÜðïéá å[éêüíá ô~çò [åîåëßîåùò
ôï~õ [åîéóëáìéóìï~õ. ÐñÝðåé íÜ ðáñáôçñÞóïõìå êáô' [áñ÷Þ |ïôé ìÝ ôü ìïíáóô~çñé óôåíÝò
ó÷έóåéò å@é÷áí êõñßùò ôÜ ÷ùñéÜ ô~ùí Âåíôæßùí. ÐñïóêõíçôÝò [áðü ôïýò ]õðüëïéðïõò ï[éêéóìïýò
[äÝí @çóáí óõ÷íïß ãé' á[õôü êáß ôÜ âáðôéóôéêÜ [ïíüìáôá êáôïßêùí ôïõò ðïý å@éíáé êáôá÷ùñéóìÝíá
óôüí êþ-äéêá å@éíáé ëßãá. Ï]é [åðéóêÝøåéò óôÞ ìïíÞ [áñáßùóáí êáôÜ ôüí 18ï á[éþíá ëüãù ô~~çò
[åìðåñßóôá-ôçò êáôáóôÜóåùò ðïõ ðñïêÜëåóáí ï]é [åðéäñïìÝò ô~ùí [ Áëâáí~ùí [áôÜêôùí. ÈÜ
ðáñáèÝóïõìå [áñ÷éêÜ óôïé÷å~éá ô~ùí [åêôüò Âåíôæßùí ï[éêéóì~ùí. ] Ç ÊåñáêáëÞ å@éíáé
êáôá÷ùñéóìÝíç ìåôÜ ôü Ìï-íá÷ßôé êáß [áóöáë~ùò ðñüêåéôáé ãéÜ ôüí [áñ÷éêü ï[éêéóìü. ÊÜôù [áðü
ôü {ïíïìá ôï~õ ï[éêéóìï~õ å@é-íáé ãñáììÝíá 15 [ïíüìáôá ðñïóêõíçô~ùí êáß óõããåí~ùí ôïõò ðñü
ôï~õ 1692 êáß ìüëéò 2 [ïíüìáôá ìåôáãåíåóôÝñùí. Óçìáíôéêüò å@éíáé êáß ]ï [áñéèìüò ô~ùí
[ïíïìÜôùí ô~çò Êåñáêáë~çò óôÞí ðñüèåóç 215 ô~çò ìïí~çò ÂáñëáÜì Ìåôåþñùí. ÊáôÜ ôüí Äñßæç
ìåñßäá ô~ùí êáôïßêùí [áðïöÜóéóáí íÜ [åî-éóëáìéóèï~õí, ìÞ [áíôÝ÷ïíôáò íÜ æï~õí ìåôáîý ô~çò
óöýñáò ô~ùí êáôáêôçô~ùí êáß ôï~õ {áêìïíá ô~ùí êëåöô~ùí. Ï]é [åîéóëáìéóèÝíôåò ãéÜ í[á [áðïöýãïõí
ôÜ [áíôßðïéíá [åê ìÝñïõò ô~ùí êëåöô~ùí æÞ-ôçóáí íÜ [åãêáôáóôáèï~õí óÝ ìÝñïò [áóöáëÝò êáß
ó÷çìÜôéóáí ôÞ óçìåñéíÞ ÊõñáêáëÞ. 10411. Ôü ãåãïíüò ðéèáíü íÜ óõíÝâç óôÜ ôÝëç ôï~õ 17ïõ
á[éþíá. ] Ç êáôïßêçóç óôÞ íÝá èÝóç [áðü [åô~ùí ìáñôõñåῖôáé êáß [åê ôï~õ |ïôé, |ïôáí ]ï Ó÷éíÜò
ðÝñáóå [áðü ôÞí ÊõñáêáëÞ ôü 1885, âñ~~çêå ôüí ìé-íáñÝ êáôåóôñáììÝíï (êïììÝíï |ïðùò
ãñÜöåé). 45058. ] H [áíáöïñÜ ôï~õ ï[éêéóìï~õ óôÞí ðñüèåóç 291 ô~çò ìïí~çò ÂáñëáÜì Ìåôåþñùí
ô~ùí ìÝóùí ôï~õ 18ïõ á[éþíá ìÝ 6 [áöéåñùôÝò [åðéâåâáéþíåé ôÞ äéáôÞñçóç ÷ñéóôéáíéê~çò
êïéíüôçôïò óôüí [áñ÷éêü ï[éêéóìü ]ùò [åêåßíç ôÞí [åðï÷Þ. ÓÝ öéñìÜ-íé ôï~õ 1777 [áíáöÝñåôáé ]ï
ï[éêéóìüò ÂÝ÷á ]ùò óõíïñåýùí ìÝ [åêåῖíïí ôï~õ Ðåñéâïëßïõ. ] Ï ÓáñÜ-íôçò óôçñéæüìåíïò óôÞí
ðåñéãñáöÞ ô~ùí ]ïñßùí ôáõôßæåé ôÞí ÂÝ÷á ìÝ ôÞí ÊõñáêáëÞ. 384135. Ôü ðéèáíüôåñï å@éíáé ]ï
ï[éêéóìüò íÜ êáôáóôñÜöçêå [áðü [ Áëâáíïýò êáôÜ ôÞ äåêáåôßá ôï~õ 17704. ÃéÜ ôïýò ]õðïëïßðïõò
ï[éêéóìïýò ìÝ ìïõóïõëìáíéêü ðëçèõóìü ï]é [áñéèìïß âáðôéóôéê~ùí [ïíï-ìÜôùí, ðñü êáß ìåôÜ ôü
1692, å@éíáé: Ðçãáäßôóá 4/0, ÐñáóéÜíïõ (ÂñÜó(ôé)íï) 16/0, Íéêïýëá 2/0, ÊïðëÜñé 9/3,
ÍôïâñÜôïâï 1/0, Êñýöôóé 0/1 [áíôßóôïé÷á. Ï]é ï[éêéóìïß á[õôïß, ðëÞí ô~çò Íé-êïýëáò ðïý
äéáëýèçêå, @çóáí [áìéã~ùò ìïõóïõëìáíéêïß êáôÜ ôÞí [áðåëåõèÝñùóç. Óôïýò ï[éêé-óìïýò ðïý
[åìöáíßæåôáé ôü 0 ]ùò äåýôåñïò [áñéèìüò, äçëáäÞ äÝí ]õð~çñîáí ðñïóêõíçôÝò ìåôÜ ôü 1692,
äÝí óçìáßíåé |ïôé ï]é êÜôïéêïé å@é÷áí {çäç [åîéóëáìéóèåῖ óôü óýíïëü ôïõò êáôÜ ôßò [áñ-÷Ýò ôï~õ
18ïõ á[éþíá. | Ïóï ãéÜ ôïýò ï[éêéóìïýò ÐñáóéÜíïõ êáß Íéêïýëá, {ßóùò íÜ ìÞí å{é÷áìå [åîéóëáìéóìü, [áëëÜ [åãêáôÜóôáóç Ôïýñêùí, ìåôÜ ôÞí [åîüíôùóç {ç [åêäßùîç ô~ùí êáôïßêùí ôùí.
Á[õôü ìáñôõñåῖ ]ï Pouqueville ãñÜöïíôáò |ïôé ï]é êÜôïéêïé ôï~õ ðñþôïõ ]õðïóôÞñéæáí |ïôé
êáôÜãïíôáé [áðü ôïýò êáôáêôçôÝò ô~çò Ìáêåäïíßáò. 36197. ] Ç ìáñôõñßá ôïõ [åíéó÷ýåôáé [áðü
ôÞí [áãñéüôçôá êáß ôü ìßóïò ô~ùí êáôïßêùí ô~ùí ï[éêéóì~ùí á[õô~ùí êáôÜ ô~ùí ÷ñéóôéáí~ùí ðïý
[åíôÜèçêå ìÝ ôÞí [åã-êáôÜóôáóç [åêåῖ [áñãüôåñá êáß [ Áëâáí~ùí. ] Ç êáôá÷þñçóç ÷ñéóôéáíéê~ùí
[ïíïìÜôùí óôüí êþäéêá ìáñôõñå~é |ïôé å@é÷áí [åãêáôáóôáèå~é [åêå~é êÜðïéåò ÷ñéóôéáíéêÝò
ï[éêïãÝíåéåò óôÞí ]õðçñåóßá ô~ùí Ôïýñêùí. ] Ç êáôá÷þñéóç âáðôéóôéêï~õ [ïíüìáôïò, ìåôÜ ôü
1692, óôü Êñýöôóé äÝí å@éíáé [áñêå-ôÞ ãéÜ íÜ óôïé÷åéïèåôÞóåé |õðáñîç ÷ñéóôéáíéê~ùí
ï[éêïãåíåé~ùí óôüí ï[éêéóìü. Ôü ÊÜóôñï äÝí [áíáöÝñåôáé óôüí êþäéêá. Å@éíáé óõíåð~ùò
ï[éêéóìüò, ]ï ]ïðï~éïò êáôïéêÞèçêå ìåôÜ ôÞí êáôÜ-êôçóç [áðïêëåéóôéêÜ [áðü ìïõóïõëìÜíïõò.
Óôïýò ìéêôïýò ï[éêéóìïýò ï]é [áñéèìïß å@éíáé: Ôü-âñéáíç, ôÜ [ïíüìáôá ô~çò ]ïðïßáò {å÷ïõí
êáôá÷ùñéóèå~é óÝ äýï èÝóåéò ôï~õ êþäéêá, 129/17 êáß 37/2, ÔñéâÝíé 55/26, ÓåéñÞíé 26/74,
Ôóïýñ÷ëé 12/14, Äïâñïýíéóôá 0/4, Óïýìðéíï 10/10, Ìáõ-ñáíá~éïé 39/1 êáß Ìáõñïíüñïò 29/4
[áíôßóôïé÷á. Óôïýò ï[éêéóìïýò Ôüâñáíç, ÔñéâÝíé, Ìáõñá-íá~éïé êáß Ìáõñïíüñïò ðïý
[åìöáíßæïíôáé [áêìÜæïíôåò å@éíáé á[éóèçôÞ ]ç ìåßùóç ô~ùí [ïíïìÜôùí, ðñïöáí~ùò ëüãù
5
[ îéóëáìéóìï~õ. [ Áðü ôïýò äýï ôåëåõôáßïõò |ïìùò ï]é [áðüãïíïß ô~ùí [åîéóëáìé-óèÝíôùí
å
[áðï÷þñçóáí óôßò [áñ÷Ýò ôï~õ 19ïõ á[éþíá.] Ç ðáñÜäïóç äéáóþæåé ìïõóïõëìáíéêïýò
óõíïéêéóìïýò êáß óÝ {áëëïõò ï[éêéóìïýò, |ïðùò óôßò ôïðïèåóßåò «[ Á÷ïýñéá» Ðéêñéâéíßôóáò êáß
«Ôóéêßñ» Æõãêïóôßïõ. 15443. ] Ç Ðéêñéâéíßôóá å@éíáé ï[éêéóìüò ðïý ]éäñýèçêå, |ïðùò èÜ äï~õìå,
êáôÜ ôÞí ôïõñêïêñáôßá [áðü öõãÜäåò êáß å@éíáé äýóêïëï íÜ ]åñìçíåýóïõìå ôÞí ðáñïõóßá óõíïéêéóìï~õ ìïõóïõëìÜíùí [åêå~é. [ Áðü ôÞí {áëëç ôü Æõãêüóôé, |ïðùò êáß ]ç Ðéêñéâéíßôóá, [åìöáíßæïõí á{õîçóç [ïíïìÜôùí ìåôÜ ôü 1692. ] Ï [åîéóëáìéóìüò ô~ùí êáôïßêùí ôï~õ ï[éêéóìï~õ
ÃéÜãêïâç ôï~õ íïìï~õ ÊïæÜíçò, ðïý âñéóêüôáí [áðÝíáíôé [áðü ôü Óïýìðéíï ðïý ãåéôüíåõå ìÝ
ôÞí ðåñéï÷Þ Êáñáãéáíßùí äåß÷íåé |ïôé ï]é Ãéïõñï~õêïé ðïý êáôïéêï~õóáí ôÞí ðåñéï÷Þ {áóêçóáí
ðßåóç [åîéóëá-ìéóìï~õ. Óôüí êþäéêá ô~çò ÆÜìðïñíôáò äÝí [å÷ïõí êáôá÷ùñéóôå~é [ï íüìáôá ìåôÜ
ôü 1692. Ï]é êÜô-ïéêïé ðïý äÝí ]õðÝêõøáí óôÞí ðßåóç ìåôáêéíÞèçêáí êáß [åãêáôáóôÜèçêáí óôü
Ëéìðü÷ïâï ÂïÀïõ êáôÜ ôü Á´ ìéóü ôï~õ 18ïõ á[éþíá. 4587
] Ç å[éêüíá å@éíáé ðéü óáöÞò óôïýò ï[éêéóìïýò ô~çò ðåñéï÷~çò Âåíôæßùí. [ Åí~ù óôÜ ]õðüëïéðá ÷ùñéÜ, ðëÞí [åêåßíùí ðïý {åöèéíáí ãéÜ íÜ [åñçìùèï~õí ðñü ôï~õ ôÝëïõò ôï~õ 18ïõ á[éþíá, ]ï
[áñéèìüò ô~ùí âáðôéóôéê~ùí [ïíïìÜôùí á[õîÜíåé óçìáíôéêÜ ìåôÜ ôü 1692, óôÜ ôÝóóåñá [áðü ôÜ
ðÝíôå ÷ùñéÜ, ô~ùí ]ïðïßùí ï]é êÜôïéêïé [åîéóëáìßóèçêáí, ]ï [áñéèìüò á[õôüò ]õðï÷ùñå~é óçìáíôéêÜ.
{ Åôóé {å÷ïõìå: ÂÝíôæé 56/9, Íåóéíßêï 19/4, ÑÜôóé 7/2 êáß Ôüñéóôá 63/45 [áíôßóôïé÷á. [ Åîáßñåóç
[áðïôåëï~õí ï]é [ Áãáëá~éïé ìÝ [åããñáöÝò 17 êáß 68 [áíôéóôïß÷ùò. ÌÜëéóôá ìåôáîý ô~ùí [ïíïìÜôùí
ìåôáãåíåóôÝñùí ôï~õ 1692 [åããñáö~ùí å@éíáé êáß ôï~õ ]éåñÝá Ðáíáãéþôïõ. Äýï ]éåñå~éò
ìíçìïíåýï-íôáé ìåôáîý ô~ùí íåùôÝñùí [åããñáö~ùí êáß óôÞí Ôüñéóôá. ] ÅðïìÝíùò äéáôçñï~õíôáí
[åêå~é [ïñèüäï-îåò [åíïñßåò ]ùò ôÜ ôÝëç ðéèáíüí ôï~õ 18ïõ á[éþíá. 584
[ ÅðåéäÞ ôü ÂÝíôæé êáôÝóôç äéïéêçôéêü êÝíôñï ôï~õ êáæ~á Âåíôæßùí óôÞí [áñ÷Þ ôï~õ 17ïõ
á[éþíá, ðñÝðåé íÜ äå÷èï~õìå |ïôé [åêå~é ]ï [åîéóëáìéóìüò {áñ÷éóå [åíùñßôåñá ãéÜ íÜ å@éíáé ôüóï ìéêñïß ï]é [áñéèìïß ô~ùí âáðôéóôéê~ùí [ïíïìÜôùí, óõãêñéíüìåíïé ìÝ [åêåßíïõò {áëëùí ï[éêéóì~ùí |ïðùò
Óáñáêßíáò (129/269), ×ïëÝíéóôáò (143/322), Ôïñíéêßïõ (78/133), Ðáëáéï÷ùñßïõ (102/137) êëð.
584. { Áò óçìåéùèå~é |ïôé êáôÜ ôÞí [áðåëåõèÝñùóç ï]é êÜôïéêïé ô~çò ×ïëÝíéóôáò êáß ôï~õ
Ôïñíéêßïõ @çóáí ëéãüôåñïé [áðü [åêåßíïõò ôï~õ Âåíôæßïõ. 582. { Éóùò ï]é ðñ~ùôïé [åîéóëáìéóèÝíôåò
ôï~õ Âåíôæß-ïõ íÜ [áíÜãïíôáé, |ïðùò êáß [åêå~éíïé ô~ùí Ãñåâåí~ùí óôïýò ðñþôïõò ÷ñüíïõò ô~~çò
ôïõñêïêñáôßáò. Êáß ðïëý ðéèáíüí íÜ [åíÝäùóáí êáß íÜ [áðáñíÞèçêáí ôÞí ðßóôç ôïõò êÜðïéïé
ðïý {çèåëáí íÜ äéáôçñÞóïõí ôÜ êôÞìáôÜ ôïõò êáß ôÞí [åîïõóßá ôïõò. ] Ç {áðïøç á[õôÞ
[åíéó÷ýåôáé [åê ôï~õ |ïôé ôÜ ÷ùñéÜ ô~ùí [åîéóëáìéóèÝíôùí @çóáí ôÜ ðåäéíÜ êáß ôÜ ðéü å{õöïñá ô~ùí
[åðáñ÷é~ùí ôüóï Ãñåâåí~ùí |ïóï êáß [ Áíáóåëßôóáò.
] Ï [åîéóëáìéóìüò ô~ùí êáôïßêùí ô~ùí [ Áãáëáßùí å@éíáé {ïøéìïò êáß ì~áëëïí èÜ {åãéíå ]õðü
ôÞí ðßåóç ô~ùí ãåéôüíùí ôï~õ Âåíôæßïõ êáß ôï~õ Íçóéíßêïõ. ] Ç äéáöïñÜ ãßíåôáé óáöÝóôåñç {áí
óõãêñßíïõìå ôïýò ðëçèõóìïýò ô~ùí ðáñáðÜíù ï[éêéóì~ùí ô~ùí Âåíôæßùí êáôÜ ôÜ ìÝóá ôï~õ 19ïõ
á[éþíá, |ïðùò èÜ äï~õìå óÝ {áëëç óåëßäá. ] Ç ìÞ ðáñïõóßá [åîéóëáìéóèÝíôùí óôïýò ï[éêéóìïýò
ô~ùí âïñåßùí Âåíôæßùí ðéèáíü íÜ [ïöåßëåôáé óôÞ ìåôáêßíçóç á[õô~ùí ðñüò {áëëïõò ï[éêéóìïýò.
ÃéÜ íÜ [áðáíôçèå~é ôü [åñþôçìá ãéáôß [åîéóëáìßóèçêáí ï]é êÜôïéêïé á[õô~ùí êáß {ï÷é {áëëùí
ï[éêéóì~ùí ÷ñåéÜæåôáé ìåãáëýôåñç {åñåõíá. ÐÜíôùò ]ç å[éêüíá äÝí å@éíáé óáöÞò. | Ïðùò èÜ
äï~õìå, ðÝñá [áðü ôÞí ìåôáêßíçóç ô~ùí êáôïßêùí ô~çò Êõñáêáë~çò ðñÝðåé íÜ óõíÝâçóáí
[áñãüôåñá êáß {áë-ëåò ëüãù ôï~õ öüâïõ ôéìùñßáò [åê ìÝñïõò ô~ùí êëåöô~ùí. { Éóùò ôåëéêÜ ï]é
[åîéóëáìéóèÝíôåò íÜ óõãêåíôñþèçêáí óÝ ï[éêéóìïýò ðïý ðáñïõóßáæáí ìåãáëýôåñï
[åíäéáöÝñïí ãéÜ ôßò ôïðéêÝò [ï-èùìáíéêÝò [áñ÷Ýò. ÖõóéêÜ ìåôáêéíÞóåéò óõíÝâçóáí êáß ìåôáîý
ô~ùí ÷ñéóôéáí~ùí, ï]é ]ïðï~éïé äÝí èÝëçóáí íÜ [åíäþóïõí óôßò ðéÝóåéò ðñüò [åîéóëáìéóìü.
Óçìåéþíïõìå ôÝëïò |ïôé ï]é ÂáëáÜäåò [áí~çêáí óôÞ ìïõóïõëìáíéêÞ ]ïìÜäá (á|éñåóç)
ô~ùí ìðåêôáóÞäùí. 158335. | Ïðùò ãñÜöåé ]ï [ Éíáëôóßê «]ï [åêëåêôéêüò ÷áñáêôÞñáò êáß ôÜ
[éäéüññõèìá ãíùñßóìáôá ôï~õ ëáúêüôñïðïõ á[õôï~õ ôÜãìáôïò äéåõêüëõíáí ôÞ óõìöéëßùóç
ðïëë~ùí Âáëêáíßùí ÷ùñéê~ùí ìÝ ôÜ [éóëáìéêÜ äüãìáôá. ÃéÜ ðáñÜäåéãìá ]ï Ìðåêôáóéóìüò
{åâëåðå |ïëåò ôßò èñçóêå~é-åò ìÝ óõãêáôÜâáóç, {åäéíå ðåñéóóüôåñï âÜñïò óôÞí øõ÷éêÞ
[áöïóßùóç êáß {ï÷é óôïýò ôýðïõò, äÝí [åðÝâáëëå ôÞí ôÞñçóç [éóëáìéê~ùí êáíüíùí |ïðùò ]ç
êáèéåñùìÝíç ðñïóåõ÷Þ êáß íçóôåßá, [å ð-Ýôñåðå ôü êñáóß êáß {áöçíå ôßò ãõíá~~éêåò íÜ
6
ðåñéöÝñïíôáé ìÝ ôü ðñüóùðï îÝóêåðï êáß íÜ óõí-áíáóôñÝöïíôáé ìÝ ôïýò {áíäñåò». 150335.
Ôßò [áðüøåéò |ïôé ï]é {åîéóëáìéóèÝíôåò äÝí @çôáí ðáñÜ Ôï~õñêïé (Leake, Pouqueville) {ç ÂëÜ÷ïé,
[åî ï#õ êáß ÂáëáÜäåò, (Weigand) äÝí èÜ ôßò [áíáëýóïõ-ìå äéüôé óôåñï~õíôáé å
[ ðé÷åéñçìÜôùí,
|ïðùò ï]é å[éäéêïß óÞìåñá [áðïöáßíïíôáé. 158330. ] ÕðÜñ÷ïõí ðë~çèïò óôïé÷åßùí ðïý [áíáôñÝðïõí
ôßò [áðüøåéò ðåñß ôïõñêéê~çò êáôáãùã~çò, êõñßùò [áðü ôÞí [åðï÷Þ ô~ùí [ïøßìùí [åîéóëáìéóì~ùí. Ï]é
ÂëÜ÷ïé êõñßáñ÷ïé ó÷åäüí óôßò ðåñéï÷Ýò ðïý êáôïéêï~õ-óáí äÝí äÝ÷èçêáí [éó÷õñÞ ôÞí ðßåóç
ô~ùí êáôáêôçô~ùí. Ôü íÜ äå÷èï~õìå |ïôé |ïëïò ]ï ðëçèõóìüò ô~ùí [åðáñ÷é~ùí Ãñåâåí~ùí êáß [
Áíáóåëßôóáò @çôáí Âëá÷éêüò, êáôÜ ôÞí êáôÜêôçóç ôùí [áðü ôïýò Ôïýñêïõò å@éíáé êÜôé ðïý
ìüíï ]ï Weigand, ìéóèùôüò ô~çò ñïõìáíéê~çò ðñïðáãÜíäáò äÝ÷åôáé.
2. ] Ï |ïóéïò ÍéêÜíùñ
ÊáôÜ ôÞí ðñþéìç ôïõñêïêñáôßá óôÞñéãìá êáß ðáñçãïñéÜ ô~ùí êáôïßêùí ô~çò ðåñéï÷~çò
êáß [éäéáßôåñá ô~ùí Âåíôæßùí óôÜèçêå ]ï |ïóéïò ÍéêÜíùñ.
] Ï |ïóéïò ÍéêÜíùñ, êáôÜ êüóìï Íéêüëáïò, ãåííÞèçêå óôÞ Èåóóáëïíßêç ôï 1490/1.
8124. Óýìöùíá ìÝ ôüí óõíáîáñéóôÞ ôïõ êáôáãüôáí [áðü ðëïýóéá êáß å[õóåâ~ç ï[éêïãÝíåéá, ôï~õ [
É-ùÜííïõ êáß ô~çò Ìáñßáò, ô~çò [åíïñßáò ôï~õ ]áãßïõ Ìçí~á. Ï]é ãïíå~éò @çóáí {áôåêíïé êáß ]ï
Íéêüëáïò ]õð~çñîå êáñðüò ô~ùí íçóôåé~ùí êáß ô~ùí ]ïëïíõêôßùí ðñïóåõ÷~ùí ô~çò ìçôÝñáò ôïõ. Ï]é
ãïíå~éò ôïõ öñüíôéóáí íÜ ôüí ìïñöþóïõí ðñïóëáìâÜíïíôáò êÜðïéïí äÜóêáëï. [ Áðü ôü
êåßìåíï |ïìùò ô~çò äéáèÞêçò ôïõ äéáðéóôþíïõìå ôü ðüóï öôù÷Ýò å@éíáé ï]é ãíþóåéò ôïõ óôÞ
ãñáììáôéêÞ, ãíþñé-óìá ÷áñáêôçñéóôéêü ô~ùí óêïôåéí~ùí [åêåßíùí ÷ñüíùí. ] Ï Íéêüëáïò, ]ùò
ðáéäß, @çôáí ðïëý óïâá-ñüò êáß äéáêñéíüôáí ãéÜ ôÞí å[õóÝâåéÜ ôïõ êáß ôÞí [åíáó÷üëçóÞ ôïõ ìÝ
ôÞí ìåëÝôç ô~ùí [åêêëç-óéáóôéê~ùí êåéìÝíùí. 46020. ÓÝ íåáñÞ ]çëéêßá {åìåéíå [ïñöáíüò [áðü
ðáôÝñá êáß ôüôå [åðéäüèçêå ìÝ ìåãáëýôåñï æ~çëï óôÞí {áóêçóç êáß ôÞ ìåëÝôç [éäéáßôåñá ô~ùí
âßùí ô~ùí ÐáôÝñùí ô~~çò [ Åêêëçóß-áò. ] Ç ìçôÝñá ôïõ å@é÷å ôÞí {åãíïéá ô~çò ï[éêïãåíåéáê~çò ôïõ
[áðïêáôáóôÜóåùò, [åêå~éíïò |ïìùò å@é-÷å ëÜâåé ôÞí [áðüöáóç íÜ ãßíåé ìïíá÷üò êáß [áíÝâáëå
óõíå÷~ùò ôÞí ëÞøç [áðïöÜóåùò ãéÜ ãÜìï. ÌåôÜ |ïìùò [áðü ëßãá ÷ñüíéá [åð~çëèå êáß ]ï èÜíáôïò
ô~çò ìçôÝñáò ôïõ. Ôüôå ðéÜ ]ï Íéêüëáïò äéá-ìïßñáóå ôÞí ðáôñéêÞ ôïõ ðåñéïõóßá óÝ öôù÷ïýò
êáß [ïñöáíÜ. 46023. Ðñü ôï~õ 1515 [åêÜñç ìïíá-÷üò êáß {åëáâå ôü {ïíïìá ÍéêÜíùñ, [áëëÜ
ðáñÝìåéíå óÝ êÜðïéá ìïíÞ ô~çò Èåóóáëïíßêçò. ] Ç öÞ-ìç ô~~çò [áóêçôéê~çò ôïõ æù~çò {åöèáóå ]ùò
ôüí ìçôñïðïëßôç ÌÜîéìï, ]ï ]ïðï~éïò ôüí ðßåóå íÜ äå-÷èå~é ôÞí ÷åéñïôïíßá. ÓôÞí ðßåóç [åêåßíç
]õðÝêõøå ]ï ÍéêÜíùñ êáß ÷åéñïôïíÞèçêå äéÜêïíïò êáß óôÞ óõíÝ÷åéá ðñåóâýôåñïò.
ÊáôÜ ôü 1516/7 óÝ ]çëéêßá å[éêïóéåðôÜ [åô~ùí [åãêáôÝëåéøå ôÞí ðüëç ô~çò Èåóóáëïíßêçò,
[åðùöåëïýìåíïò ô~çò ÷çñåßáò ôï~õ ìçôñïðïëéôéêï~õ èñüíïõ. 8124. Óýìöùíá ìÝ ôüí
óõíáîáñéóôÞ ôïõ ]ï ÍéêÜíùñ äÝ÷èçêå êëÞóç [åê ìÝñïõò ôï~õ Èåï~õ ãéÜ ôÞí [áíá÷þñçóÞ ôïõ
á[õôÞ, ôï~õ ]õðï-äåß÷èçêå ìÜëéóôá êáß ]ï ôüðïò ô~çò [áóêÞóåþò ôïõ. ] Ï ÍéêÜíùñ äéÝèåóå êáß
á[õôÜ ôÜ ]õðïëåßììá-ôá ô~çò ðåñéïõóßáò ôïõ êáß êßíçóå. ÊáôÜ ôÞí ðïñåßá ôïõ äßäáóêå [áðü
êÜóôñï óÝ êÜóôñï êáß [áðü ÷ùñéü óÝ ÷ùñéü êáß ðáñçãïñï~õóå êáß [åìøý÷ùíå ôïýò
óêëáâùìÝíïõò ÷ñéóôéáíïýò. { Åöèá-óå êáß óôÞ Óáñáêßíá ô~ùí Âåíôæßùí, |ïðïõ êáß ðáñÝìåéíå
ãéÜ êÜðïéï äéÜóôçìá. [ Åêå~é [åôÝëåóå êáß èáýìáôá, ôÜ ]ïðï~Éá [åîéóôïñå~é ]ï óõíáîáñéóôÞò ôïõ:
Èåñáðåßá äáéìïíéóìÝíïõ, ãõíáßêáò ìέ ìçôñéêÞ á]éìïññáãßá êáß ðáñáëýôïõ. ÃéÜ íÜ [áðïöýãåé
ôÞí ôéìÞ ô~ùí [áíèñþðùí ]ï ÍéêÜíùñ ìåôáêéíÞèçêå ðñüò ôüí [ ÁëéÜêìïíá êáß [åãêáôáóôÜèçêå
óôüí ëüöï ôï~õ ÊáëëéóôñÜôïõ, ]ï ]ïðï~é-ïò å@é÷å ëÜâåé ôü {ïíïìá ðáëáéïôÝñïõ [áóêçôï~õ. [ Åêå~é,
ó´ |åíáí [áðüôïìï êáß äõóáíÜâáôï âñÜ÷ï, ðëÜé óôÞí êïßôç ôï~õ ðïôáìï~õ, âñ~çêå [åñåßðéá [áðü
ìïíýäñéï ðñüò ôéìÞ ôï~õ ]áãßïõ Ãåùñãßïõ êáß ìéêñü êåëëß, ôÜ ]ïðï~~éá êáß [áíáêáßíéóå. Å@éíáé ôü
ãíùóôü óÞìåñá [áóêçôáñéü ôï~õ ]ïóßïõ. Á[õôü óõíÝâç ðñü ôï~õ 1527, |ïðùò óôÞ óõíÝ÷åéá èÜ
äï~õìå. [ Åêå~é ]ï ÍéêÜíùñ óõíÝ÷éóå ôÞí á[õóôçñÞ ôïõ {áóêçóç ôñþãïíôáò ÷üñôá êáß âáëáíßäéá
êáß äå÷üìåíïò óöïäñü ôüí ðåéñáóìü ô~ùí äáéìü-íùí. ] Ï |ïóéïò óõíäÝèçêå ìÝ ôüí óõíáóêçôÞ
ôïõ Äéïíýóéï ðïý ôÞí [åðï÷Þ [åêåßíç @çôáí [åãêáôå-óôçìÝíïò óôÞ óêÞôç ôï~õ Ôéìßïõ Ðñïäñüìïõ
óôÞ ÂÝñïéá êáß äå÷üôáí [åðéóêÝøåéò ìáèçô~ùí ôïõ. Äýï [áðü ôïýò ìáèçôÝò ôï~õ Äéïíõóßïõ,
7
[ ñêåôÜ å[ὔðïñïé, @çñèáí êáß [åãêáôáóôÜèçêáí óôÞ óêÞôç ôï~õ ÍéêÜíïñïò. 46026. ÊáôÜ ìßá
á
ðëçñïöïñßá á[õôïß êáôÜãïíôáí [áðü ôÞí ÊïæÜíç. 446427
] Ç öÞìç ôïõ [åîáðëþèçêå ãñÞãïñá êáß ðë~çèïò ðéóô~ùí, [áðü äéáöüñïõò ôüðïõò, óõíÝññåå êáèçìåñéíÜ óôü ìïíáóô~çñé. ] Ï |áãéïò {ï÷é ìüíï ôïýò [åíßó÷õå ìÝ øõ÷ùöåë~ç ëüãéá [áëëÜ
êáß ðïëëïýò èåñÜðåõå [áðü äéÜöïñåò [áóèÝíåéåò. ÔÞ öÞìç ôïõ ìáñôõñå~é óõíïäéêÞ ðñÜîç
ôï~õ [áñ÷éåðéóêüðïõ Èåóóáëïíßêçò [ ÉùÜóáö (1527), ðïý óþæåôáé óôÞ ìïíÞ êáß óôÞí ]ïðïßá
ìåôáîý {áëëùí ãñÜöïíôáé: «...ÃåíïìÝíçò {çãïõí ] Éåñ~áò Óõíüäïõ, ðáñüíôùí êáß ô~ùí ôéìéïôÜôùí
êëçñéê~ùí ðÜíôùí ô~çò [ Åêêëçóßáò ]çì~ùí, [åíåöÜíéóáí ãñÜììáôá ðñüò ]çì~áò ðÜíôáò, ôï~õ [
Áñ÷éåðéóêüðïõ [ É-ïõóôéíéáí~çò êáß ðÜóçò Âïõëãáñßáò êõñ Äéïíõóßïõ êáß ôï~õ ðáíéåñùôÜôïõ
Ìçôñïðïëßôïõ Ãñåâå-íï~õ êõñ ÄùñïèÝïõ, [åðáéíï~õíôá êáß {áîéïí äåéêíýïíôá å[éò ð~áí {åñãïí
[áãáèüí ôüí ôéìéþôáôïí [åí ] ÉåñïìïíÜ÷ïéò êõñ ÍéêÜíïñá, ôüí êáèçãïýìåíïí ô~çò ] Éåñ~áò êáß
óåâáóìßáò Ìïí~~çò ôï~õ ] Áãßïõ [åíäüîïõ ìåãáëïìÜñôõñïò Ãåùñãßïõ ôï~õ ôñïðáéïöüñïõ, ôï~õ
[åðßêëéïí ÆÜìðïõñôæá, [áëëÜ êáß [å ê ðïëë~ùí {áëëùí ôéìßùí [áíèñþðùí êáß [åê ô~ùí ]çìåôÝñùí ô~ùí
[åêå~éóå ðáñáãåíïìÝíùí ôÞí êáëÞí ìáñôõñßáí {å÷ïíôá...» 39437
[ Áñãüôåñá ðñïó~çëèáí óôüí |ïóéï êáß {áëëïé [áóêçôÝò. ] Ç óêÞôç äÝí @çôáí äõíáôü íÜ
ôïýò öéëïîåíå~é ðëÝïí. Ôüôå, óýìöùíá ìÝ ôü êåßìåíï ô~çò äéáèÞêçò ôï~õ ]ïóßïõ, {åëáâå [åíôïëÞ
[áðü ôüí ×ñéóôü íÜ [áíÝâåé óôÞí êïñõöÞ ôï~õ ëüöïõ, |ïðïõ êáß èÜ âñå~é å[éêüíá ôïõ êñõììÝíç
óôÞ ã~ç. ] Ç êïñõöÞ ôüôå @çôáí äýóâáôç êáß äáóþäçò. ÊáôÜ ôÞí [áíáóêáöÞ ]ï |ïóéïò âñ~çêå ôÜ
èå-ìÝëéá ðáëáéïôÝñïõ êôßóìáôïò êáß å[éêüíá ô~çò Ìåôáìïñöþóåùò ôï~õ Óùô~çñïò. Óôü íáü ô~~çò ]
Á-ãßáò Ðáñáóêåõ~çò Óáìáñßíáò ]õðÜñ÷åé ôïé÷ïãñáößá ôï~õ 1819, óôÞí ]ïðïßá ðáñéóôÜíåôáé ]ï
Íé-êÜíùñ íÜ óêÜâåé ãéÜ íÜ âñå~é ôÞí å[éêüíá ô~çò Ìåôáìïñöþóåùò [åí~ù êÜôù [áðü ôÞí
ðáñÜóôáóç á[õôÞ äéáêñßíåôáé ðÜëé ]ï |áãéïò íÜ ]õðïäÝ÷åôáé ôïýò äýï íÝïõò. 447888
Φωτογραφία 32. Ὁ ὅσιος Νικάνωρ. Ἁγία Παρασκευή Σαμαρίνας.
ÌåôÜ [áðü óýíôïìï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá êÜëåóå ôå÷íßôåò [áðü ôÜ ãýñù ìÝñç êáß {áñ÷éóå ôÞí
[áíïé-êïäüìçóç ô~çò ìïí~çò ìÝ ÷ñçìáôéêÞ âïÞèåéá ô~ùí ]õðïôáêôéê~ùí ôïõ [áðü ôÞí ÊïæÜíç. 8177.
Á[õôü {ßóùò íÜ [åîçãå~é êáß ôüí [éäéáßôåñï óýíäåóìï ô~ùí Êïæáíéô~ùí ìÝ ôÞ ìïíÞ ]ùò ôßò ]çìÝñåò
ìáò. ] Ï {é-äéïò ]ï |ïóéïò ðåñéüäåõå êáß êÞñõôôå óôÞ ãýñù ðåñéï÷Þ, [åí~ù óôü ìïíáóô~çñé å@é÷å
8
óõóôÞóåé ó÷ïëå~éï ãéÜ ]éåñå~éò êáß ìïíá÷ïýò. ] Ï |ïóéïò [áðÝèáíå ôÞí ]åâäüìç Á[õãïýóôïõ ôï~õ
1549, ]çìÝñá ðïý ]ç [ Åêêëçóßá ìáò ôéì~á ôÞ ìíÞìç ôïõ. ] Ç [áíáêÞñõîÞ ôïõ óÝ |áãéï äÝí ðñÝðåé
íÜ âñÜäõíå ðïëý. Ôü 1709 [áöéåñþèçêå íáüò ô~çò ÓéÜôéóôáò óôüí |ïóéï ÍéêÜíïñá. 85535. Tü
1732 ]ï [áñ÷é-åðßóêïðïò [ Á÷ñßäïò [ IùÜóáö ðñáãìáôïðïßçóå ðñïóêõíçìáôéêÞ [åðßóêåøç óôÞ
ìïíÞ ô~çò Ìåôá-ìïñöþóåùò êáß óõíÝôáîå [åðéóôïëÞ ðïý óþæåôáé êáß óôÞí ]ïðïßá [åîáßñåôáé ]ç
]áãéüôçôá ôï~õ ]ïóß-ïõ ÍéêÜíïñïò êáß [áíáöÝñåôáé ]ç ]áãéïðïßçóÞ ôïõ [áðü ôü Ï[éêïõìåíéêü
ðáôñéáñ÷å~éï. ÃñÜöåôáé óõãêåêñéìÝíá |ïôé óôÞ ìïíÞ óþæïíôáé ôüóï ]ç êÜñá ôï~õ ]ïóßïõ |ïóï
êáß ôü ëåßøáíü ôïõ ]ïëüêëç-ñï ðïý å[õùäéÜæåé. 39545. [ ÁñãõñÞ ëåéøáíïèÞêç ôï~õ 1747 öÝñåé
[áíÜãëõöï ôüí |ïóéï ÍéêÜíï-ñá êáß ãýñù ôïõ ôü ìåãáëõíÜñéï á[õôï~õ: «×ÁÉÑÏÉÓ ÔÙÍ ÓÅÑÂÉÙÍ
Ï ÉÁÔÑÏÓ, ÃÑÅÂÅÍÙÍ ÔÏ ÊËÅÏÓ, ÏÉÊÏÕÌÅÍÇÓ Ï ÂÏÇÈÏÓ, ×ÁÉÑÏÉÓ Ï ÐÑÏÓÔÁÔÇÓ ÔÙÍ
ÓÅ ÔÉÌÙÍÔÙÍ ÐÏÈÙ ÍÉÊÁÍÙÑ ÊÁËËÉÓÔÑÁÔÏÕ ÖÙÓÔÇÑÁ ÐÏËÕÖÙÔÏÍ»6. 39477. ] Ï
óõíáîáñéóôÞò ôïõ [áíáöÝñåé êáôÜðáõóç ëïéìï~õ, ðéèáíüí ðáíïýêëáò, óôÜ ÓÝñâéá [åðß
[åðéóêüðïõ á[õô~ùí Æá÷áñßá (1718-1734) ìÝ ôÞí ðáñïõóßá [åêå~é ô~çò êÜñáò ôï~õ ]áãßïõ. 46038.
Óõíåð~ùò ôü ìåãáëõíÜñéï å@éíáé ìåôα-ãåíÝóôåñï ôï~õ óõìâÜíôïò [åðß Æá÷áñßá óýíèåóç. ] Ç
[áêïëïõèßá ðñüò ôéìÞí ôï~õ ]áãßïõ ôõðþèç-êå ãéÜ ðñþôç öïñÜ ôü 1774 óôÞ Âåíåôßá ìÝ äáðÜíç
ôï~õ [ ÉùÜííïõ Ôïëéïðïýëïõ [áðü ôÞí ÊÜ-ëéáíç ÊïæÜíçò, óçìåñéíÞ Á[éáíÞ. 394165. ÐáñáèÝôïõìå
[áðü á[õôÞ ôü [áðïëõôßêéï ôï~õ ]áãßïõ:
«Íßêçò å{éëçöáò, {áöèáñôïí óôÝöïò, ðÜôåñ |ïóéå, ðáñÜ ôï~õ Êôßóôïõ, ô~ùí ó~ùí [áãþíùí
[áíôÜîéïí {åðáèëïí. ôÞí ãáñ ðáôñßäá ëéðþí ôÞí [åðßãåéïí, ô~çò ï[õñáíßïõ ï[éêÞôùñ ãåãÝíçóáé.
|ïèåí ðÜíôåò óÝ ðßóôåé êáß ðüè?ù ãåñáßñïìåí. ÷áßñïéò ÍéêÜíïñ, ] Ïóßùí ]ïìüóêçíå». 46011
Óôüí ðáñáêëçôéêü êáíüíá ôï~õ ]áãßïõ [åðáíáëáìâÜíåôáé ðïëëÝò öïñÝò {åêêëçóç êáôÜ
ô~çò ðáíïýêëáò. 447388. ] Ï |áãéïò ÍéêÜíùñ ðáñïõóéÜæåôáé óôßò å[éêïíïãñáößåò ]ùò ]çãïýìåíïò
ìÝ {åíäõìá ìïíá÷ï~õ, óõ÷íÜ êñáôþíôáò ôü ðñüðëáóìá ]åíüò íáï~õ ìÝ ôü }ἕíá êáß [åðéóêïðéêÞ
ñÜâäï ìÝ ôü {áëëï ÷Ýñé. ÌéÜ [åíäéáöÝñïõóá å[éêüíá [åìöáíßæåé ôïýò ]áãßïõò ÍéêÜíïñá êáß Äéïíýóéï [åí [ Ïëýìðù íÜ êñáôï~õí ðñüðëáóìá íáï~õ êáß [áëõóïäåìÝíç ôÞí ðñïóùðïðïßçóç ô~çò
ðá-íïýêëáò, êÜôù [áðü ôÞí ]ïðïßá [áíáãñÜöåôáé «]ç ðáíïýêëá». 447388
[ Áðü ôÜ ðéü ãíùóôÜ ìåôáãåíÝóôåñá èáýìáôá ðïý [áðïäßäïíôáé óôÞ ìåóéôåßá ôï~õ
]áãßïõ ÍéêÜíïñïò å@éíáé ]ç óùôçñßá ô~ùí êáôïßêùí ô~çò [åðáñ÷ßáò Óåñâßùí [áðü ôÞí ðáíþëç ôü
1825. ÓÝ å[éêüíá ôï~õ 1835 [áðåéêïíßæïíôáé ï]é |áãéïé ÍéêÜíùñ êáß Äéïíýóéïò [åí [ Ïëýìð?ù íÜ
êëùôóï~õí ôÞí ðáíïýêëá, ]ç ]ïðïßá {å÷åé ôÞ {áãñéá ìïñöÞ ìÝ ôåñÜóôéá íý÷éá óôÜ {áêñá ôçò.
447888. ÔÞí å[éêüíá ôï~õ ]áãßïõ ìåôÝöåñáí ôü èÝñïò ôï~õ 1910 óôÞ Óáìáñßíá ãéÜ íÜ ðÜøåé ìéÜ
[åðéêßíäõíç ìåôáäï-ôéêÞ [áóèÝíåéá ðïý ðñïóÝâáëëå ôÜ ìïõëÜñéá. 478140. [ Åðßóçò ]ç óùôçñßá
ô~ùí êáôïßêùí ô~çò Êï-æÜíçò [áðü ôÞí [éóðáíéêÞ ãñßððç ôü 1918 [áðåäüèç óôÞí ðáñÝìâáóç ôï~õ ]
Áãßïõ. { Åãñáöå ]ç [åöç-ìåñßäá ô~çò ÊïæÜíçò «Ç×Ù» |ïôé ]ç èáíáôçöüñïò [åêåßíç [åðéäçìßá
{áñ÷éóå óôßò 12 [ Ïêôùâñßïõ 1918 êáß óôïß÷éóå 172 èáíÜôïõò. [ Áíáêüðçêå óôßò 6 Íïåìâñßïõ,
]çìÝñá êáôÜ ôÞí ]ïðïßá {åöåñáí óôÞí ðüëç ôÜ ëåßøáíá ôï~õ ]áãßïõ ÍéêÜíïñïò. 287150. Ãé´ á[õôü
êáß ï]é êÜôïéêïé ô~çò ÊïæÜíçò {å-÷ïõí [áöéåñþóåé óôüí |áãéï ìåãáëïðñåð~ç íáü. Ðáýóç
[åðéäçìßáò óôÜ âïïåéä~ç ôï~õ Êñüêïõ Êï-æÜíçò ìÝ ôÞ ìåôáöïñÜ êáß ðñïóêýíçóç [áðü ôïýò
êáôïßêïõò ô~ùí [ïóô~ùí ôï~õ ]áãßïõ ìáñôõñå~éôáé ôü 1942. 40241
\ O |ïóéïò ÍéêÜíùñ å@é÷å öñïíôßóåé íÜ óõíôÜîåé ðñü÷åéñç äéáèÞêç ôü 1540, ]ç ]ïðïßá
[áí-åõñÝèç ðñüóöáôá, êáß ]ïñéóôéêÞ, ]ç ]ïðïßá óþæåôáé ôüóï óÝ [áíôßãñáöï ðïý
ðåñéëáìâÜíåôáé óôüí ãíùóôü êþäéêá ô~çò ìïí~çò, |ïóï êáß óôü ðñùôüôõðï ðïý âñ~çêå ]o Ëßíïò
Ðïëßôçò êáß äçìï-óßåõóå ]ï Íéêüëáïò Äåëéáë~çò. 92
] Ç äéáèÞêç ôï~õ ]ïóßïõ ÍéêÜíïñïò
íåüöõôïò [å ëÝù Èåï~õ [áñ÷úåðßóêïðïò ô~çò á´ [éïõóôéíéáí~ç ò êáß ðÜóçò âïõëãáñßáò, óåñâßáò, [á ëáâáíÞáò
êáß ôüí ëçðüí íéêÜíïñáò ]éåñïìüíá÷ïò, ôÜ÷á êáß ðíåõìáôéêüò ðáôÞñ, êáß ]ç ãïýìåíïò ô~ç ò [åí ôç ìïí~é ô~çò óåâáìßáò
ôïõ óùôýñïò ÷ñéóôï~õ, ]ù ãÝãïíáò, êáß êôÞôùñ ô~çò á[õô~çò ìïí~çò, / êáôá ðáñá÷þñçóõí Èåï~õãåíïìÝíïõ,
[åí ôá~éò [åó÷Üôáéò ]çìÝñáéò, êáß ðïëõêßíäõíáéò ôï~õ [ïãäüïõ á[é~ùíïò, ôï~éò å]õñéóêïìÝíïéò ìïíá÷ï~é ò,
9
é] åñïäéáêüíïéò ôå, êáß/ ]éåñïìïíÜ÷ïéò ôáé êáß ðíåõìáôéêï~éò ìåôÜ êáß ôï~õ äåõôåñáñßïõ ôï~õ ëåãïìÝíïõ
äéêáßïõ, êáß ô~ùí ìÝëëïíôá êáôÜ êåñüí ôÞí ]çãïõìåíßáí [áíáäÝ÷åóèáé, [å í êõñßù / ÷á~éñåéí [å ãþ [áäåëöïß
[åâïõëüìçí ãñÜøáé äéáèÞêçí ðëáôýôåñïí, äéëáìâÜíïõóáí ôÜ ðÜôñéá ô~ç ò ìùí~ç ò ðþò [åêôßóèç êáß ìåèüóùí êüðùí, êáß êéí/ äýíùí êáß ìÝ ðüóçò ðáëßêçò êáß óõíäñïì~çò [å ðåñéðïéÞèçóáí ôÜ ìåôü÷éá êáß
ðÜíôá ôÜ [å íáõô~çò, êáß [å âïõëüìçí ãñÜøáé êáß ðüóá äõíÜ ]õðÝóôçí [å í / ôç óõëëïã~ç ô~ù í ìïíá÷~ùí, êáß
ï{éá ðáôå-ðÜëáéóá ðéêñÜ. áëë ]ï êáéñüò [åêâéÜæåé ìå å{éò {å ôåñá, [å ðåéäÞ [åíå÷åéñßóèçí ôÞí [åí ô~ù
êáëëéóôñÜôù {ïñé ï{éêçóéí, / êáß ôÞí [á íÜêôçóúí, ô~çò óåâáóìßáò ìïí~çò, ô~çò å[éò {ïíïìá ôéìþìåíïí, {áãéïò
ãå~ùñãéïò, êáêßèåí ìåôÜíáóôåýù ëïéðüí óý÷íÜ [á ðü {ïñïò, å[éò {ïñïõò. / êáß [áðü ôï~õ êáëëçóôñÜôïõ,
[åñ÷üìåíïò [áðÜíïõ, å[éò ôÞí êïñçöÞí ôï~õ âïõíï~õ å{õåüí ðÝðáëåùìÝíï, êáß ÷áëáóìÝíï ÈåìÝëëéù. êáß
ôüðïò ä~éóâáôïò, êáß ëüí-ãêïò ðïë~çò, êáß äéáðïêÜëéøçí Èåï~õ [åñ÷ïìÝíïõ ìïõ [á ðÜíïõ å{éò ôü |ù ñïò. êáß
äïõëåâïíôáò ôüí ôüðùí, å[õñüí ôÞí ïéêüíá ôï~õ óù / ôýñïò ÷ñéóôï~õ ô~çò ìåôáìùñöüóåïò. êáêß ìÝ
ðïëïýò êüðïõò êáß ìü÷èïõò, [áíßãõñá ô~ù í íá~ùí ôï~õ óùôýñïò ÷ñéóôï~õ ô~çò ìåôáìùñöüóåïò. ìåôÜ ô~ùí
êåëßùí / êáß ôñÜðåæáí. êáß [áñ÷ù-íôáñßêçí, êáß ìáíãêéðßùí, êáß [áìðåëéêÝò. êáß ôÜ ìåôü÷çá. ôïß
óðïõæïõìÜäç ëÝãù, ìåôÜ ä~éù ìßëïõò. êáß ôÞí óý / íéôæá êáß ôÞí ëïíãêá ìåôÜ [ùñé~á ôçò êáß ìåôá
÷ïñáöé~á ô~çò êëéóï~õñáò. êáß å]õñßóêïíôáé êáß ôÞí óßìåñïí ôá[õôü ðåðáëáéùèÝí, âïýëïìáé ðñïó /
ðéÜóáé Èåï~õ âïçèï~õíôïò, [å{á í êáß öèÜóù ôá[õôáéò ãï~õí ôáßò öñïíôßóé ðåñ~éðëáêå~éò, êáß ôü
áðëçñïöüñçôïí ôï~õ èáíÜôïõ öïâçè~çò. {åêñé / íá ãñÜøáé ê{áí ìéêñÜí äéáèÞêçí ä~éá ðïëë~çò ô~çò ðñüò
]õì~áò [á ãÜðçò. |ïèåí ðÜñåí~ù êáß ðáñáããÝëëù ðÜíôáò. [å í ô~ù [ï íüìáôé ôï~õ óù / ô~õñïò ÷ñéóôï~õ {éíá
êïéíïíâéáê~ùò ðïëéôåýåóèáé [áðü ôÞí óÞìåñïí å{éò ð~áí |ï ôé êáß [áí {å÷åôå, âñùôÜ, êáß ðïôÜ, êáß [åíäýìáôá.
êáß å[éò ÷ñõóüí, êáß {áñ / ãõñïí. ðñü ðÜíôùí äÝ ôÞí å[éò Èåüí [áãÜðçí, êáß ôÞí å[õ -ëÜâéáí, êáß ôÞí
å[õóÝâåéáí, êáß ôÞí å[éò [áëëÞëïõò ðíåõìáôéêÞí [á ãÜðçí ôå êáß [ï ìüíïéáí. ôéìÜôå ï~õí [á / ëëÞëïõò, êáß
]õðïôÝóåóèáé [å í öüâù Èåï~õ. êáß [åíãêñáôåýåóèå [åê ðïëë~ùí âñùìÜôùí. êáß ìÞ óðáôáëßæåóèå ]ùò ï] é
êïóìéêïß. êáß ìÞ ãåëÜôå ]ùò ôÜ {åèíç. / êáß ìÞ [áñãïëïãåßôå, êáß êïöõñïì~éëåßôå å{éò ôÞí ñï~õãáí ]ùò á[é
ðåëåëáß ô~ùí ãõíáéê~ùí. [á ëëÜ óéùðÜôå, êáß ëÝãåôå êýñéå [éçóï~õ ÷ñéóôÝ [å ëÝçóüí ìå. êáß ìÞ ðñï / äßäåôå
êáß [å ãêáëëÞôå áëëÞëïõò ]ùò [éï~õäáò. êáß ìÞ öáíåñþíåôå ôÜ ìõóôçñéáêÜ óáò å{éò ôïýò êïóìéêïýò ]ù ò
[éï~õäáò. êáß ìÞ [å ìðÝæåôå [á ëëÞëïõò / ]ù ò ï]é ÷áíáíáßïé ô~ùí ðáôÝñá á[õô~ù í. êáß ìÞ ìåèýóêåóèáé ]ù ò
óïäïì~çôå. êáß ìÞ âëáóöçìåßôå ]ù ò [éïõäáßïé. êáß ìÞ ìåôåùñßæåóèå ]ù ò {áóïöïé. / [áëë´ ]ù ò óïöïß êáß
[ïñèüäïîïé ÷ñéóôéáíïß, êáß ìïíá÷ïß, å[õóåâ~ùò êáß äéêáßùò ðïë~éôåýåóèáé. êáß êñáôåßôå ôÞí ðáñÜäïóéí
ô~ùí ]á ãßùí ðáôÝñùí |ï óá [å í ô~ù / íüìù {å ãñáøáí ðåñß ðåßóôåùò, êáß ðåñé ðïëéôåßáò. êáß ]ïóá ôü ôõðéêüí ôï~õ
[áãßïõ óÜâá äéÜêåëÝâç ðåñé ôÜîåùò åêêëçóéáóôéê~çò, êáß ðåñé [áñåô~ç ò ï{õôùò / êñáôå~éôå. êáß ãõíáßêá ìÞ
å{éóåëèç å{éò ôü ìïíá-óôÞñé. ìÞôå êáëïãñáßá, ìÞôå êïóìúê~ç. ìÞäÝ ê{áí âáóßëéóóá, {ç âáóéëÝùò ìÞôçñ, {ç
èõãÜôçñ. ìç / äÝ íÝïí ðáéäú äå÷è~ç ôå [á ðü ôÞí óÞìåñïí [áðü ôïýò äÝêá êáß [ïêô~ù ÷ñüíïõò êáß êÜôùèåí,
]ïóïé äÝ å]õñÝèçóáí ðñü ô~çò äéáèÞêçò ìåéíÜôùóáí [åí ô~ù / ìïíáóôçñßù. ìÞôå ðáéä~éïí êïóìúêüí
ìáíèáíÝôù á[õôüèåí ãñÜììáôá. ÌçäÝ [áíÜîéïí ôéíÜ ÷åéñïôïíÞóçôå äéÜêïíïí, {ç ðñåóâåßôåñïí. ìÞôå
öèï / íåñüí, ìÞôå ìÝèåéóïí ]ç ]õâñé-óôÞí , {ç ðáéäáñéóôÞí, {ç öéëïêÜâáëïí, {ç öéëïóõìðïóúáóôÞí ï#õôïé
ãÜñ [åñÞìùóáí ôÜ ìïíáóôÞñéá, êáß ôüí êüóìïí. / êáß [á ëëï äÝí ðáñïîýíåé ôüí Èåüí ]ùò [áíÜîéïò ]éåñåýò,
{ç äé{áêùí. äéá ôï~õôï ï[é ìÝëëïíôåò ãåíÝóèáé äéÜêùíïé, êáß ]éåñå~éò, [å óôùóáí êáèáñïõ êáß [áêáôáãí~ùóôïõ
âßïõ. / [å ÷ïíôåò êáëëÞí ìáñôõñßáí {å -óùèåí [áðü ôüí ðíåõìáôéêüí ðáôÝñá, êáß {åîùèåí |áðÜíôáò
{áíèñþðïõò, êáß ðñüôïõ ÷éåñïôïíçèÞíáé, êáß ìåôÜ ôÞí ÷åéñïôïíßáí, íÜ ìÞ / äÝí ôñüãïðéíáñßæïõí ìåôÜ
[áëëïðßóôïõò ìÞôå ìÝ ëáôßíïõò, ìÞôå íá öÝíïõ-íôáé å{éò á[õôïýò, ìÞôå öéëßáí êáß [áãÜðáéò íÜ {å÷ïõí
ìåôáõôïýò. ìÞôå å{éò / êñéóéí íÜ]õðÜãç äéÜêïíïò, {ç ðñåóâýôåñïò. [áëëÜ ôÝò [å îùôÝñåò êñßóáéò, êáß ôá~éò
÷ïíäñïäïõëåßáéò, êáß ôá~éò [áðáíäï÷á~éò ô~ùí á[õèå-íôÜäùí, íÜ ôá~éò / [åðßâëÝðïõí ï]é [éäéþôáéò, êáß [ç
ãÝñïíôåò ôï~õ ìïíáóôçñßïõ ìÝ ðïëÞí öüâïí êáß ôñüìïí, êáß ðïëëÞí å[õëÜâåéáí, êáß ìÝ [á ëëåßèåéáí,
ðñüò ôÜ {åîïäá {ç / äÝ ô~çò èåëåßóé íÜ ôñïãïðéíáñßæåé ìå á[õèå-íôÜäáéò ôï~õ êáéñï~õ ôïýôïõ ]ùò å@éíáé
éóìáúëéôáé, îáß íá äéáâáßíåé ]ï ëüãïò ôïõ å{éò á[õôïýò, íÜ {å ÷ç öéëßáí / ìåôáõôïýò, [á ò [áöÞóåé ôÞí
]éåñùóýíç, êáß ï[õôùò [áò äé~ù êåé ôáéò ôáýôáéò ]õðïèÝóáéò. êáß ]éåñïìüíá÷ïí ìÞ ãõíüóêïíôá ôüí íüìïí,
êáß ô[áò ]á ãßáò ãñá / ö~á ò ]ùò ðñÝðåé, ]ç ãï~õìåíïí ìÞ ðïéÞóåôáé. [á ëëÜ ìáíèáíÝôù ðñþôåñïí ôüí íüìïí êáß
ô~áò [áíôïë~á ò, êáß ôüôå ãåíÝóèù äéäÜóêá / ëïò, êáß [çãï~õìåíïò. [åðß ìÞ å[éäþò íüìïí, ð~ùò äéäÜîåé íüìïí,
ðþò äéïñèþóåé, ðþò êáíïíÞóåé, ôõöëüò ãÜñ ôõöëüí [å Üí ]ïäçãÞ, [áìöüôåñïé
/ å[éò âüèõíïí
[åìðåóï~õíôáé öçóß ï êýñéïò. [å Üí äÝ ìÞ å[õñåè~ç {áîéïò ãåíçèÞíáé [ç ãïýìåíïò [áðáõô~ç ò ô~ç ò [áãßáò ìïíçò
ôï~õ óùôýñïò ÷ñéóôï~õ, êáß êéíäõíåýåé ôü ìï/ -íáóôÞñéïí ÷ùñßò ðïéìÝíá. óêåøÜôùóáí ï[é ãÝñïíôåò ôï~õ
ìïíáóôçñßïõ, êáß ô~çò óõíÜîåùò, êáß [åñùôÜôùóáí ìåôÜ [áêñéâåßáò êáß ôïýò [éäéþôáò. êáß [å {áí å[õñå / è~ç
ðñüóùðïí å{éò ôÞí ìïí~éí, ôï~õ óùôýñïò ÷ñéóôï~õ ôï~õ ìåôåþñïõ ðñ[ïóêáëåóÜóôïóáí á[õô~ù í, êáß
ðïéå{éóùóçí çãï~õìåíùí, êáß [åáí äÝí å[õñåèåß [åêß {á ò / [å îåæçôßóùóçí, [å ê ôÞí ìïíÞí ôï~õ âáñëá{áì. êáß [åÜí
êáß [á ðåêß ãÝí(ç) óôÝñéóéò. íÜ ðáãÝíåôáé å{éò ôï ìïíáóôÞñé, ôï~õ ôéìúïõ ðñïäñüìïõ, ôï~õ [å í ô~ç óêÞôç /
ô~çò âÝññéáò, å{éò ôü êôÞñéùí ôï~õ [å ìï~õ [á äåëöï~õ êáß óõíáóêçôï~õ, êõñ äéïíõóßïõ. ìåôÜ ðïë~ù í äáêñßùí
10
êáß [ù ìïã~ùí êáß óôåíáãì~ù í íÜ ðñïóêáëÝóåôáé ôßìé / ïíðñüóïðï äéá ãï~õìåíïí. [å{á í äÝ ìç åõñåè~ç
ðñüóùðïí {áîéïí ëüãù êáß {åñãù å{éò ôÜò ðñïåéñçìÝíáò ìïí~á ò, ðïéóÜôùóáí êáß ôüí ôõ÷üíôá [å í ôç ìïí~ç,
/ ìüíïí {åóôù å[õëáâåßò êáß óþöñïí, êáß {áîéïò ]éåñåýò. ðáñáããÝëëù äÝ êáß ôïýôï [éíá ìÞ ãÝíçôáé
÷åéñïôïíçôüò ]ç ãï~õ-ìåíïò, ôï~õ ]áãßïõ [áñ÷éåñÝùò. äéüôé ]ï ÷åé / ôïíçèåßò ]çãï~õìåíïò, ðáñÜ [áñ÷éåñÝùò
[ïöåßëåé ìÝ÷ñé èáíÜôïõ å@éíáé ]ç ãï~õìåíïò. êáß ]ç ðáñï~õóá ãåííåÜ ìéêñüøõ÷ïò ï@õóá, ïõ äýíáôáé ôï~õôï /
]õðïìåßíáé. êáß äéÜ ôï~õôï [áôïß ôïõò, ]ç ìïíá÷ïß ðïéóÜôùóáí ôüí ]çãï~õìåíïí, êáè~ù ò ï{éäáìåí êáß å[ éò ôü
]áãéïí [ïñïò. êáß å{éò ôÜò [á -ãßáò ìïí~áò ôï~õ ìåôåþñïõ. / ìüíïí [åñùôÜôùóáí ôüí [á ñ÷éåñÝáí, êáß
ëáìâáíÝôùóáí óõã÷þñçóúí êáß ìü-íïí. êáß |ï ôáí ìÝëïõóç ðïéÞóïõí ]ç ãï~õìåíïí, ðñïóêáëåóÜóèùóáí
ôüí / å]õñéóêüìåíïí ]ç ãï~õìåíïí, [åí ô~ù ìåôåüñù, {ç åí ôï âáñëáÜì, {ç [å ê ô~~ç ò áãßáò ìïíçò ôï~õ ôéìåßïõ
ðñïäñüìïõ, [éíá ìåôÜ ôü ìíçìïíåõèÞíáé ðá / ñá ôïõ ]éåñÝùò, ôüí ìÝëëïíôá ãåíÝóèáé ]ç ãïýìåíïí,
[åðÜñç ôÞí ðáôåñßôæáí ]ï å[õèåèÞò [çãïýìåíïò, [áðü ôÜ ôñßá ìïíáóôÞñéá / ]ù ðñïåãñÜøáìåí, [áðü ôÞí
áãßáí å[éêüíá ôï~õ äåóðüôïõ ÷ñéóôï~õ, êáß äéäùóé ô~ùí íÝ-ùí [ç ãï~õìåíïí ôï~õ óùôýñïò ÷ñéóôï~õ ô~ç ò
ìåôÜìùñö / -öüóåïò. êáß [á óðÜæåôáé ôÞí ÷åßñá ôï~õ å[õñåèÝíôïò ]ç ãïõìÝíïõ, ]ï íÝïò ]çãï~õìåíïò êáß
ëáìâÜíåé ôÞí ðáôåñßôæáí. êáß [ï / ôáí êáèßóç åéò ô~ùí èñüíïí, [á óðÜ-æåôáé ]ï å[õñåè~çò çãï~õìåíïò ôÞí
÷åßñá ôï~õ íÝïõ çãïõìÝíïõ. êáß äßäùóé ôÞí äéáèÞêçí / å{éò ôÜò ÷åßñáò á[õ-ôï~õ ëÝãé á[õô~ùí, âëÝðå [áäåëöÝ,
ìÞ ðáñÝâçò ôÞí [åíôïëçí, ìÞðùò [åîçò ôü ô~ç ò ðáñáêï~ç ò êñßìá, [á ëë áí / ]ï -ñßæïõ, êáß êñáôáéï~õóèù ]ç
êáñäßá óïõ. êáß ðñüóèåò ìÜëëïí [åðß êáëù ôü êáëüí. êáß êáèåî~çò [á óðÜæïíôáé |ï ëïé ï]é [á / äåëöïß ôüí
êáèçãïýìåíïí. ðáñáããÝëù äÝ êáß ôï~õôï, [éíá ìÞ [áðÝñ÷ïíôáé å[éò ôÜò ðáíéãýñïéò ô~ù í êïóìéê~ùí ï[é
ìïíá÷ï~é. ìÞôå / [áðü ôü ìïíáóôÞñé, ìçôå [áðü ô ìåôü÷éá. |ï ôé ëÝãåé ]ï Èåßïò íüìïò [áââ~áò å[éò ëéôÞí
êïóìéê~ùí êáèßóáò ]ùò áñêïí ëïãéæÝôáé á[õôüí / ]ï Èåüò. ]éíá äÝ êáß [åñãï÷åéñï~õí ïé ìïíá÷ïé [å í ôï~éò
êåëëßïéò áõô~ùí. êáß {áëëïò [å í áìðÝëù, êáß {áëëïò [åí ãêýðï, êáß {å ôåñïò [åí ðåñéâïëßù [å ñãáæÝôùóáí. êáß
ìÞ êáèåæÝóèùóáí ]ï ëçí ôÞí ]çìÝñáí åðé ôÞí ëüíôæáí [áñãïëïãï~õíôåò. ÷åßñá êáíåßò íÜ ìÞí [á ðëüóé å{éò
[áëëïí / êáß ôýøåé ôïí. å[é äÝ ôßò ôïëìÞóåé, äéï÷èÞôù ô~ç ò ìïíçò. êáß [áößíù ëïéðïí ôï ìïíáóôÞñéùí åëåýèåñïí êáß áõôåîïýóéïí, å{éò êá / ôá äé[áäï÷Þí ìïíá÷~ùí. [áðü ìïíá÷ï~õò å{éò ìïíá÷ïõò. êáß [áðü
]çãïýìåíïí, å{éò ]ç ãïýìåíïí. êáß ôéì~á ò êïóìúêïò íÜ ìçäÝí ôü ]ïñß / æåé. ìÞäÝ íÜ ôü äéáêñÝíåé. êáß ôüí
[áñ÷é[åñÝá íá ôé-ìÜôå, êáß íá ô~ù í ìíçìïíÝâåôå. êáß íá ô~ùí [á ãáð~áôå. êáß ìÞôå íÜ [åãêáëßóèáé å{éò / á[õôïí,
ìÞäå íÜ êñúíåóèå. ì[ç äÝ å[éò {á ñ÷ùíôáò. [á ëë áõôïß óáò äéáêñßíåóèå, êáß äéïñèï~õóèå. êáß ôéì~á ôå ðÜóá
[áíèñùðßíçí óõñ~á í êáß ðÜóá / ãë~ùóá. êáß ôéí~á í ìÞäÝí õâñßæåôå. êáß ôéí~á í ìçäÝí äéáâÜëëåôå, êáß ìçäÝí
óõãêïöáíôåßôå. êáß å{éò ôÞí ]å ïñô~çí, ìÞ êáëåßôå ôéíáí. ìïíï / ïéôçò {å ëèç á[õôüò ôïõ ]åêåßíïí êáß äÝ÷åóèå.
êáß ôá ìåôü÷éá, ïðïõ [å-ðåñéðïéÞèçìåí ìåôÜ ðïëë~ùí êüðùí, êáß ìü÷èùí, êáß [å îüäùí, ìÞí ôÜ [áöÞ / óåôå
êáß ÷áëÜóïõí. ôÜ [á íïèåí ãåãñáìåíá, ôáýôá ôÜ ðñïåéñçìÝíá öõëÜîáôå. êáß [áðü [áëëá ìïíáóôÞñéá,
ìïíá÷ï~õò ìÞí äÝ÷åóèå ðëÝïí / ]ç ìåñùí ôñé~ùí. ôáýôá öõëÜîáôå ]ù ò [åöçí. {éíá ]ç ôïõ èåï~õ ]ç ÷Üñéò, êáß ôü
[åëåüò ï{é@ç ìåôÜ ðÜíôùí ]ç ì~ù í áìÞí. å[é äÝ ô~ç ò ôïëìÞóåé, êáß ìåëåôß / óåé äéùñèéìßáí, êáß {å ÷ç á[õôüèé
ðåêïýëéïí êñéöüí, êáß ðÝñíé [áðü øõ÷ïäïóßìáôá |ï ðïõ ôÜ äßäïõí, ]ç ÷ñéóôéáíß äéÜ ðñüèåóåò, ]ç
óáñáíôáëýôïõñãá / ]ç ìíéìüóõíá, ï{é êáß ç ìïíá÷ú [é ï[éäéüôåò ]ïðïõ äéáêñáôï~õí ôÜ ìïýëêéá ôï~õ
ìïíáóôçñßïõ, êáß ãßíïõíôáé, êïíüìé êáß ðáñáêïíüìé, êáß ÷áñá / êáñÝåé. êáß ìéëïíÜäåò, êáß ðéóôéê~ç, êáß
ôæÝëíéêé å{éò ðñüâáôá, êáß ãåëÜäéá, ]ç êáß ]ï å]õñéóêü-ìåíïò ]çãïýìåíïò, êáß ðñïçãïýìåíïò, ]ç êáß ]ï ëåãü
/ ìåíïò äï÷éÜñçò. [á í ðïõëï~õí, ]ç ãÝíéìá [áêñéöÜ [á ðü ô~ùí éãï~õìåíï, [ç áëá ôßðïôåò ]ç êñáóú ]ç
ïóðñßìáôá, ]ç ÷áëêåýò ðïõëßé óéäåñéêÜ, ]ç ìïõôÜ / öçòðïõëß [á ðü ôçí ôÝ÷íç ôïõ [á êñéöÜ, ]ç ôæåíãêÜñçò
ðïõëú ðáðïýôæçá ]ç ôæåôßêá, ]ç [á ëçí ôéíÜ ðüäåóéí, ]ç êáß ]ï äï÷é{á ñçò êñßâé ôßðïôå [áðü ôü äï÷åßù, å[é / ï[éíå
ôéí~áò ñÜðôçò êáß ðÝñíé ñáðôéê~á [á ðü êáëïãÝñïõò, ]ç ñÜðôé îÝíá êáß ðÝñíé ñáðôéêá êáß äÝí ôá äßäç å{ éò
ôï ìïíáóôÞñé [á ìé ôÜ äéáêñáôß ÷þñé{á ôïõ êáß / äÝí ôá êçíïâéÜæç, [ù ôé-ï~õôïò íÜ äüóé ô~ù í èÜíáôùí ôï~õ
[áíáíßá, êáß ô~çò óáðöýñáò, êáß [å ê ô~ç ò ìïí~çò [å îïñéæÝóèù, [ç å{éíå ôéíÝò ]ï -ðïõ ðáãÝíïõí / íÜ [éóÜæïõí
á[õèåíôéêÝò äïõëßåò ôïõ ìïíáóôÞñßïõ, êáß [åîïäé{á æç [ï ëßãá êáß å{éò ô~ù í ëïãá-ñéáóìü ñß÷íé ðïëÜ äéÜ íÜ
êñáôß [áðü [åêßíá äéÜ ðå / êïýëéïí. [á ðü á[õôïõíï~õò ]ïëïõò ]ï ðïõ [åðñïï~éðá êáß åãñáøá, êÜí ìéêñüò, ]ç
ìÝãáò, [ïðßïò êÜìíç æáâßá å[éò ôï ìïíáóôÞñé, êáß ðïõëß êáß êñå / ìíßæç. êáß êëÝðôé äéÜ íÜ [å ÷ç ðåêïýëéùí.
]ç äå÷è~ç óðáíü [áðü äåêá [ïêô~ù ÷ñïíïí êáß êÜôï, ]ç ðåäßïí ìáíèÜíåé êïóìéêüí. ]ç ãõíÝêá / [á ößóåé [å ëèå~éí
[åí ô~ù ìïíáóôçñßù ]ç ÷åéñïôïíÞóïõí [áíÜîéïí äéÜ êåíïäïîßáí, êáß ðñïóðÜèéáí. ]ç [å í ôïéí~áò [á íÜîéïò êáß
êáôáöñïíï~é / ôüí Èåüí êáß ëëåéôïõñãÜ ]ç [áðÝëèç êáß [å íãêáëÝóé ôù ìïíáóôÞñéùí, å{éò ôïýò êñáôï~õíôáò,
ôïýò ëåãïìÝíïõò [çóìáçëßôáò. ]ç å{éò {áñ÷ùíôáò / ]ç å[éò [á ñ÷éåñÝáí, ]ç ðåñéðáôÞ å{éò ðáíçãýñéá êïóìéêÜ
{åîï [áðü [áíÜãêç ôï~õ ìïíáóôçñßïõ, ]ç æéôßåò êÜìíïõí, {á âïõëá ô~ùí ðáôÝñùí. {åîï / áðü ëüãùí ï{éíïí ]ï ðï~õ
äéåôÜîáìåí óõíÜæåóèáé äéá ôï èÝñïò, å{éò ôüí êüóìïí. êáß å{éò ôÞí ]å áõô~ù í óôÜíäéáí {ç-ãïõí å{éò ôÞí
[åðñôÞí ôï~õ / óùôýñïò. êáß ïëßãùí óßôùí å{éò ãñåâåíü, êáß [á ëï å{éò [á ëåò ÷ïñåò. êáß [áðáíôá-÷ï~õ. å[é äÝ
ï{éôéò ðáñÝâç ôÞí ðáñï~õóáí ìïõ äéáèÞ / êçí, êáß å[õãç {åîï [áðü ôÜ {á íïèåí ãåãñáìÝíá, {áðåñ {å -ãñáøá,
êáß [å ðáñÞíãêéëá, êáß êáôáöñïíßóïé ôïýò èßïõò íüìïõò ô~ù í [áãßùí ðáôÝñùí, / {å÷ù á[õôüí [áöïñé-óìÝíïí
êáß [á óõã÷þñéôïí ðáñá Èåï~õ ðáíôùêñÜôùñïò, êáß ðáñá ô~çò ]ïìïïõóßïõ êáß [á äúåñáßôïõ ôñéÜäïò êáß [åí
11
ô~ù í~õí á[é~ùíé êáß [å í ìÝëïíôé êáß ]ç ìåñ~çò á[õôï~õ / ìåôÜ ôïõ ]éïýäá [å÷Ýôù {êáß} ôÜò [áñ~áò ô~ùí ôñéáêï-óßùí
äÝêá, êáß ]ï êô~ù Èåïöüñùí ðáôÝñùí, ô~ùí åíéêáßá óõíáèñéóèÝíôùí {åóôù äÝ êáß ôõìðáíßáò å[éò á[éþíáò
[áìÞí.
Óôü êåßìåíï ]õðÜñ÷åé ]ç [áêüëïõèç ðñïóèÞêç ãñáììÝíç [áðü {áëëï ÷Ýñé:
#ùäå å[éóéí óôß÷ïé ïðïõ {ç âñáìåí ãñáìÝíïò åéò ìßáí ðëÜêáí êáß ôïõò ..... êÜôùèåí
#çãåéñïí íáüí {å ê âÜèñùí ôù óùôÞñé ÍéêÜíùñ
ðñïóôÜôçò ôå ìïí~çò ôçò èïßáò óýí ô~ç [áäåëöüôçôé
øõ÷~ç ò [åê ðüèïõ ôï~õôïéò ëüãå ä~ùñçóá ðôáéóìÜôùí ëýóéí,
[åí {åôåé ,æ.ì. [éíäéêôé~ù íïò ~â
3. ] Ç æùÞ êáß ï]é [áó÷ïëßåò ô~ùí óêëáâùìÝíùí êáôÜ ôïýò ðñþôïõò á[é~ùíåò óêëáâé~áò
á. Ï]é ÂëÜ÷ïé êôçíïôñüöïé êáß ôÜ ðñïíüìéÜ ôïõò
Ïß êÜôïéêïé ô~çò ðåñéï÷~çò Ãñåâåí~ùí å@é÷áí [áðü ôÜ ðáíÜñ÷áéá ÷ñüíéá ôßò {éäéåò [áó÷ïëßåò ìÝ [åêå~éíåò ðïý å@é÷áí ï[]é [áðüãïíïß ôïõò ìüëéò ðñßí [áðü äýï ãåíéÝò. Êýñéá [áðáó÷üëçóÞ
ôïõò ]õð~çñîå ]ç êôçíïôñïößá. | Ïðùò êáôÜ ôïýò ðñþôïõò ÷ñéóôéáíéêïýò á[é~ùíåò ô~ùí âáñâáñéê~ùí [åðéäñïì~ùí {åôóé êáß êáôÜ ôÞí ðåñßïäï ô~çò Ôïõñêïêñáôßáò ]ç Ðίíäïò [áðåôÝëåóå ôü
êáôáöý-ãéï ðïëë~ùí êáôïßêùí ðåäéíïôÝñùí ðåñéï÷~ùí. ÂÝâáéá ôü ìåãÜëï ìåéïíÝêôçìá |ïëùí
á[õô~ùí ô~ùí êôçíïôñüöùí ]õð~çñîå ôü |ïôé äÝí @çôáí äõíáôüí íÜ ðáñá÷åéìÜóïõí óôÞí Ðßíäï [áëëÜ
@çóáí [áíá-ãêáóìÝíïé íÜ ìåôáêéíï~õíôáé óÝ ðåäéíÝò ðåñéï÷Ýò ìÝ [çðéüôåñåò êëéìáôïëïãéêÝò
óõíè~çêåò.
{ Åôóé ï]é Ôï~õñêïé ìðïñï~õóáí [åêìåôáëëåõüìåíïé ôÞí [áäõíáìßá ôïõò á[õôÞ íÜ
[åðéâÜëëïõí ó' á[õôïýò ôßò äéáôáãÝò ôïõò. ÐÝñá [áðü ôÞí [áäõíáìßá á[õôÞ äåýôåñç [åðßóçò
óçìáíôéêÞ @çôáí ]ç ðñïìÞèåéá |áëáôïò ãéÜ ôÜ á]éãïðñüâáôá. [ Áðü äéÜôáãìá ôï~õ ÌùÜìåè Â'
(1463) ðïý öõëÜóóå-ôáé óôÞ âéâëéïèÞêç ô~ùí Ðáñéóßùí ðëçñïöïñïýìáóôå ôßò äéáôÜîåéò ãéÜ
ôÞí [åìðïñßá á[õôï~õ óôÜ âéëáÝôéá Ãñåâåí~ùí êáß Ðñåìåô~çò: «]] Ï ãéáæáêôæ~çò èÜ [áðáãïñåýóåé
ôÞí å[éóáãùãÞ, ôÞí êõ-êëïöïñßá êáß ôÞí êáôáíÜëùóç |áëáôïò [å ê ôï~õ [åîùôåñéêï~õ êáß èÜ
ôéìùñÞóåé ôïýò ðáñáâÜôåò óýìöùíá ìÝ ôßò ñõèìßóåéò». 5897. { Å÷ïíôåò ï]é [ Ïèùìáíïß ôü
ìïíïðþëéï |áëáôïò {åèåôáí å[õêïëü-ôåñá ôïýò êôçíïôñüöïõò ]õðü ôüí {åëåã÷ü ôïõò. { Áò
óçìåéùèå~é |ïôé ]åóôßåò [áíôéóôÜóåùò ]õð~çñ-÷áí [áêüìç óôÞí Ðßíäï. ] ÏñéóôéêÞ ]õðïôáãÞ óõíÝâç
ìüëéò êáôÜ ôü 1479. Ôïðùíýìéá |ïðùò [á-ëáôóéÜ óôÞí ]åëëçíéêÞ, [áðü ôü |áëáò, êáß óáñßíå óôÞí
[áñïìïõíéêÞ, [áðü ôü ëáôéíéêü salinus, ìáñôõñï~õí èÝóåéò, óôßò ]ïðï~éåò ðρïóöεñόôáí ]áëÜôé
óôÜ á]éãïðñüâáôá.
ÊáôÜ ôüí [ Áð. Âáêáëüðïõëï «óôÜ äéáìåñßóìáôá ô~ùí ðïëë~ùí [ïñåéí~ùí ðåñéï÷~ùí, |ïðïõ
ï[õ óéáóôéêÜ äÝí å@é÷å [å ðéâëçè~ç ðïôÝ ]ç [å îïõóßá ôï~õ óïõëôÜíïõ, öáßíåôáé |ïôé [åðéêñáôï~õóå |åíá
êáèåóôþò ìÝ ]ïñéóìÝíåò [éäéïôõðßåò âÜóåé [åðß ìÝñïõò ðáëáé~ùí óõíèçê~ùí ôï~õ óïõëôÜíïõ {ç
[áíôé-ðñïóþðïõ ôïõ ìÝ ôïýò êáôïßêïõò-|åíá ðñüâëçìá ðïý äÝí {å÷åé [áêüìç äéåñåõíçè~ç». 3915. ]
Ç [éäé-ïôõðßá ô~ùí âëÜ÷éêùí ÷ùñé~ùí ô~çò Ðßíäïõ @çôáí, óýìöùíá ìÝ ôÞí ðáñÜäïóç, |ïôé [áí~çêáí
óôÞí âáóéëïìÞôïñá (âáëéíôÝ óïõëôÜíá) êáß å@é÷áí ôÞí å[õ÷Ýñåéá ô~çò óõëëïã~çò ô~ùí öüñùí. ÔÜ
ðñï-íüìïéá ô~ùí êáôïßêùí äéáöüñùí ðåñéï÷~ùí [áíáíåþíïíôáí êáôÜ êáéñïýò ìÝ íÝåò
óõìöùíßåò. ÃíùóôÞ å@éíáé á[õôÞ ôï~õ Ôáìáóßïõ ([áðü ôü ÷ùñéü ÔáìÜóé, |ïðïõ ]õðïãñÜöçêå óôßò
10 Ìáúïõ 1525) êáß óôÞí ]ïðïßá ðåñéÝ÷ïíôáé ï]é |ïñïé: 1) [ Áíáãíùñßæåôáé ]ç á[õôïíïìßá ô~ùí
÷ùñé~ùí ô~ùí [ Á-ãñÜöùí. 2) [ Áðáãïñåýåôáé íÜ êáôïéêï~õí Ôï~õñêïé ó' á[õôÜ [åêôüò [áðü ôü
ÖáíÜñé. 3) [ ÅðéôñÝ-ðåôáé ]ç [åðéêïéíùíßá ðåäéí~ùí êáß [ïñåéí~ùí ôüðùí, ðïý å@éíáé ôüóï
[áðáñáßôçôç ãéÜ ôïýò [ïñåé-íïýò ðëçèõóìïýò êáß å[éäéêÜ ãéÜ ôïýò íïìÜäåò ô~çò Ðßíäïõ. 4)
ÊÜèå êïéíüôçôá ðñÝðåé íÜ ðëç-ñþíç êÜèå ÷ñüíï óôÞí Ðύëç 50.000 ãñüóóéá ðïý èÜ
óôÝëíùíôáé ó' á[õôÞí [áðü ôü óõìâïýëéï ìÝ {åìðéóôï ðñüóùðï. 40290. Óõìöùíßá å@éíáé ãíùóôÞ
êáß óôÞí ðåñéï÷Þ Æáãïñßïõ êáß ìåôáîý ô~ùí |ïñùí ðåñéëáìâÜíïíôáé ôü äéêáßùìá ô~çò [åðß ôüðïõ
[åðéëýóåùò ô~ùí äéáöïñ~ùí, ÷ùñßò äçëáäÞ ðñïóöõãÞ óôÜ [ïèùìáíéêÜ äéêáóôÞñéá êáß ]ç
[åëåýèåñç {áóêçóç ô~ùí èñçóêåõôéê~ùí êáèçêüíôùí ìáæß ìÝ ôü äéêáßùìá ô~çò êùäùíïêñïõóßáò.
40291. Å@éíáé öõóéêü íÜ äå÷èï~õìå |ïôé ðáñüìïéåò óõìöùíßåò èÜ å@é÷áí ãßíåé êáß ìÝ ôïýò
12
êáôïßêïõò ô~ùí [ïñåéí~ùí êïéíïôÞôùí ô~ùí Ãñåâåí~ùí. ] Ï Ð. [ Áñáâáíôéíüò [áíáöÝñåé |ïôé ]ç
ÊñáíéÜ, ôü Ðåñéâüëé êáß ]ç Óáìáñßíá ìáæß ìÜ ÷ùñéÜ ô~ùí ÊïõñÝ-íôùí, Æáãïñßïõ êáß
Ìáëáêáóßïõ, 60 ðåñßðïõ êáôÜ ôüí []áñéèìü, ó÷çìÜôéæáí ôü ÷Üóé ô~çò Êáñß-ôæáò, @çóáí
[áðáëëáãìÝíá [áðü êÜðïéïõò öüñïõò êáß ðñüóöåñáí óôü ôáìå~éï ô~çò âáóéëïìÞ-ôïñïò [åôÞóéï
öüñï äåêÜôçò 26932 ãñüóóéá. 2573. ÔÜ ðñïíüìïéá ðïý ðáñá÷ùñÞèçêáí ìÝ ôßò óõìöùíßåò
á[õôÝò [áöáéñÝèçêáí ìÝ ôÞí ðÜñïäï ôï~õ ÷ñüíïõ [áðü [áñêåôÝò ðåñéï÷Ýò. ] Ç ðñïóôá-óßá ô~çò
óïõëôáíïìÞôïñïò äéáôçñÞèçêå ]ùò ôü 1648. ] ÏñéóìÝíá |ïìùò ðñïíüìïéá äéáôçñÞèç-êáí êáß
[áñãüôåñá. 46639. ÊÜðïéïé [áðü ôïýò [ïñåéíïýò á[õôïýò ï[éêéóìïýò, |ïðùò ]ç Âùâïýóá,
ðáñá÷ùñÞèçêáí óÝ óðá÷~çäåò. 508242. [ Áðü ôïýò ï[éêéóìïýò ô~ùí Ãñåâåí~ùí ]éóôïñéêÜ óôïé÷å~éá
]õðÜñ÷ïõí ãéÜ ôÜ ðñïíüìéá ôï~õ Ðåñéâïëßïõ, [áëëÜ êáß ãéÜ ôßò óõãêñïýóåéò ìÝ ôïýò
óðá÷~çäåò ô~çò Âùâïýóáò. 384127. | Ïëá á[õôÜ [åîáíåìßóôçêáí êáôÜ ôÞí êõñéáñ÷ßá ôï~õ [ Áë~ç
ðáó~á.
â. ] Ç [éäéïêôçóßá êáß ]ç êáëëéÝñãåéá ô~çò ã~çò
Óôü [éäéïêôçóéáêü êáèåóôþò, ìÝ âÜóç ôüí ]éåñü íüìï ô~ùí [ Ïèùìáí~ùí, ]õð~çñ÷áí äýï
ìå-ãÜëåò êáôçãïñßåò ã~çò. Á[õôÞ ðïý ôÞ ÷ñïíéêÞ óôéãìÞ ô~çò êáôÜêôçóçò [áí~çêå óÝ ìïõóïõëìÜíïõò, ðñïöáí~ùò [åîùìüôåò, {åìåíå óôÞí ðëÞñç [éäéïêôçóßá ôïõò (mulk). ÐÜíôùò êÜðïéïé
[áðü ôïýò ìåãáëïêôçìáôßåò ÷ñéóôéáíïýò {å÷ïíôáò ðñïóöÝñåé ]õðçñåóßåò óôïýò êáôáêôçôÝò
äéáôÞ-ñçóáí ôÞí [éäéïêôçóßá ô~çò ã~çò ôïõò, äß÷ùò [áðáßôçóç ô~ùí êáôáêôçô~ùí íÜ
[áëëáîïðéóôÞóïõí. Oἱ ìåãáëïêôçìáôßåò å@éíáé ãíùóôïß êáôÜ ôÞí ôïõñêïêñáôßá ]ùò óðá÷~çäåò 8.
O]é óðá÷~çäåò å@é÷áí ìü-íç ôÞí ]õðï÷ñÝùóç íÜ êáôáâÜëïõí ôü öüñï ôï~õ äåêÜôïõ ô~çò
ðáñáãùã~çò. Ï]é [éäéïêô~çôåò å@é÷áí ôü äéêáßùìá íÜ êëçñïíïìï~õí, íÜ ðùëï~õí {ç íÜ [áöéåñþíïõí
ôÞí ã~ç ôïõò ÷ùñßò êáíÝíá ðåñéïñé-óìü. 47386. ÓÝ ôéìÜñéá (ôóéöëßêéá) ìåôáôñÜðçêáí êáôÜ ôÞí
êáôÜêôçóç ôÜ ×Üóéá ðïý [áí~~çêáí óÝ [éó÷õñÝò âõæáíôéíÝò ï[éêïãÝíåéåò. [ Áêüìç [áðü ôïýò
ðñþôïõò á[é~ùíåò ô~çò ôïõñêïêñáôßáò ]ç Ëáâáíßôóá (1048) êáß ôÜ ÷ùñéÜ ô~çò ðåñéï÷~çò ðïý ï]é
Ôï~~õñêïé [ïíüìáóáí Ôóåñêïëüò. ÁõôÞ ðåñé-ëÜìâáíå ôïýò ïßêéóìïýò ô~ùí ÊïõðáôóÜñùí
âïñåßùò ô~çò Ôßóôáò. 38445. ] Ç ìåôáôñïðÞ á[õôÞ [ï-öåßëåôáé óôÞ óèåíáñÞ [áíôßóôáóç ðïý
ðñïÝâáëáí ï]é êÜôïéêïé óôüí êáôáêôçôÞ. Ôü |ïôé äÝí ìåô-Ýôñåøáí êáß ôÜ âëá÷ï÷þñéá óÝ
ôéìÜñéá [ïöåßëåôáé óôÞí å[éäéêÞ óõìöùíßá êáôÜ ôüí ôåñìáôéóìü ô~ùí ðïëåìéê~ùí óõãêñïýóåùí.
ÐëÞñçò äéáôçñÞèçêå êáß ]ç [éäéïêôçóßá ô~ùí íá~ùí êáß ô~ùí ìïí~ùí (âáêïýöéá) ãéÜ êÜðïéï
äéÜóôçìá. 150191
] Ç ãÞ ðïý êáôÜ ôÞí êáôÜêôçóç [áí~çêå óÝ ÷ñéóôéáíïýò ìéêñïêôçìáôßåò, ìåôáôñåðüôáí
óÝ ã~ç ]õðïôåë~ç {ç öïñïëïãïýìåíç (haracine), [åö´ |ïóïí ï]é [éäéïêô~çôåò ôçò ]õðïäÝ÷ïíôáí ôïýò
êáôáêôçôÝò ÷ùñßò [áíôßóôáóç {ç óõíèçêïëïãï~õóáí ì´ á[õôïýò. Ï]é ï[éêéóìïß ô~ùí
ìéêñïúäéïêôçô~ùí á[õô~ùí [ïíïìÜæïíôáí êáôÜ ôÞí ôïõñêïêñáôßá [åëåõèåñï÷þñéá {ç
êåöáëï÷þñéá. Ï]é [éäéïêô~çôåò ìéêñ~ùí êôçìÜôùí ðëÞñùíáí ðÝñá [áðü ôüí êåöáëéêü öüñï êáß
äéðëü {åããåéï öüñï, äçëáäÞ óôñåììáôéêü óÝ ìåôñçôÜ, [áíÜëïãï ðñüò ôÞí [{åêôáóç ôï~õ
êôÞìáôïò, êáß {áëëïí óÝ å@éäïò êáëïý-ìåíï äÝêáôï. ] Ï ôåëåõôá~éïò á[õôüò öüñïò ìðïñï~õóå íÜ
öèÜóåé, ëüãù ô~ùí êáôá÷ñÞóåùí ô~ùí ôïðéê~ùí [ïèùìáí~ùí [áîéùìáôïý÷ùí êáß ìÝ÷ñé ôï~õ ìéóï~õ
ô~çò ðáñáãùã~çò. Ôüí öüñï á[õôüí êáôÝ-íåéìáí ï]é [ïèùìáíïß [áîéùìáôï~õ÷ïé óôïýò ï[éêéóìïýò
êáß ï]é ðñüêñéôïé á[õô~ùí [åðéöïñôßæïíôáí íÜ ôüí êáôáíåßìïõí óôßò ï[éêïãÝíåéåò ôï~õ ï[éêéóìï~õ
ôïõò. 473113. Êáß ï]é ]áðëïß ìïõóïõëìÜíïé ]õðüêåéíôï óôïýò öüñïõò ô~ùí ÷ñéóôéáí~ùí ðëÞí ôï~õ
êåöáëéêï~õ. Ï]é [áîéùìáôï~õ÷ïé å[éóÝðñáôôáí ôü ìåãáëýôåñï ìÝñïò ô~ùí öüñùí ãéÜ ëïãáñéáóìü
ô~çò Ðýëçò. Êáß ï]é ìéêñïúäéïêô~çôåò ã~çò å@é÷áí ôü äéêáßùìá ]ùò ðñüò ôÞ ìåôáâßâáóç ô~çò ã~çò.
ÄÝí [åðéôñåðüôáí |ïìùò ]ç êáôÜôìçóç á[õô~çò ìåôáîý ô~ùí ôÝêíùí ðïý ôÞí êëçñïíïìï~õóáí.
×ñéóôéáíïß êáß ìïõóïõëìÜíïé ìéêñïúäéïêô~çôåò [áðïôåëï~õóáí ôïýò ñáãéÜäåò, äçëáäÞ ôÜ
êïðÜäéá. 150194. ÊáôÜ ôÜ ìÝóá ôï~õ 17ïõ á[éþíá |ïëåò ï]é ðüëåéò ô~~çò Äõôéê~çò Ìáêåäïíßáò å@é÷áí
ðåñéÝëèåé óôÜ ÷Ýñéá [áîéùìáôïý÷ùí {ç [áí~çêáí óÝ êÜ-ðïéï âáêï~õöé êáß [áðïëÜìâáíáí
[éäéáßôåñç ìåôá÷åßñçóç, êÜðùò êáëýôåñç [áðü [åêåßíç ô~ùí êáô-ïßêùí ô~çò ]õðáßèñïõ. 9531. ÌÝ ôÞí
13
ðÜñïäï |ïìùò ô~ùí [åô~ùí êáß [éäßùò ìåôÜ ôÞí {åíáñîç ô~ùí ëçóôñé-ê~ùí [åðéäñïì~ùí ô~ùí [ Áëâáí~ùí ï]é
êÜôïéêïé êÜðïéùí ìéêñ~ùí êõñßùò ï[éêéóì~ùí [åîáíáãêÜóèçêáí íÜ ðùëÞóïõí ôÞ ã~ç ôïõò óÝ
ôïðéêïýò [áîéùìáôïý÷ïõò ô~ùí êáôáêôçô~ùí ðñüò [åîáóöÜëéóç ðñï-óôáóßáò. ÊáôÜ êáéñïýò
ãßíïíôáí êáß [áðüðåéñåò óöåôåñéóìï~õ ô~çò ã~çò ô~ùí [åëåõèåñï÷ùñßùí äéÜ ô~çò âßáò. { Áëëåò
[åðéôýã÷áíáí êáß {áëëåò {ï÷é. ÌéÜ [áðïôõ÷çìÝíç, ÷Üñç óÝ óïõëôáíéêÞ ðáñ-Ýìâáóç, êßíçóç
{åãéíå ôü 1764 [áðü ôüí ÓïõëåúìÜí ðáóÜ ô~ùí [ Éùáííßíùí ðïý [åðïöèáëìéï~õóå ôü Êïõóêü. Ôü
öéñìÜíé óþæåôáé óôüí ï[éêéóìü ÔáîéÜñ÷çò. 7936. Ôü 1780 {åãéíáí Ôóéöëßêé ôï~õ Ëá-æïýì ìðÝç
ô~çò Êáóôïñé~áò ôÜ Ðáëéïêüðñéá. 795. ] Ç êáôÜóôáóç ìåôáâëÞèçêå óçìáíôéêÜ êáôÜ ôÞí [åðï÷Þ
ôï~õ [ Áë~ç, \ïðüôå êáß {åãéíå ]áñðáãÞ ôï~õ óõíüëïõ ó÷åäüí ô~ùí [åëåõèåñï÷ùñßùí [áðü
[
Áëâáíïýò ìðÝçäåò.
ÓôÞ äéêáéïäïóßá ô~ùí [áîéùìáôïý÷ùí ô~ùí êáôáêôçô~ùí ðÝñáóáí ìåãÜëåò [åêôÜóåéò ã~çò
ðïý [áí~çêáí ðñïçãïõìÝíùò óÝ ìåãáëïúäéïêô~çôåò ô~ùí êáôáêôçìÝíùí ÷ùñ~ùí. ÓôÞí [éäéïêôçóßá
ôï~õ óðá÷~ç ðåñéëáìâÜíïíôáí êáß ï]é êáëëéåñãçôÝò ô~çò ã~çò ôïõ. 150194. Ï]é ðåñéóóüôåñåò [áðü
ôßò êáôáêôçèå~éóåò [åêôÜóåéò ðáñá÷ùñÞèçêáí óÝ ðïëåìéóôÝò (ãáæ~çäåò) [áíÜëïãá ìÝ ôÞí ðñïóöïñÜ ôïõò óôïýò êáôáêôçôéêïýò [áã~ùíåò. Ï]é [åêôÜóåéò á[õôÝò êáëï~õíôáí ôéìÜñéá {ç
ôóéöëßêéá7. Ï]é ôéìáñéï~õ÷ïé êáñðï~õíôáí ôïýò öüñïõò ô~ùí ôéìáñßùí ôïõò, êáôÜ ðáñá÷þñçóç
ôï~õ Äçìï-óßïõ, äÝí å@é÷áí |ïìùò äéêáßùìá [éäéïêôçóßáò [åðß ô~çò ã~çò. Ãé´ á[õôü êáß ]ï [áñéèìüò ô~ùí
ôéìáñßùí äÝí @çôáí óôáèåñüò. ] Ùò [áíôáðüäïóç ðñïóÝöåñáí ôßò óôñáôéùôéêÝò ôïõò
]õðçñåóßåò. 473129. Ï]é [áíþôåñïé [áîéùìáôï~õ÷ïé (ðáóÜäåò) äéïéêï~õóáí ìåãÜëåò [åêôÜóåéò
(óáíôæÜê) ðïý ðåñéëÜìâá-íáí ðïëëÜ ôéìÜñéá. Óçìáíôéêü ìÝñïò ô~ùí [åóüäùí ô~ùí ôéìáñéïý÷ùí
å[éóÝññåáí óôü ôáìå~éï ôïõò. [ ÁíÜëïãåò ðñüò ôÞí {åêôáóç êáß ôïýò ðëïõôïðáñáãùãéêïýò
ðüñïõò ô~çò ðåñéï÷~çò (óáí-ôæÜê) @çóáí êáß ï]é ðñüóïäïé ôï~õ ðáó~á. ] Ï ðáóÜò ô~ùí ÔñéêÜëùí
å@é÷å ]õðü ôÞí äéêáéïäïóßá ôïõ |åíá [áðü ôÜ ìåãáëýôåñá êáß ðëïõóéüôåñá óáíôæÜê. Ó´ á[õôü
[áí~çêáí ôÜ ÷ùñéÜ ô~ùí ×áóßùí êáß ô~çò ÄåóêÜôçò. 41811. | Ïðùò {å÷ïõìå {çäç ãñÜøåé ]ç {åêôáóç
ô~çò ã~çò á[õô~çò [áí~~çêå êáôÜ ôïýò âõæáíôé-íïýò ÷ñüíïõò óÝ [éó÷õñÝò ï[éêïãÝíåéåò
[áîéùìáôïý÷ùí ô~çò á[õôïêñáôïñßáò. ÔéìÜñéá ðïý [áðέ-öåñáí óôüí äéêáéï~õ÷ï {áíù ô~ùí 100.000
ðéÜóôñùí [ïíïìÜæïíôáí ÷Üóá, ôÜ ìéêñüôåñá, ðïý [áðÝ-öåñáí {áíù ô~ùí 20.000 ðéÜóôñùí,
æåáìÝô. ] Õð~çñ÷áí [áêüìç êáß ìéêñÜ ôéìÜñéá. 6816. [ Áðü ôÞí ôïõñêéêÞ ëÝîç hassa ðñïÝñ÷åôáé
ôü ôïðùíýìéï ×Üóéá. 47820
ÔÞí ãÞ ô~ùí ìåãÜëùí ãáéïêôçìüíùí êáëëéåñãï~õóáí óêëÜâïé, äïõëïðÜñïéêïé êáß
[áêôÞ-ìïíåò ãåùñãïß.. Ï]é ðñ~ùôïé óõíÞèùò ðñïÝñ÷ïíôáí [áðü á[é÷ìáëþôïõò ðïëåìéê~ùí
[åðé÷åéñÞóåùí. Ï]é äïõëïðÜñïéêïé ðñïÝñ÷ïíôáí [áðü âßáéá [åêôïðéóìÝíïõò ÷ñéóôéáíéêïýò
ðëçèõóìïýò ðïý êáôïéêï~õóáí óÝ ÷~ùñåò ðïý êõñéåýèçêáí ìÝ ðüëåìï. ÔÝëïò [áêôÞìïíåò
ãåùñãïß @çóáí ôüóï ÷ñé-óôéáíïß |ïóï êáß ìïõóïõëìÜíïé óÝ ðåñéï÷Ýò ðïý å@é÷áí ìåôáôñáðå~é óÝ
ôéìÜñéá. | Ïëïé á[õôïß [áëëÜ êáß ï]é [áðüãïíïß ôïõò [áí~çêáí óôü {åäáöïò ôï~õ ôéìáñßïõ. ÄÝí å@é÷áí
ôü äéêáßùìá ìåôá-êßíçóçò [áðü ôüðï óÝ ôüðï äéüôé ìåßùíáí ôü å[éóüäçìá ô~ùí ôéìáñéïý÷ùí
óðá÷Þäùí ôïýò ]ïðïßïõò ]õðçñåôï~õóáí. | Ïóïé [áðïöÜóéæáí íÜ [áëëÜîïõí [åðÜããåëìá
êáôÝâáëëáí óôüí óðá÷~ç ðñüóôéìï ãéÜ ôÞí [áðþëåéá ô~ùí ]õðçñåóé~ùí ôïõò. 473111. @ Çôáí ôüóï
ìåãÜëç ]ç {åëëåéøç [åñãáôé-ê~ùí ÷åñé~ùí ãéÜ ôÞí êáëëéÝñãåéá ô~çò ã~çò ]ùò ôÜ ôÝëç ôï~õ 15ïõ
á[éþíá, ëüãù ô~çò [áñáßùóçò ôï~õ [á-ãñïôéêï~õ ðëçèõóìï~õ, |ùóôå [áíÜìåóá óôïýò ôéìáñéïý÷ïõò
äéåîáãüôáí [áäéÜêïðïò [áãþíáò ãéÜ ôÞí ðñïóÝëêõóç ñáãéÜäùí óôü ôéìÜñéü ôïõò. 150194
ÐñÝðåé íá óçìåéùèå~é |ïôé ï]é óðá÷~çäåò [áããÜñåõáí ôïýò ÷ùñéêïýò ãéÜ [åêôÝëåóç êáß {áëëùí
[åñãáóé~ùí ðëÞí ô~ùí êôçìáôéê~ùí. ] Ç [áããá-ñåßá óõìðåñéëáìâáíüôáí ìÝóá óôü óýóôçìá ô~ùí
[åêôÜêôùí öüñùí. ÐÜíôùò êáôÜ ôüí Êïýìá, ]ï ]ïðï~éïò {åæçóå êáß óôÞí ÄõôéêÞ Å[õñþðç, ]ç ó÷Ýóç
ô~ùí [áãñïô~ùí ] ÅëëÞíùí ðñüò ôïýò Ôïýñêïõò êõñßïõò ôïõò @çôáí êáëýôåñç [áðü ôÞ ó÷Ýóç
ìåôáîý [áãñïô~ùí óÝ ÷~ùñåò ô~çò Äõôéê~çò Å[õñþðçò êáß ô~ùí öåïõäáñ÷~ùí ôïõò. 212539
ÓôÞí [áñ÷Þ ô~çò ôïõñêïêñáôßáò ëßãá @çóáí ôÜ ÷ùñéÜ ðïý [áí~çêáí óôü äéêáßùìá ôï~õ
óïõë-ôÜíïõ, ï]é [åèíéêÝò ãá~éåò ([éìëÜêéá). Á[õôÜ |ïìùò á[õîÞèçêáí ìÝ ôÞí ðÜñïäï ôï~õ ÷ñüíïõ.
24240. Ôü óýóôçìá á[õôü ô~çò [éäéïêôçóßáò ã~çò [áðïôåëï~õóå ôÞ âÜóç ôï~õ [ Ïèùìáíéêï~õ êñÜôïõò.
14
[ Áðü ôÞí ]ïìáëÞ ëåéôïõñãßá ôïõ [åîáñôéüôáí {áìåóá ]ç ï[éêïíïìßá ôï~õ êñÜôïõò êáß ]ï óôñáôüò.
30840
ÊáôÜ ôïýò ðñþôïõò ÷ñüíïõò, |ïðùò ãñÜøáìå, ôÜ ìïíáóôçñéáêÜ êôÞìáôá ðáñÝìåéíáí
óôÞí [éäéïêôçóßá ô~ùí ìïí~ùí. 59121. | Ïóåò [åêôÜóåéò ã~çò å@é÷áí [áöéåñùèå~é óÝ èñçóêåõôéêü |éäñõìá [ïíïìÜæïíôáí âáêïõöéêÝò (wakf). 4014. ÊÜðïéá êôÞìáôá å@é÷áí ðåñéÝëèåé óôÞí [
Åêêëçóßá {ç óôÜ ìïíáóôÞñéá {çäç [áðü ôÞ âõæáíôéíÞ [åðï÷Þ. | Ïðùò óõíÜãåôáé [áðü ôÞí äéáèÞêç
ôï~õ ]áãßïõ ÍéêÜíïñïò (ðñü ôï~õ 1549) ]ç ìïíÞ å@é÷å [éäéüêôçôåò [åêôÜóåéò ã~çò êáß ìåôü÷éá
óôïýò ï]éêéóìïýò ÓðïõæïõìÜäåò, Óýíéôóá êáß óôÞí ôïðïèåóßá ËïãêÜ. 92245. Èåùñï~õìå ]ùò
ðéèáíüôåñï ôÜ êôÞ-ìáôá á[õôÜ íÜ [áí~çêáí óôÞ ìïíÞ ôï~õ ] Áãßïõ Ãåùñãßïõ ðïý ]õð~çñ÷å [áðü ôÞ
âõæáíôéíÞ [áêüìç [åð-ï÷Þ óôüí ëüöï, |ïðïõ óÞìåñá ]ç ìïíÞ ô~çò Ìåôáìïñöþóåùò ôï~õ
Óùô~çñïò.
Ï]é óïõëôÜíïé ÓïõëåûìÜí Á´ (1520-1566) êáß Óåëßì ´ (1566-1574) óôÞí ðñïóðÜèåéá
íÜ [åöáñìüóïõí ôüí ]éåñü íüìï êáôÞñãçóáí ôÞí ðëÞñç [éäéïêôçóßá ã~çò [áêüìç êáß óôïýò
ìùáìåèá-íïýò ô~~çò á[õôïêñáôïñßáò. Ôü 1567 ï]é ãá~éåò ô~ùí ìïíáóôçñé~ùí ÷áñáêôçñßóôçêáí
êñáôéêÝò êáß äçìåýèçêáí. ÓôÞ óõíÝ÷åéá |ïìùò äéáôÝèçêáí ìÝ ðëåéóôçñéáóìü óÝ |ïóïõò
{çèåëáí íÜ [áíá-ëÜâïõí ôÞ íïìÞ ôïõò. ÐïëëÜ ìïíáóôÞñéá îáíáð~çñáí ôÞ ã~ç ôïõò ìÝ äÜíåéá {ç
äùñåÝò [áðü ]çãå-ìüíåò ô~çò Âëá÷ßáò. ÌéÜ ôÝôïéá [åíßó÷õóç ðñüò ôÞ ìïíÞ ô~çò Ðáíáãßáò
Ôïñíéêßïõ èÜ äï~õìå óÝ {áëëç óåëßäá. Ô~çò ÊáôÜêáëçò |ïìùò ðÝñáóå óÝ ÷Ýñéá å[õðüñùí
ìùáìåèáí~ùí. ÊôçìáôéêÝò ðåñé-ï÷Ýò óõíÝ÷éóáí íÜ ðñïóöÝñïíôáé óôÞí [ Åêêëçóßá êáß óôÜ
÷ñüíéá ô~çò óêëáâé~áò. { Åôóé ôü ôóé-öëßêé ô~çò Êõñáêáë~çò Ìïíá÷éôßïõ äùñßóôçêå [áðü ôÞ
óýæõãï ôï~õ ôïðéêï~õ ìðÝç óôÞí ìïíÞ ô~çò Ðáíáãßáò ôï~õ Óðçëáßïõ. Á[õôü óõíÝâç êáôÜ ôü ´
ìéóü ôï~õ 17ïõ á[éþíá. Ðéèáíüí ]ç ãõíáßêá [å-êåßíç íÜ @çôáí ÷ñéóôéáíÞ, ôÞí ]ïðïßá ]ï ìðÝçò
|áñðáîå óôü ÷áñÝìé ôïõ. 10410
] Ùò ðñüò ôÞí öõôéêÞ ðáñáãùãÞ êáôÜ ôïýò ðñþôïõò á[é~ùíåò ô~çò ôïõñêïêñáôßáò äÝí {å÷ïõìå ðïëëÝò ðëçñïöïñßåò. [ Áóöáë~ùò ï]é êáëëéåñãïýìåíåò [åêôÜóåéò @çóáí êáôÜ ðïëý ëéãüôåñåò óÝ ó÷Ýóç ìÝ ôÞí [åðï÷Þ ìáò. ÓôÜ ×Üóéá ]õð~çñ÷áí ï]é ðåñéóóüôåñåò [áðü á[õôÝò. Ìåôáîý
ô~ùí {áëëùí êáëëéåñãåé~ùí ðñÝðåé íÜ äéáêñéíüôáí [åêå~é ]ç [áìðåëïõñãßá. [ Áìðåëþíá äéáôçñï~õóå
]ç ìïíÞ ô~çò ÆÜìðïñíôáò, |ïôáí [áêüìç æï~õóå ]ï |áãéïò ÍéêÜíùñ. 92245. ÓôÜ ÂÝíôæéá ðáñÜ ôßò [åê÷åñóþóåéò ô~ùí ÓëÜâùí ðïý [åãêáôáóôÜèçêáí [åêå~é óçìáíôéêÞ @çôáí [áêüìç ]ç êôçíïôñïößá. ] ÕðÜñ÷ïõí ðÜíôùò [áñêåôÝò [åíäåßîåéò |ïôé [áãñïôéêÝò êáëëéÝñãåéåò óÝ ìéêñÞ {åêôáóç [åðåêôåßíïíôáí [áêüìç êáß óôïýò [ïñåéíïýò ï[éêéóìïýò ô~ùí âëá÷ï÷ùñßùí. [ Éäéáßôåñá ]ç Óìßîç öáßíåôáé
íÜ @çôáí [áñ÷éêÜ êáß ìÝ÷ñé ôüí 17ï á[éþíá ï[éêéóìüò ãåùñã~ùí, ]õëïôüìùí êáß âéïôå÷í~ùí. 29121. ] Ç
ÊñáíéÜ äÝí {åðáøå ðïôÝ íÜ å@éíáé êáß ãåùñãéêü ÷ùñéü. Ìáñôõñßåò ãéÜ [åíáó÷üëçóç ìÝ ôÞ ãåùñãßá ]õðÜñ÷ïõí ôüóï ãéÜ ôü Ðåñéâüëé (38456) |ïóï êáß ãéÜ ôÞ Óáìáñßíá. 47872. Ðüôå [áêñéâ~ùò
[åãêáôáëåßöèçêå [åíôåë~ùò ç
] ãåùñãßá óôïýò ï[éêéóìïýò á[õôïýò äÝí å@éíáé ãíùóôü.
ã. ] Ç âéïôå÷íßá
[ Áóöáë~ùò äÝí @çôáí äõíáôü |ïëïé |ïóïé å@é÷áí óõãêåíôñùèå~é óôÞí Ðßíäï íÜ [áó÷ïëï~õíôáí ìÝ ôÞí êôçíïôñïößá. [ Áñêåôïß êáß [éäßùò [åêå~éíïé ðïý ðáñá÷åßìáæáí óôÜ [ïñåéíÜ
óôñÜöçêáí ðñüò ôÞ âéïôå÷íßá êáß ôü [åìðüñéï ô~ùí ðñïúüíôùí óôÜ ]ïðï~éá ÷ñçóéìïðïéï~õóáí ]ùò
ðñ~ùôåò #õ-ëåò [åê ô~çò êôçíïôñïößáò êáß ôï~õ îýëïõ. ÊáôÜ ôüí [ Á. Âáêáëüðïõëï «]ç æùÞ å@éíáé
[áðåñßãñáðôá äýóêïëç ôüí ÷åéìþíá, \ïðüôå ôü êÜèå ôé íåêñþíåôáé. { Åðñåðå ï]é êÜôïéêïé íÜ
êÜíïõí |ïëåò ôßò ðñïìÞèåéåò óÝ îýëá êáß ôñüöéìá êáß íÜ ìÝíïõí êÜðïôå ì~çíåò ]ïëüêëçñïõò
[áðïìïíùìÝíïé [áðü ôüí {åîù êüóìï, æùóìÝíïé [áðü ôÜ ÷éüíéá êáß ôÞí êáêïêáéñßá. { Áí {çèåëáí íÜ
æÞóïõí, {åðñåðå íÜ [áíôéìåôùðßóïõí ìÝ êÜèå ôñüðï ôßò äõóêïëßåò á[õôÝò. ] Ï ôñüðïò |ïìùò
á[õ ôüò ô~çò æù~çò å@é÷å å[õ-åñãåôéêÜ [áðïôåëÝóìáôá, ãéáôß å[õ íïï~õóå ôÞí [áíÜðôõîç ô~ùí
óùìáôéê~ùí êáß ðíåõìáôéê~ùí ]éêáíï-ôÞôùí». 4093. ] Ï ÊñõóôÜëëçò [éó÷õñßæåôáé |ïôé ]ç Óáìáñßíá {ç,
{åóôù, ]ï ðáëáéüôåñïò ï[éêéóìüò, [áðü ôüí ï
] ðï~éï ðñï~çëèå ]ç Óáìáñßíá êáôÜ ôüí 16ï á[éþíá, å@é÷å
[áíèï~õóá âéïôå÷íßá {çäç êáôÜ ôÞí âõæáíôéíÞ [åðï÷Þ. Óçìáíôéêü âéïôå÷íéêü å@éäïò, ëüãù êáß
ô~çò [åíáó÷üëçóçò ðïëë~ùí êáôïßêùí ôçò ìÝ ôÞ ìåôáöïñÜ [åìðïñåõìÜôùí, [áëëÜ êáß ôÞí
15
êôçíïôñïößá, @çôáí ôÜ óáìÜñéá. Ãé´ á[õôü {áë-ëùóôå [åôõìïëïãå~é ôü Óáìáñßíá [áðü ôü ÓáìÜñé.
ÃñÜöåé [áêüìç ]ï ÊñõóôÜëëçò |ïôé ôÜ ãíùóôÜ óôÞ Äýóç ]ùò [áëâáíéêÜ [åößððéá
êáôáóêåõÜæïíôáí óôÞ Óáìáñßíá. ÓôÞ âéïôå÷íßá á[õôÞ ðñÝðåé íÜ ðñïóôåèå~é ]ç {áëëç
êáôáóêåõ~çò ìáëëßíùí ]õöáóìÜôùí ôüóï [áðü ìáëëß ðñïâÜôùí, |ïóï êáß êáôóéêé~ùí (óêïõôéÜ).
21624
ÓôÞ Óìßîç [áíáðôý÷èçêå ðïëý ]ç îõëïôå÷íßá ìÝ÷ñé ôüí 17ï á[éþíá. ÊáôáóêåõÜæïíôáí
îý-ëéíá óêåýç ãéÜ ôßò ï[éêßåò, |ïðùò êïðÜíåò (ëåêÜíåò), æõìùô~çñåò, öôóÝëåò (äï÷å~éá íåñï~õ),
êïõ-ôÜëéá êáß ðçñïýíéá, êÜäïé ãéÜ ôÞí êôçíïôñïößá êáß âáñÝëéá ãéÜ ôÞí ï[éíïðïéÀá. ÊáôÜ ôüí
Íá-óßêá ]ï ï[éêéóìüò ÐéíáêÜäåò, ]ç êáôáóôñïöÞ ôï~õ ]ïðïßïõ {åäùóå ôÞ ãÝíåóç óôÞ Óìßîç, {åëáâå
ôü {ïíïìá [áðü ôïýò êáôáóêåõáóôÝò ðéíáêßùí (ðéÜôùí). 29122
] Ï Íáóßêáò ]õðïóôçñßæåé |ïôé íåñüìõëïé ]õð~çñ÷áí óôïýò êáôåóôñáöÝíôåò êáôÜ ôüí 16ï
á[éþíá ï[éêéóìïýò Ìðßãêá êáß ÐéíáêÜäåò. Å@éíáé ãíùóôÝò ï]é ôïðïèåóßåò «Ðáëçüìõëïò ôï~õ ÓáêåëëÜñç» ([åê Ìðßãêáò) êáß «Ðáëçüìõëïò ôï~õ Ìðáìðáíßêá» ([åê ÐéíáêÜäùí). 29117. Ôü ãåãïíüò
|ïôé ï]é öÝñïíôåò ôÜ [åðþíõìá á[õôÜ êÜôïéêïé ô~çò Óìßîçò ðñï~çëèáí [áðü ôïýò ï[éêéóìïýò ðïý
êáôáóôñÜöçêáí äÝí [áðïôåëå~é [áóöáë~ùò [áðüäåéîç [áñ÷áéüôçôïò ô~ùí íåñïìýëùí. Ï{õôå |ïìùò
êáß ìðïñå~é íÜ [áðïêëåéóèå~é ]ç [áëÞèåéá [áðü ôÞí {áðïøç ôï~õ Íáóßêá, {áí ëÜâïõìå ]õð´ {ïøç |ïôé ]ç
Óìß-îç @çôáí [áñ÷éêÜ ãåùñãéêü ÷ùñéü.
Íåñüìõëïé êáß ìÜëéóôá 8 ôüí [áñéèìü [áíáöÝñïíôáé óôÜ [áöéåñùôÞñéá ôï~õ êáôáêôçôï~õ
ô~çò Èåóóáëßáò Ôïõñá÷Üí ìðÝç êáß ô~ùí êëçñïíüìùí ôïõ (1531) êïíôÜ óôü ÷ùñéü Êáñõáßò (Êáñßôóá ÄåóêÝôçò). 23054. Äýï íåñüìõëïõò äéÝèåôå [åðß ôï~õ ] ÁëéÜêìïíá óôü ìåôü÷é
ÓðïõæïõìÜäç êáß ]ç ìïíÞ ô~çò ÆÜìðïñíôáò, |ïôáí ]ï |áãéïò ÍéêÜíùñ âñéóêüôáí [áêüìç [åí æù~ç.
92245. [ Áñãüôåñá [áðÝêôçóå êáß {áëëïõò ìýëïõò. | Åíáò [áð´ á[õôïýò @çôáí ]ï ãíùóôüò ]ùò
âáêïýöéêïò ìýëïò óôÞ èÝ-óç «Æåñâüìõëïò» ôï~õ Ðáëéïôïýñíéêïõ. 40726. Íåñüìõëï äéÝèåôå
êáß ]ç ìïíÞ ÌðïõíÜóéáò óôü óôÝíùìá «ÓêÜëá» óÝ ñÝìá ðïý ÷õíüôáí óôüí ] ÁëéÜêìïíá. 243120.
ÔÝëïò ôü ôïðùíýìéï «óô[ ò [ Á-íéìüìõë[ » óôÞí ðåñéï÷Þ ôï~õ ìïíáóôçñéï~õ ô~çò Ðáëéïêáñõ~áò
ìáñôõñå~é ôÞí |õðáñîç êáß [áíå-ìïìýëùí [åêå~é. 23054
ÊáôÜ ôÞí ðáñÜäïóç âéïôå÷íßá ðëßíèùí ëåéôïõñãï~õóå óôÞ èÝóç «Ìá~õñï ÌáíôÞëé»
ô~çò ÊáôÜêáëçò ðñßí [áðü ôÜ ìÝóá ôï~õ 17ïõ á[éþíá. 24316. Ó÷åôéêÞ ìÝ ôÞ âéïôå÷íßá [åêåßíç, êáôÜ
ôüí Ëéüëéï, å@éíáé ]ç [áíÜãëõöç [åðéãñáöÞ óÝ øáììïëéèéêü [áãêùíÜñé, óôÞí ]ïðïßá
[áíáãñÜöåôáé:
É.Ð. óÉ, æñëô ) ÏÂÑ. Æ´ ) ÕÐÅÑ ÔÙÍ ÍÁÙÍ Æ´ /
] Ç [åðéãñáöÞ óÝ óõíäõáóìü ìÝ êåñáìßäá ðïý öÝñåé óôÞ ñÜ÷ç ôçò ãñáììùôÝò ÷áñÜîåéò êáß
ôÜ ãñÜììáôá ÆÑÍô (7153) ]ïäÞãçóáí ôüí Ëéüëéï óôÞí [áêüëïõèç ]åñìçíåßá ôçò:
É.Ð. (êáß) Ó.É. (ôü {åôïò) 7133 ([áðü êôßóåùò êüóìïõ, äçë 1625), [ Ïêôùâñßïõ 7 ]õðÝñ ô~ùí íá~ùí 7%.
Ðñüêåéôáé äçëáäÞ ãéÜ óõìöùíçôéêü êáôáâïë~çò ðïóïóôï~õ [åê ô~ùí êåñä~ùí óôïýò íáïýò ôï~õ
÷ùñéï~õ. ] Ç êåñáìßäá ìÝ ÷áñáãìÝíï ôü [åôïò 7153, [áðü êôßóåùò êüóìïõ, {ç 1645 ó÷åôßæåôáé ìÝ
ôü {åôïò [áðïäüóåùò ëïãáñéáóìï~õ. { Åôóé ]ï Ëéüëéïò êáôáëÞãåé óôü óõìðÝñáóìá |ïôé ]ç âéïôå÷íßá ëåéôïýñãçóå êáôÜ ôü äéÜóôçìá ô~ùí [åô~ùí 1625-1645. 24320
Óôü Êïõíéïõâü @çôáí [áíáðôõãìÝíç ]ç âéïôå÷íßá ôï~õ óéäÞñïõ. ÊáôáóêåõÜæïíôáí
ìåãÜëá (êõðñéÜ) êáß ìéêñÜ êïõäïýíéá ãéÜ ôÜ æ~ùá, ìá÷áßñéá êáß ãåùñãéêÜ [åñãáëå~éá. ] Ç
ðáñïõóßá ô~~çò âéïôå÷íßáò á[õô~çò ìáñôõñåῖ ôÞí }õðáñîç [áíåðôõãìÝíçò êôçíïôñïößáò óôÜ
ÂÝíôæéá. 40719
ä. ] Ç ]õëïôïìßá
] Ï êáôáêôçôÞò [áîéïðïßçóå ôÜ äÜóç ô~çò Ðßíäïõ, |ïôáí {áñ÷éóå íÜ óõãêñïôå~é óôüëï ãéÜ
íÜ [áíôéìåôùðßóåé ôïýò èáëáóóïêñÜôïñåò Âåíåôïýò êáß ôïýò {áëëïõò Å[õñùðáßïõò. [ Áðü ôü ]çìåñïëüãéï ôï~õ ] Åíåôï~õ Marino Sanuto ðëçñïöïñïýìáóôå: «1531 ÖåâñïõÜñéïò. ÃñÜöïõí [å ê
Êåöáëëçíßáò ]õðü ÷ñïíïëïãßáí 5 Äåêåìâñßïõ |ïôé @çëèå äéáôáãÞ å[éò ôü [ Áããåëüêáóôñïí |ïðùò
|ï-ëïé ï]é íáõôéêïß ô~çò îçñ~áò ìåôáâï~õí å[éò Êáóôïñßáí ðñüò êáôáóêåõÞí êïõðé~ùí, ôÜ ]ïðï~éá
{åðåéôá èÜ ìåôáöÝñïõí å[éò Á[õ ë~ùíá. ] Ïìïßùò ]ï öëáìðïõñÜñçò ô~ùí Ãéáííßíùí {å ëáâå äéáôáãÞí
16
[ ðü ôÞí ]õøçëÞí Ðýëçí |éíá êáôáóêåõÜó?ç 30.000 êïõðéÜ [áðü |å íá ôüðïí [ïíïìáæüìåíïí
á
ÃñåâåíÜ, |ïðïõ ]õðÜñ÷ïõí ìÝãéóôá äÜóç êáß |å íá ðïôáìÜêé, ðïý êáôáëÞãåé å[éò ôüí êüëðïí ô~çò
ÐñåâÝæçò». 269120. ÔÜ îýëá ñß÷íïíôáí óôüí Ìåôóïâßôéêï, ðáñáðüôáìï ôï~õ [ ÁñÜ÷èïõ, ãéÜ íÜ
öèÜóïõí óôüí êýñéï ðïôáìü êáß äé´ á[õôï~õ óôÞ èÜëáóóá. ] Ç [åñãáóßá èÜ å@é÷å
ðñïãñáììáôéóôå~é [áóöá-ë~ùò ôÞí {áíïéîç, |ïôáí ôÜ íåñÜ óôïýò ðïôáìïýò @çóáí [áöèïíá. ] Ï
óôüëïò [åêå~éíïò êáôáóôñÜ-öçêå êáôÜ ôÞ íáõìá÷ßá ô~çò ÍáõðÜêôïõ (1571).
Êáô´ [åîï÷Þí ]õëïôüìïé ìÝ÷ñé ôüí 17ï á[éþíá @çóáí ï]é êÜôïéêïé ô~çò Óìßîçò. 29121.
ÐñÝðåé |ïìùò á[õôÞ íÜ @çóáí óïâáñÞ [áðáó÷üëçóç êáß ô~ùí êáôïßêùí ô~ùí {áëëùí [ïñåéí~ùí
êïéíïôÞôùí.
å. Ôü êõíÞãé
] Ç ðõêíïäáóùìÝíç {åêôáóç ô~~çò ðåñéï÷~çò ðáñå~é÷å {áöèïíï êõíÞãé. Á[õôü ðñïóÝëêõóå
êáôÜ ôü 1668 ôüí óïõëôÜíï ÌùÜìåè Ä´ (1638-1687), ðñïåñ÷üìåíï [áðü ôÞ Èåóóáëßá íÜ êõíçãÞóåé óôÞí ðåñéï÷Þ ×áóßùí êáß ÄåóêÜôçò. ] Ï óïõëôÜíïò, óýìöùíá ìÝ [åíèýìçóç ô~~çò ìïí~çò
Ðáëéïêáñõ~áò, öéëïîåíÞèçêå [áñ÷éêÜ óôÞ ìïíÞ êáß óôÞ óõíÝ÷åéá, ëüãù ô~çò óôåíüôçôáò ôï~õ
÷þñïõ, ï
] ]ïðïῖïò äÝí [åðáñêï~~õóå ãéÜ ôÞ óõíïäåßá ôïõ, óôÞí ÊáñõÜ. ÊõíÞãçóå êõñßùò óôÞí
ðåñéï÷Þ ô~çò Öéëïõñé~áò. | Ïðùò ãíùñßæïõìå [áðü ðåñéãñáöÝò îÝíùí ðåñéçãçô~ùí, ]ï ìáíéþäçò
ãéÜ ôü êõíÞãé óïõëôÜíïò, ]õðï÷ñÝùíå ôïýò êáôïßêïõò ô~çò ðåñéï÷~çò íÜ êõêëþíïõí ìéÜ
[åêôáóç êáß íÜ [åîùèï~õí ôÜ èçñÜìáôá, ôñïìïêñáôþíôáò ôá, ðñüò ôü ìÝñïò ôï~õ óïõëôÜíïõ.
41829
óô. Ï]é [áãùãéÜôåò (êéñáôæ~çäåò)10
[ Áñêåôïß @çóáí ï]é êÜôïéêïé ô~çò ðåñéï÷~çò ðïý [áó÷ïëÞèçêáí ìÝ ôÞ ìåôáöïñÜ ðñïóþðùí êáß [åìðïñåõìÜôùí, ï]é ãíùóôïß [áãùãéÜôåò {ç êéñáôæ~çäåò. Ðüôå [áêñéâ~ùò {áñ÷éóå ]ç [ïñãÜíùóç ô~ùí êáñáâáíé~ùí äÝí å@éíáé ãíùóôü. ÐÜíôùò ]ùò ôÜ ìéóÜ ôï~õ 17ïõ á[éþíá ï]é äñüìïé [åðéêïéíùíßáò äÝí @çóáí [áóöáëå~éò êáß ôü ìáêñõíü ôáîåßäé [áðïôåëï~õóå ðñáãìáôéêÞ ðåñéðÝôåéá. | Ïðùò
óçìåéþíåé ]ï ÃÜëëïò ðåñéçãçôÞò Conaye óôü ôáîßäé ôïõ [áðü ôÞ Ñáãïýæá ðñüò ôÜ ÍïôéïáíáôïëéêÜ ÷ñçóéìïðïßçóå 300 æ~ùá ìÝ [åíïðëç óõíïäåßá ÂëÜ÷ùí. 39558. ÂÝâáéá [åêå~éíïé @çóáí ÂëÜ÷ïé ô~çò Äáëìáôßáò, |ïìùò ðáñüìïéåò ]õðçñåóßåò ðñïóÝöåñáí êáß ï]é ÂëÜ÷ïé ô~çò êõñßùò ] ÅëëÜäïò. ] Ç ]ïðëïöïñßá @çôáí íüìéìç êáß óêïðü å@é÷å íÜ [áðïèáññýíåé ôÞí [åðéäñïìÞ [ Áëâáí~ùí
[áëëÜ êáß ôïðáñ÷~ùí ô~çò [ïèùìáíéê~çò á[õôïêñáôïñßáò, ãéÜ ôïýò ]ïðïßïõò ]ï ðëï~õôïò ô~ùí
êáñáâáíé~ùí @ç-ôáí äéáñêÞò ðñüêëçóç. ÊáôÜ ìáñôõñßá ôï~õ ] Åíåôï~õ ÂáÀëïõ ôü ôáîßäé [áðü ôÞí [
ÁäñéáôéêÞ ðñüò ôÞ Èåóóáëïíßêç ï]é ÂëÜ÷ïé ôü {åêáíáí óôü ìéóü ÷ñüíï [áð´ |ïôé ï]é {áëëïé.
18537. { Áí ëçöèå~é ]õð´ {ïøç ]ç |õðáñîç óõããåíéê~ùí äåóì~ùí ìåôáîý êáôïßêùí ôï~õ Ðåñéâïëßïõ êáß
ô~çò Ìïó÷ïðüëåùò, å@éíáé ]éóôïñéêÜ âÜóéìï á[õôü ðïý ãñÜöåé ]ï ÓáñÜíôçò, |ïôé äçëáäÞ ôÜ
êáñáâÜíéá ô~ùí Ðåñéâï-ëéùô~ùí [åîõðçñåôï~õóáí ôü [åìðüñéï ô~çò Ìïó÷ïðüëåùò. 38483. [
ÁãùãéÜôåò äéÝèåôå êáß ]ç Óáìáñß-íá. TÜ êáñáâÜíéá ô~ùí Óáìáñéíáßùí êéíï~õíôáí óõíÞèùò ðñüò
ôÞí [ Áëâáíßá ìÝ óõíÞèç êáôÜëç-îç ôü ëéìÜíé ô~çò Á[õë~ùíïò, ìåôáöÝñïíôáò ôÜ ðñïúüíôá ô~çò
óáìáñéíéþôéêçò âéïôå÷íßáò. ] Ç êß-íçóç á[õôÞ óõíå÷ßóôçêå ]ùò ôÜ ôÝëç ôï~õ 19ïõ á[éþíá. { ÁëëÝò
óõíÞèåéò êáôåõèýíóåéò @çóáí ðñüò Êùíóôáíôéíïýðïëç, ÂåëéãñÜäé, ÂåñÜôé êáß ÐñÝâåæá. 3713.
ÊáôÜ ôÞí ðáñÜäïóç ìÝ ôü [åðÜã-ãåëìá á[õôü {áñ÷éóáí íÜ [áó÷ïëï~õíôáé êáß êÜôïéêïé ô~çò
Óìßîçò óôÞí [áñ÷Þ ôï~õ 18ïõ á[éþíá. 29134
[ Áðü ôÞí ðåñéï÷Þ äéÝñ÷ïíôáí êáß ôÜ êáñáâÜíéá ô~ùí [ Çðåéñùô~ùí ìÝ ðñïïñéóìü ôü
Ìï-íáóô~çñé, ðñùôåýïõóá ô~ùí å[õñùðáúê~ùí êôßóåùí ô~~çò [ïèùìáíéê~~çò á[õôïêñáôïñßáò {ç ôÞ
Ìïëäï-âëá÷ßá. ×áñáêôçñéóôéêü å@éíáé ôü ôñáãïýäé ôï~õ [áñ÷éêáñâáíÜñç Ñüâá ðïý {åêáíå ôü
äñïìïëü-ãéï [ ÉùÜííéíá-ÂïõêïõñÝóôé:
Êßíçó[ ]ï Ñüâáò êßíçóå êáß óôÞ Âëá÷éÜ íÜ ðÜ?ç
Íý÷ôá óåëëþíåé ô[ {áëïãï, íý÷ôá ôü êáëëéãþíåé.
ÂÜíåé [áóçìÝíéá ðÝôáëá, êáñöéÜ ìáëáìáôÝíéá.
17
Êé[ ï]é ÂëÜ÷éóóåò ôüí êáñôåñï~õí, ðÝñá óôü ÂïõêïõñÝóôé... 25418
] Ï Ñüâáò, |åíáò [áðü ôïýò óðïõäáéüôåñïõò [áãùãéÜôåò ôï~õ Ìåôóüâïõ, êáôáãüôáí [áðü ôü Êçðïõñéü. 33547
ÊáñáâÜíéá êéíï~~õíôáí ðñüò ôÞ Ìåóåõñþðç êáß ôÞ Ìïëäïâëá÷ßá, êáèþò ðë~çèïò ]åëëçíéê~ùí ðáñïéêé~ùí êáß óõíåð~ùò ]åëëçíéê~ùí [åìðïñéê~ùí ï{éêùí å@é÷áí [áíáðôõ÷èå~é [åêå~é. ÐïëëÜ [áðü
á[õôÜ êéíï~õóáí [áðü ôÞ ÓéÜôéóôá. [ Áóöáë~ùò èÜ óõììåôå~é÷áí ó[ á[õôÜ êáß ÂëÜ÷ïé ô~ùí Ãñåâåí~ùí
[áãùãéÜôåò, {áí ëÜâïõìå ]õð[ {ïøç |ïôé óçìáíôéêüò [áñéèìüò ô~ùí ðñþôùí [åðïßêùí ô~çò ÓéÜôéóôáò
@çóáí ÂëÜ÷ïé [áðü ôÞ Óáìáñßíá ðïý äéáôçñï~õóáí ó÷Ýóåéò ìÝ ôÞ ãåíÝôåéñÜ ôïõò.
æ. Ï]é öüñïé
] Ï êáôáêôçôÞò [åðÝâáëå óôïýò ]õðïäïýëïõò [áñêåôïýò öüñïõò. { Çäç ìéÜ ðñþôç [áíáöïñÜ ó´ á[õôïýò êÜíáìå êáôÜ ôÞí [åîÝôáóç ô~çò [éäéïêôçóßáò ô~çò ã~çò. ] Ï êåöáëéêüò öüñïò, ôü
ãíùóôü ÷áñÜôóé, äçëáäÞ ôü äéêáßùìá íÜ öÝñïõí ôü êåöÜëé [åðß ô~ùí {ùìùí ôïõò, [åðéâáëëüôáí
êáôÜ ï[éêïãÝíåéá ìÝ âÜóç ôü å[éóüäçìÜ ôçò. Ï]é öïñïëïãïýìåíïé êáôáíÝìïíôáí óÝ ôñå~éò
êáôç-ãïñßåò êáß ðëÞñùíáí êáôÜ ôüí 17ï á[éþíá 192, 96 êáß 48 {áóðñá [åôçóßùò êáôÜ êåöáëÞí.
473115. ÐïëëÝò öïñÝò ï]é öïñïåéóðñÜêôïñåò á{õîáéíáí á[õèáßñåôá ôÜ äåëôßá ôï~õ ÷áñáôóéï~õ.
269274. Ôü öüñï ðëÞñùíáí óôü [áêÝñáéï ï]é {áññåíåò ðïý å@é÷áí óõìðëçñþóåé ôÜ 20 ÷ñüíéá,
óôü ìéóü |ï-óïé å@é÷áí ]çëéêßá 15-20 ÷ñüíéá. 4029. ] Õð~çñ÷å [áêüìç ]ï {åããåéïò öüñïò ô~çò
äåêÜôçò ðïý [áíôé-óôïé÷ï~õóå ðñüò ôü 1/8 |åùò ôü 1/2 ô~çò {åããåéáò ðñïóüäïõ, [áíÜëïãá ðñüò
ôÞí [áðüäïóç ô~~çò ã~çò. [ Åðß ðëÝïí |åíáò ðÜãéïò öüñïò [åðß ô~çò ã~çò [áíåîÜñôçôá [áðü ôÞí
[åóïäåßá. 4025. ] Õð~çñ÷áí [áêüìç öüñïò ìåôáâßâáóçò êôÞìáôïò. Öüñïé å@é÷áí [åðéâëçèå~é êáß
óôïýò ëá÷áíüêçðïõò, óôÜ [ïðùñïöüñá äÝíäñá, ôÜ êïõêïýëéá êáß ôÜ ìåëßóóéá. 3336
ÃéÜ ôÞí êôçíïôñïößá ]õð~çñ÷å öüñïò [áíÜëïãïò ðñüò ôüí [áñéèìü ô~ùí [åêôñåöïìÝíùí
æþùí (ôæåëÝð), êáß ôüí âïóêÞóéìï ÷~ùñï (ìïõáôæåëÝò). 7677. ] Õð~çñ÷å [áêüìç öüñïò äéá÷åßìáíóçò (|åíá ðñüâáôï [áíÜ 300, ãéÜ ìåãÜëá êïðÜäéá, {ç 50 {áóðñá ãéÜ ìéêñüôåñá. ] Ï öüñïò
á[õ-ôüò ðëçñùíüôáí óôüí óðá÷~ç, óôï~õ ]ïðïßïõ ôü ôéìÜñéï äéá÷åßìáæå ôü êïðÜäé. [ Åðßóçò ôü
ðñï-âáôïíüìéï (|åíá {áóðñï [áíÜ äýï ðñüâáôá {ç [áìíïýò). 473123. Ôü ðñïúüí ô~çò öïñïëïãßáò
á[õô~çò [áí~çêå óôßò å[éóðñÜîåéò ôï~õ äçìïóßïõ ôáìåßïõ. 3338. ] Õð~çñ÷áí [áêüìç öüñïé ãéÜ ôïýò
ìýëïõò (473124), êáèþò êáß ãéÜ ôÜ [åðéôçäåýìáôá (ôóåôóåñÝ). 7677. Óôïýò öüñïõò á[õôïýò
ðñïóôÝèçêáí êáß {áëëïé {áêñùò å]õñçìáôéêïß |ïðùò öüñïò [áößîåùò êáß öüñïò ðåäßëùí. Ôïýò
[áðáéôï~õóáí [áîéù-ìáôï~õ÷ïé ô~ùí êáôáêôçô~ùí ãéáôß {åêáíáí ôüí êüðï íÜ [åðéóêåöèï~õí êÜðïéïí
ï[éêéóìü öèåß-ñïíôáò êáôÜ ôÞí ðïñåßá ôïõò ôÜ ]õðïäÞìáôá ôïõò, {áó÷åôá {áí äÝí êéíï~õíôáí
ðïôÝ ðåæïß. 384129. TÝëïò ]õð~çñ÷å êáß öüñïò ãÜìïõ ðïý êáôáâáëëüôáí [áðü ôüí ðáôÝñá ô~çò
íýöçò. 473125
ÐÝñá [áðü ôïýò äéáöüñïõò öüñïõò ï]é ðëïýóéïé ÷ñéóôéáíïß @çóáí ]õðï÷ñåùìÝíïé óÝ
êáéñü ðïëåìéê~ùí [åðé÷åéñÞóåùí íÜ [áíáëáìâÜíïõí ôÜ {åîïäá óôñáôïëüãçóçò 20, 30 ]ùò êáß 50
ìïõóïõëìÜíùí óôñáôéùô~ùí. 269274. ] Ç ðåñéïõóßá ô~ùí óêëáâùìÝíùí @çôáí óõíå÷~ùò óôü óôü÷áóôñï ô~ùí êáôáêôçô~ùí. ÓôÞí [åðßôáîç [áëüãùí ãéÜ ôßò ðïëåìéêÝò [åðé÷åéñÞóåéò êáôÜ ô~ùí [ Åíåô~ùí
[áíáöÝñåôáé |åíá äéÜôáãìá ôï~õ 1645, ôü ]ïðïῖï [áðåõèýíåôáé óôïýò êáæÜäåò Èåóóáëïíßêçò,
ÔñéêêÜëùí êáß Óåññ~ùí. 5214. [ Áóöáë~ùò êáß ï]é êôçíïôñüöïé, ]õëïôüìïé êáß [áãùãéÜôåò ô~~çò ðåñéï÷~çò Ãñåâåí~ùí èÜ å@é÷áí ôüôå ]õðï÷ñåùèå~é íÜ ðñïóöÝñïõí ôÜ {áëïãÜ ôïõò.
Ôü Ðåñéâüëé å@é÷å ôü ðñïíüìéï íÜ [áðïäßäåé öüñï êáô´ [áðïêïðÞ óáñáíôáðÝíôå ÷éëéÜäåò {áóðñá [åôçóßùò ìÝ âÜóç äéáôáãÞ ôï~õ óïõëôÜíïõ ÌùÜìåè ô (1595-1603). [ ÅðåéäÞ óðá÷~çäåò êáß æáÀìçäåò ãåéôïíéê~ùí ÷ùñé~ùí, êõñßùò ô~çò Âùâïýóáò, [áðáéôï~õóáí êáôÜ êáéñïýò êáôáâïëÞ óõìðλçñùìáôéê~ùí öüñùí ï]é Ðåñéâïëé~ùôåò [åðÝôõ÷áí ôÞí {åêäïóç íÝáò äéáôáã~çò [áðü ôü
óïõëôÜíï ÌïõñÜô Ä´ ôü 1635, ]ç ]ïðïßá [áíáíÝùíå ôü ðñïíüìéï êáß [áðáãüñåõå ôÞí |ïðïéá {áëëç
[áðáßôçóç. 384127. Ôü ðëå~éóôï ôï~õ öüñïõ ôï~õ Ðåñéâïëßïõ äéåôßèåôï [áðü ôÞ ìçôÝñá ôï~õ
óïõëôÜ-íïõ ]õðÝñ öéëáíèñùðéê~ùí óêïð~ùí. 384129. Óýìöùíá ìÝ ]éóôïñéêÝò ìáñôõñßåò ]ç
ðñïóôáóßá á[õôÞ äéáôçñÞèçêå ìÝ÷ñé ôü 1648. ÓôÞ óõíÝ÷åéá ôü äéêáßùìá å[éóðñÜîåùò ô~çò
18
äåêÜôçò ðáñá÷ùñÞ-èçêå óôïýò óðá÷~çäåò. 46639. Ãé´ á[õôü å@éíáé [áîéïóçìåßùôï ôü |ïôé
äéáôáãÝò ãéÜ ôÞ äéáôÞñçóç ôï~õ ðñïíïìßïõ óôü Ðåñéâüëé [åîÝäùóáí äéÜöïñïé óïõëôÜíïé
êáôÜ ôÜ {åôç 1740, 1760, 1763, 1775, 1780 êáß 1782 |õóôåñá [áðü ðáñÜðïíá ô~ùí êáôïßêùí ãéÜ
ðéÝóåéò [åê ìÝñïõò ôïðéê~ùí [áîéù-ìáôïý÷ùí ô~ùí êáôáêôçô~ùí. 384
] Ï öïñïåéóðñÜêôïñáò óôÞí ðñïóðÜèåéá íÜ á[õîÞóåé ôÜ [åóïäá, ãéÜ ëïãáñéáóìü ôï~õ
[áöÝíôç ôïõ, @çôáí ðïëý óêëçñüò [áðÝíáíôé óôïýò ÷ùñéêïýò. Ôéìùñï~õíôáí á[õóôçñÜ [åêå~éíïé
ðïý èÜ ôïëìï~õóáí íÜ ìåôáöÝñïõí êñõöÜ óôü óðßôé ôïõò ìÝñïò ô~çò ðñþéìçò óõãêïìçä~çò.
Ôü ðñïúüí {åðñåðå íÜ ìåôáöåñèå~é óôü óýíïëü ôïõ óôüí ôüðï ôï~õ ìåôñÞìáôïò (ÔÜ óéôçñÜ êáß
ôÜ {ïóðñéá óôü ]áëþíé, ôÜ óôáöýëéá óôü ðáôçô~çñé). Ìüíï ôü êáëáìðüêé, ðïý äÝí {çèåëå ]áëþíéóìá, ôü êáôáìåôñï~õóáí óôü ÷ùñÜöé. ÓÝ ðåñßðôùóç ìÞ óõìöùíßáò, ]ùò ðñüò ôÞí ðïóüôçôá
ô~çò óõãêïìéä~çò, ]ï ÷ùñéêüò @çôáí ]õðï÷ñåùìÝíïò íÜ ôü ôñßøåé [åðß ôüðïõ ôüí êáñðü ãéÜ íÜ
[áêï-ëïõèÞóåé êáôáìÝôñçóç. [ ÅðåéäÞ á[õôü @çôáí [åðßðïíï óõíÞèùò ]õðÝêõðôå óôÞ èÝóç ôï~õ
öïñï-åéóðñÜêôïñá. ] Ùò ìÝôñï ãéÜ ôÜ óéôçôÜ êáß ôÜ {ïóðñéá ÷ñçóéìïðïéï~õóáí îýëéíï
äï÷å~éï, ôü ôáãÜñé, êáß ]ï êáôáìåôñçôÞò óÜñùíå ôÞí [åðéöÜíåéÜ ôïõ ìÝ |åíá ìá÷áßñé, ôÞí
êüöôñá, ãéÜ íÜ ìÞ êáñðùèå~é ]ï ÷ùñéêüò ï{õôå ôïýò [åëÜ÷éóôïõò ðëåïíÜæïíôåò óðüñïõò! 6438
Óôü öéñìÜíé ôï~õ ÔáîéÜñ÷ç (1764) ðïý [áíáöÝñáìå [áíáãñÜöïíôáé ôÜ ðáñÜðïíá ô~ùí
êáôïßêùí ôï~õ Êïõóêï~õ äéüôé ï[é äéïéêçôÝò ô~ùí [ Éùáííßíùí «êáôáðáô~ùíôåò ôÜ äßêáéÜ ìáò,
äéþñé-óáí öýëáêáò å[éò ôü ÷ùñßïí ìáò, ï|éôéíåò óõëëÝãïõóé ôïýò äçìçôñéáêïýò ìáò êáñðïýò
êáß ëïé-ðÜ å[éóïäÞìáôá ä~çèåí ðñüò äåêáôéóìüí, âáóáíßæïíôåò êáß ðéÝæïíôåò ]çì~áò
ðïéêéëïôñüðùò êáß æçôï~õíôåò ðáñáíüìùò öüñïõò ðñïóèÝôïõò êáß ðáñáêáëï~õìåí |ïðùò
[åêäþóçôå ôÜò äåïýóáò äéáôáãÜò å[éò ôÜ ]õö´ ]çì~áò {ïñãáíá êáß ðáýóùóé [áðü ôÜò [åíï÷ëÞóåéò
êáß ðéÝóåéò». Óôü öéñìÜíé [áíáãñÜöåôáé |ïôé, |ïðùò ðñïÝêõøå [áðü ôÞí {åñåõíá óôÜ ó÷åôéêÜ
âéâëßá ôü Êïõóêü {ïöåéëå íÜ êáôáâÜëåé êáô´ [áðïêïðÞ 40.500 ãñüóéá [åôçóßùò êáß äÝí å@é÷å
ï[õäåìßá ]õðï÷ñÝùóç êáôáâïë~çò äåêÜôçò ô~ùí êáñð~ùí ô~çò ã~çò. 7936
4. ] Ç êïéíïôéêÞ [ïñãÜíùóç
ÃéÜ íÜ [áíôéìåôùðßóïõí ôïýò äéùãìïýò êáß ôÞí êáôáðßåóç ï]é óêëáâùìÝíïé ÷ñéóôéáíïß
óõóðåéñþèçêáí óôïýò êüëðïõò ô~ùí êïéíïôÞôùí êáß ô~çò [ Åêêëçóßáò. Óôü÷ïò ]ç äéáôÞñçóç ô~çò
[ Åèíéê~çò óõíåéäÞóåùò ìÝ ôÞ äéáôÞñçóç ô~çò ðßóôåùò, ðñùôßóôùò, ô~çò ãëþóóáò ô~ùí [çè~ùí êáß
[å-èßìùí. Å@éíáé êåöáëáé~ùäåò ôü èÝìá ô~çò ðßóôåùò äéüôé, |ïóïé êáôÜöåñáí, ðáñÜ ôüí
êáôáôñåãìü íÜ ôÞ äéáôçñÞóïõí, ðáñÝìåéíáí | Åëëçíåò. | Ïóïé ôÞí [áðþëåóáí óõíôÜ÷èçêáí ìÝ
ôüí êáôá-êôçôÞ. ÄÝí óõíÝâç ôü {éäéï ìÝ ôÞ ãëþóóá. Áõôü ìáñôõñå~é ]ç ðáñïõóßá ôïõñêïöþíùí
] Åëëçíùí óôÞ ÌéêñÜ [ Áóßá ]ùò ôÞí [áíôáëëáãÞ ô~ùí ðëçèõóì~ùí. Ï]é [åîéóëáìéóìÝíïé êÜôïéêïé
ô~çò ðåñéï-÷~çò Ãñåâåí~ùí, ãíùóôïß ]ùò ÂáëáÜäåò, äéáôÞñçóáí ôÞ ãëþóóá êáß óÝ ãåíéêÝò
ãñáììÝò å@é÷áí [á-ãáèÝò ó÷Ýóåéò ìÝ ôïýò ðñþçí ]ïìïäüîïõò ôïõò. ÄÝí @çóáí |ïìùò êáß ëßãåò ï]é
ðåñéðôþóåéò ðïý ]õðçñÝôçóáí ôüí êáôáêôçôÞ óõíåêóôñáôåýïíôáò ì´ á[õôüí.
O]]é êáôáêôçôÝò óåâÜóôçêáí ôüí âõæáíôéíü èåóìü ô~çò êïéíïôéê~çò á[õôïäéïéêÞóåùò, {ßóùò êáß ëüãù êÜðïéáò äéê~çò ôïõò äéïéêçôéê~çò [áíεðÜñêåéáò. 272114. ] Ç [åêëïãÞ ô~ùí ðñïêñßôùí
(êïôæáìðÜóçäùí) ô~çò êïéíüôçôïò óôÜ [åëåýèåñá ÷ùñéÜ, á[õôÜ äçëáäÞ ðïý äÝí å@É÷áí ìåôáôñáðå~é óÝ ôóéöëßêéá, ôï~õ ðñïÝäñïõ (ìïõ÷ôÜñç) êáß ô~ùí óõìâïýëùí ([áæÜäùí), óýìöùíá ìÝ ]éóôïñéêÝò ðëçñïöïñßåò, ãéíüôáí [áðü ôÞ óõíÜèñïéóç ôï~~õ óõíüëïõ ô~ùí êáôïßêùí. Á[õôÞ óôßò |åäñåò
ô~ùí ìçôñïðüëåùí êáß [åðéóêïð~ùí ðñáãìáôïðïéå~éôï óôüí ìçôñïðïëéôéêü íáü ìÝ ôÞí ðáñïõóßá
ôï~õ [åðéóêüðïõ. Ï]é [åêëïãÝò äéåíåñãï~õíôáí êÜèå ÷ñüíï êáôÜ ôÞí ðåñßïäï ôï~õ ÐÜó÷á óôüí
íÜñèçêá ôï~õ [åíïñéáêï~õ íáï~õ {ç óôÞí [áãïñÜ êáß óôü ó÷ïëå~éï [áñãüôåñá. ] Ï [áíôáãùíéóìüò ìåôáîý ô~ùí [éó÷õñ~ùí ï[éêïãåíåé~ùí ô~çò êïéíüôçôáò @çôáí äéáñêÞò. ] Ç [áíÜäåéîç ôï~õ óõìâïõëßïõ
äÝí ãéíüôáí ìÝ ìõóôéêÞ øçöïöïñßá, [áëëÜ ìÝ [åðéöþíçóç. Óõíåð~ùò ï]é [éó÷õñÝò ï[éêïíïìéêÜ
ï[é-êïãÝíåéåò å@é÷áí ôü ðñïâÜäéóìá óôÞí [åêëïãÞ. ÊáôÜöåñíáí {åôóé íÜ [åðáíåêëÝãïíôáé ãéÜ
óåéñÜ [åô~ùí. ÌÜëéóôá äÝí @çôáí óðÜíéá ]ç ðáñáìïíÞ óôÞí [åîïõóßá ô~ùí {éäéùí ðñïêñßôùí
êáôüðéí [áíá-âïë~çò ô~ùí [åêëïã~ùí å{éôå ìÝ ôÞ óõíáßíåóç ô~ùí êáôïßêùí å{éôå êáôá÷ñçóôéêÜ. { Áí
]õð~çñ÷áí ðåñéó-óüôåñåò ô~çò ìé~áò [éó÷õñÝò ï[éêïãÝíåéåò óôÞí êïéíüôçôá ]åðüìåíïò @çôáí êáß ]ï
19
äé÷áóìüò ðïý [åðÝöåñå ]ç äéåêäßêçóç ô~çò [åîïõóßáò. 473231. ÓõíÞèùò [áðü ôïýò ðñïêñßôïõò
äéüñéæå ]ï [åðßóêï-ðïò ôßò [åêêëçóéáóôéêÝò [åðéôñïðÝò êáß, [áñãüôåñá, ôßò [åöïñåõôéêÝò
[åðéôñïðÝò ô~ùí ó÷ïëåßùí.
] O ðñüåäñïò, ãíùóôüò êáß ]ùò ðñïåóôüò {ç äçìïãÝñùí,
[áíôéðñïóþðåõå ôÞí êïéíüôçôá óôßò ó÷Ýóåéò ôçò ìÝ ôÞí ôïõñêéêÞ [åîïõóßá, äáíåéæüôáí óôü
{ïíïìá ô~çò êïéíüôçôáò ãéÜ íÜ ôáêôï-ðïéÞóåé ôßò öïñïëïãéêÝò ôçò ]õðï÷ñåþóåéò êáß
[åîïìÜëõíå {ç äßêáæå ôßò ìéêñÝò äéáöïñÝò ìåôá-îý ô~ùí óõìðïëéô~ùí ôïõ [åðéâÜëëïíôáò
ôéìùñßåò. [ Áêüìç óõãêáëï~õóå ãåíéêÝò óõíåëåýóåéò ãéÜ óïâáñÜ æçôÞìáôá ô~çò êïéíüôçôáò.
Ôü óðïõäáéüôåñï {åñãï ô~ùí ðñïêñßôùí, ôü öëÝãïí æÞôçìá, @çôáí íÜ êáôáíÝìïõí ôÜ
ï[éêïíïìéêÜ âÜñç óôÜ ìÝëç ô~çò êïéíüôçôáò, êáèþò [åðßóçò êáß ôßò [áã-ãáñå~éåò, ôÜ êáôáëýìáôá
êáß ôßò ôñïöïäïóßåò ðïý öüñôùíå óôÞí ðëÜôç ô~ùí óêëÜâùí ]ï êáôá-êôçôÞò. ] Ç èÝóç ôï~õ
ðñïÝäñïõ äÝí @çôáí [áìÝôï÷ç êéíäýíùí äéüôé á[õôüò @çôáí äéáñê~ùò [åêôåèει-ìÝíïò óôÞí
[åêäéêçôéêÞ ìáíßá {ç ôÞí [áðëçóôßá ô~ùí êáôáêôçô~ùí. Ãé´ á[õôü ðïëëïß ðëÞñùóáí ìÝ ôÞ æùÞ ôïõò {ç
ôÞ äÞìåõóç ô~çò ðåñéïõóßáò ôïõò ôÞ èÝóç ôïõò. ÄÝí @çóáí óðÜíéåò êáß ï]é ðåñéðôþ-óåéò
äçìïãåñüíôùí, ï]é ]ïðï~éïé {ï÷é ìüíï ìåñïëçðôï~õóáí êáôÜ ôÞí êáôáíïìÞ ô~ùí öüñùí, [áëëÜ
å@é÷áí ]ùò êýñéá [åãíïéá íÜ äéáôçñï~õí êáëÝò ó÷Ýóåéò ìÝ ôïýò êáôáêôçôÝò óÝ âÜñïò ô~çò êïéíüôçôáò. Á[õôïß @çóáí ï]é ãíùóôïß ]ùò ôïõñêïêïôæáìðÜóçäåò. 473231
5. Äéïßêçóç êáôÜ ôÞí ðñþéìç ôïõñêïêñáôßá
ÊáôÜ ôïýò á[é~ùíåò 15ï êáß 16ï ]ïëüêëçñç ]ç Ìáêåäïíßá [áðïôåëï~õóå ôì~çìá ôï~õ ðáó~áëéâ~á, ]õðü ôÞí {áìåóç äéïßêçóç ôï~õ ìðåçëÝñìðåç, äçëáäÞ ôï~õ äéïéêçôï~õ ô~çò Ñïýìåëçò (ô~ùí
å[õñùðáúê~ùí êôÞóåùí ô~çò [ïèùìáíéê~çò á[õôïêñáôïñßáò). ] Ï ðáó~á-ëéâÜò @çôáí ôü óçìáíôéêüôåñï
óáíôæÜêé (sancak óôá ôïõñêéêÜ å@éíáé ]ç óçìáßá), |ïñïò ðïý [áíôéóôïé÷å~é ðñüò å[õñåßá ãåùãñáöéêÞ
ðåñéöÝñåéá. Óôßò [áñ÷Ýò ôï~õ 16ïõ á[éþíá ]õð~çñ÷áí 64 óáíôæÜêéá, [áíÜ 32 óÝ êÜèå |åíá [áðü ôÜ
äýï ìåãÜëá ôìÞìáôá ([åãéáëÝô) ô~çò á[õôïêñáôïñßáò, ôÞ Ñïýìåëç êáß ôÞí [ Áíáôïëßá. 269113.
Ðñù-ôåýïõóá ô~ùí å[õñùðáúê~ùí êôÞóåùí ô~ùí [ Ïèùìáí~ùí @çôáí [áñ÷éêÜ ]ç [ Áäñéáíïýðïëç,
[áñãüôåñá ]ç Óüöéá êáß ôåëéêÜ, [áðü ôßò [áñ÷Ýò ôï~õ 18ïõ á[éþíá, ôü Ìïíáóô~çñé. 150186
] Ç ðåñéï÷Þ Ãñåâåí~ùí [áðïôåëï~õóå êáôÜ ôüí 15ï á[éþíá âéëáÝôé, |ïðùò óõíÜãåôáé [áðü
äéáôáãÞ ôï~õ óïõëôÜíïõ ÌùÜìåè ´. 5851. ÊáôÜ ôÞí ðñþéìç ôïõñêïêñáôßá ]ï |ïñïò äÝí å@é÷å
ôÞí {åííïéá ô~çò å[õñåßáò ðåñéöÝñåéáò ðïý [áðÝêôçóå ìåôÜ ôÜ ìÝóá ôï~õ 19ïõ á[éþíá, [áëëÜ
[áíôéóôïé-÷ï~õóå óÝ ìéêñÞ {åêôáóç ðåñß |åíá äéïéêçôéêü êÝíôñï, ãíùóôüôåñç óÝ ]õóôåñüôåñïõò
÷ñüíïõò ]ùò êáæÜò. 200100. ] Ï êáæÜò {ç êáôéëßêé ({åêôáóç äéêáéïäïóßáò ]åíüò êáô~ç) Ãñåâåí~ùí
]õðÞ÷èç óôü óáíôæÜêé (öëÜìðïõñï) ô~ùí [ Éùáííßíùí. 508252. Á[õôü óõíÜãåôáé [áðü ôÞí äéáôáãÞ
ôï~õ óïõëôÜíïõ ðñüò ôüí öëáìðïõñÜñç ô~ùí [ Éùáííßíùí íÜ êáôáóêåõÜóåé êïõðéÜ [áðü îýëá
ô~ùí äáó~ùí ô~ùí Ãñå-âåí~ùí (1531), ðïý äéáóþèçêå ]ùò ðëçñïöïñßá óôÜ ] ÅíåôéêÜ [áñ÷å~éá. 269120.
[ ÁëëÜ êáß ]ï |áãéïò ÍéêÜíùñ óÝ ìéÜ ðñþôç, ðñü÷åéñç äéáèÞêç ôïõ, óõíôáãìÝíç ôü 1540
ãñÜöåé: «[ Åãþ ]ï ]çãïýìå-íïò ]ï íéêÜíùñáò [áðü ôüí | Áãéïí Ãåþñãéïí [áðü ôÞí ÆÜìðïõñäá, å[éò
ôü êáôéëßêé ôï~õ Ãñåâåíï~õ êáß å[éò ôü öëÜìðïõñïí ôï~õ ãéÜííéííïõ...». 39410. ] Ï êáô~çò,
äéïéêçôÞò ôï~õ êáæ~á, [áíôéðñïóþ-ðåõå óôÞí [ïèùìáíéêÞ á[õôïêñáôïñßá ôüóï ôü [éóëáìéêü
äßêáéï |ïóï êáß ôÞí êñáôéêÞ [åîïõóßá äÝí å@é÷å |ïìùò [åêôåëåóôéêÞ [åîïõóßá. 9533. ÔÜ ×Üóéá
[áí~çêáí óôüí êáæÜ ô~çò ÊáëáìðÜêáò ôï~õ óáí-ôæáêéï~õ ô~çò Èåóóáëßáò, [åí~ù ï]é ï[éêéóìïß ðïý
[áíÞêïõí óôÞ ìçôñüðïëç Óéóáíßïõ êáß Óéáôßóôçò óôüí êáæÜ [ Áíáóåëßôóáò ðïý ]õðáãüôáí,
êáèþò êáß ]ç ]õðüëïéðç ÄõôéêÞ Ìáêåäïíßá, óôü óáí-ôæÜêé ô~ùí Óêïðßùí. 4839.] Ç èÝóç ô~çò
ðåñéï÷~çò Ãñåâåí~ùí óôÜ |ïñéá ôñé~ùí óáíôæáêßùí êáôÝóôçóå ôÜ ÃñåâåíÜ óõãêïéíùíéáêü êüìâï.
| Ïðùò {çäç ãñÜøáìå ]ï Pouqueville [áíáöÝñåé, ÷ùñßò íÜ ðáñáðÝìðåé óôÞí ðçãÞ, |ïôé
êáôÜ ôïýò ðñþôïõò ÷ñüíïõò ô~çò Ôïõñêïêñáôßáò óôÜ ÃñåâåíÜ ]õðÜãïíôáí 70 ï[éêéóìïß êáß
óôÜ ÂÝíôæéá 35. ] Ç ÷ùñéóôÞ á[õôÞ ðáñÜèåóç ì~áò ]ïäçãå~é óôü íÜ äå÷èï~õìå êáß ÷ùñéóôÞ
äéïßêçóç. Êáß ]õð~çñîå ðñÜãìáôé ÷ùñéóôÞ äéïßêçóç, {ï÷é |ïìùò êáôÜ ôÞí [áñ÷Þ ô~çò
Ôïõñêïêñáôßáò, [áëëÜ [áñãüôåñá. | Ïðùò ìáñôõñå~éôáé óôÞí ðñü÷åéñç äéáèÞêç ôï~õ ]áãßïõ
ÍéêÜíïñá (1540) ðïý ðñï-áíáöÝñáìå ôÜ ÂÝíôæéá ]õðÜãïíôáí êáôÜ ôüí 16ï á[éþíá óôÞí
20
[ ðáñ÷ßá (êáæÜ) Ãñåâåí~ùí. ] Ï ìç-ôñïðïëßôçò ÃáâñéÞë (Á´ ìéóü 17ïõ á[éþíá) å@éíáé ]ï ðñ~ùôïò
å
ðïý ]õðïãñÜöåé ìÝ ôüí ôßôëï ]ï Ãñå-âåí~ùí êáß Âåíôæßïõ. 585603. ÐñÜãìáôé óôßò [ïèùìáíéêÝò
ðçãÝò ãéÜ ðñþôç öïñÜ [áíáöÝñåôáé êá-æÜò Âåíôó~ùí ëßãï ðñéí [áðü ôÜ ìÝóá ôï~õ 17ïõ á[éþíá.
200116. Ï]é êáæÜäåò Ãñåâåí~ùí êáß Âåíôæßùí ðáñÝìåéíáí óôü óáíôæÜêé ô~ùí [ Éùáííßíùí êáè´ |ïëï
ôüí 17ï á[éþíá. Ãé' á[õôü ]ï [ ÅâëéãéÜ Ôóåëå-ìð~ç, Ôï~õñêïò å[éóðñÜêôïñáò öüñùí, ðïý
ðåñéüäåõóå ôü 1660 óôÞ ÄõôéêÞ Ìáêåäïíßá êáß óõí-Ýãñáøå [åíäéáöÝñïí ]ïäïéðïñéêü, äÝí
[åðéóêÝöèçêå ôÞí [åðáñ÷ßá Ãñåâåí~ùí. 95. [ ÁðïöÜóåéò ôï~õ óïõëôÜíïõ ]õðÝñ ôï~õ ÷ùñéï~õ
Ðåñéâüëé êáôÜ ôü ÷ñïíéêü äéÜóôçìá 1635-1789 ìáñôõñï~õí ôÞí óôáèåñÞ ]õðáãùãÞ ô~ùí
Ãñåâåí~ùí óôü óáíôæÜêé ô~ùí [ Éùáííßíùí. 384127, 132
ÊáôÜ ôüí 18ï ]ç ]õðüëïéðç ÄõôéêÞ Ìáêåäïíßá ]õðÞ÷èç óôü óáíôæÜêé Ìïíáóôçñßïõ,
|ïðïõ ìåôáöÝñèçêå ]ç |åäñá ô~çò Ñïýìåëçò. [ Áðü êþäéêá ôï~õ Ìåôóüâïõ ðëçñïöïñïýìáóôå
|ïôé äéá-ìÜ÷ç ô~ùí êáôïßêùí á[õôï~õ ìÝ êÜðïéïí [áãÜ ô~ùí Ãñåâåí~ùí ôü 1722 äéåõèåôÞèç óôÞ
ËÜñéóóá. 23336. Ôü ÌÝôóïâï ]õðáãüôáí óôü óáíôæÜêé êáß óôüí êáæÜ ô~ùí ÔñéêÜëùí. 200164. ÓÝ
]ïñéóìÝíåò ðçãÝò ôï~õ ôÝëïõò ôï~õ 18ïõ êáß ô~ùí [áñ÷~ùí ôï~õ 19ïõ á[éþíá ï]é êáæÜäåò Ãñåâåí~ùí êáß
Âåíôæßùí ðåñéëáìâÜíïíôáé óôü óáíôæÜêé ôï~õ ðáó~á ô~çò Ñïýìåëçò, äçëáäÞ ôï~õ Ìïíáóôçñßïõ.
200165.
[ Åðåêôåßíïíôáò |ïìùò ]ï [ Áë~ç ðáóÜò ôÞí êõñéáñ÷ßá ôïõ ðñïóÜñôçóå óôü ðáóáëßêé
ôïõ êáß ôïýò êáæÜäåò á[õôïýò. Á[õôü óõíÝâç ôü 1807, |ïðùò èÜ äåßîïõìå óÝ {áëëç óåëßäá.
ÓÝ êÜèå ðüëç-÷Üóé ôÞí [åêôåëåóôéêÞ [åîïõóßá [áóêï~õóå [áíôéðñüóùðïò ôï~õ [áîéùìáôïý÷ïõ, óôüí ]ïðï~éï å@é÷å ðáñá÷ùñçèå~é ôü ÷Üóé á[õôü, ]ï âïåâüäáò. Óôßò ðüëåéò ðïý ]õð~çñ÷áí
ðñüêñéôïé ìïõóïõëìÜíïé ([áãéÜí) [åëÜìâáíáí êáß á[õôïß ìÝñïò óôÞ äéïßêçóç. Óôßò ìéêñüôåñåò
ðüëåéò [åðéêñáôï~õóå ôü äõáäéêü óýóôçìá äéïßêçóçò ìÝ |åíá èñçóêåõôéêü-äéêáóôéêü (êáä~ç)
êáß |åíá äéïéêçôéêü (íáúðç) ]õðÜëëçëï, ìÝ êáèÞêïíôá êõñßùò öïñïëïãéêÜ. 9534
Ðïëý [áñãüôåñá, [åðß [ Áë~ç ðáó~á ]ç [åðáñ÷ßá (êáæÜò, äçëáäÞ ]ç ðåñéï÷Þ äéêáéïäïóßáò
]åíüò êáä~ç) Ãñåâåí~ùí äéáéñÝèçêå óÝ ôÝóóåñá öõëáêå~éá (êüëéá), ô~ùí Âåíôæßùí ô~ùí ×áóßùí, ô~ùí
ÂëÜ÷ùí êáß ô~ùí Ãñåâåí~ùí. 27343 ] Ï êáæÜò Ãñåâåí~ùí ]áðëùíüôáí óôÞí {åêôáóç ô~çò äéêáéïäïóßáò
ô~çò ìçôñïðüëåùò Ãñåâåí~ùí, äÝí ðåñéëÜìâáíå óõíåð~ùò ôïýò âïñåßïõò ï[éêéóìïýò ðïý [áíÞêïõí ]ùò óÞìåñá óôÞí ìçôñüðïëç Óéóáíßïõ êáß Óéáôßóôçò ï{õôå ôïýò {áëëïõò ðïý [áí~çêáí óôÞí
[åðéóêïðÞ Óôáã~ùí êáß ðåñé~çëèáí óôÜ ÃñåâåíÜ ìüëéò ìåôÜ ôÞí [áðåëåõèÝñùóç ô~çò Èåóóáëßáò
{ç êáß [áñãüôåñá (ðåñéï÷Þ ÄåóêÜôçò). ÈÜ ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå á[õôüí ôüí äéïéêçôéêü
äéá÷ùñéóìü êáß óÝ ðñùéìüôåñç [åðï÷Þ ðñïêåéìÝíïõ íÜ [åîåôÜóïõìå ôßò [éäéáéôåñüôçôåò êÜèå
ôìÞìáôïò. Ôü
öõëáêå~éï (êüëé) ô~ùí ÂëÜ÷ùí, |ïðùò {çäç ãñÜøáìå @çôáí ôü ðéü
ðõêíïêáôïéêçìÝíï êáè' |ïëç ôÞ äéÜñêåéá ô~çò Ôïõñêïêñáôßáò.
7. ] Ç [åêêëçóßá ô~ùí Ãñåâåí~ùí êáôÜ ôïýò ðñþôïõò á[é~ùíåò ô~çò ôïõñêïêñáôßáò
á. ] Ï êë~çñïò êáôÜ ôÞí ôïõñêïêñáôßá
] Ï êë~çñïò óõíåôÝëåóå êáôÜ ðïëý óôÞí ðáñçãïñéÜ êáß [çèéêÞ [åíßó÷õóç, [áëëÜ êáß óôÞí
ðñïóôáóßá ôï~õ ]õðïäïýëïõ ÃÝíïõò, äéáôçñþíôáò ôÞí ðïëéôéêÞ êáß äéêáóôéêÞ [åîïõóßá ðïý
äéÝ-èåôå êáôÜ ôÞ âõæáíôéíÞ ðåñßïäï. 27264. Ï]é ÷ñéóôéáíïß ãéÜ äéáöïñÝò ôïõò å@é÷áí ôü
äéêáßùìá íÜ ðñïóôñÝ÷ïõí óôüí [åðßóêïðï ÷ùñßò íÜ äéáôñÝ÷ïõí ôüí êßíäõíï [áðü ôÞí
[åêäéêçôéêÞ äéÜèåóç ô~ùí ôïýñêùí äéêáóô~ùí. ÌÜëéóôá ôÜ ôïõñêéêÜ äéêáóôÞñéá ôÜ èåùñï~õóáí
îÝíá [ïíïìÜæïíôÜò ôá [åîùôåñéêÜ. ] Ï [åðßóêïðïò @çôáí [áêüìç [åðüðôçò ô~ùí [åêëïã~ùí ãéÜ ôÞ
äçìïãåñïíôßá êáß êáèïäç-ãï~õóå á[õôÞí óôü {åñãï ôçò. [ Áðü ôÜ ìÝëç ôçò [åîÝëåãå óõ÷íÜ ôïýò
[åðéôñüðïõò ô~ùí [åíïñéáê~ùí íá~ùí êáß, [áñãüôåñá, ôïýò ó÷ïëéêïýò [åöüñïõò, äåäïìÝíïõ |ïôé
êáè´ |ïëç ôÞí ôïõñêïêñáôßá ôÜ ó÷ïëå~éá ôï~õ óêëáâùìÝíïõ ÃÝíïõò ëåéôïõñãï~õóáí ìÝ ôÞ
öñïíôßäá ô~çò [ Åêêëçóßáò.
ÃéÜ ôÞí {áíïäï óôüí [åðéóêïðéêü èñüíï äÝí [áðáéôå~éôï ]ùò ðñïûðüèåóç å[õãåíéêÞ êáôáãùãÞ, äåäïìÝíïõ |ïôé ï{õôå êáß óôÞí á[õôïêñáôïñßá ô~çò Ñùìáíßáò (ÂõæÜíôéï) ]õð~çñîáí ðïôÝ
21
êëç-ñïíïìéêïß ôßôëïé å[õãåíßáò. { Áí ëÜâïõìå ìÜëéóôá ]õð´ |ïøç |ïôé [áñêåôïß ï[éêïíïìéêÜ
[éó÷õñïß [åîé-óëáìßóèçêáí êáôÜ ôÞí ðñþéìç ôïõñêïêñáôßá {ç êáôÞíôçóáí êáß á[õôïß öôù÷ïß,
|ïðùò ]ï ðïëýò ëáüò êáß ðïëëïß {áíèñùðïé ô~ùí ãñáììÜôùí, êáôÜ ôåêìÞñéï ðñïåñ÷üìåíïé [áðü
å{õðïñåò ï[éêï-ãÝíåéåò, ìåôáíÜóôåõóáí óôÞ ÄõôéêÞ Å[õñþðç ðñéí {ç êáß ìåôÜ [áðü ôÞí |áëùóç
ô~çò Êùíóôáíôé-íïõðüëåùò, å@éíáé ðñïöáíÝò |ïôé êáôÜ ôÞí ôïõñêïêñáôßá äÝí ìðïñå~é íÜ ãßíåé
ëüãïò ãéÜ å{õíïéá óôÞí [åêëïãÞ [åðéóêüðïõ. Ï]é ðëå~~éóôïé ]õð~çñîáí ðáéäéÜ ôï~õ öôù÷ï~õ ëáï~õ.
7038. ÓÝ [áíôßèåóç ìÝ ôÞ Äýóç, |ïðïõ ìåôÜ ôÞí öñáãêéêÞ êáôÜêôçóç ]ï êë~çñïò å@é÷å ìåôáôñáðå~é
óÝ êïéíùíéêÞ ôÜîç, óôÞí [ ÁíáôïëÞ êë~çñïò êáß ëáüò [áíôéìåôþðéæáí ]åíùìÝíïé ôßò óõìöïñÝò.
272106. ÐáñÜ ôÜ ðñï-íüìéá ðïý ÷ïñçãÞèçêáí [áñ÷éêÜ [áðü ôïýò êáôáêôçôÝò ï]é [åðßóêïðïé
âñßóêïíôáí ]õðü óõíå÷~ç [åðéôÞñçóç êáß ï]é ìåôáêéíÞóåéò ôïõ äõó÷åñáßíïíôáí. ] Ï [åðßóêïðïò
èåùñåῖôï ]õðåýèõíïò ãéÜ êÜèå [áíáôáññá÷Þ óôÞí [åðáñ÷ßá ôïõ, {ïöåéëå íÜ ãíùñßæåé ôÜ
óõìâÜíôá êáß íÜ [åíçìåñþíåé ôïýò [áîéùìáôïý÷ïõò ô~çò Ðýëçò, [áêüìç êáß íÜ äéåõêïëýíåé
á[õôïýò óôÞí å{éóðñáîç ô~ùí öüñùí. 7055. ÂÝâáéá êáôÜ ôÞí óêïôåéíÞ ðåñßïäï ô~çò ìáêñü÷ñïíçò
óêëáâé~áò äÝí {åëëåéøáí ôÜ ðáñáäåßã-ìáôá [åðéóêüðùí, êõñßùò ðáôñéáñ÷~ùí, ðïý å@é÷áí, ãéÜ
êÜðïéï ôïõëÜ÷éóôï äéÜóôçìá, ôÞí å{õíïé-á ô~~çò Ðýëçò ãéÜ ëüãïõò ðïëéôéêïýò {åíáíôé ô~çò
Äýóåùò, [áëëÜ êáß [åðéóêüðùí [áíáîßùí, ï]é ]ïðï~é-ïé [åðÝôõ÷áí ôÞí [åêëïãÞ ôïõò ÷Üñç óôÞ
äùñïäïêßá [ïèùìáí~ùí [áîéùìáôïý÷ùí. Ï]é ôåëåõôá~~éïé ]õð~çñîáí |áñðáãåò, ðñïêåéìÝíïõ íÜ
[åðáíáêôÞóïõí ôÜ |ïóá äéÝèåóáí ãéÜ ôÞí [åêëïãÞ ôïõò óôü [áîßùìá, êáß [áäéÜöïñïé ãéÜ ôÞí
äéáðïßìáíóç ôï~õ ëáï~õ ôïõò. Ðïëëïß |ïìùò ðåñéóóüôåñïé ]õð~çñ-îáí [åêå~Éíïé ðïý ]õðåñÜóðéóáí
ôÞí ðßóôç êáß ôü ðïßìíéü ôïõò ìÝ êßíäõíï, [áëëÜ êáß ìÝ [áðþëåéá ô~çò æù~çò ôïõò. Êáß ìåôáîý ô~ùí
[åèíïìáñôýñùí ]õð~çñîáí êáß [åðßóêïðïé ðïý êáôçãïñï~õíôáé [áêü-ìç ãéÜ ðíå~õìá ]õðïôáã~çò
óôüí êáôáêôçôÞ. Ðåñéüäåõóáí, êÞñõîáí, óôÞñéîáí, ðáñçãüñçóáí ôüí ðïëýðáèï ëáü êáß
[åðÝôõ÷áí íÜ êñáôÞóïõí ]õøçëü ôü öñüíçìá óÝ ìåãÜëï ôì~çìá á[õôï~õ.
{ Áí äÝí å@é÷å óõìâå~é
á[õôü, ]ï [åîéóëáìéóìüò èÜ å@é÷å ëÜâåé ôñïìáêôéêÝò äéáóôÜóåéò. ÓôÞí [åð-áñ÷ßá Ãñåâåí~ùí
{åöèáóå óôü óçìáíôéêü ðïóïóôü ôï~õ 20%.
{ Å÷åé ãßíåé [áíáöïñÜ ìÝ [åðéêñéôéêÞ äéÜèåóç óôü ãåãïíüò |ïôé ï]é [åðßóêïðïé å@é÷áí
ðÝñá [áðü ôÜ {åêôáêôá äéêáéþìáôá [áðü ôÞí ôÝëåóç ãÜìùí, êçäåé~ùí êáß {áëëùí ]éåñïôåëåóôé~ùí
êáß ôÜ [å-ôÞóéá äéêáéþìáôá [áðü êÜèå ]éåñÝá êáß êÜèå ðéóôü ô~çò [åðéóêïð~~çò. 473241. Ï]é
[áðáéôÞóåéò |ïìùò ô~ùí [ïèùìáí~ùí ]õðåñÝâáéíáí êáôÜ êáíüíá ôÜ {åóïäá ô~ùí ìçôñïðüëåùí êáß
ô~ùí [åðéóêïð~ùí, ï]é ]ï-ðï~éåò @çóáí ]õðï÷ñåùìÝíåò íÜ [åíéó÷ýïõí ï[éêïíïìéêÜ ôü Ï[éêïõìåíéêü
ðáôñéáñ÷å~éï {ç ôÞí [ Áñ-÷éåðéóêïðÞ [ Á÷ñßäïò. ÐïëëÝò öïñÝò ãéÜ ôÞí {áìåóç êáôáâïëÞ ôï~õ
[áðáéôïõìÝíïõ ðïóï~õ ðñïóÝöåõãáí óÝ äáíåéóìü, êõñßùò [áðü ] Åâñáßïõò, ìÝ äõóâÜóôá÷ôïõò
ôüêïõò. Ôü ï[éêïíïìéêü [áäéÝîïäï ]ïäÞãçóå, |ïðùò èÜ äï~õìå, óÝ êÜðïéåò [åêêëÞóåéò ðñüò
]çãåìüíåò ô~çò Äõôéê~çò Å[õñþ-ðçò êáß ðñüò ôüí ÐÜðá ãéÜ ðáñï÷Þ âïÞèåéáò ìÝ äéÜèåóç
]õðïôáã~çò. ÄÝí @çóáí óðÜíéåò êáß ï]é ðåñéðôþóåéò íÜ êáôáöåýãïõí [åðßóêïðïé ãéÜ æçôåßá óôßò
ðáñáäïõíÜâéåò ]çãåìïíßåò êáß ðéü ðÝñá [áêüìç, óôÞ Ñùóßá.
×áñáêôçñéóôéêü ãíþñéóìá ôï~õ êëÞñïõ êáôÜ ôÞí ôïõñêïêñáôßá, [áêüìç êáß ôï~õ [áíùôÝñïõ, @çôáí ôü [ïëéãïãñÜììáôï á[õôï~õ, |ïðùò ðáñïõóéÜæåôáé óÝ [åíèõìÞóåéò ðïý äéáóþèçêáí,
[áëëÜ êáß óôÞ äéáèÞêç ôï~õ ]ïóßïõ ÍéêÜíïñïò. ÐÜíôùò á[õôïß ï]é [ïëéãïãñÜììáôïé êáôÜöåñáí íÜ
äéáôçñÞóïõí ôÞí ]åëëçíéêÞ ãëþóóá, {ïíôåò ï]é ìüíïé äÜóêáëïé êáôÜ ôÞí ðñþéìç
ôïõñêïêñáôßá (15ïò-16ïò á[é~ùíåò). Ï]é ìüíåò ]éóôïñéêÝò ìáñôõñßåò ðáéäåßáò êáôÜ ôÞí [åðï÷Þ
á[õôÞ ì~áò ðëçñï-öïñï~õí ãéÜ ôÞ ëåéôïõñãßá ó÷ïëåßùí óôÜ ìïíáóôÞñéá, ôÜ ]ïðï~éá [áíèï~õóáí
êáß ðáñçãïñï~õóáí ôüí ðïëýðáèï óêëáâùìÝíï ëáü ìáò. ÐÝñá [áðü ôÞí ðáñçãïñéÜ êáß ôÞ
óõíôÞñçóç ô~ùí ãñáììÜ-ôùí ôÜ ìïíáóôÞñéá {åäùóáí ðë~çèïò [åðéóêüðùí êáôÜ ôÞí
ôïõñêïêñáôßá. 7042
Ãßíåôáé ðïëýò ëüãïò ãéÜ ôÞí ðåñéïõóßá ðïý óõãêÝíôùóáí ìÝ ôÞí ðÜñïäï ôï~õ ÷ñüíïõ
ôÜ ìïíáóôÞñéá, êáèþò ï]é ]õðüäïõëïé ðñïóÝöåñáí ó´ á[õôÜ [áêßíçôç ðåñéïõóßá ðïý êéíäýíåõå
[áðü ôÞí ]áñðáêôéêÞ äéÜèåóç ô~ùí êáôáêôçô~ùí. [ Áóöáë~ùò |ïìùò ôÜ ìïíáóôÞñéá äÝí
óôçñß÷èçêáí ðïôÝ [áðïêëåéóôéêÜ óôßò [áíáãêáóôéêÝò ðñïóöïñÝò. ] Õð~çñ÷áí êáß ðñïóöïñÝò
ðßóôåùò êáß [áíá-ãíùñßóåùò ôï~õ {åñãïõ ðïý ôÜ ìïíáóôÞñéá [åðéôåëï~õóáí. [ Áðü ôÞí {áëëç
22
ðñÝðåé íÜ ôïíéóôå~é |ïôé ðïëý óõ÷íÜ ôÜ ìïíáóôÞñéá {åðåöôáí èýìáôá ô~çò âïõëéìßáò ô~ùí
[áîéùìáôïý÷ùí ô~ùí êáôáêôçô~ùí êáß äéáöüñùí êëåöô~ùí, [éäßùò [ Áëâáí~ùí êáôÜ ôüí 18ï á[éþíá.
Ï]é ]éåñå~éò, ðñïåñ÷üìåíïé [áðü ôÞí êïéíüôçôá ðïý [åðïßìáéíáí êáß äåìÝíïé ìÝ äåóìïýò
á|éìáôïò ìÝ ôïýò óõã÷ùñéáíïýò ôïõò óõãêáêïðÜèçóáí êáß óôÞñéîáí ìÝóá [áðü ôü ðñïóùðéêü
ôïõò ðÜèïò ôÞí ðßóôç ô~ùí [åíïñéô~ùí ôïõò. @ Çóáí ï]é ðñ~ùôïé [åíáíôßïí ô~ùí ]ïðïßùí îåóðï~õóå ]ç
[åêäéêçôéêÞ ìáíßá ô~ùí êáôáêôçô~ùí êáß [áñêåôÝò öïñÝò ]ç ðñïóöïñÜ ôï~õ á|éìáôüò ôïõò @çôáí [áñêåôÞ ãéÜ íÜ ðñáûíèå~é ]ç ìáíßá ôïõò. Ãé´ á[õôü êáß ï]é ]éåñå~éò å@é÷áí ôÞí [áãÜðç ôï~õ ðïéìíßïõ
ôïõò êáß óõíôçñï~õíôáí, êáôÜ ôÜ âéïôéêÜ, [áðü á[õôü. ÓôÜ [éó÷ýïíôá êáôÜ ôüí 19ï á[éþíá èÜ
[áíáöåñ-èï~õìå [åí [åêôÜóåé óÝ {áëëç óåëßäá.
â. ] Ç [åðéóêïðÞ êáß ìåôÝðåéôá ìçôñüðïëç Ãñåâåí~ùí
{ Å÷ïõìå ãñÜøåé |ïôé ]ï Âáóßëåéïò ]ï Âïõëãáñïêôüíïò ìåôÜ ôÞí êáôÜëõóç ôï~õ Âïõëãáñéêï~õ êñÜôïõò ôï~õ ÓáìïõÞë (1016) êáôÞñãçóå ôü âïõëãáñéêü ðáôñéáñ÷å~éï, äéáôÞñçóå
|ïìùò ôü á[õôïêÝöáëï ô~çò [áñ÷éåðéóêïð~çò [ Á÷ñßäïò, ô~çò ]ïðïßáò |åíáò [áðü ôïýò ôßôëïõò @çôáí
êáß Âïõëãáñßáò. ÌÜëéóôá óÝ {åããñáöï ô~ùí [áñ÷~ùí ôï~õ 16ïõ á[éþíá ]ï [ Á÷ñßäïò ]õðïãñÜöåé ]ùò
[áñ÷é-åðßóêïðïò Áçò [ Éïõóôéíéáí~çò [ Á÷ñéä~ùí êáß ðÜóçò Âïõëãáñßáò, Óåñâßáò, [ Áëâáíßáò, Âáò
Ìáêå-äïíßáò êáß ô~ùí ëïéð~ùí ðáôñéÜñ÷çò. 49148. ] Ï ôßôëïò á[õôüò [åêöñÜæåé ôÞ ìáôáéïäïîßá ô~ùí
[åðé-óêüðùí ô~çò [åðï÷~çò [åêåßíçò, äéüôé ]õð~çñ÷áí á[õôïêÝöáëåò ôüóï óåñâéêÞ, |ïóï êáß
âïõëãáñéêÞ
[ Åêêëçóßåò. ÂÝâáéá ]ï ôßôëïò «Âïõëãáñßáò» ÷ñçóéìïðïéüôáí êáôÜ ðáñÜäïóç
êáß ìüíï. ] Ï ôß-ôëïò ìåôñéÜóôçêå ìåôÜ [áðü |åíáí á[éþíá óÝ «Ðñþôçò [ Éïõóôéíéáí~çò, [ Á÷ñéä~ùí
êáß ðÜóçò Âïõë-ãáñßáò». 151101. Ôü âïõëãáñéêü Ðáôñéáñ÷å~éï å@é÷å êáôáñãçèå~é ôü 1394 ìÝ
ôÞí êáôÜëçøç ô~çò Âïõëãáñßáò [áðü ôïýò [ Ïèùìáíïýò êáß ]õðïâéâÜóôçêå óÝ ìçôñüðïëç ôï~õ
Ðáôñéáñ÷åßïõ Êùí-óôáíôéíïõðüëåùò. 453205. ] Ç óåñâéêÞ |ïìùò [ Áñ÷éåðéóêïðÞ ôï~õ Ðåêßïõ
(ÐÝôò) ]õößóôáôï êáß ìåôÜ ôÞí êáôÜëçøç ôï~õ Ðåêßïõ [áðü ôïýò Ôïýñêïõò ìÝ |åäñá ðëÝïí óôÞ
Âïóíßá. 453209. ÌÝ ôÞí êáôÜëçøç ô~çò Âïóíßáò [áðü ôïýò Ôïýñêïõò ôü 1463 óôÞí [
Áñ÷éåðéóêïðÞ [ Á÷ñßäïò ]õðÞ÷èç êáß ]ç óåñâéêÞ [ Áñ÷éåðéóêïðÞ ôï~õ Ðåêßïõ. 453207. { Áò
óçìåéùèå~é |ïôé ï]é [áñ÷éåðéóêïðÝò á[õôÝò êáè-þò êáß ]ç ìçôñüðïëç Ìïëäáâßáò å@é÷áí äéáêüøåé
ôßò [åêêëçóéáóôéêÝò ó÷åóåéò ìÝ ôü ðáôñéáñ-÷å~éï [áðü ôü 1439 ëüãù ô~çò ]õðïãñáö~çò ôï~õ
ôüìïõ ô~çò Öëùñåíôßáò ãéÜ ôÞí [åêêëçóéáóôéêÞ |åíù-óç ìÝ ôÞ Äýóç [áðü ôüí ðáôñéÜñ÷ç [ ÉùóÞö.
453206
ÊáôÜ ôüí ÓíåãêÜñùö ]ç [ Áñ÷éåðéóêïðÞ [ Á÷ñßäïò óôÞí [áñ÷Þ ôï~õ 16ïõ á[éþíá ðåñéëÜìâáíå 32 [åðéóêïðÝò êáôáíåìçìÝíåò ]ùò ]åî~çò: 12 óôÞ Ìáêåäïíßá, Ãñåâåíï~õ, Êáóôïñßáò, Óôñþìíéôóáò, Ìïãëåí~ùí, Ìïíáóôçñßïõ, ÊéôóÜâïõ, Äßâñçò, Ðïëüãê, Óêïðßùí, Êñáôüâïõ êáß ÌðÜíóêáò (Êéïõóôåíôßë), Âéñüãéáôíï êáß Ðñåóð~ùí, 5 óôÞí [ Áëâáíßá, Êïñõôó~áò, Á[õë~ùíïò,
ÂåëåãñÜ-äùí, ÓðÜôóêáò, Ìïõæáêé~áò, 14 óôÞ Óåñâßá êáß 1 óôÞ Ìïëäáâßá. 409160. ÓÝ óåñâéêÞ
|ïìùò [åãêõ-êëïðáßäåéá [áíáãñÜöåôáé |ïôé ]ç [åðéóêïðÞ Óéóáíßïõ ]éäñýèçêå ôüí 15ï á[éþíá, [áöï~õ
å@é÷å [áðï-óðáóèå~é [áðü ôÞí ìçôñüðïëç Êáóôïñßáò. 324. ÔÜ |ïñéá ô~ùí [åðéóêïð~ùí Ãñåâåíï~õ êáß
Óéóáíßïõ ðáñáìÝíïõí ôÜ {éäéá ]ùò ôßò ]çìÝñåò ìáò. ÊÜðïéïé ï[éêéóìïß ôï~õ íïìï~õ Ãñåâåí~ùí
[áíÞêïõí [åê-êëçóéóôéêÜ óôÞ ìçôñüðïëç Óéóáíßïõ êáß Óéáôßóôçò.
] Ç [áñ÷éåðéóêïðÞ [ Á÷ñßäïò êÜëõðôå ìÝ ôÞí ðíåõìáôéêÞ ôïõò [åîïõóßá, ]éäñýïíôáò ìçôñüðïëç, ôßò [ïñèüäïîåò êïéíüôçôåò ô~çò [ Éôáëßáò êáß ô~çò Äáëìáôßáò, ðïý [áðïôåëï~õíôáí [áðü
| Åëëçíåò êáß [ Áëâáíïýò, ðïý êáôÝöõãáí [åêå~é ãéÜ íÜ [áðïöýãïõí ôÞí ðßåóç ô~ùí Ôïýñêùí ðñüò
[åîéóëáìéóìü. ] Ç ìçôñüðïëç êáôáñãÞèçêå ëüãù ô~çò [åðéèõìßáò ôï~õ ðÜðá í[á [áöïìïéþóåé
ôïýò ðñüóöõãåò óôüí êáèïëéêéóìü. ÓôÜ 1588 ï]é | Åëëçíåò êëçñéêïß ô~çò [ Éôáëßáò âñÝèçêáí
[åìðñüò óôü äßëçììá í' [áðïäå÷èï~õí ôÞí |åíùóç ìÝ ôïýò ñùìáéïêáèïëéêïýò ç íÜ öýãïõí.
41184. ] Ç [ Áñ-÷éåðéóêïðÞ Ðåêßïõ [åðáíáóõóôÜèç ôü 1557, ]ïðüôå ]ç [ Áñ÷éåðéóêïðÞ [åðáí~çëèå
óôÞí {åêôáóç ô~ùí ôåëåõôáßùí ÷ñüíùí ô~çò âõæáíôéí~çò ðåñéüäïõ. 453207
] Ç ðáñïõóßá ÓëÜâùí óôÞí {åêôáóç ô~çò äéêáéïäïóßáò ô~çò [ Áñ÷éåðéóêïð~çò, [éäßùò êáôÜ
ôÞí ðåñßïäï [åíóùìáôþóåùò ô~çò [ Áñ÷éåðéóêïð~çò ôï~õ Ðåêßïõ, {åäùóå [áöïñìÞ óÝ ]ïñéóìÝíïõò
23
é] -óôïñéêïýò íÜ ãñÜøïõí ãéÜ ôüí óëáâéêü ÷áñáêôÞñá ô~çò [áñ÷éåðéóêïð~çò á[õô~çò. ] Ï
Âïýëãáñïò |ïìùò ÓíåãêÜñùö [áíáãíùñßæåé |ïôé óôÞí ðåñéï÷Þ [ Á÷ñßäïò îå÷ùñßæïõí ôñå~éò
ðïëéôéóôéêÝò æ~ù-íåò: 1) ]åëëçíéê~~çò ðáéäåßáò ([ Áëâáíßá, [åðáñ÷ßåò Ãñåâåí~ùí êáß Óéóáíßïõ). 2)
óëáâéê~çò (âüñåéá Ìáêåäïíßá, äõôéêÞ Âïõëãáñßá, [åðáñ÷ßåò Óåñâßáò). 3) ]åëëçíïóëáâéê~çò
(]õðüëïéðåò [åðáñ÷ßåò Ìáêåäïíßáò ðïý ]õðÜãïíôáí óôÞí [ Áñ÷éåðéóêïðÞ [ Á÷ñßäïò). 409306. [
ÅðáíáëáìâÜíïõìå |ïôé ôü êÝíôñï ô~ùí ÂïõëãÜñùí, êáôÜ ôÞí ôïõñêïêñáôßá å@é÷å ìåôáôïðéóèå~é
ðñüò ôÞ óçìåñéíÞ Âïõëãá-ñßá êáß äÝí @çôáí âåâáßùò ]ç [ Á÷ñßäá.
ÊáôÜ ôïýò á[é~ùíåò 14ï êáß 15ï {å÷ïõìå |åíá êáß ìüíï óôïé÷å~éï ðåñß ô~çò [åðéóêïð~çò Ãñåâåíï~õ. Ìíçìïíåýïíôáé äýï [åðßóêïðïé ìÝ ôü {ïíïìá Íåüöõôïò. [ Aðü ôüí êþäéêá Additional
22492 ôï~õ Âñåôôáíéêï~õ ìïõóåßïõ ðëçñïöïñïýìáóôå ãéÜ ôüí èÜíáôü ôïõò: «[ ÅêåéìÞèç ]ï
ðáíé-åñüôáôïò [åðßóêïðïò Ãñáéâåíï~õ ]ï êýñéïò Íåüöõôïò êáß äåýôåñïò ×ñõóüóôïìïò íÝïò
[åðß {åôïõò ò/ëá´ (6931 äçë.1423) ìçíß Äåêåìâñß?ù ò´. Êáß |åôåñïò Íåüöõôïò ]ï ÂëÜ÷ïò ò/ò´
(6906 äçë.1398)». 56215411. Ï]é ÷ñïíïëïãßåò êáôÜ ôü ]åëëçíéêü óýóôçìá [áñéèìÞóåùò
[áíáöÝñïíôáé óÝ {åôç [áðü êôßóåùò êüóìïõ, êÜôé ôü óõíçèéóìÝíï êáôÜ ôÞí [åðï÷Þ [åêåßíç.] Ï
Íåüöõôïò, ]ï ÷áñá-êôçñéæüìåíïò ]ùò äåýôåñïò ×ñõóüóôïìïò, ]õð~çñîå äéáêåêñéìÝíïò
]åëëçíéóôÞò êáß ãñáììáôÝáò ôï~õ [áñ÷éåðéóêüðïõ [ Á÷ñßäïò ãéÜ ôÞí [áëëçëïãñáößá ìÝ ôüí
ðáôñéÜñ÷ç êáß ôüí á[õôïêñÜôïñá ô~çò Êùíóôáíôéíïýðïëçò. 342303. Á[õôü ìáñôõñå~é ôÞí
ðáñïõóßá óôÞí [åðéóêïðÞ Ãñåâåí~ùí ìïñ-öùìÝíùí ]éåñáñ÷~ùí, {áí êáß âñéóêüìáóôå ðéÜ óôÞí
ôïõñêïêñáôßá. { Çäç [áíáöÝñáìå ôüí Íåüöõ-ôï óôÞ óåëßäá ðåñß [åîéóëáìéóì~ùí. ] Ç ðñþôç
ìíåßá ôï~õ Íåïöýôïõ ãßíåôáé óôÜ 1410. 197303. ÓôÞ ìïíÞ ÊïéìÞóåùò ô~çò Èåïôüêïõ Óðçëáßïõ
öõëáóóüôáí êþäéêáò ìÝ [áíÝêäïôá {åñãá (]ïìéëßåò) ôï~õ Íåïöýôïõ, óýìöùíá ìÝ êáôáãñáöÞ
ôï~õ Ñþóïõ [áñ÷éìáíäñßôç [ Áíôùíßíïõ Êáðïýóôéí, ]ï ]ï-ðïῖïò [åðéóêÝöèçêå ôÞí ìïíÞ ôü 1865.
Äõóôõ÷~ùò {å÷ïõí ÷áèå~é. 19730112
Óôüí êþäéêá ô~çò ÆÜìðïñíôáò óôÞ óôÞëç ô~ùí [áñ÷éåñÝùí å@éíáé êáôá÷ùñéóìÝíï, [åê ô~ùí
ðñþôùí, äýï öïñÝò ôü {ïíïìá Íåüöõôïò. [ ÅðåéäÞ ï]é [åðßóêïðïé á[õôïß {åæçóáí á[éþíá êáß ðëÝïí
ðñßí [áðü ôÞ óýóôáóç ô~çò ìïí~çò ðñÝðåé íÜ ôåèå~é ôü [åñþôçìá ð~ùò êáôåãñÜöçóáí ôÜ [ïíüìáôÜ
ôïõò. Ðéèáíüí íÜ ôÜ êáôÝãñáøå ]ï {éäéïò ]ï |ïóéïò ÍéêÜíùñ. Ðñßí [áðü á[õôÜ å@éíáé êáôá÷ùñéóìÝíá ôÜ [ïíüìáôá [ Éåñåìßáò êáß [ Éùáêåßì êáß ìåôáîý ô~ùí äýï ôü {ïíïìá [ ÉùÜóáö. [ Áêïëïõèï~õí
ôÜ [ïíüìáôá Ëåüíôéïò, ÌáêÜñéïò, [ ÁñóÝíéïò, Êùíóôáíô~éíïò, Äáâßä, ÍåêôÜñéïò, Ìáôèá~éïò,
Äáíé-Þë, [ ÁèáíÜóéïò, [ ÁñóÝíéïò, ÓáìïõÞë, ÓáìïõÞë, Ðá÷þìéïò, [ ÉùÜóáö, Äéïíýóéïò,
ÐáñèÝíéïò êáß Ìùõó~çò. 58426. { Áí ôÜ êáôá÷ùñéóèÝíôá [ïíüìáôá [áíôéóôïé÷ï~õí óÝ ][åðéóêüðïõò
êáß êõñßùò ìçôñïðïëßôåò Ãñåâåíï~õ ]õðÜñ÷åé ðñüâëçìá óåéñ~áò êáôá÷ùñßóåùò. { Éóùò ]ï
êùäéêïãñÜöïò, óôüí ]ïðï~éï èÜ [áíáöåñèï~õìå [áñãüôåñá, íÜ âñ~çêå ôÜ [ïíüìáôá äéÜóðáñôá êáß
íÜ ôÜ êáôá-÷þñéóå êáôÜ ôñüðï ôõ÷á~éï. Ðéèáíüí íÜ ìÞí [áíôéóôïé÷ï~õí ìüíï óÝ ìçôñïðïëßôåò
ô~çò ìçôñï-ðüëåùò Ãñåâåíï~õ, äåäïìÝíïõ |ïôé ôÜ êåíÜ ôï~õ êáôáëüãïõ ô~ùí [áñ÷éåñáôåõóÜíôùí
äÝí å@éíáé ôü-óá, |ùóôå íÜ ÷ùñÝóïõí |ïëá ôÜ êáôá÷ùñéóèÝíôá [ïíüìáôá. [ Áðü ôÞí {áëëç
ðáñáëåßðïíôáé [áðü ôüí êþäéêá ãíùóôï~õ [ïíüìáôïò ìçôñïðïëßôåò Ãñåâåíï~õ.
Ðüôå [áêñéâ~ùò ]ç [åðéóêïðÞ Ãñåâåí~ùí ðñïÞ÷èç óÝ ìçôñüðïëç ì~áò å@éíáé {áãíùóôï. { Áí
ëÜâïõìå |ïìùò ]õð´ {ïøç |ïôé [åðß ÌùÜìåè ´ ôü Ãñåâåíü @çôáí |åäñá âéëáåôßïõ, |ïðùò [áëëï~õ ãñÜøáìå, ìðïñï~õìå íÜ ]ïäçãçèï~õìå óôü óõìðÝñáóìá |ïôé ðåñß ôÜ ìÝóá ôï~õ 15ïõ á[éþíá óõíÝâç ]ç
ðñïáãùãÞ. ÊáôÜ ôüí 16ο á[éþíá {å÷ïõìå ìáñôõñßá ô~çò ðñïáãùã~çò óÝ óõíïäéêÞ ðñÜîç ôï~õ ìçôñïðïëßôïõ Èåóóáëïíßêçò (1527), óôÞí ]ïðïßá ìíçìïíåýåôáé ]ï ìçôñïðïëßôçò Ãñåâåíï~õ
Äùñü-èåïò, ]ï ]ïðï~éïò å@é÷å [áðïóôåßëåé ðñüò ôÞí óýíïäï ô~çò [ Áñ÷éåðéóêïð~çò Èåóóáëïíßêçò
[åðé-óôïëÞ [åðáéíåôéêÞ ôï~õ ]ïóßïõ ÍéêÜíïñïò13. 39437. Ôü 1532 [áíáöÝñåôáé ]ùò ìçôñïðïëßôçò ]ï [
Éùá-êåßì. 409217. Ìíçìïíåýåôáé êáß óôÞí ðñüèåóç 421 ô~çò ìïí~çò Ìåôáìïñöþóåùò Ìåôåþñùí.
42681. Ôüí äéåäÝ÷èç ]ï ] Éåñåìßáò ðïý óôÞí {éäéá ðñüèåóç [áíáãñÜöåôáé ðñü ôï~õ Óõìåþí. 42681.
Ôü 1538 ìçôñïðïëßôçò @çôáí ]ï Óõìåþí, |ïðùò ìáñôõñå~éôáé [áðü ôÞí ]õðïãñáöÞ ôïõ óÝ
[åêêëçóé-áóôéêü {åããñáöï óôÞí ÊáóôïñéÜ êáôÜ ìÞíá [ Éïýíéï. 342304. Ôü 1550 [áíáöÝñåôáé ]ùò
ìçôñïðï-ëßôçò ]ï [ Éåñåìßáò. 409217. { Éóùò íÜ ðñüêåéôáé ãéÜ ôüí ðñïáíáöåñèÝíôá, ὁðüôå
óõíÝãåôáé |ïôé ôÜ [ïíüìáôá óôÞí ðñüèåóç 421 (1592/1593) äÝí å@éíáé ãñáììÝíá ìÝ [ïñèÞ
24
÷ñïíïëïãéêÜ óåéñÜ. ÌåôÜ ôüí Óõìåþí óôÞí ðñïáíáöåñèå~Éóá ðñüèåóç å@éíáé ãñáììÝíï ôü
{ïíïìá ôï~õ ìçôñïðï-ëßôïõ Êáëëßóôïõ. 42681. Ìçôñïðïëßôçò [ Éôáëßáò, [ Áðïõëßáò êáß [ Áìâñáêßáò
(Ambruzzi) ôïðïèå-ôÞèçêå [áðü ôüí [áñ÷éåðßóêïðï [ Á÷ñßäïò ÐáÀóéï ôü 1566 ]ï Ôéìüèåïò, ]ï
]ïðï~éïò ðñïçãïõìÝíùò å@é÷å äéáôåëÝóåé ìçôñïðïëßôçò Ãñåâåí~ùí. Á[õôüò êéíÞèçêå äñáóôÞñéá
ãéÜ íÜ óõãêéíÞóåé äéá-öüñïõò ]çãåìüíåò ô~çò Äýóåùò ðñïêåéìÝíïõ íÜ [ïñãáíþóïõí
[åêóôñáôåßá êáôÜ ô~ùí [ Ïèùìáí~ùí. 48639. ÃíùóôÜ å@éíáé ôÜ [ïíüìáôá ôåóóÜñùí [áêüìç
ìçôñïðïëéô~ùí ìåôÜ ôü 1566. Á[õôïß å@éíáé ]ï Ëåüíôéïò êáß ]ï ÄçìÞôñéïò, [áðü ôïýò ]ïðïßïõò ]ï
äåýôåñïò öÝñåôáé ]ùò äéÜäï÷ïò ôï~õ ðñþôïõ. 342304. [ Aêüìç ]ï Óùöñüíéïò, ãéÜ ôüí ]ïðï~éï
ìáñôõñåῖôáé |ïôé [åðéóêÝöèçêå ôÞ Ìüó÷á óõíïäåý-ïíôáò ôüí [ Áñ÷éåðßóêïðï ÃáâñéÞë ôü 1586.
409218. ÔÝëïò ]ï Êáëëßóôñáôïò, ]ï ]ïðïῖïò óõíüäåõóå ôüí ìçôñïðïëßôç Ôõñíüâïõ êáß ðÜóçò
Âïõëãáñßáò Äéïíýóéï ó' |åíá ôáîßäé óôÞ Ñùóßá (1590), êáô' [åíôïëÞ ôï~õ ï[éêïõìåíéêï~õ
ðáôñéÜñ÷ç [ Éåñåìßá ðñüò [åðßäïóç óõíïäéêï~õ ãñÜììáôïò ó÷åôé-êï~õ ìÝ ôÞí [áíáãíþñéóç ôï~õ
íåïåêëåãÝíôïò ðáôñéÜñ÷ïõ Ñùóßáò [ Éþâ. 409218. ] Ç êßíçóç á[õôÞ äçëþíåé óõíåñãáóßá ôï~õ
Ï[éêïõìåíéêï~õ Ðáôñéáñ÷åßïõ êáß ô~çò [ Áñ÷éåðéóêïð~çò [ Á÷ñßäïò.
] Ï á[éþíáò á[õôüò [áëëÜ êáß ]ï [åðüìåíïò ]õð~çñîáí á[é~ùíåò ìåãÜëùí äåéí~ùí ãéÜ ôÞí [ Åêêëçóßá. Ôüóï ôü Ï[éêïõìåíéêü ðáôñéáñ÷å~éï |ïóï êáß ]ç [áñ÷éåðéóêïðÞ [ Á÷ñßäïò @çóáí êáôá÷ñåùìÝíá ó[å ] Åâñáßïõò êáß {áëëïõò ôïêïãëýöïõò ãéÜ íÜ [áíôáðïêñßíïíôáé óôßò [áîéþóåéò ô~ùí
äõíáóô~ùí. 323171. Á[õôü ]ïäÞãçóå ôÞí [áñ÷éåðéóêïðÞ íÜ ðñïâå~é óÝ [åêêëÞóåéò ðñüò ôÞ Äýóç
ãéÜ [áíÜëçøç ðñùôïâïõëßáò ðñüò [áðåëåõèÝñùóç ô~çò Âáëêáíéê~çò. ÊáôÜ ôüí 16ï á[éþíá, ìåôÜ
ôÞí [åîÝãåñóç ìÝ [áöïñìÞ ôÞí íáõìá÷ßá ô~çò ÍáõðÜêôïõ, ðéèáíüí íÜ êáôáóôñÜöçêå ôü
ÓéóÜíéï. ÊáôÜ ôÜ ìÝóá ôï~õ 17ï á[éþíá ]ï ôßôëïò ô~çò [åðéóêïð~çò Óéóáíßïõ {å÷åé ìåôáôñáðå~é óÝ
Óéóáíßïõ êáß [ Áíáóåëßôóçò. Ðéèáíüí á[õôü íÜ ]õðïäçëþíåé ìåôÜèåóç ô~çò |åäñáò ô~çò
[åðéóêïð~çò óÝ {áëëç ðüëç. ÄÝí å@éíáé [åîáêñéâùìÝíï {áí ]ç |åäñá ìåôåöÝñèçêå [áð´ å[õèåßáò óôÞ
ÓéÜôéóôá ôüôå {ç [áñãü-ôåñá. 248Á44
ÓÝ íïìïêÜíïíá ô~çò É.Ì. Ìåôáìïñöùóåùò Ìåôåþñùí, ðéèáíü ô~ùí [áñ÷~ùí ôï~õ 16ïõ á[éþíá, [áíáãñÜöïíôáé ï]é èñüíïé ô~çò [ Áñ÷éåðéóêïð~çò [ Á÷ñßäïò. ] Ç ìçôñüðïëç Ãñåâåí~ùí êáôÝ÷åé
ôÞí }åêôç (ôåëåõôáßá) èÝóç ìåôáîý ô~ùí ìçôñïðüëåùí êáß |åðïíôáé |åíäåêá [åðéóêïðÝò, ìåôáîý
ô~ùí ]ïðïßùí êáß ]ç Óéóáíßïõ. 585141. Ðñü ôï~õ 1623 å@éíáé ãíùóôü ôü {ïíïìá ôï~õ ìçôñïðïëßôç [
Áíèßìïõ. Á[õôüò ôüí ÌÜéï ôï~õ 1623 [åêëÝ÷èçêå ãéÜ ôüí èñüíï ô~ùí ÍÝùí Ðáôñ~ùí [áðü ôü
Ï[éêïõìåíéêü ðá-ôñéáñ÷å~éï. 342304. ] Ï ÓíåãêÜñïö [áíáöÝñåé óôßò [áñ÷Ýò ôï~õ á[éþíá ]ùò
ìçôñïðïëßôç ôüí ÓÝñãéï äéçãå~éôáé äÝ ãé' á[õôüí ôÞí [áêüëïõèç ðåñéðÝôåéá: «] Ï ÓÝñãéïò
[åìöáíßóôçêå óôÞ Ìüó÷á êáôÜ ôü êáëïêáßñé ôï~õ 1625. { Åêáíå ãíùóôü óôßò ñùóéêÝò [áñ÷Ýò ô~ùí
óõíüñùí |ïôé å@é÷å [åãêáôáëåßøåé ôÞí [åðáñ÷ßá ôïõ ðñü äÝêá ìçí~ùí êáß |ïôé å@é÷å [åêëåãå~é
ìçôñïðïëßôçò Ãñåâåí~ùí ðñü [å ííÝá [åô~ùí (1615-16). Ðñßí å[éóÝëèåé óôÞ Ñùóßá äéÝó÷éóå ôÞí
Âëá÷ßá, ôÞ Ìïëäáâßá, ôÞ Ëéèïõáíßá, ôÞ Ëåõ-êïñùóßá êáß ôü Êßåâï. Êáè' ]ïäüí óôÞ Âëá÷ßá
ÔÜôáñïé ô~çò Êñéìáßáò ðïý ðñïóÝâáëáí ôÞí ðüëç Ôåñãêïâßóôå ôï~õ ð~çñáí ôÜ ðéóôïðïéçôéêÜ
ôáõôüôçôïò. [ ÁëëÜ óôÞ èÝóç ôïõò ðáñïõóéÜæåé [áðï-äåéêôéêÜ ðïý ôï~õ {å ÷ïõí äþóåé ]ï
âïúâüäáò ô~çò Âëá÷ßáò [ ÁëÝîáíäñïò êáß ]ï ìçôñïðïëßôçò Ëïõ-ê~áò. Ôüí ÍïÝìâñéï ôï~õ 1630 ]ï
ÓÝñãéïò [å ìöáíßóôçêå ãéÜ äåýôåñç öïñÜ óôÞ Ñùóßá ãéÜ æçôåßá, ðÜíôïôå ]ùò ìçôñïðïëßôçò
Ãñåâåí~ùí, ìÝ óõóôáôéêÞ [åðéóôïëÞ ôï~õ ÈåïöÜíç, ðáôñéÜñ÷ç ] Éåñïóï-ëýìùí. [ Åêå~éíïò
ðáñáêáëï~õóå ôüí ôóÜñï íÜ äþóåé ðÜëé [å ëåçìïóýíç óôüí ìçôñïðïëßôç ÓÝñãéï äéüôé ]ç
âïÞèåéá ðïý å@é÷å ëÜâåé êáôÜ ôü 1625 ôï~õ å@é÷å [áðïóðáóôå~é êáè' ]ïäüí [áðü ëçóôÝò. Á[õ ôÞ ôÞ
öïñÜ, êáô' [åíôïëÞ ôï~õ ôóÜñïõ, ï]é [áñ÷Ýò ôï~õ Ðïõôßâë ôüí [åîáðÝóôåéëáí [áöï~õ ôï~õ {åäùóáí
ìéêñÞ âïÞèåéá». 409218. ÄåäïìÝíïõ |ïôé ì~áò å@éíáé ãíùóôïß ï]é ìçôñïðïëßôåò Ãñåâåí~ùí ðñü ôï~õ
1623 êáß êáôÜ ôÜ {åôç 1624 êáß 1630 ]ï Pechayre èåùñå~é ðéèáíüôåñï ôáîéäéþôçò íÜ @çôáí ]ï [
ÉùÜ-óáö êáß {ï÷é ]ï ÓÝñãéïò. 342306. Èåùñï~õìå ðéèáíüôåñï |ïìùò ]ï ÓÝñãéïò íÜ @çôáí {åêðôùôïò
ìç-ôñïðïëßôçò Ãñåâåí~ùí ðïý ðñïçãÞèçêå ôï~õ [ Áíèßìïõ êáß êßíçóå ãéÜ |åíá ôáîßäé ðïý ðïëëïß
ôüôå [åðé÷åéñï~õóáí. Ôü |ïôé ]ï ÓÝñãéïò âñÝèçêå óôü Ôåñãïâßóôå äÝí @çôáí ôõ÷á~éï. ] Ç ðüëç
á[õôÞ @çôáí [áðü ôï~õ 1517 |åäñá ô~çò ìçôñïðüëåùò Ï[õããñïâëá÷ßáò êáß ðñùôåýïõóá ô~çò
]çãåìïíßáò Ï[õããñï-âëá÷ßáò. 548842. ] Çãåìüíáò á[õô~çò ðñü ôï~õ [ ÁëåîÜíäñïõ äéåôÝëåóå ]ï [
ÉùÜííçò Ñáíôïýë, óôÞí á[õëÞ ôï~õ ]ïðïßïõ ]õðçñåôï~õóå êÜðïéïò ãüíïò ô~çò ï[éêïãåíåßáò ô~ùí
25
Ôïñíéêßùí. Ðéèáíüí ÷Üñç ó´ á[õôüí ]ï [çãåìüíáò íÜ å@é÷å ëÜâåé ôÞí [áðüöáóç (1607) ãéÜ ôÞí
[åðé÷ïñÞãçóç [åö´ |ïñïõ æù~çò ôïõ ô~çò ìïí~çò ô~çò Ðáíáãßáò Ôïñíéêßïõ. 39438. ] Ï ÓÝñãéïò
ðñïöáí~ùò å@é÷å ìåôáâå~é óÝ ðñüóùðï óõíäåüìåíï ìÝ ôÞí [åðáñ÷ßá Ãñåâåí~ùí. ÃéÜ ôÞí
ðáñïõóßá [åðéóêüðùí óôßò ðáñáäïõíÜâéåò ]çãå-ìïíßåò ]ï ÑïõìÜíïò ]éóôïñéêüò [ Éüñãêá
ãñÜöåé: «Ðñüêåéôáé ãéÜ ìéÜ íÝá âáóéëåßá ðïý ðåñéâáë-ëüôáí óõ÷íÜ, ãéÜ ì~çíåò ]ïëüêëçñïõò
å{éôå [áêüìç êáß ãéÜ ÷ñüíéá [áðü ôïýò [áñ÷çãïýò ôï~õ ]å ëëç-íéêï~õ êëÞñïõ, ]áðë~ùí óôü ðáñåëèüí
[åðéóêåðô~ùí ãéÜ ôÞ óõãêÝíôñùóç [åëåçìïóýíçò, öèÜíïíôáò ìÜëéóôá ìÝ÷ñé óôü óçìå~éï íÜ
óõíáíô~áò êáìéÜ öïñÜ ãýñù [áðü ôïýò ìïíÜñ÷åò ôï~õ [ Éáóßïõ {ç ôï~õ Âïõêïõñåóôßïõ, ôÝóóåñéò
âõæáíôéíïýò ðáôñéÜñ÷åò, [åí [å íåñãåßá å{éôå [åîïñßóôïõò». 15117
ÊáôÜ ôüí [ Åíéóëåßäç óÝ óéãßëéï ðïý óùæüôáí óôÞ ìïíÞ ôï~õ Öéëïóüöïõ ÄçìçôóÜíáò
ìíçìïíåõüôáí ôü {ïíïìá ôï~õ ìçôñïðïëßôïõ Ãñåâåí~ùí ÄáíéÞë, ìåôÜ ôü {áëëï ôï~õ [ Áíèßìïõ ]ï
]ïðï~éïò [åêëÝ÷èçêå ìçôñïðïëßôçò ] ÕðÜôçò ôü 1623. 11670. Ôü 1624 |ïìùò ìçôñïðïëßôçò ]õð~çñîå
]ï [ ÉùÜóáö ðïý ]õðïãñÜöåé óõíïäéêÞ ðñüò ôüí ðÜðá Ï[õñâáíü Ç' ãéÜ [áðïóôïëÞ âïÞèåéáò.
49147. Å@éíáé ðéèáíüí ]ï { Áíèéìïò íÜ å@é÷å [áðï÷ùñÞóåé [áðü ôÞí ìçôñüðïëç Ãñåâåí~ùí ðñüò ôï~õ
1623 ãéÜ íÜ äå÷èï~õìå êáß {áëëïí ìçôñïðïëßôç, ôüí ÄáíéÞë, ðñü ôï~õ [ ÉùÜóáö. Tü 1630 ìçôñïðïëßôçò @çôáí ]ï ÃáâñéÞë. Ôü ãíùñßæïõìå [áðü ôÞí ]õðïãñáöÞ ìé~áò óõíïäéê~çò [áðïöÜóåùò óôÞí
ÊáóôïñéÜ. 342304. [ Áðü [åðéãñáöÞ óôÞí ]éåñÞ ìïíÞ ô~çò ÊïéìÞóåùò ô~çò Èåïôüêïõ Óðçëáßïõ
(1633) ðëçñïöïñïýìáóôå |ïôé ]ï ÃáâñéÞë êáôáãüôáí [áðü ôÞ ÌçëéÜ Ìåôóüâïõ êáß ]õð~çñîå
êôÞ-ôùñ ô~çò ìïí~çò14. ] Ï ìçôñïðïëßôçò á[õôüò å@éíáé ]ï ðñ~ùôïò ðïý ]õðïãñÜöåé ìÝ ôüí ôßôëï ]ï
Ãñå-âåí~ùí êáß Âåíôæßïõ êáèþò å@é÷å ó÷çìáôéóôå~é êáæÜò Âåíôæßùí15.
Φωτογραφία 32. Ταπεινός μητροπολίτης Γρεβενοῦ και Βεντζίου Γαβριήλ
] Ï ÃáâñéÞë, êáôÜ ôüí ÊïôæéÜ, [åîåëÝãç ôü 1654 [áñ÷éåðßóêïðïò [ Á÷ñßäïò. 20819. ÐñÝðåé íÜ
å@é÷å [áðï÷ùñÞóåé [áðü ôÞ ìçôñüðïëç Ãñåâåí~ùí ðñüò ô~çò [åêëïã~çò ôïõ óôüí [áñ÷éåðéóêïðéêü
èñüíï. ÊÜðïéïò ÓÝñãéïò å@éíáé ãíùóôüò [áðü ôáîßäé ðïõ ðñáãìáôïðïßçóå ôüí ÍïÝìâñéï ôï~õ
1645 óôÞ Ìüó÷á ìÝ óýóôáóç ôï~õ [áñ÷éåðéóêüðïõ ×áñßôùíïò, ]ï ]ïðï~éïò ðáñáêáëï~õóå ôüí
ôóÜñï íÜ âïç-èÞóåé ï[éêïíïìéêÜ ôüí öÝñïíôá ôÞí [åðéóôïëÞ íÜ êôßóåé íáü óôü ÷ùñéü ÑÝíé
êïíôÜ óôü Äïý-íáâç. ] Ï Σνεγκάροφ êÜíåé ôü ó÷üëéï: «ÄÝí ãíùñßæïõìå {áí ôáõôßæåôáé ìÝ ôüí
]ïìþíõìï ìçôñïðï-ëßôç ðïý @çñèå óôÞ Ñùóßá ôü 1625 êáß ôü 1630». 409219. ÄÝí [áðïêëåßåôáé íÜ
@çôáí ôü {éäéï ðñü-óùðï. [ Åíôýðùóç ðñïêáëå~é ]ç [áíÜèåóç ó´ á[õôüí ô~çò [áðïóôïë~çò ]õðÝñ íáï~õ
êïíôÜ óôüí Äïý-íáâç. Ðéèáíüí ]ï ÓÝñãéïò íÜ ðÝñáóå ôÞ æùÞ ôïõ ôáîéäåýïíôáò ìÝ ðëáóôÝò
óõóôáôéêÝò [åðé-óôïëÝò êáß óõãêåíôñþíïíôáò ÷ñÞìáôá. ] O ìçôñïðïëßôçò Âçóóáñßùí å@éíáé
ãíùóôüò [áðü |åíá ôáîåßäé ðïý ðñáãìáôïðïßçóå óôÞ Ñùóßá ôü 1652. Ôüôå öèÜíïíôáò óôÞ
óõíïñéáêÞ ðüëç Ðïõ-ôßâë äÝí ôï~õ [åðåôñÜðç ]ç óõíÝ÷éóç ôï~õ ôáîéäéï~õ ãéÜ ôÞ Ìüó÷á, äüèçêå
|ïìùò âïÞèåéá ôüóï ó´ á[õôüí |ïóï êáß óôÞ óõíïäåßá ôïõ. | Ïôáí [áñãüôåñá ôï~õ äüèçêå ]ç {áäåéá
26
å@é÷å {çäç [áíá÷ùñÞóåé [åðéóôñÝöïíôáò óôÞ ìçôñüðïëÞ ôïõ. 409219. { Éóùò ]ç óôÜóç ô~ùí ñùóéê~ùí
[áñ÷~ùí íÜ ìÞí å@éíáé {á -ó÷åôç ìÝ ôÞí [åðßóêåøç ôï~õ Óåñãßïõ ðïý ðñïçãÞèçêå. ] Ï Âçóóáñßùí
å@éíáé ãíùóôüò êáß [áðü [åê-êëçóéáóôéêü {åããñáöï ðïý ]õðïãñÜöåé ôüí ÄåêÝìâñéï ôï~õ 1653
óôÞí ðåñéï÷Þ Êáóôïñé~áò. 342306. ÊáôÜ ôü 1668 ìçôñïðïëßôçò å@éíáé ]ï Ãñçãüñéïò, |ïðùò
ìáñôõñå~éôáé [áðü ôÞí ]õðïãñáöÞ óÝ óõíïäéêÞ [áðüöáóç ô~çò [ Áñ÷éåðéóêïð~çò. 138118. ] Ï
Σνεγκάροφ ãñÜöåé, ì~áëëïí [åóöáëìÝíá, |ïôé [áíáöÝñåôáé êáß êáôÜ ôü 1671. 409219
Ôü ðüóï ôáñáãìÝíç ]õð~çñîå [åêåßíç ]ç [åðï÷Þ ìáñôõñå~éôáé [áðü [áðüöáóç êáèáéñÝóåùò
êÜðïéïõ ÈåïöÜíç [áðü ôü Ï[éêïõìåíéêü ðáôñéáñ÷å~éï (1676) ìÝ ôßò êáôçãïñßåò:
«á) |ïôé ]éåñïìüíá÷ïò {ùí êáôÝëáâå ôüí èñüíïí ô~ùí Ãñåâåí~ùí êáß ìÞ ÷åéñïôïíçèåßò
[åîÞ-óêåé êáèÞêïíôá [å ðéóêüðïõ
â) |ïôé [å îáðáôÞóáò ôüí [ Á÷ñéä~ùí [ ÉãíÜôéïí, {áíäñá êï~õ öïí ôÜò öñÝíáò êáß ô~çò
[åêêëçóé-áóôéê~çò [å ìðåéñßáò {áãíùóôïí, [å ÷åéñïôïíÞèç ]õð' á[õôï~õ ðáñáíüìùò
ã) |ïôé [åí~?ù ï]é ìçôñïðïëßôáé ôï~õ êëßìáôïò [åîåëÝîáíôï |å ôåñïí [áñ÷éåðßóêïðïí ï#õôïò (]ï
ÈåïöÜíçò) ìåôáâÜò å[éò [ Áíäñáíïýðïëéí êáôÝëáâå äéÜ ô~ùí êñáôïýíôùí ôÞí [áñ÷éåðéóêïðÞí,
ðñüò äÝ |ïôé |áìá @çí [å ðßïñêïò, ìïé÷üò, êëÝðôçò, êáß êáôáðáôÞóáò ôÜ |ïñéá ôï~õ ï[éêïõìåíéêï~õ
èñüíïõ, êáèÞñðáóå ôÞí [å í ô~?ç [å ðáñ÷ß?á ô~çò Âåññïßáò ÍÜïõóáí..».
] Ç óýíïäïò ôï~õ Ï[éêïõìåíéêï~õ ðáôñéáñ÷åßïõ [åðÝâáëå ôÞí ðïéíÞ ô~çò êáèáéñÝóåùò [áðü ôÜ
[áîé-þìáôá [áñ÷éåñùóýíçò êáß ]éåñùóýíçò êáß ]õðïâßâáóå ôüí ÈåïöÜíç óÝ ]áðëü ìïíá÷ü. Ôü
êåßìåíï ô~çò [áðïöÜóåùò óõíõðïãñÜöïõí 23 ìçôñïðïëßôåò ôï~õ ï[éêïõìåíéêï~õ èñüíïõ êáß
ðÝíôå ô~çò [áñ÷éåðéóêïð~çò [ Á÷ñßäïò, ìåôáîý ô~ùí ]ïðïßùí êáß ]ï Ãñåâåí~ùí ÐáãêñÜôéïò. 534109.
ÔÝôïéåò ðáñ-åìâÜóåéò ô~ùí Ôïýñêùí äõíáóô~ùí, |õóôåñá [áðü ÷ñçìáôéóìü, äÝí @çôáí óðÜíéåò
[åêåßíç ôÞí [åðï-÷Þ. ÖõóéêÜ ï]é Ôï~õñêïé [áöï~õ å[éóÝðñáôôáí ôü ðïóüí äÝí [åíäéáöÝñïíôáí
ðÜíôïôå ãéÜ ôÞí ôý÷ç [åêåßíïõ ðïý ôïýò å@é÷å äùñïäïêÞóåé ãéÜ íÜ [áíáäåé÷èå~~é ìÝ ôÞ óôÞñéîÞ
ôïõò.
Ðüôå |ïìùò ]ï ÈåïöÜíçò êáôÝëáâå, ìÝ ôÞ âïÞèåéá ô~ùí Ôïýñêùí [áóöáë~ùò, ôüí [åðéóêïðéêü èñüíï ô~ùí Ãñåâåí~ùí; ÊáôÜ ôü {åôïò 1670 ìçôñïðïëßôçò @çôáí ]ï Êýñéëëïò [ ÉïõóôéíéÜíçò.
ÓÝ óçìåßùóç óôü ôåëåõôá~éï, ëåõêü öýëëï, âéâëßïõ íåïåëëçíéê~çò ìåôáöñÜóåùò ôï~õ {åñãïõ
ôï~õ ØåõäïêáëëéóèÝíç ðåñß ôï~õ âßïõ ôï~õ ìåãÜëïõ [ ÁëåîÜíäñïõ. [áíáãñÜöåôáé: «åôï~õ ôï ôï
÷áñôç çíå ôïõ ðáíéåñïôáôïõ ìçôñïðùëÞôïõ ãñåâåíïí êõ â[åíôæçïõ êõñ êõñéëëïí åê ôçò
÷ïéïõ.» Êáß ìÝ ëáôéíéêïýò ÷áñáêô~çñåò: «cuesto libro Are di monsino Cirillo arcivescovo di
Greveno de la Cio Justiniano. 1670 ïêôùâñéïõ 15.» Êáß ðéü êÜôù: «cuesto libro e di Monsign.
Cirillo Giustiniani Archivescovo di Greveno anno domini 1675». 565268. ] O ìçôñïðïëßôçò
Ãñåâåí~ùí, [åê ×ßïõ êáôáãüìåíïò êáß ðéèáíüí ãüíïò ô~çò [éôáëéê~çò ï[éêïãÝíåéáò ôï~õ [
ÉïõóôéíéÜíç, ]õðáñáóðéóôï~õ ô~çò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò êáôÜ ôÞí |áëùóÞ ôçò [áðü ôüí ÌùÜìåè
´, å@é÷å èëéâåñÞ ãíþóç ô~~çò ]åë-ëçíéê~çò ãëþóóáò êáß [áóêå~éôï ãéÜ ôÞí âåëôßùóç ô~ùí ãíþóåþí
ôïõ óôÞí [éôáëéêÞ. Ðï~õ å]õñéóêü-ìåíïò ]ï Êýñéëëïò ôÜ [åãñáøå á[õôÜ å@éíáé {áãíùóôï. ÐÜíôùò
óôÜ ÃñåâåíÜ äÝí [åãêáôáóôÜèçêå [á-ìÝóùò ìåôÜ ôÞí [åêëïãÞ ôïõ äéüôé ]ï ÈåïöÜíçò
èñáóýôáôïò |áñðáîå ôüí èñüíï. ] Ç [áðïóôïëÞ ãñÜììáôïò (1674) ôï~õ ÈåïöÜíïõò ðñüò ]éåñå~éò
êáß ðñïêñßôïõò ô~çò ìçôñïðüëåùò Ãñåâåíï~õ êáß Âåíôæßïõ ðñüò ãíùóôïðïßçóç ô~çò [åêëïã~çò
ôïõ óôüí [áñ÷éåðéóêïðéêü èñüíï ô~çò [ Á÷ñßäïò, [åí~ù óôÞí ðñáãìáôéêüôçôá [åêå~éíïò å@é÷å
[åðéâëçèå~é ìÝ ôÞ âßá ô~ùí [ïèùìáí~ùí [áîéùìáôïý÷ùí, ìáñ-ôõñå~é |ïôé á[õôüò ðáñÝìåéíå óôÞ
ìçôñüðïëç Ãñåâåí~ùí ôÝóóåñá ÷ñüíéá ðåñßðïõ, ÷åéñïôïíç-ìÝíïò [áíôéêáíïíéêÜ [áðü ôüí [
Áñ÷éåðßóêïðï [ ÉãíÜôéï, ôüí ]ïðï~éï êáôÜöåñå êáß íÜ äéáäå÷èå~é. Óôü ãñÜììá á[õôü ôï~õ
ÈåïöÜíïõò [áíáãñÜöåôáé ìåôáîý {áëëùí: «...Å[õëïãçìÝíá å[éçóáí, ôÞí ìÝí ìßáí äïýëåõóéí óáò
÷éëéïðëÜóéïí [áðïäüóé ]ï èåüò ðÜíôùí ô~ùí ]õðïêçìÝíïí ÷ïñßùí å[éò ãñåâåíÜ êáß âåíôæßïõ {áëù
ìÝí å]õ ñßêáìåí {áîéïí êáß å[õ ëáâ~ç [áñ÷éåñÝáí êáß ðÝìðïìåí ðñïóôÜ |ïóôå å[éò ìåñéêÝò ]çìÝñåò
êáß íÜ äå÷è~çôå á[õ ôüí êáß [áãáð~áôå á[õôüí êáß ôÜ [åêêëçóéáóôéêÜ å[éóïäýìáôá êáß [áñ÷éåñáôéêÜ
íÜ [áðïäÞäïõóé ðñüò á[õôüí...». 39441. [] Ï ìíçìïíåõüìåíïò íÝïò ìçôñïðïëßôçò å@é-íáé ]ï
ÐáãêñÜôéïò, ]ï ]ïðï~éïò äýï ÷ñüíéá [áñãüôåñá óõíõðÝãñáøå ôÞí êáèáßñåóç ôï~õ ÈåïöÜ-íïõò. ]
Ï ÐáãêñÜôéïò ðáñÝìåéíå óôüí ìçôñïðïëéôéêü èñüíï ô~ùí Ãñåâåí~ùí ]ùò ôü 1677, ]ïðüôå
[áðïìáêñýíèçêå ÷Üñç ôï~õ Êõñßëëïõ, ]ï ]ïðï~éïò å@é÷å [åêëåãå~é, |ïðùò ãñÜøáìå, ôü 1670 {ç [åíùñß-
27
ôåñá. Óéãßëëéï ôï~õ [áñ÷éåðéóêüðïõ [ Á÷ñßäïò (23.7.1677) ðïý óþæåôáé óôÞí ]éåñÞ ìïíÞ ôï~õ
]ïóß-ïõ ÍéêÜíïñïò öÝñåé ôÞí ]õðïãñáöÞ ôï~õ Êõñßëëïõ. 39442. ] Ï Êýñéëëïò, |ïðùò ãñÜöåôáé
óôü ðñáêôéêü ô~çò ôáö~çò ôïõ (23.12.1685), {åöõãå êõíçãçìÝíïò [áðü ôïýò êáôáêôçôÝò äéüôé
ôüë-ìçóå íÜ [åðåêôåßíåé ôüí ìçôñïðïëéôéêü íáü êáôÜ ìåñéêÜ ]åêáôïóôÜ. ÐáñÝìåéíå óôÞ Ñþìç
[åðß [ï-êôþ ÷ñüíéá êáß ôáîßäåõóå ðñüò ôÞ Ãáëëßá ìÝ ðëï~~éï ãéÜ íÜ æçôÞóåé ôÞí ðñïóôáóßá ôï~õ
âáóé-ëé~á ôçò, [áëëÜ ôü ðëïῖï íáõÜãçóå êáß ]ï {éäéïò ðíßãçêå. [ ÁíáöÝñåôáé [áêüìç |ïôé
[áóðÜóôçêå ôüí êáèïëéêéóìü. 39322. { Åñåõíá |ïìùò ôï~õ ìçôñïðïëßôïõ Ãñåâåí~ùí Óåñãßïõ äÝí
[åðéâåâáßùóå ôü ãñáöüìåíï. 39325. ÌÝ âÜóç ôü ðñáêôéêü ]ï Êýñéëëïò [áíáãêÜóôçêå íÜ
[åãêáôáëåßøåé ôÞí ìçôñü-ðïëç ôü 1678.
Ôü 1683 ìçôñïðïëßôçò å@éíáé êÜðïéïò ÈåïöÜíçò, |ïðùò ðéóôïðïéå~éôáé [áðü [áðüöáóç
ô~çò [áñ÷éåðéóêïð~çò ôÞí ]ïðïßá óõíõðïãñÜöåé. 138119. Ðñüêåéôáé ãéÜ {áëëïí [áðü ôüí ðñïáíáöåñèÝíôá ÈåïöÜíç äåäïìÝíïõ |ïôé óÝ {åããñáöï ðïý óõíõðïãñÜöåé ìÝ {áëëïõò [åðéóêüðïõò
ô~çò [ Áñ÷éåðéóêïð~çò [áíáãñÜöåôáé ]áðë~ùò ]ï Ãñåâåí~ùí, [åí~ù óõíåðßóêïðüò ôïõ ]õðïãñÜöåé ]ï
ðñþçí [ Á÷ñéä~ùí êáß ðñüåäñïò Âïäåí~ùí Ãåñìáíüò. Tü {ïíïìá á[õôü [åìöáíßæåôáé, êáôÜ ôüí
Gelzer, êáß êáôÜ ôÜ {åôç 1684, 1691, 1694, 1695,1703, 1706, 1709, 1718, 1719 êáß 1740 |ùóôå íÜ
å@éíáé ]õðü [åîÝôáóç {áí ðñüêåéôáé ãéÜ |åíá {ç äýï ðñüóùðá. 138142. ] Ï ìçôñïðïëßôçò { Áíèéìïò [
Á-ëåîïýäçò, ìçôñïðïëßôçò ÂåëåãñÜäùí ô~çò [áñ÷éåðéóêïð~çò [ Á÷ñßäïò óÝ óýããñáììÜ ôïõ
[áíá-ãñÜöåé: «[ Åí ô~?ç [ Åðáñ÷ßá Ãñåâåí~ùí [áñ÷éåñÜôåõóáí ô~?ù 1691-1719 ÈåïöÜíçò...». 39828. Ôü
1714 @çôáí ]õðïøÞöéïò ãéÜ ôüí [áñ÷éåðéóêïðéêü èñüíï. 13876. Tü {ïíïìÜ ôï~õ ÈåïöÜíïõò @çôáí
ãñáì-ìÝíï óôÞí êôéôïñéêÞ ëßèéíç ðëÜêá ôÞí [åíôïé÷éóìÝíç êÜðïôå óôüí ]éåñü íáü ôï~õ ]áãßïõ
Ðáíôå-ëåÞìïíïò Ðåñéâïëßïõ (1703). 384166. [ ÁíáöÝñåôáé [áêüìç óÝ [áðüöáóç óõíüäïõ óôü
ÌÜâñïâï Êáóôïñé~áò (1718). 40913516
Φωτογραφία 33. Ὁ Γρεβενῶν Θεοφάνης ὑπογράφει (1695)
Óôü íáü ôï~õ ] Áãßïõ Äçìçôñßïõ Óåéñçíßïõ ]õð~çñ÷å [åðéãñáöÞ, ôü êåßìåíï ô~çò ]ïðïßáò
äé-Ýóùóå ]ï [ Åíéóëåßäçò: «ÄÝçóéò ô~ùí äïýëùí ôï~õ Èåï~õ Ðáñèåíßïõ ìïíá÷ï~õ , Êõðñéáíï~õ
ìïíá÷ï~õ , ÈåïöÜíç ìïíá÷ï~õ...Äéïíõóßïõ [áñ÷éåñÝùò å[õ ÷á~éò». 11618. ] Ç [åðéãñáöÞ @çôáí ÷ùñßò
÷ñïíïëïãßá. Óôüí êþäéêá ô~çò ÆÜìðïñíôáò ìíçìïíåýåôáé [áñ÷éåñÝáò Äéïíýóéïò êáôÜ ôü [åôïò
1701. 584323. Äéïíýóéïò [ïíïìáæüôáí ]ï ìçôñïðïëßôçò Êáóôïñßáò êáôÜ ôü äéÜóôçìá 16941719. 580. Ðéèáíüí íÜ ðñüêåéôáé ãé[ á[õôüí. ÈÜ äï~õìå |ïôé êáß [áñãüôåñá ìçôñïðïëßôçò
Êáóôïñßáò ìíçìïíåýåôáé óôÞ ìçôñüðïëç Ãñåâåí~ùí.
Ôüí ÈåïöÜíç äéåäÝ÷èç, ðéèáíüí ôü 1719, ]ï ÐáñèÝíéïò ]ï ]ïðï~éïò ìíçìïíåýåôáé óÝ
[åðéãñáöÞ ôï~õ ]áãéïãñÜöïõ ðïý öéëïôÝ÷íçóå ôßò ôïé÷ïãñáößåò ôï~õ ]éåñï~õ íáï~õ ô~çò Ðáíáãßáò
Ôïñíéêßïõ (1730). 246. Ìíçìïíåýåôáé áêüìç óôÞí êôéôïñéêÞ [åðéãñáöÞ ôï~õ ]éåñï~õ íáï~õ ]áãßïõ
ÍéêïëÜïõ Âéôóßïõ (1742). 11671. Ãé´ á[õôüí ] Ï [ Áëåîïýäçò [áíáãñÜöåé, ðñïöáí~ùò [åóöáëìÝíá,
|ïôé [áñ÷éåñÜôåõóå [áðü 1737-1743. 39331. | Ïìùò êáß ]ç ôåëåõôáßá ÷ñïíïëïãßá ôï~õ Gelzer (1740)
ãéÜ ôüí ÈåïöÜíç å@éíáé [ïñèÞ, êáèüóïí ôü {ïíïìÜ ôïõ [áíáãñÜöåôáé óôüí êþäéêá ôï~õ ] Áãßïõ
ÊëÞìåíôïò [ Á÷ñßäïò. Ðéèáíüôåñï íÜ ]õð~çñîáí äýï ðåñßïäïé [áñ÷éåñáôåßáò ôï~õ Ðáñèåíßïõ,
óôü [åíäéÜìåóï ô~ùí ]ïðïßùí ìçôñïðïëßôçò @çôáí ]ï ÈåïöÜíçò. [ Áðü ôüí [ Áëåîïýäç
28
ðëçñïöïñïý-ìáóôå |ïôé ]ï äéÜäï÷üò ôï~õ Ðáñèåíßïõ Ðñü÷ïñïò [áñ÷éåñÜôåõóå [áðü ôü 17431749. 39331. Á[õôü |ïìùò [áìöéóâçôå~éôáé äåäïìÝíïõ |ïôé óÝ [åðéãñáöÞ ðïý óþæåôáé óôü
ðáñåêêë~çóé ôï~õ ]éåñï~õ íáï~õ ô~ùí êïñõöáßùí [ Áðïóôüëùí ÐÝôñïõ êáß Ðáýëïõ Ðõëùñ~ùí êáß
öÝñåé ÷ñïíïëïãßá 1746 ìíçìïíåýåôáé ]ï ×ñýóáíèïò17. [ ÅðéãñáöÞ óôü ]õðÝñèõñï ôï~õ ]éåñï~õ
íáï~õ ÊïéìÞóåùò ô~çò Èåï-ôüêïõ Êïëïêõèáêßïõ (1747) ìíçìïíåýåé [åðßóçò ôüí ×ñýóáíèï.
316570. [ Áðü {áëëç êôéôïñéêÞ [åðéãñáöÞ, ôÞí ]ïðïßá äéÝóùóå ]ï [ Åíéóëåßäçò, ôï~õ íáï~õ ôï~õ ] Áãßïõ
Äçìçôñßïõ Ðéêñéâéíßôóáò, ]ï ]ïðï~éïò êáôáóôñÜöçêå êáôÜ ôüí [åìöýëéï ðüëåìï {å÷ïõìå ôÞí
ðëçñïöïñßá |ïôé ]ï ×ñýóáíèïò {åöåñå ôüí ôßôëï ôï~õ ]õðåñôßìïõ. 11678. E@éíáé [åíôõðùóéáêü ôü
|ïôé ôÜ ]éóôïñéêÜ óôïé÷å~éá ãéÜ ôÞ ìçôñüðïëç êáôÜ ôüí 18ï á[éþíá å@éíáé [éó÷íüôåñá [áðü [åêå~éíá
ôï~õ ðñïçãïõìÝíïõ.
] Ï Ãñçãüñéïò (1749-1775) ]õð~çñîå ]ï ôåëåõôá~éïò ìçôñïðïëßôçò [åðß [áñ÷éåðéóêïð~çò [ Á÷ñßäïò. Êáôáãüôáí [áðü ôÞ ÓéÜôéóôá (160118) êáß ìíçìïíåýåôáé ]ùò ìçôñïðïëßôçò Ãñåâåí~ùí
êáôÜ ôü 1750 [áðü ôüí Æáâßñá. 12127718. Ðñþôç ìíåßá ôï~õ [ïíüìáôüò ôïõ óôÞ ìçôñüðïëç
ãßíåôáé óôÞí êôéôïñéêÞ [åðéãñáöÞ ôï~õ ]éåñï~õ íáï~õ ôï~õ ] Áãßïõ Ãåùñãßïõ Ðåñéâïëßïõ (1760).
46935. Míçìï-íåýåôáé [áêüìç óÝ [åðéóôïëÞ ô~ùí ãïõíïðïé~ùí Êáóôïñé~áò ðñüò ôüí ï[éêïõìåíéêü
ðáôñéÜñ÷ç (1764). 409147. [ Åðßóçò óÝ êþäéêá ô~çò ìïí~çò [ ÉùÜííïõ ôï~õ Ðñïäñüìïõ
Ìïó÷ïðüëåùò (1765). 40551.ÊáôÜ ôü 1767 [áíôéðñïóùðåßá ìçôñïðïëéô~ùí ô~çò [áñ÷éåðéóêïð~çò,
óôÞí ]ïðïßá óõììåôå~é÷å êáß ]ï Ãñåâåí~ùí Ãñçãüñéïò ìåôÝâçóáí óôÞí Êùíóôáíôéíïýðïëç êáß
æÞôçóáí [áðü ôüí ðáôñéÜñ-÷ç ÓáìïõÞë ôÞí |åíùóç ô~çò [áñ÷éåðéóêïð~çò ìÝ ôü Ï[éêïõìåíéêü
ðáôñéáñ÷å~éï. 138125. Óôü êåßìå-íï ðïý óõíÝôáîå ]ç äéåõñõìÝíç óýíïäïò, óôÞí ]ïðïßá ìåôå~é÷áí
êáß ï]é [åðßóêïðïé ô~çò [ Áñ÷éåðé-óêïð~çò [ Á÷ñßäïò, ãßíåôáé [áíáöïñÜ óôÞ ìÞ êáíïíéêüôçôá
]éäñýóåùò ô~çò [ Áñ÷éåðéóêïð~çò. 409 150. [ Áóöáë~ùò ]ç [áðüöáóç ô~çò ]åíþóåùò {åðñåðå íÜ
[åðéêõñùèå~é [áðü ôüí óïõëôÜíï. ] Ï Pechayre èåùñþíôáò ôÜ ãåãïíüôá ]õðü [áíèåëëçíéêü
ðñßóìá ãñÜöåé |ïôé ôÞí [áðüöáóç ô~çò ]åíþóåùò [åð-Ýôõ÷å ôü ðáôñéáñ÷å~éï ìÝ [åíÝñãåéÝò ôïõ
ðñüò ôüí óïõëôÜíï ÌïõóôáöÜ Ã' êáß {åôóé êáôÜöåñå íÜ ðñïóêôÞóåé ðåñéï÷Ýò ðïý ðïôÝ äÝí
]õðÞãïíôï [åêêëçóéáóôéêÜ ó' á[õôü. 342203. [ Áãíïå~é ]ï [å-ñåõíçôÞò |ïôé, |ïðùò ãñÜøáìå êáß óÝ
{áëëç óåëßäá, ]ç [ Áñ÷éåðéóêïðÞ óôÞ ìåãáëýôåñÞ ôçò [ἔê-ôáóç ðåñéëÜìâáíå ]åëëçíüãëùóóï êáß
[áëâáíüãëùóóï ðëçèõóìü. ÊáôÜ ôüí Pouqueville êáß oἱ Dom Vaissette êáß Lequien, ðïý
[áó÷ïëÞèçêáí ìÝ ôÞí ]éóôïñßá ô~çò [ Ïñèüäïîçò [ Åêêëçóßáò ãñÜ-öïõí ôÜ ÃñåâåíÜ Grebenitz.
36125. | Ïìùò ]ï Lequien ôïõëÜ÷éóôï ãñÜöåé: Bulgaricae diocesis episcopatus fuit Grebenus,
vel Grebenum. Êáß óôü êåßìåíï ìÝ ]åëëçíéêïýò ÷áñáêô~çñåò ãñÜöåé ãéÜ [åðßóêïðïí Ãñåâåíï~õ.
242323
] Ï Ãñçãüñéïò @çôáí ìçôñïðïëßôçò |ïôáí óõíÝâç ]ç ôñïìáêôéê~çò [åêôÜóåùò êáôáóôñïöÞ
ô~ùí Á[õë~ùí êáß ô~çò [åðáñ÷ßáò Ãñåâåí~ùí ãåíéêüôåñá [áðü [åðéäñïìÝò [ Áëâáí~ùí (1770-1775). ÌÝ
ôÞí êáôáóôñïöÞ ô~ùí Á[õë~ùí ìåôÝöåñå ôÞí |åäñá ô~çò ìçôñïðüëåùò óôü Êçðïõñéü, |ïðïõ êáß
[áðåâßùóå êáôÜ ôü 1774 {ç 177519.
] Éåñå~éò
[ Áðü [åðéãñáöÝò, [åíèõìÞóåéò êáß ðñïöïñéêÝò ðáñáäüóåéò ðëçñïöïñïýìáóôå ôÜ
[ íü-ìáôá, [áëëÜ êáß [åëÜ÷éóôá [åðþíõìá êÜðïéùí ]éåñÝùí. ÊáôÜ ôÞí ôïõñêïêñáôßá ]õð~çñ÷å
ï
ïéêïãå-íåéáêÞ äéáäï÷Þ ô~çò ]éåñïóýíçò óÝ ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò ìÝ [áðïôÝëåóìá íÜ
ó÷çìáôßæïíôáé ]éå-ñáôéêÝò ï[éêïãÝíåéåò. [ ÅðåéäÞ ôÜ [åðþíõìá @çóáí ñåõóôÜ êáôÜ ôÞí [åðï÷Þ
[åêåßíç @çôáí óýíçèåò ôÜ ðáéäéÜ ô~ùí ]éåñÝùí íÜ [áðïêôï~õí [åðþíõìï ìÝ ôü ðñüèåìá ðáðá óôü
âáðôéóôéêü {ïíïìá ôï~õ ðáôÝñá ôïõò. { Åôóé ðáéäß ]éåñÝá ìÝ ôü {ïíïìá [ ÉùÜííçò [åêáëå~éôï
ÐáðáúùÜííïõ {ç ÐáðáãéÜííçò. Óôüí êþäéêá ô~çò ÆÜìðïñíôáò [åìöáíßæïíôáé óõ÷íÜ ôÜ {éäéá
[ïíüìáôá äýï öïñÝò. Å@éíáé ðéèáíüí íÜ ðñüêåéôáé ãéÜ ôü {éäéï ðñüóùðï {ç ãéÜ ðáððï~õ êáß
[åããïíü ìé~áò ]éåñáôéê~çò ï[éêïãÝíåéáò. Ôü {åôïò 1692 ðïý óõ÷íÜ [áíáãñÜöåôáé å@éíáé ôü {åôïò
[áíôéãñáö~çò ðáëáéïôÝñùí êáôáóôß÷ùí [áðü ôüí [ ÉùÜííç ÆùãñÜöï, |ïðùò èÜ ãñÜøïõìå óÝ {áëëç
óåëßäá. ÃéÜ ôïýò ]éåñå~éò ðïý [áíáãñÜöïíôáé óôüí êþäéêá ô~çò ÆÜìðïñíôáò äÝí
29
÷ñçóéìïðïéï~õíôáé ðáñáðïìðÝò. ÔÜ óýìâïëá - êáß + äçëþ-íïõí [åããñáöÞ ðñü {ç ìåôÜ ôü {åôïò
1692 {ç {áëëï {åôïò. Ï]é ]éåñå~éò å@éíáé ôï~õ 18ïõ á[éþíá êáß ðñï-çãïõìÝíùí. Óôüí êþäéêá ô~çò
ÆÜìðïñíôáò ]õðÜñ÷ïõí ðáñáñôÞìáôá ãéÜ êáôá÷þñéóç [ïíïìÜôùí êáôïßêùí ]ïñéóìÝíùí
ï[éêéóì~ùí ðïëý ðéèáíüí ôï~õ 19ïõ á[éþíá. ÔÜ [ïíüìáôá ðïý [áíåõñßóêïíôáé óôÜ ðáñáñôÞìáôá
á[õôÜ ãñÜöïíôáé óÝ ðáñÝíèåóç. Ï]é ]éåñå~éò êáôÜ ï[éêéóìü å@éíáé:
[ ÁâäÝëá: Íéêüëáïò, Íéêüëáïò (1692-). [ Áããáëá~éïé: Ðáíáãéþôçò (1692+). [ ÁñÜðé:
Ãåþñãéïò, ÓôÜìïò, ÓôÜìïò, ÄçìÞôñéïò, ÄçìÞôñéïò (1692+). [ Áóðñüêáìðïò: Êýñïò, ÓôÜéïò,
ÄçìÞôñéïò (1692-), [ ÉùÜííçò. Á[õëÝò: ÐÜó÷ïò, ÍåñÜíôæçò, Èåüäùñïò (1674). 39441. [ ÉùÜííçò,
ï[éêïíüìïò ô~çò ìçôñïðüëåùò (1736+).| Áãéïò ÄçìÞôñéïò: Ðáðáóåëâéñßïõ. (18ïò á[é.). Ôü
[åðþíõìï á[õôü âñÝèçêå óêáëéóìÝíï óÝ [áãêùíÜñé ï[éêßáò ôï~õ [åñåéðùìÝíïõ ï[éêéóìï~õ. 1044.
Ðñüêåéôáé ãéÜ êÜ-ðïéïí ðñüãïíï ô~çò ]éåñáôéê~çò ï[éêïãåíåßáò Ðáðáóåñâéñ~ç, ]ç ]ïðïßá
ìåôáêéíÞèçêå óôÜ ÃñåâåíÜ. ÂáÞðåóç: Íéêüëáïò, Íéêüëáïò, Êýñïò, Íéêüëáïò (1692).ÂÜñåóéá: [ ÉùÜííçò (1692+). Êùí-óôáíô~éíïò(1847+). Âåëüíé: Ãåþñãéïò (1614-) Â215. ÂÝíôæé:
ÐáñÜó÷ïò (1692-), Êùíóôáíô~éíïò. Âïýñìðïâï: Óêå~õïò (1692-), Èåüäùñïò, [ ÉùÜííçò.
Âñáâüíéóôá: Ãåþñãéïò, [ ÁíäñÝáò, Ãåþñ-ãéïò, ËÝêáò (1692-). Ãåùñãßôóá: ÐåñéóôÝñçò
(1614+). 493. Íéêüëáïò, Ä~çìïò 18ïò αἰ. 419, 493. [ ÉùÜííçò. 423. ÃêïðëÜñé: Èåüäùñïò (1817).
418. ÃêïñóéÜ: ÄçìÞôñéïò (1614-). 423. Ãåþñãéïò (1692-). Ãêïóôüìé: Íßêéïò (1692-), [
ÁèáíÜóéïò, [ ÁèáíÜóéïò, ÆÞóçò, [ Áãüñáò. Ãêïôæßóôéíï: Ãå-þñãéïò (1692-). ÃïõñíÜêé:
Óïëùìüò, [ ÉùÜííçò (1692-), Ãåþñãéïò, Ãåþñãéïò. [ Åëåõèåñï÷~ùñé: Íéêüëáïò, Èåüäùñïò
(1692-).{ Åîáñ÷ïò: [ Áíäñüíçò, Ðïýëéïò (1692-), Íéêüëáïò, [ ÁëÝîéïò. ÓôÜìïò. ÆçìéÜôóé:
ÄçìÞôñéïò (1817). 41864. ÆéÜíé: ËÜæáñïò, ÌÜñôïò (1692-). Êáëáìßôóé: Å[õ-èýìéïò, ÎÜíèïò
(1692+). ÊáëáðïäÜêé: ÓôÜéêïò (1614-). 423. ÄçìÞôñéïò (1692-). Êáëáðüäé: Íéêüëáïò (1614). 423. Íéêüëáïò (1692+). [ ÉùÜííçò 18ïò á[é. 419. Êáëü÷é: [ ÉùÜííçò (1692-), Ðïý-ëéïò, Ðïýëéïò.
[ ÉùÜííçò. ÊáôÜêáëç: ÌÜñêïò, Ëüãïò (1614-). 423. ÓôáìÜôéïò, Ãåþñãéïò 18ïò. 419. Êçðïõñéü:
Íéêüëáïò (1692+). ÊïëïêõèÜêé: Êýñïò (1692-), ÆÞóçò (1692+). ÊïììÜôé: [ Á-ãïñáóôüò
(1614-). 423. Êùíóôáíô~éíïò (18ïò á[é.). 419, 423. Èåüäùñïò (Â215). Êïíôóéêéüôé: Äç-ìÞôñéïò
(1692-), ÔÝôïò, [ ÁèáíÜóéïò, Ãåþñãéïò. ÊïðëáñÜêé: ÓôÝöáíïò (1692-). Êïðñßâá: [ Éù-Üííçò
(1692-), ÄçìÞôñéïò, Èåüäùñïò, Êùíóôáíô~éíïò, Ðáíáãéþôçò, Ãåþñãéïò, (Ðáíáãéþôçò).
Ðáíáãéþôçò. Ä~çìïò. 419. Êïóêü: Âáóßëåéïò, ÄçìÞôñéïò, ÔæåñÜðïò (1692-), ÊïóìÜôé: ×ñ~çóôïò (1692+). ÊñáíéÜ: [ Áðüóôïëïò (1692-), [ ÉùÜííçò, (Ãåþñãéïò). ÊñÝïõóç: Êùíóôáíô~éíïò,
Èåüäùñïò (1692+). Íéêüëáïò, ÆÞóçò (1782). 24366. ÊñéôÜäåò: ËÝêáò (1692-).[ ÉùÜííçò. 419.
Êõ-ñáêáëÞ: [ Çëßáò, [ ÁäÜì (1692-). [ Áêüìç ]ï ÐáðáîÜíèçò (ôÝëç 17ïõ á[é.). ] Õð~çñîå ]ï ]éåñÝáò
êáôÜ ôÞí [åðï÷Þ ðïý ðïëëïß êÜôïéêïé ôï~õ ÷ùñéï~õ ìÞ [áíôÝ÷ïíôáò óôÞí êáôáðßåóç [áðïöÜóéóáí
íÜ [åî-ùìüóïõí. ÊáôÜ ôÞí ðáñÜäïóç öïíåýôçêå [áðü ôïýò Ôïýñêïõò. 10411. ËÜçïõ: ÓôÝöáíïò
(1692-. Ëåéøïêïýêé: ÐáñÜó÷ïò (1692-). ÐáñÜó÷ïò (1674). 39441. Ëåðåíßôóá: Ðïýëéïò (1692). ÌÜíå-óç: Ðáíáãéþôçò, ÓôáìÜôéïò (18ïò á[é). 419. ÌÜíç: [ ÉùÜííçò, [ ÉùÜííçò (1692+).
Ìáõñáíá~éïé: [ Å-ëåõèÝñéïò, Âüôáò (1692-). Ìáõñïíüñïò: Êùíóôáíô~éíïò, Ìé÷áÞë, ÓêÜñëïò,
Ãêßíçò (1692-). [ É-ùÜííçò, ÓôáìÜôéïò, Ãåþñãéïò, ÄçìÞôñéïò (18ïò á[é.). 419. ÌÝëïâï: [ ÉùÜííçò
(1614-). 423. Ìç-ëéÜ: Êùíóôáíô~éíïò (1692+). Ìåëåíéóêü: [ ÉùÜííçò, Íéêüëáïò, [ ÉùÜííçò,
Ðïýëéïò, Ðïýëéïò, (1692-), Ðáíáãéþôçò, Íéêüëáïò, Íéêüëáïò, Íéêüëáïò. [ ÁèáíÜóéïò.
ÌÝëïâï: Ðáðá-ÓôÜèçò (1585). 41826. Ìåóïëïýñé: [ ÁëÝîéïò (1692+). Íåóéíßêïò: Êýñïò
(1692-). Íïìðåíßôóá: [ ÁíáóôÜ-óéïò, ÊõñéÜêïò, ×ñßóôïò (1614-). 423. ÍôéóêÜôá: [ Áñãõñüò
(1614-). 423. [ Áãïñáóôüò (1692-), ×ñ~çóôïò, Ìé÷áÞë. ÄçìÞôñéïò. ÆÞóçò (1707-1714). 41831.
ÄçìÞôñéïò. 419. ÓôÜìïò (1770). 41838. ÄçìÞôñéïò (1790). 41842. Ãåþñãéïò (1814). 41855.
Íôïâñïýíéóôá: Ãåþñãéïò (1692+). Ðáëáéü-êáóôñï: [ ÉùÜííçò (1692+). Ðáëáéï÷þñé: [
ÉùÜííçò, ÄçìÞôñéïò, Ãåþñãéïò, Èáõìáóôüò, ×ñõóï-ìÜëëçò (1692-), ÆÞóçò, Íéêüëáïò,
Íéêüëáïò, ÓôÝñãéïò, [ ÁèáíÜóéïò, (ÓôÝñãéïò), (ÓôÝñãéïò), (ÆÞóçò), (×ñéóôüäïõëïò).
Ðáëéïêüðñá: Êùíóôáíô~éíïò (1692+). ÐáñáóêåõÞ: Íéêüëáïò (1817). 41864. Ðåñéâüëé: Èùì~áò
(1692-). êáß [ ÉùÜííçò ÐáðáóáñÜíôç, [ ÁäÜì Ðáðáðáýëïõ, ÄçìÞ-ôñéïò Óêñßìðáò, Ãåþñãéïò
Ðáðáä~çìïò, [ ÁèáíÜóéïò ÌÜñäáò (1703). 384166. [ ÉùÜííçò Ðáðá-ä~çìïò, [ Áðüóôïëïò
30
ÐáðáäÜì, Ä~çìïò ÐáðáãéÜííç, Ä~çìïò Ðáðáðáýëïõ (1760). 384168 ] Ùò ôÜ ôÝëç ôï~õ 18ïõ á[éþíá
ôü Ðåñéâüëé å@é÷å 4 [åíïñßåò. 384170. ÐÝôñïâï: ×ñéóôüöïñïò (1692-). Ðç-ãáäßôóá:
Êùíóôáíô~éíïò (1692-). Ðçèéëêá~éïé: Ãêßíçò (1692-). Ðéêñéâéíßôóá: [ ÉùÜííçò (1700;-1757),
êôßôùñ ôï~õ íáï~õ ôï~õ ] Áãßïõ Äçìçôñßïõ. 11678. ÐéíéÜñé: ËÝêáò (1692-). Ðéóêü: Êùí-óôáíô~éíïò,
ÄçìÞôñéïò, Ãåþñãéïò (1692-), ÊõñéÜêïò. Ðéôóïýãêéá: Èåüäùñïò, Íéêüëáïò (1614-). 423.
Íéêüëáïò (1692-). ÄçìÞôñéïò (1614+). 423. ÐñáóéÜíï: Ãåþñãéïò (1692-). Ðõ-ëùñïß: Íßêéïò,
Èåüäùñïò (1692-), Ãåþñãéïò, Å[õèýìéïò, Êùíóôáíô~éíïò, ÓôÝöáíïò, Êùíóôáíô~é-íïò,
Ãåþñãéïò. ([ ÉùÜííçò). Ñáíôïâßóôé: Ãåþñãéïò (1692-), Ðáíáãéþôçò(1692+), [ ÉùÜííçò.
Ñáíôïóßíéóôá: ÓôÝöáíïò, Ãåþñãéïò, ÊõñéÜêïò (1692-). Óáìáñßíá: Ãåþñãéïò, ÌÜíïò (1692-),
ÓôÝöáíïò. Óáñáêßíá: ËÝêïò, [ Çëßáò (1674). 39441. Å[õóôÜèéïò, Êýñïò, ËÝêïò, ËÝêáò (-1692). [
Á-ãüñáò, [ ÉùÜííçò, [ Áãüñáò, Ãåþñãéïò, [ ÉùÜííçò ([ ÉùÜííçò, [ Áñãýñéïò. Íéêüäçìïò,
Íéêüëáïò). ÓåéñÞíé ôñáíü: Ëáìðñéíüò (1692-), ×ñ~çóôïò, (Âáóßëåéïò, Âáóßëåéïò, [
Áñãýñéïò). Óßôïâï: [ Éù-Üííçò (1692+). ÓìéÜôóé [áðáíï÷~ùñé: ×ñõóüò, Ãåþñãéïò (1692-), [
ÁíáóôÜóéïò, [ ÁíáóôÜóéïò. ÓìéÜôóé ìåóï÷~ùñé: Íéêüëáïò (1692-). ÓìéÜôóé: [ ÁèáíÜóéïò,
Êùíóôáíô~éíïò (1757). 243116. Óìß-îç: Ãåþñãéïò êáß Á[éìßëéïò, [áðü ôïýò ]ïðïßïõò ï]é
ï[éêïãÝíåéåò Ðáðáãåùñãßïõ Êáß ÐáðáìÞëéïõ. 29169. Óïýìðéíï: Å[õèýìéïò (1692-), Èåüäùñïò.
ÓðÜôá: ÄçìÞôñéïò (1692+). ÓðÞëáéï: ÄçìÞ-ôñéïò êáß ÄçìÞôñéïò (1633). 20818.
Êùíóôáíô~éíïò, Êýñïò (1692-). Óßíéôóá: Èåüäùñïò, Êùíóôá-íô~éíïò (1692+). ÄçìÞôñéïò. 419.
Óößëôæé: ÄçìÞôñéïò, Ãåþñãéïò, Å[õÜããåëïò (1692+). Ôåìå-íßôóá: ×ñéóôüäïõëïò, ËÝêáò
(1692-), ÓôÜìïò, Å[õèýìéïò. Å[õèýìéïò, ÓôáìÜôéïò, Ãåþñãéïò, Äç-ìÞôñéïò (18ïò á[é). 419.
Ôæßôïâï: Ìé÷áÞë (1692-). Ôæïñêïâßôóá: Ìé÷áÞë, Ãåþñãéïò (1692-). Ôü-âñéáíç: ×ñßóôïò,
Å[õèýìéïò, Öùôåéíüò (1692+). Ôüñéóôá: ÄçìÞôñéïò, ËÝêáò, Ðïýëéïò (1692-), [ ÁñÝóôçò,
Ãåþñãéïò, [ ÉùÜííçò (]ï êÜðïôå ]éåñåýò;), [ ÉùÜííçò. Ôïñíßêé ôñáíü: [ Çëßáò, [ ÉùÜííçò,
ÊõñéÜêïò, Íéêüëáïò, ÐÝôñïò (1692+). ÔñéâÝíé: [ ÉùÜííçò, [ ÉùÜííçò, Êýñïò (]éåñïäéÜêïíïò),
ÄçìÞôñéïò (1692-), Å[õèýìéïò, [ ÉùÜííçò, [ ÉùÜííçò (1737+). ÔóáðïõñíéÜ: Íéêüëáïò (1692+).
Ôóïýêá: Êùíóôáíô~éíïò (1692-). Ôóïýñ÷ëé: Íéêüëáïò, [ ÁãÜðéïò (1692-), Íéêüëáïò,
Íéêüáëïò, [ ÉùÜííçò, Ãåþñãéïò (1692+). Öõëß: Êùíóôáíô~éíïò, Öþôéïò, Óðõñßäùí (1692+).
×éëéïìüäé: ÊñÜëçò (1692+). ×ëáðïß: Ìé÷áÞë, Íéêüëáïò, Ðïýëéïò, ÄçìÞôñéïò (1614-), [
ÉùÜííçò (1614+). 423. ÓôÜìïò (1774). 40128. ×ïëÝíéóôá: Êõñéáæ~çò, Êõñéáæ~çò, Äñïóéíüò,
ÍåñÜíôæçò, Ðïýëéïò, (1692-), Ðïýëéïò, Êùíóôáíôßíïò, Êùíóôáíôßíïò, [ Áíôþíéïò, [ ÁëÝîéïò.
(Ãåþñãéïò).
â. ÔÜ ìïíáóôÞñéá ô~ùí Ãñåâåí~ùí
ÊïéìÞóåùò ô~çò Èåïôüêïõ Ôïñíéêßïõ
| Ïðùò {çäç ãñÜøáìå ]ç ìïíÞ å@éíáé ô~çò âõæáíôéí~çò [åðï÷~çò. Ôü êáèïëéêü å@éíáé ìéêñ~ùí
äéáóôÜóåùí êáß [áðïôåëåῖôáé [áðü äýï ìïíü÷ùñïõò ]õðåñêåßìåíïõò íáïýò. Ôü äÜðåäï ôï~õ
[ïñü-öïõ å@éíáé îýëéíï êáß êáëõììÝíï ìÝ êåñáìéêÜ ðëáêÜêéá. ] Ï íáüò óôåãÜæåôáé ìÝ
]çìéêõëéí-äñéêÞ êáìÜñá, [åíäå÷ïìÝíùò ìåôáãåíÝóôåñç ô~ùí ðåñéìåôñéê~ùí ôïé÷ïðïé~ùí, ]ç ]ïðïßá
êáôáóêåõ-Üóôçêå êáôÜ ôÞ ñéæéêÞ [áíáêáßíéóç ôï~õ íáï~õ ôü 1400. 579597
Ï]é ôïé÷ïãñáößåò ôï~õ êáèïëéêï~õ ô~çò ìïí~çò [áíÜãïíôáé óÝ äýï ðåñéüäïõò. ] Ç ðñþôç
óåéñÜ [áðïôåëå~é ÷áñáêôçñéóôéêü äå~éãìá [åñãáóßáò ô~ùí æùãñÜöùí ô~çò ó÷ïë~çò ô~çò Êáóôïñé~áò
êáß {å÷åé ÷ñïíïëïãçèå~é [áðü ôüí Êßóóá ìÝ âÜóç [åðéãñáöÞ óôÜ 1481/1482. 19828. Óôßò [áñ÷éêÝò
ôïé÷ïãñáößåò ðñïóôÝèçêáí êáß {áëëåò ðåñß ôÜ ôÝëç ôï~õ 16ïõ {çôßò [áñ÷Ýò ôï~õ 17ïõ á[éþíá. 468. ]
Ç äåýôåñç óåéñÜ ÷ñïíïëïãå~~éôáé óôÜ 1730, |ïðùò óõíÜãåôáé [áðü [åðéãñáöÞ óôü [åóùôåñéêü
]õðÝñ-èõñï ô~çò å[éóüäïõ, ]ç ]ïðïßá óþæåôáé: «ÇÓÔÏÑÅÉÈÇ ÏÕÔÏÓ Ï ÈÅÉÏÓ ÊÁÉ ÐÁÍÓÅÐÔÏÓ
ÍÁÏÓ ÔÇÓ ÕÐÅÑÁÃÉÁÓ ÊÁÉ ÅÍÄÏÎÏÕ ÈÅÏÔÏÊÏÕ ÊÁÉ ÁÅÉÐÁÑÈÅÍÏÕ ÌÁÑÉÁÓ ÅÉÓ ÔÙÍ
×ÑÏÍÙÍ ÔÏÕ ÈÅÏÖÉËÅÓÔÁÔÏÕ ÊÕÑÉÏÕ ÐÁÑÈÅÍÉÏÕ ÄÉÁ ÓÕÍÄÑÏÌÇÓ ÊÁÉ ÅÎÏÄÏÕ ÔÙÍ
ÁÅÉÌÍÇ-ÓÔÙÍ ÁÍÄÑÙÍ ÔÏÕ ÌÅÍ ÐÁÍÏÓÉÙÔÁÔÏÕ ÅÍ ÉÅÑÏÌÏÍÁ×ÏÉÓ ÊÕÑ ÈÅÏÖÉËÏÕ
31
ÔÏÕ ÄÅ ×ÑÇÓÉÌÏÔÁÔÏÕ ÐÁÃÏÕÍÏÕ ÕÉÏÓ ÐÁÚÊÏÕ ÅÊ ÊÏÌÅÙÍ Ï ÅÉÓ ÅÎ ÅËÁÓÓÏÍÏÓ Ï
ÄÅ ÅÊ ÊÁÉ-ÓÁÑÅÉÁÓ ÊÁÉ ÅÓÔÙ ÅÉÓ ÁÍÁÌÍÇÓÉÍ ÔÏÕÔÙÍ ÔÙÍ ÌÁÊÁÑÉÙÍ ÓÕÍÄÑÏÌÇÔÙÍ
ÊÁÉ ÅÉÓ ÌÁ-ÊÁÑÉÁÍ ÌÍÇÌÇÍ ÊÁÉ ÁÉÙÍÉÏÍ ÁÖÅÓÉÍ ÔÇÓ ÁÌÕÇÔÙÍ ÁÉÃÑÇÂÅÉÙÍ ÔÇÓ
ÐÁÍÁ×ÑÁÍÔÏÕ ÊÁÉ ÁÅÉÐÁÑÈÅÍÏÕ ÌÁÑÉÁÓ ÃÅÍÏÉÔÏ. ÁÌÇÍ. ÄÉÁ ×ÅÉÑÏÓ ÅÌÏÕ ÔÏÕ
ÔÁÐÅÉÍÏÕ ÊÁÉ Á×ÑÉ-ÏÕ ÐÁÍÏÕ ÅÎ ÉÙÁÍÍÉÍÙÍ. ÅÎ ÁÐÑÉËÉÏÕ ÊÁÉ ÇËÉÖÁÉ ÔËÏÓ. ÉÏÕÍÉÏÕ
Ë´: ?áøË´-?ÆCËH´». ] Ï Ëé-üëéïò äéïñèþíåé ôü «...ÁÌÕÇÔÙÍ ÁÉÃÑÉÂÅÉÙÍ...» óÝ «[áìõÞôùí
á[éãéâïô~ùí» êáß [åîçãå~é |ïôé [áíá-öÝñåôáé óôïýò ìïõóïõëìÜíïõò ([áìõÞôïõò) âïóêïýò ô~ùí
ðïéìíßùí ô~çò ìïí~çò. 602
Φωτογραφία 34. Ἁγιογραφία καθολικοῦ μονῆς Κοιμήσεως ταῆς Θεοτόκου Τορνικίου (16 ος
αἰ.)
Óôü êåéìçëéïöõëÜêéï ô~çò ÆÜìðïñíôáò óþæåôáé êçñüâïõëï (ÖåâñïõÜñéïò 1607)
êåßìåíï óÝ óëáâéêÞ ãëþóóá ôï~õ ]çãåìüíá ô~çò Ï[õããñïâëá÷ßáò [ ÉùÜííïõ Ñáíôïýë ãéÜ ôÞí [åôÞóéá óõíäñïìÞ ðñüò ôÞ ìïíÞ ìÝ ðïóü 6000 {áóðñùí, ìÝ ôÞ ìåóïëÜâçóç êÜðïéïõ ãüíïõ ô~çò
ï[é-êïãåíåßáò ô~ùí Ôïñíéêßùí, ]ï ]ïðï~Éïò å@é÷å êáôáöýãåé óôÞí á[õëÞ ôï~õ ]çãåìüíá. ] Ç ìïíÞ å@é÷å
ôüôå 18 ìïíá÷ïýò. 39439
Ôü 1993 ]ï Êáâïýêáò âñ~çêå óôüí ÷~ùñï ô~çò ìïí~çò îýëéíç ðéíáêßäá, óôÞí ]ïðïßá @çôáí
ãñáììÝíï ôü {ïíïìá ôï~õ [åðéóêüðïõ Óåñâßùí Ìåëåôßïõ, ôï~õ ìïíá÷ï~õ ÌåíåëÜïõ Ñùìáíï~õ êáß
êÜðïéùí ëáúê~ùí. 154316. ] Ï ÌåëÝôéïò êáèáéñÝèçêå ôü 1649 äéüôé ìåôåóôñÜöç óôÞí Ï[õíßá.
566524. Ðéèáíüí íÜ óõììåôå~é÷å óÝ êÜðïéá ]ïìÜäá ðïý óêïðü å@é÷å ôÞí ðñïóÝããéóç ðñüò ôüí
ÐÜðá, äéüôé ]ç ðáñïõóßá ôïõ óÝ ìçôñüðïëç ðïý [áí~çêå óôÞí [áñ÷éåðéóêïðÞ [ Á÷ñßäïò, [åí~ù ]ç
äé-êÞ ôïõ [áí~çêå óôü Ï[éêïõìåíéêü ðáôñéáñ÷å~éï å@éíáé [áíåîÞãçôç.
ÓôÞí ]éåñÞ ðñüèåóç ]õðÜñ÷åé ]ç [åðéãñáöÞ: «1776 ìçíüò Äåêåìâñßïõ åãêáéíéÜóèç»
32894. Ôü êáèïëéêü ô~çò ìïí~çò, |ïðùò ãñÜøáìå, å@é÷å âåâçëùèå~é ôü 1276 [áðü
ñùìáéïêáèïëéêïýò ]éåñùìÝíïõò êáß ãé´ á[õôü å@é÷å óöñáãéóôå~é. ÓôÞí ðåñßðôùóç âåâçëþóåùò
ðñïâëÝðåôáé [áðü ôü ôõðéêü ô~çò [ Åêêëçóßáò ]ï [åê íÝïõ [åãêáéíéáóìüò ôï~õ íáï~õ. { Áí êáß ]ç
]áãéïãñÜöçóç å@é÷å ]ïëï-êëçñùèå~é ôü 1730 ôÜ [åãêáßíéá {åãéíáí 46 ÷ñüíéá [áñãüôåñá. 32895
Ô~çò Ìåôáìïñöþóåùò ôï~õ Óùô~çñïò ÆÜìðïñíôáò
32
| Ïðùò {çäç ãñÜøáìå [åîéóôïñï~õíôåò ôüí âßï ôï~õ ]áãßïõ ÍéêÜíïñá, á[õôüò ãéÜ íÜ [áðïöýãåé ôÞí ôéìÞ ô~ùí [áíèñþðùí ìåôáêéíÞèçêå [áðü ôÞ Óáñáêßíá ðñüò ôüí [ ÁëéÜêìïíá êáß [åãêáôáóôÜèçêå óôüí ëüöï ôï~õ ÊáëëéóôñÜôïõ, ]ï ]ïðï~éïò å@é÷å ëÜâåé ôü {ïíïìá ðáëáéïôÝñïõ [áóêçôï~õ. [ Åêå~é, ó´ |åíáí [áðüôïìï êáß äõóáíÜâáôï âñÜ÷ï, ðëÜé óôÞí êïßôç ôï~õ ðïôáìï~õ, âñ~çêå
ìïíýäñéï ðñüò ôéìÞ ôï~õ ]áãßïõ Ãåùñãßïõ êáß ìéêñü êåëëß, ôÜ ]ïðïῖá êáß [áíáêáßíéóå. Å@éíáé ôü
ãíùóôü óÞìåñá [áóêçôáñéü ôï~õ ]ïóßïõ. Á[õôü óõíÝâç ðñü ôï~õ 1527. Óþæåôáé [åðéãñáöÞ ðïý
ìíçìïíåýåé ôÞí ]áãéïãñÜöçóç ô~çò óêÞôçò ìÝ [áóáö~ç ôÞ ÷ñïíïëïãßá. ] Ùò ðéèáíüôåñç èåùñå~éôáé ]ç ÷ñïíïëïãßá 1413. 266. Á[õôü ìáñôõñå~é |ïôé {áëëïé [áóêçôÝò å@é÷áí ðñïçãçèå~É ôï~õ
]ïóßïõ ÍéêÜíïñá êáôÜ ôÞí ðñþéìç ôïõñêïêñáôßá.
ÓôÞ äéáèÞêç ôïõ ]ï |áãéïò ÍéêÜíùñ ðåñéãñÜöåé ôÞí }éäñõóç ô~çò ìïí~çò óôÜ [áêüëïõèá:
«...êáß [áðü ôï~õ êáëëçóôñÜôïõ, [åñ÷üìåíïò [áðÜíïõ, å{éò ôÞí êïñõöÞí ôï~õ âïõíï~õ å{õñüí ðÝðáëåùìÝíï, êáß ÷áëáóìÝíï ÈåìÝëëéù. êáß ôüðïò äίóâáôïò, êáß ëüíãêïò ðïë~çò, êáß
äéáðïêÜëéøçí Èåï~õ [å ñ÷ïìÝíïõ ìïõ [áðÜíïõ å{éò ôù |ùñïò, êáß äïõëÝâïíôáò ôüí ôüðùí, å[õñüí
ôÞí ïéêüíá ôï~õ óùôýñïò ÷ñéóôï~õ ô~çò ìåôáìùñöüóåïò. êáêß ìÝ ðïëïýò êüðïõò êáß ìü÷èïõò,
[áíßãõñá ô~ùí íá~ùí ôï~õ óùôýñïò ÷ñéóôï~õ ô~çò ìåôáìùñöüóåïò. ìåôÜ ô~ùí êåëßùí êáß ôñÜðåæáí.
êáß [áñ÷ùíôáñßêçí, êáß ìáíãêéðßùí, êáß [áìðåëéêÝò êáß ôá ìåôü÷çá...». 92245
Ôü êáèïëéêü ô~çò ìïí~çò å@éíáé êïìøïôÝ÷íçìá âõæáíôéíï~õ ñõèìï~õ óôáõñïåéäï~õò
ó÷Þìáôïò. [ ÁíïéêïäïìÞèçêå [åðÜíù óôÜ [åñåßðéá ðñùéìüôåñïõ íáï~õ, ôï~õ ]ïðïßïõ äéáóþæåôáé
]ç âÜóç ô~çò ]çìéêõêëéê~çò êüã÷çò êáß ï]é ðëÜãéïé ôï~é÷ïé. 579596. ÊáôÜ ôÞí êôéôïñéêÞ [åðéãñáöÞ
á[õôü êôßóôçêå ôü 1534. 25524. | Ïðùò |ïìùò {åäåéîå ]ï Ãëáâßíáò ]õðÜñ÷åé óöÜëìá óôÞí [åðéãñáöÞ
êáß ]ç ìïíÞ êôßóôçêå ôü 1543/1544. 8142. ] Ç [ïñèüôçôá ôï~õ ðïñßóìáôïò [åðéâåâáéþíåôáé [áðü
ôÞí ðñþôç, ðñü÷åéñç äéáèÞêç ôï~õ ]ïóßïõ (1540), óôÞí ]ïðïßá ðáñïõóéÜæåôáé á[õôüò [áêüìç ]ùò
]çãïýìåíïò ô~çò ìïí~çò ôï~õ ] Áãßïõ Ãåùñãßïõ. 39410. Óõíåð~ùò êáôÜ ôü 1540 ]ï |ïóéïò ÍéêÜíùñ
äÝí å@é÷å [áíÝëèåé [áêüìç óôÞí êïñõöÞ ôï~õ ëüöïõ. ] Ç å[éêüíá ô~çò Ìåôáìïñöþóåùò ôï~õ
Óùô~çñïò ×ñéóôï~õ ðïý [áíáêÜëõøå ôüí ]ïäÞãçóå óôü íÜ [áöéåñþóåé óôü ãåãïíüò á[õôü ôü
ìïíáóô~çñé ðïý |éäñõóå.
33
Φωτογραφία 35. Το καθολικό τῆς μονῆς τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος Ζάμπορντας.
Διακρίνεται ὁ τάφος τοῦ ὁσίου Νικάνορος.
Ôü [åóùôåñéêü ôï~õ íáï~õ å@éíáé ãåìÜôï ]áãéïãñáößåò ðïý, ìåôÜ ôÞ óõíôÞñçóÞ ôïõò ôü 1967,
[áðïäßäïíôáé ìÝ âåâáéüôçôá óôüí ÖñÜãêï ÊáôåëÜíï, }åíá [áðü ôïýò äéáðñåðÝóôåñïõò
]áãéïãñÜöïõò ôï~õ 16ïõ á[éþíá. 277351. Êáôáãüôáí [áðü ôÞ ÈÞâá êáß ]áãéïãñáöï~õóå êáôÜ ôü
ðñü-ôõðï ô~çò êñçôéê~çò ó÷ïë~çò. [ Áãéïãñáößåò ôïõ ]õðÜñ÷ïõí óôü êáèïëéêü ô~çò ìïí~çò
ÂáñëáÜì Ìåôåþñùí (1548) êáß óôü ðáñåêêëÞóé ôï~õ ] Áãßïõ ÍéêïëÜïõ ô~çò ìïí~~çò Ìåãßóôçò
Ëáýñáò ôï~õ
] Áãßïõ { Ïñïõò (1560). 162188. Ï]é ôï~õ êáèïëéêï~õ ô~çò ìïí~çò ôï~õ ]áãßïõ
ÍéêÜíùñïò, óýìöùíá ìÝ [åðéãñáöÞ êÜôù [áðü ôÞ óôåöÜíç ôï~õ ôñïýëïõ, ÷ñïíïëïãï~õíôáé óôü
{åôïò 1592. 579596
Φωτογραφία 36. Ὁ Παντοκράτωρ. Καθολικό ταῆς Ἱ. Μ. Μεταμορφώσεως Ζάμπορντας.
[ Áðü ôÜ óçìáíôéêüôåñá êåéìÞëéá å@éíáé [ ÅðéôÜöéïò êåíôçìÝíïò óÝ ðïñöýñá ìÝ óõíäñïìÞ
ôï~õ ]éåñïìïíÜ÷ïõ Óùöñïíßïõ (1588). 39484
34
Φωτογραφία 37. Ἐπιτάφιος. Ἱ.Μ.Μεταμορφώσεως Ζάμπορντας.
] Ç ] Áãßá ÔñÜðåæá êáëýðôåôáé [áðü ðåñßôå÷íï îõëüãëõðôï êéâþñéï, ôü ]ïðï~éï ]õðïâáóôÜæåôáé
[áðü ôÝóóåñåò äéáêïóìçìÝíïõò êßïíåò. ÖÝñåé óÝ ëßèéíç ðëÜêá ôÞí [áêüëïõèç [åðéãñáöÞ
+ÄÇÁ ÓÇÍÄÑÏÌÇÓ ÊÅ ÊÙÐÏÕ
ÖÅËÏÈÅÏÕ ÇÅÑÏÌÏÍÁ×ÏÕ
ÂÉÓÁÑÇÏÕ ÉÅÑÏÌÏÍÁ×ÏÕ 1745. 39412
35
Φωτογραφία 38. Καθολικό Ἱ.Μ. Μεταμορφώσεως Ζάμπορντας.
Το κιβώριον τῆς Ἁγίας Τράπεζας.
Íüôéá êáß âüñåéá ôï~õ êáèïëéêï~õ [áíáðôýóóïíôáí äýï ðáñåêêëÞóéá, [áöéåñùìÝíá óôüí Ôßìéï
Ðñüäñïìï êáß óôüí | Áãéï [ ÁèáíÜóéï. Ôü ðñ~ùôï, óýã÷ñïíï ðéèáí~ùò ôï~õ êáèïëéêï~õ, óôÝãáæå
ôüí ôÜöï ôï~õ ]ïóßïõ ÍéêÜíïñïò êáß @çôáí êáôÜãñáöï ìÝ ôïé÷ïãñáößåò ôï~õ 17ïõ á[éþíá. Ôü
ðáñ-åêêëÞóéï ôï~õ ] Áãßïõ [ Áèáíáóßïõ å@éíáé ôï~õ 18ïõ á[éþíá êáß êïóìå~Éôáé ìÝ ôïé÷ïãñáößåò
ô~çò {éäéáò [åðï÷~çò. 579596. ÓõíïäÜ ðñüò ôü êáèïëéêü êôßóìáôá å@éíáé êáß ]ï íáüò ô~ùí ] Áãßùí
Ôáîéáñ-÷~ùí, |ïðïõ [åíôáöéÜæïíôáí ôÜ [ïóôÜ ô~ùí ìïíá÷~ùí. 39413. [ Åíôüò ô~çò óêÞôçò ôï~õ ]áãßïõ
ÍéêÜíïñá ]õðÜñ÷åé íáüò ôï~õ ] Áãßïõ Ãåùñãßïõ, |ïðïõ ]ç [åðéãñáöÞ: «1793 [ Éïõíßïõ 17. ÄéÜ
óõíäñïì~çò Æá÷áñßïõ ] ÉåñïìïíÜ÷ïõ êáß [åîüäùí ëïéð~ùí ðáôÝñùí êáß ôÝêôïíïò [åê Ìéëáí~ç».
91118
[ Áðü óõíïäéêü ãñÜììá ôï~õ 1674 ðëçñïöïñïýìáóôå |ïôé ]ç ìïíÞ @çôáí [áðü [áìíçìïíåýôùí [åô~ùí óôáõñïðçãéáêÞ, ]õðáãüôáí äçëáäÞ óôÞí [áñ÷éåðéóêïðÞ [ Á÷ñßäïò {ßóùò êáß [áðü
ôÞí [åðï÷Þ ô~çò ]éäñýóåþò ôçò. 39441. Ëüãù ôï~õ ðëÞèïõò ô~ùí äéáóùèÝíôùí [åããñÜöùí êáß
[åíèõìÞ-óåùí {å÷ïõìå ãíþóç ô~ùí [ïíïìÜôùí [áñêåô~ùí ]çãïõìÝíùí ô~çò ìïí~çò, ôÜ ]ïðï~éá
ðáñáèÝôåé óôü óýããñáììÜ ôïõ ]ï ìçôñïðïëßôçò Ãñåâåí~ùí ÓÝñãéïò. 39421
ÊáôÜ ôü ´ ìéóü ôï~õ 17ïõ á[éþíá ]ç ìïíÞ äïêéìÜóôçêå ôüóï [áðü ôßò [áðáéôÞóåéò
ôïðéê~ùí ìïõóïõëìÜíùí [áñ÷üíôùí |ïóï êáß [áðü [åêå~éíåò êëåöô~ùí, |ïðùò äéåêôñáãùãå~é ]ï
]çãïýìåíïò ô~çò ìïí~çò Öéëüèåïò óÝ äýï [åðéóôïëÝò æçôåßáò (1678). 39443. ] Ï {éäéïò ]ï Öéëüèåïò
å@é÷å öèÜóåé (1668) ãéÜ æçôåßá ]õðÝñ ô~çò ìïí~çò ]ùò ôü óåñâéêü ðáôñéáñ÷å~éï. Á[õôü
[åðáíåëÞöèç êáôÜ ôü 1680. Æçôåßá {åãéíå êáß óôÞí ìçôñüðïëç Ï[õããñïâëá÷ßáò (1682). 39463. ] Ç
ìïíÞ ëåçëáôÞèçêå [áðü êëÝðôåò, |ïðùò [áíáãñÜöåôáé óÝ [áíôßãñáöï [åðéóôïë~çò æçôåßáò, êáôÜ
ôü ðñ~ùôï ôÝôáñôï ôï~õ 18ïõ á[éþíá. [ ÁíáöÝñåôáé óõãêåêñéìÝíá |ïôé ï]é êëÝöôåò äÝí {áöçóáí
ôßðïôå. 39465. Å@éíáé ðïëý ðéèáíü ï]é êëÝöôåò á[õôïß íÜ @çóáí [ Áëâáíïß.
ÔÞí êáëëéÝñãåéá ô~ùí ãñáììÜôùí êáôÜ ôÞí ðñþéìç [åðï÷Þ óôü ìïíáóô~çñé ìáñôõñå~é ]ç
[áíáêÜëõøç êáôÜ ôü 1959 ]åíüò ðëÞñïõò ëåîéêï~õ ôï~õ ðáôñéÜñ÷ïõ Öùôßïõ, ôï~õ ìïíáäéêï~õ ðïý
{å÷åé äéáóùèå~é. 39437. ÓôÞí âéâëéïèÞêç ô~çò ìïí~çò óþæïíôáé 206 ÷åéñüãñáöá êåßìåíá, [áðü ôÜ
]ïðï~éá ]ïñéóìÝíá êëçñïäüôçóå ó´ á[õôÞí ]ï }éäéïò ]ï }ïóéïò. ÔÜ ðëå~éóôá å@éíáé èåïëïãéêï~õ
ðåñéå-÷ïìÝíïõ, ]õðÜñ÷ïõí |ïìùò êÜðïéá ìÝ âõæáíôéíÞ ìïõóéêÞ êáß êåßìåíá [áñ÷áßùí ] ÅëëÞíùí
óõããñá-öÝùí. 39493. ×åéñüãñáöï óÝ ðåñãáìçíÞ ìÝ ]ïìéëßåò ôï~õ ] Áãßïõ [ ÉùÜííïõ ôï~õ
×ñõóïóôüìïõ öÝ-ñåé ÷ñïíïëïãßá 1056. 39496. ×åéñüãñáöï óÝ ÷áñôß ìÝ ôü êåßìåíï ô~ùí
ôåóóÜñùí Å[õáããåëßùí öÝ-ñåé ÷ñïíïëïãßá 1139. 39498. { Áëëá [áðü ôü å@éäïò ô~çò óôÜ÷ùóçò
[áíÜãïíôáé óôüí 11ï êáß óôü 12ï êáß óÝ ìåôáãåíåóôÝñïõò á[é~ùíåò. 39496. ] ÕðÜñ÷ïõí [áêüìç
{åíôõðá âéâëßá [åêäüóåùò Âåíåôßáò ôï~õ 16ïõ á[éþíá. 394114
36
Φωτογραφία 39. Χειρόγραφο Ἱ. Μ. Μεταμορφώσεως Ζάμπορντας.
ÊáôÜ ôüí 18ï á[éþíá êôßóôçêå êáß ]ï íáüò ô~ùí Ôáîéáñ÷~ùí óÝ ìéÜ öõóéêÞ [åîÝäñá ðñüò
íüôï ô~çò ìïí~çò. 25555. Ôü 1783 {åãéíå äéåýñõíóç ô~çò óêÞôçò ôï~õ ] Áãßïõ Ãåùñãßïõ. 266
] Ç ìïíÞ ðÝñá [áðü ôÞí ðåñéïõóßá ðïý [áíáöÝñåé ]ï |ïóéïò ÍéêÜíùñ óôÞ äéáèÞêç ôïõ
[áð-Ýêôçóå [áñãüôåñá ðñüóèåôç. Ôü 1674 ðáñá÷ùñÞèçêå [áðü ôüí [áñ÷éåðßóêïðï [ Á÷ñßäïò
ÈåïöÜ-íç ôü ÷ùñéü Óáñáêßíá. 39441. ÓôáäéáêÜ [áðïêôÞèçêáí ôü Ðáëéïôïýñíéêï
(Ðáëéïôïýñêï) ìÝ [áãïñÜ [áðü ôïýò [åîéóëáìéóèÝíôåò êáôïßêïõò ðïý ôü [åãêáôÝëåéøáí, ìåôü÷é
óôÞí ÊÜëéáíç êáß êôÞìáôá óôÞí [áãñïôéêÞ ðåñéï÷Þ ôçò, ìåôü÷é óôÞ Óáñáêßíá, æåõãÜñéá
óôïýò ï[éêéóìïýò ×ïëÝ-íéóôá, Ðõëùñïß, ÂÜñåóéá êáß Óáñáêßíá êáß ìáúíôÜíé óôÞ ÂÜñåóéá.
48964
Ôü ìïíáóô~çñé á[õôü [áðÝâç ]ï ðíåõìáôéêüò öÜñïò ô~ùí êáôïßêùí å[õñåßáò ðåñéï÷~çò ô~çò
Äõôéê~çò Ìáêåäïíßáò êáß ìÝñïõò ô~~çò Èåóóáëßáò êáß ô~çò [ Çðåßñïõ. [ Áêüìç êáß ÂáëáÜäåò, äçëáäÞ [åîéóëáìéóèÝíôåò êÜôïéêïé ô~çò ðåñéï÷~çò [åðéóêÝðôïíôáí á[õôü ìÝ [áöéåñþìáôá. 15956. Ôü
ôõðéêü ôïõ @çôáí á[õóôçñü êáß êáôÜ ôÞí [åðéèõìßá ôï~õ ]áãßïõ ÍéêÜíïñá, [åêöñáóìÝíç óôÞ
äéáèÞ-êç ôïõ, [áðáãïñåõüôáí ]ç å{éóïäïò óôßò ãõíá~éêåò êáß ]ç ðáñáìïíÞ íÝùí ]çëéêßáò êÜôù ô~ùí
äåêá-ïêôþ [åô~ùí. 92246. { Çäç óôßò [áñ÷Ýò ôï~õ 19ïõ á[éþíá å@é÷å ìåôïíïìáóôå~é óÝ ìïíÞ ]áãßïõ
ÍéêÜíï-ñïò. 394131
Ôï~õ Å[õáããåëéóìï~õ ô~çò Èåïôüêïõ ÌðïõíÜóéáò
| Ïðùò {çäç ãñÜøáìå ôü ìïíáóô~çñé êôßóôéêå êáôÜ ôüí 14ï á[éþíá ìÝ ðéèáíüôåñï [ἔôïò
êôßóåùò ôü 1348. ÓôÞí ÐáëéïõñéÜ ]õð~çñ÷å ]ç ðáñÜäïóç |ïôé ôü ìïíáóô~çñé ô~çò Å[áããåëéóôñßáò
[åðéóêÝöèçêå ]ï |ïóéïò ÍéêÜíùñ êáß ðñïóåõ÷Þèçêå ó[ á[õôü. 295216. ] Ç [áíáöïñÜ óÝ
ï[éêïãÝíåéåò ðïý êáôïéêï~~õóáí [åκεῖ ðåñß ôÜ ìÝóá ôï~õ 15ïõ á[éþíá ì~áò ]ïäçãåῖ óôÞ óêÝøç |ïôé
{ßóùò á[õôïß íÜ @ç-óáí [åñãÜôåò ôï~õ ìïíáóôçñéï~õ. 42135
[ Áðü ôü 1601/1602 óôü ìïíáóô~çñé [áóêÞôåõå ]ï ìïíá÷üò êáß âéâëéïãñÜöïò
ÃáëÜêôéïò. 41826
37
ÊáôÜ ôü 1703 óÝ ìéÜ ðñïóöïñÜ êþäéêïò [áðü ôüí «å[õôåë~ç [ ÁãÜðéï», |ïðùò á[õôüò
]õðï-ãñÜöåé ]ç [áöéÝñùóç ãßíåôáé ðñüò ôÞí ìïíÞ ô~çò ]õðáñáãßáò Èåïôüêïõ Å[õáããåëéóôñßáò
[áëëÜ êáß ô~ùí ] Áãßùí ÐÜíôùí. 563479
Ôü 1763 ðñïóôÝèçêáí íÝá êôßóìáôá óôÞ ìïíÞ, |ïðùò ðëçñïöïñïýìáóôå [áðü
[åðéãñáöÞ óêáëéóìÝíç óÝ ëåõêÞ ôåôñÜãùíç ðëÜêá, ðïý @çôáí [åíôåé÷éóìÝíç óôÞí [åñåéðùìÝíç
ðéÜ ôñÜðåæá ô~çò ìïí~çò: «+ÅÔÏÓ 1763 ÅÃÅÍÅÍ ÁÕÔÇ ÉÊÏÄÏÌÇ ÔÏ ÌÁÃÉÑÃÉÏ É ÔÑÁÐÅÆÁ
ÊÅ ÔÁ ÊÉËÉÁ ÌÅ ÔÏ ÂÁÇÍÁÑÃÉÏ ÐÏ ÔÏ ÊÁÔÏ ÌÅÑÏÓ ÏËÏ ÊÏÐÏÕ Ê ÅÎÏÄÏ. É
ÅÇÑÉÓÊÏÌÅÍÉ ÐÁÔÅÑÅÓ ÂÁÑÈÏËÏÌÅÏÕ ×ÑÉÓÔÏÖÏÑÏÕ ÖÉËÏÈÅÏÕ ÐÁÑÈÅÍÏÕ
ÐËÁÔÉÏÕ ÌÁÊÁÑÉÏÕ ÌÇÌÇÖÏÑÏÕ ÉÅÑÏÌÏÍÁ×Ç É ÌÁÓÔÏÑÉ ÑÉÓÔÁ ÃÇÁÍÇ ÊÏÓÔÁ».
41714720
12 ÷ñüíéá [áñãüôåñá, ôÞí ÐåíôçêïóôÞ ôï~õ 1775 {åãéíáí ôÜ [åãêáßíéá ôï~õ íÝïõ êáèïëéêï~õ ô~çò ìïí~çò, |ïðùò ì~çò ðëçñïöïñå~é [åðéãñáöÞ óêáëéóìÝíç óôÞí ìáñìÜñéíç ðëÜêá ô~çò ] Áãßáò ÔñÜðåæáò: «Ç ÅÏÑÔÇ ÈÁÌÁCÔÇ / 1775». Ôü êáèïëéêü [åêå~éíï [áðïôåöñþèçêå [áðü ðõñêáúÜ ôü 1810. 417148
] Áãßáò Ðáñáóêåõ~çò Óáìáñßíáò
Ôü ìïíáóô~çñé âñßóêåôáé óôÞí ôïðïèåóßá Ðáëçï÷~ùñé, |ïðïõ ]ï ï[éêéóìüò ô~çò
Óáìáñßíáò ðñßí [áðü ôÜ ìÝóá ôï~õ 16ïõ á[éþíá. Ðëçñïöïñßåò ãé´ á[õôü äéáèÝôïõìå [áðü ôü
êôéôïñéêü ô~~çò Óá-ìáñßíáò ðïý óõíÝãñáøå ]ï Äéïêë~çò Xñýóáíèïò ÐáðáúùÜííïõ ô~çò
ï[éêïãåíåßáò ×áôæçìðýñïõ êáß äéÝóùóáí ï]é [ Åíéóëåßäçò êáß [ Á. Âáêáëüðïõëïò. Óýìöùíá ì´
á[õôü, |ïôáí ï]é Óáìáñéíá~éïé [åãêáôÝëåéøáí ôüí ôüðï [áíôéóôÜèçêáí óôÞ öèïñÜ ôï~õ ÷ñüíïõ äýï
íáïß ðñüò ôéìÞí ôï~õ ]áãßïõ [ Áèáíáóßïõ êáß ô~çò ]áãßáò Ðáñáóêåõ~çò êáß |åíá ðáñåêêë~çóé ðñüò
ôéìÞí ôï~õ ]áãßïõ ÍéêïëÜïõ. Ðåñß ôÜ ôÝëç ôï~õ 17ïõ á[éþíá äýï ]áãéïñå~éôåò ìïíá÷ïß
êáôáãüìåíïé, êáô´ ]ïñéóìÝíïõò, [áðü ôÞ Óáìáñßíá, ]ï Íéêçöüñïò êáß ]ï Äéïíýóéïò,
[åðéóêÝöèçêáí ôÞ ãåíÝôåéñÜ ôïõò êáß [áðïöÜóéóáí íÜ [åãêáôáóôáèï~õí óôü Ðáëçï÷~ùñé
êôßæïíôáò ìïíáóô~çñé. 437. Ôü ìïíáóô~çñé êôßóôçêå ðåñß ôü 1700. ] Ùò êáèïëéêü ô~çò ìïí~çò
÷ñçóéìïðïßçóáí ôüí íáü ôï~õ ]áãßïõ [ Áèáíáóßïõ, ôüí ]ïðï~éï |ï-ìùò [áöéÝñùóáí óôÞí ]áãßá
ÐáñáóêåõÞ. Óôü óõìðÝñáóìá á[õôü êáôÝëçîå ]ï [ Åíéóëåßäçò. Ôüí ðá-ëçü íáü ô~çò ]áãßáò
Ðáñáóêåõ~çò, [áðÝíáíôé [áðü ôü ìïíáóô~çñé, [áöéÝñùóáí óôÞ Ìåôáìüñöùóç ôï~õ Óùô~çñïò, |ïðùò
[áíáöÝñåôáé óôü êôéôïñéêü. ] Ï íÝïò íáüò ô~çò ]áãßáò Ðáñáóêåõ~çò [áíáêáéíß-óèçêå ôü 1713,
|ïðùò ìáñôõñå~é [åðéãñáöÞ [åðß ëßèïõ [åíôåé÷éóìÝíç óôüí [åîùôåñéêü ôï~é÷ï ô~çò [á÷éâÜäáò [åðÜíù
[áðü ôÞí êüã÷ç ôï~õ ] Áãßïõ ÂÞìáôïò: «ÏÕÔÏÓ Ï ÍÁÏÓ ÔÇÓ ÁÃÉÁÓ ÅÍ ÄÏÎÇ
ÏÓÉÏÐÁÑÈÅÍÏÌÁÑÔÕÑÏÓ ÔÏÕ ×ÑÉÓÔÏÕ ÐÁÑÁÓÊÅÕÇÓ ÅÊÔÉÓÈÇ ÁÐÏ ÔÇÓ ÅÍÓÁÑÊÏÕ ÏÉÊÏÍÏÌÉÁÓ ÅÔÅÉ 1713». ] Ùò êôßôïñåò ([áíáêáéíéóôÝò) ô~ùí íá~ùí, [áíáöÝñåôáé óôü êôéôïñéêü
ô~çò ]áãßáò Ðáñáóêåõ~çò ]ï Êáëëßíéêïò êáß ô~çò Ìåôáìïñöþóåùò ôï~õ Óùô~çñïò ]ï ÓôÝöáíïò.
38
Φωτογραφία 40. Ἱερά μονή Ἁγίας Παρασκευῆς Σαμαρίνας
Ï]é êôßôïñåò ô~çò ìïí~çò êáèéÝñùóáí ôü ]áãéïñåßôéêï ôõðéêü êáß [áðáãüôåõáí ôÞí êñåùöáãßá. Ôü ôõðéêü á[õôü äéáôçñÞèçêå ]ùò ôü ôÝëïò ô~çò æù~çò ô~çò ìïí~çò. [ ÁðÝöåõãáí ôÜ óõíÞèç
ôÞí [åðï÷Þ [åêåßíç ôáîßäéá ãéÜ óõëëïãÞ ÷ñçìÜôùí êáß æï~õóáí [áðü ôÞí êáëëéÝñãåéá ô~çò ã~çò.
11692
Ôü êáèïëéêü å@éíáé ñõèìï~õ âõæáíôéíï~õ êáß {åöåñå ôïé÷ïãñáößåò êáè´ |ïëç ôïõ ôÞí
{åêôá-óç. ÊáôÜ ôÞí ðñþôç ðåíôçêïíôáåôßá ôï~õ á[éþíá ìáò äéáóþæïíôáí ìüíï ï]é ôïé÷ïãñáößåò
ôï~õ ]éåñï~õ âÞìáôïò êáß ôï~õ ôñïýëïõ. ] Ï [ Åíéóëåßäçò èåùñå~é |ïôé ]ï íáüò @çôáí ôï~õ 15ïõ á[éþíá
êáß ï]é ]áãéïãñáößåò ôïõ @çôáí ]ùñáßá ìíçìå~éá ìåóáéùíéê~çò ôÝ÷íçò. ] Ï íáüò ô~çò
Ìåôáìïñöþóåùò ôï~~õ Óùô~çñïò @çôáí ãåìÜôïò [áðü {åñãá Óáìáñéíáßùí ]áãéïãñÜöùí.
] Ç ìïíÞ å@é÷å ìåãÜëç ðåñéïõóßá êáß óçìáíôéêÞ âéâëéïèÞêç. 4316
] Áãßïõ ÍéêïëÜïõ Ìïíá÷éôßïõ
] Ï Äñßæçò [áíáöÝñåé |ïôé, êáèþò äéçãï~õíôáé ï]é ãåñïíôüôåñïé ]ç |éäñõóç ôï~õ
ìïíáóôçñéï~õ å@éíáé ðïëý ðáëçÜ, {ßóùò ðñïãåíÝóôåñç [áðü ôÞí êáôáóôñïöÞ ôï~õ ÷ùñéï~õ
Ñïýãá, óôÞí ]ïðïßá èÜ [áíáöåñèï~õìå óÝ {áëëç óåëßäá. 10436. { Áí á[õôü [áëçèåýåé ôüôå ðñÝðåé íÜ
å@éíáé ôïõëÜ÷éóôïí ôï~õ 16ïõ á[éþíá. [ Áñ÷éêÜ, êáôÜ ôÞí ðáñÜäïóç @çôáí ìéÜ óêÞôç. Ðéèáíüí
á[õôÞ íÜ å@é÷å [áðïìåßíåé ìåôÜ ôÞí êáôáóôñïöÞ [áñ÷áéüôåñïõ ìïíáóôçñéï~õ, êáôÜ ôÞí ]ïðïßá ï]é
ìïíá÷ïß {åññéîáí ðïëýôéìá óêåýç óÝ [áðüêñçìíç óðçëéÜ óôÞí ôïðïèåóßá Ìðñï~õóêëï. 10444. [
ÅðåéäÞ ]ç óêÞôç âñéóêüôáí óÝ [áðüìåñç êáß äáóùìÝíç ðåñéï÷Þ ÷ñçóßìåõå óõ÷íÜ ]ùò
êáôáöýãéï Êëå-öô~ùí. ÊÜðïôå, ìåôÜ [áðü ìéÜ óýãêñïõóç ìÝ ôïýò Ôïýñêïõò, |åíáò êëÝöôçò
êáôÝöõãå óôÞ óêÞ-ôç êáß [åìðéóôåýôçêå óôüí êáëüãåñï ôçò |åíá óåâáóôü ÷ñçìáôéêü ðïóü
ðñüò öýëáîç ìÝ ôÞ óõìöùíßá íÜ ôü ÷ñçóéìïðïéÞóåé êáôÜ âïýëçóç, {áí äέí [åìöáíéæüôáí íÜ
ôü ðáñáëÜâåé ìåôÜ [áðü ]ïñéóìÝíï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. ] Ï [áóêçôÞò, |ïôáí ðáñ~çëèå ôü
óõìöùíçìÝíï äéÜóôçìá äéÝ-èåóå ôÜ ÷ñÞìáôá ãéÜ ôÞí êáôáóêåõÞ íáï~õ êáß êåëëé~ùí êáß
[áðïèçêåõôéê~ùí ÷þñùí. { Åôóé óõã-êñïôÞèçêå ôü ìïíáóô~çñé. Ôü ìïíáóô~çñé äéÝèåôå [áñêåôÞ
êôçìáôéêÞ {åêôáóç êáèþò êáß êïðÜäéá æþùí. 10437. Óôü ìïíáóô~çñé êáôÝöåõãáí ðïëëïß
{áññùóôïé æçôþíôáò ôÞ èåñáðåßá ôïõò. 10445
Ἁãßïõ Ëïõê~á Ðåñéâïëßïõ
39
Âñéóêüôáí óôÞí ðåñéï÷Þ «ÌðáúôÜíé» êáß å@éíáé óÞìåñá ãíùóôü ]ùò
«ÐáëçïìïíÜóôçñï». ÐõñðïëÞèçêå óôßò [áñ÷Ýò ôï~õ 17ïõ á[éþíá êáôÜ ôÞí äßùîç ôï~õ êáðåôÜí
Äïýêá. 38464
] Ïóßïõ Íáïýì Ðåñéâïëßïõ
Ãíùóôü êáß ]ùò ôï~~õ ÊïõñìðÝôç. Âñéóêüôáí ôñßá ÷éëéüìåôñá âïñåßùò ôï~õ ÷ùñéï~õ êïíôÜ
óôü äñüìï ðñüò [ ÁâäÝëëá. @ Çôáí óôáõñïðçãéáêü êáß äéÝèåôå å[éäéêÜ êåëëéÜ ãéÜ ôÞí [áóöáë~ç
ôÞñçóç øõ÷ïðáè~ùí. Öçìéæüôáí ãéÜ ôüí ðëï~õôï ôïõ. ÊáôáóôñÜöçêå ðåñß ôÜ ìÝóá ôï~õ 18ïõ
á[éþíá êáôÜ ôÞ äßùîç ôï~õ ÍÜóéïõ ÌÜíôáëïõ. 38464
ÊïéìÞóåùò ô~çò Èåïôüêïõ Óðçëáßïõ
] Ï ÷ñüíïò [áíåãÝñóåùò êáß [áíéóôïñÞóåùò ô~çò ìïí~çò ô~çò ÊïéìÞóåùò ô~çò Èåïôüêïõ
Óðçëáßïõ ì~áò å@éíáé ãíùóôüò [áðü [åðéãñáöÝò, [áðü ôßò ]ïðïῖåò äýï êôçôïñéêÝò êáß ðÝíôå ó÷åôéêÝò ìÝ ôÞí [áíéóôüñçóç. ] Ç ìßá [áðü ôßò êôçôïñéêÝò êå~éôáé óôÞí [åîùôåñéêÞ ðëåõñÜ ôï~õ íïôßïõ
êëßôïõò ôï~~õ êáèïëéêï~õ ô~çò ìïí~çò, ôï~õ ìüíïõ ðïý äéáóþèçêå [áðü ôÞ öèïñÜ ôï~õ ÷ñüíïõ, êáß
{å÷åé óÝ ìåôáãñáöÞ: «É.×.Í.Ê. ÓôáõñïðÞãéïí Ðáôñéáñ÷éêüí ]áãéáóèÝí [åð´ [ïíüìáôé ô~çò
Ðáíõðåñ-Üãíïõ Äåóðïßíçò ]çì~ùí Èåïôüêïõ êáß [áåéðáñèÝíïõ Ìáñßáò [åí ô~?ç èåïóþóô?ù êáß
ðïëõóåâÜóô?ù [å ðáñ÷ß?á Ãñåâåí~ùí [å í ô~?ù [éäß?ø èåëÞìáôé ôï~õ ÌáêáñéùôÜôïõ [ Áñ÷éåðéóêüðïõ
ÊëÞìåíôïò Á´ [ Éïõ-óôéíéáí~çò [ Á÷ñéä~ùí êáß [å ê èåëÞìáôïò ôï~õ êáôÜ ôüðïõ [áñ÷éåñáôåýïíôïò
êõñßïõ êýñ ÃáâñéÞë [å ê ÷ùñßïõ Ìçëé~áò Ìåôóüâïõ [åðß âáóéëÝùò ÓïõëôÜí ÌïõñÜô ÆÑÌÁ [áðü
êôßóåùò êüóìïõ Á×Ëà [áðü ×ñéóôï~õ . Êôßôïñåò Äçìçôñßïõ ]éåñÝùò, Ðá÷ùìßïõ [áðü
]éåñïìïíÜ÷ïõ, Ãáëáêôßïõ ]éåñïìïíÜ-÷ïõ...Ðáñèåíßïõ ô~ùí ìïíá÷~ùí, Äçìçôñßïõ ]éåñÝùò...ÌáÀïõ
ÊÇ» ] Ç äåýôåñç êôçôïñéêÞ [åðéãñáöÞ {å÷åé ]ùò ]åî~çò: «ÓôáõñïðÞãéïí Ðáôñéáñ÷éêüí ]áãéáóèÝí
[åð´ [ïíüìáôé ô~~çò ] Õðåñáãßáò Èåïôüêïõ Óðçëáéùôßóóçò [å í ô~?ù [éäß?ù èåëÞìáôé ðáñÜ êõñßïõ êýñ
Ìåëåôßïõ ÌáêáñéùôÜôïõ [ Á÷ñéä~ùí Ðáôñé-Üñ÷ïõ Á×Ëû. Ôü Á×Ëà å@éíáé [áíáãñáììÝíï ìÝ
êåñáìßäéá óôÞí [åîùôåñéêÞ ðëåõñÜ ôï~õ íïôßïõ ÷þñïõ ôï~~õ íáï~õ. Ðñüò ôüí [áñéèìü Á×Ëà ô~~çò
]åëëçíéê~çò [áñéèìÞóåùò [áíôéóôïé÷å~é ôü 1633 ô~çò [áñáâéê~çò. 20818
40
Φωτογραφία 41. Ἱ.Μ. Κοιμήσεως ταῆς Θεοτόκου. Σπήλαιον.
] Ç ìïíÞ @çôáí óôáõñïðçãéáêÞ, ]õðáãüôáí äçëáäÞ [áð´ å[õèåßáò óôüí [áñ÷éåðßóêïðï [ Á÷ñéä~ùí êáß {ï÷é óôüí ï[éêåῖï ìçôñïðïëßôç. Ôü êáèïëéêü ô~çò ìïí~çò å@éíáé ]ï óõíÞèçò ]áãéïñåéôéêüò ôýðïò íáï~~õ. Ôü ôÝìðëï, ]ç äõôéêÞ èýñá êáß ôÜ öñÜãìáôá ô~ùí ðáñáèýñùí [áðïôåëï~õí ðïëý
óçìáíôéêÜ äåßãìáôá ô~çò îõëïãëõðôéê~çò ôï~õ 17ïõ á[éþíá. [ Áðü ôßò [åðéãñáöÝò ðïý
äéáóþæïíôáé ðëçñïöïñïýìáóôå ãéÜ ôÞí [áíéóôüñçóç ôï~õ êáèïëéêï~õ:
«[ ÁíéóôïñÞèç ]ç èåßá ôñïýëá êáß ï]é äýï ÷ïñïß |åùò ôÞò êïë~ùíåò êáß ]õðÜñ÷åé îüäïò ôï~õ
ìáêáñßôïõ êýñ Ðá÷ùìßïõ ]éåñïìïíÜ÷ïõ êáß ðñþçí êáèçãïõìÝíïõ êáß êôÞôïñïò Á×Ì».
«[ ÁíéóôïñÞèç ôü èåῖïí êáß ]éåñüí èõóéáóôÞñéïí äé´ [å îüäùí ôï~õ ÐáíïóéùôÜôïõ [å í ] ÉåñïìïíÜ÷ïéò (êýñ Ãáëáêôßïõ) {å ôïò ÆÑÌÈ, [áðü ×ñéóôï~õ Á×ÌÁ êáß [åôåëåéþèç [åí ìçíß Óåðôåìâñßù
ÊÓÔ».
«ÄéÜ óõíäñïì~çò êáß êüðùí Ãáëáêôßïõ ] ÉåñïìïíÜ÷ïõ êáß ÊáèçãïõìÝíïõ. ×åßñ
ÍéêïëÜïõ ÆùãñÜöïõ êáß [ ÉùÜííïõ».
«@ Ù Èåïôüêå ÐáñèÝíå ÷á~éñå êå÷áñéôùìÝíç Ìáñßá ]ï Êýñéïò ìåôÜ Óï~õ. Å[õëïãçìÝíç
óý [å í ãõíáéîß êáß å[õ ëïãçìÝíïò ]ï êáñðüò ô~çò êïéëßáò óïõ ÐÜíáãíå. ÄéÜ óõíäñïì~çò ôï ῦ
Ðáíïóéù-ôÜôïõ êáèçãïõìÝíïõ ×ñéóôïöüñïõ ] ÉåñïìïíÜ÷ïõ [å ê ÷ùñßïõ ÊïóìáôÝïõò. ] ÉóôïñÞèç
[áðü ôïýò ÷ïñïýò êáß êÜôùèåí {ßóùò ôÞí èýñáí. [ Åôåëåéþèç ìçíß Á[õãïýóôï é´ ÆÑÎÓÔ».
«[ ÁíéóôïñÞèç ]ï èå~éïò êáß ðÜíóåðôïò ï#õôïò íáüò ô~çò ÐáíõðåñåõëïãçìÝíçò [å íäüîïõ
δåóðïßíçò ]çì~ùí Èåïôüêïõ êáß [áåéðáñèÝíïõ Ìáñßáò äéÜ óõíäñïì~çò, êüðïõ êáß [åîüäïõ ôï~õ
ÐáíïóéùôÜôïõ êáèçãïõìÝíïõ ×ñéóôïöüñïõ ] ÉåñïìïíÜ÷ïõ [åð´ {åôïõò ÆÑÎÓÔ êáß [áðü ×ñéóôï~õ
Á×ÍÇ´ êáß [å ôåëåéþèç [åí ìçíß Á[õãïýóô?ù å[éò ôÜò é´. ÄéÜ ÷åéñüò ê[áìï~õ ôï~õ [áìáñôùëï~õ Ìç÷Üëç
ÆùãñÜöïõ [å ê ÷þñáò.....êáß [ Çëßá ÆùãñÜöïõ [å ê ÷þñáò Âïõñâïõôóêï~õ ». 20825
] Ç [áíéóôüñçóç ìÝ âÜóç ôßò [åðéãñáöÝò äéÞñêåóå [áðü ôü 1640 ]ùò ôü 1658 êáß {åãéíå ìÝ
äáðÜíç ô~ùí ]çãïõìÝíùí Ðá÷ùìßïõ, Ãáëáêôßïõ êáß ×ñéóôïöüñïõ.
] Ç ìïíÞ [åöýëáóóå ðë~çèïò êåéìçëßùí |ïðùò óôáõñïýò, ëåéøáíïè~çêåò, ]éåñÜ
å[õáããÝëéá, êþäéêåò êáß íïìïêÜíïíåò êáß ëåéôïõñãéêÜ âéâëßá. ÓÝ ëåéøáíïèÞêç öõëÜãåôáé ]ç
êÜñá ôï~õ ]áãß-ïõ Ìçí~á ôï~õ ÊáëëéêåëÜäïõ, [ Áèçíáßïõ, ]ï ]ïðï~éïò ìáñôýñçóå [åðß Ìáîéìßíïõ
(ðåñß ôü 235 ì.×.) óôÞí [ ÁëåîÜíäñåéá. ÊáôÜ ôüí óõíáîáñéóôÞ ôü ëåßøáíü ôïõ öõëáóóüôáí
óôÞí Êùíóôáíôéíïý-ðïëç. 296277. ÓôÞ ëåéøáíïèÞêç [áíáãñÜöåôáé: «Á|õôç ]ç êÜñá [ïíïìáæïìÝíç
Ìçí~á ôï~õ Êáëëéêå-ëÜäïõ ]õðÜñ÷åé [åê ôï~õ ìïíáóôçñßïõ ôï~õ Óðçëáßïõ ôï~õ ô~ùí Ãñåâåí~ùí
äáðÜí?ç ðáíïóéùôÜôïõ ] Á-ãßïõ ] ÇãïõìÝíïõ êõñßïõ [ ÉùóÞö ,áøðè´ = [ Áðñéëßïõ Ê., ]ï ìÜóôïõñáò
ÔñéáíôÜöõëëïò [ ÉùÜííçò». 20826. ÓÝ ìéÜ [åðéãñáöÞ [åðß Å[õáããåëßïõ [åêäüóåùò ÃëõêÝïò ]
Åíåôßáò (1671) êáêïãñáììÝíç êáß [åíôåë~ùò [áíïñèüãñáöç [áíáãñÜöåôáé ìåôáîý {áëëùí:
«Å[õâáíãÝëéïí ]éðÜñ÷é ô~éò êéìÞóåïò ô~çò ]çðåñáãßáò ÄåóðÞíéò ]éì~ïí Èåïôüêïõ ëåãïìÝíéò
Ðßëåïí Ìïíáóôßñé 1719 - [ Åóôáõñïðßãéï ôï~õ ìáêáñéïôÜôïõ [ Á÷ñéä~ùí». 20827. ÓôÞí [åðéãñáöÞ
ìíçìïíåýïíôáé ôÜ [ïíüìáôá ô~ùí ]éåñïìïíÜ÷ùí [ Áíèßìïõ, ÑáöáÞë, Ôáôéáíï~õ êáß Ìé÷áÞë. ] Ç
ãñáöÞ Ðßëåïí êáôÜ ôüí ÊïôæéÜ [åíéó÷ýåé ôÞí {áðï-øç |ïôé ôü ôïðùíýìéï @çôáí [áñ÷éêÜ ÐÞëáéïí,
|ïðùò [áíáöÝñåôáé êáß óôüí ]éóôïñéêü Ðñïêüðéï, [åðéêñÜôçóå äÝ ]ï ëüãéïò ôýðïò ÓðÞëáéïí
êáôÜ ôüí 17ï á[éþíá. 20815
Ðñü ôï~õ 1792 ]çãïýìåíïò @çôáí êÜðïéïò Äùñüèåïò, ]ï ]ïðï~Éïò ìåôáêéíÞèçêå óôÞ ìïíÞ
ô~çò ÊñÝïõóçò. 24365
Ìåôáìïñöþóåùò ôï~õ Óùô~çñïò Ðáëéïêáñõ~áò ÄåóêÜôçò
[ Áðü [åðéãñáöÞ ðïý âñßóêåôáé óôü ôÝìðëï ôï~õ êáèïëéêï~õ ô~çò ìïí~çò ðëçñïöïñïýìáóôå |ïôé á[õôÞ êôßóôçêå ëßãá ÷ñüíéá ðñßí [áðü ôü 1628. [ Áðü [åíèõìÞóåéò ðëçñïöïñïýìáóôå:
Ôü 1682 {åãéíå [áíáêáßíéóç ôï~õ ôÝìðëïõ [áðü ôïýò ìïíá÷ïýò ÐáëÜôéï, [ ÁñóÝíéï, ÍåêôÜñéï êáß
[ Á-âÝñêéï. Ôü 1661 [áóêÞôåõáí [åêå~é 13 ìïíá÷ïß. 41834. Ôü 1775 ]çãïýìåíïò @çôáí ]ï [ ÉÜêùâïò, ]ï
]ï-ðïῖïò óêïôþèçêå [áðü êëÝöôåò, ðéèáíüí [ Áëâáíïýò, êáè´ ]ïäüí ðñüò ôÞí [ Åëáóüíá. 41838. Ôü
41
1787 [åêëÝ÷èçêå ]çãïýìåíïò ]ï Æá÷áñßáò, [åí~ù ôü 1792 {áñ÷éóáí ï]é [åñãáóßåò ãéÜ ôÞí [áíÝãåñóç
íÝáò ìïí~çò. ] Ï Æá÷áñßáò ]çãïõìÝíåõóå ]ùò ôü 1802. Ôüí äéáäÝ÷èçêå ]ï ÈåïöÜíçò. 41842
] Ç ìïíÞ äéÝèåôå ÷ùñÜöéá [áìðÝëé êáß ðïëëÜ ðñüâáôá, {áí êñßíïõìå |ïôé ðáñÜ ôüí èÜíáôï ðïëë~ùí [áðü á[õôÜ ôü ÷åéìÜíá 1712/1713 äéáôÞñçóå 700 [áðü á[õôÜ êáß |ïôé ôüí ÷åéìþíá
1740/1741 [åøüöçóáí 420 [áðü ôßò 500 [áãåëÜäåò ôçò. ÄéÝèåôå êáß êïëßãïõò íÜ [áó÷ïëï~õíôáé
óôÜ êôÞìáôá êáß óôÞí ðåñéðïßçóç ô~ùí æþùí, ãéÜ ôïýò ]ïðïßïõò å@é÷áí êáôáóêåõáóôå~é
[éäéáßôåñá êôßóìáôá. 41828. ÊáôÜ ôü 1787 ôÜ ðñüâáôá [áíÝñ÷ïíôáí óÝ 3000 ÷éëéÜäåò. 41840
Ôï~õ ] Áãßïõ ÍéêïëÜïõ Ñáäïóýíéóôáò
] Ç äéÜëõóç ôïõ ÷Üíåôáé óôÜ âÜèç ôï~õ ÷ñüíïõ. ÔïðéêÞ ðáñÜäïóç èÝëåé ôïýò
ìïíá÷ïýò ôïõ íÜ {å÷ïõí êôßóåé ôÞ ãÝöõñá ôï~õ ÊÜóôñïõ (17ος αἰ.). 47454
Ôï~õ ] Áãßïõ Äçìçôñßïõ Óåéñçíßïõ
ÊáôÜ ôßò [áñ÷Ýò ôï~õ 18ïõ á[éþíá ]õð~çñ÷áí óôÞ ìïíÞ ìïíá÷ïß, |ïðùò ðëçñïöïñïýìáóôå
[áðü [åðéãñáöÞ óôü íáÀäñéï ôï~õ ] Áãßïõ Äçìçôñßïõ, ô~çò ]ïðïßáò ôü ðåñéå÷üìåíï äéÝóùóå ]ï [
Åíé-óëåßäçò: «ÄÝçóéò ô~ùí äïýëùí ôï~õ Èåï~õ Ðáñèåíßïõ ìïíá÷ï~õ, Êõðñéáíï~õ ìïíá÷ï~õ,
ÈåïöÜíç ìïíá÷ï~õ...Äéïíõóßïõ [áñ÷éåñÝùò å[õ÷á~éò». 11618. ] Ç ìïíÞ ðïëý ðéèáíüí íÜ
êáôåóôñÜöç [áðü [ Áë-âáíïýò êáß äéáóþèçêå ìüíï ôü êáèïëéêü.
Φωτογραφία 42. Πλατυτέρα. Καθολικό ἱερᾶς μονῆς Ἁγίου Δημήτρίου Κρέουσης.
T~çò ]áãßáò ÔñéÜäïò Óåéñçíßïõ
42
Âñéóêüôáí óôÞ ñÜ÷ç [åðÜíù [áðü ôü íåêñïôáöå~éï ôï~õ ÷ùñéï~õ. Ãíùóôü äéáôçñÞèçêå ôü
{ íïìÜ ôïõ [áðü å[éêïíïóôÜóé ðïý äéáóþèçêå óôÞí [åðï÷Þ ìáò. Ðáëáéüôåñá å@é÷å [áíáêáëõöèå~é
ï
ôü êïéìçôÞñéï ô~~çò ìïí~~çò. ] Ç ôïðïèåóßá «Êáëüãåñïò» óÝ ìéêñÞ [áðüóôáóç [áðü ôÞ èÝóç ô~çò
ìïí~çò [åíéó÷ýåé ôÞí {áðïøç ãéÜ |õðáñîç ìïí~çò.
Ôï~õ ]áãßïõ Äçìçôñßïõ ÊñÝïõóçò
| Ïðùò ãñÜøáìå ]éäñýèçêå êáôÜ ôïýò ]õóôÜôïõò âõæáíôéíïýò ÷ñüíïõò. Ãíþñéóå [áêìÞ
êáôÜ ôüí 18ï á[é~ùíá. Ëüãù ô~çò ðõêí~çò âëÜóôçóçò ô~çò ðåñéï÷~çò [áðïôÝëåóå êáôáöýãéï ô~ùí
êëå-öô~ùí ðïý äñï~õóáí óôÞí ðåñéï÷Þ ô~ùí ×áóßùí. 24368
Ðñü ôï~õ 1792 ]çãïýìåíïò @çôáí ]ï Äùñüèåïò ôï~õ ãåñï-Êþóôá [áðü ôÞí ÊñÝïõóç, |ïðùò
öáßíåôáé [áðü ôÞ äùñåÜ ìçíáßùí óôÞ ìïíÞ ô~çò [éäéáßôåñÞò ôïõ ðáôñßäáò. Ôüí äéåèÝ÷èç óôÞí
]çãïõìåíßá {áëëïò Äùñüèåïò, ]ï ]ïðï~éïò å@é÷å ÷ñçìáôßóåé ]çãïýìåíïò ô~çò ìïí~çò ôï~õ Óðçëáßïõ.
24365
] Aãßáò ÔñéÜäïò Ìáõñïíüñïõò
Äéáóþæåôáé ìüíï ôü êáèïëéêü ìÝ ôïé÷ïãñáößåò.
] Áãßáò ÔñéÜäïò Ðåñéâïëßïõ {ç [ ÁâäÝëáò
Ôü ìïíáóô~çñé á[õôü âñéóêüôáí ìåôáîý Ðåñéâïëßïõ êáß [ ÁâäÝëáò êáß [áðïôåëï~~õóå ]ïñüóçìï ô~ùí êôçìáôéê~ùí ðåñéï÷~ùí ô~ùí äýï ï[éêéóì~ùí. @ Çôáí êôéóìÝíï óÝ ]õøüìåôñï 1200 ìÝôñá
ìÝóá óÝ ðõêíü äÜóïò ìÝ øçëÜ ðå~õêá. ÓÝ ðëÜêá [åíôïé÷éóìÝíç {åîù [áðü ôü ]éåñü ôï~õ
êáèïëéêï~õ ô~çò ìïí~çò @çôáí ãñáììÝíï: «1729 ÅÔÏÓ....ÊÔÉÔÏÑ..........». 384167. Äõóôõ÷~ùò ôÜ
[ïíüìáôá ô~ùí êôé-ôüñùí {å÷ïõí óâçóôå~é. ÊïíôÜ óôüí [ Áóðñïðüôáìï ðïý äéÝñ÷åôáé [áíáôïëéêÜ
ô~ùí ï[éêéóì~ùí Ðå-ñéâïëßïõ êáß [ ÁâäÝëëáò ôü ìïíáóô~çñé äéÝèåôå ìåôü÷é. Ãýñù [áðü ôü ìåôü÷é
ï]é ìïíá÷ïß äéáôç-ñï~õóáí êÞðïõò êáß å@é÷áí êôßóåé óôáõëéêÝò [åãêáôáóôÜóåéò ãéÜ ôÜ æùíôáíÜ
ôïõò êáß ãéÜ ôü ðñïóùðéêü ðïý öñüíôéæå ãé´ á[õôÜ. { Åôóé óôü ìåôü÷é ó÷çìáôßóôçêå ï[éêéóìüò
ìÝ ôÞí [åðùíõìßá Ìåôü÷é. | Ïôáí ôü ìïíáóô~çñé {áñ÷éóå íÜ ðáñáêìÜæåé, ðéèáíüí [áðü ôßò
[åðéäñïìÝò [ Áëâáí~ùí, ï]é êÜôïéêïß ôïõ ìåôáêéíÞèçêáí óôü Ðåñéâüëé êáß [åãêáôáóôÜèçêáí óôÞ
óõíïéêßá ô~çò ] Áãßáò Ðáñáóêåõ~çò. 384167
] Áãßïõ ÍéêïëÜïõ Ðåñéâïëßïõ
[ ÅðéãñáöÞ óÝ [åíôïé÷éóìÝíç ðÝôñéíç ðëÜêá {åîù [áðü ôü ]éåñü ôï~õ êáèïëéêï~õ ì~áò
ðëçñïöïñï~õóå |ïôé ôü {åôïò êôßóåùò @çôáí ôü 1803 êáß {ï÷é 1603, |ïðùò [åóöáëìÝíá êáôá÷þñéóå
]ï ÓáñÜíôçò. 35883. ÊáôÜ ôü ÓáñÜíôç ôü ðéèáíüôåñï å@éíáé íÜ êôßóôçêå óôÞ èÝóç {áëëïõ ìéêñüôåñïõ íáï~õ, ]ï ]ïðï~Éïò @çôáí [åíïñéáêüò ôï~õ ï[éêéóìï~õ Ìðéèï~õëôóé (Ðçèéëêá~éïé óôüí êþäéêá
ô~çò ÆÜìðïñíôáò) , ]ï ]ïðï~éïò [åñçìþèçêå êáèþò ï]é êÜôïéêïß ôïõ ìåôáêéíÞèçêáí óôü
Ðåñéâüëé. Ðéèáíüôåñï |ïìùò èåùñï~õìå ï]é êÜôïéêïé ôï~õ ï[éêéóìï~õ ìÞ äéáèÝôïíôáò íáü íÜ
[åêêëçóéÜ-æïíôáí óôüí íáü ô~~çò ìïí~çò. ] Ç [áíÝãåñóç íÝïõ íáï~õ ôü 1803 ðéèáíüí íÜ [ïöåßëåôáé
óÝ êáôá-óôñïöÞ ô~çò ìïí~çò [áðü [ Áëâáíïýò. { Áí ëÜâïõìå |ïìùò ]õð´ {ïøç |ïôé ôü ÷ùñéü
Ëéðéíßôóá @çôáí ôóéöëßêé ô~çò ìïí~çò êáß ]ï íáüò ô~çò ÊïéìÞóåùò ô~çò Èåïôüêïõ óôÞí ôïðïèåóßá
«ÂáñÞ» Óéáñãêá-íáßùí ìåôü÷é ôçò, ]ïäçãïýìáóôå óôü óõìðÝñáóìá |ïôé ]ç ìïíÞ, ãéÜ íÜ
êáôÝ÷åé ôüóç [áêßíçôç ðåñéïõóßá, ðñïûð~çñ÷å ô~çò äéáëýóåùò ôï~õ ï[éêéóìï~õ Ðçèéëêá~éïé. { Áí
ëÜâïõìå ]õð´ {ïøç êáß ôÞí ðáñÜäïóç, óýìöùíá ìÝ ôÞí ]ïðïßá óôü ìåôü÷é ô~çò êïéìÞóåùò ô~çò
Èåïôüêïõ óôÞí ôïðïèåóßá «ÂáñÞ» Óéáñãáíáßùí ëåéôïýñãçóå ëáôßíïò ]éåñÝáò (608), ôüôå
]ïäçãïýìáóôå óôü óõìðÝñáóìá |ïôé ]ç ìïíÞ ]éäñýèçêå êáôÜ ôïýò âõæáíôéíïýò ÷ñüíïõò. ] Ç
43
×áôæçéùÜííïõ óçìåéþíåé: «ÌÝ [áö-ïñìÞ ôï ëåîéêü ôïõ Öùôßïõ ἔ÷åé óçìåéùèåß êáί ἡ
ðñïÝëåõóç êùäßêùí ôçò ìïíÞò ÆÜìðïñíôáò ἀðü êÜðïéá ἀôáýôéóôç ìïíÞ ôïõ Áãßïõ
ÍéêïëÜïõ». 48950. ÌÞðùò ðñüêåéôáé ãéÜ ôÞ ìïíÞ ] Áãßïõ ÍéêïëÜïõ Ðåñéâïëßïõ êáß ï]é êþäéêåò
á[õôïß ìåôáöÝñèçêáí ãéÜ ðñïóôáôåõèï~õí [áðü ôÞí êáôá-óôñïöÞ ðïý å@é÷áí ]õðïóôå~é {áëëåò
ìïíÝò ô~~çò ðåñéï÷~çò, |ïðùò á[õôÞ ô~çò ] Áãßáò ÔñéÜäïò, äéüôé [áðïôåëï~õóáí êáôáöýãéá
êëåöô~ùí; ÌÞðùò ôåëéêÜ êáß ]ç ìïíÞ ôï~õ ] Áãßïõ ÍéêïëÜïõ êáôáóôñÜ-öçêå, [áëëÜ îáíáêôßóôçêå;
ΦΩΤΟ ***************
[ Áðü [åíèýìçóç óÝ ÐåíôçêïóôÜñéï [åêäüóåùò ÓÜññïõ, Âåíåôßá 1745 ðëçñïöïñïýìáóôå |ïôé ôü 1771 ìüíáæå êÜðïéïò ìïíá÷üò [áðü ôÞ Ìïó÷üðïëç [ïíüìáôé ÐáñèÝíéïò. Ôü 1777
]ç-ãïýìåíïò @çôáí ]ï [ Áìâñüóéïò ÐáðáäÜì, ]ï ]ïðï~éïò äéåôÝëåóå äÜóêáëïò óôü Ðåñéâüëé [åðß
40 ÷ñüíéá. 384174. Ôü Ìðéèï~õëôóé [áíáöÝñåôáé óÝ äéáôáãÞ ôï~õ [ Áë~ç ðáó~á (1789), èåùñï~õìå
|ïìùò |ïôé [åëÜ÷éóôïé êÜôïéêïé ðñÝðåé íÜ å@é÷áí [áðïìåßíåé ðëÝïí [åêå~é. 384175. ÓÝ å[éêüíá ôï~õ
ôÝìðëïõ [áíáãñáöüôáí: «ÄÅÇÓÉÓ ÔÏÕ ÄÏÕËÏÕ ÔÏÕ ÈÅÏÕ ÁÈÁÍÁÓÉ ÌÐÏÕËÁÊÁ 1806
(×ÅÉ)Ñ ÃÅÙÑ-ÃÉÏÕ ÓÉÖÅÏÕ». 35891
ÓôÜ ëåéôïõñãéêÜ âéâëßá ôï~õ ìïíáóôçñéï~õ á[õôï~õ [ïöåßëïíôáé êÜðïéåò ]éóôïñéêÝò ðëçñïöïñßåò, ôßò ]ïðïῖåò äéÝóùóå [áðü ôÞí [åîáöÜíéóç ]ï ÓáñÜíôçò, êáèþò ôßò êáôÝãñáøå ðñü ôï~õ
äåõôÝñïõ ðáãêïóìßïõ ðïëÝìïõ, ]ïðüôå êáß ôÜ âéâëßá á[õôÜ [åîáöáíßóôçêáí.
] Ï Pouqueville ðÝñáóå [áðü [åêå~é ôü 1806 êáß [áíáöÝñåé ÷áñáêôçñéóôéêÜ: «[ Áð´ á[õ ôü ôü
|õøïò (ó.ó. óôü äõôéêü {áêñï ôï~õ { Ïñëéáêá) äÝí å{é÷áìå ðáñÜ íÜ êÜíïõìå ìéÜ ìéêñÞ
ðáñÜêáìøç êáß íÜ êáôçöïñßóïõìå ìéóü ìßëé ãéÜ íÜ öôÜóïõìå óôÞ ìïíÞ ô~çò ] Áãßáò ÔñéÜäïò,
ðïý {å÷åé [åêå~é êïíôÜ ìéÜ êáëïäéáôçñçìÝíç êñÞíç. ÌåñéêÝò ãõíá ῖêåò ãÝìéæáí ôïýò óßêëïõò
ôïõò, êé |ïôáí ôßò ñùôÞóáìå {áí èÜ ìðïñïýóáìå íÜ äéáíõêôåñåýóïõìå óôü ìïíáóô~çñé, ì~áò
[áðïêñßèçêáí |ïôé ï]é [áñêï~õ äåò {å÷ïíôáò öÜåé ôïýò êáëïãÝñïõò ðïý æï~õóáí [åêå~é, ôü ìïíáóô~çñé
{åìåíå ôþñá [áêáôïß-êçôï. [ ÁíáãêáóôÞêáìå ]åðïìÝíùò íÜ óõíå÷ßóïõìå ôüí äñüìï ìáò». 363144. ]
O Pouqueville óõã÷Ýåé ôÞ ìïíÞ ôï~õ \Ἁãßïõ ÍéêïëÜïõ ìÝ [åêåßíç ô~çò ] Áãßáò ÔñéÜäïò. 38410. Ôü
ðåñß ìïíá÷~ùí âïñ~áò ô~çò [áñêïýäáò ô~çò Ðßíäïõ å@éíáé ìýèåõìá ðñïêåéìÝíïõ íÜ óõãêéíçèï~õí
ï]é [áíáãí~ùóôåò ôï~õ ]ïäïéðïñéêï~õ. [ Áóöáë~ùò ï]é [áãùãéÜôåò ãíþñéæáí êáß å@é÷áí
ðñïãñáììáôßóåé ôÜ êáôáëýìá-ôá êáß äÝí å@é÷áí [áíÜãêç [áðü ôßò ðëçñïöïñßåò ô~ùí ãõíáéê~ùí
ô~ùí ÂëÜ÷ùí. | Ïðùò èÜ äï~õìå ]ç ìï-íÞ å@é÷å ìïíá÷ïýò êáß êáôÜ ôüí 19ï á[éþíá.
Ðáíáãßáò Ìåëáí~çò (Ìåëåíôóéêï~õ)
ÊÜðïéïé êþäéêåò ðïý âñÝèçêáí óôÞ ìïíÞ ôï~õ ]ïóßïõ ÍéêÜíïñïò ÆÜìðïñíôáò ðñïÝñ÷ïíôáé [áðü ôÞ ìïíÞ á[õôÞ. 48950
ÈÝóåéò ðáëáé~ùí ìïíáóôçñé~ùí
ÓôÞí ôïðïèåóßá «ÐáëçïìïíÜóôçñï» Ìðáëôßíïõ ]õð~çñ÷å ìïíÞ, ðïëý ðéèáíüí âõæáíôéí~ùí ÷ñüíùí ìÝ íáïýò ðñüò ôéìÞí ôï~õ ]áãßïõ Óðõñßäùíïò êáß ô~çò ]áãßáò [ ÅðéóêÝøåùò. 48328.
[ ÁíáöÝñåôáé êáß ]ùò ÐáëéïìïíÜóôçñï Âåëïíéï~õ. 28322
ÓôÞí ôïðïèåóßá «ÐáëéïìáíÜóôçñï», êïíôÜ óôü ÷ùñéü Ñïýãá Ìïíá÷éôßïõ. Ðéèáíüí íÜ
êáôáóôñÜöçêå ôÞí {éäéá [åðï÷Þ ìÝ ôü ÷ùñéü. 104188
ÐáëçïìïíÜóôçñï Ìáõñáíáßùí ðéèáíüí ðñüò ôéìÞí ôï~õ ] Áãßïõ Äçìçôñßïõ.
Âñéóêüôáí óôü [áíáôïëéêü {áêñï ôï~õ ÷ùñéï~õ, óôÞí ðåñéï÷Þ |ïðïõ óÞìåñá êáß íáüò ðñüò ôéìÞ
ô~ùí Ãåíåèëß-ùí ô~çò Ðáíáãßáò.
ÓôÞí ôïðïèåóßá ÍôáìÜôé ÌéêñïëéâÜäïõ ὑπῆρχε μïíÞ ô~çò Ðáíáãßáò. ÊáôÜ ôÞí
ðáñÜäï-óç ï]é êÜôïéêïé ôï~õ ãåéôïíéêï~õ ÷ùñéï~õ ËÜíôæá-ÖñÜãêá @çñèáí óÝ ñÞîç ìÝ ôïýò
ìïíá÷ïýò êáß [áðïöÜóéóáí íÜ ôïýò [åêäéþîïõí. ÓêçíïèÝôçóáí ìéÜ ðáñåîÞãçóç êáß
[åðåôÝèçóáí [åíáíôßïí ôïõò ìÝ [áðïôÝëåóìá íÜ óêïôþóïõí ]ïñéóìÝíïõò [áðü á[õôïýò. ] Ï
]çãïýìåíïò ôï~õ ìïíáóôçñéï~õ êáôÝöõãå óôü ðáôñéáñ÷å~éï êáß [åðÝôõ÷å ôüí [áöïñéóìü ô~ùí
êáôïßêùí ô~çò ËÜíôæá ÖñÜãêáò. [ Á-ìÝóùò {åðåóå èáíáôéêü óôü ÷ùñéü êáß ï]é êÜôïéêïé {åíôñïìïé
44
ìåôáíüçóáí êáß [áðïöÜóéóáí íÜ ìåôáêéíçèï~õí êáß íÜ êôßóïõí íÝá ï[éêéóìü, ôÞ Ëáâáíßôóá.
104196. ÔÜ ãåãïíüôá å@éíáé ðñïãåíÝ-óôåñá ôï~õ 1692.
ÓôÞí êïñõöÞ ôï~õ ëüöïõ «Ôóéïýìá» Êéâùôï~õ ìÝ ìåôü÷é [åðß ôï~õ äñüìïõ, |ïðïõ
óùæüôáí ðñïóêõíçôÜñé ôï~õ ] Áãßïõ [ ÉùÜííïõ ôï~õ Ðñïäñüìïõ. ÐçãÞ óÝ ðáñáðëÞóéï ñÝìá
[ïíïìÜæåôáé «]ç âñýóç ôï~õ êáëüãåñïõ». 108108. Ðéèáíüí íÜ @çôáí âõæáíôéí~çò [åðï÷~çò êáß íÜ
êáôáóôñÜöçêå êáôÜ ôÞí ðñþéìç ôïõñêïêñáôßá [áðü ôïýò êáôáêôçôÝò.
ÊáôÜ ôÞí ðáñÜäïóç ìïíáóôήñéá ]õð~çñ÷áí óôÞí ðåñéï÷Þ Ðüñïõ ô~çò Ðáíáãßáò, [åêå~é
|ïðïõ ôü å[éêïíïóôÜóé êïíôÜ óôüí ] ÁëéÜêìïíá êáß ô~çò ] Áãßáò ÔñéÜäïò, [åêå~é |ïðïõ ]ï ]ïìþíõìïò
íáüò óÞìåñá.
ÌïíÞ ô~çò Ðáíáãßáò ]õð~çñ÷å óôü Êáëü÷é. ÂñÝèçêáí èåìÝëéá êôéóìÜôùí ôçò. 103
ÌïíÞ ðïëý ðéèáíüí ôï~õ ðñïöÞôç [ Çëßá, [áöï~õ óþæåôáé êáß íáüò ôïõ, óôÞí ôïðïèåóßá
Êáëïãñßôóá [ ÉôÝáò. Ôü ôïðùíýìéï ìáñôõñå~é |ïôé @çôáí ãõíáéêåßá.
ÓÝ [áðüóôáóç 500 ìÝôñùí [áðü [áðü ôÞí ôïðïèåóßá «] Áãßá ÐáñáóêåõÞ», |ïðïõ êáß ï[éêéóìüò ÊñéíôÜäåò ðñü ôï~õ 17ïõ á[éþíá ]õðÜñ÷åé ôü ôïðùíýìéï «ÐáëéïìïíÜóôçñï». ÓÝ ìéêñÞ
[áðüóôáóç [áðü ôÞí ôïðïèåóßá á[õôÞ óþæåôáé íáüò ðñüò ôéìÞ ôï~õ ] Áãßïõ ÍéêïëÜïõ ìÝ ôïé÷ïãñáößåò ôï~õ 17ïõ á[éþíá. Ðáëáéüôåñá ôü êôßóìá ðåñéâáëëüôáí [áðü á[õëüôïé÷ï ìÝ äýï
ìåãÜëåò èýñåò. ÊáôÜ ôüí Ðáðáä~çìï ðéèáíüí ]ï íáüò íÜ @çôáí ôü êáèïëéêü ô~çò ìïí~çò. 321158.
Ðéèáíüí íÜ @çôáí âõæáíôéí~çò [åðï÷~çò êáß íÜ êáôáóôñÜöçêå êáôÜ ôÞí ðñþéìç ôïõñêïêñáôßá
[áðü ôïýò êáôáêôçôÝò.
Óôü ÌÝëïâï ὑπῆρχε ãõíáéêåίá ìïíÞ ðñüò ôιìÞí ôï~õ Ðñïäñüìïõ. ÐáëéïìïíÜóôçñï
ἀναφέρεται καί στό Óίôïâï. 439127
45

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄- ΤΟΠΟΝΥΜΙΑ ΚΑΙ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

εδώ - Matel Export

Έρανος ή επαιτεία; Προσοχή στα παιδιά μας!

ΑΚΡΟΧΙΤΩΝΙΑ ΜΟΝΑ ΑΚΡΟΧΙΤΩΝΙΑ ΔΙΠΛΑ