1
“Λεσβιακή Παροικία” Ζήνωνος 29-31, 104 37 Αθήνα,
τηλ.: 210 523 7789, fax: 210 865 2088
e-mail: info@lesviaki-parikia.gr - site: www.lesviaki-parikia.gr
Καίτη Μεσσηνέζη - Πλατσή
Αγίας Ζώνης 42, 113 64 Αθήνα
Τηλ.: 210 867 4520
Θεόδωρος Πλατσής
Στρατής Μολίνος
Καίτη Μεσσηνέζη
Μάριος Λούπος
Eιρήνη Βεκρή
Θεόδωρος Πλατσής
Στρατής Μολίνος
Υπεύθυνη του site: Eιρήνη Βεκρή
ASTERIAS G.D.G. ΕΠΕ
Λεωφ. Βεΐκου 14, 11147 Γαλάτσι, Αθήνα
τηλ.: 210 865 0236, fax: 210 865 2088
E-mail: lespar@asterias.gr
Συνεργασίες αποστέλλονται υπόψη
Θ. Πλατσή, Αγίας Ζώνης 42, 11364 Αθήνα, τηλ.: 210 865 0236,
φαξ: 210 865 2088, e-mail: lespar@asterias.gr
1
σελ.
Εν Λευκώ:
Σημείωμα της Σ.Ε.
Μικρές και μεγάλες ειδήσεις:
Εκδηλώσεις:
Εκδρομές:
Πρόσωπα της Τέχνης:
Αφιέρωμα
Επίκαιρα Θέματα:
Χρονογράφημα:
Λογοτεχνία:
Λαογραφία:
Βήμα της Επιστήμης:
Βήμα των Νέων:
Χριστός Ανέστη... Αληθώς Ανέστη…!
Επιμέλεια: Θόδωρος Πλατσής
Η γιορτή του Αγίου Θεοδώρου
Πολιούχου της Μυτιλήνης
Αποκριάτικο Μυτιληνιό γλέντι
Παγκόσμια Ημέρα Γυναίκας και Ποίησης
Παρουσίαση του βιβλίου «Η Ελλάδα στη Μικρά ΑσίαΜικρασιατική Καταστροφή»
Παρουσίαση του βιβλίου «Ουρανία»
Εκδήλωση παρουσίασης της Συλλογής Ποιημάτων
του Άρη Ταστάνη «Τα ταξίδια μου»
Οι εκδρομές της «Λεσβιακής Παροικίας»
Η προγραμματισμένη εκδρομή μας στα Γιάννενα - Ζαγόρια
Γιώργος Μπουζιάνης - Καίτη Μεσσηνέζη
Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου - Άσπα Κοπανέλλη - Αβαγιανού
Γυναίκες του Κόσμου - ∆ήμος Α. Καρατζόγλου
Το νέο Λιμάνι της Μυτιλήνης - Τάκης Χαραλ. Ιορδάνης
Η αρχαία φιλοσοφία στο σήμερα - Μάριος Κακαδέλλης
Ένα παλιό τροχόσπιτο στο χιονιά
Ελένη Κονιαρέλλη - Σιακή
Τα ασημένια μαλλιά - Νέδα Βουτσά-Περδίκη
Τα παιχνίδια της γειτονιάς - Μιχάλης Βασίλας
«Καθημερινές φράσεις» - Στρατής Αλ. Μολίνος
Όσα πρέπει να ξέρουμε για τον καταρράκτη
Ιωάννης Α. Μάλλιας
Βιβλιοπαρουσιάση:
Φύση και Άνθρωπος:
Φίλοι που έφυγαν:
8
8-9
9-11
11-12
12-14
14
15-17
18-19
20-25
26-29
30
31-33
34-35
36-37
38-39
40-43
44-45
46-48
«Το Μυστικό του Χειρόγραφου»
Εμμανουήλ - Σωτήριος Παπαϊωάννου
Γεύση & Παράδοση:
Νησιώτικο Ανθολόγιο:
3
4
5-7
Γαρδουμπάκια φούρνου εύκολα
Κώστας Καρυωτάκης, ∆ημήτρης Νικορέτζος,
Χρυσούλα Χατζηγιαννιού, Άρης Ταστάνης,
Παναγιώτης Αλεξέλλης, Γιώργος Κόμης
Κριτικά σημειώματα
Το ριζάρι - Αρτέμης Γιαννίτσαρος
Νίκος Καλαϊτζής (Μπινταγιάλας), Μιχάλης Βασίλας,
Νάσος Σκορδομπέκης
49-50
51
52-54
55-59
60-61
62-64
Η νέα μας ταχυδρομική διεύθυνση (μόνο για επιταγές)
“Λεσβιακή Παροικία”ΕΛΤΑ - Κουμουνδούρου 29, Τ.Θ. 34118,
10029 Αθήνα • Site: www.lesviaki-parikia.gr
Eικόνα εξωφύλλου: Ελαιογραφία του Γιώργου Μπουζιάνη (εξπρεσιονισμός)
∆ιόρθωση: Εκ παραδρομής στο τεύχος Νο 41 στη λεζάντα του εξωφύλλου δημοσιεύτηκε λανθασμένα ότι η
φωτογραφία ήταν του Α. Γιαννίτσαρου. Το σωστό είναι: «Νάρκισσος ο κυπελλοφόρος υποείδος κυπελλοφόρος
(Narcissus tazetta subsp. tazetta) (Φωτογραφία: ∆. Βασιλειάδης)».
2
Χριστός Ανέστη... Αληθώς Ανέστη…!
Ευχή στα χείλη μας, στα χείλη όλων των χριστιανών. Ευχή με προεκτάσεις για
Άνοιξη στην καρδιά μας, απελευθέρωση του πνεύματος, ανάταση ψυχική και για
αδελφοσύνη!
Ευχή που φέρνει κοντά με αγάπη τους ανθρώπους.
Η Μεγάλη Εβδομάδα, η ημέρα του Πάσχα, η Λαμπροβδομάδα…
Θυμάμαι, κοριτσάκι τότε, στο σπίτι μας στη Μυτιλήνη, τι γινόταν Θεέ μου αυτές τις ημέρες. ∆εν έμενε τίποτα στη θέση του. Όλα έπρεπε να «συγυριστούν» και
να καθαρίσουν, όλα μα όλα έπρεπε να είναι στην «εντέλεια», όπως έλεγε η μητέρα
μας. Κανένα αντικείμενο στο σπίτι δεν έμενε στη θέση του δίχως να πλυθεί ή να
ξεσκονιστεί. Οι κουρτίνες, τα λινά τραπεζομάντιλα φρεσκάρισμα, όλα τα ξύλινα:
πόρτες, παράθυρα, έπιπλα, πατώματα πέρασμα με μαλακό πανί, βουτηγμένο στο
πετρέλαιο και στο νερό, να γυαλίσουν και να απομακρυνθεί το σαράκι, όπως έλεγε
η γιαγιά Σοφία. Κι εγώ, σαν πιο ευκίνητη -τότε- ανελάμβανα τις πιο επικίνδυνες
αποστολές: επάνω στη σκάλα, τις πόρτες και στην ντουλάπα που φύλαγε η μάνα τα
μπακίρια που έλαμπαν το ένα πιο πολύ απ’ το άλλο. Όλα αυτά ξεκινούσαν πολύ
πριν τη Μεγαλοβδομάδα, γιατί το διάστημα εκείνο είχαμε πιο λεπτές και δελεαστικές εργασίες, ειδικά για εμάς τα παιδιά. Οι κουλούρες με το μαχλέπι μοσχομύριζαν
το σπίτι, τις ζύμωνε η ίδια η μάνα μας. ∆εν εμπιστευόταν κανέναν, γιατί το ζύμωμα
ήθελε τέχνη έλεγε. Τα «λαμπροκούλουρα» ήταν πανηγύρι, μπαίναμε όλοι στο χορό.
Ο πατέρας γύριζε τη μηχανή, γιατί χρειαζόταν δύναμη για να βγει το ζυμάρι φορμαρισμένο, να κοπεί ένα-ένα το κουλούρι με το χέρι από το χωνάκι της μηχανής
που έβγαινε και στο τέλος, να αλειφτούν από πάνω όλα τα κουλούρια - για νάχουν
χρώμα και να γυαλίζουν - με πινελάκι ή βαμβάκι βουτηγμένο στο αβγό.
Μεγάλη Πέμπτη, βάψιμο αβγών και να κρατηθεί η μπογιά για να βάψουμε αβγά
τρεις Πέμπτες για το καλό.
Μεγάλη Παρασκευή, όλα έτοιμα στη θέση τους και το φαγητό από βραδύς έτοιμο
φακές με ξύδι και μαρουλόφυλλα ραντισμένα με ξύδι κι αυτά, συμβόλιζαν το ξύδι
που πότισαν οι στρατιώτες τον Χριστό. Ακόμα, δεν έπρεπε να μεταχειριστεί κανένας σφυρί και καρφιά, γιατί μ’ αυτά σταύρωσαν τον Κύριο. Ήταν ημέρα μεγάλου
πένθους. Πηγαίναμε όλοι μαζί το βράδυ στην εκκλησία για να ακολουθήσουμε στην
περιφορά του Επιταφίου και να ψάλουμε τα εγκώμια. Η λαμπάδα με τα στολίδια
της, κρεμόταν πίσω από την πόρτα και κάπου εκεί τα καινούρια παπούτσια μαζί
με το φορεματάκι ραμμένο με τα χεράκια της για το βράδυ της Ανάστασης.
Φώτα, μυρουδιές μαγειρίτσας και καύτρας κεριών, ευχές και πυροτεχνήματα και
μάτια γελαστά, που αυτή την ώρα δεν θυμόταν τίποτα δυσάρεστο, παρά μόνο γιόρταζαν την Ανάσταση του Κυρίου και ήταν οι καρδιές γεμάτες από αγάπη.
Χριστός Ανέστη… Αληθώς Ανέστη !
3
Η πληρωμή της συνδρομής σας
Αγαπητά μέλη και φίλοι της «Λεσβιακής Παροικίας»
Το ∆.Σ. της «Λεσβιακής Παροικίας» ευχαριστεί τα μέλη της που ανταποκρίθηκαν στην πληρωμή της συνδρομής των για το έτος 2012.
Φροντίζουμε να καταχωρούμε το ποσό αυτό στα βιβλία μας και να σας
στέλνουμε τις αντίστοιχες αποδείξεις, τις οποίες μπορείτε να συμπεριλάβετε στη φορολογική σας δήλωση.
Η «Λεσβιακή Παροικία» είναι μη κερδοσκοπικός Σύλλογος και οι συνδρομές των μελών είναι το μοναδικό έσοδο για να καλυφτούν τα λειτουργικά έξοδα των γραφείων, να οργανωθούν οι διάφορες εκδηλώσεις και να
εκδοθεί το περιοδικό του Συλλόγου «Αιολίδα».
Τις συνδρομές σας, καθώς και κάποιες άλλες προσφορές σας εκτός από
την ταχυδρομική επιταγή που στέλνετε στη διεύθυνση: «Λεσβιακή Παροικία» - ΕΛΤΑ Κουμουνδούρου 29 - ΤΘ 34118 - ΑΘΗΝΑ 10029, μπορείτε να τις καταθέσετε ονομαστικώς και στην Εθνική Τράπεζα στο
λογαριασμό της «Λεσβιακής Παροικίας» Νο 415/481058-93.
Για τους κατοίκους του εξωτερικού: η πληρωμή της ετήσιας συνδρομής γίνεται ονομαστικώς με κατάθεση 60$ ή 40€ στο λογαριασμό της Εθνικής Τράπεζας Νο 415/481058-93, IBAN GR 34 0110 4150 0000 4154 8105
893, ΚΩ∆. SWIFT ΤΡΑΠΕΖΑΣ-BIC ETHNGRAA.
Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων
Φιλαλληλία
Χαράλαμπος και Λιούμπα Σκούρτη στη μνήμη Νάσου Σκορδομπέκη ....... 100€
Χαρίλαος και Κλειούλα Χατζηπαναγιώτη
στη μνήμη Αντωνίου Μιχαλόπουλου συζύγου της φίλης Ελενίτσας Γκίνη.....50€
Για την ενίσχυση του Συλλόγου και της «Αιολίδας»
Γεώργιος Ράλλης ............................................................................................................ 100€
Ελένη Κονιαρέλλη-Σιακή ............................................................................................. 130€
Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Ν. Σμύρνης κ. Συμεών ..................................... 100€
Σύλλογος Μικρασιατών Σκάλας Λουτρών «Το ∆ελφίνι» .....................................30€
Ανώνυμος φίλος από τη Γερμανία ........................................................................... 200€
Μαρία Αναγνωστοπούλου στη μνήμη του αδελφού της Μάνου Κανδύλη ....... 200€
Εκ μέρους του ∆.Σ. ευχαριστούμε θερμά!
4
Επιμέλεια: Θ. Πλατσής
Ένα ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο
γεμάτο Λέσβο
Ανασκαφές στην εκκλησία της
Παναγίας Φανερωμένης στο Αϊβαλί
Με χαρά σας γνωρίζουμε, ότι λειτουργεί ένα νέο ηλεκτρονικό κατάστημα,
αφιερωμένο εξ’ ολοκλήρου στη Λέσβο
και ειδικά στα λεσβιακά βιβλία.
Το ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο www.
lesvosbooks.gr προέκυψε κυρίως από
την επιθυμία πολλών ανθρώπων της Λέσβου, που δε ζούνε στο νησί, να ενημερώνονται για παλιές και νέες εκδόσεις
σχετικά με την πατρίδα τους και να παραγγέλνουν εύκολα τα βιβλία, που τους
ενδιαφέρουν, τα οποία παραλαμβάνουν
στο σπίτι τους μέσα σε λίγες μέρες.
Εδώ και δύο χρόνια το κατάστημα της
«Επικοινωνίας Αιγαίου Α.Ε.» στο κέντρο
της αγοράς της Μυτιλήνης, στην «Οδό
Αλκαίου», ασχολείται με τα λεσβιακά βιβλία κοντά στο κύριο αντικείμενό του,
δηλαδή τις εκτυπωτικές εργασίες, τις
υπηρεσίες της εφημερίδας «Εμπρός»
και τις εκδόσεις «Αιολίδα».
Λέγοντας λεσβιακά βιβλία εννοούμε
βιβλία, που είτε είναι γραμμένα από Λέσβιους συγγραφείς, είτε έχουν ως θέμα
τους την πολύπλευρη Λέσβο. Βιβλία που
έχουν γραφτεί από ανθρώπους, οι οποίοι από αγάπη για τον τόπο τους μετά
από πολυετή έρευνα έγραψαν για την
ιστορία, την αρχιτεκτονική, τη γαστρονομία, τη λογοτεχνία του νησιού ή έγραψαν μυθιστορήματα ή ποιήματα.
Γίνεται προσπάθεια, επίσης, να βρεθούν
σημαντικά βιβλία από το παρελθόν, που
έχουν εξαντληθεί, και με την άδεια του
συγγραφέα ή των απογόνων του να ανατυπωθούν, έτσι, διασώζεται ένα σπουδαίο
κομμάτι του πολιτισμού του νησιού μας.
Η είδηση προέρχεται από την τουρκική εφημερίδα «Γεν Ασίρ».
Γράφει λοιπόν η τουρκική εφημερίδα:
«Οι ανασκαφές που διεξάγονται σήμερα υπό την αιγίδα του δήμου Αϊβαλί
στην εκκλησία της Φανερωμένης στο
Αϊβαλί και υπό την επίβλεψη του Υπουργείου Πολιτισμού, φέρνουν στο φως
πολλά άγνωστα ιστορικά στοιχεία.
Η εκκλησία φέρεται να έχει κατασκευαστεί πριν από 200 χρόνια κι ενώ συνεχίζονται οι εργασίες για την ανεύρεση
του Αγιάσματος, που θεωρείται ιερό για
τους χριστιανούς, οι έρευνες έφτασαν
σε ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα στοιχεία.
Το κτίριο αυτό, που ονομάζεται από
τον κόσμο της περιοχής Εκκλησία Αγιάσματος, επί μακρόν χρησιμοποιήθηκε
ως βιομηχανία ελαιολάδου, και τα περασμένα χρόνια για να διαφυλαχτεί, αγοράστηκε από τον ιδιοκτήτη του από το
υπουργείο Πολιτισμού και δόθηκε για
επισκευή στον δήμο του Αϊβαλί.
Στα πλαίσια των προσπαθειών που
κάνει ο δήμαρχος του Αϊβαλί για την
τουριστική αξιοποίηση της πολιτιστικής
κληρονομιάς της περιοχής, σε συνεργασία με αρχαιολόγους από την ∆ιεύθυνση
Μουσείων του Μπαλικεσίρ διεξάγονται
εκσκαφές στο δάπεδο της εκκλησίας.
Κατά τις εκσκαφές έχουν φτάσει σε
δύο φλέβες νερού.
Παράλληλα με αυτό, κατεβαίνοντας
με σκάλες κάτω βρέθηκε μια δεξαμενή
(στέρνα) γύρω από την οποία υπάρχουν ανάγλυφα χριστιανών αγίων.
Κατά τις εργασίες βρέθηκε και ένα
ανάγλυφο αγγέλου που πιστεύεται ότι
5
απεικονίζει την Ελληνοπούλα στην οποία
λέγεται ότι η Παναγία έδειξε που ήταν
το αγίασμα στο όνειρο της.
Οι αρχαιολόγοι της ∆ιεύθυνσης Μουσείων του Μπαλικεσίρ αναφέρουν πως
είναι σίγουροι ότι το πόσιμο νερό που
βρήκαν είναι το αγίασμα, αλλά λένε πως
δεν είναι ακόμη σίγουροι αν πρόκειται
για πηγάδι ή για στέρνα.
Ιερόσυλο χτύπημα στον Ταξιάρχη
Ξημερώματα στις 29 Φεβρουαρίου
2012, άγνωστοι εισέβαλαν στην εκκλησία
του Ταξιάρχη στο Μανταμάδο και έκλεψαν τάματα και αφιερώματα δεκαετιών
απ’ το μεγάλο λεσβιακό προσκύνημα.
Τράπηκαν σε φυγή απ’ το πανδαιμόνιο των συναγερμών, που ακούστηκαν
έως το χωριό!
Κατά την αστυνομία, περίπου τέσσερα
λεπτά διήρκεσε η εισβολή κλεφτών στο
προσκύνημα του Ταξιάρχη, αφού τρομαγμένοι απ’ τα συστήματα συναγερμού που
ηχούσαν από το σπάσιμο των εσωτερικών
προθηκών με τα κοσμήματα-αφιερώματα, οι κλέφτες πήραν ό,τι μπορούσαν και
τράπηκαν σε φυγή. Πρόφτασαν, όμως, να
αφαιρέσουν κοσμήματα, δηλαδή τάματα
και αφιερώματα που χρόνια τώρα αμέτρητοι πιστοί πρόσφεραν στη χάρη του,
αφήνοντας σχεδόν γυμνές τέσσερις απ’
τις ένδεκα προθήκες του Ιερού Ναού. Η
αξία των αφαιρεθέντων τιμαλφών δεν είναι το βάρος τους σε χρυσάφι και ασήμι,
αλλά η συναισθηματική πλευρά, το δέσιμο
τόσων πιστών που ένωσαν με το μεγάλο
προσκύνημα το γέλιο, τη χαρά, το δάκρυ,
την αγωνία τους, δεκαετίες τώρα.
Όλα δείχνουν πως πρόκειται για πολύ
καλά σχεδιασμένη κλοπή, που όμως δεν
έλαβε υπόψη της τα σημαντικά μέτρα
προστασίας που είχαν εγκαίρως ληφθεί
στο ναό. Άλλωστε, οι κάμερες έχουν καταγράψει τις φιγούρες, αλλά και κάποια
χαρακτηριστικά των διαρρηκτών, διευκολύνοντας το έργο των διωκτικών αρχών που απ’ την πρώτη στιγμή ζήτησαν
και πήραν αντίγραφο του καταγεγραμμένου υλικού.
Νέα μεγάλη πτώση για τις εφημερίδες και εκρηκτική άνοδος
του διαδικτύου
Τεράστιες απώλειες στην κυκλοφορία τους κατέγραψαν οι εφημερίδες το
2011, δείχνοντας το δυσοίωνο μέλλον
του Τύπου -και- στην Ελλάδα.
Την ίδια ώρα η επισκεψιμότητα στο
διαδίκτυο κατέγραψε εκρηκτική άνοδο,
με το κοινό να δείχνει την τάση να αναζητά ενημέρωση σε πραγματικό χρόνο.
Συγκεκριμένα, οι ελληνικές εφημερίδες υπέστησαν ένα ακόμα ισχυρό
πλήγμα την χρονιά που έφυγε, καθώς
σημείωσαν πτώση στις πωλήσεις που
φτάνει το 18 %, κάτι που μεταφράζεται
σε απώλειες 299.944 φύλλων.
Ταυτόχρονα όμως μέσα στο 2011
παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση του
κοινού που στράφηκε στο διαδίκτυο για
την ενημέρωσή του. Με την Ελλάδα να
περνά δύσκολες ώρες, με τις εξελίξεις
να τρέχουν από λεπτό σε λεπτό, οι Έλληνες επιλέγουν το διαδίκτυο και τα ενημερωτικά sites για την ενημέρωσή τους,
που δε μπορεί πια να περιμένει μέχρι το
επόμενο πρωί ή τα δελτία των 20:00.
Ασφαλώς όλα τα παραπάνω δεν είναι
«ελληνικό φαινόμενο». Μεγάλες και ιστορικές εφημερίδες του κόσμου βλέποντας
τις απώλειες να αυξάνονται χρόνο με τον
χρόνο, κατάλαβαν από νωρίς ότι θα έπρεπε να στραφούν προς το διαδίκτυο.
Ελληνοϊταλικό «πλωτό μουσείο»
Η δημιουργία του Πλωτού Μεσογεια6
κού Μουσείου ήταν το θέμα συζήτησης
στην πρώτη επίσημη συνάντηση των
ενδιαφερόμενων ελληνικών και ιταλικών φορέων, που πραγματοποιήθηκε
το Σαββατοκύριακο 25 και 26 Φεβρουαρίου στη Βενετία.
Στο τέλος της συνάντησης, υπήρξε
συμφωνία υπογραφής πρωτοκόλλου
συνεργασίας μεταξύ των δύο πλευρών, σύμφωνα με την οποία μετά από
πρόταση του κ. Χαλκιώτη θα συσταθεί
διοικητικό συμβούλιο, επιστημονική
επιτροπή και δίκτυο συνεργασίας μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών φορέων
που δραστηριοποιούνται στο χώρο
του πολιτισμού.
Πρόκειται για την υλοποίηση διμε-
ρούς πρωτοβουλίας, η οποία έχει και
την υποστήριξη του Περιφερειακού
Γραφείου της UNESCO στη Βενετία,
καθώς και του Συμβουλίου της Ευρώπης, μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας.
Στόχοι του Πλωτού Μουσείου είναι η
προστασία και η ανάπτυξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, η δημιουργία ενός
μοντέλου καταγραφής της υλικής και
άυλης κληρονομιάς, η ανάπτυξη πρωτοβουλιών επικοινωνίας και δημοσιεύσεων σχετικά με τον πολιτισμό, η διεθνής
προβολή των υλοποιούμενων έργων και
των αποτελεσμάτων τους και η πραγματοποίηση ερευνητικών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων σχετικά με την
ιστορία, τον πολιτισμό και την τέχνη.
Ανακοίνωση
Πολλά από τα μέλη μας κατέθεσαν ή έστειλαν ταχυδρομικά χρήματα για τη συνδρομή τους χωρίς να γράψουν το όνομά τους. Αν πληρώσατε χρήματα και δεν
έχετε πάρει απόδειξη από τη «Λεσβιακή Παροικία» να έρθετε σε επαφή μαζί μας
τηλεφωνικά (τηλ.: 210 5237 789), ώστε να το τακτοποιήσουμε.
Εκδρομή μονοήμερη την Κυριακή 20 Μαΐου 2012
Στυμφαλία - Μουσείο Περιβάλλοντος - Λίμνη ∆όξα
και Μονή Αγ. Γεωργίου Φενεού.
∆ηλώστε έγκαιρα τη συμμετοχή σας στο τηλέφωνο 210 5237789
Εκδήλωση για το ζωγράφο Μανώλη Καλλιγιάννη
Το Σάββατο 26 Μαΐου 2012 (ώρα 11.00 - 14.00)
Η Λεσβιακή Παροικία διοργανώνει στο αμφιθέατρο «Τρίτση» του Πνευματικού Κέντρου του ∆ήμου Αθηναίων (Ακαδημίας 50), εκδήλωση τιμής στον
Μανώλη Καλλιγιάννη και το έργο του.
Το φιλμ-ντοκιμαντέρ «Με τον Καλλιγιάννη» που θα προβληθεί, είναι ένα
κινηματογραφικό σόλο, μια ενδιαφέρουσα δημιουργική πρόκληση και, το δίχως άλλο, μια ταινία διαφορετική πέρα από το ντοκιμαντέρ. Θα μιλήσει ο κος
Pedro Olalla, δημιουργός του Ντοκιμαντέρ και η ∆ρ. Ιστορίας της Τέχνης
κα Μαρία Μόσχου για τον άνθρωπο Καλλιγιάννη και το έργο του.
7
Eκδηλώσεις
Συλλόγου, για τον χειροποίητο άρτο,
που φτιάχνει συμπατριώτισσά μας και
ομολογουμένως φέτος είχε πολύ μεγάλη επιτυχία, τον καφέ και τα κουλουράκια, αλλά περισσότερο για τη μυτιληνιά συντροφιά και την επικοινωνία.
Η γιορτή του Αγίου Θεοδώρου
Πολιούχου της Μυτιλήνης
Την Παρασκευή 17 Φεβρουαρίου
2012, τα μέλη της «Λεσβιακής Παροικίας» γιόρτασαν τον Άγιο Θεόδωρο,
με λειτουργία και αρτοκλασία στην εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου στην
Ομόνοια. Οι Μυτιληνιοί τιμούν πάντα
τον Πολιούχο τους, εντός και εκτός
του νησιού. Έτσι και φέτος, ο κόσμος
στην εκκλησία ήταν πολύς, παρά το
τσουχτερό κρύο και παρόλο που για
την Αθήνα, η ημέρα μνήμης του Αγίου
Θεοδώρου του Βυζαντίου, είναι κανονική εργάσιμος.
Οι περισσότεροι παρευρισκόμενοι
στη συνέχεια, κατά τα καθιερωμένα,
περπάτησαν μέχρι την αίθουσα του
Αποκριάτικο Μυτιληνιό γλέντι
Την Κυριακή 19 Φεβρουαρίου 2012,
γιορτάζοντας τη Αποκριά, μια ομάδα
τολμηρών συμπατριωτών μας αγνοώντας τις διαδηλώσεις και τα απαγορευτικά της ημέρας, μαζεύτηκαν στην
κατάλληλα διακοσμημένη αίθουσα της
Παροικίας, όλοι μαζί να τραγουδήσουν, να χορέψουν και να θυμηθούν
τα ωραία του νησιού τους.
Το ούζο για άλλη μια φορά είχε την
Από τη γιορτή του Αγίου Θεοδώρου: Χρυσούλα Φύκα, Ειρήνη Βεκρή, Καίτη Μεσσηνέζη
και το ζεύγος Φλώρας και Λάμπη Ηλιόπουλου.
8
Ο Επίτιμος Πρόεδρος της Παροικίας Τάκης Χατζηαναγνώστου και ο Πρόεδρος των Καλλονιατών
Χρήστος Τραγέλλης χόρεψαν με κέφι νησιώτικους χορούς.
τιμητική του μιας και οι περισσότεροι
μεζέδες ήταν σχετικοί, φάβα, γαύρος,
ρέγκα, μυτιληνιές ελιές και μυδοπίλαφο, αλλά και το αγιωργήτικο κόκκινο
κρασί με τα κεφτεδάκια, το παστίτσιο,
τις τυρόπιτες και πίτα με παστρουμά,
καμωμένα όλα από τις κυρίες του ∆.Σ.,
έκλεψαν την παράσταση.
Ο χορός και το τραγούδι έφεραν
κοντά σε μια ζεστή παρέα τα μέλη και
τους φίλους της Παροικίας. Και του
χρόνου.
που οργάνωσε για τα μέλη και τους φίλους της η «Λεσβιακή Παροικία», ήταν
σαφώς Ποίηση, Λέσβος και Μουσική.
Η απαλή αιολική νησιωτική λύρα της
Σαπφώς, λες κι ακουγόταν μέσα από
το κείμενο της ομιλίας του ∆ημήτρη
Νικορέτζου, μελετητή του έργου του
Ελύτη, ενώ με τραγούδι, ρυθμό ταγκό
και μελωδίες, γέμισαν την αίθουσα η
Ζανέτ Καπούγια και η κιθάρα της.
Στην αρχή η Πρόεδρος της Λεσβιακής
Παροικίας, κυρία Καίτη Μεσσηνέζη
Πλατσή, έχοντας τον συντονισμό της
εκδήλωσης, μετά από ένα σύντομο
χαιρετισμό, παρουσίασε τον καταξιωμένο συμπατριώτη μας, πολυβραβευμένο ποιητή, ∆ημήτρη Νικορέτζο.
Μπορεί να βοήθησε και το σκηνικό,
ένα γαλάζιο υφαντό τραπεζομάντιλο,
με κρινάκια και ζουμπούλια στο νερό,
πάνω στο τραπέζι. Πίσω, στη μεγάλη
Παγκόσμια Ημέρα
Γυναίκας και Ποίησης
«Tις ιδέες μου όλες ενησιώτισα»
Τα κύρια και έξοχα χαρακτηριστικά της
εκδήλωσης της ∆ευτέρας 19 Μαρτίου
2012, στο κινηματοθέατρο «Τριανόν»,
9
Ο συμπατριώτης μας, ποιητής ∆ημήτρης Νικορέτζος, κύριος ομιλητής της εκδήλωσης
και η Αλεξάνδρα Βαΐτση - Βάκρου, ποιήτρια κι η ίδια.
οθόνη, να εναλλάσσονται η προτομή
της Σαπφώς, το Λιμάνι της Μυτιλήνης,
ο Άγιος Θεράποντας κι η θάλασσα,
λίγο ν’ ανατριχιάζει με ελαφρό κυματισμό. Έτσι φτιάχτηκε η ατμόσφαιρα!
Ακολούθησε η ομιλία του καταξιωμένου συμπατριώτη μας, ποιητή ∆ημήτρη
Νικορέτζου, με το μεστό, τεκμηριωμένο και ενδιαφέροντα λόγο και θέμα
«Από τη Σαπφώ στον Ελύτη», που κράτησε το ακροατήριο σε μια συγκινησιακή ανάταση. Η λυρική ποίηση γεννήθηκε στη Λέσβο, είπε ο κ. Νικορέτζος
κι έδωσε στους Μυτιληνιούς, δυο
πόντους ύψος παραπάνω. Την ομιλία
πλαισίωσαν ακόμα ποιήματα της Σαπφώς σε απόδοση Ο. Ελύτη που απήγγειλε αισθαντικά, η Αλεξάνδρα Βαΐτση
- Βάκρου, ποιήτρια κι η ίδια.
Την Ουρουγουανή τραγουδίστρια παρουσίασε στη συνέχεια η Πρόεδρος
Η Ζανέτ Καπούγια.
10
Ο Πρόεδρος του συλλόγου «∆ελφίνι», ∆ημήτρης Παπαχρυσός, η Πρόεδρος της Λεσβιακής Παροικίας,
κυρία Καίτη Μεσσηνέζη - Πλατσή μαζί με τους ομιλητές κους Στρατή Μολίνο και Σαράντο Καργάκο.
της Λεσβιακής Παροικίας. Η Ζανέτ
Καπούγια κατέφθασε με την κιθάρα
της. Είχε όμορφη φωνή, ζωντάνια, κέφι
και χιούμορ και με πολύ παραστατικό τρόπο εξήγησε στα Ελληνικά τους
στίχους πολλών τραγουδιών, που τα
έγραψαν Έλληνες, αλλά και ξένοι ποιητές. Το ακροατήριο ενθουσιάστηκε,
τραγούδησε και συνόδεψε την κιθάρα
της Ζανέτ με παλαμάκια.
Στο τέλος στο φουαγιέ του «Τριανόν»
σερβιρίστηκε κρασί με μεζεδάκια. Ο
κόσμος έφυγε ευχαριστημένος, ίσως
στο μυαλό πολλών, ακόμα να στριφογύριζε ο στίχος του ποιητή «τις ιδέες
μου όλες ενησιώτισα», από το «Άξιον
Εστί, Τα Πάθη, ΙΓ’ Ψαλμός». Μ’ αυτό
το στίχο είχε αρχίσει την ομιλία του ο
∆. Νικορέτζος κι αυτό το πνεύμα του
«αιολικού νησιωτισμού» κυριάρχησε
ολόκληρη τη βραδιά.
Παρουσίαση του βιβλίου
«Η Ελλάδα στη Μικρά ΑσίαΜικρασιατική Καταστροφή»
Η πολύ μεγάλη συμμετοχή του κόσμου στην εκδήλωση της Τετάρτης
28ης Μαρτίου 2012, στη φιλόξενη
αίθουσα «∆αίδαλος» του Ελληνοβρετανικού Κολεγίου, Ρεθύμνου 1α, που
συνδιοργάνωσαν η «Λεσβιακή Παροικία», ο «Οργανισμός για τη ∆ιάδοση
της Ελληνικής Γλώσσας» Ο∆ΕΓ και ο
«Σύλλογος Μικρασιατών Σκάλας Λουτρών Λέσβου» το «∆ελφίνι», με σκοπό
την παρουσίαση του βιβλίου «Η Ελλάδα στη Μικρά Ασία - Μικρασιατική Καταστροφή», του Μιχαήλ Ροδά, διευθυντή του γραφείου τύπου της Ύπατης
Αρμοστείας της Σμύρνης κατά την περίοδο 1918-1922, που ξανατυπώθηκε
11
με πρωτοβουλία του Συλλόγου Μικρασιατών το «∆ελφίνι», απέδειξε, ότι ο
κόσμος ενδιαφέρεται για τις ιστορικές
αλήθειες και τιμά προσπάθειες που
φέρνουν στο φως πραγματικές μαρτυρίες.
Σε μια κατάμεστη αίθουσα, η Πρόεδρος της Λεσβιακής Παροικίας, κυρία
Καίτη Μεσσηνέζη - Πλατσή, έχοντας
τον συντονισμό της εκδήλωσης, μετά
από ένα σύντομο χαιρετισμό και με
αναφορά στις δικές της μνήμες και
μαρτυρίες από τη μητέρα της την Αϊβαλιώτισσα, έδωσε το λόγο στον κ.
Παπαχρυσό, πρόεδρο του «∆ελφινιού», που παρουσίασε στοιχεία για
την παρούσα έκδοση, σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων, αλλά και για το
αξιολογότατο «Μουσείο Προσφυγικής Μνήμης», στη Σκάλα Λουτρών,
ενώ στη συνέχεια το λόγο πήρε ο κ.
Κ. Καρκανιάς, πρόεδρος του Ο∆ΕΓ,
που μίλησε γα τις δραστηριότητες του
Συλλόγου του και εξέφρασε την συμπαράστασή του για όλες τις εκδηλώσεις των «Μικρασιατών Λέσβου» και
της Λεσβιακής Παροικίας.
Οι καταξιωμένοι ομιλητές Σαράντος
Καργάκος (ιστορικός- συγγραφέας)
και Στρατής Μολίνος (συγγραφέαςλαογράφος) μίλησαν για το βιβλίο,
ανέπτυξαν από το δικό του πρίσμα
ο καθένας, το περιεχόμενό του, αλλά
έριξαν και φως σε προσωπικότητες
και δράσεις αυτών που έλαβαν μέρος
ή δημιούργησαν τα γεγονότα της τριετίας 1919-1922. Το ακροατήριο, πολύ
συγκινημένο άκουσε τους χαρισματικούς ομιλητές και στο τέλος παρακολούθησε μια ταινία ντοκιμαντέρ, παραγωγή της Λεσβιακής Παροικίας, για τη
Μικρασιατική Καταστροφή.
«Στη συνείδησή μου έσταξα λεμόνι», γράφει ο ποιητής μας Ο. Ελύτης.
Αυτή τη βραδιά, αφιερωμένη, μέσω
του βιβλίου, στο «Έπος- Τραγωδία
του 1919-1922», έσταξε πολύ λεμόνι
και στις μνήμες μας.
Παρουσίαση του βιβλίου
«Ουρανία»
Κάτω από το μεγαλύτερο πίνακα
που έγινε ποτέ για την Αθήνα και που
δεσπόζει στη μεγάλη αίθουσα του
Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών
(Ίδρυμα Βούρου-Ευταξία), στην Πλατεία Κλαυθμώνος, έγινε η παρουσίαση
του βιβλίου «Ουρανία», Εκδόσεις «ΑΙΟΛΙ∆Α», της Ειρήνης Βεκρή. Ο πίνακας είναι έργο του 1674, δηλαδή έγινε
ένα αιώνα περίπου μετά τη χρονολογούμενη ίδρυση του Αϊβαλιού, το κεντρικό ιστορικό γεγονός του βιβλίου
και φαίνεται πως έδωσε πολύ θετικούς
κραδασμούς και συγκίνηση στον κόσμο, που κατέκλυσε τους χώρους του
Μουσείου από πολύ νωρίς.
Την ποιότητα στην ατμόσφαιρα
όμως, δεν την έδωσε μονάχα ο χώρος,
κατοικία για εφτά χρόνια, των βασιλιάδων, Όθωνα και Αμαλίας και οι διακεκριμένοι καλεσμένοι, αλλά οι μνήμες
και τα βιώματα παρισταμένων και ομιλητών που συνδυάστηκαν με γεγονότα και συμβολισμούς από το παρουσιαζόμενο βιβλίο. Έτσι ο Πρόεδρος
του Μουσείου κ. Αντώνης Βογιατζής,
στον αρχικό του χαιρετισμό, μετά
από μικρή αναφορά του στα ιδρυτικά
και ιστορικά στοιχεία του Μουσείου,
μίλησε και για τα κοινά σημεία καταγωγής του με τη συγγραφέα, παρουσιάζοντας ένα σύντομο βιογραφικό της
σημείωμα.
12
Στη συνέχεια η κυρία Αγλαΐα Αρχοντίδου Αργύρη έχοντας τον συντονισμό της εκδήλωσης, μίλησε πολύ
επαινετικά για το βιβλίο, διάβασε
χαιρετισμούς από το βουλευτή κ. Γαληνό, το Γυναικείο Συνεταιρισμό Παρακοίλων, τον Εκπολιτιστικό Σύλλογο
Παρακοίλων και του ποιητή Άρη Ταστάνη και παρουσίασε τις Προέδρους
των συνδιοργανωτών Συλλόγων της
«Λεσβιακής Παροικίας», κυρία Καίτη
Μεσσηνέζη - Πλατσή και του Πολιτιστικού Συλλόγου Γυναικών Βούλας
«Απολλωνία» κυρία Μαριάννα Μαυραγάνη, καθώς και την κυρία Ευαγγελία
Συνοδινού, Αντιπρόεδρο της «Ένωσης
Αιγιαλιτών Αμοργού», που με τη σειρά
τους επαίνεσαν τη συγγραφέα και το
βιβλίο της.
Οι κύριοι ομιλητές συγγραφείς, κύριος Στρατής Χαβιαράς, και κυρία Ναννίνα Σακκά-Νικολακοπούλου, με το
μεστό τους λόγο, είπαν πολλά σε λίγη
ώρα, μεταφέροντας στο κοινό και το
κυρίαρχο πνεύμα στη γραφή της Ειρήνης Βεκρή, που περιλαμβάνει, φαντασία, ιστορική έρευνα, αίσθηση μέτρου,
αισιοδοξία, γνήσια συγκίνηση και συμβολισμούς που δένουν την αύρα αλλά
και τις φουρτούνες του τότε με το
σήμερα. Κομμάτια από το βιβλίο διάβασαν η Μαρία ∆εληκωνσταντίνου και
Φανή Αγγελίδου.
Η συγγραφέας, ευχαρίστησε τους
φίλους, τους ομιλητές και όλους τους
συντελεστές της παρουσίασης και κάλεσε στην αίθουσα τους μουσικούς
για να αποδώσουν Αμοργιανούς και
Μικρασιάτικους σκοπούς και τραγούδια. Ο κύριος Αντώνης Κωβαίος, βιολί,
η κυρία Βάσω Κορδώση, τραγούδι, και
τα αδέλφια ∆έσποινα Χονδρονικόλα
βιολί και Γιώργος Χονδρονικόλας λαούτο, γέμισαν την αίθουσα με μουσι-
Στο βήμα η Πρόεδρος της Λεσβιακής Παροικίας, κα Καίτη Μεσσηνέζη - Πλατσή μαζί με την κα
Αγλαΐα Αρχοντίδου, τη συγγραφέα κα Ειρήνη Βεκρή και την κα Νανά Σακκά-Νικολακοπούλου.
13
συνεχίστηκε σε επίπεδο γευστικών
απολαύσεων. Έτσι στην πανέμορφη
περίκλειστη πίσω αυλή του Μουσείου,
γράφτηκε ο επίλογος της παρουσίασης της «Ουρανίας» με κέφι, ευχαριστίες και ευχές και την υπόσχεση της
συγγραφέως για τη σύντομη παρουσίαση του επόμενου βιβλίου της σειράς
«Χίλια μύρια κύματα μακριά».
κή, παραδοσιακή αιγαιοπελαγίτικη κι
έκαναν τον κόσμο να τραγουδά και να
δακρύζει.
Ο Σύλλογος Γυναικών από τα Παράκοιλα Λέσβου, έστειλε, ευγενική
προσφορά, παστοκύδωνα και από την
Αμοργό κατέφθασαν ξεροτήγανα και
ρακόμελο, όλα υπέροχα κι ο χορός
των συμβολισμών μέσα από το βιβλίο
Οι εκδόσεις «Κ.Ψ.Μ.» σε συνεργασία με το ∆ήμο Αργυρούπολης,
παρουσίασαν τη συλλογή ποιημάτων του Άρη Καστάνη «Τα ταξίδια μου»
Μέσα στην κατάμεστη αίθουσα του ∆ημοτικού Θεάτρου «Μίκης Θεοδωράκης», πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία, την Κυριακή 4 Μαρτίου 2012, η παρουσίαση του βιβλίου του συμπατριώτη μας καταξιωμένου ποιητή Άρη Ταστάνη
«Τα Ταξίδια μου», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Κ.Ψ.Μ.».
Για τον ποιητή και την 34χρονη πορεία του στην αριστερά, στους αγώνες για
το Αναπηρικό Κίνημα, στη Λέσβο της «αιολικής άνοιξης», τον τόπο καταγωγής
του, μίλησαν ο δημοσιογράφος Αργύρης ∆εμερτζής, που είχε αναλάβει και το
συντονισμό της εκδήλωσης, η συγγραφέας Νάντια Βαλαβάνη, που προσέγγισε
και ανέδειξε τον πυρήνα του έργου, ο δημοσιογράφος Αντώνης Σκορδίλης, η
σκηνοθέτης Μαρία Χατζημιχάλη - Παπαλιού, καθώς και η τραγουδίστρια - συγγραφέας Γιοβάνα, που μίλησε με ιδιαίτερη θέρμη για τη γνωριμία της και την
προσωπική της σχέση με τον Άρη Ταστάνη και απάγγειλε με επιτυχία ποιήματα
του. Ποιήματα από τη συλλογή «Τα Ταξίδια μου», απάγγειλαν με πολύ επιτυχία
και οι ηθοποιοί Κάτια Γέρου, Γωγώ Μπρέμπου και Μαρία Κανελλοπούλου.
Στην επιτυχημένη εκδήλωση παραβρέθηκαν και τίμησαν με την παρουσία τους
πολλοί συμπατριώτες μας, μέλη λεσβιακών Συλλόγων Αττικής, όλοι οι φίλοι του
Άρη Ταστάνη, οι σύντροφοί του και οι συναγωνιστές του στα πολιτικά και κοινωνικά κινήματα, γνωστοί άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, ακτιβιστές
από το Αναπηρικό Κίνημα, ο ανεξάρτητος βουλευτής Παναγιώτης Κουρουπλής,
ο Κώστας Θεοδωρόπουλος, στέλεχος του Αναπηρικού Κινήματος, καθώς και ο
πρόεδρος της ΟΛΣΑ Χριστόδουλος Τσακιρέλλης με τη σύζυγό του, ο οποίος
έκανε παρέμβαση και μίλησε για την προσωπικότητα και το έργο του ποιητή. Την
«Λεσβιακή Παροικία» εκπροσώπησαν η Πρόεδρος Καίτη Μεσσηνέζη και τα μέλη
Ειρήνη Βεκρή και Θόδωρος Πλατσής.
Παράλληλα με την παρουσίαση του βιβλίου, στο φουαγιέ του ∆ημοτικού Θεάτρου, πραγματοποιήθηκε έκθεση με τις επιτυχημένες εικαστικές κατασκευές «Τα
Καράβια», του αρχιτέκτονα Τάσου Ταστάνη, που συμπεριλαμβάνονται και στις σελίδες του βιβλίου.
Η ωραία εκδήλωση έκλεισε με μια μικρή δεξίωση στην είσοδο του Θεάτρου.
14
Eκδρομές
Οι εκδρομές της «Λεσβιακής Παροικίας»
11.30 φτάσαμε στο σημαντικό βυζαντινό μοναστήρι του Οσίου Λουκά.
Η Μονή του Οσίου Λουκά, μαζί με
τη Μονή ∆αφνίου και τη Νέα Μονή
Χίου έχει χαρακτηριστεί από την Ουνέσκο μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Χτισμένη στις ∆υτικές πλαγιές της
Ελικώνας, αποτελεί ίσως το σημαντικότερο μνημείο της μεσοβυζαντινής
εποχής στον ελλαδικό χώρο. Στη διάρκεια των δέκα περίπου αιώνων από την
ίδρυσή της, έπαιξε πρωταγωνιστικό
ρόλο στις ιστορικές περιπέτειες του
τόπου, κερδίζοντας την εύνοια των
αυτοκρατόρων στα βυζαντινά χρόνια,
με πλούσιες δωρεές των οποίων, όχι
μόνο τελείωσε η εκκλησία της Αγίας
Με σύμμαχο τον ανοιξιάτικο ήλιο η
Λεσβιακή Παροικία πραγματοποίησε
το Σάββατο 3 Μαρτίου την προγραμματισμένη εκδρομή της στο Βυζαντινό Μοναστήρι του Οσίου Λουκά
στη Βοιωτία, στο Μουσείο «Θυμάτων Ναζισμού ∆ιστόμου» και μετά
για φαγητό και περίπατο στα παραθαλάσσια Αντίκυρα.
Το πρωί του Σαββάτου μπροστά στο
καλλιμάρμαρο στάδιο της Αθήνας το
πούλμαν γέμισε με 49 χαρούμενους
εκδρομείς.
Εκκίνηση στις 8.30 με σύμμαχο έναν
πολύ όμορφο ανοιξιάτικο καιρό.
Μια μικρή στάση στο μνημείο Εθνικής Αντίστασης των σφαγιασθέντων
στο ∆ίστομο από τους Ναζί και στις
Εκδρομείς μπροστά απ' το Μνημείο Εθνικής Αντίστασης του ∆ιστόμου.
15
“Στ’ Όσιου Λουκά το μοναστήρι”:
Στ’ Όσιου Λουκά το μοναστήρι, απ’ όσες
γυναίκες του Στειριού συμμαζευτήκαν
τον Eπιτάφιο να στολίσουν, κι όσες
μοιρολογήτρες ώσμε του Mεγάλου
Σαββάτου το ξημέρωμα αγρυπνήσαν,
ποια να στοχαστή - έτσι γλυκά θρηνούσαν! πως, κάτου απ’ τους ανθούς, τ’ ολόαχνο
σμάλτο
του πεθαμένου του Άδωνη ήταν σάρκα
που πόνεσε βαθιά;
Γιατί κι ο πόνος στα ρόδα μέσα,
κι ο Eπιτάφιος Θρήνος,
κ’ οι αναπνοές της άνοιξης που μπαίναν
απ’ του ναού τη θύρα, αναφτερώναν
το νου τους στης Aνάστασης το θάμα,
και του Xριστού οι πληγές σαν ανεμώνες
τους φάνταζαν στα χέρια και στα πόδια,
τι πολλά τον σκεπάζανε λουλούδια
που έτσι τρανά, έτσι βαθιά ευωδούσαν!
Aλλά το βράδυ το ίδιο του Σαββάτου,
την ώρα π’ απ’ την Άγια Πύλη το ένα
κερί επροσάναψε όλα τ’ άλλα ως κάτου,
κι απ’ τ’ Άγιο Bήμα σάμπως κύμα απλώθη
το φως ώσμε την ξώπορτα, όλοι κι όλες
ανατριχιάξαν π’ άκουσαν στη μέση
απ’ τα “Xριστός Aνέστη” μιαν αιφνίδια
φωνή να σκούξει: “Γιώργαινα, ο Bαγγέλης!”
Kαι να ο λεβέντης του χωριού, ο Bαγγέλης,
των κοριτσιών το λάμπασμα, ο Bαγγέλης,
που τον λογιάζαν όλοι για χαμένο
στον πόλεμο και στέκονταν ολόρτος
στης εκκλησιάς τη θύρα, με ποδάρι
ξύλινο, και δε διάβαινε τη θύρα
της εκκλησιάς, τι τον κοιτάζαν όλοι
με τα κεριά στο χέρι, τον κοιτάζαν,
το χορευτή που τράνταζε τ’ αλώνι
του Στειριού, μια στην όψη, μια στο πόδι,
που ως να το κάρφωσε ήταν στο κατώφλι
της θύρας, και δεν έμπαινε πιο μέσα!
Στου Οσίου Λουκά το μαναστήρι.
Βαρβάρας, η οποία σήμερα είναι αφιερωμένη στη Θεοτόκο, αλλά ύστερα
από λίγα χρόνια, το 1011 μ.Χ. κτίστηκε και ο δεύτερος ο μεγάλος ναός, το
Καθολικό.
Στην περίοδο της Φραγκοκρατίας
περιήλθε στην κατοχή τάγματος καθολικών μοναχών και γνώρισε την καταστρεπτική μανία και λεηλασία των κατακτητών, Καταλανών και Τούρκων. Στον
αγώνα του 1821 αποτέλεσε το ορμητήριο των αρματολών και κλεφτών.
Το ιερό λείψανο του Οσίου Λουκά σήμερα βρίσκεται στο μοναστήρι,
όπου έφτασε το 1986 από τη Βενετία. Μας έγινε μια εμπεριστατωμένη
ξενάγηση από άνθρωπο του μοναστηριού και ο πάντα ενημερωμένος
αγαπητός φίλος Νίκος ∆έτσης μας
έκανε την έκπληξη και μας συγκίνησε ιδιαίτερα απαγγέλλοντας το
ποίημα του ΄Αγγελου Σικελιανού
16
Kαι τότε - μάρτυράς μου νά ‘ναι ο στίχος,
ο απλός κι αληθινός ετούτος στίχος απ’ το στασίδι πού ‘μουνα στημένος
ξαντίκρισα τη μάνα, απ’ το κεφάλι
πετώντας το μαντίλι, να χιμήξει
σκυφτή και ν’ αγκαλιάσει το ποδάρι,
το ξύλινο ποδάρι του στρατιώτη,
- έτσι όπως το είδα ο στίχος μου το γράφει,
ο απλός κι αληθινός ετούτος στίχος -,
και να σύρει απ’ τα βάθη της καρδιάς της
ένα σκούξιμο: “Mάτια μου… Bαγγέλη!”
Kι ακόμα, - μάρτυράς μου νά ‘ναι ο στίχος,
ο απλός κι αληθινός ετούτος στίχος -,
ξοπίσωθέ της, όσες μαζευτήκαν
από το βράδυ της Mεγάλης Πέφτης,
νανουριστά, θαμπά για να θρηνήσουν
τον πεθαμένον Άδωνη, κρυμμένο
μες στα λουλούδια, τώρα να ξεσπάσουν
μαζί την αξεθύμαστη του τρόμου
κραυγή που, ως στο στασίδι μου κρατιόμουν,
ένας πέπλος μου σκέπασε τα μάτια!…
«Λεσβιακής Παροικίας» τελείωσε με
τα πανέμορφα Αντίκυρα. Η θάλασσα
του Κορινθιακού κόλπου, η όμορφη
παραλία, το μυτιληνιό ούζο και η θαλασσινοί μεζέδες μας θύμισαν το αγαπημένο μας νησί.
Ο ενθουσιασμός όλων ήταν τόσος,
που κατά την επιστροφή μας στην
Αθήνα προγραμματίσαμε άλλη μια
μονοήμερη εκδρομή το Σάββατο 31
Μαρτίου στην Χαλκίδα και τα Καμπιά Ευβοίας. Μια εκδρομή, η οποία
πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία
στην πόλη της Χαλκίδας, με επίσκεψη
στη παλιά πόλη και το πολύ ενδιαφέρον λαογραφικό Μουσείο και περπάτημα στην καταπληκτική παραλία με
την παλιά γέφυρα του Ευρίπου, όπου
λαμβάνει χώρα το ενδιαφέρον φαινόμενο της άμπωτης και της παλίρροιας.
Στα Καμπιά και στην όμορφη, ανθισμένη φύση της ∆ίρφυς με τα τρεχούμενα
γάργαρα νερά, μας δόθηκε η ευκαιρία
να ξεφύγουμε από την ατμόσφαιρα
της μεγαλούπολης, να αναπνεύσουμε
καθαρό αέρα, να περπατήσουμε και να
χαρούμε το πανέμορφο τοπίο.
Για φέτος έχουμε προγραμματίσει
μια ακόμη μονοήμερη εκδρομή την
Κυριακή 20 Μαΐου στην ορεινή Κορινθία τη Στυμφαλία και το Μουσείο Περιβάλλοντος, τη λίμνη ∆όξα
και το ενδιαφέρον μοναστήρι του
Αγίου Γεωργίου Φενεού.
Ενώ το τετραήμερο της 28ης Οκτωβρίου ευελπιστούμε να πραγματοποιηθεί η πολύ ενδιαφέρουσα εκδρομή
μας στα Γιάννενα και το κεντρικό
Ζαγόρι, το πρόγραμμα της οποίας δημοσιεύουμε στις επόμενες σελίδες της
«Αιολίδας».
Μας γέμισε εικόνες και συναισθήματα η επίσκεψή μας στο όμορφο, τόσο
σημαντικό, βυζαντινό μοναστήρι του
Οσίου Λουκά. Μα πιο έντονα συναισθήματα μας έφερε αμέσως μετά η
επίσκεψή μας στο Μουσείο Θυμάτων
Ναζισμού του ∆ιστόμου. Παρακολουθήσαμε ένα ντοκιμαντέρ και γνωρίσαμε όλη την αγριότητα των Ναζί και την
σφαγή των αθώων κατοίκων - γυναικόπαιδων κατά κύριο λόγο - του ∆ιστόμου. Γέμισε η ψυχή μας πόνο, μας ήρθαν δάκρυα στα μάτια, ήταν όμως ένα
γεγονός που όλοι θα πρέπει να γνωρίζουμε. Οι συγκλονιστικές σκηνές που
παρακολουθήσαμε από φιλμ αρχείου
θα μείνουν ριζωμένες μέσα μας!
Η τόσο ενδιαφέρουσα εκδρομή της
17
Η προγραμματισμένη εκδρομή μας στα Γιάννενα - Ζαγόρια
4ήμερη εκδρομή
Παρασκευή 26 - ∆ευτέρα 29 Οκτωβρίου 2012
τρου και είναι διακοσμημένο με θαυμάσιους σταλακτίτες και σταλαγμίτες.
Επιστρέφουμε στην πόλη, όπου αρχικά θα επισκεφτούμε το Κάστρο των
Ιωαννίνων. Εκεί υπάρχουν πολλά αξιοθέατα, μεταξύ αυτών τα δύο καλοδιατηρημένα τζαμιά απομεινάρια της πολύχρονης τουρκικής κατοχής. Το ένα
τζαμί του Ασλάν Πασά στο Β.∆. άκρο
του κάστρου, στεγάζει το ∆ημοτικό
μουσείο με τοπικές φορεσιές, συλλογές αργυροχοΐας, αντικείμενα, όπλα της
επανάστασης 1821, και άλλα κειμήλια.
Μετά, θα κάνουμε έναν περίπατο στο
παραδοσιακό κέντρο της πόλης. Εργαστήρια ασημουργίας και χρυσοχοΐας,
που στο παρελθόν άνθισαν και ήταν διάσημα σε Ανατολή και ∆ύση, λειτουργούν μέχρι σήμερα.
Θα περπατήσουμε στην όχθη της λίμνης και το μεσημέρι με πλοίο θα πάμε
στο νησάκι της λίμνης για φαγητό και
επίσκεψη. Στο 'νησάκι' των Ιωαννίνων,
ένα από τα ελάχιστα στον κόσμο κατοικούμενα νησιά λίμνης, μπορεί κανείς
να επισκεφτεί τα βυζαντινά μοναστήρια
και να θαυμάσει έξοχες τοιχογραφίες
της εποχής. Εκεί βρίσκεται και το σπίτι
- ύστατο καταφύγιο του Αλή Πασα.
Παρασκευή 1η Ημέρα:
Αθήνα - Μεσολόγγι - Ιωάννινα
Συγκέντρωση νωρίς στις 8.00 το πρωί
στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο και αναχώρηση με ενδιάμεσες στάσεις για ξεκούραση προς τον νομό Ιωαννίνων. Η πρώτη μας επίσκεψη θα πραγματοποιηθεί
στο Μεσολόγγι και τον Κήπο των Ηρώων όπου εκεί έχουν θαφτεί πολλοί γνωστοί και άγνωστοι ήρωες που πολέμησαν στην Ηρωική έξοδο. Συνεχίζουμε
για την Αμφιλοχία, όπου θα πάρουμε το
μεσημεριανό μας φαγητό. Συνεχίζουμε
για την πόλη των Ιωαννίνων. Άφιξη 16.00
περίπου και τακτοποίηση στο ξενοδοχείο «Παλλάδιον» Β` κατηγ. Ελεύθερος
χρόνος. ∆ιανυκτέρευση.
Σάββατο 2η ημέρα:
Σπήλαιο Περάματος - Ιωάννινα
Μετά το πρωινό μας, θα επισκεφτούμε το σπήλαιο Περάματος (4χιλ. από τα
Ιωάννινα) στο ομώνυμο χωριό, όπου η
φύση το έχτιζε σταγόνα - σταγόνα χιλιάδες χρόνια. Θεωρείται το μεγαλύτερο
σπήλαιο των Βαλκανίων. Έχει δαιδαλώδεις διαδρόμους ενός και πλέον χιλιομέ18
Το θέατρο της ∆ωδώνης είναι από
τα μεγαλύτερα και καλύτερα σωζόμενα αρχαία ελληνικά θέατρα, με χωρητικότητα περίπου 18.000 ατόμων.
Αποτελούσε αναπόσπαστο τμήμα του
ιερού της ∆ωδώνης.
Εν συνεχεία θα επισκεφτούμε το
Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας του Π.
Βρέλλη με τα κέρινα ομοιώματα προσώπων και παραστάσεων που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην ιστορία
του τόπου μας ή το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Παπαγιάννη στο Ελληνικό (ό,τι αποφασίσουμε).
Στη συνέχεια επιστροφή στην Αθήνα
με ενδιάμεσες στάσεις για φαγητό και
ξεκούραση.
Κυριακή 3η ημέρα:
Κεντρικά Ζαγόρια - Φαράγγι Βίκου
Μετά το πρωινό αναχώρηση για το
κεντρικό Ζαγόρι, ένα δίκτυο από χωριά σκορπισμένα, που ξεπροβάλλουν
ανάμεσα σε δασωμένα από πεύκα και
έλατα βουνά της Πίνδου, βορειοανατολικά από την πόλη των Ιωαννίνων. Τα
Ζαγοροχώρια έχουν χτιστεί σύμφωνα
με το πρότυπο του φυσικού τους χώρου, του ζαγορίτικου τοπίου.
Θα επισκεφτούμε τα εξής χωριά:
Μονοδέντρι, με την Μονή της Αγίας
Παρασκευής απ’ όπου θα θαυμάσουμε
πανοραμικά το περίφημο φαράγγι του
Βίκου, αλλά και την κοιλάδα του ποταμού Βοϊδομάτη, τον παραδοσιακό
οικισμό Βίτσα, ένα άκρως εντυπωσιακό χωριό, το Τσεπέλοβο με τα επιβλητικά αρχοντικά, το Καπέσοβο εξ ίσου
όμορφο και γραφικό και την Ελάτη ένα
χωριό με εκπληκτική θέα.
Γεύμα στην περιοχή και επιστροφή
το απόγευμα στο ξενοδοχείο μας.
Tιμή συμμετοχής: 180,00 ευρώ
Στην τιμή συμπεριλαμβάνονται: Ξενοδοχείο 4 αστέρων στα Ιωάννινα με
πρωινό.
Μεταφορές με υπερπολυτελή πούλμαν - Αρχηγός - Συνοδός -Ταξιδιωτική
ασφάλεια.
∆εν συμπεριλαμβάνονται: Είσοδοι σε
μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους.
Για πληροφορίες - δηλώσεις:
Θεόδωρος Πλατσής,
Τηλ.: 210 8674 520 και 6947 267 277.
∆ευτέρα 4η ημέρα:
∆ωδώνη - Μουσείο Κέρινων
ομοιωμάτων - Αθήνα
Μετά το πρωινό θα αναχωρήσουμε
για το μαντείο της ∆ωδώνης, το δεύτερο σημαντικότερο μνημείο της αρχαιότητας, μετά τους ∆ελφούς.
19
Γιώργος Μπουζιάνης
Επιμέλεια: Καίτη Μεσσηνέζη
Θέλοντας να τιμήσω τον μεγάλο Έλληνα και μεγάλο Ευρωπαίο ζωγράφο
Γιώργο Μπουζιάνη, που το έργο του
θαυμάζω απεριόριστα, παραθέτω στις
επόμενες σελίδες πληροφορίες και φωτογραφίες από τη ζωή και το έργο του.
Ο μεγάλος Έλληνας εξπρεσιονιστής
ζωγράφος γεννήθηκε το 1885 και πέθανε στην Αθήνα στις 22 Οκτωβρίου 1959.
Ο πατέρας του Γιώργου Μπουζιάνη
ήταν έμπορος κρασιών και δημητριακών με καταγωγή από τα Μπουζιανέικα
της Τρίπολης. Η μητέρα του Χρυσάνθη, το γένος Προκοπίου, ήταν αθηναϊκής καταγωγής.
Μεγάλωσε στην αθηναϊκή γειτονιά
της Νεάπολης. Σπούδασε ζωγραφική
στην Σχολή Καλών Τεχνών (μετέπειτα
Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών) με δασκάλους τον Γ. Ροϊλό, τον Νικηφόρο
Λύτρα και τον Κ. Βολανάκη. Από τον
τρίτο χρόνο (1900) μέχρι το τέλος της
φοίτησής του (1906) είχε συμφοιτητή
τον Τζιόρτζιο ντε Κίρικο.
Η καλλιτεχνική πορεία του, μετά την
αποφοίτησή του από την Σχολή, αρχίζει το 1906, όταν με την ιδιωτική υποτροφία του γιατρού Χαραμή πηγαίνει στο Μόναχο, για να συνεχίσει τις
σπουδές ζωγραφικής στην Ακαδημία
Τεχνών της πόλης, κοντά στον Otto
Seitz. Την πόλη του Μονάχου προτίμησε ο ίδιος, αντί για το Παρίσι.
Ο ίδιος ο Μπουζιάνης, αναφέρεται
ελάχιστα στα χρόνια των σπουδών του
στην Αθήνα. Είναι βέβαιο, ότι ούτε το
κλίμα της Σχολής Καλών Τεχνών της
Αθήνας συμπάθησε, ούτε τη ζωγραφική
των δασκάλων του. Ακόμα και μετά από
50 χρόνια οι απόψεις του για το πρώτο
καλλιτεχνικό σχολείο του δε θα αλλάξουν, αφού το 1955 δηλώνει ότι «ύστερα από τον Παρθένη στη ζωγραφική δεν
έχουμε κανέναν αξιόλογο δάσκαλο».
Ανήσυχος πάντα ως άνθρωπος και
ως καλλιτέχνης, αναζητούσε το κατάδικό του προσωπικό και καλλιτεχνικό ύφος, γι’ αυτό και η διαδοχή των
διαφόρων φάσεων της ζωής του είναι
Αυτοπροσωπογραφία (1913 - Aκουαρέλα)
20
απόλυτα συνυφασμένη με τις καλλιτεχνικές ανησυχίες και αναζητήσεις του.
Από το 1910, άρχισε να εγκαταλείπει
τις κλασικές για την εποχή ζωγραφικές αναζητήσεις, για να στραφεί προς
πιο σύγχρονα καλλιτεχνικά ρεύματα.
Το 1914 εγκαταστάθηκε στο Βερολίνο
για να μαθητεύσει κοντά στον ιμπρεσιονιστή Μαξ Λίμπερμαν. Από το 1917
στράφηκε προς τον γερμανικό εξπρεσιονισμό και σε ένα δικό του πολύ εκφραστικό ύφος. Στα έργα του άρχισε να
δίνει περισσότερη έμφαση στην αποτύπωση της ανθρώπινης μορφής - κυρίως
της γυναικείας φιγούρας - και στα συναισθήματα που γεννάει αυτή η αποτύπωση. Οι Γερμανοί τεχνοκριτικοί δέχθηκαν
θετικά τα νέα έργα του καλλιτέχνη και το
1924 έκλεισε συμβόλαιο με την γκαλερί
Μπάρχφελντ. Το 1927 έγινε στο Κέμνιτς
μεγάλη έκθεση έργων του στο μουσείο
της πόλης. Κατόπιν, με την οικονομική
στήριξη της γκαλερί Μπάρχφελντ, πήγε
στο Παρίσι, όπου έζησε κατά την περίοδο 1929 έως 1932.
Λόγω της οικονομικής κρίσης του
1930, που είχε χτυπήσει την Ευρώπη,
αναγκάστηκε να επιστρέψει στο Μόναχο. Όμως, με την σταδιακή εξαφάνιση
του εξπρεσιονισμού και την άνοδο του
ναζισμού, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει και τη Γερμανία, για να επιστρέψει
τελικά το 1934 στην Ελλάδα.
Πριν επιστρέψει στην Ελλάδα, ο Έλληνας πρέσβης στο Βερολίνο, Αλέξανδρος
Ρίζος-Ραγκαβής, μεσολάβησε για να διοριστεί καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή
Καλών Τεχνών. Ο διορισμός αυτός τελικά δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, προς
μεγάλη απογοήτευση του Μπουζιάνη.
Ύστερα από 27 χρόνια απουσίας
ο Μπουζιάνης επιστρέφει στην Ελλάδα. Μια καινούργια ζωή αρχίζει για το
ζωγράφο, όχι τόσο ρόδινη (όπως τα
προηγούμενα χρόνια, όταν ήταν καλλιτέχνης στην Ευρώπη). Εδώ το περιβάλλον είναι στενό και γίνεται συχνά
ασφυκτικό για τον νεοφερμένο από
την Ευρώπη ζωγράφο, που ήταν ένας
απλός άγνωστος σε καλλιτέχνες και
μη. Το 1935, ο Μπουζιάνης έχει πια
εγκατασταθεί μόνιμα στην Αθήνα με
τη γυναίκα του και το γιο του.
Ανεβοκατέβηκε πολλές φορές τα
σκαλιά των Υπουργείων· κανείς -όπως
φαίνεται- από τους καλλιτεχνικούς κύκλους της Αθήνας δεν τον υποστήριξε.
Τα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου ήταν πολύ δύσκολα
για τον Μπουζιάνη. Μόνον το 1949,
από 5 μέχρι 25 Νοεμβρίου, όταν πραγματοποίησε μεγάλη αναδρομική έκθεση στον «Παρνασσό», το φιλότεχνο
κοινό άρχισε να μιλά και πάλι με ενθουσιώδη λόγια για το μοναδικό ύφος
της δουλειάς του ζωγράφου. Σιγά-σιγά, η φήμη του ξεπέρασε τα σύνορα
Στο σπίτι του στη Γερμανία.
21
της Ελλάδας για άλλη μια φορά, και τον
επόμενο χρόνο (1950) εκπροσώπησε
την Ελλάδα στην Μπιενάλε της Βενετίας, ενώ το 1956 τού απονεμήθηκε το α΄
ελληνικό βραβείο του ∆ιεθνούς ∆ιαγωνισμού Gugenheim.
Συνέχισε να εργάζεται και να εκθέτει έως το 1959 που πέθανε στην Πανεπιστημιακή Κλινική «Αλεξάνδρας»
όπου νοσηλευόταν υποφέροντας από
άσθμα όλα τα τελευταία χρόνια.
Μετά τον θάνατό του το σπίτι που
έμεινε ο ζωγράφος, αγοράστηκε από
τον ∆ήμο ∆άφνης και έχει μετατραπεί
σε μουσείο. Ο δρόμος του μετονομάστηκε σε οδό Γ. Μπουζιάνη.
Έργα του Μπουζιάνη υπάρχουν στην
Εθνική Πινακοθήκη, καθώς και σε πολλές άλλες δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές εντός και εκτός Ελλάδας.
Αναδρομικές εκθέσεις με έργα του
πραγματοποιήθηκαν στην Εθνική Πινακοθήκη το 1977 και το 1985, και στο
Μουσείο Μπενάκη το 2005.
πάνω στα οποία θα χτίσει την προσωπική του τέχνη μέχρι τέλους.
Τη χρονιά που φτάνει ο Μπουζιάνης
στο Μόναχο (1906), τα γεγονότα εξελίσσονται με ταχύτητα και σηματοδοτούν τις διεργασίες που γέννησαν τη
μοντέρνα τέχνη. ∆ιαφορετικές απόψεις στις καλλιτεχνικές αναζητήσεις,
ρήξη του παλιού με το καινούργιο,
εμφανίσεις Ρώσων καλλιτεχνών στη
∆ύση, είναι μερικά από τα γεγονότα
που δημιουργούν τις προϋποθέσεις
για να εμφανιστεί η αναγκαιότητα
μιας διαφορετικής πορείας των καλλιτεχνών, που θα συμβαδίζει με την
ανάγκη μιας νέας ισορροπίας στην
κοινωνία και στον κόσμο. Ο Καντίνσκι
στο Μόναχο προσέλκυσε τους «συγγενείς» καλλιτέχνες - μεταξύ αυτών
και τον Μπουζιάνη-, με τους οποίους
θα ιδρύσει αργότερα την «Ένωση των
νέων καλλιτεχνών του Μονάχου» και
το 1911-12 θα εγκαινιάσει στην γκαλερί Thannhauser Μονάχου την πρώτη έκθεση του «Γαλάζιου Καβαλάρη»
(Der blaue Reiter»), ένα κίνημα και
ταυτόχρονα μια επανάσταση, που εξέφραζε μια διαφορετική άποψη για τα
χρώματα και που εισήγαγε στα λοιπά
αισθητικά γνωρίσματα του πίνακα μια
διαφορετική θεώρηση του κόσμου.
Με βάση τα πρώτα έργα του Μονάχου μπορούμε να υπολογίσουμε και
τις πρώτες επιδράσεις που δέχεται ο
Μπουζιάνης, ευρισκόμενος στο κέντρο μιας πόλης που γνωρίζει καλλιτεχνική ακμή στο κέντρο της Ευρώπης.
Ο Μπουζιάνης εκδηλώνει με τον δικό
του τρόπο τη συμμετοχή του στα καλλιτεχνικά δρώμενα της εποχής του. Βρίσκεται στο κέντρο των καλλιτεχνικών
ζυμώσεων, αλλά, ως νεοφερμένος καλλιτέχνης εκεί, παραμένει στο περιθώριο. ∆εν είναι μοχλός των καλλιτεχνικών
Το έργο του ζωγράφου
Ελάχιστα είναι τα έργα που γνωρίζουμε από την πρώτη μαθητική του
περίοδο. Είναι όμως ενδεικτικά για
την μετέπειτα δραστηριότητά του. Τα
κλασικιστικά στοιχεία κυριαρχούν ήδη
από το πρώτο ξεκίνημα. “Ο Γέρος”,
“η Αδελφή του Ζωγράφου”, μια Αυτοπροσωπογραφία του και μερικές Νεκρές Φύσεις είναι οι πρώτες ελαιογραφίες που μας αποκαλύπτουν αμέσως
την εξαιρετική ωριμότητα του σπουδαστή. Η Αυτοπροσωπογραφία (19031905) είναι, μπορούμε να πούμε, το
διαβατήριο του καλλιτέχνη για το Μόναχο. Πρόκειται για έργο σημαντικό,
γιατί φέρει έντονα στοιχεία πρωίμου
προσωπικού εξπρεσιονιστικού ύφους,
22
γεγονότων αλλά απλός παρατηρητής.
Τα πρώτα χρόνια (1907-1912) αναλώνεται στο περιβάλλον της Ακαδημίας του
Μονάχου, παρόλο που οι Walter Thor,
Otto Seitz και Georg Schildknecht δεν
του ταιριάζουν ως δάσκαλοι. Και οι ίδιοι
έχουν μείνει πίσω και δεν αντιλαμβάνονται τη σπουδαιότητα του εξπρεσιονιστικού έργου του Liebermmann. Αντίθετα, ο Μπουζιάνης τον επισκέπτεται στο
Βερολίνο το 1909. Την ίδια χρονιά υπογράφει μια υδατογραφία με τίτλο Προσωπογραφία της Κας Künze, έργο που
αντανακλά έντονα το εξπρεσιονιστικό
ύφος της εποχής, αλλά και μια προσωπική κατάκτηση στο χώρο της αφαίρεσης.
Το ίδιο ισχύει και για μια σειρά υδατογραφιών από το 1909 μέχρι το 1914.
Γύρω στο 1914 αρχίζει να τον απασχολεί μια καινούργια αναζήτηση στον
κόσμο της ανθρώπινης μορφής. Σιγά-σιγά καταργεί το ελαφρά στιλιζαρισμένο ύφος της προσωπογραφίας
και δοκιμάζει να απλώσει στην επιφάνεια του πίνακα πιο ελεύθερες και πιο
αδρές πινελιές. Το 1917 κατασταλάζει
ως προς αυτές της αναζητήσεις, καθώς
ανακαλύπτει με μια αυτοπροσωπογραφία του και μια σειρά οικογενειακών
προσωπογραφιών το μέτρο της εξπρεσιονιστικής γλώσσας που τον εκφράζει
καλύτερα. Ο ίδιος λέει σχετικά:
«Ήτανε Οκτώβριος κοίταγα κάτω
στο δρόμο που ήτανε φυτεμένος με
αγριοκαστανιές, από το παράθυρο του
ατελιέ μου, στο Μόναχο όταν μέσα
Πρόσωπο κοριτσιού (Λάδι)
23
στα πεσμένα φύλλα πήρε το μάτι μου
ένα κίτρινο πράσινο φύλλο που με
συγκίνησε. Μου φάνηκε σαν ένα σύμβολο. Μπήκα μέσα και έκανα ένα πορτρέτο της γυναίκας μου και βγήκανε
κάπου δεκαπέντε πίνακες σ’ αυτό το
πνεύμα που με ικανοποίησαν. Τα έργα
αυτά τα εξέθεσα στην γκαλερί Rithaler
του Μονάχου και οι κριτικές δεν ήτανε
άσχημες. Εγώ όμως ο ίδιος δεν ήξερα
τότε ότι έκανα εξπρεσιονισμό».
Είναι προφανής η σημασία αυτής της
εξομολόγησης. ∆ημοσιεύτηκε πολλές
φορές σε εφημερίδες και περιοδικά η
φράση: «Ένα πεσμένο κίτρινο φύλλο
που συγκίνησε τον καλλιτέχνη… αποτέλεσε το μίτο της φιλολογικής ερμηνείας
του «μπουζιανικού» εξπρεσιονισμού».
Πλούσια είναι η παραγωγή έργων
(σχέδια, υδατογραφίες και ελαιογραφίες) από θεματική, μορφολογική και τεχνική άποψη. Οι προσωπογραφίες, τα
τοπία και οι ανθρώπινες μορφές χαρακτηρίζονται από πρωτόγνωρη ποικιλία.
Οι κριτικές είναι ενθουσιώδεις. Ποτέ
άλλοτε δεν θα γνωρίσει εν ζωή τη θερμή ανταπόκριση κοινού και κριτικής.
Ούτε στο Παρίσι ούτε στην Ελλάδα.
Ο Μπουζιάνης πηγαίνει στο Παρίσι με
τη γυναίκα του και το γιο του και εγκαθίσταται εκεί περί τα τέλη του 1929.
Η διαμονή του εκεί είναι αποτέλεσμα
της συμφωνίας του καλλιτέχνη με τον
γκαλερίστα Χ. Μπάρχφελντ, ο οποίος
του κάλυπτε τα έξοδα με αντάλλαγμα
να του δίνει ο Μπουζιάνης έργα.
Η παρισινή περίοδος είναι ιδιαίτερα
γόνιμη, γιατί ο χώρος θα δώσει καινούργιες εμπνεύσεις και ευκαιρίες στον
καλλιτέχνη, χωρίς όμως να επιφέρει αλλαγές στο χαρακτήρα του. Η υδατογραφία και το σχέδιο είναι οι αποκλειστικές
απασχολήσεις του και γι’ αυτό την περίοδο του Παρισιού την ονόμασε «Υγρή
Περίοδο» - ευτυχής συγκυρία και για
τον ίδιο και για το έργο του.
Τα έργα του Παρισιού μολονότι
αποπνέουν μιαν ευχάριστη ατμόσφαιρα, ωστόσο δεν ξεφεύγουν από το
χαρακτηριστικό ύφος του υποκειμενικού εξπρεσιονιστικού πνεύματος του
καλλιτέχνη. Είναι γεγονός, ότι η «παρένθεση» του Παρισιού λειτούργησε
καταλυτικά επάνω στο ζωγράφο. και
θα μπορούσε, ίσως, να υπάρξει μια
διαφορετική συνέχεια στο έργο του,
αν δεν αναγκαζόταν, σε πρώτη φάση,
να εγκαταλείψει το Παρίσι για να επιστρέψει στη Γερμανία (1932), κι αν,
σε δεύτερη φάση, δεν εγκατέλειπε τη
Γερμανία, για να επιστρέψει στην Ελλάδα (1935). Η «Υγρή Περίοδος του Παρισιού δεν θα επαναληφθεί στην Ελλάδα. Θα βρει όμως εδώ, ο καλλιτέχνης,
μια διαφορετική πραγματικότητα που
θα τον οδηγήσει στη δημιουργία μιας
σειράς έργων (1950-55), τα οποία θα
αποτελέσουν τη τελευταία εκρηκτική
και ίσως σημαντικότερη περίοδό του.
Οι εκθέσεις στην Ελλάδα
Μετά την πρώτη συμμετοχή του
σε έκθεση του «Στούντιο» το 1934 ο
Μπουζιάνης εκθέτει σε αραιά χρονικά
διαστήματα. Συμμετέχει στις Πανελλήνιες εκθέσεις του 1938 και του 1939
(στην πρώτη με ένα σχέδιο και στην
δεύτερη με τέσσερεις υδατογραφίες).
Από το 1938 μέχρι το 1949, δέκα ολόκληρα χρόνια, φαίνεται ότι απομακρύνεται από τις εκθέσεις και «κλείνεται»
στον εαυτό του. Μόλις το Νοέμβριο
του 1949 παρουσιάζει σε ατομική (την
πρώτη του ατομική έκθεση στη Ελλάδα) στον «Παρνασσό» 57 ελαιογραφίες, 22 υδατογραφίες και 15 σχέδια.
Αυτή είναι και η μοναδική μεγάλη έκ24
θεσή του στην Ελλάδα μέχρι το θάνατό του (1959).
Το 1950 έλαβε μέρος στην XXVI,
∆ιεθνή Έκθεση της Βενετίας με 10
ελαιογραφίες και 7 υδατογραφίες.
Συμμετείχε επίσης σε έκθεση με την
ομάδα «Στάθμη» (1951-53). Το 1952
συμμετείχε στην τέταρτη Πανελλήνια
Έκθεση, το 1957 εκθέτει στην Στέγη
Γραμμάτων και Τεχνών με την «Ομάδα
των Πέντε». Η τελευταία του έκθεση
γίνεται το Μάιο του 1959 στο «Πρακτορείο Πνευματικής Συνεργασίας»,
όπου παρουσιάζει τρεις προσωπογραφίες (ελαιογραφίες). Σύμφωνα με
δημοσιευμένα στοιχεία, αναφέρονται
ακόμα δύο συμμετοχές του: το 1952
στη ∆ιεθνή Έκθεση Orangerie στο
Erlangen της Γερμανίας και το 1953
στην «Έκθεση Σύγχρονης Ελληνικής
Ζωγραφικής», στην Galeria Nazionale
d’ Arte Moderna Ρώμης.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του
δεν απουσίασε από δραστηριότητες που αφορούσαν το έργο του. Οι
συμμετοχές του σε ομαδικές εκθέσεις είχαν πυκνώσει. Το Α’ Ελληνικό
Βραβείο του διεθνούς διαγωνισμού
Guggenheim με το οποίο τιμήθηκε το
1956, ήταν μια σημαντική διάκριση,
αφού η πρόταση της επιτροπής υπογραφόταν από τον Μ. Καλλιγά (AICA),
Μ. Χατζηδάκη (ICOM) και Βρ. Τσούχλο (AIAP), εκπροσώπους τριών μεγάλων διεθνών οργανισμών.
Ο Γιώργος Μπουζιάνης, στο έργο
του, αποκαλύπτει μια εντελώς διαφορετική πτυχή της ζωγραφικής.
Μπορεί να θεωρηθεί ένας ακρογωνιαίος λίθος στο χτίσιμο της ιστορίας
της ελληνικής τέχνης και η επίδρασή
του ως μια από τις οξύτερες, καθώς η
προέκτασή της ξαναβρίσκεται σε πολλές εκδοχές του αφηρημένου εξπρε-
σιονισμού, αλλά και της αφαιρετικής
παραστατικής ζωγραφικής, τάσεις που
απορρόφησαν μεγάλη ενέργεια του
καλλιτεχνικού δυναμικού από τη δεκαετία του ’50 έως και του ’80.
Τελειώνοντας εδώ τη σύντομη αναφορά στη ζωή και το έργο του Γιώργου
Μπουζιάνη, θα ήθελα να δώσω στον
κάθε ενδιαφερόμενο αναγνώστη μερικούς απ’ τους «Αφορισμούς» του μεγάλου ζωγράφου, γύρω απ’ την τέχνη,
πιστεύοντας ότι ειδικά στους νέους
καλλιτέχνες θα είναι χρήσιμοι:
-Η ζωγραφική είναι ζωή. Κατάφερες να τη
δώσεις στο έργο σου; Τότε έκανες Τέχνη.
-Η ζωγραφική δεν πρέπει να γίνεται εικόνα. Πρέπει να απλώνεται σαν το άπειρο!
-Η ζωγραφική της εποχής μας είναι ζωγραφική επινοήσεων. Σπάνια γίνεται εσωτερική ανάγκη.
-Η ζωγραφική είναι έκφραση. Γιατί να μιλούμε όταν δεν έχουμε τίποτα να πούμε;
-Πολλά, πάρα πολλά ζωγραφίζονται σ’
ένα πίνακα κι όμως δεν χρειάζεται τίποτα
περισσότερο τίποτα λιγότερο απ’ το να ζει.
-Το χρώμα είναι για μένα ο ήχος που
ακούω τη μουσική του.
Το σπίτι του, χώρος Πολιτισμού του ∆ήμου ∆άφνης.
25
Αφιέρωμα
Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου
Γράφει η Άσπα Κοπανέλλη - Αβαγιανού
Η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου είναι η ετήσια γιορτή της διεθνούς θεατρικής κοινότητας,
από το 1961, όταν πρωτοεμφανίστηκε με πρωτοβουλία του ∆ιεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου.
Εορτάζεται κάθε χρόνο στις 27 Μαρτίου με θεατρικά δρώμενα και άλλες συναφείς με το
θέατρο εκδηλώσεις, που διοργανώνονται από τα εθνικά τμήματα του ∆ιεθνούς Ινστιτούτου
Θεάτρου, μιας μη Κυβερνητικής Οργάνωσης που συνενώνει τους επαγγελματίες του θεάτρου
και συνεργάζεται στενά με την UNESCO.
Η απαράμιλλη γοητεία
των αρχαίων θεάτρων
ρεία, τα δραματικά αριστουργήματα
των μεγάλων τραγικών. ∆ιαβάζοντας
βιβλία, ερευνώντας το διαδίκτυο, ας
επισκεφθούμε, έστω νοερά, τα θέατρα που ξεχωρίζουν μέχρι και σήμερα στην Μ. Ασία και προκαλούν τον
θαυμασμό των επισκεπτών απ΄όλο τον
κόσμο.
Τα νησιά, σπαρμένα στο Αιγαίο Πέλαγος, προκαλούσαν από τους αρχαίους χρόνους τους ανθρώπους να διασχίσουν την θάλασσα, να ενώσουν
ιδέες και πολιτισμούς.
Πότε να πολεμήσουν για μια ωραία
Ελένη, πότε κουβαλώντας εμπορεύματα, οι πρόγονοί μας θα κάνουν μακρινά
και αγύριστα πολλές φορές ταξίδια και
θα επεκτείνουν τον εξελληνισμό των
παραλίων, ανταλλάσοντας αγαθά και
γνώσεις.
Φιγούρες οικείες που γοητεύουν στα
πέρατα του Ελληνικού Πολιτιστικού
ορίζοντα της Μ. Ασίας και όχι μόνο, τα
μισοερειπωμένα αρχαία θέατρα, θέατρα των ονείρων, είναι λίθινα εδώλια,
αραδιασμένα γύρω από το πέταλο της
ορχήστρας.
Οι ρίζες του θεάτρου, βρίσκονται
στην λαϊκή λατρεία του ∆ιόνυσου. Από
τους κυκλικούς χορούς και τα τραγούδια των ∆ιονυσιακών γιορτών, προήλθαν, μέσα από μακριά εξελικτική πο-
Το Θέατρο της Ασπένδου
Χτίσθηκε στα χρόνια του Μάρκου
Αυρηλίου (161-180 μ.Χ), όπως διαβάζουμε σε μια επιγραφή, από τον αρχιτέκτονα Ζήνωνα, ο οποίος ακολούθησε εν μέρει την ελληνική συνήθεια, να
χτίζονται τα θέατρα στις πλαγιές των
λόφων. Όμως στα υπόλοιπα χαρακτηριστικά, το θέατρο της Ασπένδου,
ακολουθεί τις αρχές της Ρωμαϊκής Αρχιτεκτονικής. 50 αλλεπάλληλες αψίδες
(τόξα ή καμάρες) στηρίζουν το όλο
οικοδόμημα και σήμερα ακόμα δίνονται παραστάσεις και έχει εξαιρετική
ακουστική και αποτελεί το καλύτερα
διατηρημένο θέατρο στην Μ. Ασία,
χαρακτηριστικό παράδειγμα Ρωμαϊκού
Θεάτρου.
26
Το Θέατρο της Περγάμου
Η απόκρημνη θέση της την έκανε να
μοιάζει «μετέωρη στον αέρα».
Αποτελεί μια απ΄τις πιο όμορφες δημιουργίες των ελληνιστικών χρόνων.
Σκαρφαλωμένο στην απόκρημνη πλαγιά του λόφου ενώ άρχισε η κατασκευή
του τον 3ο αιώνα π. Χ, το έργο οφείλει την ολοκλήρωσή του, στο καλλιτεχνικό όραμα του Ευμένη Β΄(197-159
π.Χ). Χρησιμοποίησε σαν πρότυπο την
Ακρόπολη της Αθήνας και μεταμόρφωσε την Πέργαμο σε μια απ΄τις πιο
όμορφες πόλεις του ελληνικού κόσμου,
κέντρο μόρφωσης και τέχνης. Η Πέργαμος, σχετικά ασήμαντη πόλη, εξελίσσεται σημαντικά, μετά τον θάνατο του
Μ. Αλεξάνδρου. Οι ηγεμόνες της, πατρώνες των τεχνών και βιβλιόφιλοι, θα
την κάνουν μια απ΄τις πιο εκλεπτυσμένες και πλούσιες πόλεις της Μ. Ασίας.
Το Θέατρο της Εφέσου
Κτισμένο στην δυτική πλευρά του
Όρους Πανάγιο (Πιον) ήταν το επιβλητικότερο από τα κτίσματα της Εφέσου και το μεγαλύτερο θέατρο της
Μ. Ασίας. Ο αυτοκράτορας Κλαύδιος
(41-54 μ.Χ) και ο Τραϊανός (98-117
μ.Χ) αναστήλωσαν αυτό το θέατρο,
ώστε να χωρά άνετα 25.000 θεατές, με
22 σειρές κερκίδων και 3 διαζώματα.
Έμεινε στην ιστορία ως χώρος διαμάχης χριστιανών και ειδωλολατρών. Η
μάχη μεταξύ της ιδέας του Χριστού
και της Άρτεμης, δόθηκε σ΄αυτό το θέατρο, τα πρώτα χρόνια του χριστιανισμού. Είχε σαν αποτέλεσμα την δίωξη
Το Θέατρο της Ασπένδου
27
120 μ.Χ πιθανόν με έξοδα της Πλάνκια
Μάγκνα, ιέρειας της Περγαίας Αρτέμιδας όπως μαρτυρά ελληνική περιγραφή.
Το θέατρο της Πέργης, συγκαταλέγεται
ανάμεσα στα πιο σημαντικά θέατρα της
Ελληνιστικής Περιόδου. Η καλή κατάσταση και διατήρησή του, επέτρεπε
την μελέτη των χαρακτηριστικών του.
Ερείπια αρχαίου θεάτρου, υπάρχουν
και στην αρχαία Σέλγη, που αποτελούν
τμήμα του σύγχρονου χωριού Zerk.
Η χωρητικότητά του υπολογίζεται σε
9.000 θεατές περίπου.
του Αγίου Παύλου, αφού πρώτα φυλακίσθηκε. Τον 2ο αιώνα μ.Χ το θέατρο
μετατράπηκε σε αρένα για την διοργάνωση μονομαχιών. Μέχρι το 1964 ήταν
σκεπασμένο με χώματα.
Το Θέατρο της Αφροδισιάδας
Βρίσκεται στη πόλη της Καρίας. Εκεί
η λατρεία της Αφροδίτης, φαίνεται πως
είχε ισχυρούς δεσμούς με την Κυβέλη,
την Εφέσια Άρτεμη και άλλες ανατολικές θεές. Εντυπωσιακό το θέατρο, η
μεγάλη ορχήστρα του οποίου χρησιμοποιήθηκε σαν αρένα στα χρόνια του
Μάρκου Αυρήλιου (161- 180 μ.Χ) μαρτυρά το επίπεδο ζωής της πόλης που
φημιζόταν στα ρωμαϊκά χρόνια και για
την περίφημη σχολή γλυπτικής.
Το μικρό Θέατρο
στα Αρύνανδα της Λυκίας
Σκαρφαλωμένο στην πλαγιά, ενθουσίαζε τους θεατές, όπως ενθουσιάζει
και τους σημερινούς επισκέπτες.
Στην πλούσια Λαοδίκεια υπήρχαν 2
θέατρα. Η πόλη, στην όχθη του ποταμού Λύκου, ιδρύθηκε πιθανότατα από
Το Θέατρο της Πέργης
Μπορούσε να φιλοξενήσει περίπου
13.000 θεατές. Το θέατρο κτίσθηκε το
Το Θέατρο της Εφέσου
28
τον Αντίοχο Β’, ανάμεσα στο 261 και
253 π.Χ και πήρε το όνομα της γυναίκας του. Τα θέατρα και άλλα οικοδομήματα, αναπλάθουν το παρελθόν της
ολοζώντανης πόλης.
Άλλο ένα Θέατρο στα Καδύανδα της
Λυκίας, κατασκευασμένο από ντόπιο
ασβεστόλιθο, χτισμένο στα ελληνιστικά χρόνια, εξακολουθεί να είναι σε
χρήση και στα ρωμαϊκά.
Υπέροχα θέατρα βρίσκονται στην
Κάτω Ιταλία, στην Μ. Ελλάδα αλλά και
εδώ στην πόλη μας στην Μυτιλήνη.
Το αρχαίο θέατρό μας, βρίσκεται
σ΄ ένα πευκόφυτο δασύλλιο, στον
ανηφορικό δρόμο που διασχίζει τον
Συνοικισμό και φτάνει ως την εκκλησία της Αγίας Κυριακής. Ο ∆. Ευαγγελίδης έκανε την πρώτη ανασκαφή το
1928. ∆ήλωσε τότε ότι ήταν ένα από
τα 3 μεγαλύτερα θέατρα της Ελλάδας,
εφάμιλλο της Επιδαύρου σε μέγεθος
και ακουστική και χωρούσε περίπου
15.000 θεατές.
Τα ονόματα των κτητόρων του θεάτρου είναι μέχρι σήμερα άγνωστα.
Αλλά οι ανασκαφές δείχνουν ένα θέατρο με ιστορία 2.300 χρόνων περίπου!
Το θέατρο ανακαινίσθηκε σε εντυ-
πωσιακό βαθμό κατά την διάρκεια της
Ρωμαϊκής εποχής, οπότε και η Λέσβος
παρουσιάζει μια πρωτόγνωρη πολιτισμική άνθηση.
Ο Πλούταρχος στο βιβλίο του «Ο
βίος του Πομπήιου» αναφέρει ότι Ρωμαίος στρατηγός Πομπήιος, εντυπωσιάσθηκε σε τέτοιο βαθμό απ΄αυτό το
θέατρο, κατά την επίσκεψή του στο
νησί της Λέσβου, το 62 π.Χ, ώστε πήρε
απόφαση να χτίσει ένα παρόμοιο θέατρο στην Ρώμη. Το περίφημο Πομπήιο
θέατρο της Ρωμαϊκής πρωτεύουσας το
οποίο οικοδομήθηκε το 55 π.Χ.
Είναι κρίμα που παρά την ολοφάνερη
ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά
το θέατρο της Μυτιλήνης βρίσκεται
«ξεχασμένο» στην εποπτική θέση του
και κάπου-κάπου εντυπωσιάζει τους
λιγοστούς επισκέπτες!
Τα αρχαία θέατρα, θέατρα των ονείρων ερειπώνονται. Παραμένουν όμως
σιωπηλοί μάρτυρες ενός ένδοξου παρελθόντος και από τις «αναζητήσεις»
κάποιων «εραστών των περασμένων
μεγαλείων», αφηγούνται δειλά-δειλά
την μακραίωνη γοητευτική ιστορία τους.
Πληροφορίες: Ταξιδιωτικά βιβλία & διαδίκτυο
Η Ομοσπονδία Ερασιτεχνικού Θεάτρου Αιγαίου, εκπροσωπώντας 35 πλέον θεατρικές ομάδες στο Αιγαίο, για μια ακόμα χρονιά συμμετείχε επισήμως στον
εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου, με την παρουσίαση στο ∆ημοτικό
Θέατρο Μυτιλήνης, την Παρασκευή 30 Μαρτίου 2012, του έργου «Έρωτας» της
Λουντμίλα Πετρουσέφσκαγια, που ετοίμασαν από κοινού οι τρεις θεατρικές ομάδες
της Μυτιλήνης: «Άστεγοι», Θεατρικό Εργαστήρι ∆ήμου Λέσβου και ΦΟΜ
«Ο Θεόφιλος», σε σκηνοθεσία Ανδρέα Σεφτελή.
Με την εκδήλωση τους αυτή, οι ερασιτέχνες ηθοποιοί τίμησαν το ΘΕΑΤΡΟ, και έστειλαν
ένα μήνυμα ενότητας και συναδέλφωσης στη σημερινή δύσκολη συγκυρία, όπου όλα
επανεξετάζονται και πολλά αμφισβητούνται.
29
Γυναίκες του Κόσμου
Γράφει ο ∆ήμος Α. Καρατζόγλου
Φρονώ πως σχετικά με την εκάστοτε
περισπούδαστη μεταφυσική δοκιμιακή
ενατένιση των κοινωνικών ζητημάτων,
εις πείσμα όλων των δαιμόνων, ισχύει
κατά τον Μάρκο Αυρήλιο «Το καλό
της μέλισσας ευνοεί και το μελίσσι»
ή όπως και το αναφερόμενο από τον
Νικολό Μακιαβέλι (1469-1527), στους
«Λόγους» του (1513-1521), ότι «Όσο
πιο κοντά βρίσκονται οι Άνθρωποι
στην εκκλησία της Ρώμης, που είναι η
Κεφαλή της θρησκείας, τόσο λιγότερο
είναι θρήσκοι.»
Ωστόσο, το γεγονός, ότι κατά το
παρελθόν έτος τρεις αξιόλογες και αξιαγάπητες δέσποινες του Αναπτυσσόμενου Κόσμου τιμηθήκανε με το Νόμπελ
Ειρήνης 2011, αποτέλεσε λαμπρή κι
εποικοδομητική αφόρμηση για μένα,
να σταθώ σεβαστικά εκστατικός με
ιδιαίτερη συναισθηματική μου φόρτιση,
απέναντι στο αισχυντηλό και αθόρυβο
μεγαλείο της ψυχής τους.
Γιατί άλλωστε να κρύψω τα ζωηρά μου
συνηγορικά συναισθήματα, καθώς το
ακανθώδες κι έωλο Γυναικείο Ζήτημα
κατέχει στα χθαμαλά δοκιμιακά μου
γραψίματα μια περίοπτη θέση.
Έτσι, χωρίς την άχαρη και πενιχρή
αυταρέσκεια μονάχα, των ∆ιακηρύξεων
των οικείων ∆ικαιωμάτων των Γυναικών, η Έλεν Τζόνσον Σέρλιφ, η Λέιμα
Γκμποούϊ και η Ταγουάκουλ Καρμάν,
ενσυνείδητα πάλαιψαν, έμπλεες γενναιότητας, προς εξάλειψη της γνωστής
διαδεδομένης ανδρικής καταπίεσης και
του ολετήρα πολέμου.
∆όξα, τιμή κι αξιοπρέπεια στις Γυναίκες του Κόσμου, μητέρες, κόρες,
εγγονές, σύζυγοι, συντρόφισσες και
σκληρά εργαζόμενες. Γένοιτο!
Il y a des homes n’ ayant pour mission
parmi des autres,
que de servir d’ intermédiaires,
on les franchit comme des ponts,
et l’ on va plus loin!
«L’ éducation sentimentale»
d’ après Goustave Flaubert (1821-1880)
Rien n’ est encore perdu!
D. Cl. C.
Όντας χαμηλών τόνων ένας άχρωμος
και άγευστος καλαμαράς, αποφεύγω
περί διαγραμμάτων και μεταφυσικής,
ιστάμενης πολύ σιμά στο Θεό και
έτη φωτός μακριά από τον Άνθρωπο,
αναφερόμενων εις το αποκαλούμενο
ασθενές φύλο, κατά το ειωθός, το καθημερινά λεγόμενο κι επαναλαμβανόμενο.
Ελεν Τζόνσον Σέρλιφ. Πρόεδρος της Λιβερίας,
Νόμπελ Ειρήνης 2011
30
Το νέο Λιμάνι της Μυτιλήνης
Γράφει ο Τάκης Χαραλ. Ιορδάνης
Η ύπαρξη λιμανιού για οποιοδήποτε
νησί είναι και αναγκαίο και ικανό δεδομένο, στοιχείο, πραγματικότητα για να
έχει τούτο επαφή με τον έξω κόσμο.
Αυταπόδεικτα, είναι ως να λέει κανείς
ότι ένα σπίτι χρειάζεται μια πόρτα. Η
πόρτα δε αυτή είναι ανάλογη προς το
μέγεθος του, το πλήθος των σ’ αυτό
διαμενόντων, τα μέσα που θα την διέρχονται και έτσι θα τη χρησιμοποιούν
και βέβαια την σκοπιμότητα εξυπηρέτησης των ενοίκων του κατά τις όποιες
ανάγκες τους.
Το νησί μας σε άλλες εποχές και μέσα
ναυσιπλοΐας μικρής δυναμικότητας,
διέθετε ένα αριθμό μικρών λιμανιών
(Πλωμάρι, Πέτρα, Σίγρι) και βεβαίως
αυτό της πρωτεύουσας Μυτιλήνης. Με
την αύξηση της χωρητικότητας πλοίων, το μόνο που μπορούσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των καιρών,
ήταν το Λιμάνι της Μυτιλήνης. Τούτο
δε υπήρξε μάλιστα προνομιούχο. Γιατί
ήταν το μόνο που ευτύχησε να τύχει
της φροντίδας της Ελληνικής Πολιτείας
και τη δεκαετία του ‘50 αφού χρηματοδοτήθηκε επαρκώς έλαβε τη σημερινή
του μορφή, αποτελώντας ουσιαστικά
το μόνο έργο κλίμακος και ανάπτυξης
που προσφέρθηκε προς το νησί μας
στον ένα ήδη αιώνα του ελευθέρου
εθνικού του βίου.
Σήμερα με την όλη εξέλιξη της τε-
χνολογίας και της τεχνικής, την αύξηση των μεγεθών των πλοίων και όλα τα
αντικειμενικά άλλα στοιχεία τα σχετικά
με τις θαλάσσιες συγκοινωνίες και τις
αντίστοιχες δυνατότητες, τούτο πιά
έχει ξεπεραστεί. Είναι χαρακτηριστικό
δε να λεχθεί ότι παρ’ όλο πως είναι το
μόνο λιμάνι από το οποίο εισάγονται
στο νησί τα κάθε λογής εμπορεύματα
δεν διαθέτει εμπορευματική προβλήτα.
Η εκ των ενόντων υπάρχουσα και λειτουργούσα αντίστοιχα στο χώρο τον με
την επίχωση της θάλασσας δημιουργηθέντα στο Φανάρι και πέρα, λίγα μόνο
μέτρα απ΄ την Περιφέρεια και λιγότερα απ’ τη ∆ημαρχία Λέσβου, στερείται της όποιας σχετικής υποδομής. Το
κύριο γνώρισμα μιάς εμπορευματικής
προβλήτας είναι η διάθεση σταθερού
γερανού ή και γερανών. Στην περίπτωσή μας δεν διαθέτει κανένα. Έτσι το
ξεφόρτωμα των εμπορευμάτων γίνεται
είτε με τα ίδια μέσα των πλοίων με ότι
αυτό σημαίνει σε χρόνο και σε χρήμα,
είτε με κινητούς γερανούς αντιστοίχου
δυναμικότητας. Ένα άλλο αρνητικό χαρακτηριστικό είναι ότι εδώ και δέκα
χρόνια μετά το κλείσιμο στα Λουτρά
των αποθηκών καυσίμων του «Μαμιδάκη», η εκφόρτωση των πετρελαιοειδών
και καυσίμων γίνεται στον χώρο αυτό,
κατά τρόπο τριτοκοσμικής εικόνας και
πραγματικότητας. Το έχω γράψει και
31
σε άλλες μου σχετικές παρεμβάσεις.
Θα είναι ευτυχία για τη Μυτιλήνη και
τους κατοίκους της όταν θα υπάρξει η
λύση εκφόρτωσής τους που θα γίνεται
μακριά από κατοικημένο χώρο ακολουθώντας τις σχετικές προδιαγραφές
και τα αντιστοίχως διεθνώς κρατούντα,
χωρίς ο κίνδυνος που εγκυμονεί η απ’
ευθείας εκφόρτωση από το πλοίο σε
φορτηγά βυτία να ενεργοποιηθεί και
έτσι χωρίς ποτέ να έχει υπάρξει εν τω
μεταξύ το όποιο καταστροφικό γεγονός εξ εκρήξεως τους.
Η αναγκαιότητα κατασκευής ενός
άλλου λιμανιού της πρωτεύουσας του
νησιού μας εκ της πολλαπλώς πιά κορεσμένης καταστάσεως του υπάρχοντος, έχει γίνει συνείδηση σ’ όλα
τα επίπεδα της Λεσβιακής κοινωνίας.
Έτσι για να δοθεί η πρέπουσα λύση
στην υπόθεση, ανέλαβε ο πλέον ειδικός του είδους. Ο συμπατριώτης μας
και φίλος μου π. Πρύτανης του ΕΜΠ
Κώστα Μουτζούρης. Είναι ευτυχής δε
η συγκυρία ότι ο κατά τον Σωκράτη
επαϊων στην περίπτωσή μας τυχαίνει
να είναι Μυτιληνιός. Ύστερα λοιπόν
από τις απαιτούμενες έρευνες υπό την
δική του καθοδήγηση, επίβλεψη και
τελική μελέτη, της έδρας που προϊσταται, αυτής των Λιμενικών Έργων βρέθηκε η λύση και έγινε η πρόταση να
δημιουργηθεί το νέο Λιμάνι στον Καρά
Τεπέ. Επειδή δε η έκταση ανήκει στο
Υπουργείο Εθνικής Άμυνας έχουν απ’
ότι γνωρίζω δρομολογηθεί οι διαδικασίες εκχώρησης του απαιτουμένου χώρου για τον σκοπό αυτό.
Βεβαίως το να πει κανείς ότι το
έργο αυτό θα μπορούσε να στοχευθεί, να μελετηθεί, να γίνουν και να
εξετασθούν οι αντίστοιχες μελέτες
που απαιτούνται, να αποφανθεί η ∆ημόσια ∆ιοίκηση θετικά, να εκδοθούν
οι απαιτούμενες άδειες και τελικά να
κατασκευαστεί το Λιμάνι αυτό άμεσα
ίσως θα φαινόταν υπερφίαλο γνωστής
ούσης της γραφειοκρατικής αντιμετώπισης των πραγμάτων στην χώρα που
ευδοκιμεί η «φαιδρά πορτοκαλέα»
Εκτός εάν το fast track που προέβαλε
η προηγούμενη Κυβέρνηση αρχίσει να
τυγχάνει εφαρμογής από το νησί μας,
στην περίπτωσή του Λιμανιού της Μυτιλήνης. Αλλά επειδή τούτο θα ήταν
εξαιρετικά καλό για να είναι αληθινό,
θα μου επιτραπεί να εξακολουθήσω
να πιστεύω τα «Ελληνικώς κρατούντα»
δηλ. ότι και σήμερα να αρχίσουν οι μελέτες για να γίνει πραγματικότητα το
έργο μας δεν θα έφθαναν 7 - 10 χρόνια
καλώς εχόντων, πάντα, των πραγμάτων. Τούτο ασφαλώς με το εκ των ων
ουκ άνευ προηγούμενο, της υπάρξεως
του αντιστοίχου κονδυλίου το οποίο
ως τάξη μεγέθους δεν θα πρέπει να
είναι μικρότερο των πενήντα (50) εκατομμυρίων Ευρώ. Και φθάνουμε έτσι
στο των αρχαίων προγόνων μας σχετικώς κωδικοποηθέν, το «δει δη χρημάτων και άνευ τούτων ουδέν γενέσθαι».
Τούτο δε μάλιστα πότε, μέσα στις
φτώχειας τον καιρό που βρισκόμαστε
ως χώρα, στην εποχή της Τρόϊκας, των
χαρατσιών, της παντελούς έλλειψης
ρευστότητας στην αγορά, της πλήρους παύσεως δανειοδοτήσεων από
τις Τράπεζες και των άδειων ∆ημοσίων
Ταμείων. Κάτι τέτοιο απλά θα φάνταζε
άκρως ουτοπικό.
Όμως με δεδομένο ότι πάντοτε οι
περίοδοι υφέσεως, όπως καλή ώρα
32
αυτή που σήμερα ζούμε όλοι οι Έλληνες, εφ’ όσον αξιοποιούνται από απόψεως προγραμματισμού και όποιας
προπαρασκευαστικής διεργασίας κατά
τρόπο σωστό, όταν αρχίζει η περίοδος της αναπτυξιακής πορείας τότε
είναι εύκολο να δρομολογηθούν έργα
ανάπτυξης και ευημερίας των κατοίκων μιάς περιοχής, ενός νομού, μιας
χώρας, όπως αυτό το δικό μας.
Τέλος, θα ήθελα να τονίσω μάλιστα
ότι κάτι τέτοιο θα πρέπει να γίνει διεκδικητικά. Ας μη μας διαφεύγει ότι
το Αθηνοκεντρικό Κράτος, η Ελληνική
Πολιτεία μας χρωστά τον ένα αιώνα
από της απελευθέρωσής μας το 1912
ως σήμερα πλείστα όσα. Μόνο απ’ τα
τέσσερα κοινοτικά πλαίσια στήριξης
απ’ το 1980 και μετά, μας οφείλονται
όπως επανειλημμένως έχω αποδείξει
χρήματα της τάξεως του ενός εκατομ-
μυρίου Ευρώ. Έτσι χωρίς καμμία εκ
μέρους μας αναστολή και πολύ περισσότερο συστολή, πρέπει να κάνουμε
να συνειδητοποιήσουν οι των Αθηνών
ότι το νησί μας το άφησαν υπανάπτυκτο εκείνοι. Μια υπανάπτυξη που φαίνεται άμεσα εκ του αποτελέσματος,
αφού η πρόσφατη εθνική απογραφή
μας έδωσε γηγενή πληθυσμό 75.000
ψυχές μόνο. ∆ηλ. όσο και μετά την
επιδημία της πανώλης το 1836 όταν
είχαν αποθάνει 25.000 άτομα. Όσο δε
η Πολιτεία δεν θέλει να δει την πραγματικότητα, τόσο το νησί μας θα φθίνει και τελικά θα ερημωθεί, ειδικότερα
τα χωριά μας. Άραγε κάτι τέτοιο μπορεί να το αντέξει η Πολιτεία μας στον
ακριτικό και ευαίσθητο εθνικά χώρο
που βρίσκεται το νησί μας στις παρυφές του Αιγαίου μας; Πιστεύω όχι.
Άρα…!
Το παλιό λιμάνι της Μυτιλήνης σε φωτογραφία του 1935.
33
Η αρχαία φιλοσοφία στο σήμερα
Γράφει ο Μάριος Κακαδέλλης
αγαθά του διπλανού ως παράδειγμα
προς αποφυγή.
Κι όταν εγώ διαπιστώνω ότι αυτή
η θεωρία καθρεφτίζεται στον εαυτό
μου θα πω μόνο ένα παράδειγμα γι’
αυτό.
Λέει ο Επίκουρος να μην φθονεί
κανείς όσα αγαθά έχει ο διπλανός
του, γιατί αυτά που έχει εκείνος σήμερα, κάποτε ήθελε να τα αποκτήσει.
Πράγματι όταν έμενα στο ενοίκιο,
ήθελα ένα δικό μου σπίτι. Το απέκτησα. Μετά ήθελα κι ένα αυτοκίνητο για βόλτα και για εκδρομή. Το
απέκτησα. Μετά ήθελα κι ένα εξοχικό να περνάω κοντά στη φύση όσο
ελεύθερο χρόνο διαθέτω. Το απέκτησα. Μετά σαν νησιώτης που αγαπά πολύ τη θάλασσα ήθελα κι ένα
πλεούμενο για βόλτα ή για ψάρεμα.
Το απόκτησα κι αυτό. Ε, λοιπόν σήμερα γιατί να φθονήσω για τα αγαθά του τον διπλανό μου. Όλα όσα
απέκτησα ήταν όνειρό μου που έγινε
πραγματικότητα. ∆εν χρειάζομαι βίλες, πολυτελή αυτοκίνητα και χρήματα σε τράπεζες. στην επαγγελματική
μου καριέρα μου δόθηκαν ευκαιρίες
να αποκτήσω παράνομα πολλά χρήματα. Το απέφυγα και καλά έκανα.
∆ιαβάζοντας κανείς τους αρχαίους
φιλοσόφους διαπιστώνει ότι οι θεωρίες τους κατά το πλείστον είναι διαχρονικές. Πριν λίγα χρόνια η ανταπόκριση στην καθημερινότητα ήταν
πιο κοντά, αφού υπήρχε έστω και σε
μικρό βαθμό η ανθρωπιά, η αλληλεγγύη, η φιλία, ο γείτονας, «η καλημέρα». Αλλά και σήμερα που κυριαρχεί
ο νεοπλουτισμός, η απληστία και το
συμφέρον, υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που οι φιλοσοφικές αξίες συμβαδίζουν με τη ζωή τους.
Εγώ προσωπικά που τα δέκα τελευταία χρόνια ασχολήθηκα συστηματικά με την αρχαία φιλοσοφία διαπίστωσα πόσο κοντά μου ήταν όλες
αυτές οι θεωρίες. Μα πιο κοντά μου
ήταν η Επικούρεια φιλοσοφία γιατί
μέσα σ’ αυτήν έβλεπα τον εαυτό μου
σαν να ήταν καθρέφτης. Ο Επίκουρος στην θεωρία του τονίζει αξίες,
όπως η φιλία, η αλληλεγγύη, η αφοβία του θανάτου, η εγκράτεια, η «ευαρέσκεια» δηλαδή η ευχαρίστηση
για τη ζωή, όσο δύσκολη κι αν είναι,
αξίες ως παράδειγμα προς μίμηση,
ενώ αντίθετα τονίζει κατά κόρον για
την ανηθικότητα, την αδικία, τον παράνομο πλουτισμό, τον φθόνο για τα
34
Βλέπουμε λοιπόν πόσο κοντά στο
σήμερα είναι η αρχαία φιλοσοφία
και μάλιστα η Επικούρεια. Γι’ αυτό
προτρέπω και φίλους και γνωστούς
να την διαβάζουν τις ελεύθερές τους
ώρες. Αξίζει τον κόπο.
Όταν τελείωσα αυτό το χρονογράφημα ένιωσα την επιθυμία τις αξιόλογες αξίες της Επικούρειας φιλοσοφίας να τις συμπεριλάβω σε στίχους.
Έτσι γεννήθηκε το παρακάτω ποίημα. Αν πέτυχα στο στόχο μου έστω
και στο ελάχιστο αυτό δεν θα το κρίνω εγώ.
Αξίες διαχρονικές, αλείωτες στον
χρόνο
με εγκράτεια να δέχομαι ακόμα και
τον πόνο.
Να μην με σκιάζει ο θάνατος, στη
σκέψη αυτή να λιώσω
γιατί οπόταν και ναρθεί, εγώ δεν θα
τον νιώσω.
Κι αυτά που έχει ο διπλανός, ποτέ να
μην φθονήσω,
γιατί όσα έχω σήμερα, ήθελα ν’ αποκτήσω.
Την πιο αγνή φιλία μου, απλόχερα να
δίνω
τους φίλους μου να αγαπώ, να μην
τους κατακρίνω.
Κι όσο μπορώ να βοηθώ, ανάγκη αυτόν που έχει
κι ο σεβασμός στον άνθρωπο, για
μένα να προέχει.
Επικούρειο
∆ιαβάζοντάς σε Επίκουρε βρίσκω
τον εαυτό μου
ιδέες που ταιριάζουνε στον κόσμο
τον δικό μου.
Όσο ελεύθερος θα ζω, πλούτη δεν
θ’ αποκτήσω
εκτός με τους δυνάστες μου αν συνθηκολογήσω.
Εάν δεν νιώθω ανήμπορος να μην
ζητώ βοήθεια
και πάντα να υπηρετώ μονάχα την
αλήθεια.
Το δίκαιο κι η ηθική βίωμα να μου
γίνει
κι η αγάπη στον συνάνθρωπο μόνο
χαρά να δίνει.
Σκέψεις κα πράξεις βλαβερές, στην
άκρη να αφήσω
αν θέλω με «ευαρέσκεια» τον βίο
μου να ζήσω.
Η φιλοσοφία του Επίκουρου μπορεί να είναι
ταιριαστή με τη σημερινή εποχή.
35
Ένα παλιό τροχόσπιτο στο χιονιά
Γράφει η Ελένη Κονιαρέλλη - Σιακή
∆εν τους πιστεύω πια, ό,τι και να μου πουν,
όσα και να μου υποσχεθούν. Μαζεύω τα
λόγια τους τα κάνω ένα ωραίο δεματάκι, και
τη νύχτα που τώρα έχει πολλές ώρες αγρύπνιας, βγαίνω στον παγωμένο αγέρα, ανοίγω
το κουτί της ψευτιάς, και ανεβάζοντας τα
χέρια ψηλά -κάτι σαν προσευχή- τ’ αφήνω
να χαθούν στο πουθενά και στο τίποτα, δηλαδή, στη μάνα τους, στην πηγή τους… εκεί
απ’ όπου ήρθαν.
Όμως κάθε πρωί μόλις τον ακούσω, χαμογελώ… Ξέρω ότι θα τον ακούσω ξανά
και ξανά. Πολλές φορές κατά την διάρκεια
της ημέρας, κι αυτό μου φτάνει… Έστω και
για λίγα λεπτά χαμόγελο και αγαλλίαση, είναι
βάλσαμο για την ψυχή. Το μόνο που ήξερα
γι’ αυτόν είναι που μένει… που είναι το σπίτι
του… που λουφάζει τις παγωμένες νύχτες;
∆εν μπορούσα να προσανατολιστώ. Αδυνατούσα ν’ ανακαλύψω από πού έρχεται η
βροντερή φωνή του. Κι όμως ήταν κοντά
μου. Αλλά που; Την μια φορά νόμιζα ότι τον
άκουγα από δεξιά. Την άλλη από αριστερά… Κι όμως ήθελα τόσο πολύ να τον δω.
Να τον χαρώ καθώς θα τέντωνε τον αδύνατο λαιμό του προς τον ουρανό, για βγει η
φωνή του όσο γινόταν πιο δυνατά. Κι ύστερα να τιναχτεί και να φουσκώσει μέσα στα
πλουμιστά φτερά του από περηφάνια, και
να γίνει στα μάτια μου πολύ μεγάλος, άλλος
τόσος απ’ ότι ήταν, και με τις σκούρες χάντρες των ματιών του να γυρίζει λοξά το κεφάλι του γύρω-γύρω σαν να μετρούσε του
θεατές και τους ακροατές του. Ύστερα, με
αργά βήματα από τα λεπτά πόδια του με τα
ακτινωτά δάχτυλα ν’ αρχίσει να σκαλίζει με
τη μύτη του το χώμα μέσα στην πρασινάδα
και να τσιμπά σπόρους, χορταράκια και όλα
αυτά που τον έκαναν χορτάτο και χαρούμενο. Κι αυτό το έδειχνε, γιατί όλη την ημέρα
η δυνατή φωνή του μετρούσε τις ώρες της
Αθήνα, χειμώνας 2012.
Ο βοριάς σφυρίζει μέρα - νύχτα σαν πληγωμένο ζώο, και οι σταγόνες του χιονόνερου
έχουν γίνει κρυστάλλινα δάκρυα που κρέμονται από τις άκρες των φύλλων. Οι δρόμοι
σχεδόν απάτητοι. Ελάχιστοι άνθρωποι κυκλοφορούν προσεκτικά, ντυμένοι σαν Εσκιμώοι και λίγα αυτοκίνητα κινούνται αργά σπάζοντας το παγωμένο πανωφόρι του δρόμου
και αφήνοντας ένα παράξενο τρίξιμο που
νομίζεις ότι βγαίνει από τα σπλάχνα της γης.
Αυτός ο χειμώνας είναι αλλιώτικος. η παγωνιά που σκέπασε τη χώρα σε τρυπά μέχρι το κόκκαλο και η οικονομική κρίση που
χτύπησε την πόρτα μας, πληγώνει την ψυχή
αφήνοντας ανεξίτηλα σημάδια. Η απελπισία
και η αγωνία για τη φτώχεια που έχει μπει
απρόσκλητη σε όλα σχεδόν τα σπίτια, και
έχει καθίσει αναπαυτικά γεμάτη πονηριά και
αρνούμενη να ομολογήσει, πότε και αν θα
φύγει ποτέ, κάνει το στομάχι να σφίγγεται
ολοένα και περισσότερο, να γίνεται κόμπος,
σαν εκείνο τον κρυστάλλινο κόμπο του χιονιού που πάγωσε στη σχισμή του χοντρού
κορμού του δέντρου κι έμεινε εκεί ακίνητος
μέχρι να έρθει -άραγε πότε θα έρθει- ο ζεστός ήλιος για να τον ελευθερώσει.
Αθήνα, χειμώνας 2012
Οι πολυκατοικίες, κολλημένες η μια στην
πλάτη της άλλης, παγωμένες και αμίλητες περιμένουν. Τι περιμένουν άραγε; Μαντεψιά για
το αύριο; Μα το ξέρουν οι κάτοικοι τους, και
ίσως να μη θέλουν ν’ ακούσουν αυτή τη μαντεψιά. Μια μυστική φωνή τους έχει πει, πριν
από αρκετό καιρό, ότι αύριο τα πράγματα θα
είναι πιο δύσκολα… Υπομονή !
Υπομονή κάνω κι εγώ και χαμογελώ κάθε
πρωί. Όχι με τις εξαγγελίες και τις διαβουλεύσεις των κυβερνώντων τη χώρα μας, και
με όλα τα υπόλοιπα, δηλαδή, Εφορίες, χαράτσια, Τέλη, μειώσεις μισθών, συντάξεων κ.ά.
36
‘μέρας και της ζωής μας.
Το βλέπω πως «έφυγα». Το νιώθω. εδώ
και λίγο, δεν τον ψάχνω ανάμεσα στις πολυκατοικίες της παγωμένης Αθήνας, αλλά με
τα μάτια της καρδιάς έχω γυρίσει πίσω στο
νησί μου τη Λέσβο, στο πατρικό μου σπίτι
εκεί που ανάμεσα στα πολλά ζώα, ο φίλος
μου ο πλουμιστός και φωνακλάς κόκορας,
είχε κερδίσει μια ξεχωριστή θέση στη ζωή
μου, καθώς έμαθα τους αριθμούς μετρώντας
τα κικιρίκου του και γράφοντας παράλληλες
γραμμούλες επάνω σ’ ένα χαρτί. Και ήμουν
περήφανη όταν μετρούσα τις γραμμές και
γι’ αυτό δεν του κράτησα και κακία όταν μια
φορά πήδησε στον ώμο μου και με τσίμπησε -και που να το φανταστεί κανείς- επάνω
στο εμβόλιο που πρόσφατα είχα κάνει ψηλά
στο μπράτσο και είχε αρχίσει να κάνει αυτό
το σκούρο «καπελάκι», που σίγουρα ο κόκορας το πέρασε… για σπόρο.
Αθήνα, χειμώνας 2012.
Θλιμμένος χιονιάς. Περπατώ με προσοχή
στους παγωμένους δρόμους κοντά στο σπίτι
μου και ελπίζω να τον «ανακαλύψω».
Και τον… βλέπω ξαφνικά και απροετοίμαστα μπροστά μου, με φτέρωμα γυαλιστερό,
μαύρο και χρυσό και λίγο κόκκινο στο λαιμό,
δυνατό και καμαρωτό να τσιμπά επίμονα το
υγρό χώμα μέσα σ’ ένα μικρό οικόπεδο που
μέχρι τώρα είχε γλιτώσει τις μπουλντόζες και
τους εκσκαφείς. Στο βάθος ένα παλιό τροχόσπιτο πρόδιδε την ανέχεια των καιρών, των
ανθρώπων που έμεναν σ’ αυτό, και του χαρούμενου κόκορα που έψαχνε επίμονα για
τροφή, αλλά ήταν η μόνη ευχάριστη εικόνα
σε όλο αυτό το σκηνικό που είχα μπροστά
μου. Με νοσταλγία κόλλησα το πρόσωπό
μου στο σιδερένιο φράχτη, κι έμεινα εκεί
ακίνητη να θαυμάζω το μεγάλο πολύχρωμο
φίλο μου, που μου χάριζε με τη φωνή του
όλη μέρα χαμόγελα, και με ταξίδευε σε άλλα
χρόνια περασμένα, αλλά πάντα ζωντανά και
φωτεινά σαν καινούργια.
Σήμερα συμπληρώθηκε μια εβδομάδα περίεργης σιωπής. Νιώθω λύπη, μαζί και απορία, αλλά και … φόβο. Η δυνατή φωνή του
κόκορα έχει ν’ ακουστεί επτά ημέρες. Άδικα
ετοιμάζω στο μυαλό μου ένα πλατύ χαμόγελο, ίσως κι ένα επιφώνημα χαράς, νομίζοντας
ότι από λεπτό σε λεπτό θα τον δω και θα τον
ακούσω. ∆εν άντεχα άλλο αυτή την αναμονή.
Αθήνα, χειμώνας 2012.
Σήμερα χιονίζει πάρα πολύ. Η παγωνιά σε
παραλύει. Τα χείλη παγώνουν, έτσι που να
δυσκολεύεσαι και να μιλήσεις ακόμα. Τα βήματα μου με οδηγούν στο μικρό οικόπεδο
με το παλιό τροχόσπιτο στο βάθος. Στέκομαι με τα χέρια στις τσέπες έξω από τα κάγκελα, και τα μάτια μουσκεμένα από το χιόνι
να ψάχνουν ανυπόμονα να δουν τον όμορφο κόκορα. Όμως η σιωπή έχει εγκατασταθεί παντού, και δεν θέλει να απομακρυνθεί.
Τρόμαξα όταν είδα πίσω μου μια γυναίκα
που κρατώντας από το ένα της χέρι ένα αγόρι και από το άλλο ένα μικρό κοριτσάκι, ντυμένα και κουκουλωμένα καλά, να σπρώχνει
με το πόδι της την πόρτα για να μπει μέσα
στο οικόπεδο. Στάθηκε για ένα λεπτό τουρτουρίζοντας και με ματιά γεμάτη περιέργεια
με ρώτησε: «Ψάχνε...τε κάποιον; Εδώ μένω
εγώ… δηλαδή για όσο με αφήσουν να μείνω,
γιατί σίγουρα θα με διώξουν και από δω όταν
χτίσουν στο οικόπεδο… Ευτυχώς που έχω
αυτό το παλιό τροχόσπιτο και δεν είναι τα
παιδιά μου στο δρόμο… Ποιον ψάχνετε;»
∆εν ξέρω γιατί, αλλά ένιωσα μια ανεξήγητη
ντροπή. Τη ρώτησα σιγά: «Ο κόκορας που
ήταν εδώ … που πήγε; Έφυγε;…»
Μου απάντησε γρήγορα και γελαστά: «∆ικός μου ήταν. Μου τον είχαν στείλει από
το χωριό… Τον φάγαμε την Κυριακή ! Ευτυχώς που ήταν κι αυτός… Μεγαλώνω δυο
παιδιά μόνη μου. Τα παιδιά μου πεινούν. Η
φτώχεια μας είναι μεγάλη. Τι να κάνει η Εκκλησία, η Πρόνοια, ο ∆ήμος; Ποιόν να πρωτοπρολάβουν και να βοηθήσουν…».
Έχετε δίκιο. ∆ύσκολοι οι καιροί που
ζούμε…» μουρμούριζα σαν χαμένη, καθώς απομακρυνόμουν με το κεφάλι σκυφτό και μια φράση-βελόνα καρφωμένη
στο μυαλό μου: «Τον κόκορα τον φάγαμε
την Κυριακή …».
37
Τα ασημένια μαλλιά
Γράφει η Νέδα Βουτσά-Περδίκη*
Οι γιορτινές μέρες στο τέλος του
κάθε χρόνου και στην αρχή του νέου
αλλάζουν την καθημερινότητα μου, μου
φέρνουν στο νου θύμησες από παλιά και
πρόσφατα γεγονότα. Σαν απολογισμός
της προσωπικής μου ζωής με ευχάριστες
και δυσάρεστες αναμνήσεις που ο χρόνος δεν έσβησε. Προσπαθώ να παραβλέψω τις στενάχωρες σκέψεις και να σταθώ
στις ανθρώπινες και γενναιόδωρες στιγμές που μου τονώνουν το αίσθημα της
αισιοδοξίας και αλληλεγγύης.
Ήταν παραμονές Χριστουγέννων
στην Αμερική και εργαζόμουν στο Νοσοκομείο New York της Νέας Υόρκης.
Στο εργαστήριο συνεργαζόμουν, μεταξύ
των άλλων, με την Ελίζαμπεθ, Αμερικανίδα, τεχνικό κυτταρολογικού, μια όμορφη ηλικιωμένη με «ασημένια μαλλιά».
Καλοσυνάτη, πρόσχαρη, με αγάπη που
αγκάλιαζε ανθρώπους και περιβάλλον.
Η Ελίζαμπεθ ήταν μέλος του συλλόγου
Τα Ασημένια Μαλλιά, όπου φρόντιζε για
τους ηλικιωμένους και ανήμπορους.
Εκείνο το βράδυ θα υποδεχόταν μία
φίλη που επέστρεφε υγιής στα εθελοντικά
της καθήκοντα μετά από αρρώστια που
την κράτησε για αρκετό χρόνο στο Νοσοκομείο. Της είχαν ετοιμάσει μία μικρή
γιορτή και προσκάλεσε κι εμένα. ∆έχτηκα την πρόσκληση με μεγάλη χαρά. Ήταν
εκεί πολλοί, άνδρες, γυναίκες, ηλικιωμένοι
και νέοι. Μόλις εμφανίστηκε η τιμωμένη,
μια νεαρή κοπέλα έδωσε το σύνθημα και
ένας νέος άρχισε να κελαηδεί γλυκά με
το φλάουτο του. Η υπόλοιπη παρέα εν
χορώ της τραγούδησε το «καλώς ήρθες».
Η πανηγυρική δεξίωση είχε και εξαιρετικό
μπουφέ, φτιαγμένο από τις ίδιες, θαυμάσιος προπομπός των χριστουγεννιάτικων
εδεσμάτων! Πέρασα ένα θαυμάσιο βράδυ.
Ξαναθυμήθηκα τούτη την γιορτή όταν
πρόσφατα, με την κόρη μου, επισκεφθήκαμε το Γηροκομείο Μυτιλήνης. Είπαμε
να πηγαίναμε λίγο «έξω κόσμο» στον
δικό τους μοναχικό και ένα γλυκό να τους
γλυκάνει τον πόνο. Μα δεν βρήκαμε ούτε
μοναξιά, ούτε πόνο. Ήταν μια καθημερινή μέρα, όλα πεντακάθαρα, τόσο οι ηλικιωμένοι, όσο και το περιβάλλον τους. Η
αξιοσύνη και η αγάπη μιας άξιας γυναίκας,
έχει ανανεώσει το Ίδρυμα, που κάποτε η
μυρουδιά του «βρεγμένου ηλικιωμένου»,
απωθούσε. Τώρα τα τραπεζάκια τους με
λουλούδια, βασιλικό, γιασεμιά και γαρύφαλλα, μοσχομύριζαν. Οι κοπέλες που
τους φρόντιζαν, γελαστές και ακούραστες,
πηγαινοερχόταν με τον καλό λόγο και το
τραγούδι. Νοιώσαμε τι θα πει προσφορά,
μάθαμε τι θα πει υπομονή και πήραμε μηνύματα αισιοδοξίας.
Η κυρά-Ανθούλα τραγουδούσε, η κυρά-Πηνελόπη έδινε ευχές στην ανιψιά της
που την παραστέκεται και την φροντίζει. Τις
προσφέραμε γλυκό, αλλά δεν το έφαγαν.
Θα κοινωνούσαν την επομένη και το άφησαν δίπλα τους στο τραπεζάκι, να το φάνε
με την αύριο. Λέω στην κυρά-Κατερίνα,
ανήμπορη να περπατήσει, δύο ποδαράκιακαλάμια γερμένα πάνω στα καθαρά άσπρα
σεντόνια, «τι αμαρτίες έχετε εσείς;», «και με
την σκέψη αμαρτάνεις». Ο λόγος της ανάλογος της σοφίας του Ιωάννη Χρυσοστόμου,
«συγχώρησόν μου των πονηρών λογισμών
και ενθυμήσεων και νυκτερινών φαντασιώσεων και πονηρών πνευμάτων…». «Ευλογημένο το όνομα του Θεού, Πολυεύσπλαχνος, Πολυέλαιος! δεν μας αφήνει!» είπε η
κυρά-Κατερίνα, με το ξεκάθαρο μυαλό της.
Το γλυκό θα το φάμε αύριο.
Αλλού τραγούδι, αλλού κουβέντα, αλλού
θύμησες ευτυχισμένες ή τραγικές. Κάθε μια
38
δεν άντεξαν τις ορδές των φασιστών του
Χίτλερ και στα οχυρά του Ρούπελ αναγκάστηκαν να υποστούν την οδύνη του
νικημένου υπερασπιστή. Οι καμπάνες σίγησαν, τα γράμματα σταμάτησαν, ο πόνος
και η απαντοχή πήραν θέση για τους απελπισμένους των μετόπισθεν.
Άλλοι μάθαιναν τον θάνατο των δικών τους από τους τυχερούς της ζωής
που επέστρεφαν και άλλοι επισήμως
με παράσημο της πολιτείας, μικρό χάλκινο αντιστάθμισμα στην αντρειοσύνη
των παλικαριών που δεν θα ξανάσμιγαν
με τους δικούς τους. Άλλοι γύριζαν με
ακρωτηριασμένα μέλη, που καθισμένοι
αργότερα σε καροτσάκια στις παρελάσεις και επετείους αναμόχλευαν πικρές
θύμησες. Ακρωτηριασμένα όνειρα!
Τους περίμεναν χειρότερες μέρες, πείνα
και εξαθλίωση. Τα βάσανα δεν είχαν τελειωμό. Η κατάσταση αντί να φτιάξει χειροτέρεψε με νέο εμφύλιο πόλεμο, αυτή τη
φορά αδελφοκτόνο! Καινούργιες αρρώστιες έσβηναν τα όνειρα. Η αναμονή ήταν
πια μόνιμη συντροφιά για πολλούς. Οι αντοχές λιγόστεψαν και το γηροκομείο κρινόταν
ανακούφιση. Καθένας και η μοίρα του. Η
Ανθούλα, η Πηνελόπη, η Κατερίνα, η…η..
Έλαβαν το παράσημο της απαντοχής,
της πίστης και της ελπίδας στης μοίρας
το γραφτό!
Γυρίσαμε στο σπίτι μας με ανακούφιση, πως υπάρχουν ακόμα άνθρωποι της
προσφοράς και της αγάπης για τον συνάνθρωπο. «Ασάλευτη ζωή» που τα χρόνια τους έχουν καθηλώσει. Μαζεύουν τις
πίκρες, σκουπίζουν τα δάκρυα και ξεδιπλώνουν μνήμες τρυφερές και θλιβερές.
Ζουν περήφανα μ’ αυτές και με την πίστη τους στον Θεό. Ευχή και προσευχή
μας ο Νέος Χρόνος να φέρει λιγότερα
δάκρυα στον κόσμο και οι θύμησες του
παρελθόντος να βοηθήσουν στην αποτροπή θλιβερών και τραγικών γεγονότων.
τους και μία ιστορία. Κάποιες, από τα χρόνια
του Α΄ και του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου.
Ο άνδρας της είχε γυρίσει από την
Αμερική, μετανάστης, από τις πρώτες
φουρνιές των Ελλήνων και τα λεφτά που
είχε μαζέψει με πολύ κόπο και σκληρή
δουλειά, τα αντικατέστησε με αγελάδες.
Έφτιαξε ένα αγρόκτημα - «φάρμα», κατά
τα Αμερικάνικα που είχε μάθει, με όλα
τα χρειαζούμενα. Εκείνη έβαλε την προίκα της και οι δύο ξεκίνησαν με όνειρα.
∆εν πρόλαβαν πολύ να χαρούν την ευτυχία τους. Τον βρήκε «κακιά αρρώστια»
και μετά δύο χρόνια, την άφησε νέα και
όμορφη μ’ ένα κοριτσάκι, που δεν γνώρισε πατέρα. ∆εν θέλησε να ξαναπαντρευτεί, να ζήσει το παιδί της με πατριό.
Οι στάβλοι έγιναν σπίτια για τους ξεριζωμένους πρόσφυγες της Μικρασιατικής
καταστροφής το 1922. Οι αγελάδες αντικαταστάθηκαν με κατσίκες για να έχουν
τουλάχιστον πιο εύκολα το πολύτιμο
προϊόν, το γάλα των παιδιών. ∆ούλεψε
σκληρά και η κόρη της -με κλίση στα
γράμματα, μεγάλωσε αρμονικά με την
αγάπη της μάνας. Μα στα καλύτερα νεανικά της χρόνια ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, χειρότερος του πρώτου. Οι
νέοι έγιναν «βορά» των κανονιών και της
κακουχίας στα Αλβανικά βουνά. Οι γυναίκες, οι νιές και τα παιδιά, παρέμειναν
ανεκτίμητη βοήθεια στα μετόπισθεν, τα
κορίτσια της παντρειάς στην απαντοχή.
Οι νιόπαντρες δεν πρόλαβαν να χαρούν.
«Τον άνδρα μου τον επιστράτευσαν.
Ερχόταν κάρτες στην αρχή. Κάθε μέρα
έγραφε τις ταλαιπωρίες, αλλά και τις νίκες,
τους ηρωισμούς, τις αυτοθυσίες στα υψώματα του Μόραβα, της Πρεμετής, στο Τεπελένι, τον θρίαμβο της Κορυτσάς!» Ελευθερία! Για σένα θα δακρύσει από χαρά ο
ήλιος, Οδυσσέας Ελύτης. Οι καμπάνες
χτυπούσαν κάθε τόσο χαρμόσυνα. Μα
ξαφνικά όλα σώπασαν. Οι Ιταλοί έφευγαν κυνηγημένοι από τα παλικάρια μας,
μα τα θεριά οι Γερμανοί, χτύπησαν από
τα βορινά σύνορα. Μια χούφτα παλικάρια
*Η συμπατριώτισσά μας Dr. Νέδα Βουτσά-Περδίκη είναι
Ιατρός Παθολογοανατόμος-Κυτταρολόγος.
39
Τα παιχνίδια της γειτονιάς
Του Μιχάλη Βασίλα
(Συνέχεια από το προηγούμενο τεύχος)
από την αυλή. Στις δυσκολίες της επιχείρησης υπήρχε πάντα και ο φόβος
του «εφιάλτη» που την ώρα της δράσης, φώναζε το γνωστό «έβγα θεία». Η
κατανάλωση των «κλοπιμαίων» από την
παρέα της γειτονιάς σε κάποια απόμερη γωνιά, αποτελούσε σωστό πανηγύρι. Ο «εφιάλτης» δεν συμμετείχε ποτέ
στη μοιρασιά.
Μπάλα
Με τον όρο «Μπάλα» στη Φιλικών,
εννοούσαμε όχι μόνο το ποδόσφαιρο
στο δρόμο ή σε παρακείμενη αλάνα με
ομάδες 5-6 παιδιών, αλλά κυρίως το
«μπακότερμα» δηλαδή ποδόσφαιρο
με ένα τέρμα και 4-5 παιδιά καθώς και
το κλώτσημα μιας μπάλας στον τοίχο
της κυρά-Χρυσομάλλης ή του κυρΣταύρου με 1-2 παιδιά. Μπάλα μπορούσε να είναι ένα κονσερβοκούτι (είχαν σκιστεί φρύδια), μια πέτρα (είχαν
σπάσει κεφάλια), μια πάνινη σφαίρα ή
στην καλύτερη περίπτωση μια λαστιχένια μπάλα. Πέτσινη μπάλα με λαγάρα
εμφανίστηκε στη γειτονιά αργότερα.
Στην αλάνα διεξαγόταν τα «ντέρμπυ»
με ομάδες άλλων γειτονιών που σπάνια τέλειωναν ομαλά, αφού διεξαγόταν
χωρίς διαιτητή, χωρίς γνώση των κανονισμών και με έντονο «γειτονιακό» σωβινισμό. Ο πιο συνηθισμένος λόγος διακοπής του αγώνα ήταν η αμφισβήτηση
κάποιου γκόλ, αφού για «γκολ-πόστ»
χρησιμοποιούσαμε δυο κινητές πέτρες
που πάντα μετακινούσε στα κρυφά ο
τερματοφύλακας. Στη μπάλα της γειτονιάς είχαμε να αντιμετωπίσουμε και
την «τρομοκρατία» του γερο-παράξενου κυρ-Σταύρου. Όποτε η μπάλα
Σβούρα
Κάθε παιδί της γειτονιάς διέθετε
μια μεγάλη ξύλινη σβούρα την «μπαμπάνα», μερικές μικρότερες σβούρες
καθώς και τον αντίστοιχο σπάγγο περιτύλιξης. Κυκλοφορούσαν σβούρες
σε διάφορα μεγέθη και χρώματα. Τυλίγαμε τον σπάγγο με δεξιοτεχνία γύρω
από τον κορμό της σβούρας, και με
ειδικό πέταγμα την αφήναμε να στριφογυρίζει ελεύθερα ή μέσα σε κύκλο
στο έδαφος. Νικητής ανακηρύσσονταν
ο πιτσιρίκος του οποίου η σβούρα
εκτόπιζε από τον κύκλο κατά την περιστροφή περισσότερες σβούρες των
άλλων ή στριφογύριζε περισσότερο
χρόνο ή έκανε μεγαλύτερους γύρους.
Υπήρχαν και διάφορα «κόλπα» που
μαρτυρούσαν εμπειρία, όπως πέταγμα
και στριφογύρισμα της σβούρας μέσα
στην παλάμη, πρόκληση βουητού από
την περιστροφή, κλπ.
Επιδρομές σε φρούτα
Υπήρχαν οπωροφόρα δέντρα στις
αυλές της γειτονιάς ή σε κοντινούς
δρόμους, όπως μανταρινιές, πορτοκαλιές, τσαγαλιές, μουσμουλιές, ροδιές,
κλπ. με λαχταριστούς καρπούς στις διάφορες εποχές. Τα δέντρα αυτά «δεινοπαθούσαν», μια και οι καρποί τους
αποτελούσαν λάφυρα στις συχνές
επιδρομές μας. Ιδιαίτερο στόχο αποτελούσε η μουσμουλιά της κ. Χαρίκλειας τον Ιούνιο. Πρόβλημα υπήρχε στη
περίπτωση που το δέντρο υψωνόταν
μέσα σε κλειστή αυλή. Έπρεπε τότε να
καταστρωθεί επιχείρηση παράκαμψης
της μάντρας, αστραπιαίας αναρρίχησης στο δέντρο και αθόρυβης εξόδου
40
έπεφτε στην αυλή του και ιδιαίτερα αν
του έσπαγε κανένα λουλούδι, αυτή ή
δεν γύριζε ποτέ σώα. Συνήθως γύριζε
σε δυο κομμάτια. Πρόβλημα υπήρχε
και με τα σπίτια μας γιατί χαλούσαμε
λέει τα παπούτσια, όσοι τουλάχιστον
τα φορούσαμε την ώρα της μπάλας.
Πατίνι
∆ημιουργική απασχόληση ήταν η
κατασκευή πατινιού. Πρώτα ψάχναμε
στα μηχανουργεία για τα ρουλεμάν
και μετά στους ξυλουργούς για τα
ξύλα. Κάθε πατίνι το αποτελούσαν δυο
μέρη, το «σώμα» του πατινιού πάνω
στο οποίο στεκόταν ή καθόταν ο αναβάτης και το «τιμόνι».Το πατίνια είχαν
πολλά κατασκευαστικά μυστικά ανάλογα με τις διαστάσεις και το βάρος του
ιδιοκτήτη-αναβάτη και διέθεταν πολλά
«αξεσουάρ» όπως φρένα, σκαμνάκι, κόρνα, κλπ. Ιδιαίτερες απαιτήσεις
είχε το «κούμπωμα» του τιμονιού με
το σώμα. Βασική απαίτηση για την σωστή λειτουργία του πατινιού, ήταν μια
άσφαλτοστρωμένη κατηφόρα. Γινόταν
συχνές «πατινομαχίες-κόντρες» από
τους μικρούς ΙΧήδες στην ασφαλτοστρωμένη κατηφόρα της Ερεσσού. Το
μεγάλο πρόβλημα ήταν η φασαρία που
έκαναν τα ρουλεμάν όταν τσουλούσαν,
προκαλώντας τις βρισιές και τις απειλές των γειτόνων, ιδιαίτερα αυτών που
ξυπνούσαμε τα μεσημέρια.
Μπάνιο στη θάλασσα
Κάθε μέρα το καλοκαίρι γύρω στις
έντεκα ένα τσούρμο παιδιών, αγόρια
και κορίτσια, φορούσαμε το καμποτένιο μπικινάκι μας που έδενε με πλευρικά κορδόνια, και ξυπόλυτοι φθάναμε
στην παραλία, στην αρχή του ΜακρύΓιαλού. Ξεκινούσαμε με διαγωνισμό
στα «ψωμάκια», δηλαδή τις αναπηδήσεις που μπορούσε να κάνει ένα επίπεδο βότσαλο ή κεραμίδι στην επιφάνεια
της θάλασσας, αν ριχνόταν με ειδικό
τρόπο. ∆εν είχα ποτέ ξεπεράσει τα 10.
Ακολουθούσε το μπάνιο που διαρκούσε δυο περίπου ώρες. Περιλάμβανε όλα τα παιχνίδια μέσα στη θάλασσα
όπως τα μακροβούτια, το περπάτημα
ανάποδα με τα χέρια στον βυθό, τις
κοκορομαχίες ανά δυο, τις βουτιές με
μάσκα, τις τούμπες, κλπ. και βέβαια την
ηλιοθεραπεία. Σπάνια αποφεύγαμε το
κάψιμο της πλάτης στα πρώτα μπάνια
και το πρόβλημα δεν ήταν ο πόνος
αλλά οι σφαλιάρες που τρώγαμε στο
σπίτι. Είναι εντυπωσιακό ότι παιδιά 6
μέχρι 10 χρονών, γυρίζαμε μόνα στη
θάλασσα με τις ώρες, χωρίς κανείς να
ανησυχεί.
Ψάρεμα
Πολλά μεσημέρια μετά το φαΐ, δυοτρία γειτονόπουλα «αμολιόμασταν» σε
κάποια γωνιά του Μακρύ-Γιαλού για
ψάρεμα. Πιο συχνό μας στέκι ήταν μια
μικρή ξύλινη προβλήτα, ακριβώς πίσω
από τις καπναποθήκες (σημερινό Βερόπουλου) μέχρι τις οποίες έφτανε
τότε η θάλασσα. Τα σύνεργά μας ήταν
μια πετονιά με βαριδάκι, δυο αγκίστρια
της «μύγας» και το δόλωμα. Για δόλωμα χρησιμοποιούσαμε ζυμάρι με
αλεύρι και ψωμί, σκουλήκια του κήπου
και το σώμα των μικρών κοχυλιών της
παραλίας. Τη σοδειά αποτελούσαν μικροί σπάροι, χάνοι, μικρές πέρκες, και
λίγες καλόγριες. Τα ψάρια αυτά ήταν
μεν ανεπιθύμητα στα σπίτια μας αλλά
αποτελούσαν σπουδαίο απογευματινό
«κολατσό» για τις γάτες της γειτονιάς.
∆ιανομή Πάγου
Τα καλοκαίρια γύρω στις 9 το πρωί,
περνούσε από τη γειτονιά ο παγοπώλης για τη διανομή του πάγου, με
κλούβα-ψυγείο που έσερνε ένα άλογο.
Η γειτονιά διέθετε τότε μόνο ψυγεία
πάγου. Ο παγοπώλης σταματούσε στο
41
τρίστρατο της Φιλικών και άρχιζε να
κόβει τις κολώνες του πάγου σε «τέταρτα». Η εργασία-παιχνίδι ήταν η διανομή του πάγου με τις δαγκάνες από
τα παιδιά, στα γύρω σπίτια. Ήταν μια
σύντομη και αγαπημένη απασχόληση
εξ αιτίας της ανταμοιβής μας με μικρά
κομμάτια πάγου. Τα χρησιμοποιούσαμε για να δροσίζουμε το κεφάλι μας ή
τα πιπιλίζαμε για ώρες. Όσοι δεν συμμετείχαν στη διανομή, εκλιπαρούσαν
τους άλλους για λίγη «δροσιά».
Καραγκιόζης
Σε πολλές γειτονιές στηνόταν παραστάσεις καραγκιόζη. Ελάχιστες με επιτυχία και οι περισσότερες για «χαβαλέ». Ήταν πολύ δύσκολο στην ηλικία
αυτή να εκτιμηθεί η αξία του θεάτρου
σκιών. Προσπαθήσαμε ένα καλοκαίρι
να στήσουμε και να παίξουμε καραγκιόζη. Η φωτιά όμως που βάλαμε κατά
τη διάρκεια της πρώτης πρόβας στον
«μπερντέ» και στα ξερόχορτα της αυλής της κυρά-Βαγγελιώς, επέφερε το
άδοξο τέλος στο «θέατρο σκιών» της
οδού Φιλικών. Από τότε περιοριστήκαμε μόνο στην ανάγνωση ιστοριών
του καραγκιόζη από τα τευχάκια της
Άγκυρας.
Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση
Ο όρος ήταν εντελώς άγνωστος τόσο
στο σπίτι όσο και στο σχολείο. Πολλά
βράδια όμως, στριμωγμένοι σε κάποια
απόμερη γωνιά της γειτονιάς, περιμέναμε με συνωμοτική αγωνία τους
«μεγάλους» για το μάθημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Αυτό περιλάμβανε παιδαριώδη «σόκιν» ανέκδοτα, μερικά σεξιστικά υπονοούμενα και
ασαφείς ανατομικές περιγραφές για τα
φύλα. Κυκλοφορούσε επίσης χέρι-χέρι
για θέαση, κανένα περιοδικό «Χτυποκάρδι» και καμιά προκλητική ασπρόμαυρη φωτογραφία της Ρίτας Χαίη-
γουορθ. Οι μεγάλοι καμάρωναν για τη
μετάδοση των «γνώσεων» τους στους
μικρούς και εμείς προσπαθούσαμε να
καταλάβουμε και να εμπεδώσουμε το
«μάθημα», με φτωχά αποτελέσματα
τις περισσότερες φορές. Ήταν όμως
ο μοναδικός τρόπος της σεξουαλικής
επιμόρφωσής μας.
Ανάγνωση του εβδομαδιαίου
περιοδικού τύπου
Η πιο αγαπημένη καθιστική ασχολία μας ήταν η ομαδική ανάγνωση των
«best sellers» της εποχής μας. Ποια
ήταν αυτά; Ήταν τα «Κλασσικά Εικονογραφημένα» του Πεχλιβανίδη, με εικονογραφημένα έργα της παγκόσμιας
λογοτεχνίας που έστω και σε υποβαθμισμένη μορφή ερχόταν σε μια πρώτη
επαφή με τα παιδιά. Ήταν τα αμερικάνικα εικονογραφημένα «κόμικς» που
εξέδιδε στα ελληνικά ο Πεχλιβανίδης
και είχαν ήρωες τους Μίκυ και Ντόναλτ, τον Μπάγκς Μπάννυ, τον Έλμερ
Φάντ, τον Πόρκυ, τον Πλούτο,τον
Ντάφυ Ντάκ, τον Τόμ και Τζέρρυ, τον
Τουήτυ και Σιλβέστρο, την Μικρή Λουλού, και πολλούς άλλους.
Ήταν ο «Μικρός Ήρωας» του Ανεμοδουρά με τον οποίο μεγάλωσαν
πολλές γενιές. Τα κατορθώματα στην
κατοχή, του Γιώργου Θαλάσση, της
Κατερίνας, του Σπίθα, του ∆ιαβολάκου, του Ζουζουνιού, κλπ. σημάδεψαν
τη συνείδησή μας αλλά και μας απασχολούσαν για όλη την εβδομάδα μέχρι να δούμε ποια θα είναι η συνέχεια
της δράσης στο επόμενο. Πολλές φορές περνούσαμε και σε ζωντανή αναπαράσταση με μόνιμο πρόβλημα την
άρνηση από όλους του ρόλου κάποιου
Γερμανού ή του ευτραφή Σπίθα.
Ήταν τέλος τα διάφορα «υποκατάστατα» που διαβάζαμε περιστασιακά
όπως τον Γκαούρ-Ταρζάν, τον Ποκο42
πίκο και την Χουχού, τον Υπεράνθρωπο, την Μάσκα, τον Μικρό Ταρζάν, τον
Γκρέκο τον ήρωα των γηπέδων, τον μικρό Ζορρό, το Μυστήριο, κλπ.
Με ρεφενέ ή με δανεισμό αγοράζαμε και μεταχειρισμένα τεύχη από τον
Χαλκίδη. Έτσι υπήρχαν κάθε εβδομάδα ένα ή περισσότερα έντυπα για
ομαδική ανάγνωση και σχολιασμό. Η
συγκέντρωση γινόταν σε κάποια αυλή
της γειτονιάς ή σε ένα σκιερό μέρος
του δρόμου. Συνήθως διάβαζα εγώ. Οι
υπόλοιποι άκουγαν κατανυκτικά μέχρι
το τέλος, οπότε άρχιζαν οι ερωτήσεις
και οι επεξηγήσεις που συνήθως κατέληγαν σε χάβρα. Σε ένα τέτοιο φιλολογικό «συμπόσιο» διάβασα το πρώτο βιβλίο που μου είχε χαρίσει η γειτόνισσα
κυρά-Μαρία. Ήταν ο «∆εκαπενταετής
πλοίαρχος» του Ιουλίου Βέρν.
Ποδοσφαιράκια
Γύρος του θανάτου
Οι απολαυστικές εκτός έδρας διασκεδάσεις, που απαιτούσαν χαρτζιλίκι
και κατάλληλα ψέματα στο σπίτι, ήταν
τα αυτοκινητάκια και τα ποδοσφαιράκια στο Λούνα -Πάρκ μπροστά στον
ταρλά ή στο πάρκο. Γινόταν ομηρικές κόντρες στα ποδοσφαιράκια στην
αρχή με τα «κοκορέτσια» και αργότερα με τα «δαγκωτά». Ιδιαίτερα μας συγκινούσε ο «Γύρος του θανάτου» και
τα κατορθώματα μερικών παλαιστών
και πεχλιβάνηδων στο πάρκο.
Συλλεκτικά «χόμπυ»
Η πιο συνηθισμένη σοβαρή συλλεκτική ασχολία ήταν τα γραμματόσημα.
Συγγενείς και γείτονες είχαν ανθρώπους στην Ελλάδα και το εξωτερικό
με τους οποίους επικοινωνούσαν αποκλειστικά με αλληλογραφία. Έτσι με
καθημερινές «ζητιανιές» και παρακάλια
βρίσκαμε σφραγισμένα γραμματόσημα
και τα τοποθετούσαμε στο «άλμπουμ»
μας. Κάναμε και συχνές ανταλλαγές.
Για απ’ευθείας αγορά από το Ταχυδρομείο ούτε λόγος. Η μόδα της
συλλεκτικής αυτής «μανίας» σπάνια
συνεχιζόταν μετά τα δεκαπέντε και οι
περισσότεροι μικροί φιλοτελιστές τέλειωναν γρήγορα την συλλεκτική τους
καριέρα.
Η Φιλικών αποτελεί σήμερα τη μοναδική απ’ευθείας σύνδεση του δρόμου των Λουτρών με την Λαγκάδα και
την Παγανή. Υπάρχει μια συνεχής ροή
αυτοκινήτων νύχτα-μέρα και οι πεζοί
δύσκολα μπορούν να κυκλοφορήσουν
στο δρόμο αφού δεν υπάρχει ίχνος
πεζοδρομίου. Τα περισσότερα σπίτια
έχουν διατηρηθεί όπως ήταν, «ελέω»
του χαμηλού συντελεστή δόμησης του
δρόμου. Έχουν όμως εξαφανιστεί οι
περισσότερες αυλές και όλα τα οπωροφόρα δέντρα ενώ δεν ζουν πια οι
περισσότεροι γείτονες. Παιδιά να παίζουν στη γειτονιά, ούτε στη πιο τολμηρή φαντασία. Αυτά αποτελούν «προϊστορικό» είδος.
Eμείς τα μετακατοχικά παιδιά, παρ’όλες τις στερήσεις που είχαμε, ζήσαμε
την μαγική ατμόσφαιρα της γειτονιάς
και της αλάνας. Παίξαμε μπάλα στον
δρόμο, φτιάξαμε μόνοι μας παιχνίδια,
τρέξαμε, ιδρώσαμε, κολυμπήσαμε,
ψαρέψαμε, σκαρφαλώσαμε σε μάντρες, πέσαμε από δέντρα, ματώσαμε
τα γόνατά μας, πετροβολήσαμε και
πετροβοληθήκαμε, μπήκαμε τζαμπατζήδες στο γήπεδο και στο σινεμά,
φουσκώσαμε από υπερηφάνεια με τα
κατορθώματα του Γιώργου Θαλάσση
και πλακωθήκαμε στο ξύλο για να γοητεύσουμε κάποια «συμπάθεια». ∆εν
έλλειπε ποτέ η χαρά, η αισιοδοξία, η
κοινωνικότητα, το όνειρο.
∆εν παρακολουθούσαμε τη ζωή
μας, την ζούσαμε !
43
«Καθημερινές φράσεις»
Γράφει ο Στρατής Αλ. Μολίνος
Στις καθημερινές μας συζητήσεις
και συνομιλίες αυθόρμητα έρχονται
στο νου φράσεις τις οποίες χρησιμοποιούμε άνετα, όποτε χρειαστεί,
για να δώσουμε έμφαση ή παραστατικότητα στα λεγόμενα. Ή πιο καλά
για να χρωματίσουμε την έκφραση
της στιγμής. Αυτές οι φράσεις είναι προϊόντα της λαϊκής φιλολογίας
μας, προϊόντα πολύχρονης ιστορίας που σμιλεύτηκαν με την κριτική
του λαού και την πατίνα του χρόνου.
Από λαογραφική άποψη αν εξετάσει κανείς αυτό το κομμάτι, τούτο
κατατάσσεται στο ευρύ χώρο τον
οποίο η λαογραφική επιστήμη ονόμασε «μνημεία του λόγου» τουτέστιν, ό,τι ανήκει στα κατά παράδοσιν λεγόμενα ενός λαού. Ειδικότερα
δε, αν θελήσει κανείς να εμβαθύνει
περισσότερο, στην υποομάδα όπου
αναλύονται οι παροιμίες, τα ξόρκια
ή τα γνωμικά.
Πιο κάτω θα παρατεθούν λίγες τέτοιες φράσεις, χαρακτηριστικές και
εύχρηστες στην καθομιλουμένη, με
σκοπό όχι τόσο τη σημασία τουςλίγο πολύ είναι γνωστή- όσο την
προέλευσή τους. Πώς με άλλα λόγια
μπήκαν στην καθημερινότητα των
συζητήσεών μας. Λέμε λοιπόν:
«Τόσκασε», δηλ. ο ύποπτος ξέφυγε. Η φράση προέρχεται από το
γεγονός ότι ο ύποπτος, ο καταζητούμενος ή έστω ο για κάποιο λόγο
διωκόμενος, έφυγε καβάλα σε άλογο και το πίεσε τόσο πολύ για να
πετύχει την ασφαλή φυγή του, ώστε
το δύστυχο έσκασε από το τρέξιμο.
Μια παρόμοια φράση που λέμε
είναι «έκοψε λάσπη». Πάλι ο καταδιωκόμενος είναι το αντικείμενο, ο
οποίος για να κερδίσει δρόμο και
κυρίως για να μην αφήσει ίχνη της
φυγής στους διώκτες του, έτρεξε με
τ’ άλογό του μέσα από έλη και βάλτους, τουτέστιν λάσπες.
Ανάλογη ρήση είναι αυτή κατά
την οποία και πάλι ο διωκόμενος ή
έστω ο βιαστικός που θέλει να συντομεύσει την πορεία του, τραβά σε
ευθεία γραμμή, «τραβά ντουγρού»
(τουρκ.=dogru, όπου το γράμμα g
φέρει περισπωμένη ως η τουρκική
γραμματική υπαγορεύει).
Η ίδια φράση για τους φανατικούς ελληνίζοντες ερμηνεύεται
«dogru=δια του αγρού», κατευθείαν
μέσα από τα χωράφια.
Τελειώνοντας με τους φυγάδες,
λέμε ότι αυτός έφυγε ή «ταξίδεψε
άναυλα». Ποιος, άραγε, μετακινείται
44
χωρίς να πληρώνει το ναύλο του;
Ο κρατούμενος, ο κατάδικος που
σιδηροδέσμιος οδηγείται από τους
φύλακές του στον προορισμό της
τιμωρίας του και τα μεταφορικά του
τα πληρώνει το κράτος.
Πόθεν η λέξη «λαβωματιά»: Στα
παλιά τα χρόνια, κυρίως τότε που
δρούσαν οι περίφημοι πεχλιβάνηδες, ο παλαιστής προσπαθούσε να
πιάσει τον αντίπαλό του με κατάλληλη λαβή για να τον εξουδετερώσει ή να τον ακινητοποιήσει. Αυτή η
κίνηση προϋπέθετε τεράστια μυϊκή
προσπάθεια που πολλές φορές, είχε
αποτέλεσμα να δημιουργεί πόνο και
πληγές στον αντίπαλο. Με την λαβή
λοιπόν, τον λάβωνε αλλά και τον
πλήγωνε και η πληγή του έμεινε στο
λεξιλόγιο ως λαβωματιά.
«Της(του) ήρθε κουτί»: Τα παλιά
τα χρόνια οι ευκατάστατες Ελληνίδες και σπανιότερα οι κύριοι παράγγελναν τα ρούχα τους στο εξωτερικό, ιδίως στο Παρίσι, στέλνοντας
μαζί και τα μέτρα του σώματός των.
Τα ρούχα αυτά γύριζαν στους δικαιούχους καλά συσκευασμένα σε
κουτί και ο ιδιοκτήτης των όταν τα
φορούσε ήταν κομψός γιατί ήταν
στα μέτρα του, ήταν δηλ. ντυμένος
του κουτιού. Από δω προέρχεται και
η παρόμοια φράση «του(της) ήρθε
κουτί», φράση που λέγεται για άτομο που είναι τυχερό και είχε αναπάντεχη ωφέλεια.
Αυτός «είναι βίος και πολιτεία»
λέμε για άνθρωπο για τον οποίο
πολλά λέγονται ή ότι ο ίδιος είναι
πολύξερος. Η φράση προέρχεται
από θρησκευτικά κείμενα στα οποία
συχνά αναφέρεται η ζωή και η δράση
αγίων ή οσίων και τα οποία αρχίζουν
συνήθως με τη φράση: «Βίος και πολιτεία του οσίου πατρός ημών…».
Παλαιότερα και πάλι, ο εραστής
της κοπέλας για να κάνει αισθητή την
παρουσία του κάτω από το χαγιάτι ή
το παράθυρό της, κυρίως κατά τις
νυχτερινές ώρες, έβηχε προσποιητά και συνθηματικά. Ο βήχας αυτός
ενοχλούσε τον πατέρα ή κάποιον
άλλο αυστηρό συγγενή της νέας ο
οποίος έχει αντιληφθεί προ πολλού
το νόημά του βήχα και δήλωνε: «εγώ
θα του κόψω το βήχα» αν ήταν βέβαια ο εραστής ανεπιθύμητος στον
κύκλο του. Αλλιώς ο βήχας εξακολουθούσε μέχρι… το ευτυχές γεγονός του γάμου.
Και τέλος:
«Θα το κάνεις και θα πεις κι ένα
τραγούδι». Τούτη η φράση λέγεται
προς κάποιον που αρνείται να κάνει
κάτι. Η φράση έχει την προέλευσή
της στα συμβαίνοντα σε διασκεδάσεις και τσιμπούσια. Εκεί κάποιος
προσφέρει ένα ποτήρι κρασί σε κάποιον που το αρνείται για διάφορους
λόγους ή απλά επειδή έχει παραπιεί.
Ο γνωστός όμως ή ο φίλος του «θύματος» επιμένει και με φιλικό τρόπο
προσθέτει: έλα, θα το πιείς και θα
μας πεις κι ένα τραγούδι(από την ευχαρίστηση).
Φράσεις σαν τις πιο πάνω, υπάρχουν πάμπολλες στη λαϊκή μας φιλολογία. Από πού ν’ αρχίσει και που να
τελειώσει κανείς. Κάποιαν άλλη φορά
θα επανέλθουμε με περισσότερες.
45
Bήμα της Επιστήμης
Τι είναι ο καταρράκτης, πως επηρεάζει την ποιότητα της ζωής
μας, και ποιος είναι ο σύγχρονος τρόπος αντιμετώπισης του;
Του Ιατρού Ιωάννη Α. Μάλλια*
Για να κατανοήσουμε τον τρόπο με
τον οποίο λειτουργεί το μάτι, συχνά
το παρομοιάζουμε με φωτογραφική
μηχανή. Με τον ίδιο τρόπο που ο φακός της φωτογραφικής μηχανής εστιάζει το φως στο φωτογραφικό φιλμ,
έτσι και ο φακός του ματιού εστιάζει
τις ακτίνες του φωτός επάνω στον αμφιβληστροειδή χιτώνα που βρίσκεται
στο πίσω μέρος του οφθαλμού. Σε
περίπτωση που ο φακός της φωτογραφικής μηχανής δεν είναι καθαρός,
τότε η φωτογραφία που θα βγεί θα είναι θολή. Κατά τον ίδιο τρόπο, όταν
θολώσει ο φυσικός φακός του ματιού,
τότε μειώνεται η ευκρίνεια της εικόνας
που φθάνει στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, με αποτέλεσμα να έχουμε θάμβος οράσεως.
Όπως συμβαίνει σε κάθε ιστό του
ανθρωπίνου σώματος, έτσι και τα παλιά
κύτταρα του φακού του ματιού αντικαθίστανται συνεχώς από νέα. Με την
πάροδο του χρόνου τα παλιά κύτταρα
αθροίζονται μέσα στον ίδιο το φακό
και δημιουργούν εμπόδιο στη διάδοση
του φωτός προς τον αμφιβληστροειδή. Συνεπώς ο καταρράκτης(η θόλωση
του φακού του ματιού) είναι ένα φυσικό αποτέλεσμα γήρανσής του. Συνήθως εμφανίζεται μετά την 6η δεκαετία
και η συχνότητα του αυξάνει στην 7η
και 8η δεκαετία της ζωής. Σπανιότερα
μπορεί να παρατηρηθεί σε νεαρούς
ενήλικες ή ακόμη και σε παιδιά. Η εμφάνισή του διαφέρει από ασθενή σε
ασθενή. Μπορεί να περάσουν μήνες ή
και χρόνια μέχρις ότου ο καταρράκτης
να φθάσει σε σημείο που να επηρεάσει σημαντικά την όραση. Σπανιότερα
μπορεί να αναπτυχθεί μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά από τραυματισμό, σε ασθενείς με σακχαρώδη
διαβήτη ή άλλα μεταβολικά νοσήματα.
Τα συμπτώματα του καταρράκτη
διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή.
Σε μερικούς ασθενείς παρατηρείται
μείωση της κεντρικής όρασης. Άλλοι
ασθενείς αναφέρουν μειωμένη όραση
τη νύχτα, ενώ κάποιοι διαμαρτύρονται
για δυσκολία στην οδήγηση λόγω θάμ46
Προς το παρόν δεν υπάρχει φαρμακευτική θεραπεία που να προλαμβάνει
τον καταρράκτη ή να τον θεραπεύει
όταν αυτός εμφανιστεί. Η μόνη θεραπεία του είναι η χειρουργική αφαίρεση. Η απόφαση για την χειρουργική
αντιμετώπιση θα γίνει από τον ασθενή και τον ιατρό μαζί και θα στηριχθεί
στο βαθμό που ο καταρράκτης μειώνει
την όραση και επηρεάζει τις καθημερινές δραστηριότητες του ασθενούς
(οδήγηση, διάβασμα, τηλεόραση, χόμπι που απαιτούν καλή όραση, κ.α.).
Η επέμβαση γίνεται κατά κανόνα με
τοπική αναισθησία με σταγόνες και
δεν απαιτείται η παραμονή του ασθενούς στο νοσοκομείο. Η αφαίρεση
του καταρράκτου γίνεται κατά κανόνα
μέσα από μία μικροσκοπική τομή με
τη μέθοδο της φακοθρυψίας.
βους από τα φώτα των αυτοκινήτων
από το αντίθετο ρεύμα κυκλοφορίας
ή έχουν δυσκολία στο διάβασμα και
ευαισθησία στο φως του ήλιου. Άλλη
ομάδα ασθενών παραπονείται ότι τα
χρώματα φαίνονται ξεθωριασμένα.
Επάνω αριστερά (καταρράκτης): Η εικόνα είναι
θολή και τα χρώματα ξεθωριασμένα.
Κάτω δεξιά (φυσιολογική όραση): Φυσιολογική
ευαισθησία στην αντίθεση. Τα χρώματα φαίνονται πιο έντονα.
Η διάγνωση του καταρράκτη μπορεί
να γίνει μόνο μετά από μια λεπτομερή
οφθαλμολογική εξέταση. Ο οφθαλμίατρος με τη χρήση της σχισμοειδούς
λυχνίας εξετάζει τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του καταρράκτη(όπως
την πυκνότητα)και ελέγχει αν αυτός είναι υπεύθυνος για τη μειωμένη όραση
ή μήπως συνυπάρχουν άλλες παθήσεις
που ευθύνονται για τη μείωση αυτή.
Σχηματική απεικόνιση της χειρουργικής εξαίρεσης
του καταρράκτη με τη μέθοδο της φακοθρυψίας.
Στη θέση του καταρρακτικού φακού τοποθετείται αναδιπλούμενος ενδοφθάλμιος φακός, ο οποίος μπαίνει
μέσα στο μάτι μέσα από την μικροσκοπική τομή που προαναφέρθηκε.
Στις περισσότερες περιπτώσεις η τομή
αυτή παραμένει στεγανή στο τέλος της
επεμβάσεως και δεν χρησιμοποιούνται
Φλοιώδης καταρράκτης Πυρηνικός καταρράκτης
47
ράμματα για το κλείσιμο της. Πριν την
επέμβαση προηγείται η μέτρηση της
διαθλαστικής δύναμης του ενδοφακού
που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί.
σήμερα υπάρχει σε πολλούς ότι πρέπει
ο καταρράκτης να ωριμάσει για να γίνει
η επέμβαση, είναι λανθασμένη. Και τούτο γιατί η επέμβαση γίνεται με τη μέθοδο της φακοθρυψίας κατά την οποία
ένας μικροσκοπικός στυλεός εισέρχεται μέσα στον οφθαλμό διαμέσου μιας
μικροσκοπικής τομής. Ο στυλεός αυτός με τη βοήθεια υπέρηχου θρυμματίζει τον καταρράκτη και με τη βοήθεια
αναρρόφησης αναρροφώνται τα θραύσματα. Όταν ο καταρράκτης παραμείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι
να γίνει η επέμβαση, τότε σκληραίνει
με αποτέλεσμα να απαιτείται μεγαλύτερη ένταση και διάρκεια του υπερήχου
για να θρυμματιστεί. Το αποτέλεσμα
είναι να ταλαιπωρείται ο υπερκείμενος
κερατοειδής χιτώνας από το ακουστικό
κύμα των υπερήχων και να εμφανίζεται
οίδημα του κερατοειδούς. Το οίδημα
του κερατοειδούς προκαλεί θαμπάδα
τις πρώτες μετεγχειρητικές μέρες και
μετά σταδιακά υποχωρεί. Γενικά όμως
ο παραμελημένος καταρράκτης κάνει
την επέμβαση πιο εργώδη και αυξάνει
την πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών.
Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει
αμέσως μετά την αρχική διάγνωση του
καταρράκτη να γίνεται η επέμβαση. Ο
οφθαλμίατρος θα κρίνει κατά πόσο ο
καταρράκτης μειώνει την οπτική οξύτητα του ασθενούς, το πόσο σκληρός
είναι ο καταρράκτης(ο πυρηνικός καταρράκτης είναι συνήθως πιο σκληρός
από τον φλοιώδη) και την συνύπαρξη
και άλλων παθήσεων (διαβήτης, ωχροπάθεια, γλαύκωμα) και θα συμβουλεύει
κατάλληλα τον ασθενή για το πότε πρέπει να γίνει η επέμβαση.
Σχηματική απεικόνιση ενδοφακού.
Μετεγχειρητικά ο ασθενής πρέπει
να ενσταλλάζει αντιβιοτικές και αντιφλεγμονώδεις σταγόνες, συνήθως για
1 μήνα,καθώς επίσης θα πρέπει να εξεταστεί από τον ιατρό του σε τακτικά
χρονικά διαστήματα για να πιστοποιηθεί η καλή μετεγχειρητική πορεία. Η
αποκατάσταση της όρασης διαφέρει
από ασθενή σε ασθενή και εξαρτάται
κυρίως από την πυκνότητα του καταρράκτη. Συνήθως οι περισσότεροι ασθενείς μπορούν να επιστρέψουν στις καθημερινές τους δραστηριότητες μετά
από μερικές μέρες. Η επέμβαση του
καταρράκτη είναι από τις πιο επιτυχείς
επεμβάσεις στην ιατρική, με ποσοστό
επιτυχίας που φθάνει το 99%. Παρολαυτά επιπλοκές μπορούν να συμβούν
σε μικρό ποσοστό. Οι περισσότερες
από αυτές(αύξηση της ενδοφθάλμιας
πίεσης, αυξημένη μετεγχειρητική φλεγμονή κ.α.) αντιμετωπίζονται επιτυχώς
είτε με φάρμακα είτε με επανεπέμβαση. Επιπλοκές που μπορούν να οδηγησουν σε μόνιμη μείωση της όρασης
είναι ευτυχώς πάρα πολύ σπάνιες.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι
πότε πρέπει να γίνει η επέμβαση; Η
παλιά άποψη, που δυστυχώς ακόμη και
O συμπατριώτης μας Ιωάννης Μάλλιας είναι
Χειρούργος οφθαλμίατρος
www.athenscornea.gr
48
«Το Μυστικό του Χειρόγραφου»
Β΄ Βραβείο Λογοτεχνικού ∆ιαγωνισμού Νέων της «Λεσβιακής Παροικίας»
Γράφει ο Εμμανουήλ - Σωτήριος Παπαϊωάννου
Το 1775 αυτό το μέρος σίγουρα δεν ήταν
έτσι. ∆εν υπήρχε πλοίο της γραμμής να σε μεταφέρει, δεν μπορούσες λογικά να πιεις καφέ
πηγαίνοντας, να φας τοστ ή τσιπς και μάλλον ο
κόσμος που θα συνταξίδευε μαζί σου θα ΄ταν
διαφορετικός. Ούτε τουρίστες με κοντά σορτς
και αθλητικά παπούτσια, ούτε ντόπιοι που ζούνε στην Αθήνα και γυρνούν το καλοκαίρι για
διακοπές θα υπήρχαν. Θα' ταν κάτι άλλο, για
κάποιο άλλο λόγο μπορεί να κάναν το ταξίδι.
Ίσως ήταν έμποροι ή αξιωματούχοι, κάποιοι
θα ΄ντoυσαν όπως να ΄χει. Όμως, υποθέτω
ξανά, πως και τότε στο πλοίο θα μπορούσες
να δεις τους γλάρους να βουτάνε τα κεφάλια
τους στο νερό, να ακολουθούν το πλοίο ίδια.
∆εν ξεχωρίζουν από πάντα τα πουλιά τα ιστιοφόρα από τα ντίζελ πλοία. Κοιτούν μόνο τη
θάλασσα. Τον κόσμο τους. Λίγο πιο κάτω απ'
το νερό κρύβεται η επιβίωσή τους. Το 1775 η
θάλασσα πρέπει να ήταν ίδια, τα κύματα σαν
και αυτά ακριβώς, ο αφρός τους τόσο άσπρος
και δροσιστικός όσο αυτών εδώ και εκείνοι οι
γλάροι μακρινοί πρόγονοι των σύγχρονων που
βλέπω να περνούν από μπροστά μου.
Είμαι στη Μυτιλήνη όχι πάνω από ένα τέταρτο. Το πλοίο έδεσε και από τα σπλάχνα του
βγήκαν οχήματα μεγάλα, φορτηγά, νταλίκες
«Μεταφορική Λέσβου» γράφουν, αγροτικά,
αυτοκίνητα και μηχανές. Μαζί τους μερικές
εκατοντάδες πεζών, τουριστών κυρίως και
παραθεριστών. Βλέπεις στο πρόσωπο τους
τις προσδοκίες μηνών για τις επόμενες βδομάδες. Θάλασσα, πολύ θάλασσα όλοι. Λίγο ήλιο
και πολύ σκιά οι Έλληνες. Πολύ ήλιο και λίγη
σκιά οι πατριώτες μου από τη ∆υτική Ευρώπη.
Όχι όμως και 'γω. Ήρθα από τη Γερμανία για
έναν άλλο λόγο. Να ακολουθήσω μια ιστορία.
Λέγομαι Βινς Στέιρμπεκ. Είμαι 32 χρόνων,
ανύπαντρος, με μια καλή θέση στην τράπεζα
του Μονάχου. Κατάγομαι από μια οικογένεια με
μακραίωνη ιστορία. Για δέκα και πλέον γενιές οι
Στέιρμπεκ δουλεύουν πάνω κάτω σαν γραμματικοί ή λογιστές ή έμποροι, κάνουν παιδιά, αυτά
άλλα και οι γενιές προχωρούν. Στο πέρασμα
των χρόνων δεν επιδείξαμε τίποτα σημαντικό
εκτός από κάποιες στιγμές μεγάλης οικονομικής ευμάρειας. Έτσι ήταν και έτσι νόμιζα μέχρι
που η μοίρα μου 'στειλε ένα χειρόγραφο του
μακρινού προγόνου μου Χάινριχ Στέιρμπεκ.
Ένα πρωί στη δουλειά με πήραν τηλέφωνο απ'
το αρχαιότερο συμβολαιογραφείο της πόλης.
Έκαναν εκκαθάριση στα αρχεία τους και βρήκαν κάτι που μου ανήκει. Ένα χειρόγραφο από
το 1775 με την υπογραφή του θείου Χάινριχ..
Ο άνθρωπος αυτός συζητιόταν στις οικογενειακές συγκεντρώσεις μέχρι που ήμουνα
μικρός. Ακούγονταν πράγματα γι' αυτόν συγκεχυμένα, πολλές φορές και αντιφατικά. Ο θείος
μου τον χαρακτήριζε σπουδαίο, ο πατέρας μου
τρελό και η θεία μου ως τον πιο ευτυχισμένο
Στέιρμπεκ που πέρασε ποτέ από τη γη. Μέχρι
και τα πέντε μου χρόνια, θυμάμαι, η προσπάθεια
να χαρακτηριστεί ο βίος του θείου Χάινριχ προκαλούσε γενναίους οικογενειακούς καυγάδες.
Αυτοί ξεφύτρωναν βέβαια απ' τις προσωπικές
καταβολές του καθενός. Ούτε μου πέρναγε
ποτέ απ΄ το μυαλό πως μετά από εικοσιοκτώ
χρόνια θα 'κανα μια βουτιά στο χρόνο γι' αυτόν
τον χαμένο στο μακρινό παρελθόν θείο.
Ο Χάινριχ, λέει η παράδοση, ξεκίνησε τη ζωή
του όπως όλοι οι προγονοί μου. Σε ηλικία εικοσιδύο χρόνων ήταν λογιστής και μοναδικός κληρονόμος μιας εμπορικής επιχείρησης στο Μόναχο. Η ζωή του κυλούσε ομαλά και συμβατικά,
αρκετά πλούσια καθώς φαίνεται μιας και ο
νεαρός Χάινριχ είχε ένα ολοσδιόλου εμπο49
ρικό μυαλό, που μεγάλωσε μέσα σε λίγα
χρόνια τη δουλειά του και έγινε ένας πολύ
πλούσιος άνθρωπος. Πολλοί συγγενείς δούλεψαν στην εταιρεία και ζούσαν απ΄ αυτήν,
αρκετοί μάλιστα συντοπίτες χαρακτήριζαν
την οικογενειακή αυτή επιχείρηση ως τον
«περίφημο μικρόκοσμο των Στέιρμπεκ».
Ο θείος Χάινριχ έμοιαζε να απολαμβάνει
την επιτυχία του. Κατοικούσε σε μια μεγάλη βίλα στο κέντρο της πόλης, είχε δική του
άμαξα, υπηρέτες, μεγάλες γνωριμίες σ' όλη τη
χώρα που εξαπλώνονταν σε κάθε άκρο της
Ευρώπης. Φρόντιζε γι' αυτό η γυναίκα του, η
Κατρίνα, που σαν κόρη εμπορικού ακολούθου, είχε ζήσει σε πολλές χώρες, μιλούσε αρκετές γλώσσες κι αγάπαγε τα μεγάλα σαλόνια.
Ήταν γεννημένη στη Μυτιλήνη από Ρωμιά
μάνα, τράβαγε έτσι κάθε καλοκαίρι τον άντρα
της στο νησί με τη δικαιολογία ότι το κλίμα
του μέρους με τον πολύ ήλιο έκανε καλό στο
άσθμα της. Φήμες άλλες, βέβαια, έλεγαν, ότι
από μικρό κορίτσι ήταν πολύ καλή φίλη με το
γιο του Τούρκου διοικητή που ακόμη έμενε
εκεί. Όποια κι αν είναι η αλήθεια, το γεγονός
ήταν, πως ο θείος Χάινριχ ακολουθούσε τη
γυναίκα του στη Μυτιλήνη και μάλιστα είχε
μάθει τόσο καλά ελληνικά όσο και τούρκικα,
που όταν ήθελε να βρίσει κάποιον συνεργάτη
του, το έκανε στις παράξενες αυτές γλώσσες.
∆ιασταυρωμένες πηγές λένε, πως το ξαφνικό τέλος σε αυτή του τη ζωή, ήρθε το δέκατο
καλοκαίρι που γύρισε από τη Λέσβο, το Σεπτεμβριο του 1775. Ο Στέιρμπεκ επέστρεψε
στο Μόναχο, πούλησε όλη την επιχείρηση,
τη βίλα, τα κτήματα και την άμαξα, αποζημίωσε τους εργαζόμενους της οικογένειας μ' ένα
σεβαστό ποσό, άλλο τόσο έδωσε στη γυναίκα
του, κι έφυγε, κανείς δεν ξέρει αρχικά για που.
Χρόνια πολλά ήτανε εξαφανισμένος και μόνο
κάτι κάρτες που έστελνε σε μια αγαπημένη
του εξαδέλφη έδειχναν τους τόπους που γύριζε. Κωνσταντινούπολη, Βουδαπέστη, Παρίσι,
Λονδίνο, Αγία Πετρούπολη, μέχρι και Βιρτζίνια
Ηνωμένων Πολιτειών. Πίσω σημείωνε γραμμένα στα Γερμανικά και σε παρένθεση στα ελλη-
νικά, λακωνικές φράσεις που περιέγραφαν την
κατάστασή του. «Είμαι καλά» από την Πόλη.
«∆ιαβάζω πολύ» - Παρίσι. «Πρέπει να καταφέρω να μην ερωτευτώ» - Λονδίνο. «Κάποια
στιγμή οι Έλληνες θα ελευθερωθούν κι εγώ θα
πολεμήσω» - Μόσχα. Στην τελευταία κάρτα
που έστειλε ποτέ, έγραφε ένα εμφατικό «∆εν
μετανιώνω, πέρασα υπέροχα» για να χαθεί για
πάντα. Κάποιος μόνο ζωγράφος από το Μόναχο ισχυριζόταν ότι τον είδε, γέρο πολύ, στο
Ναύπλιο το 1830, αλλά μάλλον ήταν λάθος, τα
χρόνια δε βγαίνουν.
Γενιές λοιπόν ανθρώπων που ήξεραν τα
τερτίπια του προγόνου τους φαντάζονταν
μόνο τι θα μπορούσε να είχε γίνει εκείνο το
καλοκαίρι στο ελληνικό νησί. Και όπως πάντα,
τα κεφάλια των ανθρώπων σκέφτονται πράγματα που έχουν την τάση να είναι πιπεράτα.
Έλεγαν πως ο θείος Χάινριχ έφαγε την πετριά
γιατί έπιασε τη γυναίκα του στα πράσα με τον
Τούρκο φίλο της. Άλλοι πως ο ίδιος ο Χάινριχ
εκεί ερωτεύτηκε μια κοπέλα, γενικά με τον
έρωτα τα 'βάζαν. Η αλήθεια όμως ήταν άλλη.
∆ιαβάζοντας την ιστορία είχα ήδη κλείσει
στην ψυχή μου ένα εισιτήριο για τη Λέσβο.
Κοιτάζω τώρα τον ήλιο του νησιού και τα
δίπατα σπίτια στο λιμάνι, πιο παλιά από την
ιστορία μου, πιο σημαντικά απ' αυτήν, το
καθένα μάρτυρας εποχών και καταστάσεων
που κάνουν έρμαια της δικής τους τύχης τις
ζωές των ανθρώπων. Μα μέσα από τα μάτια
των γενεών, ο ίδιος ήλιος καίει και ίδια στραβώνει τα μάτια και τα στρέφει στη θάλασσα, για να τους δείξει τη λάμψη των ακτινών
πάνω στο νερό, όμοια καμιά φορά με τη
λάμψη που κάποιοι άνθρωποι κρύβουν στην
ψυχή τους, πιο πάνω από την εποχή, απ' τις
συμβάσεις, απ' την τύχη, ακόμα κι απ' τους
άλλους ανθρώπους και τα επιτεύγματά τους.
Αυτή λοιπόν είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που ένιωσε λίγο μια τέτοια έμφυτη λάμψη και θα σας τη διηγηθώ σχεδόν
όπως ακριβώς τη διάβασα κι εγώ.
Η συνέχεια στο επόμενο τεύχος
50
Αγαπητές φίλες, όταν θα λάβετε αυτό το τεύχος της «Αιολίδας» θα έχουν περάσει οι Άγιες μέρες του Πάσχα μιας και χρονικά τότε κυκλοφορεί το περιοδικό μας. ∆εν νομίζω όμως, ότι θα είναι άσχημο να κρατήσετε τη συνταγή για
όποτε έχετε κέφι ή την ανάγκη να την φτιάξετε.
Με τις ευχές μου για Χρόνια Καλά
Κατερίνα
Γαρδουμπάκια φούρνου εύκολα
Ένα πολύ νόστιμο πασχαλινό μεζεδάκι που γίνεται με πολύ εύκολο τρόπο,
φτιάξτε το και θα με θυμηθείτε. Είναι Ρουμελιώτικη συνταγή και μας την έστειλε
η αναγνώστριά μας Γωγώ Καρυωτέλλη.
νόχαρτο στους 180 βαθμούς, και λίγο
πριν το τέλος τα ξεσκεπάζουμε και τ’
αφήνουμε να πάρουν λίγο χρώμα χωρίς να μας καούν.
Υλικά:
1 αντεριά αρνίσια πλυμένη
1 συκωταριά αρνιού με τα γλυκάδια της
Φρέσκα λεπτά κεμμυδάκια
Μαϊντανός
Άνηθος με τα κοτσανάκια τους
Ρίγανη
Αλάτι, πιπέρι
Λάδι
Χυμό λεμονιού.
Λίγα μυστικά ακόμα:
Αυτό το φαγητό μπορεί να ψηθεί και σε
γάστρα με καπάκι, όπως επίσης μπορείτε να προσθέσετε ντομάτα αντί για λεμόνι. Αυτός ο τρόπος είναι πολύ εύκολος ακόμα και για κάποιους που δεν τα
έχουν ξαναφτιάξει.
Ένα ψαλίδι κουζίνας θα σας φανεί χρήσιμο για το κόψιμο των εντέρων και της
συκωταριάς για να μην παλεύετε με το
μαχαίρι.
Εκτέλεση:
Αφού έχετε πλύνει με νερό και ξύδι και
στραγγίσει καλά τα έντερα, κόβετε και
την συκωταριά σε λεπτές λουρίδες και
πασπαλίζετε με ρίγανη, αλάτι, πιπέρι.
Σαν βάση μεταχειριζόμαστε το φρέσκο κρεμμυδάκι, στρώνουμε επάνω
1-2 κλαράκια φρέσκο μαϊντανό και
άνηθο και 2-3 κομμάτια συκωτιού, τα
τυλίγουμε με το έντερο και τα στρώνουμε στο ταψί μας. Τα περιχύνουμε
με λεμόνι και λάδι, ρίχνουμε και λίγο
νερό και τα ψήνουμε σκεπασμένα
στην αρχή με λαδόχαρτο και αλουμι51
Τιμή στους μεγάλους Ποιητές μας
Μυγδαλιά
Κώστας Καρυωτάκης
1896-1928
Κι ακόμα δεν μπόρεσα να καταλάβω
πώς μπορεί να πεθάνει μια γυναίκα
που αγαπιέται.
Έχει στον κήπο μου μια μυγδαλιά φυτρώσει
κι είν' έτσι τρυφερή που μόλις ανασαίνει·
μα η κάθε μέρα, η κάθε αυγή τηνε μαραίνει
και τη χαρά του ανθού της δε θα μου δώσει.
Κι αλίμονό μου! εγώ της έχω αγάπη τόση...
Κάθε πρωί κοντά της πάω και γονατίζω
και με νεράκι και με δάκρυα την ποτίζω
τη μυγδαλιά που 'χει στον κήπο μου φυτρώσει.
Αχ, της ζωούλας της το ψέμα θα τελειώσει·
όσα δεν έχουν πέσει, θα της πέσουν φύλλα
και τα κλαράκια της θε ν' απομείνουν ξύλα.
Την άνοιξη του ανθού της δε θα μου δώσει
Κι όμως εγώ ο φτωχός της είχ' αγάπη τόση...
52
Έπρεπε…
Γεμίζει ο κάμπος μυριοβότανα
μα εγώ της θύμησής σου μόνο
το ανθοβόλημα ξανοίγω,
κι όλο συλλογιέμαι:
Στου πόνου τις σκληρές πετροβολιές
σαν τάχα ποιος μας βρίσκει στο πολύ,
και ποιος ακόμα μας μετράει
στο λίγο.
∆ημήτρης Νικορέτζος
Έπρεπε νάμουν ουρανός στο ξάστερό
σου νου
πιο μακρινός απ’ τ’ όνειρο, πιο κοντινός
απ’ τ’ άστρα
του φεγγαριού ματόχαντρα, φλουρί του
αυγερινού
να με κρεμά στο στήθος σου η νύχτα η
ξελογιάστρα.
Το σπίτι μπροστά στη
θάλασσα
Έπρεπε νάμουν άνεμος στα αιθέρια σου
μαλλιά
κορυδαλλός στο στόμα σου και μέλι στο
φιλί σου
νάρχομαι φως που ρόδισε στην πρώτη
σου αντηλιά
να σου γελώ στο φόβο σου και στην
απαντοχή σου.
Άρης Ταστάνης
Τώρα στο σπίτι μας μπροστά στη
θάλασσα.
Τα παράθυρα ανοίγουν και κλείνουν
ξαφνικά.
Στα σκαλοπάτια αλμύρα πληγή της
μοναξιάς.
Πάνω στα κογχύλια διαβάζουν του
κόσμου τα μυστικά.
Τώρα έρημο το μπαλκόνι που κοιτάζαμε
την ανατολή.
Στον τοίχο της μάντρας η γαζία
ξεραμένη.
Άγνωστα πρόσωπα μέσα στο
βενετσιάνικο καθρέφτη περιφέρονται.
Και μια Γοργόνα με χρυσά μάτια στην
εταζέρα το ναυτάκι περιμένει.
Έπρεπε νάμουν μια στιγμή πιο πέρ’ απ’
τον καιρό
και ταχυδρόμος της αυγής τον ήλιο να
σου δώσω
να γίνω νους, να γίνω φως, στο πέλαγο
φτερό
μες τον ανθό του ονείρου σου ναρθώ να
σ’ ανταμώσω.
Συλλογισμοί
Τώρα τις νύχτες που λυσσομανά ο νότιος
άνεμος.
Και τα όνειρα τρίζουν σαν καραβιών
καδένες.
Σβησμένος φάρος της μάνας μας το
καντήλι.
Σαν Χριστό με ληστές μας περιφέρουν
στις παγκόσμιες αρένες.
Χρυσούλα Χατζηγιαννιού
∆εν έχω άλλα δάκρυα στις μελανές μου
νύχτες,
κι ας έγινε ο πόνος μου ακόμα πιο βαρύς,
χιλιάδες μέρες που μας έφυγες
μα εγώ θαρρώ πως είναι ακόμα
αποβραδίς.
Τώρα στο σπίτι μας μπροστά στη
Θάλασσα.
53
Πειρατές και Χωροφύλακες στην πόρτα
ξεροσταλιάζουν.
Λήστεψαν το κρασί μας και το λάδι στ’
άγρια μεσάνυχτα.
Αφιονισμένοι τα κοράλλια της Αριάδνης
ξαναμοιράζουν.
Άλλος βρέχεται απ’ το ψιλόβροχο
παρ’ απ’ τον κατακλυσμό.
Άλλος τρέμει τον ψίθυρο παρά τον
κεραυνό.
Άλλος κρεμιέται απ’ τα Φετίχ παρ’ απ’ το
Θεό.
Κι άλλος, ωσώρα ξεψυχά φοβάται το
χτικιό.
Ναι, σημάδια πολλά δείχνουν πως το χώμα
κουράστηκε πια.
Τώρα στο σπίτι μας μπροστά στη
θάλασσα.
Σιωπηλά κύματα πάνε κι έρχονται,
πανιά μαύρα.
Στις αντένες του βυθού κουρνιάζουν τα
γιαλοπούλια.
Αμίλητος στο βράχο ρουφάς του
πελάγου την αύρα.
Χωρίς τίτλο
Γιώργος Κόμης
Ώσπου η παλίρροια όλα να τα παρασύρει.
Κι ο ήλιος στα βότσαλα το μαντήλι του
δανείσει.
Τα χνάρια των ψαράδων πάνω στην
άμμο ξεθώριασαν.
Για ότι πάθουμε στη ζωή κανείς δεν θα
ρωτήσει.
Μένω αδρανής, αμήχανος και μόνος
στων γεγονότων την παλινωδία
διαβάζω εφημερίδες, μεγαλώνει ο πόνος
ευτελισμός, ταπείνωση, αγωνία.
Τα γεγονότα τρέχουν, προσπερνούν
αχνές, μουντές φωτογραφίες.
∆όξα, θυσίες, εποποιίες, τάφοι με θωρούν.
Παλιές λησμονημένες ιστορίες.
Το χώμα
Την πόρτα ανοίγω να βρεθώ
στον καθαρόν αγέρα
βλέπω το δρόμο σκοτεινό
δεν πάει πιο πέρα.
Παναγιώτης Αλεξέλλης
Σημάδια πολλά λένε πως το χώμα
κουράστηκε πια.
Οιωνοσκόποι, Ινδιάνοι μάγοι και Γραφές
αρχαίες,
τώρα βγαίνουν.
Λίγοι μονάχα νέοι και γυναίκες με πανό
απόμειναν μπροστά στο Καπιτώλιο.
Κι όλο ένα τα σπλάχνα της μάνας
βαραίνουν
πέτρες πια αντί για βρέφη.
Έξω απ’ την πόρτα, στην αυλή
στέκει ένα κοριτσάκι
λάμπει ξάφνου ο δρόμος και η αυγή
χρυσή υπόσχεση προβάλλει.
Κουνάει το χεράκι, με κοιτά
το βλέμμα της σαν ηλιαχτίδα
ποια είσαι αγάπη μου ρωτώ
Χαμογελά.
Με λέν’ Ελπίδα!
Τέτοιες ώρες ωστόσο αξίζει
τους ανθρώπους να παρατηρείς.
Άλλος τρεκλίζει απ’ το πιοτό παρ’ απ’ το
σεισμό.
54
της πιο ανθρώπινης και ιστορικής περιοχής της Μυτιλήνης, προσπαθεί να
δώσει ο Αριστείδης Καλάργαλης στο
βιβλίο του «Η Επάνω Σκάλα των Χρονογράφων», μέσα από μια συλλογή
χρονογραφημάτων του Λεσβιακού
Τύπου.
∆ιαβάζοντας τα χρονογραφήματα
αυτά, περιηγούμαστε όλη την περιοχή. Από τη Μητρόπολη, τους Αγίους
Θεοδώρους, το πάρκο του Άγιου Ευδόκιμου, το Κάστρο, τη Φυκιότρυπα,
το Γενί Τζαμί, την Παναγία τη Φανερωμένη, έως τα παραθαλάσσια κέντρα,
την ανασκαφή της Προσφυγικής Αγοράς, τον Άγιο Νικόλα, την περιοχή του
εργοστασίου Καλαμάρη, αλλά και λίγο
ψηλότερα προς την Αγία Κυριακή και
το Αρχαίο Θέατρο. Ανταμώνουμε ανθρώπους της γειτονιάς, της αγοράς,
τους παρακολουθούμε στην καθημερινότητα της επιβίωσης μα και της
σχόλης. Στην περιδιάβασή μας αυτή
συναντούμε λογοτέχνες και πρόσφυγες στο σπίτι του Μυριβήλη, τον Ντόρο Ντορή να γράφει το καθημερινό
του χρονογράφημα σε καφενείο, τον
Άγγελο Σημηριώτη σε οικογενειακό
περίπατο στο Κάστρο, τον Ελευθέριο
Βενιζέλο και τον Γεώργιο Παπανδρέου να κάνουν τον περίπατό τους στη
Φυκιότρυπα, το γκρέμισμα του τρούλου στο Γενί Τζαμί για να πωληθεί το
μολύβι της σκεπής, μαζί με τα παλιά
κανόνια του Κάστρου, ακολουθούμε
τον Ηλία Βενέζη στην ξενάγηση της
αρχαίας αγοράς και του αρχαίου θεάτρου, τον Βαγγέλη Καραγιάννη να
Αριστείδης Καλάργαλης
«Η Επάνω Σκάλα των χρονογράφων»
Χρονογραφήματα
Έκδοση «Εντελέχεια»
Μυτιλήνη 2011, σελ. 128
Στο εισαγωγικό σημείωμα του βιβλίου
του, ο Άριστείδης Καλάργαλης, αναφέρει
τα εξής: «…Η ιστορία
ενός τόπου και μιας
περιοχής δεν είναι καταγραμμένη μόνο στα
επιστημονικά βιβλία,
αποτυπωμένη στα αρχαία κτίσματα
και ούτε δείχνεται με τα εκθέματα των
μουσείων και τα εξειδικευμένα λευκώματα. Υπάρχει και η καθημερινή ζωή
της κοινότητας, η προσωπική των κατοίκων κι οι δημιουργίες τους, οι οποίες μερικές φορές δεν προφταίνουν να
αποκτήσουν αίγλη και να καταγραφούν
ως σημαντικές. Έτσι η καθημερινή
φθορά επικάθεται πάνω τους κι ο χρόνος τους απολησμονά, τόσο που είναι
σαν να μην υπήρξαν.
Ευτυχώς παράλληλα και ταυτόχρονα
μ’ αυτά, υπάρχει και η δημόσια αναφορά. Η προφορική μαρτυρία του ανθρώπου που ζει κάθε περίοδο, αυτού
που γράφει στον τοπικό Κώδικα της
δημογεροντίας ή της εκκλησίας, στο
προσωπικό του ημερολόγιο, κι αργότερα στα έντυπα του τόπου του».
Καταγραφές για τη ζωή, την κίνηση
και την ιστορία της «Επάνω Σκάλας»,
55
των παππούδων της, που πέρασαν το
πιο μεγάλο μέρος της ζωής τους στον
Κυδωνότοπο, το Αϊβαλί. Κι επειδή η
ιστορία του ελληνικού Αϊβαλιού έχει
πολύ στενάχωρο τέλος, η συγγραφέας
καταπιάστηκε με τη γέννησή του. Το
εξώφυλλο κοσμεί πίνακας της Καίτης
Μεσσηνέζη.
Θεόδωρος Πλατσής
θυμάται γλέντια των Βασιβουζούκων
της Λεσβιακής Άνοιξης, τον Θανάση
Παρασκευαΐδη να συνομιλεί με τον
Στράτη Μυριβήλη και τέλος τον Αργύρη Αραβανόπουλο και τη Μαρία Αναγνωστοπούλου στην περιδιάβαση της
γειτονιάς τους.
Το βιβλίο κοσμούν φωτογραφίες αρχείου, καθώς και σκίτσα των Αντώνη
Πρωτοπάτση, Μίλτη Παρασκευαΐδη
και Μάκη Αξιώτη.
Ένα πολύτιμο απόκτημα για κάθε μυτιληνιό σπίτι.
Θεόδωρος Πλατσής
∆ημήτρης Γιατρέλλης
«Το τραγούδι του κούκου»
Μυθιστόρημα
Εκδόσεις Γαβριηλίδης
Αθήνα 2011, σελ. 229
Ειρήνης Βεκρή
«Ουρανία»
Μυθιστόρημα
Εκδόσεις «Αιολίδα»
Μυτιλήνη 2011
Την πρώτη του λογοτεχνική εμφάνιση
πραγματοποίησε πριν
λίγο καιρό ο συμπατριώτης μας ∆ημήτρης
Γιατρέλλης, ο οποίος
γεννήθηκε στον Πολιχνίτο το 1959, μεγάλωσε και σπούδασε στην Αθήνα και
από το 1989 ζει μόνιμα στη Μυτιλήνη
με την οικογένειά του. ∆υο λόγια για
την υπόθεση του μυθιστορήματος «Το
τραγούδι του κούκου», όπως τα διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο: «Αυτό μόνο
επιθυμούσε: να υλοποιήσει τη δουλειά
που εμπνεύστηκε και σχεδίασε μαζί με
την αγαπημένη του, τη Ζωή. Ο Χρίστος
Βλαστός μετρούσε τις μέρες που θα
απολυόταν από το στρατό κι έβαζε τις
τελευταίες πινελιές στο σχέδιο που θα
συνδύαζε και θα μπόλιαζε με το μεγάλο του πάθος, τη μουσική. Απαραίτητη
προϋπόθεση, να πείσει τον επιχειρη-
Στο μυθιστόρημα
«Ουρανία» της σειράς
«Χίλια μύρια κύματα
μακριά» η Ειρήνη Βεκρή μας μεταφέρει
στο Αιγαίο του 16ου
αιώνα, όπου ο κόσμος
δοκιμάζεται σκληρά
από τους πειρατές, τους Τούρκους
και τους Φράγκους. Η μικρή Ουρανία, βιώνει απρόσμενους ξεριζωμούς:
Αμοργός, Λέσβος, Μικρά Ασία. Αφορμή για να γραφτεί, ήταν ο διαγωνισμός της Γυναικείας Λογοτεχνικής με
το θέμα «Αλησμόνητες Πατρίδες της
Μικρασιατικής Γης», στον οποίο και
διακρίθηκε. Η συγγραφέας, συνταιριάζει μέσα στο υφαντό του μύθου
και της φαντασίας, τα ιστορικά γεγονότα με τις διηγήσεις και τις μνήμες
56
μαρσάρουν, φανάρια, φωνές και μηχανάκια. Πολλά μηχανάκια κάθε μάρκας, χρώματος και κυβισμού. ∆εν έχω δει σε άλλη
πόλη της Ελλάδας τόσο πολλά μηχανάκια
σε κίνηση και ακόμα πιο πολλά αραγμένα,
οπουδήποτε μπορεί να φανταστεί ο νους
του ανθρώπου.
Από τη μεριά του λιμανιού, πολυτελή
σκάφη σε προκαλούν με έπαρση να τα
κοιτάξεις δεύτερη φορά. Από την αντίθετη πλευρά, παλιά αρχοντικά κτίρια γεμάτα χάρη και ομορφιά, με μια ελιτίστικη
φινέτσα που σου κόβει την ανάσα, ανακατεμένα με τα τσιμεντένια κουτιά των
Νεοελλήνων, κάνουν τη σύγκριση αναπόφευκτη και το συμπέρασμα θλιβερό για
τις αρχιτεκτονικές σχολές της χώρας. Από
τη μια ο πλούτος να γίνεται κατάθεση ψυχής και να επενδύεται στην ομορφιά και
στο γούστο και από την άλλη η ασχήμια
και η κακομοιριά να αυξάνουν τον πλούτο
και τις καταθέσεις στις τράπεζες. Στυφή
η γεύση.
“Πάλι καλά που δεν τα γκρέμισαν κι
αυτά!” Σκέφτηκα την ώρα που περνούσαμε μπροστά από το επιβλητικό κτίριο της
Νομαρχίας.
Συνεχίσαμε το δρόμο μας - τα αρχοντικά
λιγόστευαν - μέχρι που φτάσαμε σε μια
περιοχή γεμάτη πολυκατοικίες, που σε
τίποτα δε διέφερε από τις συνοικίες των
προαστίων της Αθήνας. Σταματήσαμε έξω
από μια πενταώροφη.
“Φτάσαμε” είπε ο ∆ημήτρης.
“Πώς λέγεται η περιοχή;” Ρώτησα και
κοίταξα γύρω μου, όπου υπήρχαν παντού
μόνο κτίρια.
“Χρυσομαλλούσα. Από την Παναγία τη
Χρυσομαλλούσα, που έδωσε και το όνομα
στην ενορία της περιοχής. Παλιά εδώ είχε
πολλούς αγρότες με πλούσιες καλλιέργειες
ματία πατέρα του να εγκρίνει και να
χρηματοδοτήσει τη δουλειά, πράγμα
καθόλου εύκολο, μιας και αυτός σχεδίαζε να τον προωθήσει σε σημαντικό
πόστο της επιχείρησής του.
Πρώτα τον εγκατέλειψε η Ζωή, λίγο
πριν απολυθεί, και αμέσως μετά ο πατέρας του έκανε φύλλο και φτερό το
“σχέδιο ζωής” που είχε επεξεργαστεί.
Παρ’ όλα αυτά, του υπόσχεται ότι θα
του επιτρέψει να δοκιμάσει τις δυνάμεις του, έστω για μια χρονιά.
Ανακουφισμένος από την εξέλιξη,
φεύγει για διακοπές στη Μυτιλήνη και
φιλοξενείται στο σπίτι του φίλου του
∆ημήτρη. Απώτερος σκοπός του ταξιδιού να πάνε με το φίλο του για τρεις
εβδομάδες στην Τουρκία. Εκεί, εκτός
των άλλων, σκοπεύει να ξεσηκώσει
ιδέες από τα καφέ της Ανατολής και να
τις προσαρμόσει στο δικό του σκοπό.
Όμως, αντί για την πραγματοποίηση
του σχεδίου του, βρίσκεται κλεισμένος σε ένα δωμάτιο με κάγκελα που
φράζουν κάθε διέξοδο. Απ’ έξω, ένας
κούκος υποδέχεται τη μέρα με ένα
τραγούδι που θυμίζει λυγμό. Γνωρίζει
κάτι για τη συνέχεια;»
Από το ιδιαίτερο, καλογραμμένο και
ευκολοδιάβαστο αυτό μυθιστόρημα,
μεγάλο μέρος του οποίου διαδραματίζεται στη Λέσβο, αντιγράφουμε ένα
απόσπασμα:
«Γελάσαμε και οι δυο με την ψυχή μας.
Ήταν ήδη οκτώμισι όταν ξεκινήσαμε για
το σπίτι. Η κίνηση στον κεντρικό δρόμο
ήταν αφόρητη. Κούνησα με απογοήτευση το κεφάλι. Το σκηνικό μού ήταν γνώριμο σε απελπιστικό βαθμό. Αυτοκίνητα διπλοπαρκαρισμένα, λεωφορεία που
προσπαθούν να στρίψουν, φορτηγά που
57
Άρης Ταστάνης
και υπήρχαν διάσπαρτοι αρκετοί παραδοσιακοί πύργοι, μερικοί από τους οποίους διασώζονται μέχρι και σήμερα.”
Ξεφορτώσαμε τις βαλίτσες από το αυτοκίνητο και μπήκαμε στο κτίριο. Με το
ασανσέρ ανεβήκαμε στον τρίτο όροφο και
προχωρήσαμε στο διάδρομο.
Ο ∆ημήτρης ξεκλείδωσε μια πόρτα και
μπήκαμε. Ήταν μια ευρύχωρη και ζεστή
γκαρσονιέρα, πλήρως επιπλωμένη και πεντακάθαρη.
“Το δωματιάκι του παππού. Από τότε
που πέθανε η γιαγιά, εδώ και πέντε χρόνια, μένει άδειο. Ο παππούς μετακόμισε
στο εξοχικό στη Νυφίδα, και ζει παρέα
με τα σκυλιά του. Όταν λέμε εξοχικό, μη
φανταστείς καμιά βίλα με πισίνα. Μια μικρή καλύβα με λίγη γη που την καλλιεργεί
και μερικά ζωντανά που τα φροντίζει και
μας φέρνει τυρί όποτε μας επισκέπτεται.
Την γκαρσονιέρα και το εξοχικό τα έχει
γράψει σε μένα. ‘∆ημήτρης θα βγει, ∆ημήτρης θα μπει’ λέει κάθε φορά που το
φέρνει η κουβέντα. Βολέψου και σε λίγο
έλα απέναντι.”
Ξάπλωσα στο κρεβάτι και έκλεισα τα μάτια. Σε λίγο θα άρχιζε το δύσκολο κομμάτι
της όλης ιστορίας. Οι συστάσεις, τα τυπικά
λόγια που ακολουθούν, η αμηχανία. Κουβέντα για το ταξίδι, για τον καιρό, την κίνηση
στους δρόμους. ∆εν τα μπορούσα όλα αυτά.
Ήταν όμως αναγκαίο κακό. Άνοιξα τη βαλίτσα και έβγαλα το δώρο για το σπίτι που
είχε πάρει η μάνα μου. Ούτε που ήξερα τι
ήταν, αλλά ήμουν σίγουρος ότι θα ήταν κάτι
καλό. Είχα εμπιστοσύνη στο γούστο της.
Πήρα το κουτί με το δώρο, βγήκα στο
διάδρομο και χτύπησα το κουδούνι της
εξώπορτας […].»
Παναγιώτης Σκορδάς
«Τα ταξίδια μου»
Ποίηση
Εκδόσεις «Αιολίδα»
Μυτιλήνη 2011
Τα ταξίδια του Άρη
Ταστάνη.
Γνώρισα τον Άρη Ταστάνη πριν αρκετά χρόνια απ' το τηλέφωνο.
Ο Άρης Ταστάνης
γράφει ποιήματα. Αλλά
αυτή η περιγραφή νομίζω ότι κάπως τον αδικεί.
Ο Άρης ακριβέστερα είναι ένας αριστερός πνευματικός άνθρωπος “παλαιού
τύπου”, ποιητής αλλά και μελετητής της
λογοτεχνικής παράδοσης της ιδιαίτερης
πατρίδας του, της Λέσβου, ερασιτέχνης
αλλά μερακλής λαογράφος, καλός γνώστης της ιστορίας του νησιού αλλά και
της ιστορίας της Ελλάδας. Στο πρόσωπό
του -αλλά και σε αυτά άλλων- συνεχίζεται
η πλούσια παράδοση της λεσβιακής άνοιξης των αρχών του προηγούμενου αιώνα.
Όπως γράφει και το “αυτάκι” του νέου βιβλίου του “Τα Ταξίδια μου 1976-2011”, ο Ά.
Ταστάνης πάσχει από μυϊκή δυστροφία των
άκρων καθηλωμένος από 22 ετών σε αναπηρικό καρότσι. Τα ταξίδια του είναι λοιπόν
ταξίδια του μυαλού και της φαντασίας, αλλά
και ταξίδια στην ιστορία του αριστερού και
εργατικού κινήματος σε όλο τον κόσμο.
Στη φωτεινή πλευρά της ποίησης του Α.
Ταστάνη είναι σχεδόν πάντα παρούσα η Λέσβος, η θάλασσά της και το καλοκαίρι της,
αυτό το πανηγύρι των χρωμάτων και των αισθήσεων. Υπάρχουν ποιήματα που μυρίζουν
καλοκαίρι και θάλασσα -και αυτή η θάλασσα
58
είναι η θάλασσα της Λέσβου. Ταυτόχρονα
υπάρχει η συνείδηση ότι το ταξίδι που αυτονόητα επαγγέλλεται η θάλασσα είναι στην
πραγματικότητα ένα αδύνατο ταξίδι.
Άλλα ποιήματα ταξιδεύουν στη σκοτεινή πλευρά των ανθρώπινων κοινωνιών. Αν
μπορεί κανείς να μιλήσει για δημιουργικές
εμμονές, θα έλεγα ότι οι εμμονές του Α.
Ταστάνη είναι η σκληρότητα των συνόρων
και οι απόκληροι των πόλεων. Η καταδίωξη
των μεταναστών και των προσφύγων από
ναρκοπέδια, λιμενοφύλακες και συνοριοφύλακες, δουλέμπορους και ρατσιστές.
Αλλά και ο πόνος, η διαμαρτυρία ακόμα και
η οργή απέναντι στο καθηλωμένο σώμα.
Τα ποιήματα του Α.Ταστάνη έχουν ένα
ισχυρό ιστορικό αποτύπωμα, καθώς ταξιδεύουν -τρέχοντας πάνω κάτω στην ιστορία- από την Ισπανία του '36 στη Γένοβα
και από την Αθήνα της κατοχής στο Ρωσικό
Οκτώβρη. Είναι ποιήματα διεθνιστικά αλλά
ταυτόχρονα ποιήματα με ιθαγένεια, προσηλωμένα στην διαπραγμάτευση της ανθρώπινης περιπέτειας με ένα τρόπο που ανακαλεί
την παράδοση του Λειβαδίτη, τον ποιητικό
και αξιακό κώδικα μιας άλλης αριστεράς.
Το Ταξίδια (1976-2011) του Α. Ταστάνη κυκλοφορούν από τις ανήσυχες
εκδόσεις ΚΨΜ.
Βασίλης Παπαστεργίου
Το βιβλίο του Φώτη Βασίλογλου
με τον ευρηματικό τίτλο: «Ένα καλάθι γεμάτο ιστορίες…» η τέχνη της
καλαθοπλεκτικής στο Μεσότοπο Λέσβου, μου κίνησε την περιέργεια και
το ενδιαφέρον μιας και η παράδοση,
ειδικά του νησιού μας, μ’ ενδιαφέρει
ιδιαίτερα.
Σελίδες γεμάτες θύμησες τρυφερές,
αυθορμητισμό, φρεσκάδα κι ανθρωπιά, μας γνωρίζουν πράγματα για τα
οποία όποιος ενδιαφέρεται πρέπει να
ψάξει πολύ για να τα μάθει. Μόνο που
τώρα πια οι μεγάλοι σε ηλικία άνθρωποι «οι θησαυροί» μας δεν είναι εύκολο να βρεθούν.
Ο συγγραφέας Φώτης Βασίλογλου
πολύ κατατοπιστικά αναφέρει στο
οπισθόφυλλο του βιβλίου του: «Η καλαθοπλεκτική είναι μια τέχνη πανάρχαια.
Στο πέρασμα των χρόνων οι παλαιότερες
γενιές έδιναν «προίκα» στις νεότερες τις
εμπειρίες τους. Αυτή η φυσική εξέλιξη αιώνων ανατράπηκε από τις ανατρεπτικές
αλλαγές των τελευταίων κυρίως δεκαετιών. Σήμερα στο Μεσότοπο της Λέσβου,
η γενιά που φεύγει δε βρίσκει νέους ανθρώπους να παραδώσει τα μυστικά της
τέχνης της. Γι’ αυτό και γεμίσαμε ένα καλάθι «ιστορίες», για να ‘χουν να θυμούνται
οι γενιές που θα ‘ρθουν».
Η προσπάθεια του Φώτη Βασίλογλου είναι αξιέπαινη και επίπονη γιατί ήρθε κοντά στους ανθρώπους του
τόπου του, «ζυμώθηκε» μαζί τους και
στην περίπτωση εδώ της καλαθοπλεκτικής, μιας τέχνης πανάρχαιας, μας
μετέδωσε τόσο αυθόρμητα το μεγαλείο της δημιουργίας!
Καίτη Μεσσηνέζη
Φώτης Βασίλογλου
«Ένα καλάθι
ιστορίες…»
(Η τέχνη της καλαθοπλεκτικής στο Μεσότοπο Λέσβου)
Σελίδες 112
Αθήνα 2011
59
Το ριζάρι
Γράφει ο Αρτέμης Γιαννίτσαρος
Κάθε χρόνο, όταν πλησιάζει το Πάσχα σκέφτομαι έντονα το νησί μας, τη
Λέσβο και το χωριό μου, τον Μεσότοπο. Γυρίζω στα παιδικά μου χρόνια. Κι
αναπολώ με νοσταλγία τα έθιμά μας και
τη ζωή στην ανθοστόλιστη και μυρωμένη ιδιαίτερη πατρίδα. Από την Κυριακή
των Βαΐων μέχρι τη Λαμπρή, όταν ήμουν
παιδί, όλα μου φαίνονταν μαγικά, μ’ αυτό
το κράμα χαράς και λύπης, τη χαρμολύπη, μέχρι και το χαρμόσυνο άγγελμα της
Ανάστασης. Μ’ εντυπωσίαζε ο στολισμός του Επιτάφιου με τα λογιών-λογιών
λουλούδια. Ο κόσμος των φυτών σε
συσχέτιση με το Θείο Πάθος ήταν κάτι
συγκλονιστικό. Με εντυπωσίαζε το ένα
και μοναδικό αλλά πολύ όμορφο στεφάνι που έβαζαν κοπέλες του χωριού
στον Εσταυρωμένο τη Μεγάλη Πέμπτη
το βράδυ. Γι’ αυτό ενοχλούμαι αφάνταστα όταν βλέπω σήμερα σε κάποιες εκκλησίες να κρεμάνε δεκάδες στεφάνια
του εμπορίου, πολλές φορές μάλιστα
με πλαστικά λουλούδια. Μου φαίνεται
ότι είναι βεβήλωση της ιερής στιγμής και
χάνεται η μαγεία της κατάνυξης.
Η μετέπειτα ενασχόλησή μου με την
επιστήμη των φυτών ευτυχώς δεν κατέστρεψε εντελώς αυτά τα νεανικά μου
συναισθήματα. Ίσως όμως με έκανε να
βλέπω τα φυτά και από τη ρεαλιστική
σκοπιά. Γι’ αυτό διάλεξα σήμερα να γράψω για ένα φυτό σχετικό και με τις Άγιες
ημέρες του Πάσχα, ένα φυτό χωρίς
εντυπωσιακή εμφάνιση αλλά πολύ χρήσιμο τα χρόνια τα παλιά, πριν η Χημεία
ανακαλύψει τις τεχνητές βαφές. Πρόκειται γι’ αυτό που όλος ο κόσμος γνωρίζει με το κοινό όνομα ριζάρι. Σε μερικά
μέρη υπάρχει και το δημώδες όνομα
αλιζάρι, ενώ στην Κύπρο λέγεται μπογιά.
Είναι ένα ποώδες πολυετές φυτό με
ισχυρές ρίζες που περιέχουν μια κόκκινη χρωστική ουσία, η οποία για πολλούς
αιώνες υπήρξε χρήσιμη για τη βαφή
νημάτων, υφασμάτων κ.λπ. Το καλλιεργούσαν σε πολλές περιοχές γι’ αυτό το
σκοπό από την αρχαιότητα. Το επιστημονικό του όνομα είναι Ρούμπια η βαφική (Rubia tinctorum)1, ενώ παλαιότερα
αναφερόταν με το όνομα Ερυθρόδανον
το βαφικόν. Ανήκει στην οικογένεια Ρουμπιίδες (Rubiaceae), στην οποία, όσο κι
αν φαίνεται παράξενο, ανήκουν οι γαρδένιες αλλά και το καφεόδεντρο.
Σύμφωνα με το Γεννάδιο2 σ’ αυτό το
είδος αναφέρεται το ερευθέδανον του
Ηροδότου και το ερυθρόδανον του
∆ιοσκορίδη3, ο οποίος λέει γι’ αυτό:
«Ρίζα εστίν ερυθρά, βαφική· η μεν τις
αγρία, η δε σπάρτη, ως εν Ταβιάνη της
Γαλατίας και Ραβέννη της Ιταλίας και εν
Καρία μεταξύ των ελαιών σπειρόμενον,
ώσπερ εν ταις αρούραις· ωφελίμως δε
σπείρεται, διά το γίνεσθαι εκ τούτου
πλείστην πρόσοδον».
Το ριζάρι το καλλιεργούσαν και στην
Ελλάδα μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, οπότε στη βαφική κυριάρχησαν τα
χημικά. Είναι γνωστή η χρήση του τα
παλιά χρόνια στα Αμπελάκια της Θεσσαλίας για τη βαφή νημάτων. Σήμερα
εξακολουθούν να υπάρχουν σε κάποιες περιοχές κατάλοιπα από τις παλιές καλλιέργειες ή να φυτρώνουν φυτά
σε ημιφυσικές και φυσικές τοποθεσίες.
∆εν είναι όμως βέβαιο αν στην Ελλάδα
το είδος είναι ιθαγενές ή τέτοιοι πληθυ60
σμοί του προέρχονται από τα καλλιεργούμενα φυτά. Σύμφωνα με μία άποψη
πιθανώς το είδος είναι ιθαγενές στην
περιοχή της Α. Μεσογείου.
Στις μέρες μας κάποιοι εραστές των
φυσικών βαφικών ουσιών, οι οποίες
δίνουν εκπληκτικά χρώματα και αποχρώσεις, αναζητούν αυτά τα φυτά. Η
αλησμόνητη συμπατριώτισσά μας Σοφία Τατά χρησιμοποιούσε το ριζάρι
και άλλα φυτά για τη βαφή των νημάτων
του αργαλειού της.
Στον Μεσότοπο και σε άλλα χωριά
της Λέσβου, τα παλιότερα χρόνια, οι
νοικοκυρές έβαφαν τα αυγά τη Μεγάλη
Πέμπτη με το ριζάρι. Ο πατέρας μου
ήξερε κάποια σημεία στον Ποδαρά
όπου φύτρωνε το φυτό και με τις ρίζες
του, που έδιναν πολύ ωραίο κόκκινο
χρώμα, έβαφε η μητέρα μου τα αυγά
την Κόκκινη Πέμπτη, την «Κουτσ’νουπέφκ’», όπως την έλεγαν. Τις ρίζες τις
έπλεναν καλά για να φύγουν τα χώματα, τις κοπάνιζαν ελαφρά και τις έβρα-
ζαν για να βγάλουν το χρώμα μέσα στο
οποίο έβαφαν τα αυγά της Λαμπρής. ∆ε
γνωρίζω αν σήμερα εξακολουθούν κάποιες νοικοκυρές στη Λέσβο και αλλού,
να βάφουν τα αυγά μ’ αυτό τον τρόπο.
Εξάλλου και το ριζάρι, (το «ρ’ζάρ» όπως
το έλεγαν οι παλιοί) με την πάροδο των
χρόνων γίνεται όλο και πιο σπάνιο, από
τότε που έπαψε να καλλιεργείται.
Η Ρούμπια η βαφική είναι ένα φυτό
χωρίς εντυπωσιακή εμφάνιση με μικρά
κιτρινωπά άνθη και σχεδόν σφαιρικούς
μικρούς μαύρους καρπούς. Μοιάζει αρκετά με ένα φυτό που στον Μεσότοπο
το λένε «κουλ’τζίδ’», δηλαδή κολλιτσίδι
και το επιστημονικό του όνομα είναι Γάλιον η απαρίνη (Galium aparine). Σε άλλες
περιοχές της Ελλάδας λέγεται κολλιτσίδα. Κι άλλα φυτά που ανήκουν στο ίδιο
γένος με το ριζάρι (Rubia) έχουν βαφικές
ιδιότητες αλλά σε μικρότερο βαθμό.
Σήμερα μπορούμε να θεωρούμε το
ριζάρι ως ένα φυτό ιστορικής σημασίας,
που κάποτε έπαιζε σημαντικό ρόλο στη
ζωή των ανθρώπων δίνοντάς της κυριολεκτικά και μεταφορικά χρώμα.
1. Η λατινική λέξη tinctorum, η οποία αποτελεί το
ειδικό όνομα του φυτού, σύμφωνα με το Λατινοελληνικό Λεξικό του Σ. Κουμανούδη (1873) είναι
γενική πληθυντικού της λέξης tincta που σημαίνει
«τα βαπτά, τα βάμματα». Επομένως, η ακριβής απόδοση του ονόματος του φυτού στα ελληνικά είναι
«Ρούμπια των βαπτών». Η λατινική ονομασία του
γένους (Rubia) προέρχεται από το επίθετο ruber
(-bra -brum) που σημαίνει ερυθρός, κόκκινος.
2. Γεννάδιος Π.Γ. 1959. Λεξικόν Φυτολογικόν, Τόμος Α΄, Β΄ Έκδοσις μετά συμπληρώσεων, Εκδόσεις
Μ.Χ. Γκιούρδα, Αθήναι.
3. Ο Πεδάκιος ή Πεδάνιος ∆ιοσκορίδης (1ος μ.Χ.
αι.) ήταν γιατρός, βοτανικός και φαρμακολόγος από
τα Ανάζαρβα της Κιλικίας, από τους μεγαλύτερους
της αρχαιότητας. Έχει διασωθεί ένα σπουδαίο έργο
του, το «Περί ύλης ιατρικής», το οποίο θεωρείται η
πρώτη ολοκληρωμένη φαρμακολογική πραγματεία
και επηρέασε την επιστήμη επί πολλούς αιώνες.
61
OI ΦΙΛΟΙ ΠΟΥ ΕΦΥΓΑΝ
Νίκος Καλαϊτζής
(Μπινταγιάλας)
για 20 χρόνια περίπου, με την ονομασία
«Οι Μυτιληναίοι». Τη δεκαετία του 1970
μετακομίζει στην Αθήνα όπου γνωρίζει μεγάλη επιτυχία στο παραδοσιακό τραγούδι.
Συμμετέχει σε πολλές ιστορικές ηχογραφήσεις (Λέσβος Αιολίς, Μουσικά σταυροδρόμια στο Αιγαίο κ.ά.) και συνεργάζεται
για πολλά χρόνια με το Αρχείο Ελληνικής
Μουσικής σε πολλές εκδηλώσεις σε Ελλάδα, Κύπρο, Καναδά, Γερμανία, Ολλανδία,
Αμερική, Αυστραλία και Αφρική.
Για τη ζωή του και την προσφορά του
στην παραδοσιακή μουσική ο Χαράλαμπος Μοσχόβης έγραψε και εξέδωσε το
βιβλίο «Νίκος Μπινταγιάλας: Έρωτας με
τις χορδές των οργάνων».
Ο θάνατός του μια μεγάλη απώλεια για
τον Λεσβιακό Μουσικό Πολιτισμό.
Θεόδωρος Πλατσής
Έφυγε τον Ιανουάριο που μας πέρασε
απ’ τη ζωή, στα 87 του χρόνια, ο σπουδαίος πολυτάλαντος λέσβιος μουσικός Νίκος
Καλαϊτζής, γνωστότερος με το οικογενειακό παρατσούκλι «Μπινταγιάλας».
Γεννήθηκε στο Μεσότοπο το 1925 και
στην αρχή έπαιζε τρομπόνι, λαούτο και ούτι.
∆εξιοτέχνης σαν μουσικός και εκφραστικός σαν τραγουδιστής ασχολήθηκε
και διακρίθηκε για πολλά χρόνια με το
παραδοσιακό τραγούδι. Η ικανότητά του
στον αυτοσχεδιασμό τον έκανε γνωστό σε όλους τους μουσικούς κύκλους.
Παίζοντας επαγγελματικά πέντε όργανα:
βιολί, σαντούρι, μπουζούκι, κορνέτα και
τρομπόνι με μεγάλη επιδεξιότητα, υπήρξε
ένας από τους λίγους Μυτιληνιούς μουσικούς που η φήμη του ξεπέρασε τα όρια
του νησιού μας. Ταυτόχρονα αποτέλεσε
και έναν από τους πιο αυθεντικούς εκπρόσωπους και εκφραστές του μυτιληνιού-μικρασιάτικου μουσικού είδους.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1930 μαζί
με τους αδερφούς του σχηματίζουν οικογενειακή ορχήστρα και γίνονται πασίγνωστοι και περιζήτητοι σε όλο το νησί με
το ψευδώνυμο «Μπινταγιάλα». Η ονομασία αυτή προέκυψε από το μεγαλύτερο
αδελφό ∆ημήτρη που τραγουδούσε πολύ
ωραία το τραγούδι «Μπινταγιάλα» του
Παν. Τούντα.
Ο πόλεμος του 1940 ήταν καταστροφή
για την οικογένεια. Παρά της δύσκολες
εποχές και τον αφανισμό της οικογένειάς
του, ο Νίκος Καλαϊτζής μετά το στρατιωτικό του επιστρέφει στη Λέσβο και με επίκεντρο τον Πολιχνίτο οργώνει για αρκετό
καιρό όλο το νησί. Το 1953 όμως, μετακομίζει στη Χαλκίδα και με τα άλλα δύο
αδέλφια του σχηματίζουν συγκρότημα,
Μιχάλης Βασίλας
Εδώ και λίγες μέρες έφυγε από κοντά
μας ξαφνικά ο εξαιρετικός φίλος και αξιαγάπητος συμπατριώτης Μιχάλης Βασίλας.
Υπήρξε ένας ακέραιος άνθρωπος με ορθή
γνώμη και διεισδυτική άποψη πάνω στα
κοινά, τα πολιτικά και τα πολιτισμικά θέματα του τόπου. Κυρίως ήταν άτομο με
ανεπτυγμένο το αίσθημα της δικαιοσύνης.
Ήξερε πότε να επιμένει και να είναι αυστηρός και πότε να υποχωρεί ευγενικά σε
ζητήματα που χρειάζονταν τη γνώμη του.
Σπούδασε χημεία στο Πανεπιστήμιο
των Αθηνών και ειδικεύτηκε στην έρευνα των φαρμάκων με εντυπωσιακή σταδιοδρομία μέχρι που συνταξιοδοτήθηκε.
Είχε πολυποίκιλα ενδιαφέροντα με ιδιαίτερη έφεση στις καλές τέχνες, το διάβασμα, το καλό θέατρο, την καλλιέργεια του
πνεύματος και την πρωτοποριακή κριτική
πάνω σε θέματα προβληματισμού ή φιλοσόφησης.
62
απουσία είναι στην οικογένειά του, στους
δικούς του αγαπημένους.
Ας είναι η ευχή μας να τον θυμούνται με
υγεία, και το χώμα της Αττικής να είναι για
εκείνον ελαφρύ.
Καίτη Μεσσηνέζη
Επί πολλά χρόνια μέλος της «Λεσβιακής
Παροικίας», διετέλεσε Γενικός Γραμματέας για αρκετό διάστημα. Προσέφερε
ιδέες, εργάστηκε φιλότιμα. Αγάπησε τον
Σύλλογο και νοιαζόταν συνεχώς για το
καλό του μέλλον.
Ο Μιχάλης έφυγε νωρίς. Είχε κάμποσο
καιρό ακόμα μπροστά του και θα μπορούσε ακόμα πολλά να προσφέρει. Ειλικρινά
θα μας λείψει πολύ και θα τον θυμόμαστε
για χρόνια. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που
τον σκέπασε!
Η «Παροικία» κι εγώ προσωπικά απευθύνομε θερμά συλλυπητήρια στη σύζυγό
του και στους συγγενείς του. Ας είναι όλοι
τους καλά και γεροί να τον θυμούνται.
Στρατής Αλ. Μολίνος
Νάσος Σκορδομπέκης
(Αποχαιρετισμός)
Καλέ μου φίλε Νάσο,
Έφτασες, λοιπόν, στο τέρμα. Όταν, πριν
δυο χρόνια, ανταμώσαμε στην αγορά της
αγαπημένης μας Μυτιλήνης, μπορεί να μην
το ομολογήσαμε με λόγια, αλλά, απ’ τα
βλέμματα που ανταλλάξαμε, φάνηκε ότι ξέραμε, κι εσύ κι εγώ, πως ο τελευταίος σταθμός του τρένου μας δεν απείχε και πολύ.
Να ’ξερες πόσα πέρασαν απ’ το νου
μου εκείνες τις στιγμές, καθώς αγκαλιαστοί για λίγο λέγαμε τα τυπικά: «γεια
σου, τι κάνεις, πώς τα πας, από υγεία καλά;»
«Ναι, καλά, δόξα τω Θεώ!»
Θυμήθηκα τα πρώτα, τα παιδικά χρόνια, όταν πρωτανταμώσαμε πηγαίνοντας
στο ∆ημοτικό σχολειό. ∆υο πιτσιρίκια
μια στάλα, με φοβισμένα μάτια, με πολλές επιφυλάξεις στην καρδιά, μπήκαμε
σε μια τεράστια αυλή, όπου ένα πλήθος
άλλων άγνωστων παιδιών, προφανώς με
τα ίδια αισθήματα στο στήθος, μας αντίκριζαν, φοβισμένα κι αυτά. Ήταν η πρώτη επαφή μας με τον κόσμο. Και φορτωθήκαμε την ευθύνη της μόνοι μας, αφού
οι μάνες μας, που μας οδήγησαν ως εκεί,
μας άφησαν απροστάτευτους κι έφυγαν,
στέλνοντάς μας μόνο από μακριά τη
συγκίνησή τους και τα τρυφερά τους
βλέμματα. Κρατιόμασταν απ’ το χέρι
άπραγοι κι απόμονοι, μέσα σε μια απεραντοσύνη που έμοιαζε με ωκεανό. Και
θυμάμαι ότι, μέσα στην απόγνωση που
μας δημιουργούσε το άγνωστο του καινούριου σχολικού περιβάλλοντος, μόνη
Μιχάλης Βασίλας
Στο σύντομο αυτό πέρασμα από τη ζωή,
ανταμώνουμε ανθρώπους που γεμίζουν την
ψυχή κι άλλους, που περνούν αδιάφοροι!
Ο φίλος Μιχάλης, ήταν εκείνος, που από
την αρχή της γνωριμίας μας, μας κατέκτησε.
Στο ∆ιοικητικό Συμβούλιο της «Λεσβιακής Παροικίας», ενεργό, δραστήριο, αποτελεσματικό μέλος. Πάντα ευγενικός, μειλίχιος, χαμηλών τόνων, εύρισκε τον τρόπο
να δίνει λύσεις αποτελεσματικές σαν Γενικός Γραμματέας. Η αποχώρησή του λόγω
υγείας ήταν ένα πλήγμα για το Σύλλογο.
Όμως, η φλόγα κι η αγάπη για τον τόπο
και το Σύλλογο δεν τον εγκατέλειψαν. Ως
την τελευταία στιγμή συνεργαζόταν με
κέφι για το περιοδικό μας την «Αιολίδα».
Είχε ένα καλό λόγο στο στόμα του
για όλους και για όλα.
Πάντα καλοπροαίρετος, ο αγαπητός συνεργάτης και φίλος Μιχάλης, έφυγε τόσο
νωρίς, ενώ θα μπορούσε πολλά ακόμα να
προσφέρει, αφήνοντας το κενό της απουσίας του να πλανιέται ανάμεσά μας.
Περισσότερο όμως αισθητή αυτή η
63
στήριξή μας τότε ήταν τα χαμόγελα που
ανταλλάξαμε, πολεμώντας ενστικτικά
να εδραιώσουμε ο ένας στον άλλον μια
εμπιστοσύνη, αυτήν μιας άδολης φιλίας.
Και την εδραιώσαμε πράγματι! Και τη
διαφυλάξαμε ώσπου κλείσαμε το ∆ημοτικό. Και την πήραμε μαζί μας κατόπιν στη
γυμνασιακή εποχή, σ’ εκείνο το περίφημο
Πρακτικό Λύκειο Μυτιλήνης του Λυκειάρχη Λάζου και των εκπληκτικών καθηγητών μας: του Αρχοντίδη, του Αποστόλου,
του Σωτηράκη, του Γριμμή, του Γαβαλά,
του Καραμπάση, και άλλων. Κι ήρθαν οι
πρώτες ανησυχίες της εφηβείας, η ανάγκη των πρώτων μυστικών, αυτών που δεν
μπορούσαμε να εξομολογηθούμε στους
γονείς μας. Εσύ, ιδιαίτερα, είχες ένα κενό
καρδιάς, μια κι ο πατέ-ρας σου, ο εξαίρετος καπτάν-Γιώργης, κυβερνήτης του μεγάλου καϊκιού «Απόστολος», ταξίδευε στ’
ανοιχτά του Αιγαίου μας, φτάνοντας ως
τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας, απουσιάζοντας έτσι πολλές μέρες απ’ το νησί
κι απ’ το σπίτι σας. Θυμάμαι τι ευφορία
γέμιζε το στήθος μας, εμάς των δυο, αλλά
και των άλλων φίλων στην τάξη μας, του
Βίκτωρα, του Θόδωρου, του Κώτσου,
προς τους οποίους είχε επεκταθεί η φιλία
μας, όταν γεμάτος χαρά μας ανάγγελνες
την επιστροφή του καϊκιού σας. Τρέχαμε όλοι μαζί ως το λιμενοβραχίονα να το
προϋπαντήσουμε καθώς θα έμπαινε καμαρωτό στο λιμάνι μας, όπου θα έδενε.
Έπειτα σπεύδαμε στην αποβάθρα, όπου
θ’ αποβιβαζόταν ο καπετάνιος με τις μεγάλες μουστάκες, ο πατέρας σου, για να σ’
αρπάξει στην αγκαλιά του καθώς εσύ θα
έτρεχες προς το μέρος του.
Τελειώσαμε και το Λύκειο. Έτος 1940.
Κι ενώ το στήθος μας ήταν γεμάτο όνειρα
για τη ζωή του «καλού πολίτη» που άρχιζε, κηρύχτηκε ο πόλεμος του Σαράντα, κι
ήρθε κατόπιν η κατοχή. Σφιχτά δεμένοι
πάντα, αντιμετωπίσαμε περιπέτειες, αγω-
νίες, απειλές, γνωρίσαμε φοβερά δύσκολες έως τραγικές στιγμές με την πείνα και
το φόβο της γερμανικής μπότας και με
το πλήθος των κινδύνων που παραφύλαγαν τις μέρες μας. Κι ενώ οι συνθήκες της
εποχής σκόρπισαν και διέλυσαν τα όνειρά
μας, εντούτοις η φιλία μας έμεινε άτρωτη,
σαν δέντρο απ’ αυτά που είναι γερά ριζωμένα στη γη, και τίποτα, ούτε ο πιο άγριος
άνεμος, δεν μπορεί να τα τσακίσει.
Κι ήρθε η ώρα των αναγκών της ζωής,
των απαιτήσεων του τρέχοντος βίου, της
προσγείωσης στα καθημερινά και τετριμμένα. Υποχρεωτικά έπρεπε να διαλέξουμε
προς τα πού θα κατευθυνόμαστε για να
εξασφαλίσουμε την επιβίωσή μας. Ο καθένας μας πήρε έναν δικό του δρόμο.
Σε θυμάμαι λογιστή σε μια εταιρεία,
σ’ ένα γραφειάκι, ανεβαίνοντας προς το
Παρθεναγωγείο, απ’ το Μπας-Φανάρ.
Εγώ ξενιτεύτηκα. Όμως, όποτε ερχόμουν στο νησί, περνούσα και σ’ έβλεπα
και τα λέγαμε για τις οικογένειες που
φτιάξαμε, για τα παιδιά μας, για τις προοπτικές αυτών των παιδιών.
Κάποτε τα μάτια μας έπιασαν να κουράζονται, να θολώνουν. ∆εν ομολογήσαμε τίποτα ο ένας στον άλλον. Αλλά
τα βλέμματά μας δεν είχαν πια την παλιά ζωηράδα. Είχε χτυπήσει η καμπάνα
του τελευταίου τρένου.
Κι εσύ, καλέ μου Νάσο, βρήκες κιόλας τον έσχατο σταθμό και κατέβηκες.
Σε βλέπω ψηλό, γενναίο παλικάρι πάντα, να μας αποχαιρετάς, κουνώντας
μας το άσπρο σου μαντήλι.
Σε αποχαιρετώ κι εγώ. Η καρδιά μου
είναι σφιγμένη. Μια φιλία πάνω από 80
χρόνων προσπαθεί να σταθεί όρθια, να
μη λυγίσει μπροστά στο απευκταίο γεγονός. Σου κουνώ κι εγώ το δικό μου
μαντήλι. Να πάς στο καλό.
Θα σε θυμάμαι πάντα.
Τάκης Χατζηαναγνώστου
64
65

Καλλιόπη Παυλή, Αρχαιολογώντας στην terra desiderata

μια εικόνα... χίλιες λέξεις

μα... η Ελλάδα είναι πολιτισμός

Αφιέρωμα στην Παναρκαδική Ομοσπονδία Αμερικής

Καλειδοσκόπιο τεύχος 35

Ιούνιος 2013 - Ε.Κ.Φ.Ε Καρδίτσας

KATAAO ΓΟΣ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ

Επείγουσα έναρξη συνομιλιών ζητά το Σ.Α. Μόνος με την

ETOΣ 23ο • TEYXOΣ 123 • ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

Χωρίς οικοδομικές άδειες η παλαιά πόλη της Κορώνης

- Ένωση Απόστρατων Αξιωματικών Στρατού

ξεφυλλιστε το

Ίδρυση Σχολή Προπονητών.pdf