OBRAZOVNI PROGRAM
MEDICINSKI LABORATORIJSKI
TEHNIČAR
SADRŽAJ:
OPŠTI DIO .................................................................................................. 3
1. NAZIV PROGRAMA: MEDICINSKI LABORATORIJSKI TEHNIČAR ................................. 3
2. NASTAVNI PLAN ....................................................................................... 3
POSEBNI DIO ............................................................................................... 6
1. PREDMETNI PROGRAMI ............................................................................... 6
1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI ..................................................................... 6
1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI ................................................................ 7
1.2.1. ANATOMIJA SA FIZIOLOGIJOM ................................................................. 7
1.2.2. LATINSKI JEZIK ................................................................................. 17
1.2.3. ZDRAVSTVENA ZAŠTITA I HIGIJENA......................................................... 23
1.2.4. HEMIJA ........................................................................................... 30
1.2.5. TOKSIKOLOŠKA HEMIJA ....................................................................... 41
1.2.6. ANALITIČKA HEMIJA ........................................................................... 48
1.2.7. PATOLOGIJA .................................................................................... 55
1.2.8. LABORATORIJSKE TEHNIKE .................................................................. 61
1.2.9. PSIHOLOGIJA I KOMUNIKOLOGIJA .......................................................... 70
1.2.10. MEDICINSKA BIOHEMIJA ..................................................................... 81
1.2.11. MIKROBIOLOGIJA SA PARAZITOLOGIJOM ................................................ 94
1.2.12. HEMATOLOGIJA SA TRANSFUZIOLOGIJOM............................................. 109
1.2.13. SANITARNA HEMIJA ........................................................................ 125
1.2.14. PRAKTIČNA NASTAVA ...................................................................... 135
1.3. IZBORNI PREDMETI ............................................................................. 173
1.3.1. STRANI JEZIK II ............................................................................... 173
1.3.2. FARMAKOLOGIJA ............................................................................. 174
1.3.3. ZDRAVA ISHRANA I DIJETETIKA ........................................................... 184
1.3.4. HUMANA GENETIKA .......................................................................... 190
1.3.5. PREDUZETNIŠTVO ............................................................................ 199
1.3.6. ETIKA ........................................................................................... 205
1.3.7. ODABRANA POGLAVLJA IZ FIZIKE ......................................................... 213
1.3.8. STEHIOMETRIJSKA IZRAČUNAVANJA U HEMIJI ......................................... 224
1.3.9. CITOLOGIJA I ONTOGENETSKO RAZVIĆE ČOVJEKA .................................... 232
2. STRUČNI ISPIT ...................................................................................... 238
2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO-TEORIJSKI DIO ISPITA .................................. 238
2.1.1. MEDICINSKA BIOHEMIJA..................................................................... 238
2.1.2. HEMATOLOGIJA SA TRANSFUZIOLOGIJOM .............................................. 241
2.1.3. MIKROBIOLOGIJA SA PARAZITOLOGIJOM ................................................ 246
2.2.1. STRUČNI RAD ................................................................................. 251
3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA ................................................ 255
4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA................... 255
5. NAČINI PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA........ 256
6. NAČINI PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH ....................... 256
7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA ........................ 256
8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA ............................ 258
8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE .................. 258
9. PROFESIONALNA PRAKSA ........................................................................ 259
10. SLOBODNE AKTIVNOSTI ........................................................................ 259
2
OPŠTI DIO
1. Naziv programa: MEDICINSKI LABORATORIJSKI TEHNIČAR
2. Nastavni plan
Redni
broj
A
1.
2.
3.
4.
5.
Nastavni predmeti –
grupe predmeta
Opšte obrazovni predmeti
Maternji jezik i književnost
Matematika
Strani jezik
Informatika
Fizičko vaspitanje
Društvena grupa predmeta
1.
Istorija
2.
Sociologija
Prirodna grupa predmeta
1.
Biologija
2.
Fizika
UKUPNO A
B
Stručno - teorijski predmeti
1.
Anatomija sa fiziologijom
2.
Latinski jezik
3.
Zdravstvena zaštita i higijena
4.
Hemija
5.
Toksikološka hemija
6.
Analitička hemija
7.
Patologija
8.
Laboratorijske tehnike
9.
Psihologija i komunikologija
10.
Medicinska biohemija
Mikrobiologija sa
11.
parazitologijom
Hematologija sa
12.
transfuziologijom
13.
Sanitarna hemija
UKUPNO B
C
Praktična nastava
D
Slobodne aktivnosti
E
Izborna nastava
1.
Strani jezik II
2.
Farmakologija
3.
Zdrava ishrana i dijetetika
4.
Humana genetika
5.
Preduzetništvo
6.
Etika
7.
Odabrana poglavlja iz fizike
Stehiometrijska
8.
izračunavanja u hemiji
Citologija i ontogenetsko
9.
razviće čovjeka
F
Profesionalna praksa
G
Broj časova
H
Broj radnih sedmica
Ukupno (A+B+C+D)= 4512
I
II
III
IV
sed. god. sed. god. sed. god. sed. god.
3
3
2
2
2
108
108
72
72
72
2
72
2
2
18
72
72
648
3+1*
2
2
3
108
72
72
108
10
1
1
2
2
2
2
360
36
36
72
72
72
72
10 dana
32
36
3
3
2
108
108
72
3
3
2
108
108
72
3
3
2
99
99
66
2
72
2
72
2
66
2
72
2
72
14
504
3
2
2+2*
2
2+2*
11
4
1
2
2
→
→
10 dana
32
36
3
459
423
282
72
282
72
72
10
360
10
330
144
72
1842
2
2+3*
72
72
2+3*
66
108
72
72
216
72
72
72
72
72
138
2+3*
72
2+3*
66
138
2+3*
72
2+2*
66
138
8
9
1
4
2
288
396
36
144
72
3
9
8
1
4
2
99
297
264
33
132
66
2
2
2
2
72
72
72
72
→
→
→
2
66
99
1341
768
141
420
282
72
72
72
72
72
138
2
66
66
2
66
66
108
72
72
72
72
396
72
36
72
72
Ukupno
10 dana
32
36
30 dana
32
33
141
Napomene
- Časovi označeni zvjezdicom (*) su časovi praktične nastave.
- Za strani jezik II koriste se katalozi stranih jezika opšteobrazovnih predmeta sa
fondom časova dva nedjeljno za sve četiri godine – predmetni katalozi su u
nadležnosti Zavoda za školstvo.
3. Ciljevi i zadaci obrazovanog programa
- Omugućavanje svestranog razvoja pojedinca i njegove socijalne integracije.
- Produbljivanje i proširivanje opšteg obrazovanja u funkciji struke i
obezbjeđjivanje stručno-teorijskih i praktičnih znanja za samostalno obavljanje
posla.
- Razvijanje sposobnosti socijalne komunikacije i spremnosti za razvijanje
međuljudskih odnosa.
- Osposobljavanje učenika za planiranje, pripremu, izvođenje, kontrolu i
vrednovanje rada u zanimanju.
- Omogućavanje razumijevanja normalne funkcije ljudskog organizma,
proučavanjem paralelno sa morfologijom, a time i sagledanjem jedinstva građe i
funkcije bitnog za laboratorijsku praksu.
- Osposobljavanje učenika za sprovođenje odgovarajućih laboratorijsko-tehničkih
radnji, prijeme bolesnika, uzimanje i laboratorijsko ispitivanje uzoraka u
dijagnostičke i terapijske svrhe.
- Osposobljavanje učenika za:
- neposrednu pripremu reageanasa, pribora i alata za rad, izvođenje osnovnih
biohemijskih analiza krvi, urina, fecesa i crijevnih sokova;
- pripremu preparata i izvođenje osnovnih bakterioloških i parazitoloških analiza;
- pripremu preparata za izvođenje osnovnih hematoloških analiza;
- pripremu i izvođenje hemijskih i bromatoloških analiza;
- vođenje stručne dokumentacije;
- samostalno, sigurno, ekonomično i kvalitetno, obavljenje poslova.
- Razvijanje ekološke savijesti i savijesti o poštovanju mijera zaštite na radu i
njihove doslijedne primjene.
- Pripremanje za permanentno obrazovanje i cjeloživotno učenje.
4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih
- U srednje stručno obrazovanje u četvorogodišnjem trajanju mogu se upisati lica
koja su:
- završila osnovnu školu;
- završila dvogodišnju školu;
- U redovno obrazovanje mogu se upisati i lica koja nijesu starija od 17 godina,
izuzetno lica do 18-te godine uz odobrenje Nastavničkog vijeća škole. Lica koja
nijesu napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih.
5. Trajanje obrazovanja
- Obrazovanje po Obrazovnom programu medicinski laboratorijski tehničar traje
četiri godine.
6. Prohodnost
- U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih nastavnih
predmeta u toku tekuće školske godine postigli pozitivnu ocjenu i obavili
profesionalnu praksu.
- Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se uključiti u odgovarajući
razred, u zavisnosti od programa vrste programa predhodnog obrazovanja, uz
polaganje dopunskih i diferencijalnih ispita.
4
- Odrasli napreduju po programu u skladu sa pravilnikom (planom) za izvođenje
obrazovnog programa za odrasle, koji donosi nadležna institucija.
7. Obrazovanje koje se stiče
- Završetkom obrazovnog programa učenik stiče stručno obrazovanje u
četvorogodišnjem trajanju - MEDICINSKI LABORATORIJSKI TEHNIČAR.
5
POSEBNI DIO
1. PREDMETNI PROGRAMI
1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI
1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST
1.1.2. MATEMATIKA
1.1.3. STRANI JEZIK
1.1.4. INFORMATIKA
1.1.5. FIZIČKO VASPITANJE
1.1.6. ISTORIJA
1.1.7. SOCIOLOGIJA
1.1.8. BIOLOGIJA
1.1.9. FIZIKA
Napomena
Katalozi opšteobrazovnih programa su u nadležnosti Zavoda za školstvo.
6
1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI
1.2.1. ANATOMIJA SA FIZIOLOGIJOM
1. Naziv predmeta: ANATOMIJA SA FIZIOLOGIJOM
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
108
108
Ukupno
108
108
3. Opšti ciljevi nastave
- Upoznavanje učenika sa osnovnom anatomskom i funkcionalnom organizacijom
čovječjeg organizma.
- Sticanje znanja o lokomotornom sistemu-prepoznavanju uloge, podjele i lokacije
kostiju, zglobova i mišića.
- Uočavanje značaja tjelesnih tečnosti u organizmu.
- Uočavanje položaja, građe, podjele i osnovnih morfoloških karakteristika
kardiovaskularnog, respiratornog i digestivnog sistema.
- Razlikovanje morfoloških i funkcionalnih karakteristika urinarnog, endokrinog i
genitalnog sistema.
- Sticanje znanja o osnovnim osobinama organa recepcije, građe i podjele cns.
- Razvijanje sposobnosti opažanja i empatije, vještine komuniciranja i navikavanja
na urednost i preciznost.
- Podsticanje i osposobljavanje učenika da koristeći znanja iz drugih područja
(biologija, hemija, fizika i zdravstvena njega) kroz interdisciplinarni pristup
rješavaju probleme.
- Razumijevanje normalne funkcije ljudskog organizma, proučavanjem paralelno sa
morfologijom što ispunjava zahtjev sagledavanja jedinstva građe i funkcije bitnog
za medicinsku praksu.
- U nastavi slijediti savremeni trend u izučavanju temeljnih biomedicinskih nauka,
što podrazumijeva integrativnost naučnih disciplina i primjenjivost (funkcionalna
anatomija, klinička i primijenjena anatomija).
7
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: PRVI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Anatomska i funkcionalna organizacija čovječjeg organizma
- Identifikuje glavne - Razumije
- Upoznaje
djelove tijela,
organizaciju građe
mogućnost široke
pojedine organe i
i funkcije
primjene stečenih
organske sisteme,
čovječjeg
znanja kako u
kao i njihovo
organizma.
profesionalnom
značenje u
- Obrazlaže čovječji
radu tako i u
funkcionisanju
organizam kao
životu.
organizma.
cjelinu sastavljenu
- Upotrebljava
od pojedinih
osnovne latinske
međusobno
termine iz
povezanih
međunarodno
organskih sistema.
prihvaćene
nomenklature.
Ćelija i tkiva
- Poznaje osnovne
morfološke i
funkcionalne
karakteristike
humane ćelije.
- Navodi neorganske
i organske satojke
ćelije.
- Definiše osnovne
vrste tkiva koja
izgrađuju čovječje
tijelo.
- Poznaje svojstva i
uloge pojedinih
vrsta tkiva.
Lokomotorni sistem
Koštani sistem
Preporuke za
izvođenje nastave
- Kabinetska nastava
(korišćenje svih
postojećih
didaktičkih
sredstava).
- Nastava zahtjeva
poseban
metodičkodidaktički pristup
koji obezbjeđuje
paralelno izlaganje
gradiva iz
anatomije i
fiziologije.
- Dežurni učenici
asistiraju
nastavniku prilikom
izvođenja nastave
(grafoskop,
projektor, modeli i
slike).
- Analizira različite
veličine i oblike
humanih ćelija,
uočava glavne
djelove ćelije i
šematski ih
prikazuje.
- Interpretira
hemijski sastav
ćelije i analizira
biohemijski značaj
pojedinih
sastojaka, naročito
vode.
- Razlikuje i crta
strukturu
epitelnog,
mišićnog, nervnog i
potpornog tkiva.
- Primjenjuje
stečena znanja u
razumijevanju
građe i funkcije
pojedinih organa.
- Razvija sposobnost
opažanja.
- Razvija analitičko
mišljene i
sistematičnost u
radu.
- Šematski prikaz
humane ćelije
gledane
svjetlosnim i
elektronskim
mikroskopom.
- Prepoznavanje
različitih vrsta
tkiva ilustrovanih
crtežom ili slikom.
- Demonstriranje
građe organa na
modelu ili slici
(primjeri).
- Crta kosti i vrši
- Stiče
- Demonstriranje na
8
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Objašnjava razvoj,
građu i podjelu
kostiju.
- Imenuje kosti:
glave, trupa,
gornjih i donjih
udova.
- Opisuje glavne
anatomske
elemente pojedinih
kostiju.
Zglobovi
- Definiše zglob.
- Objašnjava građu i
podjelu zglobova.
- Imenuje pokretne
zglobove tijela i
poznaje pokrete u
njima.
Mišići
- Poznaje građu,
podjelu i osnovne
funkcionalne
karakteristike
mišića.
- Navodi glavne
grupe skeletnih
mišića i njihove
funkcije.
- Zna mišiće grudnog
koša i trbuha.
Tjesne tečnosti
- Navodi ukupnu
količinu tečnosti u
organizmu i zna
njen značaj.
- Pojašnjava
termine:
intracelularna,
ekstracelularna,
intercelularna i
intavaskularna
tečnost.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
samopouzdanje i
sigurnost u
samostalnom
izlaganju.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Uočava ulogu
zglobova u sklopu
lokomotornog
sistema.
- Skicira zglob.
- Demonstrira
pokrete u
pojedinim
zglobovima.
- Uočava aktivnu
ulogu mišića u
sklopu
lokomotornog
sistema.
- Na modelu ili slici
samostalno
pokazuje pojedine
mišiće.
- Primjenjuje
stečena znanja u
razumijevanju i
procjenjivanju
funkcije disanja i
fenomena trbušne
prese.
- Uviđa važnost
tjelesne aktivnosti
za pravilan razvoj.
- Demonstriranje na
modelu skeleta i
simulacija pokreta.
- Šematski prikaz
građe zgloba.
- Razumije značaj
tjelesne aktivnosti
u održavanju
zdravlja i estetskog
izgleda.
- Razvija smisao za
urednost,
preglednost i
konciznost u
izlaganju.
- Prepoznavanje
skeletnih mišića na
slici i modelu.
- Analizira uticaj
starosne dobi, pola
i uhranjenosti na
količinu tečnosti u
organizmu.
- Upoređuje količinu
i sastav pojedinih
tjelesnih tečnosti.
- Obrazlaže
razmjenu tečnosti
unutar organizma i
indetifikuje stanja
koja mogu dovesti
do njenog gubitka.
- Razvija analitičnost
i logično mišljenje.
- Šematska
ilustracija
vaskularnog,
međućelijskog i
ćelijskog prostora.
Formativni ciljevi
učenik
komparaciju
kostiju prema
obliku.
- Uočava i
samostalno
pokazuje pojedine
kosti i njihove
glavne elemente na
modelu kostura.
9
modelu skeleta i
modelima
pojedinačnih
kostiju.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
- Uočava važnost
nadoknade tečnosti
kod pacijenata sa
različitom
patologijom.
Krv
- Poznaje sastav i
fizičko-hemijska
svojstva krvi.
- Objašnjava
funkcije krvi.
- Navodi mehanizme
zaustavljanja
krvarenja i
objašnjava proces
zgrušavanja krvi.
- Definiše krvne
grupe.
- Analizira krvnu
plazmu i krvne
ćelije.
- Ocjenjuje krv kao
glavni dijagnostički
materijal.
- Razlikuje faktore
zgrušavanja krvi i
antikoagulantne
materije.
- Analizira različite
krvne grupe u abo i
rh sistemu i
posljedice davanja
krvi.
Kardiovaskularni sistem (KVS)
- Uočava topografske
- Poznaje položaj,
odnose srca i
spoljašnji i
samostalno
unutrašnji izgled,
pokazuje djelove
kao i građu srca.
srca na modelima.
- Definiše velike
otvore (ušća) i
- Crta srčane
valvularni aparat
šupljine, pregrade i
srca.
otvore.
- Objašnjava veliki i
- Razlikuje uloge
mali krvotok.
malog i velikog
- Poznaje djelovanje
krvotoka.
srca kao pumpe i
- Razlikuje faze
navodi načine
srčanog ciklusa
regulacije rada
- Analizira pojave
srca.
pulsa i krvnog
- Poznaje građu i
pritiska.
vrste krvnih
- Šematski prikazuje
sudova.
i analizira kretanje
- Nabraja glavne
krvi u
krvne sudove
cirkulacijskom
arterijskog i
sistemu.
venskog sistema.
- Na modelu i
- Poznaje osnove
slikama uočava
limfnog sistema.
velike krvne sudove
tijela.
- Vrednuje značaj
povezanosti krvnog
i limfnog optoka.
10
Preporuke za
izvođenje nastave
- Shvata potrebu
povezivanja teorije
i prakse.
- Povezuje uzroke i
posljedice.
- Razvija pozitivan
stav prema
dobrovoljnom
davanju krvi.
- Tabelarni prikaz
krvnih grupa.
- Razvija svijest o
značaju fizičke
aktivnosti za
poboljšanje i
očuvanje zdravlja.
- Razumije negativan
uticaj uživanja
nikotina i alkohola
kao i nepravilne
ishrane na
zdravstveno stanje.
- Usvaja načela
zdravog života.
- Posmatranje i
prepoznavanje
pojedinih djelova
KVS-a na modelu i
slici.
- Šematski prikazi
nastavnih sadržaja
iz fiziologije KVS-a.
- Učenici pretražuju
po internetu
zanimljive
ilustracije i
sadržaje vezane za
aktuelnu temu.
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
Respiratorni sistem
- Pokazuje djelove
- Poznaje podjelu,
disajnog sistema na
osnovne
modelu.
morfološke
- Posmatra i
karakteristike i
analizira odnos
uloge disajnih
pluća i organa
puteva.
sredogruđa.
- Poznaje položaj,
izgled i građu pluća - Uočava osnovne
principe disanja.
i plućne maramice.
- Objašnjava
mehanizam
ventilacije pluća.
- Razumije princip
razmjene gasova
na nivou pluća, kao
i regulaciju
disanja.
Digestivni sistem
- Navodi organe koji - Pokazuje djelove
probavne cijevi i
čine digestivni
pridodatih žlijezda
sistem.
na modelu.
- Poznaje položaj i
- Analizira značaj i
građu pojedinih
karakteristike
organa za varenje.
hranljivih materija
- Definiše pojam
i procesa varenja
varenja.
hrane.
- Navodi osnovne
hranljive materije. - Identifikuje
složenu ulogu jetre
- Pojašnjava
i gušterače u
mehaničku i
funkcionisanju
hemijsku obradu
organizma u
hrane.
cjelini.
- Obrazlaže varenje
hranljivih materija
u pojedinim
djelovima
probavne cijevi.
- Poznaje osnovne
principe resorpcije
u digestivnom
sistemu.
Promet materija i energije
- Uočava promet
- Pojašnjava
materija i energije
metabolizam.
kao osnovni
- Poznaje osnove
biološki proces.
metabolizma
- Uspostavlja
ugljenih hidrata,
korelaciju znanja iz
masti i
anatomije sa
bjelančevina.
znanjima iz drugih
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
11
Preporuke za
izvođenje nastave
- Uviđa značaj
očuvanja zdrave
životne sredine.
- razvija pozitivan
stav prema
sopstvenom
zdravlju.
- razvija osjećaj o
potrebi zaštite na
radu.
- Posmatranje i
prepoznavanje
djelova disajnog
sistema na
modelima i
slikama.
- Korišćenje šema i
crteža.
- Razvija svijest o
značaju zdrave
ishrane za
očuvanje i
poboljšanje
zdravlja.
- Razvija potrebu
aktivnog
informisanja i
razmjene sadržaja.
- Prepoznavanje
pojedinih djelova
digestivnog sistema
na modelima i
slikama.
- Učenici pretražuju
po internetu
zanimljive
ilustracije i
sadržaje vezane za
aktuelnu temu.
- Usvaja načela
prevencije
gojaznosti.
- Pretraživanje
interneta na temu
promet materije i
energije, diskusija
rezultata.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
predmeta.
Tjelesna temperatura i njena regulacija
- Vrednuje značaj
- Poznaje
termoregulacije.
mehanizme
stvaranja i
odavanja tjelesne
toplote.
Urinarni sistem
- Skicira bubreg,
- Navodi organe
mokraćovod,
urinarnog sistema.
mokraćnu bešiku i
- Opisuje izgled,
mokraćnu cijev i
građu i funkciju
pokazuje ih na
pojedinih urinarnih
modelu i slici.
organa.
- Razlikuje
- Nabraja osnovne
karakteristike
funkcije bubrega u
muške i ženske
čovječjem
mokraćne cijevi
organizmu.
- Vrednuje značaj
- Objašnjava
bubrega u
mehanizme koji
održavanju
učestvuju u
homeostaze,
procesu stvaranja
unutrašnje sredine
mokraće.
organizma.
- Poznaje fizička,
- Upoređuje količinu
hemijska i
i sastav primarne i
citološka svojstva
sekundarne
urina.
mokraće.
- Ocjenjuje značaj
urina kao
dijagnostičkog
materijala.
Genitalni sistem
- Poznaje morfološke - Pokazuje djelove
ženskog i muškog
i funkcionalne
genitalnog sistema
karakteristike
na modelu i slici.
ženskih i muških
polnih organa, kao - Vrednuje značaj
zaštite od
i dojke.
neželjene
- Poznaje osnove
trudnoće.
menstruacionog
ciklusa i mogućnost - Razlikuje
anatomske i
kontracepcije.
funkcionalne
- Navodi primarne i
karakteristike
sekundarne polne
polova.
karakteristike.
Endokrini sistem
- Pravi skicu
- Navodi endokrine
endokrinih žlijezda
žlijezde i opisuje
u tijelu.
njihov položaj.
- Razlikuje
- Poznaje građu
- Razvija analitičko i
logičko mišljenje.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Seminarski rad
- Tjelesna
temperatura i
njena regulacija.
- Posmatranje i
prepoznavanje
pojedinih djelova
urinarnog sistema
na modelu i slici.
- Šematski prikaz ili
model nefrona.
12
- Razvija osjećaj
lične odgovornosti
prema higijeni
polnih organa i
reproduktivnom
zdravlju.
- Razvija pozitivan
odnos prema
planiranju
porodice.
- Posmatranje i
prepoznavanje
djelova ženskog i
muškog genitalnog
sistema na modelu
i slici.
- Razumije uticaj
stresa na
organizam.
- Povezuje uzroke i
- Seminarski rad:
- Stres i hormoni,
posljedice i
pomanjkanja
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
pojedinih
endokrinih
žlijezda.
- Objašnjava
fiziološko dejstvo
hormona pojedinih
žlijezda.
Formativni ciljevi
učenik
hipofunkciju i
hiperfunkciju
endokrinih
žlijezda.
- Vrednuje značaj
funkcionalne
povezanosti svih
endokrinih žlijezda
u organizmu, kao i
suodnos sa nervnim
sistemom.
Sistem organa recepcije
- Razlikuje osnovne
- Poznaje opšte
vrste receptora i
osobine organa
shvata put
recepcije, te
pretvaranja draži u
njihovu povezanost
osjećaj.
sa nervnim
- Vrednuje značaj
sistemom.
receptornih organa
- Objašnjava osnove
u komunikaciji
recepcije vida,
organizma sa
sluha i ostalih vrsta
spoljašnjom
recepcije
sredinom, “prozor
(recepcija bola,
u svijet koji nas
taktilna i toplotna
okružuje“.
recepcija,
- Pokazuje djelove
kinestetička
kože na modelu i
recepcija,
slici.
recepcija mirisa i
- Analizira značenje
ukusa i
kože za organizam.
viscerorecepcija).
- Poznaje građu kože
i njene funkcije.
- Navodi kožne
derivate.
Nervni sistem
- Skicira osnovne
- Poznaje građu i
tipove neurona i
podjelu centralnog
razlikuje sivu i
(CNS) i perifernog
bijelu masu u CNSnervnog sistema.
u.
- Obrazlaže princip
djelovanja nervnog - Pokazuje djelove
nervnog sistema na
sistema, kao i
modelu i slici.
osnovne funkcije
- Sposoban je opisati
pojedinih djelova
refleksni luk.
nervnog sistema.
- Šematski prikazuje
- Objašnjava pojam
sinapsu.
sinapse i
- Vrednuje značaj
neurotransmitera.
povezanosti
- Razlikuje somatski
somatskog i
i vegetativni nervni
vegetativnog
sistem.
13
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
posljedice.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Podstiče humani
odnos prema
osobama sa
oštećenim vidom i
sluhom.
- Uviđa značaj lične
higijene za
održavanje zdrave
kože.
- Seminarski radovi
(zainteresovani
učenici prave
video-prezentacije
ili koriste grafofolije pri izlaganju
sadržaja).
- Posmatranje građe
kože i njenih
derivata na
modelu.
- Razvija pravilan
odnos prema
mentalnom
zdravlju i pozitivan
stav prema novim
saznanjima.
- Prepoznavanje
djelova nervnog
sistema na modelu
i slici.
- Šematski prikaz
refleksnog luka.
- Prepoznavanje
djelova neurona i
nervne sinapse na
modelu ili slici.
prekomjernog
izlučivanja
pojedinih
hormona.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Poznaje zaštitne
tvorevine CNS-a:
moždane ovojnice i
cerebrospinalnu
tečnost.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
nervnog sistema.
- Analizira značaj
moždanih ovojnica
i cerebrospinalne
tečnosti.
Preporuke za
izvođenje nastave
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- I. Anđelković, A. Stajkovac, A. Ilić: Anatomija i fiziologija, udžbenik za I razred
medicinske i zubotehničke škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2005.
- P. Keros, B. Matković: Anatomija i fiziologija, udžbenik za učenike srednjih
medicinskih škola, Naklada Ljevak, Zagreb, 2006.
- Lj. Mijatov, N. Mihić: Repertorium, Anatomski praktikum, Educa, Novi Sad, 1989.
- N. Bukurov: Anatomska beležnica, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1992.
- A. Cassan, prevela sa španskog G. Mihajlović: Školski fiziološki atlas, Kreativni
centar, Beograd, 2004.
- Š. Plut: Anatomija in fiziologija človeka, udžbenik, DZS, Ljubljana, 2002.
- T. Mozetič, A. Slapnik: Anatomija in fiziologija človeka, delovni zvezek, DZS,
Ljubljana, 2000.
- Resursi sa interneta.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Nastava se realizuje u opremljenom kabinetu za anatomiju sa fiziologiju koja je
opremljena:
- grafoskopom, PC uređajem i LCD projektorom.
- mikroskopom i trajnim preparatima, ćelijama i tkivima.
- modelima, kako anatomskim tako i funkcionalnim, različitim organskim sistemima
i pojedinačnim organima ( modelima skeleta i muskulature čovjeka, modelom
srca, pluća, mozga, jetre, kože, oka, uha i po mogućnosti ostalih organa).
- anatomskim kartama-slikama različitih organa i organskih sistema.
- Po mogućnosti nabaviti i kompjuterske programe za izučavanje i ponavljanje
gradiva (software na CD-ROM-u) i različite oblasti istraživanja na DVD-ROM-u.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika
- Provjera znanja vrši se usmeno (najmanje po jedna ocjena u svakom
klasifikacionom periodu) i pismeno (jednom u polugodištu).
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Doktor medicine.
14
10. Povezanost predmeta
Znanja
- Latinski nazivi
-
Krv
Respiratorni sistem
Digestivni sistem
Promet materija i
energije
Tjelesne tečnosti
Krv
Krv
Kardiovaskularni
sistem
Respiratorni sistem
Digestivni sistem
Urinarni sistem
Nervni sistem
Povezanost sa drugim predmetom
Predmet
Znanja
- Latinski jezik
- Pravilan izgovora
- Pravilan naglasak
- Zdravstvena zaštita i higijena
- Prva pomoć
- Higijena ishrane
- Hemija
- Toksikološka hemija
-
- Anatomska i
funkcionalna
organizacija čovečjeg
organizma
- Tjelesne tečnosti
- Kardiovaskularni
sistem
- Promet materija i
energije
- Nervni sistem
-
- Patologija
-
Voda i elektroliti
Rastvori elektrolita
Farmakologija krvi
Farmakologija
kardiovaskularnih oboljenja
Farmakologija respiratornog
sistema
Farmakologija digestivnog
trakta
Farmakologija urinarnog
trakta
Farmakologija CNS
Opšti pojmovi o bolesti, o
uzroku nastanka, toku i
ishodu bolesti
Poremećaji ishrane tkiva i
prometa materija, atrofija,
distrofija i nekroza
Progresivni procesi i
nadoknada tkiva
Poremećaji prometa vode,
otoci, dehidratacija
Poremećaji krvotoka
Bolest zavisnosti
Organske osnove i činioci
psihičkog života
Rastvori
Uzimanje i slanje materijala
na laboratorijsku obradu
- Nervni sistem
- Psihologija i komunikologija
- Krv
- Kardiovaskularni
sistem
- Urinarni sistem
- Tjelesne tečnosti
- Digestivni sistem
- Laboratorijske tehnike
-
- Medicinska biohemija
- Krv
- Mikrobiologija sa
parazitologijom
- Hematologija sa
transfuziologijom
- Voda i elektroliti
- Cerebospinalna tečnost
(likvor)
- Tjelesne tečnosti (urin,
znoj, limfa)
- Jetra i njena funkcija
- Imunologija
- Krv
- Tjelesne tečnosti
- Kardiovaskularni
sistem
- Tjelesne tečnosti
- Sanitarna hemija
15
- Krv kao cjelina
- Krvna plazma i limfa
- Bolesti krvi i krvotvornih
organa
- Voda kao životna namirnica
Znanja
-
Ćelija i tkiva
Lokomotorni sistem
Krv
Kardiovaskularni
sistem
Respiratorni sistem
Digestivni sistem
Urinarni sistem
Genitalni sistem
Nervni sistem
Sistem organa
recepcije
Krv
Kardiovaskularni
sistem
Respiratorni sistem
Digestivni sistem
Nervni sistem
- Anatomska i
funkcionalna
organizacija čovječjeg
organizma
- Digestivni sistem
- Urinarni sistem
- Krv
- Građa i funkcija
organa
- Krvni sudovi i srce
- Građa oka
- Poznavanje anatomije
Povezanost sa drugim predmetom
Predmet
Znanja
- Praktična nastava
- Ćelija i tkiva
- Lokomotorni sistem
- Krv
- Uzimanje uzoraka krvi za
hematološke pretrage
- Kardiovaskularni sistem
- Respiratorni sistem
- Digestivni sistem
- Urinarni sistem
- Genitalni sistem
- Nervni sistem
- Sistem organa recepcije
- Farmakologija
- Farmakologija krvi
- Farmakologija
kardiovaskularnog sistema
- Farmakologija respiratornog
sistema
- Farmakologijadigestivnog
sistema
- Farmakologija CNS
- Zdrava ishrana i dijetetika
- Bolesti nepravilne ishrane
(bolesti jetre, oboljenje
žučnih puteva, bubrega i dr.
)
- Humana genetika
- Odabrana poglavlja iz fizike
16
- Osnovni principi
nasleđivanja
- Normalne i patološke
osobine čovjeka
- Kretanje fluida
- Optika (oko)
1.2.2. LATINSKI JEZIK
1. Naziv predmeta: LATINSKI JEZIK
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
36
36
36
Ukupno
72
72
36
3. Opšti ciljevi nastave
- Razvijanje svijesti o potrebi i značaju učenja latinskog jezika.
- Ovladavanje tehnikom razgovjetnog čitanja sa razumijevanjem, usvajanje
pravilnog izgovora, ritma i intonacije rečenice.
- Razumijevanje činjenica i zakonitosti iz latinskog jezika.
- Ovladavanje opštom i stručnom medicinskom terminologijom.
- Osposobljavanje učenika za nastavak stručnog usavršavanja i za primjenu
stečenih znanja u praksi.
17
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: PRVI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
- Razvija svijest o
Uvod u latinski jezik - Uočava i razlikuje
značaju učenja
karakteristike
- Upoznaje osnovne
jezika u medicini.
latinskog jezika u
karakteristike
medicini.
latinskog jezika:
- Određuje
porijeklo,
vremensku i
rasprostranjenost,
prostornu
značaj izučavanja.
rasprostranjenost.
- Uočava značaj
učenja latinskog
jezika.
- Piše pravilno.
- Razvija stručnost i
Fonetika
preciznost.
- Navodi abecedu
- Pravilno naglašava
- Upoznaje pravila
riječi.
izgovora.
- Određuje način
- Nabraja podjelu
rastavljanja riječi
glasova.
na slogove.
- Upoznaje pravilan
- Izgovara pravilno
naglasak.
intonaciju
- Objašnjava
rečenice.
kvantitet slogova.
- Razlikuje vrste
- Razvija analitičnost
Morfologija
riječi, oblik i
i logičnost.
- Navodi podjelu
značenje riječi u
riječi.
rečenici.
- Upoznaje osnovne
- Pronalazi glavne
karakteristike
djelove u
imenske promjene.
rečenicama.
- Navodi osnovne
- Uočava
karakteristike
karakteristike
glagolske promjene
imenske promjene
(konjugacija, lice i
(rod, broj i padež).
broj, vremena,
glagolske načine,
- Pravilno koristi
glagolska stanja,
stručne termine.
glagolske imenice,
- Vrši adekvatan
glagolski pridjevi i
prevod.
nepravilni glagoli).
- Objašnjava analizu
rečenice.
- Razvija preciznost.
- Razlikuje i
Imena
interpretira:
- Navodi imena,
imenice, pridjeve,
imenice, pridjeve,
zamjenice i
zamjenice i
brojeve.
brojeve.
- Razlikuje i
Imenice
- Razvija sposobnost
određuje rod, broj
- Navodi podjelu
usmenog
i padež imenice.
imenica na pet
izražavanja.
deklinacija.
- Razlikuje pet
- Upoznaje pravila i
deklinacija.
18
Preporuke za
izvođenje nastave
- Diskusija
- Značaj latinskog
jezika.
- Izgovor i
intonacija.
- Rastavljanje riječi
na slogove.
- Određivanje
akcenta.
- Analiza rečenica i
teksta.
- Prevod teksta.
- Stručni termini
(termini vezani za
bolesti i ljudske
organe).
- Analiza i prevod
teksta.
-
-
Analiza rečenica i
odgovarajućeg
teksta.
Prevod teksta.
Korišćenje stručnog
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
izuzetke u rodu i
broju.
- Upoznaje
deklinaciju grčkih
imenica.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
-
Pridjevi
- Definiše pridjeve.
- Nabraja podjelu
pridjeva na
pridjeve I, II i III
deklinacije.
- Upoznaje se sa
pravilnom
komparacijom
pridjeva.
- Objašnjava
pridjeve koji imaju
nepravilnu i opisnu
komparaciju.
-
Zamjenice
- Definiše
zamjenice.
- Navodi podjelu
zamjenica na:
lične, prisvojne,
pokazne, odnosne i
upitne.
- Upoznaje se sa
promjenom
zamjenica.
- Navodi upotrebu
zamjenica u
recepturi.
Brojevi
- Definiše brojeve.
- Navodi podjelu
brojeva.
- Upoznaje osnovne i
redne brojeve.
Glagoli
- Objašnjava
glagolske
promjene.
- Navodi podjelu
-
-
-
-
učenik
Razlikuje grčku
deklinaciju.
Koristi pravilno
imenice.
Pronalazi imenice u
rečenici i tekstu.
Određuje funkciju
u rečenici.
Upotrebljava
stručne termine iz
svijeta medicine.
Određuje pridjeve
I, II i III deklinacije.
Uočava pridjeve u
rečenici.
Određuje rod,broj i
padež.
Upoređuje
karakteristike
pridjeva, slaganje
sa imenicom.
Vrši komparaciju
pridjeva.
Pravilno
upotrebljava
pridjeve.
Razlikuje vrste
zamjenica.
Pronalazi
zamjenice u
tekstu.
Uočava funkciju
zamjenica.
Analizira upotrebu
zamjenica u
recepturi.
Preporuke za
izvođenje nastave
-
- Razlikuje vrste
brojeva.
- Pronalazi brojeve u
rečenici.
- Određuje primjenu
pojedinih brojeva.
- Razlikuje glagolske
promjene.
- Razlikuje četiri
konjugacije.
- Razlikuje vremena
19
rječnika.
Čitanje
medicinskih
termina.
- Razvija sposobnost
opažanja.
- Analiza rečenica i
odgovarajućeg
teksta.
- Razvija stručnost.
- Analiza rečenica i
odgovarajućeg
teksta.
- Razvija analitičnost
i logičko mišljenje.
- Analiza i prevod
odgovarajućih
rečenica i
tekstova.
- Razvija
samostalnost,
samopouzdanje i
kreativnost.
- Razvija stručnost
- Analiza i prevod
odgovarajućih
rečenica i
tekstova.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
glagola na
konjugacije.
- Navodi vremena u
latinskom jeziku:
prezent,
imperfekat, futur,
perfekat,
pluskvamperfekat i
futur II.
- Objašnjava
upotrebu vremena.
- Upoznaje glagolske
načine: indikativ,
konjuktiv,
imperativ.
- Navodi glagolska
stanja: aktiv i
pasiv.
- Upoznaje glagolske
imenice: infinitiv,
supin i gerund.
- Navodi glagolske
pridjeve: participi i
gerund.
- Objašnjava
nepravilni glagol:
sum, esse, fui.
- Upoznaje glagolske
pridjeve i
nepravilne glagole.
Prilozi
- Definiše priloge.
- Upoznaje se sa
građenjem priloga.
- Navodi podjelu
priloga.
- Upoznaje se sa
komparacijom
priloga.
- Navodi upotrebu
priloga u recepturi.
Prijedlozi
- Upoznaje funkciju
prijedloga.
- Navodi prijedloge
sa akuzativom.
- Navodi prijedloge
sa ablativom.
- Nabraja prijedloge
koji se
upotrebljavaju uz
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
-
učenik
u latinskom jeziku.
Određuje tvorbu i
upotrebu vremena.
Razlikuje tri
glagolska načina.
Uočava značaj i
upotrebu glagolskih
načina.
Razlikuje glagolske
imenice.
Pronalazi oblike
glagolskih imenica.
Razlikuje glagolske
pridjeve.
Pronalazi i
razlikuje
nepravilne glagole.
Razlikuje glagolske
pridjeve i
nepravilne glagole.
Prevodi tekstove u
oba pravca.
- Pronalazi priloge u
rečenici i određuje
njihovu funkciju.
- Određuje tvorbu i
značenje priloga.
- Koristi pravilno
priloge.
- Uočava i shvata
upotrebu priloga u
recepturi.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Analiza i prevod
odgovarajućih
rečenica i
tekstova.
- Razvija analitičnost
i logičko mišljenje.
- Analizira funkciju
prijedloga.
- Prepoznaje
prijedloge u
rečenici.
- Razlikuje upotrebu
prijedloga uz
odeđene padeže.
- Koristi pravilno
prijedloge.
20
- Analiza rečenica i
tekstova.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
oba ova padeža.
- Navodi prijedloge
koji se najčešće
koriste u recepturi.
Receptura
- Definiše pojam
receptura.
- Upoznaje način
pisanja recepta.
- Navodi najčešće
skraćenice u
receptima.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
- Pravilno
upotrebljava
prijedloge u
recepturi.
- Analizira način
pisanja recepta.
- Razlikuje postupke
obrade ljekovitih
sirovina.
- Razlikuje oblike
ljekova.
- Pravilno koristi
skraćenice u
receptima.
- Razvija sposobnost
za samostalnost u
radu.
- Razvija stručnost i
preciznost.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Pisanje recepata.
- Tumačenje
skraćenica u
receptima.
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- R. Popović: Latinski jezik za I razred medicinske, veterinarske i poljoprivredne
škole, Zavod za udžbenike, Beograd, Obilićev venac 5, 2007.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Stručni rječnici.
- Leksikoni.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika
- Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno.
- Usmeno, najmanje jednom u klasifikacionom periodu.
- Pismena provjera znanja - pismeni zadatak (po jedan u polugodištu).
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Profesor latinskog jezika i književnosti.
21
10. Povezanost predmeta
Znanja
-
Pravilan izgovor
Pravilan naglasak
Pravilan izgovor
Pravilan naglasak
Receptura
Pravilan izgovor
Pravilan naglasak
Receptura
Pravilan izgovor
Pravilan naglasak
Receptura
Povezanost sa drugim predmetom
Predmet
Znanja
- Anatomija sa fiziologijom
- Latinski nazivi
- Medicinska biohemija
- Latinski nazivi
- Praktična nastava
- Latinski nazivi
- Vođenje protokola i
izdavanje rezultata
- Pravilan izgovor
- Pravilan naglasak
- Receptura
- Farmakologija
22
1.2.3. ZDRAVSTVENA ZAŠTITA I HIGIJENA
1. Naziv predmeta: ZDRAVSTVENA ZAŠTITA I HIGIJENA
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave:
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
72
72
Ukupno
72
72
3. Opšti ciljevi nastave
- Upoznavanje učenika sa pojmovima zdravlje, mentalno i fizičko zdravlje,
faktorima koji utiču na poremećaj i očuvanje zdravlja.
- Sticanje znanja o značaju zdravstvenog vaspitanja, ciljevima, principima i
metodama vaspitanja.
- Upoznavanje sa pojmom, zadacima i značajem prve pomoći, prepoznavanje
simptoma prestanka disanja i rada srca, i načinima pružanja prve pomoći.
- Upoznavanje sa osnovnim principima i značajem održavanja lične higijene.
- Uviđanje značaja mentalne higijene i negativnog uticaja pušenja, alkoholizma i
narkomanije na zdravlje.
- Razvijanje pozitivanog stava prema zdravlju i potrebi zdravstvene zaštite.
- Razvijanje osjećaja lične odgovornosti prema higijeni i zdravlju.
23
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: PRVI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Pojam zdravlja
- Razvija pozitivan
- Uočava razliku
- Definiše pojam
stav prema
između bolesti i
zrdavlje.
zdravlju.
zdravlja.
- Opisuje fizičko i
- Usvaja načela
mentalno zdravlje. - Razlikuje pojmove
zdravog života.
fizičkog i
- Nabraja činioce
mentalnog
poremećaja
zdravlja.
zdravlja.
- Analizira faktore
- Upoznaje se sa
poremećaja
pojmom socijalnog
zdravlja.
blagostanja.
Zdravstveno vaspitanje
- Usvaja pozitivan
- Ocenjuje ulogu i
- Zna definiciju
odnos prema
značaj
zdravstvenog
zdravlju kao ličnoj
zdravstvenog
vaspitanja.
i društvenoj
vaspitanja.
- Navodi ciljeve i
vrijednosti.
- Uočava ciljeve
principe
zdravstvenog
zdravstvenog
vaspitanja.
vaspitanja.
- Pronalazi sličnosti i
- Opisuje opšte i
razlike u različitim
specifične ciljeve u
metoda
zdravstvenom
zdravstveno vaspitanju.
vaspitnog rada.
- Kazuje metode
- Razlikuje
zdravstveno zdravstveno vaspitnog rada.
vaspitna sredstva.
- Upoznaje se sa
zdravstveno vaspitnim
sredstvima.
Promocija zdravlja
- Razvija osjećaj o
- Analizira metode
- Zna metode i
potrebi
zdravstvenog
oblike u
zdravstvene
vaspitanja.
zdravstvenom
zaštite.
- Razlikuje sredstva
vaspitanju.
zdravstveno - Nabraja
vaspitnog radaindividualne,
- Uočava razlike u
grupne i
zdravstvenom
kompleksne
vaspitanju u
metode.
zdravstvenim
- Navodi očigledna
ustanovama i
sredstva u
predškolskim i
zdravstveno školskim
vaspitnom radu.
ustanovama.
- Opisuje
zdravstveno
vaspitanje u Domu
zdravlja, bolnici,
zatim u porodici i
24
Preporuke za
izvođenje nastave
- Analiza faktora
poremećaja
zdravlja kroz
navođenje
primjera, rad u
parovima.
- Pretraživanje
interneta na temu
zdravstveno
vaspitanje.
- Izrada panoa na
temu:
- Promocija zdravlja.
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
predškolskim
organizacijama.
Činioci koji utiču na zdravlje i očuvanje zdravlja
- Razvija pozitivan
- Analizira uticaj
- Nabraja prirodne
stav o zdravoj
prirodnih faktora
faktore spoljašnje
okolini.
sredine.
sredine.
- Razlikuje pozitivne - Razvija pozitivan
- Navodi pozitivne i
stav prema novim
i negativne
negativne ekološke
znanjima.
ekološke uticaje.
faktore.
- Uočava prednosti
- Povezuje uticaj
uslova stanovanja i
higijene stanovanja
korišćenja zdrave
na zdravlje.
pijaće vode.
- Opisuje
epidemiološki
značaj vode za piće
i vazduha.
- Shvata značaj
dispozicije
otpadnih materija.
Prva pomoć
- Povezuje uzroke i
- Određuje stanje
- Definiše pojam,
posledice.
povrijeđenog.
cilj i zadatke prve
- Razvija sposobnost
- Utvrđuje znake
pomoći.
opažanja.
prestanka disanja i
- Objašnjava značaj i
rada srca.
organizaciju prve
- Planira i uči načine
pomoći.
oživljavanja.
- Zna da nabroji
- Pravi razliku
sredstva prve
između
pomoći.
nesvjestice,
besvjesnog stanja i
kome.
- Određuje načine
pružanja prve
pomoći
komatoznom
bolesniku.
Lična higijena
- Razvija pozitivan
- Uočava značaj
- Upoznaje se sa
stav prema
sprovođenja lične
osnovnim
zdravlju.
higijene.
principima
- Usvaja načela
- Određuje principe
održavanja
zdravog života.
higijene.
higijene.
- Shvata značaj
- Razlikuje bolesti
- Navodi bolesti i
reproduktivnog
koje nastaju zbog
poremećaje nastale
zdravlja.
neodržavanja lične
usled nedovoljne
higijene.
higijene.
- Nabraja sredstva za - Uviđa razlike
između pojedinih
održavanje lične
sredstava za
higijene različitih
održavanje
dijelova tijela.
25
Preporuke za
izvođenje nastave
- Seminarski rad
- Pozitivni i
negativni ekološki
uticaji na
čovjekovo zdravlje.
- Simulacija
bolesnika u
komatoznom stanju
i principi pružanja
prve pomoći - igra
uloga.
- Pretraživanje
interneta na temu
pravila sprovođenja
lične higijene i
odgovarajuća
sredstva.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Zna definiciju i
sredstva
kontracepcije.
- Opisuje najčešće
polne bolesti kao i
bolesti prenosive
polnim putem
(STD).
- Povezuje uticaj
pravilnog
odijevanja na
zdravstveno stanje.
- Upoznaje ulogu
sunčevog zračenja,
vode, vazduha i
sporta u
unapređenju
zdravlja.
Zdravlje kože i kose
- Navodi prednosti
pravilnog
održavanja higijene
kože.
- Nabraja posledice
nehigijene
značajne za
pojedinca, kao i za
širu populaciju.
- Povezuje dobru
ličnu higijenu sa
njegom bolesnika,
naročito hroničnih.
- Upoznaje se sa
problemom
gljivičnih i
parazitarnih (šuga i
vašljivost)
oboljenja u
školama.
- Zna za preventivni
uticaj higijene
kože i kose na
parazitarna
oboljenja.
Higijena ishrane
- Definiše pojam
hrane.
- Zna da razlikuje
pravilnu i
nepravilnu ishranu.
- Nabraja ukupne
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
higijene.
- Upoređuje
kontraceptivne
metode i analizira
polno prenosive
bolesti.
- Ocjenjuje uticaj
spoljnih faktora na
zdravlje.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Uočava značaj
higijene kože i
adneksa.
- Izražava efekte
čiste kože u
prevenciji
gljivičnih i
parazitarnih
oboljenja, naročito
u kolektivnim
ustanovama.
- Vrednuje dobru
higijenu kože u
prevenciji
profesionalnih
oboljenja.
- Analizira pozitivni
uticaj lične
higijene u
zdravstvenim
ustanovama (kod
njege bolesnika).
- Razvija pozitivan
stav prema ličnoj
higijeni u skladu sa
higijenskim
normama sredine.
- Razvija pravilan
odnos prema njezi
bolesnika.
- Razvija osjećaj
lične odgovornosti
prema higijeni i
zdravlju.
- Razumije potrebu
neophodnost lične
higijene bolesnika.
- Prikaz slika
parazitarnih
oboljenja kože
(šuga, vašljivost).
- Analizira posledice
nepravilne ishrane.
- Utvrđuje značaj
raznovrsne i
kvalitetne ishrane.
- Razlikuje
- Prihvata načela
zdrave ishrane.
- Uviđa posledice
dotadašnje
nepravilne ishrane.
- Seminarski rad
- Značaj raznovrsne,
higijenski ispravne
i kvalitetne hrane.
26
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
energetske potrebe
(bazalni
metabolizam,
fizička aktivnost i
metaboličko
dejstvo hrane).
- Opisuje značaj i
vrste pojedinih
energetskih,
gradivnih i zaštitnih
materija (masti,
belančevine, UH,
minerali, vitamini).
- Navodi važnije
životne namirnice.
- Upoznaje se sa
posledicama
nepravilne ishrane.
Mentalna higijena
- Navodi definiciju
mentalne higijene.
- Opisuje primarnu i
sekundarnu
prevenciju i
njihove mjere.
- Upoznaje se sa
uticajem pušenja i
alkoholizma na
zdravlje.
- Zna za dejstvo
alkohola na
pojedine organe i
sisteme.
- Opisuje medicinski
tretman
alkoholičara i ulogu
zdravstvenih
radnika u
prevenciji
alkoholizma.
- Definiše pojam
narkomanije.
- Nabraja vrste
narkomanija,
uzroke i odlike
istih.
- Navodi načine
prevenciie
mentalnih
poremećaja.
- Nabraja osnovne
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
energetske,
gradivne i zaštitne
materije.
- Razlikuje bolesti
nastale usled
nepravilne ishrane.
- Razvija svijest i
saznanja o
štetnosti cigareta,
alkohola i droge.
- Analizira mjere
primarne i
sekundarne
prevencije.
- Ocjenjuje štetnost
pušenja i
konzumacije
alkohola na
organizam.
- Upoređuje dejstvo
alkohola i opojnih
droga.
- Pronalazi razlike
uticaja različitih
opojnih droga.
- Razvrstava načine
prevencije
mentalno higijenskih
poremećaja.
27
Preporuke za
izvođenje nastave
- Seminarski rad
- Uticaj pušenja,
alkoholizma i droge
na mentalno
zdravlje.
- Mentalna higijena u
braku i porodici.
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
postulate mentalne
higijene u braku i
porodici.
Okolina kao činilac zdravlja
- Razlikuje štetne i
- Nabraja faktore
korisne uticaje
spoljne sredine koji
okoline.
utiču na zdravlje.
- Upređuje uticaj
- Opisuje uticaj
spoljnih faktora u
stanovanja, pijaće
urbanim i ruralnim
vode,
sredinama.
aerozagađenja i
- Ocjenjuje uticaj
kontaminacije
štetnih činioca na
zemljišta na
zdravlje u radnoj
zdravlje ljudi.
sredini.
- Navodi štetne
uticaje u radnoj
sredini.
- Zna mjere
sprečavanja
epidemija u
vanrednim
uslovima.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija svijest o
neophodnosti
očuvanja životne
sredine.
- Shvata važnost
zaštite na radu.
- Pretraživanje
interneta na temu
okolina kao činilac
zdravlja, diskusija
rezultata.
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- M. Savićević i saradnici: Higijena, Medicinska knjiga, Beograd - Zagreb, 1978.
- M. Savićević i saradnici: Praktikum higijene i humane ekologije, Institut za
higijenu, Beograd, 1981.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Odgovarajući crteži.
- Stručna literatura, stručni časopisi, prospekti.
- Grafoskop.
- Računar.
- Video projektor.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika
- Provjera znanja se vrši usmeno (najmanje jednom u klasifikacionom periodu).
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Doktor medicine, specijalista za socijalnu medicinu;
- doktor stomatologije, specijalista za socijalnu medicinu;
- doktor medicine, specijalista za higijenu;
- doktor medicine.
28
10. Povezanost predmeta
Znanja
- Prva pomoć
- Higijena ishrane
- Dezinfekcija vode, vazduha
i sl.
- Mentalna higijena
- Promocija zdravlja
- Mentalna higijena
- Dezinfekcija vode, vazduha
i sl.
- Činioci koji utiču na
zdravlje i očuvanje sredine
- Zdravlje kose i kože
- Higijena ishrane
- Činioci koji utiču na
zdravlje i očuvanje sredine
- Higijena ishrane
- Činioci koji utiču na
zdravlje i očuvanje sredine
Povezanost sa drugim predmetom
Predmet
Znanja
- Anatomija sa fiziologijom
- Krv
- Respiratorni sistem
- Digestivni sistem
- Promet materija i energije
- Hemija
- Voda, kiseonik, ozon, hlor
itd.
- Patologija
- Bolesti zavisnosti
- Psihologija i
- Psihološki principi
komunikologija
zdravstvene propagande
- Promjene i poremećaji
duševnog života
- Laboratorijske tehnike
- Destilovana, redestiovana i
dejonizovana voda
- Medicinska biohemija
- Voda i elektroliti
- Mikrobiologija sa
parazitologijom
- Sanitarna hemija
- Praktična nastava
- Higijena ishrane
- Higijena ishrane
- Farmakologija
- Zdrava ishrana i dijetetika
- Prva pomoć
- Etika
29
- Opšta i specijalna
parazitologija
- Energetski aspekti hrane
- Voda kao životna
namirnica
- Analiza vode i pića
- Analiza brašna, mlijeka,
masti i ulja, mesa
- Proteini, vitamini
- Vitamini, hormoni
- Načela zdrave ishrane,
nutritivne potrebe u
zdravlju i bolesti
- Humanitarne organizacije i
prva pomoć
1.2.4. HEMIJA
1. Naziv predmeta: HEMIJA
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
108
108
216
Ukupno
108
108
216
3. Opšti ciljevi nastave
- Usvajanje novih i proširivanje znanja stečenih tokom prethodnog školovanja.
- Sticanje osnovnih znanja o materiji, supstanci, elementima, jedinjenjima,
smješama.
- Izračunavanje molarne mase, broja mola, molarne zapremine, broja čestica,
masenog sastava jedinjenja, sastavljanja hemijskih formula, stehiometrijska
izračunavanja.
- Upoznavanje učenika sa savremenim teorijama o strukturi materije.
- Upoznavanje učenika sa hemijskim promjenama, tipovima hemijskih reakcija.
- Upoznavanje sa disperznim sistemima, rastvorima elektrolita i ravnotežom u
rastvorima slabih elektrolita.
- Upoznavanje sa najvažnijim metalima, nemetalima i njihovim jedinjenjima.
- Sticanje znanja o strukturi reaktivnosti organskih molekula, ugljovodonicima i
derivatima ugljovodonika.
- Sticanje sposobnosti opisivanja i prikazivanja rezultata ogleda tablicama i
grafikonima.
- Sticanje sposobnosti pronalaženja i korišćenja različitih izvora informacija.
- Razvijanje sposobnosti razumijevanja procesa u živom organizmu i naglašavanje
uloge hemije na zdravlje o očuvanje životne sredine.
- Razvijanje smisla za organizovan rad, tačnost, sistematičnost i urednost.
- Razvijanje analitičkog mišljenja i stvaralačke mašte.
- Razvijanje kriterijuma za samostalno procjenjivanje izvora podataka i
sposobnosti njihove upotrebe.
30
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: PRVI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Materija
- Razvija analitičko
- Uočava razliku
- Definiše predmet
mišljenje.
između elemenata,
proučavanja
- Razvija preciznost i
jedinjenja i
hemije i pojašnjava
tačnost.
smješa.
njen značaj.
- Uočava i poznaje
- Definiše materiju,
postupke za
supstancu,
izdvajanje
elemente,
komponenti iz
jedinjenja i
smješe.
smješe.
- Razlikuje fizičke i
- Pojašnjava
hemijske osobine i
definiciju osnovnih
promjene
hemijskih zakona.
supstanci.
- Navodi i pojašnjava
- Primjenjuje
definicije Ar, Mr,
osnovne hemijske
mol, molarnu
zakone na
zapreminu,
primjerima.
Avogadrov broj.
- Izračunava molarnu
- Objašnjava
masu, broj mola,
kvalitativno i
molarnu
kvantitativno
zapreminu, broj
značenje simbola i
čestica, maseni
formula.
sastav jedinjenja,
sastavljanje
hemijskih formula i
stehiometrijska
izračunavanja.
Struktura materije
- Određuje N(p),
- Razvija analitičko i
- Definiše atom,
logičko mišljenje.
elementarne
N(e), N (n).
- Razvija fine
čestice, njihovu
- Piše elektronske
motoričke vještine.
masu i
konfiguracije i
naelektrisanje,
određuje položaj
izotope.
elementa u PS.
- Navodi modele
- Popunjava orbitale
atoma.
u skladu sa
- Navodi teorije koje
Paulijevim
su dovele do
principom i
kvantno –
Hundovim
mehaničkog
pravilom.
modela atoma (De
- Pronalazi uzroke
Brolji,
stvaranja
Hajzenberg).
jedinjenja iz
- Upoznaje raspored
atoma.
elektrona u
- Određuje kako se
omotaču i povezuje
formira hemijska
sa mjestom u PS i
veza između
osobinama
pojedinih atoma i
31
Preporuke za
izvođenje nastave
- Seminarski rad
- Tema: Iz istorije
hemije
- Kroz računske
zadatke utemeljiti
znanje učenika iz
ove oblasti.
- Izrada crteža S i P
orbitala.
- Izrada crteža
formiranja
hemijskih veza.
- Sastavljanje
modela molekula i
modela kristalnih
rešetki.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
elemenata.
- Objašnjava
nastajanje jonskih,
kovalentnih i
metalnih veza.
- Pojašnjava
međumolekulske
privlačne sile i
povezuje sa
fizičkim osobinama
supstance.
- Definiše
molekulske
orbitale, energiju
veze, hibridizaciju
atomskih orbitala.
Formativni ciljevi
-
-
-
Hemijske promjene
- Pojašnjava uslove
nastanka hemijskih
reakcija.
- Objašnjava
prikazivanje
reakcija hemijskim
jednačinama.
- Navodi tipove
hemijskih reakcija
(analiza, sinteza,
oksidoredukcija).
- Upoznaje
energetske
promjene pri
hemijskim
reakcijama.
- Definiše brzinu
hemijskih reakcija i
faktore koje utiču
na brzinu.
- Definiše povratne i
nepovratne
reakcije i faktore
koji utiču na
hemijsku
ravnotežu.
učenik
tip veze.
Na pojedinim
primjerima
objašnjava polarnu
i nepolarnu
kovalentnu vezu i
značaj za osobine
supstanci.
Objašnjava
vodoničnu vezu i
njen značaj.
Pronalazi razlike u
osobinama
jedinjenja sa
jonskom vezom i
kovalentnom
vezom.
Upoređuje oblike
hibridizacije kod C.
Uočava razliku
između kristalnih i
amorfnih supstanci
i vrste kristalnih
sistema.
- Razlikuje tipove
hemijskih reakcija.
- Razlikuje
egzotermne i
endotermne
reakcije.
- Izračunava
promjenu entalpije
pri energetskim
promjenama.
- Analizira uticaj
faktora na brzinu
hemijske reakcije i
izračunava
promjenu brzine u
zavisnosti od tih
faktora.
- Određuje
konstantu
ravnoteže i
analizira faktore
koji utiču na stanje
ravnoteže (Le
Šateljeov princip).
- Određuje
oksidacione
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija vještinu
sistematičnosti u
radu.
- Razvija sposobnost
opažanja.
- Demonstraci-oni
ogledi
- Izvođenje jonskih
reakcija (praćenje
pojave taloga,
gasa, promjene
boje).
- Praćenje
energetskih
promjena pri
rastvaranju (NaOH,
NaCl, NH4NO3).
- Praćenje uticaja
faktora na brzinu
(Na2S2O3 sa H2SO4).
- Seminarski rad
- Primjena
elektrolitičkih
procesa u
industriji.
32
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Upoznaje reakcije
oksidoredukcije i
sastavljanje
jednačina.
- Navodi hemijske
izvore električne
energije.
- Definiše redoks
potencijal.
- Definiše proces
elektrolize.
Disperzni sistemi
- Definiše pojmove
rastvor, rastvarač,
rastvorljivost.
- Pojašnjava vrste
rastvora.
- Obrazlaže
kvantitativan
sastav rastvora.
- Objašnjava
koligativne osobine
rastvora.
Rastvori elektrolita
- Definiše
elektrolite,
elektrolitičku
disocijaciju, stepen
i konstantu
disocijacije.
- Navodi i pojašnjava
definicije kisjelina,
baza, soli.
- Objašnjava jonski
proizvod vode i pH.
- Definiše hidrolizu
soli.
- Definiše pufere.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
brojeve i
koeficijente u
jednačinama
redoks reakcija.
- Obrazlaže radoks
potencijal i
predviđa tok
reakcije na osnovu
mjesta metala u
naponskom nizu.
- Razlikuje katodne i
anodne procese pri
elektrolizi.
- Razvija svijest o
značaju rastvora za
živi svijet i
industriju.
- Razlikuje svojstva
pravih i koloidnih
rastvora.
- Izračunava
količinsku
koncentraciju i
maseni udio
rastvora.
- Izračunava
osmotski pritisak,
temperaturu
ključanja i
mržnjenja
rastvora.
- Razlikuje
koligativne osobine
rastvora
neelektrolita i
elektolita.
- Razlikuje jake i
slabe elektrolite na
osnovu L i K.
- Izračunava
koncentracije jona
u rastvorima jakih i
slabih elektrolita.
- Uočava i shvata
reakcije
neutralizacije,
stvaranje
neutralne, kisele,
bazne soli.
- Izražava reakcije
elektrolita jonskim
reakcijama.
- Razlikuje kisjelu i
Preporuke za
izvođenje nastave
- Seminarski rad
- Uloga i značaj
rastvora.
- Pripremanje
rastvora određene
koncentracije.
- Demonstracioni
ogledi
- Određivanje kisjele
i bazne sredine
pomoću inikatora.
- Određivanje pH
pomoću
univerzalnog
indikatora.
- Određivanje pH u
rastvorima soli.
33
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Metali
- Pojašnjava pojam
metala, mjesto u
PS i navodi njihove
opšte osobine.
- Navodi značaj
metala u živom
organizmu i
industriji.
- Navodi najvažnija
jedinjenja alkalnih
metala, nalaženje i
primjenu i
dobijanje.
- Navodi značaj
zemnoalkalnih
metala i njihovih
jedinjenja za živi
svijet i u industriji.
- Upoznaje značaj Al
i jedinjenja.
- Zna značaj
prelaznih metala
za živi svijet i
industriju.
- Navodi značaj Pb i
Sn.
Formativni ciljevi
učenik
baznu sredinu na
osnovu vrijednosti
pH.
- Vrednuje značaj
određivanja i
izračunavanja pH.
- Razlikuje soli koje
hidrolizuju i piše
reakcije hidrolize.
- Vrednuje značaj
pufera za procese u
organizmu i van
organizma.
- Interpretira opšte
karakteristike
alkalnih metala,
njihovo dobijanje i
značaj, kao i
najvažnija
jedinjenja.
- Vrednuje značaj
jedinjenja Ca i Mg
u organizmu i za
tvrdoću vode u
industriji.
- Uočava osobine i
značaj Al i
jedinjenja Al.
- Analizira opšte
karakteristike
prelaznih metala,
dobijanje i značaj
za živi svijet i u
industriji (Fe, Zn,
Hg, Ag, Co, Cu, Mn,
Cr).
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija sposobnost
zapažanja.
- Seminarski rad
- Metali značajni u
organizmu.
- Tvrde i meke vode.
- Demonstracioni
ogledi
- Rastvaranje Na,
Mg, Al u vodi.
- Rastvaranje Zn, Fe,
u HCl.
- Amfoternost Zn, Al.
34
Razred: DRUGI
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Nemetali
- Navodi mjesto
nemetala u PS,
opšte osobine i
značaj.
- Nabraja halogene
elemente,
pojašnjava njihovo
nalaženje u
prirodi, živom
organizmu i značaj.
- Navodi
halogenovodonične
kiseline i oksi
kiseline Cl.
- Procjenjuje značaj
kiseonika, njegovih
jedinjenja i ozona.
- Upoznaje značaj S i
njegovih
jedinjenja.
- Procjenjuje značaj
N i P i njihovih
jedinjenja.
- Procjenjuje značaj
C, alotropske
modifikacije i
najvažnija
jedinjenja C.
- Poznaje značaj H,
njegove izotope i
najvažnija
jedinjenja (H2O).
- Razumije značaj Si
i njegovih
jedinjenja.
Struktura reaktivnosti
- Definiše organska
jedinjenja.
- Navodi osobine C
atoma značajne za
organska
jedinjenja.
- Definiše sastav,
strukturu,
konfiguraciju,
konformaciju
organskih
molekula.
- Navodi podjelu
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Demonstracioni
ogledi
- Reakcije Cl2 sa KBr,
KJ.
- Laboratorijsko
dobijanje CO2, NH3.
- Interpretira opšte
karakteristike VII a
grupe, nalaženje u
organizmu.
- Vrednuje značaj
halogenih
elemenata i
njihovih
jedinjenja.
- Procjenjuje značaj
kiseonika u prirodi,
procese
sagorijevanja,
okside, perokside i
ozon.
- Analizira značaj S,
okside i kiseline S.
- Uočava značaj N i
P, njihovih
jedinjenja (NH3,
oksida, kiseline).
- Uočava značaj C i
jedinjenja C.
- Procjenjuje značaj
Si u prirodi i
jedinjenja.
- Analizira značaj H
u prirodi,
jedinjenja (H2O).
- Seminarski rad
- Vještačka đubriva.
organskih molekula
- Uočava opšte
karakteristike
organskih
jedinjenja i razliku
od neorganskih.
- Analizira oblike
veza između C
atoma.
- Razumije molekule
i strukturne
formule, izomeriju.
- Obrazlaže pojam
hibridizacije kod C
- Razvija preciznost.
35
- Vježba
- Sastavljanje
modela molekula
sa jednostrukom,
dvostrukom i
trostrukom vezom.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
organskih
jedinjenja.
- Definiše organske
reakcije, tipove
organskih reakcija.
Ugljovodonici
Alkani
- Definiše alkane,
homologi niz,
orjentaciju veze,
strukturnu
izomeriju.
- Imenije alkane po
IUPAC-u.
- Navodi postupak
dobijanja alkana.
- Nabraja i
pojašnjava fizičke i
hemijske reakcije.
Alkeni,dieni, alkini
- Navodi definiciju,
homologi niz,
izomeriju,
nomenklaturu, i
dobijanje alkena,
diena i alkana.
- Pojašnjava fizičke i
hemijske osobine.
Formativni ciljevi
učenik
atoma i orjentaciju
veze.
- Razlikuje podjelu
prema načinu
vezivanja C atoma,
prema funkcijama
grupama.
- Upoređuje
homolitičke i
heterolitičke
reakcije,
eletrofilne i
nukleofilne
reagense, reakcije
supstitucije,
adicije i
eliminacije.
- Uočava način
obrazovanja
homologog niza.
- Analizira
strukturnu
izomeriju kod
alkana i
nomenklaturu
izomera.
- Uočava zavisnost
osobina alkana od
sastava.
- Vrednuje značaj
reakcije
sagorijevanja i
krakovanja, kao i
mehanizam
reakcije
supstitucije.
- Prikazuje strukuru
izomera i
nomenklaturu.
- Uočava
geometrijsku
izomeriju kod
alkena.
- Razlikuje reakcije
sagorijevanja i
oksidacije kod
alkena.
- Analizira
mehanizam adicije,
Markovnikovljevo
36
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija sposobnost
zapažanja.
- Razvija
komunikativnost.
- Pretraživanje slika
i informacija o
alkanima na
internetu, diskusija
o zapažanjima.
- Prikazivanje
prostornog
rasporeda veza
pomoću modela.
- Izrada računskih
zadataka.
- Razvija analitičko i
logičko mišeljenje.
- Seminarski rad
Nafta i derivati
nafte.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
pravilo, 1, 4 adiciju
kod diena, i
polimerizaciju.
- Analizira značaj
kiselosti kod
alkina.
- Uočava strukturu
benzenovog
prstena.
- Analizira
mehanizam
elektrofilne
supstitucije i
reakcije adicije.
- Razvija sposobnost
opažanja.
Aliciklični
ugljovodonici i
areni
- Navodi definiciju
alicikličnih
ugljovodonika i
arena, pojašnjava
homologi niz,
nomenklaturu,
Bajerovu teoriju
napona, cis-trans
izomeriju, osobine.
- Navodi definiciju,
hemologe benzena,
nomenklaturu.
- Pojašnjava
aromatičnost.
- Navodi arene sa
kondezovanim
prstenovima.
Derivati ugljovodonika
Halogeni derivati ugljovodonika
- Uočava postupak
- Navodi definiciju,
dobijanja i osobine
podjelu,
halogenih derivata
nomenklaturu,
i primjenu.
dobijanje i
pojašnjava osobine - Uočava mehanizam
nukleofilne
halogenih derivata.
supstitucije i
- Pojašnjava
značaj za organske
mehanizam
sinteze, primjenu
nukleofilne
alikl halogenida.
supstitucije.
Alkoholi i etri
- Interpretira
- Navodi definiciju,
homologi niz i
podjelu,
imena
nomenklaturu,
monohidroksilnih,
dobijanje i osobine
alkohola, njihovo
alkohola.
dobijanje i
- Nabraja i
osobine.
pojašnjava
- Pronalazi sličnosti
najvažnije
i razlike između
polihidroksilne
alifatičnih i
alkohole.
aromatičnih
- Objašnjava
alkohola.
optičku izomeriju.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Šematski prikaz
banzenovog
prstena.
- Demionstracioni
ogled
- Izvođenje reakcije
oksidacije.
- Prikazivanje
crtežom
enantiomera i
dijastreoizomera.
- Povezuje uzroke i
posledice.
37
- Demonstracioni
ogled
- Izvođenje reakcije
oksidacije
alkohola.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Navodi definiciju,
dobijanje, osobine
i primjenu etara.
- Navodi osobine i
primjenu
dietiletra.
Aldehidi i ketoni
- Navodi definiciju,
homologi niz,
nomenklaturu,
dobijanje i osobine
aldehida i ketona.
- Navodi značaj
važnijih aldehida i
ketona.
Organske kisjeline
- Navodi definiciju,
podjelu, homologi
niz, nomenklaturu,
dobijanje i osobine
organskih kisjelina.
- Navodi najvažnije
mono,
polikarbonske,
alifatične i
aromatične,
supstituisane
kiseline, derivate
kisjelina.
Jedinjenja sa N
- Navodi
funkcionalne
grupe, njihova
najvažnija
jedinjenja i nazive.
- Definiše nitro
jedinjenja, amine,
dobijanje amina i
pojašnjava njihov
značaj.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
- Razlikuje
enantiomere,
diastereoizomere,
racemsku smješu.
- Uočava strukturu
fenola i osobine,
razliku od
alifatičnih
alkohola.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Pravilno piše
strukturne
izomere.
- Analizira reakcije
oksidacije,
nukleofilne adicije,
polimerizacije,
kondezacije.
- Uočava oksidaciju,
adiciju,
polimerizaciju,
kondezaciju, i
razliku između
aldehida i ketona.
-
Razvija
koncentraciju.
- Prikazivanje crteža
enantiomera i
dijastreoizomera.
- Demonstracioni
ogled
- Izvođenje reakcije
oksidacije
aldehida.
- Demonstracioni
ogled
- Izvođenje reakcije
CH3COOH sa
metalima i
alkoholima.
- Pravilno piše
formule i navodi
imena najvažnijih
kisjelina i uočava
njihov značaj u
prirodi.
- Analizira kisjelost,
reakcije sa
metalima, bazama,
alkoholima.
- Razlikuje hloride,
amide, anhidride,
estre kisjelina.
-
Razvija logičko
rasuđivanje.
- Pretraživanje
Interneta na temu:
- Hloridi, amidi,
anhidridi i estri
kisjelina, diskusija
zapažanja.
- Razlikuje nitro
jedinjenja,
postupke dobijanja
i primjenu.
- Razlikuje primarne,
sekundarne,
tercijarne,
kvaternerne amine,
alifatične i
aromatične amine.
- Vrednuje značaj
- Razvija preciznost i
sposobnost
zapažanja.
38
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Jedinjenja sa S
- Poznaje grupe
jedinjenja u
zavisnosti od
funkcionalne
grupe.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
derivata anilina
razlikuje baznost
amina, reakciju sa
HNO2.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija analitično i
logičko
rasuđivanje.
- Uočava značaj i
tiola, sulfida,
disulfida i
upoređuje njihove
osobine.
Heterociklična jedinjenja
- Razlikuje
- Definiše
heterociklična
heterociklična
jedinjenja sa
jedinjenja, njihov
petočlanim,
značaj, osobinu i
šestočlanim i
ulogu.
kondezovanim
- Navodi najvažnije
prstenovima.
heterociklične
- Uočava alifatične i
prstenove i
aromatične
supstance u čiji
osobine.
sastav ulaze.
- Šematski prikaz
važnih prirodnih
jedinjenja u čiji
sastav ulaze
heterociklični
prstenovi.
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- R. Jankov, D. Šišević, F. Bihelović, S. Antić: Hemija za I razred opšte gimnazije,
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Podgorica, 2007.
- M. Rakočević, R. Horvat, Opšta hemija za I razred srednje škole, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2000.
- S. Arsenijević, M. Celap: Zbirka zadataka sa ogledima iz hemije za I razred, NK,
Beograd, 1982.
- M. Jovetić: Neorganska hemija za I i II razred srednje škole, Zavod za izdavanje
udzbenika, Novi Sad, 1992.
- V. Pavlović, R. Marković: Organska hemija za II i III razred srednje škole, Zavod za
izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1991.
- dr A. Stojiljković: Hemija za III razred, Beograd, 1997.
- V. Pavlović, R. Marković: Organska hemija, Zavod za izdavanje udžbenika, Novi
Sad,1991.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Laboratorijski pribor, posuđe i hemikalije za demonstracione oglede.
- Grafoskop.
- Kompjuter, video projektor.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika
- Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno.
- Usmeno, najmanje jednom u klasifikacionom periodu.
- Pismena provjera znanja – pismena vježba (po jedna u polugodištu).
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
39
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Profesor hemije;
- diplomirani hemičar;
- dilpomirani inženjer hemijske tehnologije.
10. Povezanost predmeta
Znanja
- Voda, kiseonik, ozon,
hlor itd.
- Ugljovodonici (alkani,
alkeni i dr. )
- Rastvori. Rastvori
elektrolita
-
Povezanost sa drugim predmetom
Predmet
Znanja
Zdravstvena zaštita i higijena
- Dezinfekcija vode, vazduha i
sl.
Toksikološka hemija
- Otrovi koji se izoluju iz
alkalnih namirnica
Analiticka hemija
- Koncentracija rastvora
- Reakcije u rastvorima
elektrolita
Laboratorijske tehnike
- Rastvori
- Destilovana voda
- Rastvori
- Voda, kiseonik, ozon,
hlor
- Voda, kiseonik
- Medicinska biohemija
- Voda i elektroliti
- Voda, kiseonik
- Sanitarna hemija
- Voda kao životna namirnica
- Rastvori elektrolita
- Praktična nastava
- Elektroliti
- Struktura materije
- Osnovni hemijski
zakoni
- Energetske promjene
pri hemijskim
reakcijama
- Hemijska ravnoteža
- Odabrana poglavlja iz fizike
-
40
Agragatna stanja
Struktura atoma
Gasni zakoni
Entalpija, entropija,
slobodna energija
1. 2. 5. TOKSIKOLOŠKA HEMIJA
1. Naziv predmeta: TOKSIHOLOŠKA HEMIJA
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
Ukupno
72
72
72
72
3. Opšti ciljevi nastave
- Usvajanje znanja o značaju farmakologije i toksikološke hemije.
- Sticanje znanja o glavnim oblicima farmaceutskih preparata, osobinama,
načinima dobijanja, upotrebi i način primjene ljekova - otrova.
- Usvajanje potrebnih znanja iz oblasti opšte farmakologije, farmakologije
centralnog i vegetativnog nervnog sistema, farmakologije kardiovaskularnog
sistema u krvi, urogenetalnog, respiratornog i digestivnog trakta.
- Razvijanje sposobnosti zapažanja korisnosti lijeka.
- Usvajanje potrebnih znanja iz oblasti toksikološke hemije.
- Razvijanje sposobnosti zapažanja korisnosti lijeka.
- Sticanje osnovnih znanja o hemijskoj prirodi toksičnih supstanci i biohemijske
transformacije otrova.
- Razvijanje sposobnosti za toksikološka istraživanja.
- Upoznavanje antidot terapije i sticanje znanja o načinu ukazivanja prve pomoći
kod pojedinih vrsta trovanja.
- Usvajanje znanja o mogućnostima i načinima uklanjanja otrova.
- Razvijanje svijesti za očuvanje zdrave sredine uz ekotoksikološka istraživanja.
- Sticanje potrebnih znanja za dalje stručno usavršavanje.
- Povezivanje teorijskih saznanja sa životom.
41
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: DRUGI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Preporuke za
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
izvođenje nastave
učenik
učenik
učenik
Predmet i značaj farmakologije i toksikologije
- Uočava razliku
- Definiše
- Razvija pozitivan
između
farmakologiju i
stav prema novim
farmakologije i
toksikologiju.
saznanjima.
toksikologije.
- Navodi vezu drugih
- Razlikuje lijek i
nauka sa
toksikologijom i
otrov.
farmakologijom.
- Navodi definicije
lijeka i otrova.
Glavni oblici farmaceutskih preparata, osobine, načini dobijanja, upotreba, način
primjene ljekova - otrova
- Prikazivanje slika i
- Pozitivno
- Razlikuje rastvore
- Nabraja tehničke
grafikona koji
procjenjuje
ljekova od
oblike
predstavljaju
važnost novih
emulzija.
farmaceutskih
načine aplikacije
saznanja iz svoje
- Uočava razliku
preparata, čvrste
ljekova.
struke.
između čvrstih
oblike ljekova i
- Razvija sposobnost
oblika ljekova
ljekova u
opažanja.
(praškovi, kapsule,
polučvrstom obliku.
tablete, čepići) i
- Navodi načine
ljekova u
dobijanja rastvora
polučvrstom obliku
ljekova, tečnosti
(masti, paste,
koje se dobijaju
mazila).
ekstahovanjem,
čvrstih i polučvrstih - Uočava načine
davanja ljekova
oblika ljekova.
bolesniku.
- Opisuje i nabraja
načine primjene
ljekova (preko
digestivnog trakta
putem injekcija i
ostali načini
davanja).
Opšta farmakologija: farmakokinetika i farmakodinamika
- Razvija analitičnost - Šematski prikaz
- Uočava i vrednuje
- Definiše
i logičko mišljene.
važnost
farmakokinetiku i
- Transport ljekova
- Stiče samopouzda farmakokinetike.
objašnjava vrijeme
kroz ćelijsku
nje i sigurnost.
- Procjenjuje
polueliminacije.
membranu.
vrijeme
- Opisuje građu
- Distribucija
polueliminacije.
ćelijske membrane
(raspodjela)
- Interpretira građu
i navodi načine
lekova.
ćelijske membrane
prolaza lijeka kroz
i transport ljekova
ćelijske membrane.
- Seminarski rad
kroz membranu.
- Metabolizam
- Nabraja i
- Razlikuje
ljekova kao
objašnjava
resorpciju ljekova
mehanizam
resorpciju lijekova.
kroz oralnu
eliminacije
- Navodi eliminaciju
sluznicu, želudac,
ljekova.
lijekova.
tanko crijevo,
- Kvantitativni
- Definiše
42
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
farmakodinamiku.
- Navodi agoniste i
antigoniste.
- Definiše doziranje
lijekova i nabraja
doze.
- Upoznaje promjenu
dejstva pri
ponovljenom
davanju ljekova.
- Opisuje i nabraja
interakcije ljekova.
- Navodi neželjena
dejstva ljekova.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
rektum, pluća i
kožu.
- Predlaže uslove za
distribuciju
lijekova.
- Analizira
metabolizam i
izlučivanje ljekova.
- Uočava i razlikuje
farmakodinamiku i
farmakokinetiku.
- Razlikuje agoniste i
antigoniste.
- Uočava razliku
između pune i
redukovane doze
ljekova.
- Uočava i analizira
činioce koji utiču
na dejstvo ljekova.
- Obrazlaže na
primjerima
toleranciju na
ljekove i
toksikomaniju.
- Razlikuje
antigonizam i
sinertizam.
- Upoređuje
nemedikamentozne
faktore i faktore
lijeka kod
neželjenih dejstava
ljekova.
Farmakologija centralnog i vegetativnog nervnog sistema
- Razvija moć
- Uočava i razlikuje
- Pojašnjava i
zapažanja.
opšte i lokalne
nabraja ljekove
- Razvija pravilan
anestetike.
koji se koriste u
odnos prema
- Razlikuje podjelu
antisteziologiji.
zanimanju.
psihofarmaka i
- Nabraja i definiše
analizira
opšte i lokalne
antipsihotike,
anestetike.
antidepresivne,
- Definiše i navodi
antimanične
podjelu
ljekove,
psihofarmaka.
anksiolitike i
- Upoznaje i nabraja
psihostimulanse.
stimulanse CNS.
- Razlikuje
- Navodi i
kortikalne i
utemeljuje
medularne
holinergične
stimulanse.
ljekove.
43
Preporuke za
izvođenje nastave
aspekti dejstva
ljekova.
- Alergija na ljekove.
- Seminarski rad
- Psihofarmaka kao
ljekovi i njihova
moguća
zloupotreba.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Navodi antiholine rgične ljekove.
- Upoznaje i nabraja
adrenergične
ljekove.
- Upoznaje i nabraja
ljekove iz grupe
histaminika i
antihistaminika.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
- Vrši komparaciju
holinergičnih i
antiholinergičnih
ljekova.
- Analizira
adrenelgičke
ljekove.
- Shvata i razlikuje
histaminske i
antihistaminske
ljekove.
Farmakologija kardiovaskularnog sistema u krvi
- Razlikuje kardioto- - Shvata važnost
- Definiše
profesionalnosti u
kardiotonične
nične glikozide i
radu.
ljekove i navodi
lijekove tipa agoni
podjelu.
sta 3-adrenergičkih - Povezuje uzroke i
posledice.
- Upoznaje
receptora i inhibi antiaritmike i
tora fosfodiestera - - Razvija analitičnost
i logičko mišljenje.
navodi
ze.
klasifikaciju.
- Analizira
- Navodi definiciju
klasifikaciju
antihipertenzivne
antiaritmika.
ljekove i navodi
- Razlikuje
podjelu.
antihipertenzivne
- Definiše anemije i
ljekove.
nabraja
- Uočava i razlikuje
antianemijske
anemije.
ljekove.
Farmakologija urogenitalnog, digestivnog i respiratornog trakta
- Definiše diuretike i - Poznaje i razlikuje
pet podgrupa
navodi podjelu.
diuretika
- Upoznaje i nabraja
(osmotski, diuretici
ljekove iz grupe
henleove petlje,
antitusika i
tiazidi koji štede
ekspektoransa.
kalijum i inhibitori
- Navodi sredstva sa
karboanhidraze).
sluzastim aktivnim
- Razlikuje
sastojcima.
antitusike i
ekspektoranse.
- Uočava i analizira
sluzaste materije.
Toksikološka hemija, grupa gasovitih i lako isparljivih otrova
- Uočava i vrednuje
- Razvija pozitivan
- Definiše
stav prema
toksikološku
važnost
zdravlju kao
hemiju.
toksikološke
društvenoj
- Opisuje i nabraja
hemije.
vrijednosti.
gasovite otrovne
- Analizira antidote.
- Razvija osjećaj za
supstance.
- Uočava i razlikuje
očuvanje životne
- Opisuje i nabraja
trovanja
sredine.
lakoisparljive
ugljenmonoksidom
44
Preporuke za
izvođenje nastave
- Seminarski rad
- Antihipertenzivni
ljekovi.
- Ljekovi u liječenju
anemija.
- Anketiranje i
diskusija rezultata:
- praćenje
koncentracije k+ u
serumu kod
pacijenta koji su
na terapiji
diureticima.
- Seminarski rad
- Antitusici i
ekspektoransi iz
droga biljnog
porekla.
- Power point
prezentacije od
strane učenika:
- Alkoholizam.
- Organofosforni
insekticidi kao
zagađivači
namirnica i
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
otrovne supstance.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
i trovanja
ugljendioksidom.
- Razlikuje trovanja
vodonik sulfidom i
oksidima sumpora i
azota.
- Na primjerima
ukazuje na visok
stepen otrovnosti
organofosfornih
jedinjenja i
cijanida.
- Razlikuje trovanja
etanola i metanola.
Grupe mineralnih otrova
- Razvija sposobnost
- Prepoznaje
- Opisuje i nabraja
opažanja.
siptome trovanja
mineralne otrove
nastalih od arsena i - Razvija
koji se otkrivaju po
koncentraciju.
antimona.
razaranju
- Na primjerima
organskog
ukazuje na
materijala.
tokalkološki značaj
- Poznaje i nabraja
alkalija i alkalnih
mineralne otrove
karbonata.
koji se istražuju u
- Razlikuje
materijalu bez
toksikološki značaj
predhodnog
fluorita i jakih
razaranja
kisjelina.
organskog
materijala.
Grupe otrova koji se izoluju iz kisjelog rastvora
- Razvija pozitivan
- Uočava simptome
- Objašnjava
stav prema
trovanja i
toksikologiju
zdravlju.
kumulativni efekat
glikozida digitalisa.
- Razvija logično
glikozida.
- Navodi simptome
rasuđivanje.
- Uočava kliničku
trovanja
sliku akutnog
barbituratima.
trovanja
- Opisuje
barbituratima.
toksikologiju
- Reaguje
salicilata.
adekvatnom
terapijom kod
trovanja
barbituratima.
- Razlikuje i uočava
simptome akutnog
trovanja salicilata.
Otrovi koji izoluju iz alkalnog rastvora
- Navodi toksičnost
- Razlikuje
- Razvija pozitivan
alkaloida opijuma
morfinomaniju.
stav prema novim
(morfin).
- Identifikuje
saznanjima i prema
- Opisuje toksičnost
simptome trovanja
zdravlju.
45
Preporuke za
izvođenje nastave
podzemnih voda.
- Šematski prikaz
- Maršov aparat za
određivanje arsena
u uzorcima.
- Pretraživanje
interneta na temu:
- Toksikologija
lijekova diskusija o
zapažanjima.
- Seminarski rad
- Narkomanija kod
omladine danas.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
strihnina.
- Opisuje toksičnost
atropina i
hiosciamina.
- Navodi simptome
trovanja
atropinom.
- Opisuje i nabraja
trovanja
skopolaminom i
fizostigminom.
- Navodi toksičnost
kokaina,
pilokarpina i
nikotina.
- Opisuje toksičnost
alkaloida ražane
glavnice.
- Opisuje i nabraja
osnovne analitičke
postupke i
instrumentalne
metode u
toksikološkoj
hemiji.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
- Povezuje uzroke i
posledice.
- Razvija sposobnost
opažanja.
Formativni ciljevi
-
-
-
-
-
učenik
strihninom.
Uočava trovanje
atropinom i
hiosciaminom.
Poznaje i razlikuje
trovanje
skopolaminom i
fizostigminom.
Uočava i shvata
kokainomaniju.
Određuje antidote
kod trovanja
kokainom.
Razlikuje
toksičnost
pilokaripina i
nikotina.
Uočava i shvata
toksičnost
alkaloida ražane
glavnice.
Razlikuje postupke
uzorkovanja.
Interpretira
metode
određivanja.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Šematski prikaz
- Spektrofotometar.
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- M. P. Milošević, V. M. Varagić: Farmakologija, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva, Beograd, 1995.
- S. T. Pavkov, A. M. Stefanović, M. P. Stojiljković: Toksikološka hemija i osnove
poznavanja ljekova, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1996.
- V. Varagić, M. Milošević, Farmakologija, Elit – medika, Beograd, 1999.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Stručni časopisi.
- Računarska učionica.
- Internet.
- Odgovarajuće šeme, slike.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika
- Provjera znanja vrši se usmeno (najmanje jednom u klasifikacionom periodu)
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
46
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Diplomirani farmaceut, specijalista za toksikološku hemiju;
- diplomirani farmaceut.
10. Povezanost predmeta
Znanja
- Farmakologija krvi
- Farmakologija
kardiovaskularnih oboljenja
- Farmakologija respiratornog
sistema
- Farmakologija digestivnog
trakta
- Farmakologija urinarnog
trakta
- Farmakologija CNS
- Otrovi koji se izoluju iz
alkalnih namirnica
- Farmakologija krvi
- Farmakologija
kardiovaskularnih oboljenja
- Farmakologija respiratornog
sistema
- Farmakologija digestivnog
trakta
- Farmakologija urinarnog
trakta
- Farmakologija CNS
- Farmakologija CNS
- Farmakologija vegetativnog
nervnog sistema
- Farmakologija
kardiovaskularnog sistema
- Farmakologija krvi
- Farmakologija respiratornog
sistema
- Farmakologija digestivnog
trakta
- Farmakologija digestivnog
trakta
- Farmakologija urogenetalnog
trakta
Povezanost sa drugim predmetima
Predmet
Znanja
- Anatomija sa
- Krv
fiziologijom
- Kardiovaskularni sistem
- Respiratorni sistem
- Digestivni sistem
- Urinarni sistem
- Nervni sistem
- Hemija
- Ugljovodonici
- Praktična nastava
-
- Toksikološka
hemija
- Farmakologija CNS
- Farmakologija vegetativnog
nervnog sistema
- Farmakologija
kardiovaskularnog sistema
- Farmakologija krvi
- Farmakologija respiratornog
sistema
- Farmakologija digestivnog
trakta
- Bolesti nepravilne ishrane
(bolesti jetre, oboljenja žučnih
puteva, bubrega i dr. )
- Zdrava ishrana i
dijetetika
47
Krv
Kardiovaskularni sistem
Respiratorni sistem
Digestivni sistem
Urinarni sistem
Nervni sistem
1. 2. 6. ANALITIČKA HEMIJA
1. Naziv predmeta: ANALITIČKA HEMIJA
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
Ukupno
62
10
72
62
10
72
3. Opšti ciljevi nastave
- Upoznavanje učenika sa predmetom i zadacima analitičke hemije.
- Uviđanje značaja kvalitativne analize u biohemijskim i kliničkim istraživanjima.
- Osposobljvanje učenika za pisanje molekulskih i jonskih reakcija i rješavanje
zadataka.
- Upoznavanje sa principima podjele katjona i anjona na analitičke grupe.
- Sticanje znanja o disperznim sistemima - rastvorima, rastvaračima, hidrolizi,
hemijskoj kinetici, proizvodu rastvorljivosti i hromografiji.
- Upoznavanje sa operacijama gravimetrije i volometrije, oksidometrije i
instrumentalnim metodama.
- Razvijanje analitičkog i logičkog mišljenja i sposobnosti opažanja.
- Razvijanje kreativnosti, preciznosti i odgovornosti.
- Povezivanje stečenih znanja iz analitičke hemije i primjena tih znanja u
svakodnevnom životu.
- Povezivanje stečenih znanja sa znanjima iz drugih nastavnih predmeta.
48
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: DRUGI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Uvod
- Usvaja globalne
- Vrši korelaciju
Predmet i zadaci
vrijednosti.
analitičke hemije
analitičke hemije
- Uočava važnost
sa farmacijom i
- Objašnjava pojam i
nauke u
medicinom.
značaj analitičke
svakodnevnom
- Uočava značaj rada
hemije u
životu.
u analitičkoj
biohemijskoj i
laboratoriji i
farmaceutskoj
istraživanja u
praksi.
analizi ljekova.
- Definiše analitičku
hemiju.
- Razvija sposobnost
- Uočava razliku
Zadatak i značaj
opažanja.
hemijskih i fizičkih
kvalitativne analize
- Uviđa vezu teorije i
metoda.
- Definiše
prakse.
- Vrednuje značaj
kvalitativnu
kvalitativne analize
hemijsku analizu i
u biohemijskim i
nabraja metode.
kliničkim
istraživanjima.
Hemijske reakcije
- Razvija analitičko
- Razlikuje i piše
- Navodi definiciju
mišljenje i
molekulske i jonske
hemijske reakcije.
sposobnost
reakcije.
- Obrazlaže jonske
opažanja.
- Izvodi i dokazuje
reakcije na
jonske reakcije.
primjerima (preko
- Rješava zadatke.
molekulskog do
- Razumije
jonskog oblika).
karakteristične
- Pojašnjava termine
reakcije (jonske
(reagens, teško
reakcije).
rastvorljivo
jedinjenje, slabo
jonizovano).
- Demonstrira uslove
i osjetljivost
hemijske reakcije).
- Poznaje pisanje
molekulskih
formula.
- Poznaje
elektrolitičku
disocijaciju
kiselina, baza i
soli.
Princip podjele katjona na analitičke grupe
- Stiče sigurnost.
- Razlikuje katjon i
- Navodi i obrazlaže
anjon.
razdvajanje
- Razvija logičko
- Razlikuje kisjeline i
katjona na
zaključivanje.
kisjelinski ostatak.
analitičke grupe.
- Crta šemu
- Ilustruje šemu
49
Preporuke za
izvođenje nastave
- Seminarski rad
- Analitika kao osnov
savremene
biotehnologije.
- Demonstracioni
ogledi
- Bojenje plamena
soli Na+, K+, Ba2+
(suvi postupak).
- Pripremanje 5%
rastvora KMnO4
(mokri postupak).
- Demonstracioni
ogled
- Reakcija Na2CO3 i
H2SO4.
- Taloženje Ag+ jona
razblaženom HCl.
- Dokazna reakcija
za Fe3+ jone
(reakcija sa KCNS).
- Taloženje PbCl2.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
podjele.
- Objašnjava termin
grupni reagens.
Princip podjele
anjona na analitičke
grupe
- Poznaje podjelu
anjona na
analitičke grupe.
- Objašnjava
dokazivanje
anjona.
- Navodi opšte
reagense.
- Poznaje molekulske
formule kisjelina,
elektrolitičku
disocijaciju i
nazive kisjelinskih
ostataka.
Disperzni sistemi
- Definiše pojam:
disperzni sistem.
- Navodi i pojašnjava
proces rastvaranja
i vrste rastvarača u
zavisnosti od
disperzije.
- Pojašnjava sastav
rastvora, mol i
količinsku
koncentraciju.
- Objašnjava
koagulaciju i
peptizaciju,
hidrosol i hidrogel,
hidrofilne i
hidrofobne koloide.
- Objašnjava zadatke
iz oblasti – rastvori.
- Poznaje sp3
hibridizaciju i
interpretira na
primjeru molekula
vode.
Hidroliza
- Navodi definiciju
hidrolize.
- Obrazlaže hidrolizu
soli (pravi paralelu
kakva je so i kako
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
razdvajanja
katjona.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Uočava razliku
grupnog i opšteg
reagensa.
- Razvija sposobnost
opažanja i
analitičko
mišljenje.
- Pravi kristalnu
rešetku NaCl.
- Analizira
rastvaranje NaCl u
vodi.
- Razlikuje
neorganska i
organska
jedinjenja.
- Razlikuje
jedinjenja sa
jonskom i
kovalentnom
vezom.
- Interpretira
taloženje AgCl u
višku Cl- jona i u
višku Ag+ jona.
- Razlikuje osobine
koloidnih sistema
(Braunovo
kretanje),
koagulaciju od
peptizacije.
- Podstiče
kreativnost.
- Uočava važnost
timskog rada.
- Izrada tematskih
panoa:
- Primjena vode u
praksi i njeno
djelovanje na živi
svijet.
- Gasovi u tretmanu
otpadnih voda.
- Zagađenost (Lima,
Morače ili neke
druge rijeke) i
ispravnost vode
koju pijemo.
- Infuzioni i
injekcioni rastvori.
- Demonstracioni
ogled
- Rastvaranje skroba
u mlakoj vodi i
želatina.
- Razlikuje
normalne, kisjele i
bazne soli.
- Upotrebljava
znanje iz oblasti
- Stiče sigurnost.
- Stiče nova znanja.
- Demonstracioni
ogled
- Ispitivanje pH
rastvora soli (npr.
NaCl, NH4Cl,
50
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
reaguje u vodenom
rastvoru).
- Objašnjava šta je
stepen hidrolize
- Poznaje reakcije
neutralizacije
Hemijska kinetika
- Objašnjava pojam
jonizacije, konačne
i povratne
reakcije.
- Pojašnjava stepen
jonizacije.
- Upoznaje sa
vodoničnim
eksponentom i
jonskim
proizvodom vode.
- Definiše i obrazlaže
pufere.
Proizvod
rastvorljivosti
- Definiše proizvod
rastvorljivosti.
- Objašnjava uticaj
zajedničkog jona
na rastvorljivost.
- Poznaje podjelu
elektrolita po
jačini.
- Pojašnjava zadatke
iz ove oblasti.
Hromatografija
- Navodi definiciju
hromografije.
- Objašnjava
adsorpcionu i
podeonu metodu.
- Pojašnjava faze:
pokretna (mobilna)
i nepokretna
(stacionarna) kod
hromatografskih
postupaka u fizičko
- hemijskom
smislu.
Gravimetrija
- Navodi definiciju
gravimetrije.
- Poznaje operacije
u gravimetrijskoj
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
-
učenik
elektrolitičke
disocijacije i
podjele elektrolita
po jačini.
Rješava zadatke iz
oblasti – hidroliza.
Upotrebljava već
stečena znanja.
Analizira ulogu
pufera u
čovjekovom
organizmu.
Izvodi zaključke za
proračun i rešava
zadatke iz oblasti –
pH.
Preporuke za
izvođenje nastave
NaHCO3) pomoću
univerzalnog
indikatorskog
papira.
- Razvija osjećaj
odgovornosti u
ispunjavanju
radnih obaveza.
- Razvija logičnost.
- Razvija sposobnost
opažanja.
- Izrada tematskih
panoa:
- pH vrijednosti
tjelesnih tečnosti.
- Seminarski rad
- Bikarbonatni pufer
i njegova uloga u
regulaciji acidnobazne ravnoteže.
- Razlikuje teško
rastvorljiva
jedinjenja.
- Rješava zadatke iz
oblasti – proizvod
rastvorljivosti.
- Uviđa vezu teorije i
prakse.
- Razvija sposobnost
opažanja i logičko
zaključivanje.
- Demonstracioni
ogled
- Obrazovanje taloga
(potrebne
hemikalije: BaCl2,
SrCl2, CaCl2
c=0,01mol/l i
rastvor H2SO4
c=0,05 mol/l).
- Interpretira
razdvajanje
papirnom
hromatografijom.
- Razlikuje
hromatografije.
- Crta hromatogram
hlorida, bromida,
jodida i rodanida.
- Stiče sigurnost.
- Razvija analitičko
mišljenje.
- Razvija sposobnost
opažanja.
- Uočava važnost
nauke u
svakodnevnom
životu.
- Demonstracioni
ogled
- Elektroforeza
serumskih
proteina.
- Interpretira
operacije u
gravimetrijskoj
analizi.
- Razvija sposobnost
opažanja.
- Razvija pozitivan
stav prema
- Izrada tematskih
panoa:
- Gravimetrija kao
metoda u analitici
-
-
51
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
analizi.
- Opisuje pojavu
određivanja gvožđa
i H2SO4.
Volumetrija
- Objašnjava suštinu
volumetrije.
- Pojašnjava
termine:
standardni rastvori,
titrovana
supstancija,
titracija.
- Nabraja
volumetrijske
metode i
objašnjava suštinu
svake.
Kompleksometrija
- Definiše
kompleksometriju i
objašnjava
kompleksone.
Oksidimetrija
- Objašnjava oksidoredukcione
sisteme.
- Navodi i pojašnjava
permaganometriju,
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
zdravlju.
Formativni ciljevi
učenik
- Uočava uslove za
uspješno
izvođenje.
- Shvata
izračunavanje
rezultata.
- Vrši komparaciju
određivanja gvožđa
i sulfatne kiseline.
- Rješava zadatke iz
oblasti –
gravimetrija.
- Uočava razliku
gravimetrije i
volumetrije.
- Interpretira
reakciju
neutralizacije i
uočava razliku
nastajanja slabo
jonizovanog
jedinjenja i kako
soli reaguju u
vodenom rastvoru.
- Interpretira izbor
indikatora.
- Crta i shvata krive
neutralizacije.
- Upoređuje
primarne i
sekundarne
standardne
rastvore.
- Rješava zadatke iz
oblasti –
volumetrija.
- Analazira
djelovanje
metalnih
indikatora.
- Razlikuje direktnu i
indirektnu
titraciju.
- Razlikuje
standardne
rastvore u
permaganometriji,
jodo i jodimetriji.
- Rješava zadatke iz
52
Preporuke za
izvođenje nastave
ljekova.
- Razvija preciznost.
- Razvija analitičko i
logičko mišljenje.
- Navikava se na
tačnost.
- Demonstracioni
ogled
- Određivanje
sirćetne kiseline.
- Pripremanje
sekundarnog
standardnog
rastvora NaOH
c=0,1 mol/l.
- Razvija sposobnost
opažanja.
- Pozitivno
procjenjuje
važnost novih
saznanja iz svoje
struke.
- Seminarski rad
- EDTAK kao
antikoagulativno
sredstvo u
dijagnostici.
- Razvija logičnost.
- Uviđa vezu teorije i
prakse.
- Demonstracioni
ogled
- Standardizacija
rastvora KmnO4.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
jodometriju i
jodimetriju.
Instrumentalne metode
- Objašnjava suštinu instrumentalnih
metoda kao i
važnost u
kvalitativnoj i
kvantitativnoj
analizi.
- Navodi podjelu
instrumentalnih
metoda.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
oblasti –oksidoredukcija.
- Uočava važnost
nauke u
svakodnevnom
životu.
- Razumije odnos
tehnike i prirode.
- Pozitivno
procjenjuje
važnost novih
saznanja iz svoje
struke.
Interpretira
optičke,
elektrohemijske i
radiometrijske
metode.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Seminarski rad
- Određivanje Fe2+
jona u krvi
metodom
kolorimetrije.
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- B. Stanković, J. Jorgović - Kremzer, S. Drakulić-Đinđić: Analitička hemija za drugi
razred medicinske škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2000.
- dr M. Jovanović: Kvalitativna hemijska analiza, Naučna knjiga, Beograd, 1989.
- M. Krajačević, O. Mladenović, M. Ignjatov: Analitička hemija za srednje škole,
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1997.
- T. Jovanović i saradnici: Zbirka zadataka iz hemije (za pripremu prijemnog ispita
na farmaceutskom fakultetu), Farmaceutski fakultet, Beograd, 2007.
- Grupa autora, Zbirke zadataka za pripremu prijemnog ispita na medicinskom i
farmaceutskom fakultetu, Beograd, 2005.
- N. L. Glinka: Zadaci i vežbe iz opšte hemije, Naučna knjiga, Beograd, 1991.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Laboratorijski pribor.
- Posuđe i hemikalije za demonstracione oglede.
- Grafoskop.
- Video bim.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika
- Provjera znanja vrši se usmenim putem, najmanje jednom u klasifikacionom
periodu.
- Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda.
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta:
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Diplomirani hemičar;
- diplomirani farmaceut;
- profesor hemije.
53
10. Povezanost predmeta
Znanja
- Rastvori elektrolita
-
- Voda
- Hromatografija
-
-
Puferi
pH
Voda
-
Zadaci i značaj
kvantitativne analize
Principi podjele katjona u
grupe
Principi podjele anjona na
analitičke grupe
Gravimetrija
Volumetrija
Kompleksometrija
Oksidometrija
Koloidni rastvori
-
-
Povezanost sa drugim predmetom
Predmet
Znanja
Hemija
- Ravnoteža u rastvorima
slabih elektrolita
Laboratorijske tehnike
- Destilovana, redestilovana
i dejonizovana voda
- Hromatografija
Medicinska biohemija
- Acido - bazna ravnoteža
- pH tjelesnih tečnosti
- Voda, elektroliti i puferi
- Rastvarači za injekcije
Praktična nastava
- Kvantitativna analiza
- Analitičke grupe katjona
- Analitičke grupe anjona
- Gravimetrija
- Volumetrijske metode
- Metoda kompleksometrije
- Metoda oksidoredukcije
- Odabrana poglavlja iz
fizike
54
- Braunovo kretanje,
Tindalov efekat
1.2.7. PATOLOGIJA
1. Naziv predmeta: PATOLOGIJA
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
Ukupno
72
72
72
72
3. Opšti ciljevi nastave
- Razumijevanje pojmova, činjenica i zakonitosti iz oblasti patologije.
- Uočavanje značaja prognoze oboljenja u odnosu na tok i ishod patoloških
poremećaja.
- Upoznavanje sa pojmovima oboljenja klasifikovanim po organskim sistemima
ishodu i značaju.
- Upoznavanje sa najznačajnijim poremećajima cirkulacije, zapaljenjima i
tumorima.
- Podizanje nivoa svijesti za zdravo ponašanje izmjenu rizičnog ponašanja i
razvijanje odgovornosti za zdravlje.
- Razvijanje svijesti o štetnom uticaju korišćenja duvana, alkohola i zloupotrebe
psihoaktivnih supstanci.
- Povezivanje teorijskih sadržaja sa mogućnosti primjene u kliničkim disciplinama.
- Razvijanje sposobnosti posmatranja, uočavanja i zaključivanja.
- Razvijanje ekološke svijesti.
- Osposobljavanje za nastavak stručnog usavršavanja.
55
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: DRUGI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Preporuke za
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
izvođenje nastave
učenik
učenik
učenik
Uvod u patologiju, predmet i metodi u patologiji
- Razvija pozitivan
- Demonstracija
- Razlikuje metode
- Navodi definiciju
stav prema novim
izrade PH
rada: biopsije,
patologije.
saznanjima.
preparata.
obdukcije i
- Nabraja i
medicinskog
objašnjava
ekperimenta.
metode rada u
- Analizira način
patologiji.
izradu PH
- Nabraja bazične
preparata.
discipline medicine
- Analizira izvođenje
i upoznaje
obdukcije, biopsije
povezanost
i medicinskog
patologije sa
eksperimenta,
kliničkim
dokazuje značaj
disciplinama.
medicinskih
- Objašnjava značaj
hipoteza.
proučavanja
- Vrednuje značaj
patologije.
patofizioloških
istraživanja.
Opšti pojmovi bolesti, o uzroku nastanka, toku i ishodu bolesti
- Diskusija
- Razlikuje akutna
- Definiše pojam
- Razvija sposobnost
od hroničnih
- Navođenje
bolesti.
opažanja.
oboljenja.
primjera akutnih
- Nabraja etiološke
- Izražava uticaj
hroničnih oboljenja
faktore koji utiču
od strane učenika,
etioloških faktora
na nastanak
na nastanak
uočavanje sličnosti
oboljenja.
bolesti.
i razlike, etioloških
- Zna podjelu
- Dokazuje direktnu
faktora i prognoze
etioloških faktora.
oboljenja.
vezu etioloških
- Pojašnjava termine
faktora i nastanka
uzroka nastanka,
bolesti.
toka i ishoda
- Ocjenjuje prognozu
bolesti.
oboljenja.
Smrt organizma, vrste smrti i znaci smrti
- Definiše smrt.
- Demonstracija slika
- Razlikuje nasilnu
- Navodi vrste smrti.
na kojima se mogu
smrt, smrt usled
uočiti znaci smrti u
bolesti i zadesnu
- Objašnjava znake
svim fazama.
smrt.
smrti.
- Upoređuje znake
- Pojašnjava
smrti.
termine:
- Analizira vrijeme
- rani znaci smrti,
nastanka smrti.
- pouzdani znaci
- Vrednuje značaj
smrti i
poznavanja znaka
- kasni znaci smrti.
smrti.
Poremećaji ishrane tkiva i prometa materija (metabolizma), atrofije, distrofije i
nekroze
- Definiše
- Razlikuje vrste
- Razvija sposobnost - Demonstracija slika
poremećaje
atrofije po površini
opažanja.
iz patohistološkog
56
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
metabolizma.
- Opisuje atrofiju,
distrofiju i
nekrozu.
- Poznaje uticaj
poremećaja
metabolizma na
zdravlje.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
i boji.
- Interpretira vrste
atrofije po
štetnosti za
organizam.
- Analizira uzrok
nastanka distrofije
proteina, masti,
ugljenih hidrata i
pigmenata.
- Analizira razliku
koagulacione,
kolikvacione,
kazaozne i
gangreozne
nekroze.
- Uočava i razlikuje
tkiva u kojima je
poremećen
metabolizam
masti.
Poremećaji prometa vode, otoci, dehidratacija
- Interpretira
- Objašnjava
mehanizam
nastanak otoka i
nastanka otoka.
dehidratacije.
- Uočava klinički
- Definiše značaj
izgled nastalih
otoka i vrste.
otoka i razlikuje
- Pojašnjava uticaj
vrste otoka.
otoka na pojavu
- Analizira štetnost
bolesti.
otoka po
- Poznaje posledice
organizam.
nastanka otoka i
- Analizira značaj
dehidratacije.
fizičkih sila u
nastanku edema
(krvi pritisak i
onkotski pritisak).
Poremećaji krvotoka
- Razvija logično
- Interpretira
- Nabraja
rasuđivanje.
mehanizam
poremećaje
- Razvija analitičko
nastanka
krvotoka.
mišljenje.
poremećaja
- Navodi uzroke,
krvotoka.
definiše vrste i
- Upoređuje
rezimira ishode
hiperemiju,
poremećaja
anemiju, infarkt,
krvotoka.
trombozu,
- Poznaje značaj
emboliju i
poznavanja
krvarenje.
poremećaja
- Analizira vrste
krvotoka.
poremećaja
57
Preporuke za
izvođenje nastave
atlasa – prikaz
atrofije, distrofije i
svih vrsta nekroze.
- Demonstracija slika
na kojima se mogu
uočiti različite
vrste otoka.
- Seminarski rad
- Poremećaji
cirkulacije.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
cirkulacije.
- Razlikuje ishod
poremećaja (opšti i
lokalni).
- Analizira način i
međusobnu
povezanost
poremećaja
cirkulacije.
Progresivni procesi i nadoknada tkiva
- Uočava razliku
- Opisuje nastanak
hipertrofije i
progresivnih
hiperplazije.
procesa.
- Upoređuje vrste
- Navodi vrste
regeneracije i
nadoknade tkiva i
transplantacije.
opisuje njihov
- Analizira probleme
značaj.
u transplataciji.
- Pojašnjava ishod
- Ističe problem
nadoknade tkiva.
reakcije
odbacivanja
transplatata.
Zapaljenja
- Razlikuje
- Navodi definiciju
nespecifična i
zapaljenja i
specifična
nabraja vrste.
zapaljenja.
- Objašnjava tok i
- Upoređuje
ishod zapaljenja.
alterativna i
- Pojašnjava termine
proliferativna
koje termine:
zapaljenja i
- seriozna,
evaluira njihov
- fibrinozna,
ishod.
- kataralna,
- Analizira razliku
- gnojna i
specifičnih
- putridna
zapaljenja: TBC,
zapaljenja.
sifilis i ostala.
Tumori
- Razlikuje vrste
- Definiše pojam i
tumora i analizira
opisuje vrste
osobine epitelnih i
tumora.
neepitelnih
- Pojašnjava osobine
tumora.
benignih i malignih
- Vrši komparaciju
tumora.
između fibroma,
- Poznaje značaj
lipoma, hondroma,
pojave metastaza.
osteloma i drugih
benignih tumora.
- Vrednuje značaj
metastaze,
recidiva i maligne
58
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija
samopouzdanje.
- Podstiče
zaključivanje.
- Seminaski rad
- Problemi u
transplantaciji.
- Razvija analitičko i
logičko
rasuđivanje.
- Demonstracija slika
različitih vrsta
zapaljenja iz
patohistološkog
atlasa.
- Razvija sposobnost
opažanja.
- Demonstracija slika
razlićitih vrsta
tumora iz
patohistološkog
atlasa (benignih i
malignih tumora,
kao i slike
kancerske
kaheksije).
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
alteracije kod
karcinoma i
sarkoma.
Bolesti zavisnosti i novije bolesti (sida i dr. )
- Razlikuje oštećenja - Razvija svijest o
- Definiše bolesti
štetnosti
organa i tkiva kod
zavisnosti.
konzumiranja
alkoholizma.
- Opisuje simptome
cigareta, alkohola i
pojedinih oboljenja - Obraže na
psihoaktivnih
primjerima
(pušenje,
supstanci.
poremećaje
alkoholizam,
- Stiče odgovornost
ponašanja kod
narkomanija i dr. ).
prema svom
alkoholizma i
- Obrazlaže
ponašanju.
korištenja
promjene na
- Uočava važnost
psihoaktivnih
organizmu
zdravstvenog
supstanci.
proistekle iz datih
vaspitanja.
- Dokazuje štetnost
oboljenja.
pušenja na ciljne
- Navodi posledice
organe.
bolesti zavisnosti.
- Evaluira značaj
liječenja od bolesti
zavisnosti.
- Analizira načine
prenošenja HIV
infekcije.
- Formira stav o
bolesti zavisnosti.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Seminarski rad
- Bolesti zavisnosti,
vrste, dejstvo i
posledice.
- Zloupotreba
alkoholnih pića
vrste dejstvo i
posledice.
- Rizična ponašanja
opasna po zdravlje.
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- R. Borota: Patologija za II razred srednje medicinske škole, Zavod za udžbenike i
nastavna sredstva, Beograd, 2005.
- A. Jelaković: Patologija i patofiziologija za II razred srednje medicinske škole,
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Zagreb, 2003.
- R. Kunar, Cotran: Osnove patologije, Školska knjiga, Zagreb, 1995.
- D. Savjak, Živka Eri: Priručnik za patohistološke vježbe, Štamparija, Trebinje,
1997.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Video projektor.
- Odgovarajuće slike, šeme.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika
- Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno.
- Usmeno, najmanje jednom u klasifikacionom periodu.
- Pismeno - pismene vježbe (jednom u polugodištu).
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
59
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Doktor medicine - specijalista za patološku anatomiju;
- doktor medicine.
10. Povezanost predmeta
Znanja
- Opšti pojmovi o bolesti, o
uzroku nastanka, toku i
ishodu bolesti
- Poremećaji ishrane tkiva i
prometa materija,
atrofija, distrofija i
nekroza
- Progresivni procesi i
nadoknada tkiva
- Poremećaji prometa vode,
otoci, dehidratacija
- Poremećaji krvotoka
- Bolest zavisnosti
- Bolesti zavisnosti
- Bolesti zavisnosti
- Poremećaji prometa vode,
otoci, dehidratavija
- Zapaljenja
- Poremećaji krvotoka
Povezanost sa drugim predmetom
Predmet
Znanja
- Anatomija sa fiziologijom
- Anatomska i funkcionalna
organizacija čovečjeg
organizma
- Tjelesne tečnosti
- Promet materija i energije
- Krv, kardiovaskularni
sistem
- Nervni sistem
- Zdravstvena zaštita i
higijena
- Psihologija i komunikologija
- Medicinska biohemija
- Mikrobiologija sa
parazitologijom
- Hematologija sa
transfuziologijom
- Poremećaji krvotoka
- Praktična nastava
- Poremećaji krvotoka
- Tumori
- Zdrava ishrana i dijetetika
60
- Mentalna higijena
- Promjene i poremećaji
duševnog života
- Tjelesne tečnosti (urin,
znoj, limfa i dr. )
- Uzročnici: bakterije,
virusi, gljivice, protozoe i
dr.
- Bolesti eritrocitne,
leukocitne i trombocitne
loze
- Uzomanje krvi za
hematološka ispitivanja
- Ispitivanje hemostaze i
koagulacije krvi
- Bolesti nepravilne ishrane i
odgovarajuće dijete
1. 2. 8. LABORATORIJSKE TEHNIKE
1. Naziv predmeta: LABORATORIJSKE TEHNIKE
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
Ukupno
72
72
72
72
3. Opšti ciljevi nastave
- Sticanje znanja o rukovanju sa osnovnim aparatima i priborom koji se koristi u
laboratorijama zdravstvenih ustanova.
- Osposobljavanje učenika za rukovanje sa zaraznim materijalom i mjerama
higijensko - tehničke zaštite pri radu.
- Upoznavanje sa metodama uzimanja materijala za laboratorijsko ispitivanje.
- Upoznavanje svjetlosnog mikroskopa i tehnike mikroskopiranja na njemu.
- Upoznavanje sa tehnikama vođenja radnog protokola, pripreme i izdavanja
rezultata.
- Podsticanje učenika na samostalan i timski rad.
- Povezivanje teorije i prakse.
- Povezivanje stečenih znanja iz laboratorijskih tehnika i primjena tih znanja u
praksi.
61
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: DRUGI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Laboratorija
- Razvija svijest o
- Razlikuje vrste
- Ilustruje izgled
značaju zaštite na
laboratorija prema
laboratorije.
radu.
njihovoj namjeni.
- Nabraja vrste
- Uočava svrhu
laboratorija.
laboratorijskog
- Nabraja vrste
posuđa.
laboratorijskog
- Vrednuje značaj
posuđa.
mjera zaštita na
- Zna vrste aparata u
radu.
laboratoriji.
- Uočava značaj
- Zna mjere zaštite
sterilizacije i
na radu.
dezinfekcije.
- Upoznaje se sa
tehnikama pranja
laboratorijskog
posuđa.
- Poznaje principe
sterilnog rada.
- Objašnjava princip
dezinfekcije
radnog mjesta i
laboratorije.
- Nabraja
laboratorijske
životinje.
- Zna namjenu
laboratorijskih
životinja.
- Zna vrste
laboratorijskih
analiza.
Mjerenje
- Razumije značaj
- Razlikuje vrste
- Navodi vrste vaga.
preciznosti
vaga i načine
- Objašnjava
mjerenja.
mjerenja čvrstih i
mjerenje čvrstih i
tečnih hemikalija.
tečnih hemikalija
- Analizira razlike
na tehničkoj vagi.
između tehničke i
- Zna razliku između
analitičke vage.
tehničke i
- Uočava značaj
analitičke vage.
preciznosti
- Ilustruje rad na
mjerenja.
analitičkoj vagi.
Rastvori
- Razvija sposobnost
- Analizira principe
- Definiše rastvore.
opažanja.
razblaživanja
- Nabraja vrste
rastvora i vrednuje
rastvora.
njihov značaj.
- Pojašnjava termine
- Uočava postupak
procentna
pravljenja
koncentracija,
62
Preporuke za
izvođenje nastave
- Prikaz slika
različitih vrsta
laboratorijskog
posuđa.
- Prikaz slajdova
različitih vrsta
vaga.
- Video prikaz
postupka
pravljenja
izotoničnih
rastvora i rastvora
za dijalizu.
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
izotoničnih
molarna
rastvora i rastvora
koncentracija i
za dijalizu.
masena
koncentracija.
- Objašnjava
pravljenje
izotoničnih
rastvora i rastvora
za dijalizu.
- Zna procedure
čuvanja pojedinih
rastvora.
Pipetiranje i titriranje
- Analizira razlike
- Definiše pojmove
između pipetiranja
pipetiranje i
i titriranja.
titriranje.
- Obrazlaže
- Nabraja vrste
prednosti
pipeta.
pipetiranja
- Zna šta je
automatskom
automatska pipeta
pipetom.
i koje su prednosti
- Upoređuje tehnike
njene upotrebe u
pipetiranja
laboratoriji.
rastvora i biološkog
- Objašnjava
materijala.
postupke
pipetiranja i
titriranja.
- Opisuje pipetiranje
rastvora.
- Zna šta su
supernatanti.
- Opisuje pipetiranje
biološkog
materijala.
Cijeđenje, filtriranje i dekantovanje
- Pojašnjava termine - Uočava razliku
između tehnika
cijeđenje,
cijeđenja,
filtriranje i
filtriranja i
dekantovanje.
dekantovanja.
Centrifugiranje
- Upoređuje različite
- Zna vrste
vrste centrifuga i
centrifuga i njihovu
njihove principe
namjenu.
rada.
- Zna princip rada
- Vrednuje značaj
centrifuge.
pravilnog
- Navodi posledice
rukovanja
nepravilnog
centrifugom.
rukovanja
centrifugom.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
63
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija analitičnost
i logičko mišljenje.
- Video prikaz
postupaka
pipetiranja i
titriranja.
- Razvija logičko
rasuđivanje
- Seminarski rad
- Cijeđenje,
filtriranje i
dekantovanje.
- Povezuje uzroke i
posledice.
- Slikovni prikaz
centrifuga.
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Hromatografija
- Upoređuje različite - Razvija sposobnost
- Navodi definiciju
opažanja.
hromatografske
hromatografije.
- Navikava se na
tehnike.
- Zna osnovnu
tačnost.
podjelu
hromatografskih
tehnika.
- Opisuje postupak
papirne
hromatografije.
- Zna gdje se metoda
hromatografije
primjenjuje.
Kalibracija aparata
- Uočava odnos
- Vrednuje značaj
- Pojašnjava termin
između uzroka i
kalibracije
kalibracije.
posledica.
različitih aparata.
- Upoznaje se sa
- Analizira posledice
kalibracijom
rada na
aparata.
nekalibrisanim
- Zna posledice rada
aparatima.
na nekalibrisanim
aparatima.
Uređaji za destilaciju i elektroforezu
- Razvija analitičnost
- Uočava razlike
- Definiše pojmove
i logičko mišljenje.
između postupaka
destilacija i
destilacije i
elektroforeza.
elektroforeze.
- Zna koji su uređaji
- Razlikuje uređaje
za destilaciju.
za destilaciju i
- Zna postupak
elektroforezu.
dobijanja
destilovane vode.
- Objašnjava princip
elektroforeze.
Destilovana, redestilovana i dejonizovana voda
- Uviđa važnost
- Pojašnjava termine - Uočava razliku
očuvanja kvaliteta.
desilovana,
između
redestilovana i
destilovane,redesti
dejonizovana voda.
lovane i
dejonizovane vode
- Objašnjava tehnike
i njihove
dobijanja
primjenljivosti u
destilovane,
praksi.
redestilovane i
dejonizovane vode.
Metode mjerenja pH i indikatori
- Razvija logičko
- Vrednuje značaj
- Pojašnjava termin
rasuđivanje.
metoda mjerenja
pH.
- Razvija moć
pH.
- Opisuje pH –
opažanja.
- Uočava
metar.
- Uviđa važnost
specifičnosti pH - Zna metode
očuvanja kvaliteta.
metra.
mjerenja pH.
- Analizira pojedine
- Opisuje
64
Preporuke za
izvođenje nastave
- Korišćenje stručne
literature.
- Video prikaz
metode
hromatografije.
- Pretraživanje
interneta od strane
učenika na temu
kalibracija
aparata.
- Prikaz slika ili
slajdova uređaja za
destilaciju i
elektroforezu.
- Seminarski rad
- Primjena
destilovane,redesti
lovane i
dejonizovane vode
u praksi.
- Koristiti adekvatnu
literaturu.
- Koristiti slajdove ili
video prikaz
tehnike mjerenja
pH.
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
indikatore i
određivanje pH
intervale pH u
rastvora pomoću
kojima mijenjaju
bojenih reakcija.
boju.
- Zna šta su
indikatori.
- Nabraja razne vrste
indikatora.
Uzimanje i slanje materijala na laboratorijsku obradu
- Uviđa značaj
- Objašnjava
- Razvija osjećaj
pravilnog
obilježavanje i
odgovornosti u
obilježavanja i
razvrstavanje
izvršavanju radnih
razvrstavanja
bolesničkog
obaveza.
bolesničkog
materijala.
- Razvija
materijala.
- Zna način čuvanja i
koncentraciju.
- Upoređuje načine
transporta
- Navikava se na
čuvanja i
bolesničkog
tačnost.
transporta
materijala.
različitih vrsta
- Opisuje princip
bolesničkog
aseptičnog
materijala.
uzimanja pojedinih
- Analizira
bioloških
neophodne podatke
materijala.
na sprovodnom
- Zna koje podatke
listu ili uputu koji
mora da sadrži
se šalju uz
sprovodni list ili
bolesnički
uput koji se šalje
materijal.
uz bolesnički
- Analizira posledice
materijal.
nepoštovanja
- Obrazlaže vrijeme
optimalnog
za koje se
vremena za
bolesnički
dopremanje
materijal mora
bolesničkog
dopremiti u
materijala u
laboratoriju na
laboratoriju.
pregled.
- Analizira razlike u
- Zna princip
dobijanju krvnog
zasijavanja
seruma i krvne
pojedinih bioloških
plazme.
materijala na
hranljive podloge.
- Opisuje dobijanje
krvnog seruma i
krvne plazme.
Sterilizacija
- Razvija osjećaj za
- Upoređuje razne
- Definiše pojam
očuvanje životne
vrste sterilizatora i
sterilizacije.
sredine.
princip rada na
- Nabraja vrste
njima.
sterilizacije.
- Uočava razlike
- Zna vrste
između suvog
sterilizatora.
sterilizatora i
- Objašnjava proces
65
Preporuke za
izvođenje nastave
- Prikaz medicinske
dokumentacije
koja se odnosi na
uredno popunjen
sprovodni list ili
uput kao i vrstu
tražene analize.
- Video zapis o
zasijavanju
pojedinih
bolesničkih
materijala.
- Prikaz slika
različitih vrsta
sterilizatora.
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
autoklava.
sterilizacije na
- Analizira metod
različitim
sterilizacije
aparatima.
filtracijom.
- Opisuje princip
- Uočava razliku
rada autoklava.
između pojedinih
- Zna postupke
postupaka
sterilizacije
sterilizacije
laboratorijskog
laboratorijskog
posuđa.
posuđa.
- Nabraja vrste
- Pravi razliku
filtera koji mogu
između sterilizacije
da se koriste za
i dezinfekcije.
sterilizaciju.
- Analizira razlike
- Definiše pojam
između
dezinfekcija.
dezinficijenasa i
- Pojašnjava termine
antiseptika.
dezinficijensi i
antiseptici.
Mikroskop i mikroskopiranje
- Upoređuje različite
- Nabraja vrste
vrste mikroskopa i
mikroskopa i čemu
načine
služe.
mikroskopiranja na
- Objašnjava djelove
njima.
svjetlosnog
mikroskopa(optičke - Pravi razliku
između mehaničkih
i mehaničke).
i optičkih djelova
- Zna namjenu
svjetlosnog
svjetlosnog
mikroskopa.
mikroskopa.
- Vrši komparaciju
- Zna vrste
različitih
mikroskopskih
mikroskopskih
preparata.
preparata.
- Objašnjava
pravljenje nativnog
mikroskopskog
preparata.
Bojenje
- Uočava razliku
- Nabraja vrste
između različitih
preparata i načine
vrsta preparata.
njihovog
- Analizira razlike
pravljenja.
između prostih i
- Pojašnjava termin
složenih bojenja
fiksiranje
preparata.
preparata.
- Ilustruje pravljenje - Uočava značaj
pravilnog postupka
razmaza za bojenje
pravljenja
mikroskopskih
preparata krvnog
preparata.
razmaza.
- Objašnjava
- Razlikuje gram
pravljenje krvnog
pozitivne i gram
razmaza.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
66
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija moć
zapažanja.
- Slikovni prikaz
mikroskopa i
mikroskopskih
preparata.
- Razvija sposobnost
opažanja.
- Razvija svijest o
značaju tačnosti i
preciznosti.
- Razumije značaj
različitih vrsta
preparata i
različitih tehnika
bojenja.
- Prikaz slika ili
slajdova gram
pozitivnih i gram
negativnih
bakterija.
- Slajdovi ili slike
histoloških
preparata.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Definiše pojmove
prosto i složeno
bojenje.
- Zna vrste boja koje
se koriste za
bojenje
mikroskopskih
preparata.
- Zna šta su
fluorohromi i čemu
služe.
- Objašnjava
pojedine vrste
bojenja.
- Opisuje tehniku
bojenja bakterija
po Gramu.
- Nabraja specijalna
bojenja.
- Ilustruje način
pripreme trajnih
histoloških
preparata.
- Opisuje bojenja
bakterioloških,
hematoloških i
histoloških
preparata.
Hranljive podloge
- Navodi definiciju
hranljivih podloga.
- Zna podjele
hranljivih podloga.
- Zna osnovne
sastojke hranljivih
podloga.
- Zna čemu služe
pojedine podloge.
- Nabraja uloge
osnovnih i
selektivnih
hranljivih podloga.
- Pojašnjava termine
sterilnost i
fertilnost podloga.
- Opisuje kako se
sprovodi kontrola
sterilnosti i
fertilnosti
hranljivih podloga.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
negativne bakterije
u preparatima
bojenim po gramu.
- Vrši komparaciju
nativnih i trajnih
preparata.
- Razlikuje postupke
pravljenja
mikroskopskih
preparata u
mikrobiologiji,
hematologiji i
patohistologiji.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija osjećaj
- Prikaz slika
odgovornosti u
pojedinih hranljivih
ispunjavanju radnih
podloga.
obaveza.
- Razlikuje hranljive
podloge po izgledu
i namjeni.
- Vrednuje značaj
sterilnosti i
fertilnosti
hranljivih podloga.
- Uočava razlike u
ulogama osnovnih i
selektivnih
hranljivih podloga.
- Razlikuje sterilnost
od fertilnosti.
- Analizira posledice
rada sa
nesterilinim i
nefertilnim
hranljivim
podlogama.
67
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
Vođenje protokola i izdavanje rezultata
- Vrednuje značaj
- Pojašnjava etička
etičkih načela.
načela kojih se
- Razlikuje vrste
mora pridržavati u
poslova koji se
radu sa
obavljaju na
pacijentima.
prijemnom
- Zna poslove koji se
odjeljenju
obavljaju na
laboratorije.
prijemnom
- Analizira podatke
odjeljenju
koje mora da
laboratorije.
sadrži
- Navodi podatke
laboratorijski radni
koje mora da sadrži
protokol.
laboratorijski radni
protokol.
- Objašnjava način
vođenja protokola i
izdavanja
rezultata.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija sposobnost
za čuvanje
poslovne tajne.
- Razvija svijest o
komunikaciji i
povjerenju među
ljudima.
- Igra uloga pacijent
- zdravstveni
radnik - vođenje
protokola i
izdavanje rezultata
(adekvatna i
neadekvatna
komunikacija).
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- S. Velimirović, M. Jokanović, I. Ivanović: Laboratorijske tehnike, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1995.
- Lj. Vićentijević: Farmaceutska tehnologija I, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva, Beograd, 2001.
- H. Markišić, dr J. Kavarić: Laboratorijsko - mikroskopska tehnika sa
metodologijom istraživanja, Republički zavod za unapređenje školstva, Titograd,
1981.
- Grupa autora: Laboratorijske tehnike (neobjavljeno izdanje)
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Vježbe.
- internet.
- video prezentacija.
- praktične vježbe.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika
- Provjera znanja vrši se usmeno, najmanje jednom u klasifikacionom periodu
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Diplomirani inženjer laboratorijskih tehnika;
- diplomirani biohemičar.
68
10. Povezanost predmeta
Znanja
- Rastvori
- Destilovana voda
- Ravnoteža u rastvorima
slabih elektrolita
- Hromatografija
- Uzimanje i slanje
materijala na
laboratorijsku obradu
- Hranljive podloge
- Sterilizacija
- Destilovana, redestilovana
i dejonizovana voda
- Laboratorija
- Sterilizacija
- Mikroskop i
mikroskopiranje
Povezanost sa drugim predmetom
Predmet
Znanja
- Hemija
- Rastvori elektrolita
- Voda, kiseonik, ozon, hlor
- Analitička hemija
- Rastvori
- Hromatografija
- Medicinska biohemija
- Mikrobiologija sa
parazitologijom
- Sanitarna hemija
- Praktična nastava
69
- Metabolizam ugljenih
hidrata, lipida
- Hormoni I njihov značaj u
laboratorijskoj dijagnostici
- Sterilizacija i dizenfekcija
- Voda kao životna
namirnica
- Rukovanje osnovnim
aparatima i priborom u
laboratoriji
- Laboratorijska dijagnostika
bakterijskih infekcija
- Sterilizacija
- Mikroskop i
mikroskopiranje
1. 2. 9. PSIHOLOGIJA I KOMUNIKOLOGIJA
1. Naziv predmeta: PSIHOLOGIJA I KOMUNIKOLOGIJA
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
Ukupno
62
10
72
62
10
72
3. Opšti ciljevi nastave
- Upoznavanje sa predmetom, granama, metodama i tehnikama psiholoških
istraživanja.
- Sticanje znanja o organskim i društvenim činiocima psihičkog života.
- Usvajanje znanja o osnovnim psihičkim pojavama (osjećaji i opažaji, učenje,
pamćenje i zaboravljenje, mišljenje, emocije, motivacija, stavovi i vrijednosti).
- Razvijanje svijesti o činiocima koji utiču na formiranje i razvoj ličnosti.
- Razvijanje osnovnih vještina komunikacije, usvajanje pravila uspješne
komunikacije, korišćenja JA poruka.
- Usvajanje potrebnih znanja i vještina neophodnih u komunikaciji sa pacijentima u
procesu ozdravljenja, kao i vještina komunikacije u organizaciji.
- Bolje razumijevanje sebe i drugih.
- Razvijanje vještina socijalne snalažljivosti i adaptacije, samokontrole i
emocionalne stabilnosti.
70
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: TREĆI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Predmet, grane i metode psihologije
- Bolje razumije
- Analizira proces
- Navodi definiciju
formiranja
psihologije i
sebe i druge.
dominantnih
pojašnjava cilj
- Razvija svijest o
psiholoških osobina
psiholoških
relevantnosti
kod sebe i drugih.
istraživanja.
subjektivnih
- Upoređuje odnos
- Objašnjava
podataka.
psihologije i drugih
predmet
naučnih disciplina u
proučavanja
procesu
psihologije u
razumijevanja ljudi
zavisnosti od
i njihovih
sadržaja i oblika
raznovrsnih
javljanja psihičkih
aktivnosti.
pojava.
- Uočava razliku
- Ukratko opisuje
između objektivnih
teorijski i praktični
i subjektivnih
zadatak i imenuje
podataka i tehnika
glavne grane
koje se koriste za
psihologije.
registrovanje
- Nabraja i
jednih odnosno
pojašnjava metode
drugih.
i tehnike putem
kojih se prikupljaju
podaci u
psihološkim
istraživanjima.
Organske osnove i društveni činioci psihičkog života
- Podstiče
- Analizira ulogu
- Opisuje podjelu,
sposobnost boljeg
centralnog i
građu i ulogu
razumijevanja sebe
perifernog nervnog
centralnog i
i drugih.
sistema u nastanku
perifernog nervnog
psihičkih procesa.
sistema i
pojašnjava funkcije - Upoređuje
posledice koje
čula.
nastaju usljed
- Nabraja žlijezde sa
povećanog i
unutrašnjim
smanjenog lučenja
lučenjem i
žlijezda sa
pojašnjava njihovu
unutrašnjim
ulogu.
lučenjem.
- Pojašnjava razvoj
- Kritički procjenjuje
psihičkog života
teorije interakcije i
čovjeka sa aspekta
konvergencije u
filogeneze,
objašnjenju
ontogeneze,
individualnog
nativizma i
razvoja čovjeka.
empirizma.
Osnovne psihičke pojave
- Osjećaji i opažaji
- Na primjerima
- Razvija svijest o
- Navodi i pojašnjava
uočava principe
individualnim
71
Preporuke za
izvođenje nastave
Vježba:
- Analiza
dominantnih
psiholoških osobina
i njihovog
formiranja - rad u
parovima.
- Subjektivni i
objektivni podaci –
diskusija.
- Prikaz modela
mozga.
- Šematski prikaz
prenošnja
informacija od čula
preko receptora do
CNS - navođenje
primjera.
Radionica
- Rad u manjim
grupama, igra
uloga - pacijenti
(sa poremećenim
lučenjem žlijezda
sa unutrašnjim
lučenjem) - doktor,
zdravstveni
tehničar, članovi
porodice i dr.
-
Prikaz slika ''Prisvajanje
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
faze javljanja
osjećaja, akciono
vrijeme, vrste
osjeta, biofidbek i
osobine po kojima
se osjeti razlikuju
jedni od drugih.
- Definiše opažaj,
osjećaja i pažnju i
pojašnjava principe
organizacije
opažaja i osobine
pažnje.
- Objašnjava razliku
između osjećaja,
opažaja i pažnje.
- Pojašnjava proces
opažanja osoba,
vrste podataka i
uzajamnost
opažanja.
- Pojašnjava utisak
prve impresije i
pristrasnosti u
opažanju i činioce
koji utiču na
tačnost
ocjenjivanja
drugih.
Učenje, pamćenje i
zaboravljanje
- Definiše učenje i
pojašnjava ishode
učenja.
- Navodi i objašnjava
vrste učenja prema
kriterijumu
složenosti i prema
sadržaju koji se
uči.
- Definiše pamćenje i
zaboravljanje,
opisuje vrste
pamćenja i proces
zaboravljanja.
- Upoznaje
psihološke uslove i
metode uspješnog
učenja.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
učenik
razlikama u
organizacije
opažanju.
opažaja.
- Razvija svijest o
- Analizira uticaj
mogućim greškama
ranijeg iskustva,
u opažaju drugih
motivacije i
ljudi.
psihofizičkog stanja
- Podstiče preciznost
na opažanje i
u opažanju.
obrazlaže na
primjerima.
- Analizira proces
uzajamnosti
opažanja osoba,
uticaj prve
impresije, činioce
koji povećevaju
tačnost u opažanju
i činioca koji mogu
dovesti do grešaka
u opažanju.
- Upoređuje faktore
koji utiču na
uzajamnost
opažanja pacijenta
i zdravstvenog
radnika.
konture'',
djelimične
konture, slika koje
ilustruju dobar
pravac, zajedničku
sudbinu,
asimetrične figure i
zatvaranje diskusija
zapažanja.
Diskusija
- Uticaj ranijeg
iskustva, motivacije
i psihofizičkog
stanja na opažanje,
navođenje
primjera.
- Proces uzajamnog
opažanja, greške u
opažanju,
navođenje
primjera.
- Igra uloga
- pacijent zdravstveni radnik.
- Na primjerima
Pavlovog,
Skinerovog i
Kelerovog
eksperimenta
utvrđuje i
upoređuje stepen
složenosti učenja.
- Analizira kako
promjene u
pamćenju utiču na
ličnost.
- Analizira značaj
transfera u učenju.
- Vrednuje značaj
formiranja radnih
navika u učenju i
korišćenja metoda
uspješnog učenja.
- Analizira svoj
uobičajni način
učenja.
- Izrada slika od
strane učenika, po
instrukcijama
nastavnika, koje
ilustruju Pavlov,
Skinerov i
Tornjakov
eksperiment,
prezentacija i
diskusija na času.
- Video prikaz osoba
sa različitim
vrstama
poremećaja
pamćenja.
- Izrada plana rada,
učenja i slobodnih
aktivnosti u cilju
praćenja i
popravljanja svojih
radnih navika.
- Upoređivanje svog
Formativni ciljevi
- Razvija svijest o
značaju psiholoških
uslova uspješnog
učenja i
prilagođavanja
sopstvenom načinu
učenja.
- Razvija vještine
uspješnog učenja.
72
Preporuke za
izvođenje nastave
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Mišljenje i
intelektualne
sposobnosti
- Navodi definiciju
mišljenja i
pojašnjava uticaj
asocijacija,
shvatanja odnosa,
znanja i iskustva na
mišljenje.
- Nabraja faze
misaonog procesa i
ukratko objašnjava
vrste mišljenja.
- Defniše
intelektualne
sposobnosti,
pojašnjava
strukturu i
upoznaje se sa
postupcima
mjerenja
intelektualnih
sposobnosti.
- Upoznaje
intelektualni razvoj
i kalsifikaciju
intelektualnih
sposobnosti.
Emocije
- Definiše emocije,
opisuje osnovne
vrste i osobine
emocionalnih
pojava.
- Pojašnjava
organske promene
koje nastaju
prilikom
ispoljavanja
emocija i način
izražavanja
emocija.
- Na osnovu
šematskog prikaza
pojašnjava razvoj
emocija prema
Katarini Bridžes i
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
načina učenja sa
idealnim - rad u
parovima.
Postavljanje
problema i njihovo
rješavanje - rad u
parovima.
Šematski prikaz
krivulje
intelektualnog
razvoja.
Šematski prikaz
klasifikacije
intelektualnih
sposobnosti.
Navođenje primjera
umne zaostalosti
ljudi iz okruženja,
razgovor o njihovim
uočenim
mogućnostima i
orjentaciono
svrstavanje u
određenu kategoriju
umne zaostalosti.
- Na primjerima
- Razvija vještinu
obrazlaže faze
kontrolisanja
misaonog procesa i
misaonog toka u
uočava njihov
rješavanju
značaj u rješavanju
svakodnevnih
svakodnevnih
životnih teškoća.
problema.
- Razvija svijest o
- Vrednuje značaj
postojanju razlika u
stvaralačkog
intelektualnim
mišljenja.
sposobnostima ljudi.
- Vrednuje značaj
- Razvija svijest o
poznavanja
mogućnostima
intelektualnog
uticaja na sopstveni
razvoja, stagnacije i intelektualni razvoj.
opadanja.
- Analizira svoj
intelektualni razvoj
i mogućnosti
unapređenja
sopstvenog razvoja.
- Uočava razliku u
intelektualnim
sposobnostima među
ljudima.
- Analizira
klasifikaciju umne
zaostalosti istražuje
moguće uzroke.
-
- Shvata značaj
- Razlikuje emocije
poznavanja
sreće, tuge, bijesa,
neverbalne
odvratnosti, straha
komunikacije.
i iznenađenja na
- Bolje razumije
osnovu facijalne
sopstvenu i
ekspresije osobe.
emocionalnost
- Analizira uticaj
drugih ljudi.
eksperimentisanja
- Razvija svijest o
adolescenta sa
značaju
sobom, usvajanja
emocionalne
različitih stavova,
samokontrole u
uticaja vršnjačkih
cilju očuvanja svog
grupa i povremenog
mentalnog zdravlja
povlačenja u sebe
i bolje socijalne
na formiranje
interakcije.
identiteta i
sazrijevanje.
- Uočava značaj
emocionalne
Vježba:
- Prikaz slika ili gluma
odrađenih emocija
(sreća, bijes, tuga,
odvratnost, strah i
iznenađenje),
razilkovanje
emocionalnog stanja
od strane učenika.
Diskusija
- emocionalnost
dijete/adolescent/
odrasli.
Vježba:
- Uvježbavanje
emocijalne
samokontrole u
različitim
socijalnim
73
-
-
-
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
pojašnjava razliku
između primarnih i
složenih emocija.
- Objašnjava
specifičnosti
emocionalnog
života adolescenta.
- Navodi definicije
emocionalne
samokontrole
stresne situacije,
stresa i
emocionalne
reakcije.
-
-
Motivacija
- Pojašnjava pojam
motiva, razliku
između motiva i
motivatora i vrste
motiva prema
različitim
kriterijumima.
- Pojašnjava razliku u
značaju motiva
gladi, žeđi i
seksualnog motiva.
- Objašnjava proces
socijalizacije
bioloških potreba.
- Upoznaje lične i
socijalne motive
- Navodi i pojašnjava
hijerarhiju motiva
po Maslovu.
- Definiše i pojašnjava
pojmove: barijera,
frustracija,
tolerancija na
frustraciju,
potiskivanje,
mehanizam
odbrane.
- Nabraja i pojašnjava
različite vrste
mehanizma
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
-
-
-
-
-
Preporuke za
izvođenje nastave
učenik
interakcijama - igra
samokontrole u
socijalnim
uloga.
interakcijama i
- Adekvatan i
postizanju željenih
neadekvatan
ciljeva.
emocionalni odnos
Analizira značaj
zdravstveni radnikemocija za
pacijent – igra
mentalno zdravlje i
uloga.
uspostavljanja
Radionica
adekvatnih
- Promjene, JA
emocionalnih
nakada, JA sada, Ja
odnosa između
u budućnosti (cilj:
zdravstvenog
upoznavanje
radnika i pacijenta.
promjena koje se
dešavaju tokom
Analizira uticaj
adolescenskog
emocionalne
uzrasta)
neravnoteže stresa na različita
psihosomatska
oboljenja.
- Šematki prikaz
- Bolje razumije
Vrednuje značaj
frustracione
osnovnog
homeostaze i
reakcije kod sebe i
motivacionog
homeostatskih
drugih.
ciklusa.
mehanizama u
- Bolje razumije
- Šematski prikaz
organizmu.
motivaciono
Lestvice motiva
Uočava proces i
ponašanje i
prema Maslovu.
značaj socijalizacije
pokušaje
Diskusija
bioloških potreba.
zadovoljenja
- Načini
Analizira i obrazlaže
željenih motiva kod
zadovoljavanja
na primjerima
sebe i drugih.
bioloških potreba
Masljovljevu
(gladi, žeđi i dr. )
hijerarhiju motiva. - Razvija svijest o
značaju korišćenja
djeca/odrasli.
Obrazlaže na
znanja o motivima i - Navođenje primjera
primjerima reakciju
mehanizmima
reagovanja na
osobe na frustracije
odbrane u boljoj
frustraciju, i
i način
saradnji i sa
prevazilaženje
prevazilaženja
ljudima.
frustracije - rad u
frustracije.
parovima.
Analizira
Radionica
mehanizme odbrane
- Rad u manjim
koje ljudi najčešće
grupama koriste u
mehanizmi odbrane
opravdavanju
i njihovo
neprihvatljivog
ispoljavanje - svaka
ponašanja.
grupa ima zadatak
Koristi znanja o
da demonstrira
motivima
jednu životnu
(Masljovljeva teorija
situaciju koja je u
hijerarhije,
skladu sa nekim od
frustracija,
mehanizama
tolerancija na
74
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
odbrane.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
frustraciju,
potiskivanje) u
procesu oporavka
bolesnika.
Preporuke za
izvođenje nastave
odbrane.
- Igra uloga
- Pacijent
zdravstveni radnik
(korišćenje znanja
o motivima).
- Analiza međusobnih
interesovanja i
načina korišćenja
slobodnog vremena
- rad u parovima.
Radionica
- Na temu
zdravstvena
propaganda
- Izrada poruka u
vidu razglednica,
plakata, letaka,
panoa, TV i radio
oglasa, kratkih
video zapisa i sl.
Diskusija
- Stavovi, otpornost
promjena.
Radionica
- „Šta mi je važnomoje vrijednosti“
(cilj: razmišljanje o
sopstvenim
vrijednostima,
uviđanje da se
hijerarhija
vrijednosti mijenja
u zavisnosti od
različitih faktora“)
- Uočava razliku u
korišćenju
slobodnog vremena
u zavisnosti od
interesovanja među
ljudima.
- Vrednuje značaj
poznavanja
različitih vrsta
interesovanja u
cilju prilagođavanja
interesovanjima
slobodnog vremena
pacijenta u procesu
oporavka.
- Obrazlaže na
primjerima i
vrednuje značaj
činioca koji utiču
na formiranje
stava, otpornost i
promjenu.
- Vrednuje značaj i
činioce koji utiču u
borbi protiv
predrasuda.
- Izrađuje reklame o
zdravstvenoj
propagandi,
poštujući načela
zdravstvene
propagande.
Ličnost i organizacija psihičkog života
- Šematski prikaz
- Razvija svijest o
- Kroz primjere
Struktura ličnosti
postojanju razlike u
obrazlaže
- Navodi definiciju
tipologije ličnosti
emocionalnom
doslednost,
ličnosti i pojašnjava
prema Hipokratu.
reagovanju na
jedinstvenost i
pojmove
- Prikaz slikafrustracije među
osobenost
doslednosti,
tipologije ličnosti
ljudima.
ponašanja neke
jedinstvenosti i
prema starim
- Bolje razumije sebe
osobe.
osobenosti
Grcima.
i druge.
- Na osnovu
ponašanja.
- Navođenje primjera
šematskog prikaza
- Definiše i
iz okruženja koji
analizira četiri tipa
pojašnjava
najbolje
temperamenta
pojmove:
odgovaraju
prema Hipokratu.
temperament,
Hipokratovoj
Interesovanja,
stavovi i vrijednosti
- Navodi definiciju
interesovanja i
pojašnjava vrste
interesovanja.
- Pojašnjava razliku
između stavova i
vrijednosti.
- Navodi činioce koji
utiču na formiranje
stava, otpornost
stava na promjenu i
način promjene
stava.
- Definiše socijalne
predrasude i
pojašnjava način
borbe protiv
predrasuda.
- Pojašnjava termin
zdravstvena kultura
i činioce koji utiču
na formiranje
zdravstvenih
stavova.
- Nabraja i
pojašnjava
psihološka načela
zdravstvene
propagande.
75
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
sposobnosti,
- Pronalazi tip
karakter, svijest o
ličnosti iz
sebi, realno i
okruženja koji
idealno JA.
najbolje
- Navodi i pojašnjava
odgovaraju po
klasifikaciju
ispoljavanju
strukture ličnosti
osobina ovoj
na osnovu
tipologiji.
temperamenta,
- Analizira značaj
sposobnosti,
ispoljavanja
karaktera i svijesti
karakternih osobina
o sebi.
kroz odnose prema
- Pojašnjava vezu
drugim ljudima,
između tjelesnih
sebi, radnim
osobina i ličnosti po
zadacima i
Krešmeru i Šeldonu.
društvenoj
zajednici.
- Na primjerima
obrazlaže razliku
između realnog i
idealnog JA,
privatnog i javnog
JA.
- Razvija vještinu
- Obrazlaže na
Dinamika ličnosti
izbora željenog
primjerima sukobe
- Navodi definiciju
motiva pri
motiva dvostrukog
dinamike ličnosti.
svakodnevnim
privlačenja,
- Pojašnjava
sukobima motiva u
dvostrukog
unutarlične i
socijalnoj
odbijanja i
interpersonalne
interakciji.
privlačenja, i
sukobe.
- Bolje razumije
savlađuje tehnike
sopstveno
izbora željenog
ponašanje i
cilja.
ponašanje drugih
- Analizira sukobe
ljudi.
uloga i sukobe
saznanja kroz
navođenje
primjera.
Razvoj ličnosti
- Navodi i pojašnjava
činioce koji utiču
na razvoj ličnosti.
- Pojašnjava uticaj
vaspitanja u okviru
porodice na razvoj
ličnosti.
- Pojašnjava uticaj
škole, kulture i
društvenog sistema
na razvoj ličnosti.
- Razvija svijest o
uticaju porodice,
škole, kulture i
društvenog sistema
na razvoj ličnosti.
- Razumije značaj
emocionalne
zrelosti u cilju
uspješne socijalne
saradnje sa
ljudima.
- Analizira uticaj
srdačnog i
uzdržanog odnosa
na razvoj ličnosti.
- Upoređuje tipove
vaspitanja gdje se
djetetu daju
izvjesna
ograničenja i
potpuna sloboda na
razvoj ličnosti.
- Analizira
76
Preporuke za
izvođenje nastave
tipologiji ličnosti.
Oluja misli
(Brainstrom)
- Kada ste bili u
situacijama sukoba
motiva i kako ste ih
riješili?
- Koje vaše uloge
svakodnevno dolaze
u sukob?
- Kako obično
rješavate sukob?
- U kojim situacijama
se javljao vaš
saznajni nesklad?
- Kako ste ga
doživjeli i riješili?
Debata
- Srdačan ili uzdržan
odnos.
- Ograničenje ili
sloboda.
- Test emocionalne
zrelosti,
međusobna
procjena zrelostirad u parovima,
analiza ajtema
testa (kriterijuma
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Imenuje razvojne
faze i pojašnjava
zrelost ličnosti.
Promjene i poremećaj društvenog života
- Pojašnjava razliku
između normalnog i
nenormalnog
ponašanja.
- Upoznaje glavne
kategorije
mentalnih
poremećaja neuroze, psihoze,
psihopatije.
- Imenuje i
objašnjava oblike
neprilagođenog
ponašanja.
-
Komunikacija
- Definiše pojam
komunikacije.
- Navodi vrste
komunikacije
(podjele prema
vrsti znakova,
uspješnosti,
složenosti).
- Navodi osnovne
elemente
komunikacionog
procesa.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
kriterijume zrelosti
ličnosti i upoređuje
sa stupnjem
sopstvene zrelosti.
Analizira
kriterijume
normalnosti i
nenormalnosti.
Upoređuje
simptome neuroze,
psihoze i
psihopatije i navodi
primjere.
Analizira uzroke i
mjere sprečavanja
delikvencije.
Analizira uzroke,
faze razvoja i
posledice
alkoholizma i
narkomanije.
Uviđa značaj
emocionalne
stabilnosti u
svakodnevnim
životnim
interakcijama.
Preporuke za
izvođenje nastave
zrelosti) kroz
diskusiju.
- Razvija svijest o
značaju adaptivnog
ponašanja u sredini
u cilju formiranja
zdrave i zrele
ličnosti.
- Razvija svijest o
značaju kontrole
nad svojim
postupcima,
razmjene
osjećanja, stabilne
procjene sebe i
drugih u
svakodnevnim
socijalnim
interakcijama.
- Razvija
emocionalnu
stabilnost.
Diskusija
- Normalnost/
nenormalnost.
- Video prikaz
psihotičnog,
neurotičnog
ponašanja i
psihopatije.
- Prikaz slika
delikventnog
ponašanja, djece iz
potpunih i
nepotpunih
porodica, zatim
primjera dobro
organizovanog i
naorganizovanog
društvenog sistema,
podsticanje učenika
da uoče uzroke
neprilagođenog
ponašanja.
- Pretraživanje
interneta od strane
učenika na temu
narkomanija,
ispovijesti
narkomana, vrste
droga i posledice,
pretraživanje slika,
diskusija zapažanja
ili izrada tematskih
panoa.
- Razvija sopstveni
- Brainstorming
komunikacioni stil.
pojma
- Prepoznaje učenje
komunikacija.
komunikacionih
vještina kao izazov
i priliku za
sopstveni napredak.
- Uočava značaj
učenja o procesu
komunikacije.
- Prepoznaje značaj
komunikacije za
razvoj pojedinca i
društva.
- Navodi primjere
različiih
neverbalnih
znakova.
77
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Preporuke za
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
izvođenje nastave
učenik
učenik
učenik
Pravila uspješne komunikacije i uzroci neuspješne komunikacije
- Na primjerima
- Prihvata konflikte u - Brainstorming
- Poznaje načela
pojmova
prepoznaje
komunikaciji kao
funkcionalne
ne/uspješna
ne/jasne poruke.
prirodnu pojavu i
komunikacije.
komunikacija.
- Prepoznaje
priliku za
- Navodi uzroke
- Vježba –
različitost
napredovanje i
neuspješnog,
razlikovanje jasnih
percepcija i
razvijanje odnosa
nejasnog
i nejasnih poruka.
neprihvatanje
sa ljudima.
komuniciranja.
sopstvene
- Razvija toleranciju - Vježba – rad u
- Navodi tehnike
parovima - aktivno
odgovornosti kao
i prihvata
nenasilne
slušanje.
uzročnike konflikta.
različitost.
komunikacije.
- Vježba – upotreba
- Navodi principe
- Uspješno razlikuje
JA rečenica u
dobrog slušaoca i
JA-TI rečenice
konfliktnoj situaciji
lažnog slušaoca.
prema efektu koji
postižu u
interakciji.
- Koristi JA rečenice
za izražavanje svog
stava, osjećanja i
sugestija.
- Razvija tehniku
aktivnog slušanja.
Odnos bolesnik - tehničar zdravstvene njege, komunikacija sa pacijentima, pomoć
pacijentima u procesu ozdravljenja
- Vježba - rad u
- Razvija
- Shvata da su
- Poznaje bonton u
parovima – razgovor
odgovornost.
ljubaznost i
komunikaciji sa
sa pacijentom
strpljenje standard - Razvija
pacijentima.
(nestrpljivim,
samostalnost u
ponašanja u
- Navodi
prezahtjevnim,
uspostavljanju
komunikaciji sa
karakteristike
teško bolesnim,
kontakta sa
klijentom.
komunikacije koja
ljutim itd. ).
pacijentom.
- Upotrebljava
pozitivno utiče na
pravilan i jasan
stanje pacijenta.
način izražavanja.
- Kontroliše emocije,
izbjegava
pretjeranu
privatnost i
bliskost.
- Daje pozitivne
komentare, kojima
unosi vedrinu u
komunikaciju sa
klijentima.
Komunikacija u organizaciji
- Razvija vještine
- Uočava
- Radionica – rad u
- Upoznaje pojam i
specifičnosti
malim grupama –
navodi vrste grupa i
timskog rada i
pojedinih vrsta
donošenje odluka u
organizacije.
pregovaranja.
grupa.
timskom radu.
- Navodi specifičnosti
- Uočava
strukture grupe s
karakteristike
obzirom na moć i
grupe s obzirom na
vrste moći.
78
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Navodi
karakteristike
komunikacione i
sociometrijske
strukture grupe.
- Definiše pojam
odlučivanja i
opisuje faze
procesa donošenja
odluke.
- Upoznaje grupno i
individualno
rješavanje
problema.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
-
-
učenik
razne vrste moći.
Razumije važnost
poštovanja
hijerarhije u
organizaciji.
Pravi razliku
između različitih
oblika grupa.
Analizira proces
grupnog
odlučivanja.
Pravi razliku i
uočava prednosti
grupnog rješavanja
problema u odnosu
na individualno.
Preporuke za
izvođenje nastave
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- N. Havelka: Psihologija za II i III razred medicinske škole, Zavod za udžbenike i
nastavna sredstva, Beograd, 2002.
- M. Zvonarević: Psihologija, priručnik za nastavnike, Školska knjiga, Zagreb, 1964.
- Z. Trikić, D. Koruga, J. Branješević, V. Damjanović, S. Vidović: Vršnjačka
medijacija - Od svađe slađe, Njemačka organizacija za tehničku saradnju (GTZ)
GmbH, Beograd, 2006.
- T. Mandić: Komunikologija, Psihologija komunikacije, Clio, Beograd, 2005.
- B. Piz, A. Piz: Definitivni vodič kroz govor tela, Mono&Manana, Beograd, 2005.
- B. M. Rosenberg: We can work it out, Resolving Conflicts Peacefully and
Powerfully, Puddle Dancer Press, Encititas, CA, 2003.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Video projektor.
- Prijektno platno.
- Računarsaka učionica sa pristupom internetu (po potrebi).
- Odgovarajuće slike, šeme, video zapisi, stručni časopisi.
- Flip-čart.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika
- Provjera znanja vrši se usmeno, najmanje jednom u klasifikacionim periodu.
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Profesor psihologije;
- diplomirani psiholog;
- profesor pedagogije;
- diplomirani pedagog.
79
u
10. Povezanost predmeta
Znanja
- Nervni sistem
- Psihološka načela
zdravstvene propagande
- Promjene i poremećaji
duševnog života
- Odnos bolesnik - tehničar
zdravstvene njege,
komunikacija sa
pacijentima, pomoć
pacijentima u procesu
ozdravljenja
- Promjene i poremećeji
duševnog života
- Pravila uspješne i
neuspješne komunikacije
- Komunikacija u organizaciji
Povezanost sa drugim predmetom
Predmet
Znanja
- Anatomija sa fiziologijom
- Organske osnove i činioci
psihičkog života
- Zdravstvena zaštita i
- Promocija zdravlja
higijena
- Patologija
- Bolesti zavisnosti
- Praktična nastava
- Mentalni poremećaji
- Humana genetika
- Klasifikacija umne
zaostalosti
- Timski rad
- Etika
80
- Komunikacija sa
pacijentima, rodbinom,
saradnicima
- Uzimanje i obrada
materijala za laboratorijsko
ispitivanje
- Uzimanje bolesničkog
materijala za različite vrste
ispitivanja
- Psihička priprema pacijenta
za različite dijagnostičke
procedure
- Promjene i poremećeji
duševnog života
- Etički odnos prema
pacijentima sa mentalnim
retardacijama
- Komunikacija u organizaciji
1. 2. 10. MEDICINSKA BIOHEMIJA
1. Naziv predmeta: MEDICINSKA BIOHEMIJA
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
Ukupno
72
66
138
72
66
138
3. Opšti ciljevi nastave
- Usvajanje znanja i pojmova iz oblasti medicinske biohemije.
- Sticanje znanja o metabolizmu proteina, ugljenih hidrata, lipida i njihovom
značaju za organizam.
- Sticanje znanja o bolestima koje nastaju usled poremećaja metabolizma proteina,
ugljenih hidrata i lipida.
- Usvajanje znanja o hormonima i njihovom značaju u laboratorijskoj dijagnostici.
- Upoznavanje učenika sa vještinama analize biohemijskih procesa.
- Razumijevanje važnosti i značaja biohemijskih procesa za zdravlje čovjeka.
- Usvajanje principa zdravog života.
- Osposobljavanje za profesionalno napredovanje i ovladavanje stručnim znanjima.
81
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: TREĆI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Uvod
- Definiše biohemiju. - Pravi razliku između - Razvija pozitivan
biohemijskih
- Objašnjava značaj
stav prema novim
procesa i fizioloških
biohemije za
saznanjama.
procesa.
medicinu.
- Razlikuje
- Objašnjava vezu
biohemijske procese
između biohemije,
u organizmu od
fiziologije i interne
fizioloških procesa
medicine.
koji se odigravaju u
organima i tkivima.
Voda i elektroliti
- Razvija i stiče
- Razlikuje ulogu
- Obrazlaže promet
sposobnost
pojedinih
vode i elektrolita u
zapažanja i logičke
elektrolita u
čovječjem
analize podataka.
organizmu.
organizmu.
- Ističe značaj
- Definiše
elektrolita za
poremećaje i
ljudski organizam.
uzroke poremećaja,
- Pravi razliku između
kao i posledice
makro i mikro
poremećaja vode i
elektrolita.
elektrolita u
- Predviđa posledice
organizmu.
koje mogu nastati
- Definiše odnos
kod čovjeka usled
između vode i
razlike u prometu
elektrolita u
elektrolita.
organizmu.
- Objašnjava njihovu - Upoređuje njihovo
prisustvo u ćeliji i
ulogu u organizmu.
van ćelije.
- Poznaje značaj
- Prognozira šta treba
elektrolita.
uraditi iz biološkog
- Zna šta prouzrokuje
materijala kod
manjak ili višak
pacijenata koji su
elektrolita i vode u
oboljeli.
organizmu.
- Formira sliku o
uticaju i nedostatku
elektrolita i vode u
čovječjem
organizmu.
Amino kiseline i proteini
- Razvija logičko
- Razumije ulogu
- Upoznaje se sa
mišljenje.
aminokiselina u
esencijalnim amino
organizmu.
kiselinama.
- Odvaja
- Nabraja
aminokisjeline po
aminokisjeline.
značaju za razvoj
- Poznaje strukturu
čovjeka i zna u
amino kisjelina i
kojoj vrsti hrane se
sve karakteristične
82
Preporuke za
izvođenje nastave
- Grafoskop.
- Power Point
prezentacije.
- Slika organizma
čovjeka.
- Power point
prezentacije.
- Slika organizma.
čovjeka
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
reakcije koje daju
aminokisjeline.
- Poznaje sintezu
proteina iz amino
kiselina.
- Nabraja sve vrste
proteina u
organizmu čovjeka.
- Poznaje prostorni
raspored proteina u
čovječjem
organizmu.
- Poznaje i
objašnjava uloge
pojedinih proteina
u čovječjem
organizmu.
- Navodi povezanost
metabolizma
proteina sa ostalim
metabolizmima u
čovječjem
organizmu.
Formativni ciljevi
-
-
-
-
-
Metabolizam proteina
- Navodi proces
metabolizma
proteina i
razlaganja materija
u organizmu.
- Objašnjava kako se
u kojem organu vrši
razlaganje
proteina.
- Obrazlaže koji su
krajnji prizvodi
razlaganja
proteina.
- Zna da objasni
strukturu proteina.
- Upoznaje se sa
proteinima kao
najznačajnjim
puferima čovječjeg
učenik
nalazi.
Razlikuje peptidne
veze i način
njihovog
nastajanja.
Analizira ulogu
proteina u
organizmu.
Obrazlaže na
primjerima kako se
vrši ukupno
razdvajanje
proteina i amino
kiselina
(elektroforeza i
ultracentri fugiranje).
Razlikuje i dokazuje
značaj pojedinih
proteina za čovječji
organizam.
Povezuje i
upoređuje odnos
između proteina i
drugih hranljivih
materija u
organizmu čovjeka.
Samostalno formira
sliku o značaju
proteina za čovječji
organizam.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
- Pravi razliku između - Razvija saznanja o
značaju zdrave
uloge proteina i
ishrane.
amino kiselina.
- Identifikuje
najznačajnije
proteine u
čovječjem
organizmu.
- Prognozira šta bi
izazvao nedostatak
najznačajnijih
proteina kod
čovjeka.
- Formira sebi sliku o
povezanosti
proteina sa ostalim
hranljivim
supstancama.
- Formira mišljenje o
83
Preporuke za
izvođenje nastave
- Grafoskop.
- Slika organizma
čovjeka.
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
organizma.
povezanosti
- Upoznaje se
proteina sa ostalim
proteinima kao
supstancama.
elektrolitima koji
- Pravi razliku između
imaju takođe
albumina, globulina
značajnu ulogu u
i fibrinogena u
prenosu materija
čovječjem
kroz organizam
organizmu.
čovjeka.
- Uočava ulogu
- Upoznaje cikluse
fibrinogena u
razlaganja proteina
organizmu.
do krajnjih
- Identifikuje ulogu
produkata.
albumina u
- Objašnjava njihovu
organizmu i
ulogu i opisuje
posledice
njihov značaj za
nedostataka.
čovječji organizam.
- Poznaje nedostatak
globulina u
organizmu čovjeka.
Monosaharidi, disaharidi i oligosaharidi
- Pravi razliku između - Usvaja principe
- Nabraja
zdravog života.
monosaharida,
monosaharide i
- Razvija
disaharida,
disaharide i
samostalnost i
oligosahaida i
oligosaharide.
profesionalnu
polisaharida prema
- Poznaje njihove
odgovornost.
njihovim opštim
opšte osobine.
osobinama i
- Poznaje proces
osobinama u
fotosinteze kod
čovječjem
biljaka i povezuje
organizmu.
taj proces sa
- Uočava razliku
procesom
između pojedinih
razgradnje skroba u
monosaharida i
čovječjem
disaharida.
organizmu.
- Objašnjava gdje se - Ističe ulogu
monosaharida u
oni sve u prirodi
organizmu i
nalaze (u biljnom i
interpretira njihovo
životinjskom
pretvaranje u
svijetu).
monosaharide koje
- Zna kako nastaju
čovjek najviše
polisaharidi u
upotrebljava.
biljnom svijetu.
- Identifikuje
- Objašnjava šta se
najznačajniji
sa njima dešava
monosaharid i zna
kada čovjek uzima
gdje se vrši njegova
ovakvu vrstu hrane.
resorpcija.
- Nabraja i razlikuje
- Dokazuje
polisaharide
povezanost ugljenih
značajne za
hidrata sa
čovječiji
84
Preporuke za
izvođenje nastave
- Power point
prezentacije.
- Slika organizma
čovjeka.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
organizam.
- Objašnjava kakve
posledice mogu da
nastanu usled
poremećaja
njihovog
razlaganja.
- Zna proces
razlaganja
polisaharida u
čovječjem
organizmu i kako se
to razlaganje vrši u
pojedinim
organima.
- Poznaje aerobni,
anaerobni i
pentozni put
razgradnje ugljenih
hidrata kao i njihov
značaj za
organizam čovjeka.
- Zna gdje se vrši
resorpcija ugljenih
hidrata u organizmu
i kojim putevima
oni odlaze u
njihovo dalje
razlaganje tj. u
metabolizam.
Metabolizam ugljenih
- Poznaje aerobni
put razgradnje
ugljenih hidrata do
piruvata.
- Poznaje anaerobni
put razgradnje
ugljenih hidrata
(Krepsov ciklus ili
ciklus trikarbonskih
kiselina).
- Poznaje pentozni
put razgradnje
ugljenih hidrata i
njegov značaj za
organizam čovjeka.
- Zna gdje se vrši
varenje i resorpcija
ugljenih hidrata.
- Zna da objasni kako
se vrši proces
Formativni ciljevi
-
-
-
-
učenik
proteinima.
Identifikuje ulogu
disaharida i
oligosaharida i zna
da interpretira
njihovo pretvaranje
u monosaharide.
Identifikuje
poremećaj ugljenih
hidrata koji mogu
izazvati oboljenje
(dijabetes) kod
čovjeka.
Uočava značaj
pravovremenog
reagovanja kod
pacijenta kod koga
se javio poremećaj
u metabolizmu
ugljenih hidrata.
Uočava povezanost
ugljenih hidrata sa
lipidima u
metabolizmu koji se
vrši kod čovjeka.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
hidrata
- Ističe ulogu ugljenih - Shvata važnost
fizičke aktivnosti
hidrata u oganizmu.
za očuvanje
- Pravi razliku šta se
zdravlja.
dešava u organizmu
sa ugljenim
hidratima kada je
čovjek aktivan i
kada je pasivan.
- Razlikuje pacijenta
oboljelog od
dijabetesa.
- Razlikuje tipove
šećerne bolesti
(dijabetes
mellitusa).
- Primjenjuje i izvodi
testove opterećenja
kod čovjeka.
- Pravi i uočava
razliku između ovih
85
Preporuke za
izvođenje nastave
- Power point
prezentacije.
- Slika organizma
čovjeka.
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
testova koji se
glikolize.
određuju kod
- Zna da objasni
zdravih i oboljelih
ciklus trikarbonskih
osoba.
kiselina.
- Zna kako se
stvaraju rezervni
polisaharidi kod
čovjeka, tj. kako
nastaje glikogen.
- Zna da objasni
kakve posledice
nastaju prilikom
poremećaja
metabolizma
ugljenih hidrata.
- Zna da objasni kako
se održava stalna
koncentacija
ugljenih hidrata u
organizmu
(homeostaza).
- Zna da objasni kako
nastaje šećerna
bolest kod čovjeka.
- Objašnjava
glikozirani
hemoglobin.
- Zna šta je proces
glikolize,
glikogeneze,
glikoneogeneze.
- Zna šta znači
proces ketonemije i
ketonurije.
- Objašnjava šta je
glukozurija i kako
nastaje.
Steroidi, lipidi i lipoproteini
- Identifikuje ulogu
- Definiše steroide.
- Opisuje proces
steroida, lipida i
nastanka sterioda.
lipoproteina u
- Objašnjava sintezu
organizmu.
holesterola i
- Razlikuje holeste triglicerida.
roltrigliceride i
- Objašnjava
lipoproteine u
razgradnju
organizmu čovjeka.
holesterola i
- Razumije ulogu
triglicerida i njive
lipida i lipoproteina
puteve razgradnje.
u organizmu
čovjeka.
- Objašnjava sintetu
- Razlikuje bitne i
drugih steroidnih
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Usvaja principe
- Power point
zdrave ishrane.
prezentacije.
- Razvija
- Grafoskop.
odgovornost za
- Slika organizma
sopstveno zdravlje.
čovjeka.
86
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
materija iz
holesterola.
- Objašnjava
nastanak lipida i
lipoproteina.
- Poznaje
transportne puteve
holesterol triglicerida i
lipoproteina u
organizmu čovjeka.
- Nabraja sve
lipoproteine kod
čovjeka.
- Definiše složene i
proste lipide.
- Zna šta su složeni
lipidi i kakva je
njihova uloga kod
čovjeka.
- Zna kako nastaju
masne kiseline.
Metabolizam lipida
- Objašnjava varenje
lipida u organizmu.
- Zna do kojih se
krajnjih materija
vrši razgradnja
lipida.
- Zna gdje
metabolizam lipida
započinje, a gdje
se vrši resorpcija
masti.
- Zna da objasni šta
su prostanglandini i
šta znače za
čovjekov
organizam.
- Zna ulogu
fosfolipida u
organizmu i zna da
objasni njihov
metabolizam.
Formativni ciljevi
-
-
-
-
učenik
nebitne masne
kiseline u organizmu
čovjeka.
Pravi razliku između
lipida koji su korisni
i lipida koji su
štetni za organizam
čovjeka.
Uočava na koji
način čovjek treba
da unosi hranljive
materije u
organizam kako bi
kvalitetnije živio i
sebi produžio
životni vijek.
Razlikuje sve
gradivne materije
koje sadrže
prevelike količine
holesterola.
Vrednuje značaj
adekvatnog
reagovanja na
dobijene povećane
vrijednosti
holesterola i
triglicerida kod
pacijenata.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
- Zaključuje zašto je - Razvija pozitivan
sve značajan
stav prema
metabolizam lipida,
zdravlju kao
kao i kakvu korist
društvenoj
čovjek ima od ovog
vrijednosti.
metabolizma.
- Pronalazi razliku
između
metabolizma lipida i
ugljenih hidrata.
- Zaključuje zašto su
čovjeku sve korisni
lipidi.
- Ističe ulogu lipida u
organizmu.
- Formira stav o
pozitivnom i
negativnom
djelovanju lipida na
organizam čovjeka.
- Prognozira
87
Preporuke za
izvođenje nastave
- Power point
prezentacije.
- Slika organizma
čovjeka.
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
posledice
- Zna da objasni i
pretjeranog
opiše kako se vrši
konzumiranja
razgradnja lipida i
masne hrane.
koje sve supstance
- Predviđa kada će
utiču na ovaj
doći do
metabolizam.
arterioskleroze kod
- Objašnjava ulogu
pacijenata.
enzima u
metabolizmu lipida. - Intzerpretira sve
nepovoljne
- Objašnjava koje sve
posledice ove
materije nastaju u
bolesti.
tom metabolizmu.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
88
Preporuke za
izvođenje nastave
Razred: ČETVRTI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Enzimi i njihov značaj u laboratorijskoj dijagnostici
- Razvija sposobnost
- Pravi razliku
- Objašnjava šta su
opažanja.
između enzima koji
enzimi, kakve su to
su značajni za
materije i kakva im
pojedine organe.
je uloga u
- Prilikom
organizmu.
analiziranja enzima
- Vrši podjelu enzima
predviđa koji je
prema njihovoj
organ kod čovjeka
nomenklaturi.
obolio.
- Objašnjava šta sve
- Pravi razliku
ulazi u sastav
između enzima
enzima.
specifičnih za neke
- Zna da objasni da
organe u
enzimi vrše gotovo
organizmu.
sve važne životne
- Predlaže koje
procese.
enzime treba raditi
- Objašnjava kako se
za organe koji su
oni denaturišu, tj.
oboljeli.
kako prestaje
- Vrši komparaciju
njihovo dejstvo.
između aktivnosti
- Zna dejstvo enzima
enzima kod
u organizmu i pod
različitih organa.
kakvim uslovima.
- Zna sve enzime koji
se određuju u
laboratorijskoj
dijagnostici.
- Objašnjava koji su
enzimi značajni za
pojedine organe u
organizmu čovjeka.
- Zna kako djeluju
ljekovi i neke
toksične materije
na enzime, a samim
tim i na zdravlje.
Hormoni i njihov značaj u laboratorijskoj dijagnostici
- Uočava važnost
- Razlikuje
- Nabraja hormone
nauke u
najznačajnije
koji postoje kod
svakodnevnom
hormone i definiše
čovjeka.
životu.
mehanizme
- Zna da nabroji
njihovog
hormone štitne
djelovanja.
žlijezde, polne
hormone, hormone - Razlikuje hormone
proteinske prirode,
nadbubrežne
derivate amino
žlijezde, hormone
kiselina i sterodine
pankreasa,
hormone.
hormone hipofize i
- Ističe ulogu
paratiroidne
hormona u
žlijezde.
89
Preporuke za
izvođenje nastave
- Power point
prezentacije.
- Slika organizma
čovjeka.
- Power point
prezentacije.
- Slika organizma
čovjeka.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Zna da odvoji
hormone po
njihovoj građi.
- Zna šta su hormoni
proteinske prirode,
derivati amino
kiselina i steroidni
hormoni.
- Zna kako se
stvaraju hormoni u
žlijezdama sa
unutrašnjim
lučenjem.
- Poznaje ulogu
hormona u
organizmu čovjeka.
- Zna postupak
određivanja
hormona u
laboratorijskoj
dijagnostici.
- Poznaje i obrazlaže
metode određivanja
hormona u
laboratorijskoj
dijagnostici.
Vitamini
- Nabraja vitamine
koji su značajni za
život čovjeka.
- Navodi vitamine
koji su rastvorljivi u
mastima.
- Navodi vitamine
rastvorljive u vodi.
- Objašnjava ulogu i
značaj vitamina za
čovjeka.
- Objašnjava koji se
vitamini sintetišu u
organizmu, a koji
se unose putem
hrane.
- Objašnjava ulogu
vitamina kao
antioksidanasa.
- Objašnjava ulogu
vitamina c i
vitamina e u
čovječjem
organizmu.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
organizmu.
- Zaključuje kada u
laboratorijskoj
dijagnostici dolazi
do povećanja ili
smanjenja
vrijednosti nekog
hormona, zna da
prepozna kod kog
je organa došlo do
nekog poremećaja.
- Vrši komparaciju
uloga vitamina kod
čovjeka.
- Ocjenjuje ulogu
vitamina c u
organizmu čovjeka.
- Ocjenjuje ulogu
vitamina e u
organizmu čovjeka.
- Usvaja principe
zdrave ishrane.
90
Preporuke za
izvođenje nastave
- Power point
prezentacije.
- Slika organizma
čovjeka.
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
Cerebro - spinalna tečnost (likvor)
- Poznaje ulogu
- Ističe ulogu likvora
likvora u organizmu
za organizam.
čovjeka.
- Razlikuje likvor kod
- Zna da objasni da
zdravog čovjeka od
je likvor tečnost
patološkog likvora.
koja štiti mozak.
- Zna da objasni
osnovne sastojke
likvora.
- Zna da odredi
organizovane
elemente u
patološkom likvoru.
Tjelesne tečnosti (urin, znoj, limfa)
- Pravi razliku
- Definiše i
između urina koji
prepoznaje urin.
je normalan od
- Objašnjava
urina koji je
hemijski dio urina i
patološki, i
sediment urina.
prepoznaje ovu
- Objašnjava
razliku vizuelno.
organizovane
elemente u
sedimentu urina i
da ih mikroskopski
prepozna.
- Zna da objasni
pacijentu kako se
prikuplja 24h urin.
- Poznaje hemijski
sastav znoja i
njegovu ulogu u
organizmu.
Jetra i njena funkcija
- Identifikuje koji su
- Opisuje
enzimi značajni za
metaboličke
određivanje
procese koji se vrše
funkcije jetre.
u jetri (ugljenih
- Razlikuje enzime
hidrata, lipida).
koji se određuju
- Zna da je jetra
kod funkcije jetre i
organ gdje se
enzima koji se
odvijaju svi važni
određuju kod
životni procesi za
funkcije srca, žuči i
čovjeka.
pankreasa.
- Zna da je jetra
depo hranljivih
materija.
- Poznaje jetru kao
organ u kom se
stvara energija
potrebna čovjeku
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija odgovornost - Prikaz slika likvora.
za sopstveno
zdravlje.
- Razvija analitičko i
logičko mišljenje.
- Power point
prezentacije.
- Tjelesne tečnosti i
njihov značaj u
organizmu.
- Razvija odgovornost - Prikaz slike jetre.
prema sopstvenom
zdravlju.
91
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
za rad i razvoj.
- Zna analize koje se
u lab. praksi koriste
za ispitivanje
funkcije jetre.
- Zna da je jetra
organ koji
prerađuje sve
hranljive materije
potrebne organizmu
za rad i razvoj.
- Zna da jetra vrši
ulogu detoksikacije
organizma.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- N. Majkić Singh: Medicinska biohemija, Farmaceutski fakultet, Zavod za
medicinsku biohemiju i Klinički centar Srbije, Institut za medicinsku biohemiju,
Beograd, 1994.
- V. Đurđić: Medicinska biohemija za IV razred medicinske i veterinarske stručne
škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.
- Z. L. Kovačević: Biohemija i molekularna biologija, Medicinski fakultet, Novi Sad,
1999.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Računar.
- Odgovarajuće slike, šeme, anatomski atlas.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika
- Provjera znanja vrši se usmeno, najmanje jednom u klasifikacionim periodu.
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u
klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Diplomirani farmaceut, specijalista za medicinsku biohemiju;
- doktor medicine specijalista za kliničku biohemiju;
- diplomirani farmaceut;
- profesor hemije.
92
10. Povezanost predmeta
Znanja
- Voda i elektroliti
- Cerebospinalna tečnost
(likvor)
- Tjelesne tečnosti (urin,
znoj, limfa)
- Jetra i njena funkcija
- Latinski nazivi
- Voda i elektroliti
- Voda i elektroliti
- Acido-bazna ravnoteža pH
tjelesnih tečnosti
- Voda, elektroliti i puferi
- Rastvarivači za injekcije
- Tjelesne tečnosti (urin,
znoj, limfa)
- Metabolizam ugljenih
hidrata, lipidi
- Hormoni i njihov značaj u
laboratorijskoj dijagnostici
- Voda i elektroliti
- Voda i elektroliti
- Aminokisjeline i proteini
- Monosaharidi, disaharidi i
oligosaharidi
- Stereoidi, lipidi i
lipoproteini
- Enzimi i njihov značaj u
laboratorijskoj dijagnostici
- Cerebospinalna tečnost
(likvor)
- Tjelesne tečnosti (urin,
znoj, limfa)
- Jetra i njena funkcija
- Metabolizam proteina
- Metabolizam ugljenih
hidrata
- Vitamini
Povezanost sa drugim predmetima
Predmet
Znanja
- Anatomija sa fiziologijom
- Tjelesne tečnosti
- Digestivni sistem
- Latinski jezik
- Zdravstvena zaštita i
higijena
- Hemija
- Analitička hemija
- Patologija
- Laboratorijske tehnike
- Sanitarna hemija
- Praktična nastava
- Zdrava ishrana i dijetetika
93
- Pravilan izgovor riječi,
pravilan naglasak
- Činioci koji utiču na
zdravlje i očuvanje okoline
- Voda ikiseonik
- Puferi
- pH
- voda
- Poremećaji prometa vode,
otoci, dehidratacija
- Uzimanje i slanje
materijala na laboratorijsku
dijagnostiku
- Hranljive podloge
- Voda kao životna namirnica
- Elektroliti
- Proteini
- Monosaharidi
- Lipidi
- Enzimi
- Cerebospinalna tečnost
(likvor)
- Tjelesne tečnosti (urin,
znoj, limfa)
- Hemokultura, urinokultura i
korpokultura
- Jetra
- Hranljive materije i zdrava
ishrana
1. 2. 11. MIKROBIOLOGIJA SA PARAZITOLOGIJOM
1. Naziv predmeta: MIKROBIOLOGIJA SA PARAZITOLOGIJOM
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
Ukupno
72
66
138
72
66
138
3. Opšti ciljevi nastave
- Usvajanje znanja iz oblasti imunologije.
- Usvajanje znanja iz građe i funkcije mikroorganizama.
- Sticanje o uzročnicima zaraznih bolesti i njihovim prenosiocima.
- Sticanje znanja znanja o načinu reagovanja ljudskog organizma na djelovanje
mikroorganizama.
- Usvajanje znanja iz oblasti specijalne bakteriologije.
- Podsticanje učenika na aktivno učešće u nastavi, podsticanje ka usavršavanju
profesije.
- Razvijanje osjećaja odgovornosti i preciznosti u radu.
- Razvijanje sposobnosti komunikacije i kulture vođenja dijaloga.
94
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: TREĆI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Imunologija
- Izražava značaj
- Uočava važnost
- Zna čime se bavi
izučavanja
nauke u
imunologija.
imunologije.
svakodnevnom
- Definiše pojam
- Razlikuje
životu.
otpornost
mehanizme
- Razvija
organizma.
specifične i
analitičnost i
- Zna šta su
nespicifične
logičko mišljenje.
antigeni(Ag), a šta
imunosti.
antitijela (At).
- Razlikuje antigene
- Nabraja klase
od antitijela.
antitijela i njihove
- Upoređuje uloge
uloge.
- Zna šta je urođena
pojedinih klasa
otpornost
antitijela.
organizma.
- Analizira ulogu
- Nabraja
imunog sistema u
mehanizme
odbrani od
urođene
infekcija.
otpornosti.
- Analizira reakcije
- Objašnjava
preosjetljivosti.
mehanizme
specifične i
nespecifične
imunosti.
- Objašnjava pojam i
mehanizam
djelovanja
antigena.
- Opisuje imuni
sistem.
- Objašnjava
imunološko
pamćenje,
humoralni imuni
odgovor.
- Nabraja vrste,
mehanizam
djelovanja
antitijela, i ćelijski
imuni odgovor.
- Ilustruje reakcije
preosjetljivosti.
- Nabraja vrste
imunih seruma,
vakcina, principa
vakcinacije i
komplikacije pri
vakcinaciji.
95
Preporuke za
izvođenje nastave
- Šematski prikaz
antigena i
antitijela.
- Stručna literatura.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Opšta bakteriologija
Morfologija i
fiziologija bakterija
- Opisuje morfološke
karakteristike
Gram (+) i Gram (-)
bakterija.
- Nabraja razlike u
građi ćelijskog zida
Gram (+) i Gram (-)
bakterija.
- Objašnjava
hemijski sastav
bakterije.
- Nabraja optimalne
uslove za rast i
razmnožavanje
bakterija u
laboratorijskim
uslovima.
- Opisuje načine
ishranebakterijskih
ćelija.
- Objašnjava disanje
bakterija.
- Analizira
razmnožavanje
bakterija.
- Nabraja enzime
bakterija i zna
njihov značaj.
- Definiše pojam
metabolizam
bakterijske ćelije.
- Zna šta su
koenzimi i koja je
njihova uloga.
- Opisuje ciklus
trikarbonske
kiseline ili Krebsov
ciklus.
- Objašnjava proces
fermentacije.
Rast i razmnožavanje
- Navodi osnovne
faktore neophodne
za rast i
razmnožavanje
bakterija.
- Zna načine
razmnožavanja
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
- Opisuje građu
- Pozitivno
bakterije sa svim
procjenjuje
njenim omotačima
važnost novih
i ćelijskim
saznanja iz svoje
organelama.
struke.
- Razlikuje Gram
- Razvija efektivnost
pozitivne od Gram
u radu.
negativnih
bakterija (po
građi).
- Analizira hemijski
sastav bakterije
- Analizira
razmnožavanje
bakterija.
- Razlikuje normalnu
(fiziološku)
mikrofloru
čovječjeg
organizma.
- Razumije značaj
ishrane bakterijskih
ćelija.
- Analizira disanje
bakterija
- Razlikuje pojmove
anabolizam i
katabolizam.
- Analizira razlike
između postupka
fermentacije i
Krebsovog ciklusa.
bakterija
- Analizira faktore
neophodne za rast i
razmnožavanje
bakterija.
- Upoređuje načine
razmnožavanja
bakterija.
- Uviđa vezu teorije
i prakse.
96
Preporuke za
izvođenje nastave
- Koristiti slike i
crteže: građe
bakterija.
- Podsticati diskusiju
na temu: rast i
razmnožavanje
bakterija.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
bakterija.
Infekcija i zarazna
bolest
- Pojašnjava termine
infekcija i zarazna
bolest.
- Objašnjava pojam
patogenosti i
virulencije.
- Nabraja faktore
koji omogućavaju
širenje
mikroorganizama u
organizmu.
- Zna bakterijske
toksine, vrste
toksina i
mehanizme
njihovog dejstva.
- Objašnjava
otpornost
organizma na
infekcije.
- Objašnjava
odgovor organizma
na infekciju.
- Zna šta je
fagocitoza.
Osnovi
epidemiologije
zaraznih bolesti
- Upoznaje se sa
značajem
epidemiologije
zaraznih bolesti.
- Zna šta je
Vogralikov lanac i
koje su njegove
karike.
- Objašnjava
pojedine karike
Vogralikovog lanca.
- Definiše pojmove
epidemija i
pandemija.
Sterilizacija i
dezinfekcija
- Definiše pojam
sterilizacije.
- Nabraja vrste
sterilizacije.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Pravi razliku
između infekcije i
zarazne bolesti.
- Razlikuje
patogenost od
virulencije.
- Analizira pojedine
faktore koji
omogućavaju
širenje
mikroorganizama u
organizmu.
- Upoređuje različite
toksine bakterija i
mehanizme
njihovog dejstva.
- Analizira faktore
otpornosti
organizma na
infekcije.
- Uočava značaj
fagocitoze.
- Razvija analitičnost - Podsticati diskusiju
i logičko mišljenje.
na temu: Infekcija i
zarazna bolest.
- Razvija pravilan
odnos prema
zdravlju.
- Uočava značaj
epidemiologije
zaraznih bolesti.
- Analizira pojedine
karike Vogralikovog
lanca.
- Pravi razliku
između epidemije i
pandemije.
- Razvija osjećaj za
očuvanje zdravlja.
- Šematski ili slikovni
prikaz Vogralikovog
lanca.
- Upoređuje razne
vrste sterilizatora i
princip rada na
njima.
- Uočava razlike
između suvog
- Razvija osjećaj za
očuvanje životne
sredine.
- Prikaz slika
različitih vrsta
sterilizatora.
97
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Zna vrste
sterlizatora.
- Objašnjava proces
sterilizacije na
različitim
aparatima.
- Opisuje princip
rada autoklava.
- Zna postupke
sterilizacije
laboratorijskog
posuđa.
- Definiše pojam
dezinfekcija.
- Pojašnjava termine
dezinficijensi i
antiseptici.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
-
-
-
učenik
sterilizatora i
autoklava.
Analizira metod
sterilizacije
filtracijom.
Uočava razliku
između pojedinih
postupaka
sterilizacije
laboratorijskog
posuđa.
Pravi razliku
između sterilizacije
i dezinfekcije.
Analizira razlike
između
dezinficijenasa i
antiseptika.
Uočava značaj
epidemiologije
zaraznih bolesti.
Analizira pojedine
karike Vogralikovog
lanca.
Pravi razliku
između epidemije i
pandemije.
Razlikuje hranljive - Razvija osjećaj
odgovornosti u
podloge po izgledu
ispunjavanju
i namjeni.
radnih obaveza.
Vrednuje značaj
- Razvija osjećaj za
sterilnosti i
očuvanje životne
fertilnosti
sredine.
hranljivih podloga.
Uočava razlike u
ulogama osnovnih i
selektivnih
hranljivih podloga.
Razlikuje sterilnost
od fertilnosti.
Analizira posledice
rada sa nesterilinim
i nefertilnim
hranljivim
podlogama.
Hranljive podloge
- Navodi definiciju
hranljivih podloga.
- Zna podjele
hranljivih podloga.
- Zna osnovne
sastojke hranljivih
podloga.
- Zna čemu služe
pojedine podloge.
- Nabraja uloge
osnovnih i
selektivnih
hranljivih podloga. - Pojašnjava termine
sterilnost i
fertilnost podloga.
- Opisuje kako se
sprovodi kontrola
sterilnosti i
fertilnosti
hranljivih podloga.
Specijalna bakteriologija
- Objašnjava građu
- Uočava
- Uočava važnost
98
Preporuke za
izvođenje nastave
- Prikaz slika
pojedinih hranljivih
podloga.
- Koristiti stručnu
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Gram (+) bakterija.
- Opisuje građu
Gram(+) koka
(streptokoke,
pneumokoke),
morfologiju,
kulturelne osobine,
otpornost,
toksičnost,
antigenske
karakteristike,
epidemiologiju i
specifičnu
profilaksu.
- Zna osnovne
karakteristike
meningokoka i
gonokoka.
- Objašnjava građu
Gram ( +) bacila
(Corynebacterium
diphteriae,
Mycobacterium
tuberculosis,
Mycobacterium
leprae, Bacillus
anthracis,
Clostridium tetani,
Clostridium
botulinum).
- Zna građu Gram (–)
bakterija.
- Nabraja crijevne
bakterije
- Objašnjava građu
Gram (–) bacila
(Salmonella,
Shigellae, Proteus,
Vibrio cholerae,
Klebsiella,
Escherichia coli),
njihovu
morfologiju,
patologiju,
kulturelne osobine,
toksičnost,
antigenske
karakteristike,
epidemiologiju i
specifičnu
profilaksu.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
nauke u
svakodnevnom
životu.
- Razvija pravilan
odnos prema
zdravlju kao
društvenoj
vrijednosti.
- Razvija
sistematičnost u
radu.
Formativni ciljevi
-
-
-
-
-
-
učenik
specifičnosti građe
Gram (+) bakterija.
Vrši komparaciju
građe Gram (+) i
Gram (-) bakterija.
Analizira razlike
između različitih
grupa streptokoka.
Vrši komparaciju
meningokoka i
gonokoka.
Analizira
specifičnosti
Mycobacterium
tuberculosis.
Vrši komparaciju
Mycobacterium
tuberculosis i
Mycobacterium
leprae.
Uočava zajedničke
osobine crijevnih
bakterija.
Uočava
specifičnosti
bakterije
Bordetella
pertussis.
Uočava značaj
spiralnih bakterija.
Analizira sličnosti i
razlike između
Treponeme
palidum, Borelije
burgdorferi i
Leptospira.
Uočava
specifičnosti
hlamidija i
mikoplazmi.
Ocjenjuje
specifičnosti
rikecija.
99
Preporuke za
izvođenje nastave
literaturu.
- Koristitti slike i
crteže Gram
pozitivnih i Gram
negativnih
bakterija.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Navodi građu
Brucella,
Haemophilus
influenzae,
Rikettsia itd. ),
njihovu
morfologiju,
patologiju,
kulturelne osobine,
toksičnost,
antigenske
karakteristike,
epidemiologiju i
specifičnu
profilaksu.
- Navodi građu
bakterija
Bordetella
pertussis,
Haemophilus
influenzae itd. ),
njihovu
morfologiju,
patologiju,
kulturelne osobine,
toksičnost,
antigenske
karakteristike,
epidemiologiju i
specifičnu
profilaksu.
- Definiše termin
spiralne bakterije.
- Zna bakterije koje
pripadaju spiralnim
bakterijama.
- Opisuje osnovne
specifičnosti
Treponeme
palidum, Borelije
burgdorferi i
Leptospira.
- Navodi
specifičnosti
hlamidija i
mikoplazmi.
- Opisuje bakterije
roda Rikecija.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
100
Preporuke za
izvođenje nastave
Razred: ČETVRTI
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Opšta virusologija
- Definiše
virusologiju.
- Navodi opšte
osobine virusa.
- Zna osnovnu
podjelu virusa ina
osnovu čega je
nastala.
- Opisuje strukturu
animalnih virusa.
- Objašnjava
umnožavanje
animalnih virusa.
- Definiše pojmove
selektivnost i
tropizam virusa.
- Objašnjava
patogenezu
virusnih infekcija.
- Upoznaje se sa
laboratorijskom
dijagnostikom
virusnih infekcija.
- Objašnjava značaj
tehnika
molekularne
biologije.
Specijalna virusologija
- Navodi osnovnu
podjelu virusa i
zna na osnovu čega
je nastala.
- Nabraja osnovne
karakteristike RNK
virusa.
- Navodi opšte
karakteristike
Pikornavirusa
(Picornaviridae).
- Opisuje osnovne
osobine virusa,
patogenost za
ljude, kliničke
manifestacije,
laboratorijsku
dijagnostiku,
imunitet i zaštitu
od poliovirusa.
- Navodi osobine
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
Uviđa značaj
izučavanja
virusologije.
Analizira osnovne
razlike između DNK
i RNK virusa.
Razlikuje osnovne
gradivne elemente
virusa.
Analizira razlike u
umnožavanju DNK i
RNK virusa.
Razlikuje
selektivnost virusa
od tropizma.
Upoređuje različite
tipove virusnih
infekcija.
Analizira tehnike
za laboratorijsko
dokazivanje virusa.
- Uočava važnost
nauke u
svakodnevnom
životu.
- Razvija pravilan
odnos prema
zdravlju kao
društvenoj
vrijednosti.
Uviđa značaj
izučavanja
virusologije.
Uočava
specifičnosti RNK
virusa.
Analizira
najvažnije
karakteristike
Pikornavirusa.
Analizira
specifičnosti
Poliovirusa.
Razlikuje više
tipova koksaki
virusa.
Uočava
specifičnosti
ehovirusa.
Vrednuje značaj
virusa gripa.
- Razvija pravilan
odnos prema
zanimanju.
- Razvija osjećaj
lične odgovornosti
prema higijeni i
zdravlju.
- Razvija
sistematičnost u
radu.
- Razvija sposobnost
samostalnog
zaključivanja.
- Razvija jasnoću
izražavanja.
- Razvija
tolerantnost prema
sagovornicima.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Koristiti stručnu
literaturu, slajdove
i videoprikaz
virusa, građe DNK i
RNK.
-
101
- Koristiti slajdove i
videoprikaz
različitih virusa.
- Podsticati
diskusiju.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
virusa, patogenost
za ljude, kliničke
manifestacije,
laboratorijsku
dijagnostiku,
imunitet i zaštitu
od koksakivirusa
(Coxsackievirus).
- Ilustruje osobine
virusa, patogenost
za ljude, kliničke
manifestacije,
laboratorijsku
dijagnostiku,
imunitet i zaštitu
od ehovirusa
(Echovirus).
- Opisuje virus gripa
(Influenzae virus)
osobine virusa,
patogenost za
ljude, kliničke
manifestacije,
laboratorijska
dijagnostika,
imunitet i zaštita.
- Nabraja osnovne
karakteristike
virusa, patogenost
za ljude, kliničke
manifestacije,
laboratorijsku
dijagnostiku,
imunitet i zaštitu
od virusa mumpsa
(Mumps virus).
- Ilustruje virus
malih boginja
(Morbilla virus)
osobine virusa,
patogenost za
ljude, kliničke
manifestacije,
laboratorijska
dijagnostika,
imunitet i zaštita.
- Zna kararteristike
virusa bjesnila
(Rabies virus)
patogenost za
ljude, kliničke
Formativni ciljevi
učenik
- Izražava
karakteristike
oboljenja koje
izaziva Mumps
virus.
- Razlikuje
specifičnosti virusa
malih boginja
(Morbilla virus).
- Određuje koje
oboljenje izaziva
Rabies virus i koje
su specifičnosti
oboljenja.
- Analizira
osobenosti virusa
rubeole.
- Uočava
specifičnosti DNK
virusa.
- Razlikuje
specifičnosti
Adenovirusa.
- Analizira osnovne
karakteristike
virusa koji
pripadaju familiji
Herpesviridae.
- Razlikuje viruse
koji čine familiju
Herpesviridae.
- Uočava sličnosti i
razlike pojedinih
virusa iz familije
Herpesviridae.
- Analizira
karakteristike
virusa variole.
- Razlikuje viruse
hepatitisa.
- Analizira sličnosti i
razlike između
pojedinih virusa
hepatitisa.
- Određuje
specifičnosti virusa
humane
imunodeficijencije.
- Analizira razlike
između virusa i
bakteriofaga.
102
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
manifestacije,
laboratorijska
dijagnostika,
imunitet i zaštita.
- Navodi osobine
virusa, patogenost
za ljude, kliničke
manifestacije,
laboratorijsku
dijagnostiku,
imunitet i zaštitu
od virusa rubeole
(Rubeola virus).
- Nabraja osnovne
karakteristike DNK
virusa.
- Ilustruje
adenoviruse
(Adenoviridae)
osobine virusa,
patogenost za
ljude, kliničke
manifestacije,
laboratorijska
dijagnostika,
imunitet i zaštita.
- Opisuje familiju
herpesvirusa
(Herpesviridae).
- Nabraja
najznačajnije
viruse iz familije
Herpesviridae.
- Ilustruje Herpes
simplex virus
(HSV),
Cytomegalovirus
- (CMV), Virus
Varicella - zoster
(VZV), Epstein Barr virus (EBV).
- Opisuje virus
velikih boginja
(Virus variole)
osobine virusa,
patogenost za
ljude, kliničke
manifestacije,
laboratorijska
dijagnostika,
imunitet i zaštita.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
103
Preporuke za
izvođenje nastave
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Pojašnjava termin
hepatptropni
virusi.
- Zna koji su virusi
hepatitisa.
- Ilustruje viruse
hepatitisa,
osobine,
patogenost za
ljude, kliničke
manifestacije,
laboratorijska
dijagnostika,
imunitet i zaštita
od infekcija
virusima
hepatitisa.
- Zna šta je HIV i
ilustruje Virus
humane
imunodeficijencije
(HIV - Human
immunodeficiency
virus).
- Nabraja osobine
virusa HIV - a,
patogenost za
ljude, kliničke
manifestacije,
laboratorijsku
dijagnostiku i
zaštitu.
- Zna šta su
bakteriofagi.
Opšta parazitologija
- Zna značaj
parazitologije.
- Zna osnovnu
podjelu parazita.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
- Analizira značaj
izučavanja
parazitologije.
- Uočava razlike
između pojedinih
parazita.
Specijalna parazitologija
- Analizira
Protozoologija
specifičnosti
- Objašnjava opšte
oboljenja koje
osobine,
izaziva
patogenost za
dizenterična
čovjeka,
ameba.
epidemiologiju,
- Upoređuje osobine
profilaksu
flagelata tjelesnih
dizenterične
šupljina.
amebe.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Uočava važnost
nauke u
svakodnevnom
životu.
- Koristiti
parazitološke
atlase.
- Shvata važnost
profesionalnosti u
radu.
- Uviđa vezu teorije i
prakse.
- Koristiti slike i
crteže protozoa.
- Podsticati
diskusiju.
- Koristiti stručnu
literaturu.
104
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Opisuje opšte
osobine Flagelata
tjelesnih šupljina.
- Objašnjava
osobine,
patogenost,
epidemiologiju i
profilaksu
Trichomonas
vaginalis.
- Zna morfologiju,
biologiju i razvoj
Leishmania
donovanii,
patologiju i
profilaksu za
čovjeka.
- Poznaje osobine,
podjelu,
patologiju,
epidemiologiju,
profilaksu
Trypanosoma
rhodensiense i
Tripanosoma crusi.
- Poznaje osobine,
podjelu,
patologiju,
epidemiologiju i
profilaksu
Plasmodiuma.
- Objašnjava
osobine,
patogenost i
epidemiologiju
Toxoplasma gondii.
Helmintologija
- Objašnjava
morfologiju i
biologiju,
patogenost,
epidemiologiju i
profilaksu
valjkastih crva
(Ascaris
lumbricoides).
- Objašnjava
morfologiju i
biologiju,
patogenost,
epidemiologiju i
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Shvata važnost
profesionalnosti u
radu.
- Uviđa vezu teorije
i prakse.
- Koristiti stručnu
literaturu.
- Koristiti slike i
crteže helminata.
- Podsticati diskusiju.
Formativni ciljevi
učenik
- Uočava
specifičnosti
Trichomonas
vaginalis-a.
- Određuje osnovne
karakteristike
Leishmania
donovanii.
- Uočava
specifičnosti
protozoa iz familije
Trypanosoma.
- Analizira osobine,
podjelu protozoa
roda Plasmodium.
- Izražava osobenosti
Toxoplasme gondii.
- Analizira
specifičnosti
valjkastih crva
(Ascaris
lumbricoides).
- Uočava
karakterističnosti
Trichuris trichiura.
- Razlikuje pljosnate
crve.
- Analizira sličnosti i
razlike između
pojedinih
pljosnatih crva.
- Izražava osobenosti
105
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
metilja.
profilaksu Trichuris
- Uočava razlike
trichiura.
između Fasciole
- Objašnjava
hepatice i
morfologiju i
šistosoma.
biologiju,
patogenost,
epidemiologiju i
profilaksu
pljosnatih crva
(Trichinella
spiralis, Taenia
echinococcus,
Taenia saginata,
Diphillobotrium
latum,
Hymenolepis nana
itd. ).
- Zna šta su metilji.
- Objašnjava
morfologiju, opšte
osobine Fasciola
hepatica i
šistosome.
Medicinska entomologija
- Uočava značaj
- Navodi značaj
izučavanja
izučavanja
artropoda.
entomologije.
- Analizira razlike
- Zna osnovnu
između pojedinih
podjelu artropoda i
artropoda.
njihov medicinski
značaj.
Mikologija
- Uviđa značaj
- Objašnjava
izučavanje
morfologiju i
mikologije.
biologiju gljiva.
- Analizira uzročnike
- Zna uzročnike
dermatomikoza.
dermatomikoza.
- Razlikuje uzročnike
- Objašnjava
sistemskih mikoza.
sistemske mikoze
(Aspergillus,
Candida albicans).
Sanitarna mikrobiologija
- Razlikuje vrste
- Navodi vrste
mikroorganizama
mikroorganizama u
koji se mogu naći u
vodi.
vodi.
- Zna bakteriološke
- Analizira
norme vode za
bakteriološke
piće.
norme vode za
- Objašnjava
piće.
mikrobiologiju
- Analizira
otpadnih voda.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija sposobnost
opažanja.
- Koristiti
entomološke
atlase.
- Razvija osjećaj
lične odgovornosti
prema higijeni i
zdravlju.
- Koristiti slike i
crteže različitih
gljiva.
- Podsticati
diskusiju.
- Uviđa važnost
očuvanja kvaliteta.
- Povezuje uzroke i
posledice.
- Razvija pravilan
odnos prema
zdravlju kao
društvenoj
vrijednosti.
- Koristiti stručnu
literaturu.
- Koristiti Pravilnike
o kvalitetu voda i
namirnica.
- Podsticati
diskusiju.
106
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Ilustruje
laboratorijska
ispitivanja vode.
- Objašnjava
mikrobiologiju
mlijeka i mliječnih
proizvoda.
- Nabraja patogene i
nepatogene
mikroorganizme u
mlijeku.
- Ilustruje
laboratorijsko
ispitivanje mlijeka.
- Zna značaj
ispitivanja
predmeta za opštu
upotrebu.
Formativni ciljevi
učenik
mikrobiologiju
mlijeka i mliječnih
proizvoda.
- Razlikuje patogene
i nepatogene
mikroorganizme
koji se mogu naći u
mlijeku.
- Uočava značaj
mikrobiološkog
ispitivanja
predmeta za opštu
upotrebu.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- O. Berger- Jekić, M. Jovanović, M. Lukić, M. Janković: Mikrobiologija sa
parazitologijom i epidemiologijom I, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1995.
- dr Š. Radulović: Mikrobiologija sa epidemiologijom, Zavod za udžbenike i
nastavna sredstva, Beograd, 2000.
- dr B. Karakašević: Mikrobiologija i parazitologija, Medicinska knjiga, Beograd Zagreb, 1987.
- dr A. Miljković: Medicinska mikrobiologija, Leksikografski pregled, Beograd,1987.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Internet.
- Časopisi.
- Medicinska dokumentacija.
- Kolor fotografije.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika
- Provjera znanja vrši se usmeno, najmanje jednom u klasifikacionim periodu.
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Doktor medicine, specijalista za medicinsku mikrobiologiju.
- diplomirani biolog - mikrobiolog.
107
10. Povezanost predmeta
Znanja
- Imunologija
- Opšta i specijalna
parazitologija
- Uzročnici: bakterije, virusi,
gljivice, protozoe i dr.
- Sterilizacija i dizenfekcija
- Sanitarna mikrobiologija
- Imunologija
- Opsta bakteriologija
- Rast i razmnozavanje
bakterija
- Specijalna bakteriologija
- Sterilizacija i dizenfekcija
- Infekcija i zarazna bolest
- Hranljive podloge
Povezanost sa drugim predmetom
Predmet
Znanja
- Anatomija sa
- Krv
fiziologijom
- Zdravstvena zaštita i
- Zdravlje kose i kože
prva pomoć
- Patologija
- Zapaljenja
- Laboratorijske tehnike
- Sanitarna hemija
- Praktična nastava
-
108
Sterilizacija
Voda kao životna namirnica
Hranljive namirnice
Imunologija
Ispitivanje i rezistencija
bakterija
Laboratorijska dijagnostika
bakterijskih infekcija
Sterilizacija i dizenfekcija
Laboratorijska dijagnostika
bakterijskih infekcija
Hranljive podloge
1.2.12. HEMATOLOGIJA SA TRANSFUZIOLOGIJOM
1. Naziv predmeta: HEMATOLOGIJA SA TRANSFUZIOLOGIJOM
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
Ukupno
72
66
72
66
138
138
3. Opšti ciljevi nastave
- Razvijanje sposobnosti logičkog povezivanja predhodno stečenih znanja, u cilju
lakšeg razumijevanja hematologije sa transfuziologijom.
- Sticanje znanja o normalnim osobinama krvi i krvotvornih organa.
- Upoznavanje mehanizama hemostaze i koagulacije krvi.
- Upoznavanje sa osnovnim karakteristikama krvnih grupa i podgrupa.
- Osposobljavanje učenika da prepoznaju pojedina oboljenja krvi i krvotvornih
organa, na osnovu simptoma i patoloških promjena u krvi.
- Osposobljavanje učenika da stečena znanja primjene u praksi i svakodnevnom
usavršavanju.
109
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: TREĆI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
Učenik
učenik
učenik
Hematologija kao medicinska disciplina
- Uočava značaj
- Razvija pozitivan
- Navodi definiciju
hematologije kao
stav prema novim
hematologije i
medicnske
saznanjima.
nabraja njene
discipline.
zadatke.
- Opisuje u kratkim
crtama istorijski
razvoj
hematologije.
Krv kao cjelina
- Analizira ulogu krvi - Razvija analitičko i
- Definiše krv.
logičko mišljenje.
u organizmu.
- Navodi fizičke
- Upoređuje fizičke i
osobine krvi i
hemijske osobine
fizička svojstva.
krvi.
- Objašnjava
hemijska svojstva
krvi.
Krvne ćelije
- Pozitivno
- Razlikuje krvne –
- Nabraja vrste
procjenjuje
ćelije.
krvnih ćelija.
važnost novih
- Analizira njihov
- Navodi osnovne
saznanja iz svoje
hemijski i fizički
osobine eritrocita.
struke.
sastav.
- Opisuje osobine
- Analizira ulogu
eritrocita (broj,
eritrocita u
oblik, veličina,
organizmu i njihovu
građa, hemijski
razgradnju.
sastav, fizičke
- Upoređuje osobine
osobine).
i krvnih ćelija.
- Navodi osnovne
- Uočava značaj i
osobine leukocita.
ulogu svake od
- Opisuje svaku od
krvih ćelija u
osnovnih osobina
organizmu.
leukocita (broj,
vrsta, građa i uloga
u organizmu).
- Navodi osnovne
osobine
trombocita.
- Opisuje u kratkim
crtama svaku od
osnovnih osobina
trombocita (broj u
cirkulisanoj krvi,
oblik, veličina,
gtrađa, hemijski
sastav, fizičke
osobine, uloga u
organizmu i zivotni
vijek).
110
Preporuke za
izvođenje nastave
- Diskusija.
- Značaj krvi u
organizmu.
- Prikaz slika ili
slajdova krvnih
ćelija (eritrocita,
leukocita,
trombocita).
Informativni ciljevi i
sadržaji
Učenik
Krvna plazma i limfa
- Definiše plazmu.
- Navodi najvažnija
fizička svojstava
plazme.
- Opisuje u kratkim
crtama svako od tih
svojstava
(količina, boja,
specificna težina,
viskoznost,
osmotski pritisak i
pH).
- Uočava razliku
između krvne
plazme i krvnog
seruma.
- Definiše limfu.
- Objašnjava proces
nastajanja i
kretanja limfe u
limfnim sudovima.
- Navodi fizička
svojstva limfe.
- Navodi hemijska
svojstva limfe.
Hematopoezni organi
- Nabraja
hematopoezne
organe.
- Objašnjava ulogu
hrematopoeznih
organa.
- Opisuje glavne
karakteristike
koštne srži.
(rasprostranjenost,
aktivnost, građu i
ulogu u
organizmu).
- Navodi sastavne
djelove limfnog
sistema.
- Opisuje u kratkim
crtama
rasprostranjenost,
građu i ulogu
limfnih žlijezda,
slezine, limfnog
tkiva, organa za
varenje i timusa.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija sposobnost
zapažanja.
- Prikaz slajdova ili
slika krvne plazme.
Formativni ciljevi
učenik
- Uočava značaj
uloge plazme i
limfe u organizmu.
- Analizira hemijski
sastav plazme.
- Analizira sastav
krvne plazme.
- Ističe ulogu limfe u
organizmu.
-
-
-
-
Uočava značaj
uloge
hematopoeznih
organa u nastanku
krvnih ćelija.
Analizira značaj
pojedinih
hematopoeznih
organa u stvaranju
krvi u pojedinim
životnim
razdobljima.
Upoređuje građu i
ulogu pojedinih
hematopoeznih
organa.
Ističe značaj
RES - a u
organizmu.
-
111
Razvija logičko
rasuđivanje.
- Seminarski rad
- Značaj pojedinih
hematopoeznih
organa u stvaranju
krvi u pojedinim
životnim
razdobljima.
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
Učenik
učenik
- Objašnjava ulogu
jetre u
hematopoezi.
- Definiše
retikuloendatelni
sistem (RES).
- Navodi uloga
RES -a u
organizmu.
Hematopoeza (stvaranje krvi)
- Analizira proces
- Objašnjava razliku
stvaranja krvi u
između
pojedinim životnim
hematopoeze
razdobljima.
embriona i fetusa, i
- Analizira stvaranje
hematopoeze kod
pojedinih krvnih
djece i odraslih
loza.
osoba.
- Navodi činioce koji - Pravi razliku
između nezrelih i
učestvuju u
zrelih krvnih ćelija.
reguklaciji
hematopoeze.
- Analizira i shvata
- Definiše pojam
značaj
krvne loze.
eritrocitopoeze,
- Navodi razvojni put
granulocitopoeze,
svake od krvnih
limfocitopoeze,
loza (eritrocitne,
plazmocitopoeze,
granulocitne,
monocitopoeze i
limfocitne,
trombocitopoeze.
plazmocitne,
monocitne,
trombocitne, od
najnezrelije ćelije
do krajnjeg
ćelijskog stadijuma
u sazrijevanju.
- Objašnjava način
postanka,
razmnožavanja,
diobe, i
sazrijevanja krvnih
ćelija.
- Objašnjava razliku
između
pluripotentene i
umnipotentnih
matičnih ćelija
hematopoeze.
- Objašnjava
eritrocitopoezu,
mjesto stvaranja,
vrste ćelija,
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija pozitivan
stav prema
zdravlju.
- Pretraživanje slika
eritrocitopoeze,
granulocitopoeze,
limfocitopoeze,
plazmocitopoeze,
monocitopoeze i
trombocitopoeze
na internetu.
112
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
Učenik
učenik
činioce
eritrocitopoeze,
stvaranje
hemoglobina, tok i
regulaciju
eritrocitopoeze.
- Objašnjava
granulocitopoezu,
vrste ćelija,
činioce, tok i
regulaciju
granulocitopoeze.
- Objašnjava
limfocitopoezu:
mjesto stvaranja,
vrste ćelija, tok i
regulaciju
limfocitopoeze.
- Objašnjava
plazmocitopoezu,
mjesto stvaranja,
vrste ćelija,
činioce, tok i
regulaciju
plazmocitopoeze.
- Objašnjava
monocitopoezu,
mjesto stvaranja,
vrste ćelija, tok i
regulaciju
monocitopoeze.
- Objašnjava
trombocitopoezu,
mjesto stvaranja,
vrste ćelija, tok i
regulaciju
trombocitopoeze.
Morfologija krvnih ćelija
- Navodi promjene u - Pronalazi razliku u
citoplazni i jedru
veličini između
ćelija pojedinih
mladih i zrelih
krvnih loza, koje
ćelija krvnih loza
nastaju u toku
- Analizira značaj
sazrijevanja.
morfoloških
- Opisuje u glavnim
karakteristika
crtama morfološke
ćelija eritrocitne,
karakteristike
granulocitne,
ćelija eretrocutne
limfocitne,
loze (od
plazmocitne,
proeritroblasta do
monocitne i
eritrocita).
trombocitne loze
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
- Razvija logičko
rasuđivanje.
113
Preporuke za
izvođenje nastave
- Koristiti stručnu
literaturu.
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
Učenik
učenik
- Opisuje u glavnim
crtama, morfološke
karakteristike
ćelija granulocitne
loze) od miloblasta
do zrelog
granulocita.
- Opisuje u glavnim
crtama morfološke
katrakteristike
ćelija limfocitne
loze (od
limfoblasta do
zrelog limfocita).
- Opisuje u glavnim
crtama morfološke
karakteristike
ćelija plazmocitne
loze od
plazmoblasta do
zrelog plazmocita).
- Objašnjava u
glavnim crtama
morfološke
karakteristike
ćelija monocitne
loze) od
monoblasta do
zrelog monocita.
- Opisuje u glavnim
crtama morfološke
karakteristike
ćelija trombocitne
loze (od mega
karioblasta do
zrelog trombocita).
- Opisuje u glavnim
crtama morfologiju
ćelija
retikuloendoterijalnog sistema.
Hemostaza i koagulacija krvi
- Analizira i uočava
- Definiše
razliku između tri
hemostazu.
faze hemostaze.
- Navodi i pojašnjava
tri faze hemostaze: - Vrednuje značaj
uzajamnog
vaskularna faza,
djelovanja činioca
trombocitna faza, i
koji pomažu u
koagulacija krvi.
nastajanju
- Nabraja inhibitore
kaoagulacija krvi i
koagulacije krvi.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
- Povezuje uzroke i
posledice.
114
Preporuke za
izvođenje nastave
- Pretraživanje
Interneta od strane
učenika na temu
hemostaza i
kaoagulacija krvi,
diskusija
zapažanja.
Informativni ciljevi i
sadržaji
Učenik
- Objašnjava tok
koagulacije krvi
endogeni i
egzogeni put
koagulacije.
- Definiše
hibrinolizni sistem
krvi.
- Nabraja činioce
hibrinolize.
- Objašnjva tok
fibrinolize.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
činioca koji
sprečavaju
koagulaciju krvi.
- Uočava značaj
uzajamnog
djelovanja
pomažućih i
inhibitornih
činilaca
koagulacije krvi.
- Analizira tok
koagulacije krvi.
- Analizira tok
fibrinolize.
Transfuziologija kao medicinska disciplina
- Uočava značaj
- Definiše
transfuziologije u
transfuziologiju i
savremenoj
objašnjava njen
medicini.
praktični značaj.
- Vrednuje značaj
- Nabraja zadatke
antigena i
transfuziologije.
antitijela u
- Objašnjava pojam
serologiji krvnih
antigena i
grupa.
antitijela u
serologiji krvnih
grupa.
- Objašnjava pojam
eritrocitnih
antigena i
antieritrocitnih
antitijela.
Krvne grupe
- Analizira i shvata
- Objašnjava pojam
značaj krvnih grupa
krvnih grupa
ABO i Rh sistema.
eritrocita.
- Pravi razliku
- Navodi nazive
između krvnim
krvnih grupa ABO
grupa.
sistema.
- Vrednuje značaj
- Objašnjava na
pravila da jedna
osnovu čega se
osoba može da
razlikuju krvne
primi samo krv iste
grupe.
krvne grupe, i
- Objašnjava pojam
analizira posledice
Rh sistema.
ne poštovanja
- Nabraja ostale
pravila.
krvne grupe: MNPS
- Ističe šta će se
sistema.
desiti sa plodom Rh
- Navodi krvne grupe
(-) majke ukoliko
leukocita i
je otac R (+) pri
trombocita.
prvoj i ostalim
- Razvija sposobnost
zapažanja.
115
Preporuke za
izvođenje nastave
- Šematski prikaz
odgovora
organizma na
antigen.
- Izrada tematskih
panoa ili Power
point prezentacija
od strane učenika:
- Krvne grupe
Informativni ciljevi i
sadržaji
Učenik
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
trudnoćama.
- Vrednuje značaj
krvnih grupa u
dokazivanju
očinstva.
- Analizira krvne
grupe leukocita i
trombocita.
116
Preporuke za
izvođenje nastave
Razred: ČETVRTI
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
Bolesti krvi i krvotvornih organa
- Analizira načine na
- Navodi bolesti krvi
koje se mogu
i krvotvornih
ispoljavati bolesti
organa.
krvi i krvotvornih
- Nabraja spoljašnje
organa.
i unutrašnje uzroke
- Razlikuje
bolesti krvi i
spoljašnje i
krvotvornih organa.
unutrašnje uzroke
- Navodi simptome
bolesti krvi i
obolijevanja krvi i
krvotvornih organa.
krvotvornih organa.
- Nabraja metode
- Razlikuje simptome
ispitivanja koje se
koji ukazuju na
koriste u
bolesti krvi i
dijagnostici bolesti
krvotvornih organa.
krvi i krvotvornih
- Analizira
organa.
dijagnostičke
metode bolesti krvi
i krvotvornih
organa.
Bolesti eritrocitne loze
- Definiše anemiju i
eritrocitnu lozu.
- Navodi uzroke
nastanka bolesti
eritrocitne loze.
- Nabraja simptome i
znake oboljenja
eritrocitne loze.
- Navodi bolesti koje
nastaju kao
posledica
poremećaja
metabolizma
hemoglobina.
- Opisuje u kratkim
crtama metode
pregleda pacijenta
i vrste ispitivanja
koje se koriste za
dijagnostiku
oboljenja
eritrocitne loze.
- Navodi formule za
izračunavanje
eritrocitnih
indeksa.
- Navodi u koje
grupe se svrstavaju
Razlikuje podjele
anemija kliničke i
patofiziološke
simptome.
Uočava uzroke
nastanka bolesti
eritrocitne loze.
Razlikuje simptome
i znake oboljenja
eritrocitne loze.
Tumači
poremećaje
eritrocita koje
nastaju u bolestima
eritrocite loze a
odnose se na broj i
izgled eritrocita
periferne krvi
(veličina, oblik,
obojenost, i pojava
ostataka jedra i
inkluzija u
eritrocitima).
Analizira i razlikuje
dijagnostičke
metode i vrste
ispitivanja koje se
koriste za
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija sposobnosti
zapažanja.
- Razvija
inicijativnost i
snalažljivost.
- Pretraživanje slika
na internetu od
strane učenika na
temu bolesti krvi i
krvotvornih organa,
diskusija
zapažanja.
- Razvija
motivisanost.
- Seminarski rad
- Bolesti eritrocitne
loze.
117
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
bolesti eritrocitne
loze i nabraja
najvažnija
oboljenja.
- Definiše pojedina
oboljenja
eritrecitne loze i
opisuje u kratkim
crtama uzroke
nastanka,
simptome i znake i
laboratorijske
karakteristike
bolesti
(hiposideremijska
anemija,
perniciozna
anemija, aplastična
anemija,
hemolitička
anemija).
- Navodi
korpuskularne
hemolitičke
anemije (urođena
mikrosfericitoza,
ovalocitoza,
talasemija,
drepanocitoza i
paroksizmalna
noćna
hemoglobinurija).
- Nabraja
ekstrakorpuskularne hemolitičke
anemije
(hemolitička bolest
novorodjenčeta,
aiutoimuna
idiopatska
hemolitička
anemija i
paroksizmalna
hemoglobinurija na
hladno).
- Definiše pravu
policitemiju i
ukratko opisuje
način nastanka
simptome i znake
laboratorijske
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
utvrđivanje bolesti
eritrocitne loze.
- Izdvaja vrste
anemija na osnovu
kliničke slike i
patofizioloških
osobina.
- Izdvaja
korpuskularne od
ekstrakorpuskularnih hemolitičkih
anemija.
- Tumači pravu
policitemiju, način
nastanka,
simptome,
dijagnostiku i
terapiju.
118
Preporuke za
izvođenje nastave
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
karasteristike
oboljenja i
terapijske
procerure.
Bolesti leukocitnih loza
- Navodi osnovne
leukocitne loze.
- Navodi uzroke
nastanka oboljenja granulocitne loze.
- Objašnjava glavne
simptome i znake
koji se javljaju kod
bolesti
granulocitne loze.
- Ukratko opisuje
promjene broja
granulocita koji
nastaju kod
oboljenja
granulocitne loze
(granulocitopenija,
granulocitoza,
leukemoidna
reakcija,
ezinofilija,
bazofilija).
- Opisuje u kratkim
crtama poremećaje morfologije
granulocita koji
nastaju kod
oboljenja
granulocitne loze.
- Navodi metode
pregleda i
dopunska
ispitivanja koja se
koriste pri
utvrđivanju bolesti
granulocitne loze). - Definiše pojedina
oboljenja
granulocitne loze i
ukratko opisuje
uzroke nastanka
kliničku sliku,
laboratorijske
karakteristike,
terapijske
procedure
-
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija
sistematičnost u
radu.
- Seminarski rad
- Bolesti leukocitnih
loza.
Formativni ciljevi
učenik
Razlikuje uzroke
nastanka oboljenja
granulocitne loze.
Izdvaja glavne
simptome i znake
koji se javljaju kod
bolesti
granulocitne loze.
Analizira
dijagnostičke
metode kod bolesti
granulocitne loze.
Razlikuje
poremećaje
morfologije
granulocita kod
oboljenja
granulocitne loze.
Razlikuje
terapijske
procedure kod
bolesti
granulocitne loze.
Analizira i razlikuje
uzroke, kliničku
sliku, dijagnostičke
metode i terapijske
procedure u
bolestima
limfocitne loze.
Uočava morfološke
izmjene limfocite u
pojedinim
bolestima
limfocitne loze.
Izdvaja hočkinovu
od nehočkinove
bolesti na osnovu
kliničke slike i
laboratorijskih
karakteristika
bolesti.
Ističe značaj
plazmocita u
organizmu.
Analizira
119
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
(agranulocitoza,
akutna
mijeloglastna
leukemija,
hronična
granulocitna
leukemija.
- Navodi uzroke
oboljenja
limfocitne loze.
- Navodi simpome i
znake koji se
javljaju u bolesti
limfocitne loze.
- Imenuje i
pojašnjava
morfološke
poremećaje
limfocita u
obljenjima
limfocitne loze.
- Navodi metode
pregleda i
dopunska
ispitivanja koja se
koriste pri
utvrđivanju bolesti
limfocitne loze.
- Definiše pojedina
oboljenja
limfocitne loze i
opisuje simptome i
znake,
laboratorijske
karakteristike,
terapijske
procedure
(infenktivna
mononukleoza,
infektivna
limfocitoza, akutna
limfoblastna
leukemija,
hronična limfocitna
leukemija).
- Navodi glavne
karakteristike
limfoma Hodgkin ove bolesti i Non
hočkinskih limfoma
(kliničku sliku,
Formativni ciljevi
-
-
-
učenik
imunološku
sposobnost
organizma.
Uočava morfoloske
poremećaje
plazmocita u toku
pojedinih bolesti
plazmocitne loze.
Razlikuje
koncetracije
imunoglobulina i
uočava posebne
vrste
imunoglobulina
koje nastaju kod
pojedinih oboljenja
(krioglobulin,
makroglobulin,
Bens’Jonsonovi
proteini.
Uočava ulogu
monocita u
organizmu.
Analizira i razlikuje
pojedine bolesti
monocitne loze
(uzroke nastanka,
kliničku sliku,
laboratorijske
karakteristike i
terapiju).
120
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
laboratorijske
karakteristike,
dijagnostičke i
terapijske
procedure).
- Navodi značaj
plazmocita u
organizmu, uzroke
nastanka, kliničku
sliku,
laboratorijske
karakteristike,
dijagnostičke i
terapijske
karakteristike u
bolestima
plazmocitne loze
(benigna,
monoklonska
gamapatija,
plazmocito,
primarna
makroglobulinemija, bolest
teških lanaca).
- Navodi simptome i
znake,
laboratorijske
karakteristike,
dijagnostičke i
terapijske
procedure kod
bolesti monocitne
loze (Gotheova
bolest, Niman Pikova bolest, Han
– Schiler Kristijanova bolest,
akutna
monoblastna
leukemija.
Bolesti trombocitne loze i hemoragijski sindromi
- Analizira i razlikuje - Razvija analitičnost
- Definiše
i logičnost.
vaskularne
hemostazu.
hemoragijske
- Navodi uzroke
sindrome.
bolesti hemostaze.
- Opisuje simptome i - Analizita
trombocitopenije.
znake kojima se
- Razlikuje
ispoljavaju bolesti
mehanizam
hemostaze.
nastanka
- Navodi metode
121
Preporuke za
izvođenje nastave
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
trombocitopenija.
pregleda i
- Razlikuje kliničku
dopunska
sliku,
ispitivanja pri
laboratorijske
utvrđivanju
karakteristike,
oboljenja
dijagnostiku bolesti
hemostaze.
trombocitne loze.
- Navodi podjelu
- Analizira i razlikuje
bolesti hemostaze
koagulopatijske
(vaskularne bolesti
hemoragijske
hemostaze, bolesti
sindrome.
trombocita i bolesti
- Razlikuje njihovu
koagulacije krvi).
kliničku sliku i
- Definiše vaskularni
laboratorijske
hemoragijski
karakteristike, kao
sindrom (naslednu
i način liječenja.
hemoragijsku
teleangiekstaziju,
alergijsku purpuru,
i ukratko opisuje
njihove simptome,
znake i
laboratorijske
karakteristike.
- Navodi
trombocitopa tijski hemoragijski
sindrom i
objašnjava uzroke
nastanka,
simptome i znake
kojima se
ispoljavaju bolesti
trombocitne loze.
- Opisuje
poremećaje
trombocita
(promjene broja u
perifrnoj krvi,
promjene u
morfologiji i
funkcionalne
poremećaje).
- Definiše pojedina
oboljenja
trombocitne loze i
ukratko opisuje
simptome i znake i
laboratorijske
karakteristike
bolesti (primarana
imuna
122
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
trombocitopenija,
primarana
trombocitoa stenija, Won Wilebrantova
bolest, primarna
trombocipemija.
- Navodi
koagulopatijske
hemoragijske
sindrome.
- Definiše pojedine
bolesti koagulacije
krvi i ukratko
opisuje simptome i
znake i
laboratorijske
karakteristike
(hemofilije,
hipoprotrombinemije i
pseudohipoprotrombinemije,
hipofibri nogenemije i
afibrinogenemije,
primarne
patolopške
fibrinogenolize,
difemniovane
intravaskularne
koagulacije
tromboza.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- M. Ristić, Z. Ristić, S. Ristić: Hematologija sa transfuziologijom, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2001.
- B. Jakšić, B. Labar, D. Grgičević: Hematologija i transfuziologija, Zavod za
nastavna sredstva i nastavna sredstva, Beograd, 2004.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Grafoskop.
- PC računar.
- LCD projektor i projekciono platno, slike, šeme.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika
- Provjera znanja vrši se usmeno, najmanje jednom u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
123
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Doktor medicine, specijalista za internu medicinu;
- doktor medicine, specijalista za transfuziologiju.
10. Povezanost predmeta
Znanja
- Krva kao cjelina
- Krvna plazma i limfa
- Kardiovaskularni sistem
- Bolesti eritrocitne,
leukocitne i trombocitne
loze
- Krva kao cjelina
- Bolesti krvi i krvotvornih
organa
- Bolesti eritrocitne,
leukocitne i trombocitne
loze
- Hematologija kao
medicinska disciplina
- Krv kao cjelina
- Krvne ćelije
- Krvna plazma i limfa
- Hemostaza i koagulacija krvi
- Transfuziologija kao
medicinska disciplina
- Krvne grupe
- Bolesti eritrocitne loze
- Bolesti leukocitne loze
- Bolesti trombocitne loze i
hemoragijski sindrom
- Bolesti krvi ikrvotvornih
organa
- Bolesti eritrocitne,
leukocitne i trombocitne
loze
- Krvne grupe
Povezanost sa drugim predmetom
Predmet
Znanja
- Anatomija sa fiziologijom
- Krv
- Tjelesne tečnosti
- Bolesti krvi i krvotvornih
organa
- Patologija
- Poremećaji krvotoka
- Toksikološka hemija
- Farmakologija krvi
- Praktična nastava
- Uzimanje uzoraka krvi za
hematološke pretrage
- Obrada bolesničkog
materijala
- Pravljenje i bojenje
krvnih razmaza
- Poremećaji sastava
bjelančevina krvne
plazme
- Ispitivanje hemostaze i
koagulacije krvi
- Određivanje kompletne
krvne slike
- Laboratorija za krvne
grupe
- Ispitivanje eritrocita
- Ispitivanje leukocita
- Određivanje broja
trombocita i retikulocita
- Bolesti krvi i odgovarajuće
dijete
- Zdrava ishrana i dijetetika
- Humana genetika
124
- Osnovni mehanizmi i
principi nasleđivanja
1.2.13. SANITARNA HEMIJA
1. Naziv predmeta: SANITARNA HEMIJA
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave:
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
66
66
Ukupno
99
99
33
33
Vježbe: odjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika
3. Opšti ciljevi nastave
- Razumijevanje pojmova, činjenica i zakonitosti iz oblasti sanitarne hemije.
- Razumijevanje zavisnosti između hrane i zdravlja.
- Razumijevanje uloge hranljivih sastojaka u organizmu.
- Razvijanje sposobnosti za izučavanje strukture, hemijskih, fizioloških i
organoleptičkih svojstava hranljivih sastojaka.
- Razvijanje sposobnosti za bromatološko istraživanje.
- Razumijevanje pravilne ishrane.
- Razvijanje ekološke svijesti.
125
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: ČETVRTI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Bromatologija - pojam i definicija
- Usvaja globalne
- Definiše
- Uočava značaj
vrijednosti.
bromatologiju.
sanitarne hemije
- Razvija sposobnost
(bromatologije) u
opažanja.
preventivnoj
medicini.
Energetski aspekt hrane
- Razvija logično
- Definiše energetsku - Razlikuje
zaključivanje.
izračunavanje od
vrijednost hrane.
određivanja
- Objašnjava
energetske
izračunavanje
vrijednosti
energetske
namirnica.
vrijednosti
- Razlikuje sirovu i
namirnica.
čistu energetsku
- Opisuje
vrijednost.
određivanje
- Šematski prikazuje
energetske
kalorimetrijsku
vrijednosti
bombu.
namirnica i gotove
hrane.
Voda kao životna namirnica
- Razvija analitičko
- Razlikuje vodu za
- Definiše osnovne
mišljenje.
piće od vezane
karakteristike vode
- Stiče sigurnost.
vode u
za piće.
namirnicama.
- Poznaje osobine
vezane vode u
namirnicama.
- Objašnjava ulogu
vode u organizmu.
Hranljive materije
- Razlikuje hranljive - Razvija svijest o
- Definiše hranljive
značaju pravilne
materije.
materije.
ishrane za
- Razlikuje gradivne
- Poznaje podjelu
poboljšanje i
od energetskih
hranljivih materija
očuvanje zdravlja.
hranljivih
prema ulozi u
- Razvija osjećaj
sastojaka.
organizmu.
lične odgovornosti
- Interpretira
- Navodi definiciju i
prema zdravlju.
hemijski sastav i
podjelu ugljenih
biohemijski značaj - Preuzima
hidrata.
odgovornost za
ugljenih hidrata.
- Navodi podjelu i
sopstveno zdravlje.
- Upoređuje aldoze i
strukturu mono,
ketoze, kao i
oligo i poli
- Razvija osjećaj
alifatičnu i cikličnu
saharida, kao i
očuvanja životne
strukturu.
njihovo prisustvo u
sredine.
- Upoređuje
namirnicama.
redukujuće i
- Definiše fizičke i
neredukujuće
hemijske osobine
disaharide.
ugljenih hidrata
126
Preporuke za
izvođenje nastave
- Video bim ili
grafofolije.
- Šema
kalorimetrijske
bombe.
- Šema kruženja
energije.
- Seminarski rad
- Značaj vode za
piće za život i
zdravlje čovjeka.
- Video bim ili
grafofolije.
- Video bim ili
grafofolije.
- Seminarski rad
- Ugljeni hidrati
izvor energije za
organizam.
- Seminarski rad
- Proteini u životnim
namirnicama.
- Seminarski rad
- Masti i ulja: izvor
energije,
esencijalnih masnih
kisjelina i
liposolubilnih
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
koje su od značaja
za analitiku
životnih namirnica.
- Opisuje promjene
koje nastaju na
ugljenim hidratima
u toku obrade
namirnica.
- Navodi potrebe
ugljenih hidrata u
ishrani ljudi.
- Navodi definiciju i
podjelu proteina.
- Opisuje esencijelne
aminokisjeline i
hranljivu vrijednost
proteina biljnog i
životinjskog
porijekla.
- Definiše
klasifikaciju
proteina prema
hranljivoj
vrijednosti.
- Navodi dnevne
potrebe proteina u
ishrani.
- Navodi definiciju i
podjelu masti ulja.
- Opisuje esencijalne
masne kisjeline.
- Navodi biološku
vrijednost masti i
ulja.
- Definiše užeglost
masti, ulogu anti
oksidanasa i
sinergista u
čuvanju masti.
- Definiše vitamine,
provitamine i anti
vitamine.
- Navodi namirnice
koje su izvor
vitamina i
provitamina.
- Navodi dnevne
potrebe u
vitaminima.
- Definiše mineralne
materije i navodi
Formativni ciljevi
učenik
- Upoređuje skrob,
celulozu, inulin i
hitin po
monomernim
jedinicama.
- Interpretira opštu
formulu amino
kisjelina.
- Razlikuje
alifatične,
aromatične i
heterociklične
aminokisjeline.
- Razlikuje
esencijalne
aminokisjeline i
njihovu ulogu u
organizmu.
- Analizira reakciju
nastajanja
peptidne veze.
- Razlikuje proste i
složene lipide.
- Interpretira opštu
formulu
triglicerida.
- Razlikuje masti i
ulja po hemijskom
sastavi i po fizičkim
osobinama.
- Analizira hranljivi
sastav masti i ulja.
- Pronalazi sličnosti i
razlike između
hidrosolubilnih i
liposolubilnih
vitamina.
- Interpretira
fiziološki značaj
vitamina.
- Razlikuje makro i
mikroelemente.
- Interpretira
fiziološki značaj
mineralnih
materija.
- Interpretira značaj
i ulogu mineralnih
materija za
organizam čovjeka.
127
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
vitamina.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
podjelu.
- Definiše vrste
mineralnih
materija i njihovu
rasprostranjenost u
namirnicama.
Životne namirnice
- Definiše životne
namirnice prema
zakonu o
bezbjednosti
hrane.
- Poznaje podjelu
životnih namirnica
prema porijeklu i
sastavu.
- Navodi podjelu
životnih namirnica
prema francuskim
autorima.
- Navodi faktore
kvarenja
namirrnica.
- Poznaje uslove
čuvanja životnih
namirnica.
- Navodi postupke
čuvanja i
konzervisanja
namirnica.
- Poznaje biološko
konzervisanje
namirnica.
Aditivi
- Definiše aditive i
navodi podjelu.
- Definiše vrste
aditiva i navodi
njihovu primjenu.
- Definiše razloge
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
- Razlikuje životne
namirnica biljnog i
životinjskog
porijekla.
- Interpretira
hemijski sastav
namirnica i
razlikuje
energetske,
gradivne i zaštitne
namirnice.
- Razlikuje
namirnice koje u
organizmu
metabolizmom
daju kisjele
proizvode.
- Identifikuje
namirnice koje u
organizmu
metabolizmom
daju alkalne
proizvode.
- Ističe namirnice
koje su izvor
vitamina i minerala
za organizam.
- Razlikuje
namirnice koje su
izvor energije i
minerala za
organizam.
- Razlikuje
namirnice koje su
izvor dijetnih
vlakana za
organizam.
-
Upoređuje aditive
prema namjeni.
Interpretira
podjelu aditiva.
Razlikuje sredstva
za sprečavanje
Preporuke za
izvođenje nastave
- Stiče sigurnost.
- Razvija pozitivan
stav prema
zdravlju.
- Razvija svijest o
značaju pravilne
ishrane za
poboljšanje i
očuvanje zdravlja.
- Razvija osjećaj
lične odgovornosti
prema zdravlju.
- Preuzima
odgovornost za
sopstveno zdravlje.
- Video bim ili
grafofolije.
Razvija svijest o
značaju pravilne
ishrane za
poboljšanje i
očuvanje zdravlja.
Preuzima
- Video bim ili
grafofolije.
-
-
128
- Seminarski rad
- Postupci
konzervisanja
mesa.
- Seminarski rad
- Mlijeko - izvor
punovrijednih
proteina.
- Seminarski rad
- Žita i proizvodi od
žita - izvor
minerala, vitamina
b-grupe i dijetnih
vlakana.
- Seminarski rad
- Razlozi korišćenja
aditiva
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
korištenja aditiva.
- Definiše grupe
aditiva i navodi
njihove
predstavnike.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
odgovornost za
sopstveno zdravlje.
Formativni ciljevi
učenik
kvarenja
namirnica, sredstva
za dotjerivanje
ukusa i mirisa i
sredstva za
dotjerivanje
izgleda i
konzistencije.
- Interpretira razloge
upotrebe aditiva.
- Razlikuje
namirnice kojima
se mogu dodavati
aditivi.
Hemijska kontaminacija hrane
- Definiše hemijsku
- Interpretira i
kontaminaciju
razlikuje hemijske
hrane.
kontaminente po
grupama.
- Definiše rezidualne
koncentracije.
- Interpretira
podjelu
- Definiše rezidue
kontaminenata.
pesticida, teških
metala, antibiotika - Upoređuje
i drugih
pesticide po
kontaminenata.
grupama.
- Definiše pojam
- Razlikuje
karence.
neorganske
kontaminente.
- Razlikuje prirodne
štetne supstance.
Dietetski suplementi
- Definiše dietetske
- Interpretira
suplemente.
podjelu dietetskih
suplemenata.
- Definiše razloge
upotrebe
- Ističe razloge
dijetetskih
upotrebe dietetskih
suplemenata.
suplemenata.
Interakcije sastojaka hrane i ljekova
- Definiše odnos
- Interpretira odnos
između hrane i
između hrane i
lijeka.
lijekova.
Preporuke za
izvođenje nastave
Razvija svijest o
značaju pravilne
ishrane za
poboljšanje i
očuvanje zdravlja.
Razvija osjećaj
lične odgovornosti
prema zdravlju.
- Video bim ili
grafofolije.
-
Razvija osjećaj
lične odgovornosti
prema zdravlju.
-
Video bim ili
grafofolije.
-
Razvija pozitivan
stav prema
zdravlju.
-
Video bim ili
grafofolije.
-
-
129
- Seminarski rad
- Hemijski
kontaminenti
životnih namirnica.
SANITARNA HEMIJA - vježbe
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
Uzimanje uzoraka za analizu i superanalizu
- Uočava značaj
- Upoznaje se sa
uzimanja uzoraka
priborom i
za analizu i
opremom za
superanalizu u
uzimanje uzoraka
analitici životnih
za analizu i
namirnica.
superanalizu.
Analize proizvoda sa šećerom
- Uočava razliku u
- Upoznaje
uzimanju uzoraka u
analitičku
odnosu na vrstu
laboratoriju, uslove
namirnica.
i način rada u
- Interpretira
laboratotiji.
pripremanje
- Nabraja
rastvora.
laboratorijsko
- Samostalno
posuđe, pribor i
priprema rastvore.
aparate i
- Vrši standardizaciju
demonstrira
rastvora.
njihovu primjenu.
- Upoređuje
- Zna da pruži prvu
teorijsko i
pomoć.
praktično znanje.
- Shvata važnost
volumetrijske
analize.
- Razlikuje
redukujuće i
neredukujuće
disaharide.
Boje za bojenje životnih namirnica
- Razlikuje boje za
- Definiše aditive i
bojenje životnih
navodi podjelu.
namirnica.
- Definiše vrste
- Priprema standarde
aditiva i navodi
boja.
njihovu primjenu.
- Priprema uzorke
- Definiše razloge
namirnica za
korištenja aditiva.
određivanje
- Definiše grupe
prisustva boja.
aditiva i navodi
- Vrši izdvajanje
njihove
boje na vlakno.
predstavnike.
- Vrši ekstrakciju
boje sa vlakna.
- Određuje prisustvo
boja papirnom
hromatografijom.
Određivanje vitamina "C" u namirnicama
- Definiše vitamine,
- Interpretira značaj
provitamine i anti
i ulogu vitamina za
vitamine.
organizam čovjeka.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Usvaja globalne
vrijednosti.
- Demonstracija
načina uzimanja
uzoraka životnih
namirnica i
samostalan rad
učenika.
- Razvija sposobnost
opažanja.
- Razvija logično
zaključivanje i
preciznost.
- Demonstracioni
ogled određivanja
redukujućih i
neredukujućih
šećera.
- Određivanje
redukujućih i
neredukujućih
šećera u raznim
uzorcima.
- Razvija analitičko
mišljenje.
- Razvija logično
zaključivanje.
- Stiče sigurnost.
- Demonstracioni
ogled određivanja
prisustva boja u
osvježavajućim
bezalkoholnim
pićima.
- Samostalan rad
učenika na
kvalitativnom
određivanju
prisustva boja u
namirnicama.
- Razvija analitičko
mišljenje.
- Razvija logično
- Samostalan rad
učenika na
kvantitativnom
130
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Navodi namirnice
koje su izvor
vitamina i
provitamina.
Analize brašna
- Poznaje neophodnu
pripremu
laboratoriskog
posuđa.
- Objašnjava
određivanje vlage
kod brašna
sušenjem.
- Objašnjava
određivanje
kisjelinskog
stepena kod
brašna.
- Demonstrira
određivanje
kisjelinskog
stepena kod
brašna.
- Objašnjava
određivanje masti
kod brašna.
- Objašnjava
određivanje
proteina kod
brašna.
Analize masti i ulja
- Poznaje neophodnu
pripremu
laboratoriskog
posuđa.
- Objašnjava
određivanje
kisjelinskog
stepena kod masti i
ula.
- Demonstrira
određivanje
kisjelinskog
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
zaključivanje.
- Stiče sigurnost.
- Razvija svijest o
značaju pravilne
ishrane za
poboljšanje i
očuvanje zdravlja.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Upoređuje
teorijsko i
praktično znanje.
- Vrši izračunavanje
količine ispitivane
supstance.
- Priprema
standardne
rastvore.
- Priprema uzorke
brašna za
određivanje:
vlage, pepela,
masti, proteina i
kisjelinskog
stepena.
- Shvata postupak
ekstrakcije.
- Upoznaje se sa
organskim
rastvaračima.
- Razvija analitičko
mišljenje.
- Razvija logičko
zaključivanje.
- Stiče sigurnost.
- Razvija pozitivan
stav prema
zdravlju.
- Razvija moć
zapažanja.
- Razvija svijest o
značaju pravilne
ishrane za
poboljšanje i
očuvanje zdravlja.
- Mjerenje
analitičkom vagom
- rad u parovima
- Upoređuje
teorijsko i
praktično znanje.
- Vrši izračunavanje
količine ispitivane
supstance.
- Priprema
standardne
rastvore.
- Priprema uzorke
brašna za
određivanje:
- Razvija svijest o
značaju pravilne
ishrane za
poboljšanje i
očuvanje zdravlja.
- Razvija osjećaj
lične odgovornosti
prema zdravlju.
- Preuzima
odgovornost za
sopstveno
zdravlje.
- Demonstracioni
ogled određivanja
peroksidnog broja.
- Određivanje jodnog
broja kod jestivog
ulja.
Formativni ciljevi
učenik
- Razlikuje
namirnice koje su
izvor vitamina i
minerala za
organizam.
- Priprema
standardne
rastvore.
- Priprema uzorke
namirnica za
određivanje
vitamina "C".
131
određivanju
vitamina "C" u
namirnicama.
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
kisjelosti, jodnog i
stepena kod masti i
peroksidnog broja.
ulja.
- Shvata postupak
- Objašnjava
ekstrakcije.
određivanje
- Upoznaje se sa
peroksidnog broja
organskim
kod masti i ulja.
rastvaračima.
- Objašnjava
određivanje jodnog
broja.
- Objašnjava
užeglost masti i
upoznaje se sa
kresovom
reakcijom.
Analize mlijeka
- Poznaje neophodnu - Upoređuje
teorijsko i
pripremu
praktično znanje.
laboratoriskog
- Vrši izračunavanje
posuđa za analize
količine ispitivane
mlijeka.
supstance.
- Objašnjava
- Priprema
određivanje
standardne
relativne gustine
rastvore.
mlijeka.
- Priprema uzorke
- Demonstrira
brašna za
određivanje
određivanje:
kisjelinskog
kisjelosti, jodnog i
stepena kod
peroksidnog broja.
mlijeka.
- Shvata postupak
- Objašnjava
ekstrakcije.
određivanje masti
- Upoznaje se sa
po Gerberu.
organskim
- Samostalno
rastvaračima.
određuje sadržaj
mliječne masti po
Gerberu.
Analize mesa i proizvoda od mesa
- Poznaje neophodnu - Upoređuje
teorijsko i
pripremu
praktično znanje.
laboratoriskog
- Vrši izračunavanje
posuđa.
količine ispitivane
- Objašnjava
supstance.
određivanje pH
- Priprema
vrijednosti mesa.
standardne
- Demonstrira
rastvore.
određivanje pH
- Priprema uzorke
vrijednosti mesa.
mesa za
- Objašnjava
određivanje pH
određivanje
vrijednosti.
ukvarenosti mesa
- Shvata postupak
probom na
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
- Razvija svijest o
značaju pravilne
ishrane za
poboljšanje i
očuvanje zdravlja.
- Razvija osjećaj
lične odgovornosti
prema zdravlju.
- Preuzima
odgovornost za
sopstveno
zdravlje.
- Razvija analitičko
mišljenje.
- Razvija logično
zaključivanje.
- Stiče sigurnost.
- Razvija pozitivan
stav prema
zdravlju.
- Razvija moć
zapažanja.
- Razvija svijest o
značaju pravilne
ishrane za
poboljšanje i
132
Preporuke za
izvođenje nastave
- Mjerenje
laktodenzimetrom
- rad u parovima.
- Određivanje
sadržaja mliječne
masti metodom po
Gerberu.
- Demonstracioni
ogled određivanja
pH vrijednosti
mesa.
- Demonstracioni
ogled određivanja
prisustva amonijaka
metodom po Eberu.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
ukvarenost.
- Objašnjava
određivanje
vodonik sulfida i
amonijaka.
- Objašnjava
određivanje
konzervanasa kod
proizvoda od mesa
(nitriti i sulfiti).
Analize vode za piće
- Definiše osnovne
karakteristike vode
za piće.
- Objašnjava ulogu
vode u organizmu.
- Poznaje neophodnu
pripremu
laboratoriskog
posuđa.
- Objašnjava
osnovna pravila
volumetrije.
- Objašnjava
određivanje hlorida
u vodi.
- Objašnjava
određivanje
azotnih jedinjenja
u vodi za piće.
- Objašnjava
određivanje
redukcione moći
vode za piće.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
očuvanje zdravlja.
Formativni ciljevi
učenik
ekstrakcije.
- Upoznaje se sa
organskim
rastvaračima.
- Upoređuje
teorijsko i
praktično znanje.
- Vrši izračunavanje
količine ispitivane
supstance.
- Priprema
standardne
rastvore.
- Priprema uzorke
vode za
određivanje pH
vrijednosti.
- Shvata postupak
ekstrakcije.
- Upoznaje se sa
organskim
rastvaračima.
- Upoznaje se sa
indikatorima.
- Razvija analitičko
mišljenje.
- Razvija logično
zaključivanje.
- Stiče sigurnost.
- Razvija pozitivan
stav prema
zdravlju.
- Razvija moć
zapažanja.
- Razvija svijest o
značaju pravilne
ishrane za
poboljšanje i
očuvanje zdravlja.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Pravilno rukovanje
mjernim sudovima
- rad u parovima.
- Samostalan rad
učenika na
određivanju
sadržaja hlorida u
vodi za piće.
- Samostalan rad
učenika na
određivanju
sadržaja
rezidualnog hlora u
vodi za piće.
- Samostalan rad
učenika na
određivanju
sadržaja azotnih
jedinjenja u vodi za
piće.
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- S. Stanimirović, D. Stanimirović: Sanitarna hemija - bromatologija za IV razred
medicinske i turističko - ugostiteljske škole, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva, Beograd, 1996.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Grafoskop ili video bim.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika
- Provjera znanja vrši se usmenim putem i na vježbama, najmanje jednom u
klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
133
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Diplomirani farmaceut, specijalista za sanitarnu hemiju;
- diplomirani farmaceut.
10. Povezanost predmeta
Znanja
- Energetski aspekti hrane
- Voda kao životna namirnica
- Voda, kiseonik, ozon, hlor
itd.
- Voda kao životna namirnica
- Voda kao života namirnica
- Analiza životnih namirnica
- Hranljive materije
Povezanost sa drugim predmetom
Predmet
Znanja
- Zdravstvena zaštita i
- Higijena ishrane
higijena
- Činioci koji utiču na
zdravlje i očuvanje sredine
- Hemija
- Dezinfekcija vode, vazduha
i sl.
- Laboratorijske tehnike
- Destilovana, redestilovana i
dejonizovana voda
- Praktična nastava
- Analiza vode i pića
- Analiza brašna, mlijeka,
masti i ulja, mesa i
proizvoda od mesa
134
1.2.14. PRAKTIČNA NASTAVA
1. Naziv predmeta: PRAKTIČNA NASTAVA
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
36
144
324
264
768
Ukupno
36
144
324
264
768
Struktura praktične nastave po predmetnim oblastima i razredima
- I razred: anatomija sa fiziologijom 36 časova.
- II razred: analitička hemija 72 časa; laboratorijske tehnike 72 časa.
- III razred: medicinska biohemija 108 časova; mikrobiologija sa parazitologijom
108 časova; hematologija sa transfuziologijom 108 časova.
- IV razred: medicinska biohemija 99 časova; mikrobiologija sa parazitologijom 99
časova; hematologija sa transfuziologijom 66 časova.
- Praktična nastava se realizuje u specijalizovanim kabinetima škole, školskim
laboratorijama, laboratorijama doma zdravlja, pri čemu se odjeljenje dijeli na
grupe od 10 do 12 učenika
- Za izvođenje praktične nastave u laboratorijanma doma zdravlja, neophodno je
podijeliti odjeljenje u grupe od 6 - 8 učenika.
3. Opšti ciljevi nastave
- Osposobljavanje učenika za planiranje, pripremu, izvođenje, kontrolu i
vrednovanje rada u zanimanju.
- Razumijevanje normalne funkcije ljudskog organizma, proučavanjem paralelno sa
morfologijom, a time i sagledavanjem jedinstva građe i funkcije bitnog za
laboratorijsku praksu.
- Osposobljavanje učenika za sprovođenje odgovarajućih laboratorijsko - tehničkih
radnji:
- prijem bolesnika i uzimanje materijala za laboratorijske analize;
- neposrednu priprema reagenasa, pribora i aparata za rad;
- izvođenje osnovnih biohemijskih analiza krvi, urina, fecesa i crijevnih sokova;
- pripremu preparata i izvođenje osnovnih bakterioloških i parazitoloških analiza;
- pripremu preparata za izvođenje osnovnih hematoloških analiza;
- pripremu i izvođenje osnovnih hemijskih i bromatoloških analiza;
- vođenje stručne dokumentacije;
- samostalno, sigurno, ekonomično i kvalitetno, obavljenje poslova;
- sticanje samopouzdanja i sigurnosti kroz samostalni rad;
- usvajanje profesionalne etike, adekvatne komunikacije i razvijanje motivacije za
konstantno usavršavanje u struci;
- razvijanje ljubavi prema budućem pozivu i humanom odnosu prema bolesnom
čovjeku.
135
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: PRVI - OBLAST ANATOMIJA SA FIZIOLOGIJOM (36 časova)
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Preporuke za
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
izvođenje nastave
učenik
učenik
učenik
- Razvija sposobnost - Upoznavanje
- Uočava radni
Uvod
učenika sa radnim
prostor, tehnička
- Upoznaje kabinet
opažanja navikava
prostorom kabineta
pomagala, modele,
za anatomiju i
se na red i
za anatomiju i
slike.
fiziologiju.
urednost, razvija
fiziologiju.
- Planira i dogovara
- Opredjeljuje se za
pozitivnu
se za radni termin
pripadnost jednoj
orijentaciju prema
u okviru ponuđenih
od radnih grupa.
zanimanju.
termina i u
- Navikava se na
komunikaciji sa
planiranje radnih
ostalim učenicima.
obaveza i
saradničku
komunikaciju.
- Razvija sposobnost - Mikroskopiranje ili
- Crta i interpretira
Ćelija i tkiva
crtanje različitih
opažanja i
šematski prikaz
- Poznaje morfološke
tipova humanih
preciznost.
ćelije i analizira
i funkcionalne
ćelija.
- Razvija analitičko
funkcije glavnih
karakteristike
- Mikroskopiranje
mišljene.
dijelova ćelije i
ćelije.
trajnih histoloških
ćelijskih organela.
- Objašnjava
preparata ili
- Upoređuje
morfološke i
skiciranje strukture
strukturu, svojstva
funkcionalne
različitih vrsta
i funkcionalne
karakteristike
tkiva.
karakteristike
raznih vrsta tkiva.
epitelnog,
potpornog,
mišićnog i nervnog
tkiva.
Lokomotorni sistem
- Razvija sposobnost - Demonstriranje na
- Pronalazi i
Koštani sistem
modelu skeleta i
opažanja.
samostalno
- Zna navesti kosti
modelima
- Razumije
pokazuje kosti i
ramenog pojasa i
pojedinačnih
komplementarni
njihove glavne
slobodnog gornjeg
kostiju.
odnos među
djelove na modelu
uda i poznaje
polovima.
kostura.
glavne djelove
- Razvija svijest o
- Uočava i crta
pojedinih kostiju.
potrebi zaštite
glavne dijelove
- Navodi kosti
glave od
grudne kosti,
grudnog koša i
povređivanja.
rebara i kičmenih
kičmenog stuba.
pršljenova.
- Objašnjava
- Razlikuje vratne,
funkciju grudnog
grudne, slabinske
koša i kičmenog
pršljenove.
stuba.
- Identifikuje prava,
- Zna navesti kosti
lažna i slobodna
karličnog pojasa i
rebra na modelu
slobodnog donjeg
kostura.
uda, kao i
- Razumije funkciju
obrazložiti njihov
pojedinih kičmenih
značaj.
pršljenova kao i
- Imenuje kosti glave
kičmenog stuba u
i obrazložiti značaj
136
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
lobanje u cjelini.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Uviđa važnost
tjelesne aktivnosti
za pravilan razvoj.
- Prepoznavanje
zglobova na slici ili
modelu skeleta i
simuliranje
pokreta.
- Uviđa važnost
pravilnog držanja
tijela za prevenciju
bola u pojedinim
njegovim
dijelovima.
- Prepoznavanje
skeletnih mišića na
modelu i slici.
- Upoređuje sastav
- Uviđa vezu teorije i
krvne plazme i
prakse.
fizioloških rastvora. - Povezuje uzroke i
posledice.
- Identifikuje
- Pozitivno
najčešće
procjenjuje
primjenjivane
važnost novih
fiziološke rastvore.
saznanja iz svoje
- Analizira sljedeće:
struke.
broj entrocita,
leukocita,
trombocita,
količinu
hemoglobina,
hematokritsku
vrijednost i
- Pokazivanje
različitih fizioloških
rastvora.
- Donošenje
laboratorijkih
nalaza krvi zdravih
i bolesnih
pacijenata.
- Demonstracija
hemolizirane krvi u
epruveti.
Formativni ciljevi
-
-
-
Zglobovi
- Opisuje zglobove
glave, kičmenog
stuba, gornjih i
donjih udova.
-
Mišići
- Poznaje topografiju
mišića: glave,
vrata, trupa,
gornjih i donjih
udova.
- Obrazlaže
agonističko i
antagonističko
djelovanje mišića.
Krv
- Poznaje fiziološke
rastvore i njihovu
primjenu.
- Obrazlaže krvnu
sliku.
- Opisuje i
pojašnjava pojave
karakteristične za
krv: sedimentacija
entrocita i
hemoliza.
-
-
učenik
cjelini.
Razlikuje
morfološke i
funkcionalne
karakteristike
ženske i muške
karlice.
Na modelu
pronalazi
pojedinačne kosti,
analizira lobanju u
cjelini i uočava na
bazi lobanje veliki
potiljačni otvor i 3
lobanjske jame.
Uočava sadržaj
lobanjske šupljine i
shvata težinu
povreda lobanje i
mozga.
Pokazuje zglobne
površine pojedinih
zglobova na
modelu i
demonstrira
pokrete.
Na modelu ili slici
samostalno
pokazuje pojedine
mišiće.
Uočava koji se
mišići kontrahuju a
koji relaksiraju pri
vršenju određenih
pokreta.
137
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija pravilan
odnos prema
prevenciji zdravlja.
- Povezuje uzroke i
posledice.
- Uviđa vezu teorije i
prakse.
- Razvija preciznost.
- Posmatranje i
prepoznavanje
arterija na modelu
i slici.
- Rad u paru palpacija pulsa i
mjerenje krvnog
pritiska.
- Prepoznavanje
površnih vena ruke
na slici.
- Rad u paru pipanje i praćenje
površnih vena ruke
na tijelu.
- Stiče uvid o
značaju kiseonika
za život čovjeka.
- Razvija ekološku
svijest.
- Prepoznavanje
dijelova
respiratornog
sistema na
modelima i
slikama.
- Pravljenje
Dondersovog
modela.
Formativni ciljevi
-
Kardiovaskularni
sistem
- Nabraja arterije
čiji se puls može
palpirati.
- Opisuje metodu
palpacije pulsa i
navodi njegove
kvalitete.
- Objašnjava metodu
mjerenja
arterijskog krvnog
pritiska.
- Poznaje uticaj
tjelesnog
opterećenja na
aktivnost
kardiovaskularnog
sistema.
- Poznaje anatomiju
površnih vena ruke.
-
Respiratorni sistem
- Navodi i pojašnjava
topografiju
respiratornih
organa.
- Objašnjava
mehanizam
respiratornih
pokreta.
- Definiše plućne
volumene i
kapacitete.
-
-
-
-
-
učenik
leukocitarnu
formulu.
Vrši komparaciju sa
referentnim
vrijednostima.
Uočava
dijagnostički i
prognostički značaj
određivanja
sedimentacije.
Uočava izgled
hemolizirane krvi.
Uočava arterije i
pokazuje mjesta na
tijelu na kojima se
pipa puls.
Palpira puls i
ocjenjuje njegove
kvalitete.
Mjeri arterijski
krvni pritisak i
upoređuje sa
referentnim
vrijednostima.
Upoređuje
vrijednosti pulsa i
krvnog pritiska u
uslovima mirovanja
i nakon fizičke
aktivnosti.
Uočava i prati
površne vene koje
služe za vađenje
krvi i davanje
intravenskih
injekcija.
Uočava položaj
pojedinih
respiratornih
organa i njihove
odnose sa drugim
organima na
modelu i slici.
Pokazuje ulogu
dijafragme i
negativnog pritiska
u intrapleuralnom
prostoru u
ostvarivanju
disajnih pokreta
(Dondersov model).
138
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
- Razlikuje statičke i
dinamičke testove
za određivanje
funkcionalne
sposobnosti
respiratornog
sistema.
- Pokazuje pojedine
Digestivni sistem
dijelove probavne
- Poznaje topografiju
cijevi i pridruženih
organa za varenje.
žlijeda na modelu i
- Objašnjava ulogu
slici.
probavnih sokova i
- Pridružuje
fermenata.
odgovarajuće
fermente
pojedinim vrstama
hranljivih materija.
Urinarni sistem
- Poznaje normalna
- Analizira
(fiziološka )
laboratorijske
svojstva i sastav
nalaze urina zdrave
urina.
i bolesne osobe.
- Opisuje rutinski
- Razlikuje fizikalni,
pregled mokraće.
hemijski i
- Pojašnjava diurezu.
mikroskopski
pregled urina.
- Upotrebljava
medicinske
termine: oligurija,
poliurija, anurija,
polakizurija i
dizurija.
Genitalni sistem
- Poznaje topografiju - Samostalno
pokazuje dijelove
muških i ženskih
muških i ženskih
polnih organa.
polnih organa na
- Navodi metode
modelu i slici.
kontracepcije.
- Vrši komparaciju
mehaničkih,
hemijskih i
bioloških metoda
kontracepcije.
Sistem receptornih organa
- Pojašnjava
- Ispituje
akomodaciju oka.
akomodaciju oka
posmatranjem
Sanson Purkinijevih likova
ili na
funkcionalnom
- Uviđa važnost
pravilne ishrane.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Prepoznaje
dijelove
digestivnog sistema
na reljefnom
modelu.
- Tabelarni prikaz.
- Donošenje
laboratorijskih
nalaza urina
zdravih i bolesnih
pacijenata.
- Crtanje citoloških
sastojaka
sedimenta urina.
- Razvija humane
odnose među
polovima.
139
- Prepoznavanje
dijelova genitalnog
sistema na modelu
i slici.
- Pokazivanje
različitih vrsta
kontraceptivnih
sredstava.
- Rad u paru,
demonstracioni
ogled.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Nervni sistem
- Poznaje dijelove
nervnog sistema.
- Objašnjava
refleksne radnje
(bezuslovni i
uslovni refleksi).
- Navodi klinički
važne reflekse i
obrazlaže njihov
značaj.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razumije
sposobnost
organizma da se
prilagođava
uslovima spoljašnje
sredine.
- Prepoznavanje
dijelova nervnog
sistema na modelu
i slici.
- Rad u paru ispitivanje
refleksa.
Formativni ciljevi
učenik
modelu oka.
- Samostalno
pokazuje pojedine
dijelove nervnog
sistema na modelu
i slici.
- Identifikuje
elemente
refleksnog luka.
- Ispituje reflekse
oka, kože i tetivne
reflekse.
NAPOMENA
Predmetnom nastavniku se daje mogućnost da za dio vježbi napravi izbor praktičnih
aktivnosti, iz sadržaja programa teorijske nastave, prema vlastitoj procjeni.
140
Razred: DRUGI- OBLAST ANALITIČKA HEMIJA (72 ČASA)
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Analitička laboratorija
- Analizira novi radni - Navikava se na
- Upoznaje
pridržavanje
prostor.
analitičku
propisa.
laboratoriju, uslove - Uočava
- Razvija osjećaj o
laboratorijsko po
i način rada u
potrebi zaštite na
osnovu ranijeg
laboratoriji.
radu i
izučavanja hemije
- Nabraja
odgovornosti.
u VII i VIII razredu.
laboratorijsko
- Interpretira
posuđe, pribor i
korišćenje
aparate i
laboratorijskog
demonstrira
posuđa.
njihovu primjenu.
- Razlikuje
- Zna da pruži prvu
laboratorijsko
pomoć.
posuđe od pribora.
Kvalitativna analiza
- Razvija sposobnost
- Razlikuje pisanje
Analitičke grupe
opažanja.
molekulskih i
katjona
- Navikava se na red
jonskih reakcija.
- Objašnjava zadatak
i urednost.
- Upotrebljava
kvalitativne
- Razvija pozitivan
znanje o
analize, kao i
stav prema novim
karakterističnim
hemijske reakcije
saznanjima.
reakcijama.
pomoću kojih se
- Uviđa vezu teorije i
- Analizira vezu
ova analiza izvodi.
prakse.
između prakse i
- Poznaje pripadnost
teorije.
katjona određenih
- Samostalno
grupa i reakcije
dokazuje katjone
jona.
po analitičkim
- Navodi princip
grupama.
podjele katjona u
- Upisuje, u toku
analitičke grupe.
rada, u dnevnik sve
- Demonstrira
što se uradilo kao i
dokazne reakcije
hemijske reakcije.
katjona.
- Poznaje molekulske
formule kiselina,
baza i soli, kao i
njihovu disocijaciju
u vodenom
rastvoru.
- Razvija osjećaj
Analitičke grupe
- Upotrebljava
odgovornosti.
anjona
znanje o
- Razvija sposobnost
- Poznaje podjelu
karakterističnim
opažanja.
anjona u analitičke
reakcijama.
- Uočava važnost
grupe
- Predviđa tok
nauke u
- Razrađuje
hemijske reakcije.
svakodnevnom
pojedinačne grupe
- Samostalno
životu.
anjona.
dokazuje reakcije
- Razvija pravilan
- Demonstrira
anjona po
odnos prema
dokazne reakcije
analitičkim
141
Preporuke za
izvođenje nastave
- Posjeta savremenoj
biohemijskoj
laboratoriji.
- Demonstracioni
ogled
- Test na količinu
Mg2+ jona u
plazmi.
- Seminarski rad
- Primjena K+, Na+,
Ca2+ i njihovo
određivanje u
plazmi i serumu.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
anjona za svaku
analitičku grupu.
Kvalitativna analiza
- Objašnjava
praktično
izvođenje
kvalitativne
analize.
- Poznaje tehnike
samoga rada u
određenoj metodi.
Vaga i mjerenje
- Izvještava o
važnosti mjerenja
u svakoj analitičkoj
metodi.
- Demonstrira
mjerenje
analitičkom vagom.
Rukovanje mjernim
sudovima
- Objašnjava važnost
rukovanja priborom
koji se koristi u
praktičnom radu.
- Demonstrira
držanje pipete i
postupak
pipetiranja,
posmatranja nivoa
tečnosti,
očitavanje birete.
Gravimetrija
- Rezimira
najvažnije
operacije u
gravimetrijskoj
analizi.
- Demonstrira
određivanje
gvožđa, H2SO4 i
hlorida.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
prirodnim
naukama.
Formativni ciljevi
učenik
grupama.
- Upisuje hemijske
reakcije koje se
izvode.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Upoznaje pravila
kojih se treba
pridržavati pri
radu.
- Seminarski rad
- Razvija logičko
zaključivanje.
- Određivanje HCO3- Razvija osjećaj
u acidobaznoj
odgovornosti u
ravnoteži.
ispunjavanju radnih
obaveza.
- Navikava se na red
i urednost.
- Shvata važnost
pravila o čuvanju i
upotrebi vage.
- Vrši mjerenje
analitičkom vagom.
- Stiče sigurnost.
- Razvija
odgovornost,
preciznost i tačnost
u radu.
- Mjerenje
analitičkom vagom
- rad u parovima.
- Čita nivo tečnosti u
pipeti, Šelbahovoj i
Morovoj bireti.
- Izvodi postupak
pipetiranja.
- Razvija sposobnost
opažanja.
- Stiče sigurnost.
- Pravilno rukovanje
mjernim sudovima
- rad u parovima.
- Upoređuje
teorijsko i
praktično znanje.
- Izvodi postavljanje
filter papira u
lijevak.
- Izvodi postupak
dekantovanja,
ispiranja, sušenja i
žarenja taloga.
- Vrši izračunavanje
količine ispitivane
supstance.
- Uočava važnost
teorije i prakse.
- Podstiče
kreativnost.
- Stiče sigurnost.
- Razvija pravilan
odnos prema
prirodnom
naukama.
- Seminarski rad
- Standard A i B za
određivanje
elektrolita u
tjelesnim
tečnostima.
Volumetrijske metode
- Opisuje razliku
- Interpretira
-
142
Demonstracioni
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
neutralizacije i
neutralne soli.
- Pojašnjava
titracije.
- Demonstrira
pripremu primarnih
i sekundarnih
standardnih
rastvora.
- Demonstrira
postupak titracije.
Formativni ciljevi
-
-
Metoda precipitacije
- Navodi postupak
pripremanja
standardnih
rastvora u
argentometriji.
-
Metoda
kompleksometrije
- Objašnjava metodu
kompleksometrije.
- Demonstrira
pripremanje
rastvora
kompleksona III,
c=0,1 mol/l.
- Demonstrira
postupaka
određivanja Bi i Ca.
Metoda oksidoredukcije
- Opisuje
pripremanje
rastvora (Na2C2O4
c=0,05 mol/l,
KMnO4 c=0,02
mol/l, K2Cr2O7
c=0,01 mol/l,
Na2S2O3 c=0,06
mol/l) i postupak
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
- Razvija preciznost.
- Shvata značaj
povezivanja teorije
i prakse.
učenik
pripremanje
rastvora.
Samostalno
priprema rastvore
(KHCO3, HCl,
H2SO4, CH3COOH,
NaOH c=0,1 mol/l).
Vrši
standardizaciju
rastvora.
Upoređuje
teorijsko i
praktično znanje.
Shvata važnost
volumetrijske
analize.
Rešava zadatke iz
oblasti
volumetrije.
- Razvija moć
Priprema
zapažanja.
sekundarni
- Navikava se na red
standardni rastvor
i urednost.
AgNO3 c=0,1 mol/l i
vrši standardizaciju - Pozitivno ocjenjuje
važnost novih
titracijom po Moru.
saznanja iz svoje
Određuje NaCl po
struke.
Moru.
Preporuke za
izvođenje nastave
-
ogled
Određivanje
koncentracije
fibrinogena
turbidimetrijski.
- Priprema rastvor
kompleksona.
- Samostalno
određuje Bi i Ca.
- Uočava postupak
izračunavanja.
- Uviđa vezu teorije i
prakse.
- Uočava važnost
metode za
biohemijska
određivanja.
- Demonstracioni
ogled
- Određivanje Ca
kompleksometrijski
sa EDTA.
- Priprema primarni
standardni rastvor
Na2C2O4
c=0,05mol/l.
- Priprema rastvor
KMNO4
c=0,02mol/l.
- Vrši
standardizaciju
rastvora KMNO4.
- Uočava postupak
- Uočava važnost
metode za
biohemijska
istraživanja.
- Razvija moć
zapažanja.
- Razvija
analitičnost.
- Uviđa vezu teorije i
prakse.
- Demonstracioni
ogled
- Određivanje
alkohola u krvi po
Widmarku.
143
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
standardizacije.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
izračunavanja.
- Vrši
standardizaciju
rastvora Na2S2O3
c=0,06 mol/l.
- Vrši određivanje
Na3AsO3.
- Vrši
standardizaciju I2
c=0,03 mol/l.
144
Preporuke za
izvođenje nastave
Razred: DRUGI - OBLAST LABORATORIJSKE TEHNIKE (72 časa)
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Rukovanje osnovnim aparatima i priborom u laboratoriji
- Uviđa važnost rada
Rukovanje osnovnim - Razlikuje različite
vrste
u laboratoriji.
aparatima i
laboratorijskog
- Navikava se na
priborom
posuđa.
pridžavanje
- Nabraja vrste
- Rukuje svim
propisa.
laboratorijskog
vrstama
- Razvija osjećaj o
posuđa.
laboratorijskog
potrebi zaštite na
- Zna namjenu
posuđa.
radu i
pojedinog
- Razlikuje aparate u
odgovornosti.
laboratorijskog
laboratoriji.
- Razvija preciznost.
posuđa.
- Objašnjava tehnike - Rukuje aparatima u - Uviđa vezu teorije i
laboratoriji.
pranja
prakse.
- Rukuje vagama.
laboratorijskog
- Rukuje svjetlosnim
posuđa.
mikroskopom.
- Zna pranje
- Razlikuje pojedine
laboratorijskog
vrste hranljivih
stakla i pribora.
podloga.
- Zna vrste aparata u
- Formira radne
laboratoriji.
liste.
- Upoznaje se sa
- Vodi protokol rada.
kalibracijom
aparata.
- Pravi razne vrste
- Navodi vrste vaga.
izvještaja.
- Zna rad na vagama. - Upotrebljava
aseptički način
- Demonstrira
uzimanja
pipetiranje i
materijala
titriranje.
pacijenata.
- Zna mjere zaštite
na radu.
- Demonstrira
dezinfekciju
radnog mjesta.
- Demonstrira rad na
centrifugi.
- Demonstrira rad na
analitičkoj vagi.
- Nabraja vrste
spektrofotometra i
zna čemu ovi
aparati služe.
- Zna tehnike
očitavanja na
spektrofotometru.
- Upoznaje se sa
principima rada i
vrstama
biohemijskih
analajzera.
- Upoznaje se sa
145
Preporuke za
izvođenje nastave
- Upoznavanje
učenika sa
različitim
laboratorijskima
apratima i
posuđem i
postupcima
pravilnog
rukovanja.
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
analajzerima za
hematologiju.
- Zna principe
razblaživanja
rastvora.
- Nabraja vrste
preparata i načine
njihovog
pravljenja.
- Objašnjava
pojedine vrste
bojenja preparata.
Sterilizacija
- Priprema materijal - Uočava važnost
- Poznaje principe
teorije i prakse.
i pribor za
sterilnog rada.
- Navikava se na red
sterilizaciju.
- Zna vrste
i urednost.
- Radi stručno sve
sterilizatora.
načine
- Objašnjava proces
sterilizacije.
sterilizacije na
- Vrši kontrolu
različitim
sterilizacije.
aparatima.
- Upoznaje se sa
radom autoklava.
Uzimanje i obrada materijala za laboratorijsko ispitivanje
- Razvija osjećaj
- Vrši razvrstavanje
- Opisuje princip
odgovornosti u
materijala za
aseptičnog
ispunjavanju radnih
laboratorijsku
uzimanja pojedinih
obaveza.
obradu.
bioloških
- Njeguje smisao za
- Izvodi aseptično
materijala.
saradnju.
uzimanje krvi kao
- Demonstrira
- Stiče
bolesničkog
zasijavanje
samopouzdanje i
materijala.
pojedinih bioloških
sigurnost.
- Izvodi aseptično
materijala na
uzimanje
hranljive podloge.
materijala brisom.
- Zna uzimanje krvi
za biohemijsku i
hematološku
obradu.
- Zna principe
uzimanja krvi za
mikrobiološke
pretrage.
Mikroskop i mikroskopiranje
- Nabraja vrste
- Rukuje svjetlosnim - Navikava se na
mikroskopa.
mikroskopom.
tačnost.
- Objašnjava djelove - Pravi različite vrste - Shvata važnost
svjetlosnog
preparata.
profesionalnosti u
mikroskopa.
- Izvodi bojenje
radu.
- Demonstrira rad na
preparata.
svjetlosnom
- Vrši komparaciju
mikroskopu.
nativnih i bojenih
146
Preporuke za
izvođenje nastave
- Izvođenje
sterilizacije na
različitim
aparatima - rad u
parovima.
Vježbe
- Razvrstavanje
laboratorijskog
posuđa - rad u
parovima.
- Aseptično uzimanje
krvi i ostalog
materijala - rad u
parovima uz
nadležnost
stručnog lica.
- Izvođenje
postupaka
mikroskopiranja,
vršenje
komparacije
nativnih i bojenih
preparata - rad u
manjim grupama.
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
- Zna pravljenje
preparata.
različitih preparata - Pravi razliku u
i tehnike bojenja.
mikroskopiranju
pojedinih vrsta
preparata.
Hranljive podloge
- Uočava razliku
- Zna podjele
između pojedinih
hranljivih podloga.
hranljivih podloga.
- Upoznaje se sa
- Pravi hranljive
pripremom
podloge.
hranljivih podloga.
- Pojašnjava termine - Izvodi kontrolu
sterilnosti
sterilnost i
hranljivih podloga.
fertilnost podloga.
- Upoznaje se sa
kontrolom
sterilnosti i
fertilnosti
hranljivih podloga.
Vođenje protokola i izdavanje rezultata
- Objašnjava način
- Formira radne
vođenja protokola i
liste.
izdavanja
- Vodi
rezultata.
dokumentaciju
- Zna posledice
uredno i tačno.
neprofesionalnog
- Uočava razliku
vođenja protokola.
između pravilnog i
nepravilnog načina
vođenja protokola.
- Tačno izdaje
rezultate.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija sposobnost
opažanja.
- Razvija preciznost.
- Shvata važnost
profesionalnosti u
radu.
- Navikava se na
timski rad.
- Izrada hranljivih
podloga - rad u
manjim grupama.
- Navikava se na
pridržavanje
propisa.
- Navikava se na red
i odgovornost.
- Razvija
komunikativnost.
- Razvija svijest o
neophodnosti rada
na računaru.
- Vođenje
medicinske
dokumentacije i
izdavanje rezultata
- igra uloga.
147
Razred: TREĆI - OBLAST MEDICINSKA BIOHEMIJA (108 časova)
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Elektroliti
- Razvija logičko
- Izvodi analize
- Zna da
mišljenje.
elektrolita u
upotrebljava
- Povezuje teorijska
serumu krvi ili
plameni fotometar
i praktična znanja.
urina na ovim
ili fotometar sa jon
aparatima.
selektivnim
- Blagovremeno i na
elektrodama.
adekvatan način
- Zna da radi analize
reaguje kad nađe
na fotometru i na
patološke
automatizovanim
vrijednosti
aparatima
elektrolita kod
(analajzerima,
pacijenata.
jednokanalnim i
višekanalnim).
Proteini
- Razvija analitičko
- Na fotometrima i
- Zna da izvede sve
mišljenje.
analajzerima izvodi
analize koje se
analize proteina.
rade u
- Određuje ukupne
laboratorijskoj
proteine u 24h
dijagnostici u čiji
urinu.
sastav ulaze
- Određuje
proteini.
mokroalbumine u
urinu.
Monosaharidi
- Povezuje teoriju i
- Radi određivanje
- Zna da određuje
praksu.
glukoze na
glukozu iz krvi sa
- Razvija
fotometrima i
aparatima za brzu
samostalnost.
analajzerima.
analizu.
- Primjenjuje test
- Zna da određuje
opterećenja
glukozu na
glukozom.
fotometrima i
- Radi test
analizatorima iz
glikolizovanog
krvi, seruma i
hemoglobina.
plazme.
- Zna da reguje kada
su povećane
vrijednosti glukoze
u urinu (osobe kod
mlađe starosne
dobi).
- Shvata šta znače
povećane
vrijednosti glukoze
u urinu.
Lipidi
- Zna proceduru
- Radi određivanje
- Razvija analitičko i
određivanja lipida
lipida na
logičko mišljenje.
na fotometrima i
fotometrima i
analajzerima iz
analajzerima.
148
Preporuke za
izvođenje nastave
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
seruma.
Formativni ciljevi
učenik
- Određuje i pravi
razliku između
lipoproteina kod
čovjeka.
- Pravi razliku
između povoljnog
HDL i nepovoljnog
LDL holesterola kod
čovjeka.
- Preporučuje koju
vrstu hrane čovjek
treba da
upotrebljava radi
zdravijeg načina
života.
149
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
Razred: TREĆI - OBLAST MIKROBIOLOGIJA SA PARAZITOLOGIJOM (108 časova)
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Preporuke za
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
izvođenje nastave
učenik
učenik
učenik
Imunologija
- Analizira reakciju
- Razvija preciznost. - Demonstrirati test
- Definiše termin
direktne
aglutinacije na
serološke tehnike i
- Navikava se na
imunoaglutinacije.
pločici.
zna njihovu
tačnost.
- Određuje titar
- Nadgledanje
praktičnu
- Povezuje uzroke i
antitijela u
učenika u toku
primjenu.
posledice.
serumu.
rada.
- Nabraja serološke
- Shvata važnost
- Uočava
tehnike.
profesionalnosti u
aglutinaciju na
- Upoznaje se sa
radu.
pločici.
serološkim
- Stiče
- Razlikuje pozitivnu
reakcijama i
samopouzdanje i
od negativne
njihovom
sigurnost.
reakcije.
praktičnom
- Analizira razlike
primjenom u
između pojedinih
mikrobiologiji.
seroloških reakcija.
- Opisuje princip
reakcije
- Razlikuje
aglutinacije.
aglutinaciju od
- Ilustruje test
precipitacije.
aglutinacije na
- Izvodi test
pločici.
aglutinacije na
- Opisuje reakciju
pločici.
direktne
- Obrazlaže važnost
imunoaglutinacije
aglutinacionih
u ploči za
testova u
mikrotitraciju.
mikrobiologiji.
- Definiše pojam
titar antitijela.
- Opisuje reakciju
direktne
imunoaglutinacije
na pločici (BAB
test).
- Demonstrira
reakciju indirektne
aglutinacije na
pločici
- određivanje
reumatoidnog
faktora u serumu.
- Definiše pojam
precipitacije.
Mikroskop i mikroskopska identifikacija bakterija
- Pravnilno
- Razlikuje optičke i - Razvija logičko
- Zna djelove
rukovanje
rasuđivanje.
mehaničke djelove
svjetlosnog
svjetlosnim
- Uviđa vezu teorije i
svjetlosnog
mikroskopa.
mikroskopom
prakse.
mikroskopa.
- Nabraja optičke i
- individualni rad.
mehaničke djelove - Rukuje svjetlosnim - Razvija moć
zapažanja.
mikroskopom.
svjetlosnog
- Uočava razlike
mikroskopa.
150
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
između pojedinih
- Demonstrira rad na
bakterija poraslh
svjetlosnom
na hranljivim
mikroskopu.
podlogama.
- Zna pravljenje
različitih preparata
i tehnike bojenja.
- Zna tehniku
mikroskopiranja na
svjetlosnom
mikroskopu.
- Opisuje izgled
pojedinih bakterija
na hranljivim
podlogama.
Prosta i složena bojenja u bakteriologiji
- Objašnjava razliku - Pravi razliku
između prostih i
između prostih i
složenih bojenja.
složenih bojenja
- Izvodi osnovna
preparata.
bojenja.
- Zna tehnike
osnovnih bojenja u
bakteriologiji.
Hranljive podloge
- Razlikuje pojedine
- Zna podjele
hranljive podloge.
hranljivih
- Vrši komparaciju
podloga(prema
selektivnih,
čvrstini, namjeni).
neselektivnih,
- Definiše pojmove
diferencijalnih i
selektivne,
podloga za
neselektivne,
obogaćivanje
diferencijalne
rasta.
podloge, podloge
- Analizira razlike u
za obogaćivanje
namjeni pojedinih
rasta.
vrsta hranljivih
- Zna namjenu
podloga.
pojedinih hranljivih
- Učestvuje u
podloga (najčešće
pravljenju
korišćenih).
hranljivih podloga.
- Poznaje tehnike
- Analizira optimalne
pravljenja
uslove za
pojedinih hranljivih
kultivisanje
podloga.
bakterija u
- Zna načine čuvanja
laboratoriji.
pojedinih podloga.
- Upoznaje se sa
metodama i
uslovima
kultivisanja
bakterija u
laboratoriji.
- Objašnjava
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Navikava se na
tačnost.
- Uviđa povezanost
teorije i prakse.
- Pratiti individualan
rad učenika tokom
izvođenja osnovnih
tehnika bojenja.
- Razvija sposobnost
opažanja.
- Razvija preciznost.
- Shvata važnost
profesionalnosti u
radu.
- Navikava se na
timski rad.
- Demonstracija
različitih hranljivih
podloga.
151
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
biohemijski niz i
zna čemu služi.
Sterilizacija i dezinfekcija
- Priprema materijal - Uočava važnost
- Poznaje principe
teorije i prakse.
i pribor za
sterilnog rada.
- Navikava se na red
sterilizaciju.
- Zna vrste
i urednost.
- Radi stručno sve
sterilizatora.
načine
- Objašnjava proces
sterilizacije.
sterilizacije na
- Vrši kontrolu
različitim
sterilizacije.
aparatima.
- Analizira načine
- Upoznaje se sa
sterilizacije
radom autoklava.
pribora za rad.
- Opisuje
sterilizaciju
pribora za rad.
Uzimanje i slanje materijala na bakteriološki pregled
- Uviđa važnost
- Analizira značaj
- Opisuje princip
očuvanja kvaliteta
aseptičnog
aseptičnog
rada.
uzimanja
uzimanja pojedinih
- Razvija osjećaj
materijala.
bioloških
odgovornosti u
- Uzima različite
materijala.
bolesničke
- Zna principe
ispunjavanju
materijale
uzimanja krvi za
radnih obaveza.
(briseve,krv... ).
mikrobiološke
- Razvija
- Izvodi zasijavanje
pretrage.
komunikativnost.
različitih
- Zna tehnike
bolesničkih
uzimanja različitih
materijala.
materijala.
- Vrši komparaciju
- Demonstrira
aerobnih i
zasijavanje
anaerobnih
pojedinih bioloških
bakterija i uslova
materijala na
za njihovu
hranljive podloge.
kultivaciju.
- Pojašnjava termine
aerobne bakterije i - Analizira posledice
nepravilnog
aerobni uslovi za
transporta
kultivaciju.
bolesničkog
- Definiše pojmove
materjala.
anaerobne
bakterije i
anaerobni uslovi za
kultivaciju.
- Zna pravila
transporta
materijala.
- Opisuje način
pravilnog
uzorkovanja i
transporta likvora.
152
Preporuke za
izvođenje nastave
- Izvođenje
sterilizacije na
različitim
aparatima - rad u
parovima.
- Vježbanje u paru
na temu Aseptično
uzimanje
bolesničkog
materijala.
- Obezbijediti
materijal i
hranljive podloge.
- Pratiti individualan
rad.
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
Obrada bolesničkog materijala
- Definiše pojmove
- Uočava razliku
primarna kultura i
između primarne
subkultura
kulture i
bakterija.
subkulture
- Razlikuje čistu
bakterija.
kulturu na
- Vrednuje značaj
hranljivim
rada sa čistom
podlogama.
kulturom bakterija.
- Priprema
- Izoluje kolonije
subkulture i čiste
bakterija u čistoj
kulture sa
kulturi.
primarne agar
- Vrši izbor podloga
ploče.
u biohemijskoj
- Priprema i zasijava
seriji.
biohemijsku seriju. - Uočava razliku
između pozitivne i
- Zna namjenu
negativne reakcije.
biohemijske serije.
Hemokultura, urinokultura, koprokultura
- Analizira značaj
- Zna načine
pravilnog uzimanja
uzimanja uzorka za
krvi za
hemokulturu.
hemokulturu.
- Opisuje pravilno
- Analizira posledice
uzimanje uzoraka
nepravilno datog
za urinokulturu i
uzorka za
koporokulturu.
urinokulturu i
- Nabraja podloge za
hemokulturu.
kultivaciju.
- Određuje podloge
za kultivaciju.
pojedinih vrsta
bolesničkog
materijala.
Piokulture
- Analizira značaj
- Pojašnjava termin
pravilnog uzimanja
piokulture.
bolesničkog
- Nabraja vrste
materijala.
bolesničkog
- Upoređuje podloge
materijala koji se
za kultivaciju
obrađuju u sklopu
pojedinih vrsta
piokultura.
bolesničkog
- Zna način uzimanja
materijala.
bolesničkog
materijala.
- Nabraja podloge za
kultivaciju.
Ispitivanje rezistencije bakterija
- Priprema
- Definiše pojam
suspenziju i
rezistencije
zasijava je na
bakterija.
odgovarajuću
- Objašnjava svrhu
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Uviđa važnost
očuvanja kvaliteta.
- Stiče
samopouzdanje i
sigurnost.
- Obezbijediti
materijal i
hranljive podloge.
- Podsticati učenika
na samostalnost u
radu.
- Pratiti individualan
rad.
- Obezbijediti
hranljive podloge i
kulturu bakterija
na agar ploči.
- Teorijski dio
prethodi
praktičnom.
- Uviđa vezu teorije i - Preporučiti
literaturu.
prakse.
- Pisana uputstva o
- Razvija osjećaj
pravilnom davanju
odgovornosti u
uzoraka koje
izvršavanju radnih
pacijenti sami
obaveza.
uzorkuju.
- Shvata važnost
profesionalnosti u
radu.
- Uviđa vezu između
teorije i prakse.
- Razvija osjećaj
tačnosti i
preciznosti.
- Teorijska nastava
prethodi
praktičnoj.
- Rad u parovima.
- Uzimanje briseva
grla i nosa i
zasijavanje na
hranljive podloge.
- Razvija preciznost.
- Razvija sposobnost
opažanja.
- Njeguje smisao za
- Obezbijediti
hranljive podloge.
- Obezbijediti
antibiogram
153
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
izrade
antibiograma.
- Zna princip izrade
antibiograma.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
saradnju.
Formativni ciljevi
učenik
podlogu.
- Postavlja
antibiogram
tablete.
- Uočava zonu
inhibicije.
Laboratorijska dijagnostika bakterijskih infekcija
- Uviđa vezu teorije i
- Izvodi testove koji
- Upoznaje se sa
prakse.
se koriste u
testovima koji se
- Razvija logičko
serološkoj
koriste u serološkoj
rasuđivanje.
identifikaciji
dijagnostici
- Razvija sposobnost
stafilokoka i
infekcija izazvanih
opažanja.
streptokoka.
stafilokokama i
- Povezuje uzroke i
- Izvodi test
streptokokama.
posledice i tako
aglutinacije na
- Upoznaje se sa
stiče sigurnost.
pločici.
podlogama i
- Planira podloge i
testovima koji se
testove za
koriste za
identifikaciju
bakteriološku
pneumokoka.
dijagnostiku
infekcija izazvanih - Razlikuje podloge i
testove za
pneumokokama.
identifikaciju
- Upoznaje se sa
gonokoka.
podlogama i
- Izvodi testove za
testovima koji se
identifikaciju
koriste za
meningokoka.
bakteriološku
dijagnozu infekcija - Razlikuje podloge
i testove za
izazvane
identifikaciju
gonokokama.
tuberkuloze.
- Zna podloge i
- Analizira
testove za
specifičnost rada
identifikaciju
sa bolesničkim
meningokoka.
materijalom
- Navodi bolesnički
sumnjivim na
material iz kojeg
tuberkulozu.
se može izolovati
- Analizira
meningokok i
specifičnosti
opisuje način
154
Preporuke za
izvođenje nastave
tablete.
Vježbe
(rad u parovima)
- Priprema
sunspenzije i
zasijavanje na
odgovarajuću
podlogu.
- Postavljanje
antibiogram
tableta od strane
učenika.
- Pratiti ponašanje i
odgovornost
učenika u toku
rada.
- Podsticati učenika
na samostalan rad.
- Demonstrirati
osnovne testove i
podsticati učenike
postepeno ka
samostalnom
izvođenju testova.
- Izvođenje tehnika
uzimanja
materijala za
hemokulturu
- rad u parovima.
- Pratiti individualan
rad učenika.
- Prikaz slika
Mycobacterium
tuberculosis.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
uzimanja.
- Zna testove za
identifikaciju
tuberkoloze.
- Zna testove za
bakteriološku
dijagnozu
antraksa.
- Zna specifičnosti
testova za
bakteriološku
dijagnozu
klostridija.
- Zna postupak
obrade materijala i
testove za
bakteriološku
dijagnozu infekcija
izazvanih
salmonelama.
- Zna procedure za
bakteriološku
dijagnozu infekcija
izazvanih šigelama,
ešerihijom koli i
vibriom kolere.
- Nabraja procedure
identifikacije
bakterija rodova
proteus, klebsiela.
- Zna
nefermentativne
bakterije i testove
za njihovu
identifikaciju.
- Zna postupak
uzorkovanja i vrstu
materijala za
bakteriološku
dijagnozu velikog
kašlja.
- Nabraja testove za
serološku
dijagnozu luesa.
- Nabraja primarno
sterilna područja.
- Zna tehnike
uzimanja
materijala za
hemokulturu i
urinokulturu.
Formativni ciljevi
-
-
-
-
-
-
-
-
-
učenik
analiza za
dijagnostiku
antraksa.
Uočava
specifičnosti
testova za
dijagnostiku
klostridija.
Razlikuje podloge
za izolovanje
salmonela.
Izvodi aglutinacioni
test za
identifikaciju
salmonela.
Izvodi procedure za
dijagnostiku šigela,
ešerihije i vibria
kolere.
Analizira podloge
za identifikaciju
proteusa i
klebsiele.
Uočava
specifičnosti
nefermentativnih
bakterija.
Izvodi testove
kojima se
identifikuju
nefermentativne
bakterije.
Analizira
specifičnosti
načina uzorkovanja
bolesničkog
materijala pri
sumnji na veliki
kašalj, kao i način
obrade takvog
materijala.
Upoređuje različite
testove za
serološku dijagnozu
luesa.
Daje uputstva
pacijentima o
pravilnom
uzorkovanju
materijala za
urinokulturu i
155
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
koprokulturu.
- Izvodi tehnike
uzimanja
bolesničkog
materijala za
hemokulturu.
156
Preporuke za
izvođenje nastave
Razred: TREĆI - OBLAST HEMATOLOGIJA SA TRANSFUZIOLOGIJOM (108 časova)
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Preporuke za
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
izvođenje nastave
učenik
učenik
učenik
Uzimanje uzorka krvi za hematološke pretrage
- Razvija pozitivan
- Uzimanje krvi u
- Navodi i pojašnjava - Razlikuje
stav prema
melanžer za
antikoagulantna
različita
zdravlju.
određivanje broja
sredstva.
antikoagulantna
eritrocita i
- Pravilno
sredstva.
leukocita (rad u
primjenjuje
- Zna postupak
parovima).
različita
uzimanja krvi u
antikoagulantna
melanžer za
sredstva.
brojanje eritrocita.
- Uzima krv u
- Opisuje postupak
melanžer za
uzimanja krvi u
brojanje eritrocita.
melanžer za
brojanje leukocita. - Uzima krv u
melanžer za
- Opisuje postupak
brojanje leukocita.
uzimanja krvi
zatvorenim vakum
- Priprema postupak
sistemima.
uzimanja krvi
- Opisuje postupak
zatvorenim vakum
određivanja
sistemima.
hemoglobina
- Određuje
cijanmet
hemoglobin
hemoglobin
cijanmet
metodom.
hemoglobin
metodom.
Pravljenje i bojenje krvnih razmaza
Vježbe
- Priprema materijal - Navikava se na
- Navodi koji se
- Bojenje po
sistematičnost u
i uzorak za rad.
pribor koristi za
metodama Gimza.
radu.
- Pravilno koristi
pravljenje krvnih
- Bojenje po metodi
pribor za
razmaza.
Maj - Grinvald
pravljenje i
- Objašnjava
Gimza (rad u
bojenje krvnih
postupak bojenje
parovima).
razmaza.
po metodama
- Vrši bojenje po
Gimza.
metodama Gimza
- Pojašnjava
(Giemsa).
postupak bojenje
- Vrši bojenje po
po metodi Maj metodi Maj Grinvald Gimza.
Grinvald Gimza.
- Uočava greške koje
mogu nastati pri
bojenju krvnih
razmaza.
Ispitivanje eritrocita
- Razvija preciznost. Vježbe
- Definiše eritrocite i - Određuje broj
eritrocita.
pojašnjava njihov
- Određivanje broja
- Određuje brzinu
značaj.
eritrocita i srednje
sedimentacije po
- Zna postupak
vrijednosti
Vestergrinu.
određivanja broja
zapremine
- Određuje
eritrocita.
eritrocita.
koncetraciju
- Opisuje postupak
- Određivanje brzine
157
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
hemoglobina po
određivanja
Saliju.
koncetracije
- Određuje srednju
hemoglobina po
vrijednost
Saliju.
zapremine
- Zna postupak
eritrocita (MCV).
određivanja
srednje vrijednosti - Određuje srednju
vrijednost
zapremine
hemoglobina u
eritrocita (MCV).
eritrocitima(MCH).
- Pojašnjava
- Određuje srednju
postupak
koncentraciju
određivanja
hemoglobina u
srednje
eritrocitima
koncentracije
(MCHC).
hemoglobine u
- Određuje
eritrocitima
hematokrit
(MCHC).
mikrometodom.
- Zna postupak
određivanja
hematokripa
mikrometodom.
Ispitivanje leukocita
- Razvija osjećaj
- Određuje broj
- Definiše i
lične odgovornosti.
leukocita uz pomoć
pojašnjava značaj
komore (citratna
leukocita u krvi.
krv).
- Objašnjava
- Razlikuje
postupak
morfološka svojstva
određivanja broja
granulocita
leukocita uz pomoć
periferne krvi.
komore (citratna
- Razlikuje
krv).
morfološka svojstva
- Poznaje morfološka
monocita periferne
svojstva
krvi.
granulocitne krvi.
- Opisuje morfološka - Određuje
leukocitnu formulu
svojstva monocita
u razmazu
periferne krvi.
periferne krvi.
- Pojašnjava
postupak
određivanja
leukocitne formule
u razmazu
periferne krvi.
Određivanje broja trombocita i retikulocita
- Shvata važnost
- Određuje broj
- Pojašnjava značaj
profesionalnosti u
trombocita u
trombocita u krvi.
radu.
komori.
- Navodi postupak
- Određuje broj
određivanja
trombocita u
trombocita u
razmazu periferne
komori.
krvi.
- Pojašnjava
158
Preporuke za
izvođenje nastave
sedimentacije.
- Određivanje
koncetracije
hemoglobina,
srednje vrijednosti
i koncentraciju
hemoglobina u
eritrocitima.
- Određivanje
hematokripa
(rad u parovima).
Vježbe
- Određivanje broja
leukocita uz pomoć
komore.
- Određivanje
leukocitne formule
u razmazu krvi
(rad u parovima).
- Određivanje broja
trombocita u
komori i razmazu
periferne krvi.
- Određivanje broje
retrikulocita po
Volferu - (rad u
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
postupak
- Određuje broj
određivanja
retikulocita po
retikulocita po
Volferu.
Volferu.
Ispitivanje hemostaze i koagulacije krvi
- Priprema materijal
- Pojašnjava
za ispitivanje
postupak
hemostaze i
određivanja
koagulacije krvi.
vremena krvarenja
- Određuje vrijeme
po Djuku.
krvarenja po
- Opisuje postupak
Djuku.
određivanja
- Određuje vrijeme
vremena
koagulacije po
koagulacije po
Birkeru.
Birkeru.
- Navodi i pojašnjava - Određuje
protrombinsko
postupak
vrijeme po Kviku.
određivanja
protrombinskog
vremena.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
parovima i
individualno).
- Razvija osjećaj
tačnosti i
preciznosti.
159
Razred: ČETVRTI - OBLAST MEDICINSKA BIOHEMIJA (99 časova)
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Enzimi
- Razvija pozitivan
- Određuje aktivnost
- Zna određivanje
stav prema
enzima u
aktivnosti enzima
zdravlju.
laboratorijskoj
u laboratorijskoj
dijagnostici.
dijagnostici.
- Određuje enzime
- Poznaje enzime i
jetre.
funkciju jetre.
- Izvodi analize za
procjenu funkcije
jetre.
- Određuje
transaminaze, gama
gt, alkalnu
fosfatazu.
- Određuje kiselu
fosfatazu i u koje se
ona dijagnostičke
svrhe određuje.
- Određuje ulogu
lipaze i
holinesteraze u
organizmu čovjeka.
- Zna šta znači
nedostatak ovih
enzima ili aktivnosti
ovih enzima kod
čovjeka.
Cerebrospinalna tečnost (likvor)
- Identifikuje razliku
- Poznaje proces
između krvnih ćelija
utvrđivanja razlike
u likvoru.
između krvnih
- Upotrebljava
ćelija u likvoru.
laboratorijske
metode za
određivanje
pojedinih sastojaka
ove tečnosti.
Tjelesne tečnosti (urin, znoj, limfa i dr. )
- Pokazuje sve šta se - Povezuje uzroke i
- Poznaje tehniku
posledice.
nalazi prilikom
određivanja
ispitivanja urina u
hemijskog i
hemijskom dijelu.
organskog dijela
- Dokazuje šta se sve
urina.
nalazi u urinu
- Poznaje tehniku i
prilikom ispitivanja
mikroskopiranje
i nakon njegovog
sedimenta urina.
centrifugiranja u
- Poznaje
sedimentu
organizovane i
primjenom tehnike
neorganizovane
mikroskopiranja.
elemente u urinu.
160
Preporuke za
izvođenje nastave
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Poznaje sve
metode i tehnike
koje se
primjenjuju za
određivanje
određenih
supstanci iz 24h
urina.
- Zna da izračunava
klirense pojedinih
supstanci koje se
izlučuju putem
urina.
- Zna sve što se u
laboratoriji radi iz
24h urina.
- Zna da uradi sve
analize koje se
rade iz znoja i
limfe.
Jetra
- Zna da uradi
analize koje se
upotrebljavaju za
dijagnostiku f-je
jetre.
Formativni ciljevi
učenik
- Izračunava klirense
kreatinina i uree.
- Izračunava iz 24h
urina ukupne
proteine.
- Radi iz 24h urina
sve analize koje se
primjenjuju u
laboratorijskoj
dijagnostici.
- Radi analize koje se
rade u
laboratorijskoj
dijagnostici iz
znoja.
- Određuje
koncetraciju
ukupnog i direktnog
bilirubina u serumu.
- Određuje analize
aktivnosti enzima
AST i ALT, gama GT
i AF u serumu.
161
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
Rezred: ČETVRTI - OBLAST MIKROBIOLOGIJA SA PARAZITOLOGIJOM (99 časova)
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Preporuke za
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
izvođenje nastave
učenik
učenik
učenik
Laboratorijska dijagnostika virusnih infekcija
- Analizira principe
- Razvija pozitivan
- Zna osnovne
- Koristiti stručnu
direktne i
stav prema novim
principe
literaturu.
indirektne
saznanjima.
virusološke
- Pratiti individualan
virusološke
- Uviđa vezu teorije i
dijagnostike
rad učenika.
dijagnostike.
prakse.
(direktna i
- Razlikuje
- Navikava se na
indirektna
adekvatno
timski rad.
dijagnostika).
uzorkovan
- Opisuje pravilno
materijal za
uzimanje uzoraka
virusološku obradu.
za virusološku
dijagnostiku.
- Analizira obradu
- Ilustruje obradu
materijala u
materijala u
virusološkoj
virusološkoj
laboratoriji.
laboratoriji.
- Uočava posledice
- Zna pravilnan
nepravilnog
transport i čuvanje
transporta i
materijala.
čuvanja
- Nabraja sisteme
bolesničkog
živih ćelija u
materijala.
kojima se mogu
- Analizira sisteme
izolovati virusi.
živih ćelija u
- Opisuje serološku
kojima se mogu
dijagnostiku
izolovati virusi.
virusnih infekcija.
- Analizira serološku
- Upoznaje se sa
dijagnostiku
problemima
virusnih infekcija.
serološke
- Uočava probleme u
dijagnostike.
serodijagnostici.
- Upoznaje se sa
- Uviđa značaj
tehnikama
tehnika
molekularne
molekularne
biologije.
biologije.
Laboratorijske tehnike u parazitologiji
- Priprema nativni
- Zna pripremu
preparat za
preparata iz fecesa
mikroskopiranje.
i mikroskopiranje.
- Analizira razlike u
- Opisuje tehnike
mikroskopiranju
mikroskopiranja
nativnih i bojenih
nativnih i bojenih
preparata.
preparata.
- Priprema preparat
- Zna svrhu
sa Lugolovim
seroloških testova
rastvorom.
u parazitologiji.
- Priprema preparat
iz sedimenta.
- Mikroskopira
pripremljene
- Shvata značaj
povezivanja teorije
i prakse.
- Razvija logičko
rasuđivanje.
- Stiče sigurnost i
samostalnost u
radu.
162
- Omogućiti
kompletno
pripremanje
preparata.
- Pratiti individualan
rad i samostalnost
u radu.
- Upozoriti učenike
da postoji
mogućnost
infekcije
parazitima.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
učenik
preparate.
Laboratorijska dijagnostika protozoa
- Prepoznaje i
- Zna osnovnu
razlikuje ciste
podjelu protozoa.
ameba.
- Nabraja materijal
- Prepoznaje cistični
koji je adekvatan
oblik Lamblije
uzorak za traženje
intestinalis.
protozoa.
- Upoređuje nativne
- Opisuje postupak
i bojne preparate.
pravljenja nativnih
- Pravi razliku
preparata.
između guste kapi i
- Ilustruje pripremu
krvnog razmaza.
guste kapi i krvnog
- Izvodi bojenje
razmaza.
guste kapi i krvnog
- Objašnjava tehniku
razmaza.
bojenja guste kapi
- Analizira
i krvnog razmaza.
pravljenje trajnih
- Objašnjava
preparata.
pravljenje trajnih
preparata.
Laboratorijska dijagnostika helminata
- Prepoznaje nezrela
- Zna osnovnu
i zrela jaja
podjelu helminata.
Askarisa u
- Zna tehnike
preparatu.
pravljenja
- Prepoznaje jaja
preparata za
Trihurisa u
parazitološki
preparatu.
pregled kao i
- Prepoznaje jajašce
tehnike
Enterobiusa u
mikroskopiranja.
preparatu.
- Objašnjava način
- Analizira način
uzimanja
uzimanja
perianalnog brisa i
perianalnog brisa.
značaj takve
analize.
Mikološke tehnike
- Zna čemu služe
mikološke tehnike.
- Nabraja vrste
materijala za
mikološke
pretrage.
- Opisuje način
pravljenja
preparata za
mikološke
pretrage.
- Navodi podloge za
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Uviđa povezanost
teorije i prakse.
- Razvija sposobnost
opažanja.
- Uočava važnost
nauke u
svakodnevnom
životu.
- Obezbijediti
materijal sa
cistama Amebe i
Lamblije.
- Demonstrirati
bojenje guste kapi
i krvnog razmaza.
- Pratiti individualan
rad učenika.
- Razvija logičko
rasuđivanje.
- Stiče
samopouzdanje i
sigurnost.
- Razvija moć
zapažanja.
- Navikava se na
timski rad.
- Obezbijediti uzorak
stolice sa jajašcima
Askarisa i
Trihurisa.
- Pratiti individualan
rad i samostalnost
učenika u radu.
- Obezbijediti slike
jajašaca u boji.
- Obezbijediti
perianalni otisak sa
jajašcima
Enterobiusa.
- Obezbijediti
materijal potreban
za uzimanje
peranalnog otiska.
- Uviđa povezanost
teorije i prakse.
- Shvata važnost
profesionalnosti u
radu.
- Razvija preciznost.
-
Formativni ciljevi
- Analizira
specifičnosti
mikoloških tehnika.
- Upoređuje različite
materijale iz kojih
se mogu izolovati
gljivice.
- Pravi razliku
između pojedinih
vrsta gljivica
nađenih u
preparatu.
163
Obezbijediti
mikološki atlas ili
slajdove gljivica.
- Obezbijediti
materijal i hranljive
podloge.
- Demonstrirati
uzorkovanje
različitih
materijala.
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
kultivisanje gljivica - Uočava razliku u
inkubaciji pri
i specifičnosti
sumnji na različite
kultivacije.
vrste gljivica.
- Ilustruje način
pravljenja trajnih
preparata.
Entomologija
- Uočava razlike
- Upoznaje se sa
između pojedinih
mikroskopskim i
artropoda.
makroskopskim
karakteristikama
vektora infektivnih
agenasa i
artropodama
uzročnicima bolesti
čovjeka (šuga,
demodikoza,
pedikuloza,
mijaze).
Obrada materijala u sanitarnoj mikroboilogiji
- Zna značaj
- Vrši izbor podloga
bakteriološkog
za zasijavanje
pregleda vode.
vode.
- Opisuje postupak
- Izvodi zasijavanje
uzimanja raznih
na tečne i čvrste
voda
podloge.
(hlorisane,vodovod - Samostalno radi na ske, bunarske…) za
aparatu za
bakteriološki
membranfiltraciju.
pregled.
- Ispisuje nalaze
- Upoznaje se sa
prema Pravilniku o
hranljivim
kvalitetu vode.
podlogama koje su - U radu koristi
neophodne za
Pravilnik o
analizu vode.
namirnicama.
- Upoznaje se sa
- Vrši izbor podloga i
potupkom obrade
zasijavanje
vode.
namirnica na iste.
- Pojašnjava termin
- Vrši presijavanje
koliformne
poraslih kultura.
bakterije.
- Vodi urednu
- Objašnjava
administraciju.
određivanje
- Ispisuje nalaze
ukupnog broja
prema Pravilniku o
koliformnih
ispravnosti
bakterija.
namirnica.
- Upoznaje se sa
metodom
membranfiltracije.
- Objašnjava tehniku
određivanja broja
164
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
Razvija sposobnost
opažanja.
- Koristiti
entomološke
atlase.
Razvija svijest o
značaju
mikrobiološki
ispravne vode.
Stiče sposobnost
timskog rada.
Razvija preciznost.
Razvija svijest o
poštovanju propisa
i njihovoj primjeni
u radu.
Razvija svijest o
racionalnoj
upotrebi materijala
za rad.
- Pokazati Pravilnik
po kome se radi.
- Primjer kako se
ispisuje nalaz.
- Obezbijediti
materijal i
hranljive podloge.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
klica u vodi.
- Zna značaj
bakteriološkog
pregleda mlijeka I
drugih životnih
namirnica.
- Upoznaje se sa
podlogama
neophodnim za
ispitivanje životnih
namirnica.
- Upoznaje se sa
značajem
bakteriološkog
pregleda predmeta
za opštu upotrebu.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
165
Preporuke za
izvođenje nastave
Razred: ČETVRTI - OBLAST HEMATOLOGIJA
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
Određivanje kompletne krvne slike
- Priprema materijal - Pojašnjava
za određivanje
postupak uzimanja
krvne slike.
krvi za određivanje
- Psihički i fizički
krvne slike.
priprema pacijenta
- Zna postupak
za postupak
uzimanja krvi za
uzimanja krvi.
određivanje krvne
- Uzima krv za
slike.
određivanje krvne
- Pojašnjava
slike.
postupak
- Određuje
određivanja
kompletnu krvnu
kompletne krvne
sliku.
slike.
Poremećaj sastava belančevina krvne plazme
- Navodi i pojašnjava - Dokazuje prisustvo mikroglobulina.
poremećaje
- Dokazuje prisustvo
sastava
krioglobulina.
bjelančevina krvne
plazme.
- Opisuje postupak
dokazivanja
prisustva
mikrolubina i
postupak
određivanja
kriolubina.
Poremećaji leukocitne loze
- Uradi razmaz
- Nabraja i opisuje
periferne krvi i
poremećaje
leukocitnu formulu
leukocitne loze.
kod infektivne
- Pojašnjava
mononukleoze.
postupak izrade
- Uradi razmaz
razmaza periferne
periferne krvi i
krvi i leukocitne
leukocitnu formulu
formule kod
kod različitih vrsta
infektivne
leukemija.
mononukleoze.
- Opisuje postupak
izrade razmaza
periferne krvi i
leukocitne formule
kod različitih vrsta
leukemija.
Laboratorija za krvne grupe
- Objašnjava
- Priprema materijal postupak
za dijagnostičke
određivanja krvi za
postupke.
venske i kapilarne
- Priprema pacijenta
166
SA TRANSFUZIOLOGIJOM (66 časova)
Socijalizacijski
Preporuke za
ciljevi
izvođenje nastave
učenik
Uviđa značaj
tačnosti i
preciznosti.
- Određivanje
kompletne krvne
slike (individualni
rad).
Shvata važnost
profesionalnosti u
radu.
Demonstracioni
ogled
- Dokazivanje
prisustva
mikroglobulina.
- Dokazivanje
prisustva
krioglobulina.
Razvija umješnost
u radu,
samoinicijativnost i
smisao za dobro
organizovanje
posla.
- Izrada razmaza
periferne krvi i
određivanje
leukocitne formule
kod mononukleoze.
- Izrada razmaza
periferne krvi i
leukocitne formule
kod različitih vrsta
leukemija (rad u
parovima).
Razvija osjećaj
tačnosti,
preciznosti i
odgovornost.
- Uzimanje venske i
kapilarne krv za
pretrage
- rad u parovima.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
pretrage.
- Zna postupak
određivanja krvne
grupe ABO sistema
na pločici.
- Zna postupak
određivanja krvne
grupe ABO sistema
uz pomoć
epruveta.
- Opisuje posledice
pogrešnog
određivanja krvnih
grupa ABO sistema.
- Navodi značaj Rh
krvno grupnih
sistema.
- Opisuje postupak
određivanja Rh
faktora.
- Objašnjava razliku
u izvođenju
direktnog i
indirektnog
antihuman globulin
testa.
Formativni ciljevi
-
-
učenik
za uzimanje venske
i kapilarne krvi.
Uzima vensku i
kapilarnu krv za
pretrage.
Određuje krvne
grupe ABO sistema
na pločici.
Određuje krvne
grupe ABO sistema
uz pomoć
epruveta.
Određuje Rh
faktor.
Izvodi antihuman
globulin test
(COOMBS)
- direktan i
indirektan.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Određivanje krvne
grupe ABO sistema
na pločici.
- Određivanje krvne
grupe ABO sistema
uz pomoć
epruveta.
- Određivanje Rh
faktora.
- Izvođenje
antihuman globulin
testa (COOMBS).
- direktno i
indirektno
(rad u parovima).
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- I. Anđelković, A. Stajkovac, A. Ilić: Anatomija i fiziologija - udžbenik za I razred
medicinske i zubotehničke škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2005.
- P. Keros, B. Matković: Anatomija i fiziologija - udžbenik za učenike srednjih
medicinskih škola, Naklada Ljevak, Zagreb, 2006.
- Lj. Mijatov, N. Mihić: Repertorium - anatomski praktikum, Educa, Novi Sad, 1989.
- N. Bukurov: Anatomska beležnica, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1992.
- A. Cassan(prevela sa španskog G. Mihajlović): Školski fiziološki atlas, Kreativni
centar, Beograd, 2004.
- Š. Plut: Anatomija in fiziologija človeka – udžbenik, DZS, Ljubljana, 2002.
- T. Mozetič, A. Slapnik: Anatomija in fiziologija človeka - delovni zvezek, DZS,
Ljubljana, 2000.
- B. Stanković, J. Jorgović – Kremzer, S. Drakulić – Đinđić: Analitička hemija za II
razred medicinske škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2000.
- M. Krajačević, O. Mladenović, M. Ignjatov: Praktikum iz analitičke hemije za
srednje škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1997.
- V. Vajgand: Kvalitativna hemijska analiza (Volumetrija), Savez studenata,
Beograd, 1972.
- Dr N. Dimitrijević i saradnici: Zbirka zadataka iz hemije za pripremu prijemnog
ispita na fakultetima iz grupe medicinskih nauka, Savremena administracija,
Beograd, 2000.
167
- S. Velimirović, M. Jokanović, I. Ivanović: Laboratorijske tehnike, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,1995.
- Lj. Vićentijević: Farmaceutska tehnologija I, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva, Beograd, 2001.
- H. Markišić, dr J. Kavarić: Laboratorijsko - mikroskopska tehnika sa
metodologijom istraživanja, Republički zavod za unapređenje školstva, Titograd,
1981.
- Grupa autora: Laboratorijske tehnike,(neobjavljeno izdanje).
- N. Majkić Singh: Medicinska biohemija, Farmaceutski fakultet, Zavod za
medicinsku biohemiju, Klinički centar Srbije, Institut za medicinsku biohemiju,
Beograd, 1994.
- V. Đurđić: Medicinska biohemija za IV razred medicinske i veterinarske stručne
škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.
- Z. L. Kovačević: Biohemija i molekularna biologija, Medicinski fakultet, Novi Sad,
1999.
- O. Berger-Jekić, M. Jovanović, Lj. Marković: Mikrobiologija sa parazitologijom i
epidemiologijom II, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002.
- dr Š. Radulović: Mikrobiologija sa epidemiologijom, Zavod za udžbenike i
nastavna sredstva, Beograd, 2000.
- dr B. Karakašević: Mikrobiologija i parazitologija, Medicinska knjiga, BeogradZagreb, 1987.
- dr A. Miljković: Medicinska mikrobiologija, Leksikografski pregled, Beograd,1987.
- S. Stanimirović, D. Stanimirović: Sanitarna hemija - bromatologija za IV razred
medicinske i turističko - ugostiteljske škole, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva, Beograd, 1996.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Opremljen kabinet za anatomiju sa fiziologijom.
- Grafoskopi, PC uređaji i LCD projektori.
- Mikroskop i trajni preparati ćelija i tkiva.
- Modeli, kako anatomski tako i funkcionalni, različitih organskih sistema i
pojedinačnih organa (model skeleta i muskulature čovjeka, model srca, pluća,
mozga, jetre, kože, oka, uha itd).
- Anatomske karte - slike različitih organa i organskih sistema.
- Poželjni su i kompjuterski programi za izučavanje i ponavljanje gradiva (software
na cd-rom-u) i različite oblasti istraživanja na dvd – rom - u.
- Aparati i instrumenti koji se koriste na bolničkim odjeljenjima za realizaciju
osnovne zdravstvene njege.
- Laboratorijski pribor i posuđe.
- Mikroskop i preparati.
- Sterilizatori i ostali laboratorijski instrumenti.
- Opremljen kabinet za analitičku hemiju.
- Laboratorijsko posuđe i pribor.
- Reagensi, digestor.
- Aparati (Kipov aparat, vodeno kupatilo, električna sušnica, električna peć, pH
metar... ).
- Pripreljeni obrazci za evidenciju podataka sa vježbi.
- Opremljena laboratorija za sanitarnu hemiju: laboratorijsko posuđe i pribor,
reagensi, digestor, aparati (Kipov aparat, ekstraktor po Sokskletu,
laktodenzimetri, vodeno kupatilo, električna sušnica, električna peć, pH
metar...).
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika
- U okviru svake oblasti provjeravaju se i ocjenjuju:
168
- praktični rad na vježbama (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom
periodu);
- usmena obrazloženja učenika (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom
periodu).
- Ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih ocjena u klasifikacionom
periodu.
- Zaključna ocjena iz navedenih oblasti izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u
klasifikacionim periodima.
- Konačna ocjena iz praktične nastave je jedinstvena i izvodi se iz ocjena iz
predmetnih oblasti uz saglasnot svih nastavnika praktične nastave koji su
realizovali pojedine oblasti.
- Ukoliko se nastavnici ne dogovore oko jedinstvene ocjene, ocjenu će usaglasti
nadležni organ škole,
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika:
- Oblast anatomija sa fiziologijom:
- doktor medicine.
- Oblast analitička hemija:
- diplomirani hemičar,
- diplomirani farmaceut,
- profesor hemije.
- Oblast laboratorijske tehnike:
- viši laboratorijski tehničar.
- Oblast medicinska biohemija:
- diplomirani farmaceut,
- viši laboratorijski tehničar,
- profesor hemije,
- profesor biologije.
- Oblast mikrobiologija sa parazitologijom:
- viši laboratorijski tehničar.
- Oblast hematologija sa transfuziologijom:
- viši laboratorijski tehničar.
10. Povezanost predmeta
Znanja
-
Ćelija i tkiva
Lokomotorni sistem
Krv
Uzimanje uzoraka krvi za
hematološke pretrage
Kardiovaskularni sistem
Respiratorni sistem
Digestivni sistem
Urinarni sistem
Genitalni sistem
Nervni sistem
Sistem organa recepcije
Latinski nazivi
Vođenje protokola i
izdavanje rezultata
Povezanost sa drugim predmetima
Predmet
Znanja
- Anatomija i fiziologija
- Ćelija i tkiva
- Lokomotorni sistem
- Krv
- Latinski jezik
169
Kardiovaskularni sistem
Respiratorni sistem
Digestivni sistem
Urinarni sistem
Genitalni sistem
Nervni sistem
Sistem organa recepcije
- Pravilna izgovora
- Pravilan naglasak
- Receptura
Znanja
- Analiza vode i pića
- Analiza brašna, mlijeka,
masti i ulja, mesa
- Proteini, vitamini
- Elaktroliti
- Krv
- Kardiovaskularni sistem
- Respiratorni sistem
- Digestivni sistem
- Urinarni sistem
- Nervni sistem
-
Kvantitativna analiza
Analitičke grupe katjona
Analitičke grupe anjona
Gravimetrija
Volumetrijske metode
Metoda kompleksometrije
Metoda oksidoredukcije
- Uzimanje krvi za
hematološka ispitivanja
- Ispitivanje hemostaze i
koagulacije krvi
- Komunikacija sa
pacijentima, rodbinom,
saradnicima
- Uzimanje i obrada
materijala za
laboratorijsko ispitivanje
- Uzimanje bolesničkog
materijala za različite
vrste ispitivanja
- Psihička priprema
pacijenta za različite
dijagnostičke procedure
- Rukovanje osnovnim
aparatima i priborom u
laboratoriji
- Laboratorijska dijagnostika
bakterijskih infekcija
- Sterilizacija
- Mikroskop i
mikroskopiranje
- Mikroskop i mikroskopska
indetifikavija bakterija
Povezanost sa drugim predmetima
Predmet
Znanja
- Zdravstvena zaštita i prva
- Higijena ishrane
pomoć
- Činioci koji utiču na
zdravlje i očuvanje sredine
- Hemija
- Toksikološka hemija
- Analitička hemija
- Patologija
- Psihologija i
komunikologija
- Laboratorijske tehnike
170
- Rastvori elektrolita
- Farmakologija krvi
- Farmakologija
kardiovaskularnih
oboljenja
- Farmakologija
respiratornog sistema
- Farmakologija digestivnog
trakta
- Farmakologija urinarnog
trakta
- Farmakologija CNS
- Zadaci i značaj
kvantitatitativne analize
- Principi podjele katjona u
grupe
- Principi podjele anjona na
analitičke grupe
- Gravimetrija
- Volumetrija
- Kompleksometrija
- Oksidometrija
- Poremećaji krvotoka
- Odnos bolesnik - tehničar
zdravstvene njege,
komunikacija sa
pacijentima, pomoć
pacijentima u procesu
ozdravljenja
- Promjene i poremećeji
duševnog života
- Pravila uspješne i
neuspješne komunikacije
- Komunikacija u
organizaciji
- Laboratorija
- Sterilizacija
- Mikroskop i
mikroskopiranje
- Hranljive podloge
- Vođenje protokola i
izdavanje rezultata
- Bojenje
Znanja
- Hranljive podloge
- Vođenje protokola i
izdavanje rezultata
- Pravljenje i bojenje krvnih
razmaza
- Elektroliti
- Proteini
- Monosaharidi
- Lipidi
- Enzimi
- Cerebospinalna tečnost
(likvor)
- Tjelesne tečnosti (urin,
znoj, limfa)
- Hemokultura, urinokultura
i korpokultura
- Jetra
- Imunologija
- Ispitivanje i rezistencija
bakterija
- Laboratorijska dijagnostika
bakterijskih infekcija
- Sterilizacija i dizenfekcija
- Laboratorijska dijagnostika
bakterijskih infekcija
- Hranljive podloge
- Uzimanje uzoraka krvi za
hematološke pretrage
- Obrada bolesničkog
materijala
- Pravljenje i bojenje krvnih
razmaza
- Poremećaji sastava
bjelančevina krvne plazme
- Ispitivanje hemostaze i
koagulacije krvi
- Određivanje kompletne
krvne slike
- Laboratorija za krvne
grupe
- Ispitivanje eritrocita
- Ispitivanje leukocita
- Određivanje broja
trombocita i retikulocita
- Analiza vode i pića
- Analiza brašna, mlijeka,
masti i ulja, mesa i
proizvoda od mesa
- Krv
- Kardiovaskularni sistem
- Ispitivanje leukocita,
Povezanost sa drugim predmetima
Predmet
Znanja
- Medicinska biohemija
- Mikrobiologija sa
parazitologijom
- Voda i elektroliti
- Aminokisjeline i proteini
- Monosaharidi, disaharidi i
oligosaharidi
- Stereoidi, lipidi i
lipoproteini
- Enzimi i njihov značaj u
laboratorijskoj dijagnostici
- Cerebospinalna tečnost
(likvor)
- Tjelesne tečnosti (urin,
znoj, limfa)
- Jetra i njena funkcija
- Imunologija
- Opšta bakteriologija
- Rast i razmnožavanje
bakterija
- Specijalna bakteriologija
- Sterilizacija i dizenfekcije
- Infekcija i zarazna bolest
- Hranljive podloge
- Hematologija sa
transfuziologijom
- Hematologija kao
medicinska disciplina
- Krv kao cjelina
- Krvne ćelije
- Krvna plazma i limfa
- Hemostaza i koagulacija
krvi
- Transfuziologija kao
medicinska disciplina
- Krvne grupe
- Bolesti eritrocitne loze
- Bolesti leukocitne loze
- Bolesti trombocitne loze i
hemoragijski sindrom
- Sanitarna hemija
- Voda kao života namirnica
- Analiza životnih namirnica
- Hranljive materije
- Farmakologija
- Farmakologija krvi
- Farmakologija
kardiovaskularnog sistema
171
Povezanost sa drugim predmetima
Predmet
Znanja
Znanja
eritrocita i trombocita
- Proteini, vitamini
- Laboratorija za krvne
grupe
- Proteini
- Etički odnos prema
bolesnicima, djeci,
starima, oboljelih od
različitih vrsta bolesti
- Uzimanje i obrada
materijala za
laboratotijsko ispitivanje
- Čuvanje medicinske tajne
- Rad na EKG aparatu
- Magnetna rezonanca
- Zdrava ishrana i dijetetika
- Humana genetika
- Etika
- Odabrana poglavlja iz
fizike
172
- Hranljive materije
- Krvne grupe i ABO Rh
faktor
- Proteini
- Etički odnos prema djeci
- Etički odnos prema
bolesnicima oboljelih od
zaraznih bolesti
- Ertički odnos prema starim
ljudima
- Poštovanje ljudskog života
- Čuvanje medicinske tajne
- Nastanak biostruja
- Princip rada EKG, skenera,
magnetne rezonanance
1.3. IZBORNI PREDMETI
1.3.1. STRANI JEZIK II
Za strani jezik II koriste se katalozi stranih jezika opšteobrazovnih predmeta sa
fondom časova dva nedjeljno za sve četiri godine – predmetni katalozi su u
nadležnosti Zavoda za školstvo.
173
1.3.2. FARMAKOLOGIJA
1. Naziv predmeta: FARMAKOLOGIJA
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
72
72
Ukupno
72
72
3. Opšti ciljevi nastave
- Sticanje znanja o porijeklu, fizičkim i hemijskim osobinama ljekovitih
supstancija.
- Sticanje znanja o načinu spravljanja i djelovanja ljekovitih supstancija.
- Sticanje znanja o promjenama u organizmu i upotrebi ljekovite supstancije u
terapiji.
- Sticanje znanja o spravljanju, čuvanju i izdavanju lijeka.
- Sticanje znanja o farmakološkim ispitivanjima ljekovitih supstancija.
- Sticanje znanja o značaju sadržaja koji se izučavaju u farmakologiji za usvajanje
sadržaja iz drugih disciplina.
- Razvijanje sposobnosti za posmatranje, zaključivanje, uopštavanje i tumačenje.
- Razvijanje stvaralačke mašte, analitičkog mišljenja, objektivnosti.
- Razvijanje smisla za organizovan rad, tačnost, sistematičnost i urednost.
- Sticanje sposobnosti pravilnog korišćenja odgovarajuće literature preko knjiga i
kompjuterske pretrage.
174
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: PRVI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Opšta farmakologija
- Razvija analitičko
- Vrednuje značaj
- Definiše pojam,
farmakologije.
podjelu i značaj
mišljenje.
- Analizira proces
farmakologije.
- Razvija moć
spravljanja,
- Navodi pojam,
zapažanja.
izdavanja i čuvanja - Razvija sposobnost
porijeklo i metode
ljekova.
ispitivanja lijeka.
za zaključivanje,
- Razlikuje vrste
- Opisuje način
uopštavanje i
ljekova prema
spravljanja,
tumačenje.
načinu spravljanja
izdavanja i čuvanja
(gotovi, oficinalni i
ljekova.
magistralni).
- Navodi vrste
- Razlikuje vrste
ljekova prema
ljekova prema
načinu spravljanja
obliku: praškovi,
(gotovi, oficinalni i
kapsule, tablete,
magistralni).
rastvori, injekcije,
- Zna oblike lijeka:
inhalacije,
praškovi, kapsule,
supozitorije i
tablete, rastvori,
ljekovite masti,
injekcije,
paste i flasteri.
inhalacije,
- Pravi razliku
supozitorije i
između oblika
ljekovite masti,
ljekova koji se
paste i flasteri.
upotrebljavaju
- Poznaje način
lokalno, oralno i
primjene lijeka
parenteralno.
(oralna,
- Vrši komparaciju
parenteralna,
između vremena
rektalna i lokalna).
nastupanja dejstva
- Poznaje
lijeka i brzine
farmakokinetiku
resorpcije iz
(resorpcija lijeka,
različitih tkiva.
biotransformacija i
izlučivanje lijeka iz - Vrednuje značaj
tačnog doziranja
organizma).
lijeka u odnosu na
- Navodi opšte
izazivanje željenog
karakteristike
i neželjenog
dejstva i
dejstva lijeka
mehanizam dejstva
(terapijska širina
lijeka na
lijeka).
organizam.
- Analizira faktore
- Poznaje način
koji utiču na
doziranja lijeka.
doziranje lijeka.
- Poznaje pojmove
- Analizira potrebu
kumulacija i
za ponovljenim
tolerancija.
davanjem lijeka.
- Definiše i nabraja
- Uočava i obrazlaže
uzajamna dejstva
potrebu za
ljekova.
175
Preporuke za
izvođenje nastave
- Pretraživanje
interneta na temu:
Vrste ljekova
prema obliku i
pravila i načini
doziranja,
diskusija
zapažanja.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Zna neželjena
dejstva lijeka
(toksični efekti i
alergijske
reakcije).
- Objašnjava
zavisnost od lijeka
(psihička, fizička i
izražena
tolerancija).
Farmakologija CNS – a
Ljekovi koji
deprimiraju
funkcije CNS – a:
- Definiše pojam i
podjelu opšte
anestezije
(inhalaciona i
intravenska).
- Zna primjenu
hipnotika i sedativa
(barbiturati,
hloralhidrati i
bromidi).
Antiepileptici
- Upoznaje pojam
epilepsije.
- Navodi ljekove koji
se koriste u
terapiji.
Ljekovi u terapiji
Parkinsonove
bolesti
- Nabraja podjelu
ljekova.
- Navodi indikacije i
neželjena dejstva.
Analgetici
- Navodi podjelu
analgetika (opijati i
antipiretički).
- Obrazlaže način
djelovanja na
organizam indikacije i
Formativni ciljevi
učenik
istovremenom
primjenom više
ljekova (sinergizam
i antagonizam).
- Razlikuje neželjena
dejstva lijeka
prema posledicama
koje izazivaju.
- Obrazlaže na
primjerima
ozbiljnost
zloupotrebe
psihoaktivnih
supstanci (psihička
i fizička zavisnost,
tolerancija).
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
- Razvija svijest o
- Razlikuje vrste
značaju nauke u
opšte anestezije
svakodnevnom
(inhalaciona i
životu.
intravenska).
- Pravi razliku
između hipnotika i
sedativa prema
načinu dejstva.
- Razlikuje vrste
antiepileptika
prema
indikacijama i
kontra –
indikacijama.
- Razlikuje vrste
ljekova u terapiji
Parkinsonove
bolesti prema
indikacijama i
kontra –
indikacijama.
- Razlikuje vrste
analgetika (opijati i
antipiretički).
176
Preporuke za
izvođenje nastave
- Izrada tematskih
panoa.
- Ljekovi koji utiču
na rad CNS - a.
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
neželjene efekte.
- Razlikuje
Ljekovi koji
antidepresive i
stimulišu CNS –a
psihostimulanse
Centralni analeptici:
prema dejstvu.
- Nabraja
- U odnosu na
antidepresive i
indikacije i
psihostimulanse.
kontraindikacije
Psihotropni ljekovi
razlikuje vrste
(psihofarmaci)
psihotropnih
- Upoznaje
ljekova.
neuroleptike,
- Pronalazi između
anksiolitike i
kortikalnih i
antidepresive.
medularnih
- Zna primjenu
stimulansa.
anksiolitika i
- Razlikuje vrste
antidepresiva u
lokalne anestezije.
terapiji i neželjena
dejstva.
Stimulansi CNS - a
- Navodi podjelu na
kortikalne i
medularne.
Lokalna anestezija
- Poznaje način
dejstva lokalne
anestezije.
Farmakologija vegetativnog nervnog sistema
- Analizira podjelu
- Upoznaje podjelu
(holinergički,
(holinergički,
antiholinergički,
antiholinergički,
adrenergički,
adrenergički,andre
andrenergički
nergički blokatori i
blokatori i gangliski
gangliski stimulansi
stimulansi i
i blokatori).
blokatori).
- Zna način njihovog
- Upoređuje načine
djelovanja na
njihovog
organizam,
djelovanja na
indikacije i
organizam,
neželjene efekte.
indikacije i
Histamin
neželjene efekte.
- Definiše i
- Prema načinu
pojašnjava
djelovanja na
antihistaminske
organizam razlikuje
ljekove ( h1 i h2).
antihistaminske
- Opisuje način
ljekove.
djelovanja
antihistaminskih
ljekova na
organizam,
indikacije i
neželjene efekte.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija analitičko
mišljenje.
- Razvija moć
zapažanja.
- Stiče
sistematičnost i
urednost.
- Seminarski rad
- Analgetici.
- Podsticanje
diskusije o
zloupotrebi
farmakoloških
sredstava.
- Razvija analitičko
mišljenje.
- Razvija moć
zapažanja.
- Seminarski rad
- Antihistaminici.
177
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
Farmakologija kardiovaskularnog sistema
- Razlikuje
Kardiotonični
kardiotonične
glikozidi
glikozide prema
- Objašnjava pojam
načinu djelovanja
kardiotoničnih
na organizam i
glikozida.
indikacije.
- Upoznaje način
- Analizira neželjene
aplikacije i
efekte i toksičnost
doziranja
kardiotoničnih
kardiotoničnih
glikozida.
glikozida.
- Navodi podjelu
kardiotoničnih
glikozida.
- Analizira način
Vazodilatatori u
djelovanja
terapiji
vazodilatatora na
insuficijencije srca
organizam - Navodi podjelu
indikacije
vazodilatatora.
neželjene efekte i
- Poznaje indikacije i
toksičnost.
neželjene efekte.
- Analizira način
Antiaritmijski
djelovanja
ljekovi
antiaritmijskih
- Navodi podjelu
ljekova na
antiaritmijskih
organizam.
ljekova.
- Razlikuje neželjene
- Navodi način
efekte i toksičnost.
djelovanja
antiaritmijskih
ljekova na
organizam,
indikacije, način
aplikacije i doze,
neželjene efekte i
toksičnost.
Vazodilatatori
- Navodi podjelu
vazodilatatora.
- Zna način
djelovanja na
organizam,
indikacije, način
aplikacije i doze,
neželjene efekte i
toksičnost.
Antihipertenzivi
- Upoznaje podjelu
antihipertenziva.
- Zna način
djelovanja na
organizam,
- Analizira način
djelovanja
vazodilatatora na
organizam,
indikacije.
- Razlikuje neželjene
efekte i toksičnost.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
- Razvija pozitivan
stav prema novim
saznanjima iz svoje
struke.
-
Razvija pozitivan
stav prema
zdravlju.
- Razvija analitičko i
logičko
zaključivanje.
- Razvija svijest o
značaju pravilne
aplikacije ljekova.
- Razlikuje način
djelovanja
antihipertenziva na
organizam.
- Uočava neželjene
efekte i toksičnost.
178
Preporuke za
izvođenje nastave
- Podsticanje
diskusije o
kardiotoničnim
glikozidima,
indikacijama i
kontra indikacijama.
Pretraživanje slika
i informacija o
vazodilotatorima
na internetu od
strane učenika,
diskusija o
zapažanjima.
- Izrada tematskih
panoa od strane
učenika.
- Aniaritmijski
ljekovi.
-
- Seminarski rad
- Vazodilatatori.
- Seminarski rad
- Antihipertenzivi.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
indikacije, način
aplikacije i doze,
neželjene efekte i
toksičnost
Diuretici
- Upoznaje podjelu
diuretika.
- Zna način
djelovanja na
organizam,
indikacije, način
aplikacije i doze,
neželjene efekte i
toksičnost.
Farmakologija krvi
- Definiše
koagulaciju
krvi.
- Upoznaje
antikoagulantne
ljekove.
- Upoznaje
fibrinolitike i
antifibrinolitike.
- Upoznaje podjelu.
- Zna način
djelovanja na
organizam, način
aplikacije i doze.
Anemija
- Poznaje pojam
anemija.
- Upoznaje
antianemijske
ljekove i navodi
njihovu podjelu.
- Navodi način
djelovanja na
organizam, način
aplikacije i doze.
Voda i elektroliti
- Upoznaje podjelu
vode i elektrolita.
- Zna način
djelovanja vode i
elektrolita na
organizam,
indikacije, način
aplikacije i doze,
neželjene efekte i
toksičnost.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razlikuje način
djelovanja
diuretika na
organizam,
indikacije, način
aplikacije i doze,
neželjene efekte i
toksičnost.
- Razvija sposobnost
opažanja.
- Prikaz slika jakih
vrsta ljekova iz
grupe diuretika.
- Razlikuje
antikoagulantne
ljekove prema
indikacijama,
neželjenim
efektima i
toksičnosti.
- Razvija sposobnosti
za zaključivanje,
uopštavanje i
tumačenje.
- Razvrstavanje
antikoagulantnih
ljekova prema
indikacijama i
neželjenim
efektima.
- Razlikuje
antianemijske
ljekove.
- Razlikuje
antianemijske
ljekove prema
indikacijama,
neželjenim
efektima i
toksičnosti.
- Seminarski rad
- Anemija,
antianemijski
ljekovi, indikacije i
kontraindikacije.
- Vrednuje značaj i
pojašnjava način
djelovanja vode i
elektrolita na
organizam indikacije,
neželjene efekte i
toksičnost.
179
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
Farmakologija respiratornog sistema
- Analizira način
- Upoznaje sredstva
djelovanja
za stimulaciju
oksigeno terapije
disanja.
na organizam.
- Objašnjava
- Razlikuje
oksigeno terapiju.
ekspektorantna
- Upoznaje
sredstva.
ekspektorantna
- Analizira podjelu
sredstva.
antitusika.
- Upoznaje
antitusike i njihovu - Uočava način
djelovanja
podjelu.
antitustika na
- Zna način
organizam,
djelovanja
indikacije, način
antitustika na
aplikacije i doze,
organizam, način
neželjene efekte i
aplikacije i doze.
toksičnost.
Farmakologija digestivnog trakta
- Razlikuje h2
- Definiše antacide.
blokatore.
- Poznaje h2
- Uočava podjelu
blokatore.
karminativnih
- Poznaje i
sredstava.
pojašnjava
laksantna sredstva. - Analizira način
djelovanja na
- Upoznaje
organizam,
karminativna
indikacije, način
sredstva.
aplikacije i doze,
- Upoznaje podjelu.
neželjene efekte i
- Zna način
toksičnost.
djelovanja na
organizam,
indikacije, način
aplikacije i doze,
neželjene efekte i
toksičnost.
Vitamini
- Razlikuje A, D, E,
- Definiše i
K, B – kompleks i C
pojašnjava
vitamin.
vitamine.
- Poznaje A, D, E, K, - Objašnjava način
djelovanja
B – kompleks i C
vitamina na
vitamin.
organizam.
- Zna način
djelovanja
vitamina na
organizam.
Hormoni
- Upoznaje pojam
- Razlikuje hormone
tireoidni hormoni.
prema mehanizmu
- Navodi definiciju
djelovanja na
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija moć
zapažanja.
- Stiče
sistematičnost i
urednost.
- Power point
prezentacija.
- Oboljenja
respiratornih
sisiteme i ljekovi
(sredstva za
stimulaciju disanja,
ekspektorantna
sredstva i dr. ).
- Razvija sposobnost
za zaključivanje,
uopštavanje i
tumačenje.
- Prikaz slika
različitih vrsta
oboljenja
digestivnog trakta,
imenovanje
odgovarajućih
ljekova od strane
učenika.
- Razvija svijest o
značaju zdrave
ishrane.
- Seminarski rad
- Vitamini.
- Razvija svijest o
značaju hormona u
organizmu.
- Pretraživanje
interneta od strane
učenika na temu
180
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
organizam.
pojma insulin.
- Definiše oralne
antidijabetike.
- Upoznaje hormone
kore nadbubrežne
žlijezde.
- Imenuje i
pojašnjava polne
hormone.
- Zna podjelu i
mehanizam
djelovanja
hormona.
Hemioterapijska sredstva
- Upoređuje penicillin
Antibiotici
i cefalosporine.
- Definiše i
- Razlikuje
pojašnjava pojam
aminoglikozidne
antibiotika.
antibiotike.
- Upoznaje penicillin i
- Razlikuje anti –
cefalosporine.
tuberkulostatike.
- Upoznaje
- Uočava i razlikuje
aminoglikozidne
podjelu
antibiotike.
sulfanomida.
- Navodi anti –
- Shvata način
tuberkulostatike.
djelovanja na
- Upoznaje i
organizam,
pojašnjava pojam
indikacije,
tetraciklina.
neželjene efekte i
- Definiše i
toksičnost.
pojašnjava
sulfanomide.
- Upoznaje podjelu
sulfanomida.
- Zna način
djelovanja na
organizam, način
aplikacije i doze.
Antimalarijski ljekovi - Razlikuje
mehanizam
- Upoznaje podjelu i
djelovanja
mehanizam
antimalarijskih
djelovanja
ljekova u odnosu na
antimalarijskih
ostale ljekove.
ljekova.
- Uočava način
- Zna način
djelovanja na
djelovanja
organizam,
antimalarijskih
indikacije,
ljekova na
neželjene efekte i
organizam, način
toksičnost.
aplikacije i doze.
Antiparazitna
- Uočava podjelu
sredstva
Antiparazitnih
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
hormoni, diskusija
zapažanja.
- Razvija analitičko i
logičko mišljenje.
-
Razvija sposobnost
opažanja.
- Seminarski rad
- Hemioterapijska
sredstva, indikacije
i kontraindikacije.
-
-
- Razvija analitičko i
logičko mišljenje.
181
Izrada Power point
prezentacije od
strane učenika.
Antimalarijski
ljekovi, način
djelovanja na
organizam,
indikacije i
kontraindikacije.
- Izrada tematskih
panoa.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Upoznaje podjelu
antiparazitnih
sredstava.
- Zna način
djelovanja
antiparazitnih
sredstava na
organizam,
indikacije, način
aplikacije i doze,
neželjene efekte i
toksičnost.
Hemioterapija
malignih oboljenja
- Poznaje podjelu
citostatika i
mehanizam
djelovanja.
Imunosupresivi i
imunostimulansi
- Upoznaje podjelu
imunosuprisiva i
imunostimulansa i
način djelovanja na
organizam, način
aplikacije i doze.
Antiseptici i
dezificijensi
- Zna podjelu
antiseptika i
dezificijensa.
- Upoznaje način
djelovanja na
organizam.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
sredstava.
- Analizira način
djelovanja
antiparazitarnih
sredstava na
organizam,
indikacije, način
aplikacije i doze,
neželjene efekte i
toksičnost.
- Razlikuje
citostatike prema
mehanizmu
djelovanja na
organizam.
- Upoređuje podjelu
na imunosupresive
i imunostimulanse.
- Analizira način
djelovanja
imunosupresiva i
imunostimulansa
na organizam,
indikacije,
neželjene efekte i
toksičnost.
- Analizira podjelu
antiseptika i
dezificijensa.
- Uočava način
djelovanja
antiseptika na
organizam.
Rendgenska kontrasna sredstva
- Upoznaje barijum – - Analizira značaj
primjene barijum –
sulfat.
sulfata i jodnih
- Upoznaje jodna
kontrastnih
kontrastna
sredstava.
sredstva.
- Vrednuje značaj
- Objašnjava
primjene
primjenu
rendgenskih
rendgenskih
kontrastnih
kontrastnih
sredstava.
sredstava.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Antiparazitarna
sredstva.
- Razvija svijest o
značaju pravilne
upotrebe ljekova.
- Seminarski rad
- Hemioterapija
malignih oboljenja.
- Razvija analitičnost
i logičnost.
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- M. Milošević, V. Varagić: Farmakologija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2004.
182
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Nastava se odvija u učionici koja je opremljena bijelom tablom, flip – čartom,
grafoskopom.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika
- Provjerava znanja vrši se usmeno i pismeno.
- Usmeno, najmanje jednom u klasifikacionom periodu.
- Pismene vježbe, poslije svake oblasti.
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Diplomirani farmaceut;
- doktor medicine.
10. Povezanost predmeta
Znanja
- Farmakologija krvi
- Farmakologija
kardiovaskularnog sistema
- Farmakologija
respiratornog sistema
- Farmakologija digestivnog
sistema
- Farmakologija CNS
- Pravila izgovora
- Pravila naglasaka
- Receptura
- Organska hemija
- Vitamini, hormoni
- Farmakologija CNS
- Farmakologija
vegetativnog nervnog
sistema
- Farmakologija
kardiovaskularnog sistema
- Farmakologija krvi
- Farmakologija
respiratornog sistema
- Farmakologija digestivnog
trakta
- Farmakologija krvi
- Farmakologija
kardiovaskularnog sistema
Povezanost sa drugim predmetom
Predmet
Znanja
- Anatomija sa fiziologijom
- Krv
- Kardiovaskularni sistem
- Respiratorni sistem
- Digestivni sistem
- Nervni sistem
- Latinski jezik
- Hemija
- Zdravstvena zaštita i
higijena
- Toksikološka hemija
- Praktična nastava
183
-
Pravilan izgovor riječi
Pravilan naglasak
Receptura
Opšta farmakologija
Higijena ishrane
- Farmakologija CNS
- Farmakologija vegetativnog
nervnog sistema
- Farmakologija
kardiovaskularnog sistema
- Farmakologija krvi
- Farmakologija
respiratornog sistema
- Farmakologija digestivnog
trakta
- Krv
- Kardiovaskularni sistem
- Ispitivanje leukocita,
eritrocita i trombocita
1.3.3. ZDRAVA ISHRANA I DIJETETIKA
1. Naziv predmeta: ZDRAVA ISHRANA I DIJETETIKA
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
62
10
62
Ukupno
72
72
10
3. Opšti ciljevi nastave
- Usvajanje osnovnih znanja iz oblasti dijetetike.
- Razvijanje pravilanog odnosa prema zdravoj ishrani i unosu hranljivih materija.
- Razvijanje pravilnog odnosa prema alternativnoj ishrani, dijetalnoj ishrani i
načinu sprovođenja dijete.
- Uviđanje važnosti prilagođavanja ishrane zdravstvenom stanju i uzrastu čovjeka u
cilju očuvanja zdravlja.
- Osposobljavanje učenika za izradu šema nepoželjnih i odgovarajućih namirnica i
pravilne piramide ishrane u zavisnosti od zdravstvenog stanja čovjeka.
- Sticanje osnovnih znanja o bolestima nepravilne ishrane, odgovarajućoj ishrani i
nutritivnoj terapiji.
- Razvijanje analitičkog, logičkog mišljenja i sposobnosti argumentovanog
iznošenja mišljenja.
- Osposobljavanje učenika da stečena znanja primijene u praksi i daljem
usavršavanju.
184
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: PRVI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Uvod u dijetetiku
- Pronalazi sličnosti i - Razvija pozitivan
- Navodi definiciju
stav prema novim
razlike između
dijetetike.
saznanjima.
ishrane, dijete,
- Nabraja i pojašnjava
hranljivih materija - Razvija sposobnost
osnovne pojmove
argumentovanog
i esencijalnih
dijetetike.
iznošenja
materija.
- Upoznaje
sopstvenog
- Razlikuje
uravnoteženu
mišljenja, i
dijetoprofilaktičku
kvalitetnu,
uvažavanje
i dijetopreventivnu
bezbjednu i
suprotnog.
ishranu.
dijetalnu ishranu.
Hranljive materije i zdrava ishrana
- Analizira
- Zna pravila zdrave
- Razvija pravilan
energetsku,
ishrane.
odnos prema
gradivnu i biološku
- Navodi najvažnije
zdravoj ishrani i
ulogu hrane.
hranljive materije
unosu hranljivih
- Razlikuje dnevne
koje su neophodne
materija.
potrebe u ishrani
za rast i razvoj
čovjeka u
čovjeka.
zavisnosti od
- Upoznaje se sa
uzrasta,
energetskom i
zdravstvenog
biološkom
stanja i fizičke
vrijednošću hrane.
aktivnosti.
- Upoznaje ulogu
masti, bjelančevina i - Uočava posledice
pogrešne ishrane u
ugljnih hidrata u
pojedinim životnim
ishrani odraslog
razdobljima.
čovjeka.
- Vrednuje značaj
- Objašnjava
pravilnog unosa
kalorijsku vrijednost
vitamina u okviru
pojedinih hranljivih
ishrane čovjeka.
sastojaka.
- Vrednuje značaj
- Navodi podjelu
adekvaktnog unosa
vitamina:
vode u normalnoj
- liposolubilni A, D,
ishrani.
E, K i
- Uočava razliku
- hidrosolubilni
između
kompleks D i
liposolubilnih i
vitamin C.
hidrosolubilnih
- Upoznaje ulogu vode
vitamina.
u zdravoj ishrani.
- Pravi šemu dnevnih
potreba za
vitaminima u
zavisnosti od
uzrasta,
zdravstvenog
stanja i fizičke
aktivnosti čovjeka.
185
Preporuke za
izvođenje nastave
- Diskusija
- Za/protiv dijete.
- Izrada šeme
dnevnih potreba
za vitaminima
čovjeka - rad u
parovima.
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Alternativna ishrana (vegeterijanska ishrana, makrobiotika)
- Razvija pravilan
- Definiše i pojašnjava - Upoređuje i
odnos prema
obrazlaže razlike
alternativne načine
alternativnoj
između pojedinih
ishrane
ishrani.
načina ishrane.
(vegeterijanstvo,
- Analizira prednosti
makrobiotika... ).
i nedostatke
pojedinih načina
prehrane po
čovjekovo
zdravlje.
- Pravi piramidu
ishrane za
pojedine načine
ishrane.
- Pravi šemu
nepoželjnih i
odgovarajućih
namirnica.
Dijetalna ishrana
- Razvija pozitivan
- Uočava značaj
- Zna režim dijetalne
stav prema
dijeta za zdravlje
ishrane.
dijetalnoj ishrani i
čovjeka.
- Poznaje podjelu i
pravilnom
- Analizira
vrste dijeta.
sprovođenju
karakteristike
- Navodi i pojašnjava
dijete.
pojedinih dijeta i
podjelu dijeta.
upoređuje režime
dijetalne ishrane.
Ishrana različitih kategorija zdravih ljudi
- Uviđa važnost
- Analizira
- Upoznaje pravilnu
prilagođavanja
energetsku,
ishranu u odnosu na
ishrane
gradivnu i biološku
uzrast:
zdravstvenom
ulogu hrane.
- odojče,
stanju i uzrastu
- Upoređuje dnevne
- malo dijete,
čovjeka u cilju
potrebe u ishrani
adolescent,
očuvanja zdravlja.
muškarca i žene.
- odrasli i
- Upoređuje
- stari ljudi.
fiziološku i
- Objašnjava ishranu u
prehrambenu
odnosu na različita
vrijednost
fiziološka stanja
majčinog, kravljeg
organizma:
mlijeka i mliječnih
- trudnice,
formula.
- dojilje,
- Razlikuje dnevne
- sportisti.
potrebe u ishrane
u odnosu na
uzrast, fiziološko
stanje organizma i
pol.
- Razlikuje
kalorijsku
186
Preporuke za
izvođenje nastave
- Pretraživanje
interneta na temu
alternativna
ishrana - diskusija
o zapažanjima.
- Izrada šeme
odgovarajućih i
nepoželjnih
namirnica u
zavisnosti od
zdravstvenog
stanja organizma.
- Izrada tematskih
panoa - dijetalna
ishrana i zdravlje.
- Izrada piramide
ishrane - grupni
rad (4 - 5 članova
u grupi).
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Formativni ciljevi
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
učenik
vrijednost
pojedinih
namirnica.
- Skicira i objašnjava
piramidu pravilne
ishrane u zavisnosti
od uzrasta i
fiziološkog stanja
organizma.
Bolesti nepravilne ishrane i odgovarajuće dijete (ishrana kod depresija, bolesti jetre,
oboljenja žučnih puteva, bubrega, malignih oboljenja, dijabetisa, anoreksije, bulimije,
operacija)
- Ocjenjuje koja je
- Razvija svijest o
- Poznaje uzroke
- Izrada tematskih
ishrana nepravilna
značaju zdrave
nastanka bolesti
panoa i
i objašnjava njen
ishrane za
nepravilne ishrane.
prezentacija.
uticaj na nastanak
poboljšanje i
- Objašnjava uzroke
- Bolesti nepravilne
pojedinih bolesti.
očuvanje zdravlja.
nastanka gojaznosti.
ishrane.
- Obrazlaže uz
- Navodi i objašnjava
navođenje
uzroke nastanka
primjera, značaj
kaheksije i
dijeta kod
anoreksije.
pojedinih bolesti.
- Navodi i objašnjava
- Upoređuje i
kliničku sliku i
pojašnjava uzroke,
posledice kod
kliničku sliku i
gojaznosti i
terapiju bolesti
anoreksije.
nepravilne ishrane.
- Objašnjava gojaznost
kao faktor rizika za
- Vrši izbor
nastanak oboljenja
namirnica za
srca, šećerne
pojedine dijete,
bolesti, bolesti jetre - Razlikuje alergene,
i žučnih puteva.
sastojke životnih
- Poznaje terapiju
namirnica.
gojaznosti.
- Poznaje uzroke
nastanka, kliničku
sliku i terapiju kod
hipo i avitaminoze
(skorbus, pelagra,
rahitis, kokošije
slepilo,
megaloblastna
anemija).
- Navodi i pojašnjava
uzroke, kliničku sliku
i terapiju
hepervitaminoza
(vitamini rastvorljivi
u mastima).
- Objašnjava uzroke
kliničku sliku i
187
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
terapiju
dehidratacija i
hiperhidratacija.
- Navodi namirnice
koje često izazivaju
alergijske reakcije.
- Poznaje dijete kod
kardiovaskularnih
bolesti, šećerne
bolesti, bolesti
probavnog trakta,
bolesti bubrega,
bolesti jetre i žuči.
Nutritivna terapija
- Navodi i pojašnjava
oblike nutritivne
terapije.
- Poznaje inidikacije
za paranteralnu
ishranu.
- Poznaje indikacije za
ishranu
nadogastičnom
sondom.
- Pojašnjava tehniku
primjene
parenteralne
terapije.
- Navodi i pojašnjava
tehniku plasiranja
nazogastične sonde.
- Nabraja rastvore za
paranteralnu
primjenu.
- Opisuje moguće
komplikacije usljed
primjene nutritivne
terapije.
Formativni ciljevi
učenik
- Analizira indikacije
za nutritivnu
terapiju.
- Obrazlaže tehniku
izvođenja
paranteralne
terapije.
- Obrazlaže tehniku
plasiranja
nazogastične
sonde.
- Utvrđuje indikacije
za nutritivnu
terapiju.
- Upoređuje
indikacije za
parenteralnom
terapijom i
terapijom
nazogastičnom
sondoma.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Posjeta ustanovi,
- Razvija pozitivan
posmatranje
stav prema zdravoj
postupaka
ishrani.
izvođenja
- Razvija sposobnost
nutritivne
opažanja.
terapije,
- Razvija
individualno
analitičnost i
belježenje
logičnost.
zapažanja.
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- P. Barović: Zdravstnena nega za treći razred medicinske škole, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2000.
- M. Imamović Kulugić: Zdrava ishrana i dijetetika, Book, Tuzla, 2008.
- dr D. Pokorn: Dijetetika, DZS, 2000.
- S. Branković - Paunovič, M. Nokolić: Nauka o ishrani, Zavod za udžbenike i
nastavna sredstva, Beograd, 2000.
- M. Kodele, M. S. Stanojević, M. Gliha: Prehrana, DZS, 2000.
- Matić, Đurica: Zdravstvena nega u internoj medicini, Madejan, Beograd, 2001.
- Internet izvori.
188
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Kompjuter.
- Video projektor.
- Računarska učionica.
- Internet.
- Šema piramide zdrave ishrane.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika
- Usmeno po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta:
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Doktor medicine.
10. Povezanost predmeta
Znanja
- Bolesti nepravilne ishrane
(bolesti jetre, oboljenje
žučnih puteva, bubrega i
dr. )
- Hranljive materije i zdrava
ishrana
- Načela zdrave ishrane,
nutritivne potrebe u
zdravlju i bolesti
- Bolesti nepravilne ishrane
(bolesti jetre, oboljenja
žučnih puteva, bubrega i
dr. )
- Bolesti nepravilne ishrane i
odgovarajuće dijete
- Hranljive materije i zdrava
ishrana
Povezanost sa drugim predmetom
Predmet
Znanja
- Anatomija sa fiziologijom
- Anatomska i funkcionalna
organizacija čovječjeg
organizma
- Digestivni sistem
- Urinarni sistem
- Promet materija i energije
- Higijena i zdravstvena
- Higijena ishrane
zatita
- Toksikoloska hemija
- Patologija
- Medicinska biohemija
- Bolesti krvi i odgovarajuće
dijete
- Hematologija sa
transfuziologijom
- Hranljive materije
- Praktična nastava
189
- Farmakologija digestivnog
trakta
- Farmakologija
urogenetalnog trakta
- Poremećaji krvotoka
- Tumori
- Metabolizam proteina
- Metabolizam ugljenih
hidrata
- Vitamini
- Bolesti krvi I krvotvornih
organa
- Bolesti eritrocitne,
leukocitne i trombocitne
loze
- Proteini, vitamini
1. 3. 4. HUMANA GENETIKA
1. Naziv predmeta: HUMANA GENETIKA
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
Ukupno
72
72
72
72
3. Opšti ciljevi nastave
- Usvajanje pojmova, činjenica i zakonitosti biološkog nasljeđivanja i evolucije
živih bića u okvirima molekularne biologije, opšte genetike, humane genetike i
evolucije živih bića.
- Razumijevanje molekulskih osnova nasljeđivanja.
- Shvatanje da su pravila i principi nasljeđivanja univerzalni za sva živa bića.
- Povezivanje teorije i prakse kroz osposobljavanje učenika da kroz primjere i
zadatke predviđaju osobine potomaka na osnovu osobina predaka.
- Shvatanje značaja humane genetike za razumijevanje nasljeđivanja normalnih i
patoloških osobina čovjeka.
- Razvijanje logičkog mišljenja i zaključivanja.
- Odbacivanje nenaučnih shvatanja i sticanje naučnog pogleda na razumijevanje
procesa nastanka i evolucije živih bića.
- Objašnjenje nastanka i razvoja čovjeka i pravaca njegove dalje evolucije.
190
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: TREĆI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Osnovi molekularne biologije
- Uočava da se
- Upoznaje predmet
- Razvija svijest o
životni procesi
i značaj
jedinstvu živog
odvijaju na
molekularne
svijeta.
molekulskom
biologije, njenu
- Razvija sposobnost
nivou, da od građe
vezu sa drugim
logičkog
nukleinskih
naukama.
zaključivanja.
kisjelina zavisi
- Upoznaje dva tipa
- Razvija
građa proteina, a
nukleinskih
samokritičnost u
da od njih zavise
kisjelina DNK i
mogućnost
osobine organizma.
RNK.
zloupotrebe nauke.
- Poznaje građu,
- Uočava da su
nukleinske kisjeline
vrste i uloge RNK.
nosioci, prenosioci
- Objašnjava
i izvršioci
sličnosti i razlike
genetičkih
između DNK i RNK.
informacija.
- Opisuje osnovnu
- Crta šematski
građu
prikaz dvolančane
aminokisjelina i
zavojnice DNK.
objašnjava
- Analizira
povezivanje više
raznovrsnost
aminokisjelina u
proteina.
polipeptidne lance.
- Analizira vezu
- Nabraja uloge
između DNK, RNK i
proteina.
proteina.
- Upoznaje nazive i
- Analizira tabelu
skraćenice
genetičkog koda.
prirodnih
- Na osnovu niza
aminokisjelina.
tripleta nukleotida
- Objašnjava
pravi
genetički kod.
komplementaran
- Definiše gen na
niz aminokisjelina
molekulskom nivou
u polipeptidni
i objašnjava
lanac i obratno.
funkcije gena.
- Uočava molekulsko
- Upoznaje
objašnjenje odnosa
biosintezu
gena i proteina kao
nukleinskih
genskih proizvoda i
kisjelina i proteina.
fenotipskih
- Opisuje replikaciju
osobina.
- sintezu DNK.
- Uočava da od građe
- Zna da na osnovu
DNK zavise građa
jednog lanca DNK
RNK i proteina.
objasni građu
- Uviđa značaj
komplementarnog
nepromjenljivosti
lanca.
DNK pri replikaciji.
- Opisuje
transkripciju - Uočava veze
sintezu RNK.
između DNK i RNK.
191
Preporuke za
izvođenje nastave
- Koristiti šeme:
- građe i strukture
DNK i RNK;
- građe nukleotida.
-
Tabelu genetičkog
koda.
-
Šeme:
replikacija;
transkripcija;
translacija.
-
Slikoviti prikaz:
DNK-RNK-PROTEIN.
- Šematski prikaz
građe nukleotida.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Upoznaje osnovne
faze translacije sinteze proteina.
Osnovni mehanizmi i
- Upoznaje predmet
i značaj izučavanja
genetike njenu
podjelu i vezu sa
drugim naukama.
- Opisuje građu
hemijski sastav i
uloge hromozoma.
- Poznaje pojmove
diploidan broj
hromozoma,
haploidan broj,
kariotip,
kariogram.
- Zna šta je genotip,
a šta fenotip.
- Upoznaje se sa
radovima G.
Mendela na
utvrđivanju pravila
i principa
nasljeđivanja.
- Opisuje
monohibridno i
dihibridno
nasljeđivanje.
- Zna za osnovne
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
- Pronalazi sličnosti i
razlike izmedju
replikacije i
transkripcije.
- Analizira
mehanizme sinteze
proteina i potrebu
modifikovanja
proteina prema
potrebama ćelije i
organizma.
- Ocjenjuje praktični
značaj proizvodnje
proteina
genetičkim
inžinjerstvom u
medicini, farmaciji
i poljoprivredi.
- Uviđa korisne i
štetne efekte
kombinacije gena
na mijenjanje
fenotipa.
principi nasljeđivanja
- Uočava da su
osnovi mehanizmi i
principi
nasljeđivanja
univerzalni za sva
živa bića.
- Uviđa značaj
karakterističnog
broja hromozoma
za svaku vrstu kao i
mehanizme za
održavanje stalnog
broja hromozoma.
- Uočava da od
genotipa zavise
predispozicije za
izražavanje
fenotipa.
- Formira svijest o
univerzalnosti
pravila i principa
nasljeđivanja.
- Prikazuje primjere
monohibridnog i
dihibridnog
nasljeđivanja.
- Prikazuje primjere
- Razvija sposobnost
samostalnog
zaključivanje.
- Razvija preciznost
u izvođenju
zaključaka.
- Shvata važnost
poznavanja krvnih
grupa i stiče human
odnos prema
dobrovoljnom
davanju krvi.
- Razvija osjećaj
humanosti prema
čovjeku bez obzira
na pol, vjeru ili
druge razlike među
ljudima.
192
Preporuke za
izvođenje nastave
- Šematski prikaz
strukture
hromozoma u
metafazi i
interfazi.
- Učenike upoznati
sa odabranim
primjerima
nasljeđivanja
osobina.
- Osposobiti učenike
za samostalno
rješavanje
zadataka za sve
tipove
nasljeđivanja.
- Šeme: duplikacije i
delecije,
translokacije,
inverzije i
genetičko
određivanje pola.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
tipove
nasljeđivanja.
- Opisuje
intermedijarno
nasljeđivanje.
- Objašnjava
dominantno recesivno
nasljeđivanje.
- Poznaje
kodominantno
nasljeđivanje.
- Opisuje korelativno
nasljeđivanje.
- Nabraja stečene
osobine.
- Upoznaje
interakcije među
genskim alelima,
komplementarnost,
epistazu i
aditivnost.
- Opisuje izvore
genetičke
varijabilnosti.
- Objašnjava
kombinativno
nasljeđivanje.
- Navodi primjere
modifikacija.
- Objašnjava prirodu
i nastanak
mutacija.
- Navodi primjere
rekombinacije gena
kao uzroke
promjenljivosti
živih bića.
- Opisuje promjene u
strukturi
hromozoma.
- Opisuje uzroke i
posledice promjene
u broju
hromozoma.
- Upoznaje
mutagene činioce
sredine.
- Poznaje genetičku
kontrolu razvojnih
procesa.
Formativni ciljevi
-
-
-
-
-
-
-
-
-
učenik
intermedijarnog
nasljeđivanja.
Dokazuje
predvidljivost
osobina potomaka
na osnovu osobina
predaka kroz
primjere i zadatke.
Uviđa kako
genotip, a kako
sredina utiču na
ispoljavanje
osobina.
Obrazlaže na
primjerima
interakciju među
genima.
Analizira uzroke
varijabilnosti živih
bića.
Uočava da sredinski
uslovi modifikuju
osobine živih bića.
Razlikuje
modifikacije od
mutacija.
Predviđa
mogućnost
mapiranja
hromozoma.
Analizira posledice
promjena u
strukturi i broju
hromozoma.
Zapaža da činioci
sredine utiču na
izazivanje
mutacija.
Razlikuje
determinaciju od
diferencijacije
embrionalnih
ćelija.
Predviđa pol
jedinke na osnovu
uslova sredine i
prisutnih polnih
hromozoma.
Uočava da su
uzroci starenja
dosta nepoznati.
193
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Šeme: transfuzija
krvi ABO i Rhsistema krvnih
grupa.
- Rješavanje
zadataka o
nasljeđivanju
krvnih grupa.
- Izrada tematskih
panoa.
- Osnovni principi
nasleđivanja.
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
- Uviđa značaj
- Zna za različite
stvaranja velikog
tipove određivanja
broja i
pola, a posebno
raznovrsnosti
opisuje genetičko
antigena i
određivanje pola.
antitijela.
- Saznaje da je
- Predviđa krvne
starenje pod
grupe djece na
genetičkom
osnovu krvnih
kontrolom.
grupa roditelja i
- Poznaje
obratno.
imunološke
- Rješava zadatke o
sposobnosti
nasljeđivanju
organizma kroz
krvnih grupa ABO i
reakcije antigen –
Rh – sistema.
antitijelo.
- Uočava da u
- Upoznaje krvne
ljudskim
grupe ABO populacijama,
sistema i poznaje
pored bioloških,
osnovna pravila
djeluju i društveno
transfuzije krvi.
- socijalni činioci.
- Upoznaje se sa Rhsistemom krvnih
grupa.
- Opisuje genetičku
strukturu
populacije i
dinamiku
održavanja
genetičke
polimorfnosti
populacija.
Osnovni principi humane genetike
- Uočava osnovne
- Upoznaje se sa
principe i pravila
predmetom i
nasljeđivanja.
značajem humane
- Uočava primjenu
genetike.
znanja iz humane
- Objašnjava metode
genetike u
u izučavanju
medicini.
genetike čovjeka.
- Pravi rodoslovno
- Rezimira znanja o
stablo.
hromozomima i
- Svrstava
objašnjava sastav
hromozome
normalnog muškog
čovjeka u
i ženskog kariotipa.
karakteristične
- Objašnjava
grupe.
nasledne osnove
varijabilnosti ljudi. - Analizira genetičku
raznovrsnost ljudi
- Pojašnjava tipove
kroz kombinativno
nasljeđivanja kod
nasljeđivanje
ljudi: monogensko,
Krosing-over i
autozomno -
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija svijest o
raznolikosti i
promjenljivosti
ljudske vrste.
- Razvija svijest o
čovjeku kao
prirodnom,
društvenom,
kulturnom i
razumnom biću.
- Razvija predstavu o
čovjeku kao o
potpuno
ravnopravnom
biću, bez obzira na
sociološke i druge
uslove.
- Razvija svijest da
na ponašanje ljudi
- Šeme: stepeni
srodstva i
rodoslovno stablo
nasljeđivanja
osobina različitim
tipovima
nasljeđivanja.
- Normalan kariotip
čovjeka.
- Odabrani primjeri i
zadaci
nasljeđivanja
osobina.
- Slike osoba sa
Daunovim,
Tarnerovim i
Klinefelterovim
sindromom.
194
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
dominantno,
autozomno recesivno,
determinaciju pola
kod čovjeka,
nasljeđivanje
vezano za X hromozom,
nasljeđivanje
vezano za Y –
hromozom.
- Objašnjava i
nabraja
nasljeđivanje
poligenih osobina,
normalnih i
patoloških.
- Upoznaje štetne
posledice ukrštanja
u srodstvu.
- Navodi uzroke
hromozomopatija.
- Objašnjava
promjene u broju
hromozoma.
- Objašnjava
promjene u
strukturi
hromozoma.
- Poznaje ciljeve
genetičkog
savjetovanja radi
ranog otkrivanja
nasljednih bolesti.
- Objašnjava
genetičku
uslovljenost u
ponašanju ljudi.
- Objašnjava
genetičku
uslovljenost
mentalnih
poremećaja.
Formativni ciljevi
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
ima uticaj nasljeđe
i socijalno
okruženje.
- Razumije
sposobnost
prihvatanja osoba
sa mentalnom
retardacijom.
Preporuke za
izvođenje nastave
učenik
mutacije gena.
- Obrazlaže primjere
dominantno recesivno
nasljeđivanje kod
ljudi.
- Predviđa pol
djeteta na osnovu
tipova gameti.
- Rješava zadatke o
nasljeđivanju
vezanom za X –
hromozome.
- Uočava da na
izražavanje osobina
čovjeka utiču u
većem obimu
faktori sredine.
- Analizira stepene
srodstva.
- Uočava posledice
brakova u krvnom
srodstvu.
- Analizira najčešće
sindrome (Daunov,
Tarnerov,
Klinefelterov).
- Uočava posledice
promjene broja i
strukture
hromozoma.
- Prognozira
mogućnost
nasljeđivanja
naslednih bolesti.
- Uočava prenatalnu
dijagnozu
nasljednih bolesti.
- Predviđa koliko
uslovi sredine, a
koliko genotip
utiču na ponašanje
ljudi.
- Analizira najčešće
mentalne
poremećaje
uzrokovane
nasljeđem.
Osnovni principi evolucione biologije i antropogeneze
- Upoznaje predmet
- Analizira faze u
- Formira naučni
- Šema Milerovog
i značaj izučavanja
nastanku i
eksperimenta.
pogled na stvaranje
195
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
evolucione
biologije i
antropogeneze.
- Opisuje abiogenu
evoluciju i
postanak
prvobitnih
organskih sistema,
pojavu organskih
monomera i
polimera,
obrazovanje
prvobitnih
koarcervata i
njihovu evoluciju.
- Objašnjava
postanak života i
prvobitnih
organizama
- Upoznaje
filogenetski razvoj
živih bića.
- Zna za evolucione
teorije prije
Darvina.
- Upoznaje dokaze
evolucije.
- Poznaje život i rad
Čarlsa Darvina,
osnovne postavke
njegove teorije
evolucije i
savremeno
objašnjenje
evolucionih
procesa.
- Zna da su
populacija jedinice
evolucione
promjenljivosti.
- Opisuje mehanizme
evolucionih
procesa.
- Upoznaje prirodnu
selekciju i
adaptacije i značaj
genetičke
različitosti za
opstanak
organizama.
- Objašnjava
Formativni ciljevi
-
-
-
-
-
-
-
-
učenik
formiranju Zemlje,
kao i promjene na
njoj u različitim
stadijumima
njenog razvitka.
Određuje nastanak
organskih
jedinjenja iz
neorganskih.
Upoređuje
organske i žive
sisteme i shvata
suštinu životnih
procesa.
Analizira razvoj
živih bića od
prostijih ka
složenijim
oblicima.
Analizira
evolucione nizove.
Objašnjava kroz
pogodne primjere
faktore evolucije
po Darvinu.
Analizira strukturu
populacije i
uspostavljanje i
održavanje
genetičke
ravnoteže.
Navodi primjere
prirodne selekcije
kroz borbu za
opstanak i
adaptacije na
uslove sredine.
Upoređuje prirodnu
i vještačku
selekciju.
Analizira osnovne
oblike interakcija
među različitim
vrstama.
Upoređuje različite
načine postanka
vrsta.
Analizira različite
pravce evolucije.
Analizira uzroke
koji su doveli do
-
-
-
-
-
196
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
i razvoj Zemlje i
života na njoj.
Razvija logičko
rasuđivanje.
Odbacuje nenaučna
shvatanja o
nastanku i razvoju
živih bića.
Uviđa važnost
poznavanja
evolucionih
procesa i
neophodnost
očuvanja životne
sredine.
Stiče predstavu o
jedinstvu živog
svijeta
Razvija svijest o
zaštiti ugrožene
flore i faune.
Uviđa da čovjekove
aktivnosti mogu da
remete ekološku
ravnotežu
Razvija pozitivan
stav prema
različitostima
ljudske populacije
predrasude.
Razvija svijest o
progresivnom
razvoju
čovječanstva.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Šematski prikaz
promjena na
Zemlji u vezi sa
postankom života.
- Filogenetski razvoj
živih bića.
- Evolucioni nizovi
konja i čovjeka.
- Šeme:
- lanac ishrane;
- geografska
diferencijacija,
populacija i
postanak novih
vrsta;
- progresivna
evolucija;
- divergencija klasa
kičmenjaka.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
koevoluciju u
ekološkim
sistemima.
- Zna kako postaju
vrste i objašnjava
teoriju specijacije.
- Obrazlaže
genetičke razlike
među grupama
organizama.
- Upoznaje postanak
evolucionih novina,
pravce evolucije i
njenu usmjerenost.
- Poznaje procese
izumiranja vrsta i
nepovratnost
evolucije.
- Poznaje porijeklo
čovjeka kroz
antropoidnu
teoriju.
- Opisuje čovjekovu
biološku, socijalnu
i kulturnu
evoluciju.
- Objašnjava
perspektive dalje
evolucije čovjeka.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
izumiranja nekih
vrsta.
- Razlikuje različite
faze
antropogeneze od
prvobitnih
hominida do
savremenog
čovjeka.
- Analizira uticaj
bioloških,
socioloških i
kultirnih činilaca
na razvoj čovjeka.
Preporuke za
izvođenje nastave
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- D. Marinković, M. Anđelković, A. Savić, V. Diklić: Biologija za III razred
medicinske škole, Beograd, 2003.
- V. Femić: Osnove biološkog nasljeđivanja, odabrani primjeri i zadaci Podgorica,
1996.
- P. Mišić: Genetika, Beograd, 1998.
- D. Marinković, N. Tucić, V. Kekić: Genetika, Naučna knjiga, Beograd, 1981.
- P. Radoman: Organska evolucija za III i IV razred gimnazije, Zavod za izdavanje
udžbenika Srbije, 1971.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Opremljeni kabinet za biologiju ili specijalizovana učionica.
- Kompjuter sa projektorom ili grafoskop.
- Model ili slika građe DNK.
- Šeme, slike, grafikoni.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika
- Provjera znanja vrši se usmeno i putem pismene vježbe.
- Usmeno, najmanje jednom u svakom klasifikacionom periodu.
- Pismeno, po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu.
197
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Profesor biologije;
- diplomirani biolog.
10. Povezanost predmeta
Znanja
Povezanost sa drugim predmetom
Predmet
Znanja
- Anatomija sa fiziologijom
- Krv
- Građa i funkcija organa
- Osnovni principi
nasljeđivanja
- Normalne i patološke
osobine čovjeka
- Aminokisjeline
- Hemija
- Mentalni poremećaji
- Psihologija i komunikologija
- Krvne grupe ABO i Rh
- Hematologija sa
transfuziologijom
- Krvne grupe i ABO Rh
faktor
- Proteini
- Praktična nastava
198
- Nukleinske kisjeline i
proteini
- Promjene i poremećaji
duševnog života
- Krvne grupe
- Osnovni mehanizmi i
principi nasljeđivanja
- Laboratorija za krvne
grupe
- Proteini
1. 3. 5. PREDUZETNIŠTVO
1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
40
40
Ukupno
66
66
26
26
3. Opšti ciljevi nastave
- Razvijanje preduzetničke sposobnosti.
- Sticanje znanja o razvoju biznis ideje.
- Sticanje znanja o izradi biznis plana.
- Sticanje znanja i vještina za osnivanje privrednog društva.
- Sticanje znanja i vještina za upravljanje malim privrednim društvom.
- Osposobljavanje za rad u timu.
- Osposobljavanje za primjenu moderne vrste komunikacije.
- Osposobljavanje za prezentovanje rezultata rada uz pomoć savremenih
tehnologija.
199
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: TREĆI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Biznis ideja i biznis plan
- Razvija osjećaj za
- Suočavajući
- Upoznaje pojam
kreativnost.
argumente kritički
biznis ideja.
- Razvija sposobnost
procjenjuje
- Opisuje nastanak
postizanja
kvalitet poslovne
biznis ideje.
kompromisa.
ideje u skladu sa
- Nabraja i
- Razvija analitičko
postulatima
opredjeljuje se za
mišljenje.
tržišnog
poslovnu ideju.
- Razvija
poslovanja.
- Nabraja moguće
odgovornost u
- Uviđa važnost
vrste djelatnosti.
radu.
izrade biznis plana
- Opisuje pojam
- Razvija stručnost.
u kontekstu
biznis plan.
- Uočava važnost
obezbjeđivanja
- Upoznaje pojmove:
očuvanja zdrave
podrške, kako
vizija, misija,
životne sredine.
unutar samog
strategija, ciljevi.
privrednog društva - Razvija osjećaj za
- Upoznaje postupak
marljivost i
tako i od strane
istraživanja tržišta.
preciznost.
eksternih partnera
- Upoznaje pojmove:
(investitora,
marketing plan i
kreditora).
plan prodaje.
- Razlikuje pojmove:
- Opisuje elemente
vizija, misija,
finansijskog plana
strategija.
privrednog društva.
- Kroz primjere
- Objašnjava
obrazlaže ciljeve
neophodnost
privrednog društva.
očuvanja životne
sredine.
- Kroz primjere
- Rezimira biznis
obrazlaže postupak
plan.
istraživanja tržišta
- Prezentuje biznis
na novom
plan.
primjeru.
- Izvodi zaključke o
potencijalnoj
konkurenciji.
- Izvodi zaključak o
potencijalnim
kupcima korisnicima usluga.
- Vrši opis proizvoda
–usluga.
- Uviđa značaj
sprovođenja
kontrole kvaliteta
proizvoda – usluga.
- Kroz primjere
obrazlaže
elemente
finansijskog plana
200
Preporuke za
izvođenje nastave
- Poželjno je
učenicima ukazati
na primjere.
- Organizovati
prisustvo
predstavnika
realnog privrednog
društva.
- Primjena tehnika
za unapređenje
razmišljanja, npr.
eksperiment Šest
šešira.
- Kao model može da
posluži biznis plan
realnog privrednog
društva.
- Pripremiti
integralnu cjelinu
od elemenata
biznis plana.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
privrednog društva.
- Sarađuje kod
izrade plana
očuvanja životne
sredine za
konkretno
privredno društvo.
- Oblikuje dinamiku
realizacije biznis
plana.
- Kritički procjenjuje
slabosti sačinjenog
biznis plana.
Osnivanje privrednog društva
Ime privrednog društva
- Opredjeljuje se za
- Nabraja moguća
ime privrednog
rješenja za ime
društva u skladu sa
privrednog društva.
propisima i
poštujući principe
jednostavnosti i
jedinstvenosti.
Vizuelni identitet privrednog društva
- Upoznaje elemente - Oblikuje vizuelni
i značaj
identitet
oblikovanja
privrednog društva.
vizuelnog
identiteta
privrednog društva.
Registracija privrednog društva
- Upoznaje postupak - Popunjava
registracije
formulare za
privrednog društva.
registraciju
privrednog društva.
- Opisuje moguće
oblike
- Sprovodi aktivnosti
organizovanja
na pribavljanju
privrednog društva.
pečata i štambilja.
Otvaranje računa kod poslovne banke
- Popunjava
- Opisuje postupak
formulare za
otvaranja računa
otvaranje računa
kod poslovne
kod poslovne
banke.
banke.
- Obavlja postupak
otvaranja računa
kod poslovne
banke.
Poslovni kodeks preduzeća
- Upoznaje pojam
- Popunjava
poslovni kodeks
formulare za
privrednog društva.
otvaranje računa
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija logičko
mišljenje i
sposobnost za
pravilno
rasuđivanje i
zaključivanje.
- Rad u grupama:
učenici predlažu
moguća rješenja a
nakon toga, kroz
diskusiju, donose
odluku.
- Stiče radne navike.
- Rad na računaru:
učenici koriste
programe za
obradu teksta i
slika.
201
- Izrada organograma
privrednog društva.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Nabraja elemente
poslovnog kodeksa.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
kod poslovne
banke.
- Obavlja postupak
otvaranja računa
kod poslovne
banke.
Organizaciona struktura privrednog društva
- Pronalazi sličnosti i
- Upoznaje tipove
razlike između
organizacione
različitih tipova
strukture
organizacionih
privrednog društva
struktura
privrednog društva
Rad u sektorima i poslovanje privrednog društva
- Pronalazi sličnosti i - Razvija sposobnost
- Upoznaje različite
snalaženja u
razlike u nivoima
nivoe upravljanja
hijerarhiji
upravljanja
privrednim
socijalnih odnosa.
privrednim
društvom.
društvom.
- Upoznaje postupak
- Popunjava prijavu
zasnivanja radnog
o slobodnom
odnosa u
radnom mjestu.
privrednom
- Učestvuje u izradi
društvu.
jednostavnog
- Upoznaje postupak
godišnjeg
izrade godišnjeg
izvještaja o radu.
izvještaja o radu.
Služba opštih poslova
- Obavlja usmenu i
- Razvija spremnost i
- Nabraja i opisuje
pisanu
aktivnosti u okviru
sposobnost za
komunikaciju
službe opštih
saradnju.
unutar privrednog
poslova.
društva i sa
eksternim
- Razvija
partnerima.
odgovornost u
- Tehnički održava
radu.
internet sajt
privrednog društva.
- Šalje i prima poštu
i druge službene
materijale.
Sektor Marketing
- Razvija
- Kroz primjere
- Upoznaje pojam
komunikativnost,
obrazlaže strukturu
marketinga.
efikasnost u radu,
asortimana
- Opisuje postupak
marljivost i
proizvoda – usluga.
istraživanja tržišta.
preciznost.
- Sprovodi postupak
- Upoznaje pojam i
formiranja cijene
elemente
proizvoda – usluga.
marketing miksa:
- Kroz primjere
proizvod, cijena,
obrazlaže važnost i
promocija i
načine promocije.
distribucija.
202
Preporuke za
izvođenje nastave
- Kao model može da
posluži konkurs za
prijem u radni
odnos objavljen u
dnevnoj štampi.
- Rad u grupama od
tri do pet učenika.
- Upotrebljava
kancelarijsku
opremu (telefon,
faks, fotokopir
aparat, skener,
štampač).
- Rad na računaru:
učenici koriste
programe za
obradu teksta i
slika, kao i
programe za
elektronsku
komunikaciju.
- Izrada reklamnog
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Sektor komercijala
- Upoznaje vrste i
elemente
dokumentacije
koja prati poslove
nabavke i prodaje.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
- Upoređuje moguća
rješenja za
reklamni slogan i
reklamnu poruku
privrednog društva.
- Upoređuje moguće
forme i sadržaje
reklamnog
materijala.
- Planira način
reklamiranja
privrednog društva,
odnosno proizvoda
– usluge.
- Kroz primjere
obrazlaže moguće
načine distribucije.
- Izrađuje ponudu,
porudžbenicu,
predračun, upit,
račun i ostala
dokumenta iz
oblasti poslova
nabavke i prodaje.
Sektor finansija i računovodstvo
- Kroz primjere
- Opisuje postupak
obrazlaže način
obračuna zarada.
obračuna zarada,
- Opisuje način
poreza i doprinosa.
obračuna poreza i
doprinosa.
- Obavlja
- Upoznaje
blagajničke
blagajničke
poslove.
poslove.
- Obavlja poslove
- Upoznaje postupak
plaćanja dospjelih
plaćanja dospjelih
obaveza i naplate
obaveza i naplate
dospjelih
dospjelih
potraživanja.
potraživanja.
Preporuke za
izvođenje nastave
materijala.
- Razvija analitičko
mišljenje.
- Podstiče razvoj
tačnosti,
preciznosti i
urednosti.
- Formira stav o
preuzimanju
odgovornosti.
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- V. Vukotić: Preduzetništvo i biznis, Ekonomski fakultet, Podgorica, 1996.
- J. Manojlović, S. Ignjatović: Poslovna i službena korespondencija za I razred,
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005.
- D. Bogdanović, G. Ivanišević: Osnovi ekonomije za I razred, Zavod za udžbenike i
nastavna sredstva, Beograd, 2004.
- D. Dragiđić, B. Ilić, B. Medojević, M. Pavlović: Osnovi ekonomije za II razred,
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.
- R. Rajović: Osnovi prava za I razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2004.
- Publikacija Moj Biznis, Montenegro Biznis Alijansa, Podgorica, 2004.
203
- Hauard Potit: Kako započeti sopstveni biznis, CID, Podgorica, 1997.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Učionica sa najmanje pet računara snabdjevenih adekvatnom programskom
opremom, fax, telefon, skener, štampač, fotokopir aparat.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja
- Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu.
- Ocjena vježbi, jedna u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Diplomirani ekonomista.
9. Povezanost predmeta
Znanja
- Sektro marketing- načini
reklaniranja
- Poslovni kodeks
preduzeća
- Organizaciona struktura
privrednog društva
Povezanost sa drugim predmetima
Predmeti
Znanja
- Psihologija i komunikologija - Propagandni materijal
- Uspješna/neuspješna
komunikacija
- Etika
- Opšti pojmovi o etici
- Timski rad
204
1.3.6. ETIKA
1. Naziv predmeta: ETIKA
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
Ukupno
72
72
72
72
3. Opšti ciljevi nastave
- Usvajanje osnovnih etičkih pojmova.
- Upoznavanje različitih sistema vrijednosti u istoriji etike.
- Upoznavanje sa etičkim kodeksima.
- Sticanje znanja o značaju estetskog izgleda, propisane uniforme, savjesnog
obavljanja posla i ponašanja medicinskog radnika prema pacijentu.
- Sticanje znanja o timskom radu, čuvanju poslovne tajne, poštovanju čovjekovog
života, privatnosti pacijenta i pravilnom odnosu prema pacijentu u zavisnosti od
uzrasta i kategorije bolesti.
- Sticanje znanja o humanitarnim organizacijama i prvoj pomoći.
- Podsticanje učenika na aktivno učešće u nastavi, podsticanje ka usavršavanju
profesije.
- Razvijanje osjećaja odgovornosti i preciznosti u radu.
- Razvijanje sposobnosti komunikacije i kulture vođenja dijaloga.
205
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: TREĆI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Opšti pojmovi o etici
- Razlikuje teorijsku - Uočava važnost
- Uvod
etike u
od primijenjene
- Poznaje pojam i
svakodnevnom
etike.
sadržaj etike.
životu.
- Analizira odnos
- Zna porijeklo i
morala i etike.
značenje termina
"filozofija" i "etika". - Vrednuje značaj
moralnog
- Upoznaje etiku kao
rasuđivanja.
praktičnu
- Analizira ulogu
filozofsku
volje kao moći
disciplinu.
unutrašnjeg
- Definiše pojam
usmjeravanja.
morala i njegovu
- Određuje stepen
istorijsku
razvijenosti volje
uslovljenost.
kod sebe i drugih.
- Obrazlaže nastanak
i razvitak moralnih - Analizira značaj
savjesti za razvoj
normi.
ličnosti.
- Objašnjava
- Izražava svoje
pojmove moralno
mišljenje o
rasuđivanje i
savjesti, stidu,
moralno
kajanju, i sl.
ponašanje.
- Uočava razliku
- Objašnava
između morala,
preduslove za
običaja, religije,
moralno
prava.
rasuđivanje i
ponašanje (svijest,
razum, osjećanja,
volja, osjećanja
dužnosti i sl. ).
- Obrazlaže značaj
savjesti za moralnu
svijest i moralni
fenomen kao
takav.
- Navodi pojam
deontologije i
poznaje različite
vrste odgovornosti.
- Upoznaje odnos
između: običaja i
morala, religije i
morala, prava i
morala.
Istorijat etičkih učenja
Etička učenja
- Analizira Sokratov
- Razvija pravilan
antičkog doba
stav "vrlina je
odnos prema
- Poznaje i obrazlaže
znanje".
društvenim
206
Preporuke za
izvođenje nastave
- Diskusija
- Savjest, stid,
kajanje.
- Diskusija
- Dobro-zlo.
- Aristotelove etičke
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Sokratovo,
Platonovo i
Aristotelovo učenje
o vrlini.
- Nabraja pravce u
etici: hedonizam i
stoicizam.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
naukama.
Formativni ciljevi
učenik
- Upoređuje pojmove
dobra i zla.
- Analizira Platonov
princip mjere i
harmonije.
- Razlikuje
Aristotelove etičke
i dianoetičke
vrline.
- Određuje i shvata
pojmove
hedonizam i
stoicizam.
- Razvija slobodu
- Uočava razlike
iznošenja
između etičkog
sopstvenog stava i
učenja hrišćanske
uvažavanja
crkve i današnjih
suprotnog.
shvatanja etike.
- Određuje postulate
moralnog
djelovanja.
- Vrednuje slobodu
kao uslov
moralnosti.
Etička učenja
srednjeg i novog
vijeka
- Poznaje hrišćanske
etičke norme i
pravila.
- Upoznaje i
obrazlaže Kantove
kategoričke
imperative.
- Objašnjava
Šopenhauerovu
etiku pesimizma.
- Obrazlaže Ničeov
pojam imoralizma.
- Razlikuje
Najnovija etička
Kjerkegorove
učenja
stadijume na
- Navodi
životnom putu
predstavnike
čovjeka.
egzistencionalizma
- Analizira Jaspersov
(Kjerkegor,
pojam slobode i
Jaspers, Sartr).
nesigurnosti.
- Poznaje i obrazlaže
- Analizira Sartrov
pojmove
pojam slobode i
egzistencija i
odgovornosti.
esencija.
- Navodi određenja
individualne
egzistencije
(neponovljivost,
konačnost,
prolaznost,
slučajnost,
neizvjesnost).
Zakletve i kodeksi medicinske etike
- Analizira značajne
- Zna Hipokratovu
odredbe
zakletvu.
Hipokratove
- Zna Maimonidovu
Preporuke za
izvođenje nastave
i dianoetičke
vriline i današnje
shvatanje vrlina.
- Diskusija
- Etička učenja
hrišćanske crkve i
današnje shvatanje
etike.
- Pretraživanje
interneta na temu.
- Najnovija etička
učenja,
prikupljanje
podataka i
diskusija.
- Porihvata i poštuje
propise u radu.
207
- Prikaz Hipokratove
zakletve i
Maimonidove
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
zakletve.
ljekarsku molitvu.
- Analizira začetke
- Navodi Ženevsku
rada medicinskih
reviziju
sestara.
Hipokratove
- Upoređuje
zakletve.
Hipokratovu
- Zna zakletvu
zakletvu sa
Florens Najtingejl.
zakletvom Florens
- Obrazlaže
Najtingel i uviđa
Helsinšku
njihov značaj.
deklaraciju o
- Upoređuje zakone
biomedicinskim
medicinske etike.
istraživanjima.
- Vrednuje kodeks
- Pojašnjava
etičkih pravila koja
deklaraciju o
će koristiti u svom
pravima bolesnika.
radu.
- Navodi
internacionalni
kodeks etike
medicinskih sestara
(tehničara).
- Zna kodeks etike
medicinskih sestara
Crne Gore.
Moralne obaveze medicinskog radnika
Lik medicinskog
- Uviđa korelaciju
radnika
između estetskog
- Opisuje ličnost
izgleda, propisane
medicinskog
uniforme,
radnika.
ponašanja
- Zna prava
medicinskog
bolesnika
radnika i
(štićenika) u skladu
povjerenja
sa važećim
bolesnika.
propisima.
- Vrednuje pravo
- Opisuje odnos
izbora bolesnika
medicinskog
(štićenika) o odluci
radnika prema
sopstvenog zdravlja
bolesniku, rodbini
i života.
bolesnika i posjeti. - Vrednuje značaj
saradnje
zdravstvenog
radnika sa
pacijentom i
članovima njegove
porodice.
Čuvanje medicinske - Uočava značaj
obaveze čuvanja
tajne
medicinske tajne.
- Zna značaj čuvanja
medicinske tajne.
Poštovanje ljudskog - Vrednuje značaj
života
čovjekovog života.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
ljekarska molitve,
analiza i diskusija
od strane učenika u
cilju shvatanja
značaja istih.
- Razvija pravilan
odnos prema
zanimanju.
- Navikava se na red
i urednost.
- Video zapis
- Prikaz adekvatne
uniforme i
komunikacije
zdravstvenog
radnika i pacijenta.
- Usvaja principe
medicinske etike.
- Diskusija
- Značaj čuvanja
tajne.
- Razvija osjećaj
odrgovornosti i
- Diskusija
- Poštovanje
208
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
ispunjavanja radnih
- Zna da poštuje
obaveza.
ljudski život.
- Opisuje pravila
poštovanja
ljudskog života.
- Razvija svijest o
- Vrednuje značaj
Timski rad
značaju timskog
saradnje
- Poznaje značaj
rada.
medicinskog
timskog rada i
tehničara sa svojim
uloge medicinskog
kolegama u cilju
tehničara u timu.
postizanja što
- Navodi pravila koja
boljih rezultata u
se moraju
obavljanju svoje
poštovati pri
profesije.
timskom radu.
Etički odnos medicinskog radnika prema uzrastu i vrstama bolesti
- Razvija osjećaj
- Suočava se sa
Etički odnos prema
lične odgovornosti
problemom
djetetu
prema higijeni,
hospitalizacije
- Navodi definiciju
zdravlju i
djece i shvata
djetinjstva.
sposobnost
etičnost
- Opisuje specifične
empatije.
uključivanja
potrebe bolesnog
roditelja u proces
djeteta.
liječenja.
- Opisuje postupak
adekvatnog odnosa - Uviđa značaj
poštovanja potreba
sa djecom.
djeteta.
- Razvija svijest
- Uočava značaj
Etički odnos prema
profesionalne
adekvatnog odnosa
starim ljudima
odgovornosti.
medicinskog
- Navodi definiciju
radnika prema
starenja – starosti.
starim osobama i
- Opisuje
njihovim
psihofizičko stanje
potrebama.
starih ljudi.
- Poznaje potrebe
starih osoba.
- Navodi pravila koja
se moraju
poštovati u odnosu
sa starim ljudima.
- Razumije značaj
- Uočava razliku u
Etički odnos prema
lične odgovornosti
simptomima osoba
pacijentima sa:
prema higijeni i
sa posebnim
- posebnim
zdravlju.
potrebama,
potrebama
- Razvija osjećaj
mentalnim
- mentalnim
odgovornosti.
smetnjama i
smetnjama
tjelesnim
- tjelesnim
oštećenjima.
oštećenjima
- Uviđa značaj
- Navodi definiciju
poštovanja pravila
mentalnih
u radu sa
retardacija.
pacijentima sa:
- Definiše mentalne
209
Preporuke za
izvođenje nastave
ljudskog života.
- Diskusija
- Prednosti/
nedostaci timskog
rada.
- Video zapis
- Prikaz bolesnog
djeteta.
- Diskusija
- Stari ljudi i njihovo
psihofizičko stanje,
navođenje
primjera.
- Video zapis
- Osobe sa posebnim
potrebama,
mentalnim
smetnjama i
tjelesnim
oštećenjima.
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
posebnim
smetnje.
potrebama,
- Definiše tjelesna
mentalnim
oštećenja.
smetnjama i
- Opisuje potrebe
tjelesnim
ljudi koje su
oštećenjima.
nastale zbog
duševnih ili
tjelesnih promjena
ovih kategorija
bolesnika.
- Navodi pravila rada
koja se moraju
poštovati u radu sa
pacijentima sa:
posebnim
potrebama,
mentalnim
smetnjma i
tjelesnim
oštećenjima.
- Razlikuje simptome
Etički odnos prema
zaraznih bolesti.
ljudima oboljelim
- Vrednuje značaj
od zaraznih bolesti
adekvatnog odnosa
- Definiše zarazne
prema oboljelim od
bolesti.
zaraznih bolesti i
- Opisuje pravila
značaj izolacije.
adekvatnog odnosa
prema oboljelim od
zaraznih bolesti.
Humanitarne organizacije i prva pomoć
- Vrednuje značaj
- Poznaje svjedske
postojanja
humanitarne
humanitarnih
organizacije
organizacija.
(crveni krst, crveni
- Uočava važnost
polumjesec,
dobrovoljnog
UNICEF, FAO, i dr.
davanja krvi.
).
- Analizira obavezu
- Zna adekvatan
prve pomoći kao
odnos prema
službenu i moralnu
dobrovoljniom
dužnost.
davaocima krvi.
- Nabraja postupke
pružanja prve
pomoći.
- Opisuje stanje
povrijeđenog.
Velike i vječite teme i dileme u medicinskoj
- Nabraja vječite
- Vrši komparaciju
teme i dileme
pomenutih tema i
- eutanazija,
formira svoje
- abortus,
mišljenje.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razumije značaj
osjećaja lične
odgovornosti
prema higijeni i
zdravlju.
- Prikaz fotografija
različitih vrsta
zaraznih bolesti.
- Pozitivno ocjenjuje
važnost novih
znanja iz svoje
struke.
- Seminarski rad
- Svjetske
zdravstvene
organizacije.
- Prva pomoć.
- Dobrovoljni
davaoci krvi.
etici
- Razvija sposobnost
argumentovanog
iznošenja
sopstvenog
210
-
Debata na teme:
eutanazija,
abortus,
vještačka oplodnja,
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- vještačka oplodnja,
- medicinski
eksperimenti,
- kloniranje.
Formativni ciljevi
učenik
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
mišljenja, i
uvažavanje
suprotnog.
- Razvija umješnost
slušanja i kulturu
dijaloga.
Preporuke za
izvođenje nastave
- medicinski
eksperimenti,
- kloniranje.
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- V. Pavićević: Osnovi etike, kultura, Beograd, 1967.
- F. Jodl: Istorija etike, Veselin Masleša, Sarajevo, 1975.
- A. Makintajner: Kratka istorija etike, Plato, Beograd, 2000.
- J. Marić: Medicinska etika, XII dopunjeno i prerađeno izdanje, MegRaf, Beograd,
2002.
- D. Milovanović: Medicinska etika, Naučna kniga, Beograd, 1986.
- I. Pančovski: Etika hrišćanske ljubavi, Prosveta, Niš, 1973.
- M. Životić: Osnovna učenja o najvišem dobru i cilju života, Rad, Beograd, 1962.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Računarska učionica.
- Omogućen pristup internetu.
- Grafoskop.
- Video projektor.
- Priručnici.
- Slike.
- Fotografije.
- Šira literatura.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika
- Provjera znanja se vrši usmeno, najmanje jednom u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Profesor filozofije;
- diplomirani pedagog.
211
10. Povezanost predmeta
Znanja
- Humanitarne organizacije i
prva pomoć
- Timski rad
- Etički odnos prema ljudima
oboljelih od zaraznih
bolesti
- Etički odnos prema djeci
- Etički odnos prema
bolesnicima oboljelih od
zaraznih bolesti
- Ertički odnos prema starim
ljudima
- Poštovanje ljudskog života
- Čuvanje medicinske tajne
Povezanost sa drugim predmetom
Predmet
Znanja
- Zdravstvena zaštita i
- Prva pomoć
higijena
- Psihologija i
- Komunikacija u
komunikologija
organizaciji
- Infekcija i zarazna bolest
- Mikrobiologija sa
parazitologijom
- Praktična nastava
212
- Etički odnos prema
bolesnicima, djeci,
starima, oboljelih od
različitih vrsta bolesti
- Čuvanje medicinske tajne
- Uzimanje i obrada
materijala za
laboratorijsko ispitivanje
1.3.7. ODABRANA POGLAVLJA IZ FIZIKE
1. Naziv predmeta: ODABRANA POGLAVLJA IZ FIZIKE
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
64
58
122
Ukupno
72
66
138
8
8
16
3. Opšti ciljevi nastave
- Razumijevanje pojmova, činjenica i zakonitosti iz oblasti fizike.
- Povezivanje teorijskog sadržaja sa medicinskim saznanjem.
- Razvijanje sposobnosti za fizičko istraživanje u medicinske svrhe.
- Usvajanje opštih i stručnih znanja, razvijanje opštih kompetencija za rješavanje
problema.
- Osposobljavanje za nastavak stručnog usavršavanja.
- Razvijanje naučno - istraživačkih sposobnosti kod učenika.
213
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: TREĆI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Fizičke osnove termodinamike
- Poznaje osnovne
- Razvija sposobnost
- Definiše
karakteristike
opažanja.
termodinamiku.
termodinamike.
- Razvija analitičko
- Objašnjava I i II
- Analizira I princip u
mišljenje.
princip
gasnim procesima.
- Uočava važnost
termodinamike i
- Analizira II princip.
nauke u
rada kod gasova.
svakodnevnom
- Obrazlaže povratne - Rješava zadatke iz
životu.
i nepovratne
I principa rada kod
procese.
gasova.
- Ilustruje Karnov
- Crta grafik
ciklus i toplotne
karnovog ciklusa.
motore.
- Prikazuje šematski
- Definiše koeficient
rad toplotnog
korisnog dejstva.
motora.
- Rješava zadatke
određivanja
koeficienta
korisnog dejstva.
Statika i dinamika fluida
- Usvaja osnovne
- Shvata značaj
- Definiše statiku
definicije statike i
primjene znanja iz
fluida i fizičke
dinamike fluida.
fizike u medicinske
veličine koje se
- Dokazuje formulu
svrhe.
koriste.
za silu potiska.
- Poznaje
- Analizira
hidrostatički i
Arhimedov zakon.
aerostatički
- Dokazuje jednačinu
pritisak.
kontinuiteta.
- Obrazlaže silu
- Dokazuje
potiska i definiše
Bernulijevu
Arhimedov zakon.
jednačinu.
- Objašnjava
- Analizira primjenu
jednačinu
iste.
kontinuiteta i
- Rješava zadatke iz
njenu primjenu.
dinamike fluida.
- Objašnjava
- Upoređuje vrste
Bernulijevu
kretanja u fluidima
jednačinu i navodi
i u krvnim
primjere
sudovima.
korišćenja.
- Uočava efekte koji
- Objašnjava
kretanje fluida i
utiču na način
opisuje sile
rada tokom
viskoznosti.
mjerenja krvnog
- Zna površinsku
pritiska.
energiju napona.
- Analizira
- Opisuje pojavu
površinsku energiju
kvašenja.
i napon u
- Definiše La Plasov
tečnostima.
214
Preporuke za
izvođenje nastave
- Grafofolije
- Prikaz Karnovog
ciklusa, toplotnih
motora.
- Demostracioni
ogled
- Na primjeru šprica
pokazati primjenu
jednačine
kontinuiteta.
- Grafofolija
- Korišćenje skica i
crteža.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
pritisak.
- Opisuje kapilarne
pojave i njihovu
primjenu.
Elektrostatika
- Pojašnjava Kulonov
zakon i
elektrostastičko
polje.
- Nabraja i definiše
fizičke veličine
koje opisuju
elektrostatičko
polje.
- Objašnjava rad i
potencijalnu
energiju.
- Upoznaje električni
dipol.
- Objašnjava
elektrostatičko
polje dijaletrika.
- Pojašnjava
električni
kapacitet.
- Utemeljuje
pojmove: struja,
napon,
elektromotorna sila
i električna
otpornost.
- Definiše i
objašnjava Omov i
Đul - Lencov zakon.
- Pojašnjava
Kirhofova pravila.
- Pojašnjava
mehanizam
provodljivosti u
metalima,
poluprovodnicima,
- Tečnostima, i
gasovima.
Formativni ciljevi
učenik
- Razlikuje kvašenje
i pojave, sile
adhezije i
kohezije.
- Uočava kapilarnost.
- Rješava zadatke iz
kapilarnosti i
površinskog
napona.
- Navodi primjere
kapilarnosti u
prirodi.
- Razumije Kulonov
zakon i
elektrostatičko
polje.
- Crta linije sila
elektrostatičkog
polja.
- Razlikuje pojmove
električno polje,
potencijal, napon.
- Rješava zadatke iz
elektrostatike.
- Izvodi formulu za
rad i potencijalnu
energiju.
- Interpretira
električni dipol.
- Analizira električni
kapacitet.
- Razlikuje načine
povezivanja
kondezatora.
- Rješava zadatke iz
kondezatora.
- Interpretira i
analizira Omov
zakon i Kirhofova
pravila.
- Analizira i
obrazlaže
mehanizam
provodljivosti
struje u metalima,
poluprovodnicima,
tečnostima i
gasovima.
- Rješavanja
zadataka strujnih
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Pokazati ogledno
nastanak kapilarnih
pojava.
- Korišćenje
preglednih crteža i
skica.
- Korišćenje
grafofolije, skica.
- Pravljenje strujnog
kola i
provjeravanje
- Omovog zakona.
215
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
Elektromagnetizam
- Definiše magnetno
polje i nabraja
fizičke veličine
koje ga opisuju
(b,h).
- Opisuje magnetno
polje provodnika i
solenoida.
- Definiše Lorencovu
i Amperovu silu.
- Opisuje magnetno
polje.
- Definiše
feromagnetike,
- dijamagnetike i
paramagnetike.
- Definiše i
objašnjava pojavu
elektromagnetne
indukcije,
uzajamne indukcije
i samoindukcije.
- Objašnjava
energiju
magnetnog polja.
Oscilacije
- Definiše oscilacije i
podjelu oscilacija.
- Opisuje osnovne
osobine mehaničkih
oscilacija.
- Definiše jednačine
oscilacija, period i
energiju.
- Definiše prinudno
oscilovanje i
rezonancu.
- Opisuje
matematičko i
fizičko klatno.
- Pojašnjava osnovne
osobine električnih
oscilacija.
- Navodi definiciju
naizmjenične
struje i napona.
- Obrazlaže
termogeni i
reaktivni otpor.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Analizira magnetno
polje, magnetnu
indukciju i fluks
magnetnog polja.
- Rješava zadatke
magnetnog polja,
čestice, provodnika
i solenoida.
- Izvodi formule za
Amperovu i
Lorencovu silu.
- Analizira i
obrazlaže
Faradejev zakon
elektromagnetne
indukcije.
- Rješava zadatke iz
elektromagnetne
indukcije.
- Razvija sposobnost
zapažanja.
- Korišćenje
grafofolija, skica,
crteža.
- Ogledno pokazati
- nastanak struje
pomoću magnetnog
- polja (koristiti
kalem i magnet i
galvanometar).
- Razlikuje vrste
oscilacija
restitucionu silu,
parametre
oscilovanja.
- Izvodi jednačine
oscilovanja.
- Rješava zadatke iz
oscilacija.
- Analizira prinudno
oscilovanje i
rezonancu.
- Analizira
matematičko
klatno.
- Rješava zadatke iz
matematičkog
klatna.
- Analizira nastanak i
vrste
elektromagnetnih
oscilacija.
- Analizira zavisnosti
- Razvija analitičko i
logičko mišljenje.
- Korišćenje crteža i
skica.
- Vježba mjerenje
impedanse u rcl
kolu.
- Vježba ispitivanje
zavisnosti perioda
oscilovanja
matematičkog
klatna od njegove
dužine.
- Korišćenje
grafofolije.
Formativni ciljevi
učenik
kontura.
216
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Definiše impedansu
rcl kola.
- Upoznaje i
objašnjava
transformatore.
Akustika
- Definiše akustiku
kao nauku i opisuje
fizičke veličine
koje se koriste.
- Upoznaje infra i
ultra zvuk, njihovu
primjenu.
- Definiše Doplerov
efekat u akustici.
-
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
termogene i
reaktivne
otpornosti.
- Razlikuje načine
rada
transformatora i
njihovu primjenu.
- Uočava osnovne
zavisnosti i
zakonitosti
akustike.
- Razumije šta je
zvuk.
- Razlikuje ultra
zvuk od infra
zvuka.
- Analizira primjenu
ultra i infra zvuka.
- Analizira primjenu
ultra zvuka u
medicini.
- Uočava Doplerov
efekat.
- Razvija pozitivan
stav, analitičko i
logičko mišljenje.
217
Preporuke za
izvođenje nastave
- Grafofolijom
ilustrovati Doplerov
efekat.
Razred: ČETVRTI
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
Optika
- Uočava i navodi
- Rezimira osnovne
osnovne pojmove
pojmove optike,
geometrijske
svjetlosni zrak i
optike.
indeks prelamanja.
- Izvodi zakone
- Definiše zakone
odbijanja i
odbijanja i
prelamanja.
prelamanja.
- Ilustruje
- Objašnjava
formiranje lika kod
formiranje lika kod
ogledala i sočiva.
ravnih i sfernih
- Analizira nastanak
ogledala.
lika kod ogledala i
- Upoznaje totalnu
sočiva.
refleksiju.
- Interpretira i
- Objašnjava
analizira jednačina
nedostatke kod
ogledala i sočiva.
sočiva.
- Rješava zadatke iz
- Opisuje rad
ogledala i sočiva.
optičkih
instrumenata
- Usvaja princip rada
(lupa, mikroskop).
lupe i mikroskopa.
- Definiše talasnu
- Analizira nastanak i
optiku i pojašnjava
uslove
osnovne
interferencije
zakonitosti.
svjetlosti.
- Upoznaje i definiše - Analizira nastanak i
interferenciju
uslove difrakcije i
svjetlosti
difrakcione
- Upoznaje i definiše
rešetke.
difrakciju
- Analizira
svjetlosti.
polarizaciju pri
- Opisuje princip
odbijanju i
rada difrakcione
prelamanju.
rešetke.
- Analizira
- Definiše pojavu
apsorpciju
polarizacije
svjetlosti.
- Objašnjava
- Uočava i obrazlaže
disperziju,
Lambetr - Berov
apsorpciju i
zakon.
rasipanje
- Usvaja definicije i
svjetlosti.
zavisnosti
- Objašnjava
fotometrijskih
fotometriju,
veličina.
osnovne
zakonitosti.
- Definiše osnovne
jedinice
fotometrije.
Elementi kvantne optike
- Definiše toplotno
- Obrazlaže na
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Pozitivno
procjenjuje
važnost nauke i
novih saznanja za
razvoj svoje
struke.
- Korišćenje
grafofolija u
prikazivanju
konstrukcije lika
kod ogledala i
sočiva.
- Internet
prezentacija za
interferenciju,
difrakciju.
- Razvija logičko
- Korišćenje
218
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
zračenje.
- Definiše i
objašnjava zakone
toplotnog zračenja
Kirhofov, Štefan Bolcmanov, Vinov
zakon.
- Navodi i pojašnjava
pojam fotona.
- Definiše i
objašnjava Plankov
zakon zračenja.
- Objašnjava
fotoefekat.
- Navodi i objašnjava
talasna svojstva
mikročestica.
- Formuliše De broljevu formulu.
- Opisuje difrakciju
elektrona.
- Definiše
Hajzenbergovu
relaciju
neodređenosti.
- Definiše i
objašnjava talasnu
funkciju.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
mišljenje.
Formativni ciljevi
-
-
učenik
primjerima pojave
apsorpcije,
odbijanja i
prelamanja.
Uočava apsolutno
crno tijelo.
Analizira zakone
toplotnog zračenja.
Uočava šta je
foton.
Određuje enrgiju,
masu i impuls
fotona.
Uočava i shvata
pojavu fotoefekta i
obrazlaže
jednačinu
fotoefekta.
Analizira talasna
svojstva
mikročestica.
Uočava dualizam
svjetlosti i
mikročestica.
Rješava zadatke iz
fotoefekta.
Uočava i obrazlaže
difrakciju
elektrona.
Vrednuje fizički
smisao talasne
funkcije i poznaje
pojam tunel –
efekat.
Elementi atomske fizike
- Uočava i obrazlaže
- Rezimira stečeno
osnovne osobine
znanje o atomu, i
atoma, strukturu i
modelima atoma.
modele atoma.
- Izvještava o
- Interpretira Borove
Borovim
postulate.
postulatima.
- Razlikuje energiju
- Definiše
jonizacije i
energetska stanja
enegriju veze.
u atomu.
- Pojašnjava termine - Određuje i shvata
kvantne brojeve.
kvantovanja
- Uočava serije u
energije i
spektru atoma
poluprečnika
vodonika.
atoma.
- Rješava
- Upoznaje kvantne
maksimalne i
brojeve ( glavni,
Preporuke za
izvođenje nastave
grafofolija, crteža
za sve zakone.
- Vježba
- Određivanje
karakteristika foto
ćelije.
- Zadatak
- Snimiti
karakteristike date
foto ćelije i za
usvojeni svjetlosni
fluks odrediti
maksimalnu brzinu
fotoelektrona.
- Razvija pozitivan
stav prema novim
saznanjima.
219
- Korišćenje
grafofolija i
šematskih prikaza
strukture atoma,
spektra vodonika,
rendgenske cijevi,
laserske cijevi.
- Odlazak u obližnji
medicinski centar i
upoznavanje sa
rendgen aparatom.
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
minimalne
sporedni, magnetni
frekvencije za date
i spinski).
serije.
- Definiše i
- Uočava rentgensko
objašnjava
zračenje i
nastanak periodnog
rendgensku cijev.
sistema
- Razlikuje osnovna
elemenata.
svojstva
- Definiše svojstva
rendgenskog
rentgenskog
zračenja.
zračenja
- Rješava zadatke iz
(difrakciju i
rendgenskog
apsorpciju).
zračenja.
- Navodi definiciju
- Uočava pravila
primjene
zaštite od
rendgenskog
rendgenskog
zračenja u
zračenja.
medicini.
- Objašnjava zaštitu - Analizira lasersko
zračenje i njegovu
od rentgenskog
primjenu u
zračenja.
medicini.
- Definiše lasersko
zračenje, načine
dobijanja i vrste.
- Upoznaje primjenu
lasera u medicini.
Elementi nuklearne fizke
- Analizira osnovne
- Rezimira osnovne
karakteristike
karakteristike
jezgra.
jezgra (masu,
- Uočava formulu za
naelektrisanje,
defekt mase i
dimenzije i defekt
energiju veze.
mase).
- Objašnjava modele - Rješava zadatke iz
defekta mase.
jezgra.
- Definiše nuklearne - Analizira nuklearne
sile i modele
sile, njihove
jezgra.
osnovne osobine i
- Uočava i razumije
podjelu.
prirodu
- Definiše i upoznaje
elementarnih
klasifikaciju
čestica.
elementarnih
- Uočava osnovne
čestica.
osobine i podjele
- Upoznaje kosmičko
kosmičkog
zračenje i njegove
zračenja.
osobine.
- Analizira podjelu
- Rezimira
radioaktivnosti.
radioaktivnost i
- Izvodi zakon
radioaktivni
radioaktivnog
rastvor, kao i
raspada.
zakon
- Uočava i obrazlaže
radioaktivnog
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Razvija sposobnost
opažanja.
- Korišćenje
grafofolije i prikazi
strukture jezgra,
klasifikacija
elementarnih
čestica, prikaz
radioaktivnog
raspada, šematski
prikaz alfa, beta i
gama raspada.
220
- Korišćenje internet
prezentacija za
korišćenje izotopa
u medicini.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
raspada.
- Upoznaje osnovne
osobine
radioaktivnosti
apsorpciju i
detekciju.
- Objašnjava
primjenu
radioaktivnosti i
zaštitu od
radioaktivnosti.
- Izvještava o
pojmovima fisije i
fuzije.
- Objašnjava
primjenu izotopa u
medicini.
Biofizika
- Objašnjava osnove
biofizike, značaj
fizike na žive
organizme.
- Rezimira količinu
toplote i
objašnjava princip
rada
biokalorimetra.
- Objašnjava
kretanje krvotoka i
mjerenje krvnog
pritiska.
- Definiše i
objašnjava
biostruje.
- Objašnjava
elektrostimulaciju,
galvanizaciju.
- Definiše i
objašnjava
auskultacione
tehnike i
fonokardiograf.
- Objašnjava EKG,
endometriju,
radiotelemetriju i
skener.
- Opisuje oko kao
optički sistem.
- Pojašnjava
endoskopiju.
- Objašnjava
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Shvata značaj
povezivanja teorije
i prakse.
- Razumije odnos
tehnike i prirode.
- Prihvata i poštuje
propise u radu.
- Pozitivno
procjenjuje
važnost novih
saznanja iz svoje
struke.
- Korišćenje
grafofolija.
- Obilazak
medicinskog
centra.
- Korišćenje internet
prezentacija.
Formativni ciljevi
-
-
-
učenik
interakciju fotona i
čestice.
Analizira fiziološko
dejstvo
radioaktivnog
zračenja.
Uočava i razumije
dozimetriju,
jonizaciju i
radiometrijsko
zračenje.
Klasifikuje
nuklearne reakcije.
Razlikuje pojave
fisije i fuzije.
- Uočava osnovne
karakteristike
biofizike.
- Analizira razmjenu
količine toplote.
- Uočava vrste
kretanja fluida i
shvata princip
mjerenja krvnog
pritiska.
- Analizira strukturu
ćelije i nastanak
biostruja.
- Uočava princip
rada EKG, skenera,
magnetne
rezonance,
endometrije,
radiotelemetrije.
- Uočava kako se
formira lik u oku.
- Analizira
nedostatke sočiva.
- Vrednuje značaj
biomarkera i njihov
značaj za čovjeka.
221
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
holografiju.
- Upoznaje i
pojašnjava
magnetnu
rezonancu.
- Upoznaje
biomarkere i
njihovu primjenu u
medicini i ostalim
granama.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- J. Janjić, M. Pavlov, B. Radivojević: Fizika za II, III i IV razred, Beograd, 2004.
- ing. V. M. Vučić, dr ing. D. M. Ivanović: Elektromagnetika i optika, Naučna knjiga,
Beograd, 1980.
- D. Popović, V. Stefanović: Fizika sa osnovama biofizike, Beograd, 1989.
- Dr V. Ivanović, dr K. Konstantinov: Biomarkeri, Velarta, Beograd, 2000.
- N. Čaluković, N. Kadelburg: Zbirka zadataka i testova, Krug, Beograd, 2004.
- P. Kulišić, Fizika za II,III i IV - udžbenik za srednje stručne škole, Školska knjiga,
d. d. Zagreb, 2006.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Grafoskop.
- Odgovarajući materijal za laboratorijske vježbe.
- Kao pomoć može se koristiti i laptop.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika
- Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno.
- Usmeno, najmanje jednom u kalsifikacionom periodu.
- Pismeno - pismene vježbe nakon završene oblasti (pismena vježba bi trebala da
sadrži odgovarajuće zadatke iz te oblasti).
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Diplomirani fizičar;
- profesor fizike.
10. Povezanost predmeta
Znanja
- Kretanje fluida
- Oko
- Agregatna stanja
- Struktura atoma
Povezanost sa drugim predmetima
Predmet
Znanja
- Anatomija
- Krvni sudovi i srce
- Građa oka
- Poznavanje anatomije
- Hemija
- Struktura materije
- Osnovni hemijski zakoni
222
Znanja
-
Gasni zakoni
Entalpija, entropija
Nastanak biostruja
Princip rada EKG, skenera,
magnetne rezonanance
Povezanost sa drugim predmetima
Predmet
Znanja
- Energetske promjene
- Praktična nastava
223
- Rad na EKG aparatu
- Magnetna rezonanca
1. 3. 8. STEHIOMETRIJSKA IZRAČUNAVANJA U HEMIJI
1. Naziv predmeta: STEHIOMETRIJSKA IZRAČUNAVANJA U HEMIJI
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
Ukupno
66
66
66
66
3. Opšti ciljevi nastave
- Sticanje znanja o strukturi materije, pisanje elektronske konfiguracije atoma i
jona, određivanje položaja elemenata u PSE, broja nesparenih i valentnih
elektrona i popunjavanja orbitale u skladu sa Hundovim pravilom i Paulijevim
principom.
- Utvrđivanje znanja o hemijskim vezama i rastvorima elektrolita, rješavanje
zadataka iz oblasti: neutralizacije, hidrolize, protolitičke teorije kisjelina i baza.
- Rešavanje zadatka iz oblasti – rastvori, pH i termohemije, pripremanje rastvora
određene koncentracije i razlikovanje entalpije, entropije i slobodne energije.
- Rešavanje zadatka iz hemijske ravnoteže, analiziranje faktora koji utiču na
položaj hemijske ravnoteže, predviđanje smjera hemijske reakcije zavisno od
uslova zadatka.
- Utvrđivanje znanja o pripadnosti elemenata po grupama, broja valentnih e- i
njihovih oksidacionih brojeva, rješavanje zadatka iz oblasti oksido - redukcije i
naponskog niza metala i određivanje oksidacionih brojeva elemenata u
jedinjenjima.
- Razvijanje sposobnosti opažanja, analitičkog i logičkog mišljenja.
- Podsticanje kreativnosti.
- Osposobljavanje učenika da stečena znanja primjene u praksi.
224
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: ČETVRTI
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
Socijalizacijski ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
učenik
Struktura materije
- Razvija moć
- Razlikuje atom i
- Definiše atom,
zapažanja.
jon kao i
elementarne
nastajanje katjona - Uočava važnost
čestice, izotope,
nauke u
i anjona.
izobare.
svakodnevnom
- Upoznaje raspored - Na osnovu Z i A
+
životu.
određuje broj p , e
elektrona u
- Razvija analitičko i
omotaču i povezuje
i n0 kod atoma i
logičko mišljenje.
sa mjestom u PSE i
jona.
osobinama
- Piše elektronske
elemenata.
konfiguracije
- Obrazlaže energiju
atoma i jona i
jonizacije, afinitet
određuje položaj
prema elektronu i
elemenata u PSE,
primjenjuje u
broj nesparenih i
zadacima.
valentnih
- Izvještava o
elektrona.
kvantnim
- Popunjava orbitale
brojevima (i
u skladu sa
orbitalama), i
Hundovim pravilom
primjenjuje znanje
i Paulijevim
kroz zadatke.
principom.
- Obrazlaže: Ar, Mr,
- Izvodi
količinu supstance i
stehiometrijske
molekulske
proračune.
formule.
- Određuje
- Poznaje
molekulske i
jednostavnija
empirijske formule
stehiometrijska
i shvata
izračunavanja.
izračunavanje na
- Zna neke jedinice
osnovu hemijskih
međunarodnog
formula i hemijskih
sistema (SI) kao i
jednačina.
prevođenja (cm3 u
- Analizira i rešava
zadatke sa vodom.
dm3, mol u mmol...
- Interpretira maseni
).
odnos.
Hemijske veze
- Podstiče kreativnost.
- Razlikuje metale i
- Poznaje PSE,
nemetale.
- Razvija moć
odnosno pripadnost
- Upotrebljava
zapažanja i
elemenata po
znanje o valentnim
preciznost.
grupama.
elektronima i
- Objašnjava
elektronskim
hemijske veze:
konfiguracijama.
jonsku,
- Upoređuje, kroz
kovalentnu,
zadatke, tipove
vodoničnu i
hemijskih veza.
metalnu.
- Pronalazi razlike u
- Upoznaje sa
225
Preporuke za
izvođenje nastave
Demonstracioni ogled
- Reakcija Na i K sa
vodom.
- Kroz računske
zadatke utemeljiti
znanje učenika iz
ove oblasti.
- Sastavljanje modela
molekula i modela
kristalnih rešetki.
Demonstracioni ogled
- Dobijanje kristala
kuhinjske soli.
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
hibridizacijom
atomskih orbitala.
Formativni ciljevi
Socijalizacijski ciljevi
učenik
osobinama
jedinjenja sa
jonskom i
kovalentnom
vezom.
- Uočava razliku
između kristalnih i
amorfnih supstanci
i vrste kristalnih
sistema.
učenik
Rastvori elektrolita
- Razlikuje jake i
- Definiše
slabe elektrolite.
elektrolite, stepen
- Analizira:
(α) i konstantu
- kakva je so,
disocijacije (Kc).
- kako so reaguje u
- Objašnjava
vodenom rastvoru,
reakcije
- da li so u vodenom
neutralizacije tj.
rastvoru
stvaranje
hidrolizuje.
neutralnih, kiselih
- Izvodi i dokazuje
ili baznih soli.
jonske reakcije.
- Poznaje pisanje
- Razlikuje u
molekulskih
zadacima koja
formula soli.
reakcija je
- Objašnjava
moguća.
Arenijusovu teoriju
- Rešava zadatke iz
elektrolitičke
oblasti:
disocijacije.
- Izvještava o jakim i - neutralizacija,
- hidroliza,
slabim
- protolitička teorija
elektrolitima.
kiselina i baza,
- Objašnjava jonske
- kompleksne soli.
reakcije na
primjerima.
- Objašnjava
protolitičku teoriju
kiselina i baza.
- Definiše hidrolizu
soli.
- Upoznaje se sa:
mješovitim,
dvogubim i
kompleksnim
solima i daje
nazive.
Tipovi i osobine neorganskih jedinjenja
- Poznaje pripadnost - Pravi razliku
između neutralnih,
elemenata po
baznih, amfoternih
grupama.
oksida peroksida i
- Poznaje pisanje
superoksida.
molekulskih
Preporuke za
izvođenje nastave
- Navikava se na
tačnost.
Demonstracioni ogled
- Istiskivanje jednog
halogenog elementa
drugim iz njegovih
soli.
- Reakcija Zn sa HCl.
- Taloženje PbCl2.
- Reakcija Fe3+ jona
sa KCNS i mnoge
druge jonske
reakcije.
- Razvija sposobnost
zapažanja i logičko
mišljenje.
- Kroz zadatke
utemeljiti znanje
učenika iz ove
oblasti.
226
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
formula oksida,
kiselina i baza.
- Nabraja i
objašnjava podjelu
hidrida i oksida.
- Objašnjava, kroz
primjere, reakcije
neutralizacije.
Rastvori i pH rastvora
- Definipe pojam –
disperzni sistem.
- Poznaje jedinice za
m, V, mol, c, ρ, γ,
b, kao i prevođenje
jedinica.
- Objašnjava proces
rastvaranja i vrste
rastvarača u
zavisnosti od
disperzije.
- Pojašnjava: sastav
rastvora, mol,
količinsku i masenu
koncentraciju,
gustinu, maseni
udeo.
- Upoznaje sa
koligativnim
osobinama
rastvora.
- Objašnjava
jonizaciju vode i
jonski proizvod
vode.
- Navodi pH
vrijednosti
tjelesnih tečnosti i
njihov značaj.
Formativni ciljevi
Socijalizacijski ciljevi
učenik
- Analizira anhidride
kiselina.
učenik
- Upoređuje zasićen,
nezasićen i
presićen rastvor.
- Kroz zadatke
upotrebljava
znanje o sniženju
tačke mržnjenja i
povišenju tačke
ključanja rastvora,
kao i o osmotskom
pritisku.
- Rešava zadatke iz
oblasti – rastvori
(koncentracija
rastvorene
supstance, masena
koncentracija
rastvorene
supstance,
molalitet,
količinski udio,
maseni udio,
pravilo krsta –
zvijezde, miješanje
rastvora,
razređivanje
rastvora…).
- Priprema rastvore
određene
koncentracije.
- Razlikuje
neutralnu, kisjelu i
baznu sredinu na
osnovu vrijednosti
pH.
- Primjenjuje znanje
o pH kod soli.
- Rešava zadatke iz
oblasti – pH.
- Razlikuje pH i pOH
[H+] i [OH-].
- Podstiče kreativnost.
- Razvija sposobnost
opažanja.
- Stiče nova znanja.
Preporuke za
izvođenje nastave
Demonstracioni ogled
Pripremanje
rastvora određenih
koncentracija.
- Hemijski koktel.
- Određivanje pH
pomoću
univerzalnog
indikatora.
- Određivanje pH u
rastvorima soli.
Ogledni čas
- Primjena vode u
praksi i njeno
djelovanje na živi
svijet.
-
-
227
Kroz zadatke
utemeljiti znanje iz
ove oblasti.
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
Socijalizacijski ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
učenik
Puferi i indikatori
- Razvija analitičko
- Definiše i obrazlaže - Upotrebljava
mišljenje i
stečena znanja o
pufere.
sposobnost opažanja.
rastvorima i pH.
- Objašnjava
- Analizira i shvata
- Uviđa vezu teorije i
određivanje [H+]
ulogu pufera u
odnosno pH pufera.
prakse.
čovjekovom
- Objašnjava i
organizmu.
opisuje kapacitet
- Upoređuje pH i pKa,
pufera.
- Upoznaje sa
pOH i pKb, [H+] i Ka,
biološkim
[OH-] i Kb i
značajnim
primjenjuje u
puferima.
zadacima.
- Knjiži promjenu
- Definiše acido boje indikatora u
bazne indikatore.
zavisnosti od pH
- Objašnjava
vrijednosti.
jonizaciju
indikatora u
vodenom rastvoru.
- Zna interval
promjene boje
univerzalnog
Kolthofovog
indikatora.
- Poznaje izbor
indikatora.
Energetske promjene pri hemijskim reakcijama
- Razvija analitičko i
- Crta tok
- Definiše
logičko mišljenje.
egzotermne i
termohemiju.
endotermne
- Opisuje
reakcije.
egzotermne i
- Razlikuje entalpiju,
endotermne
entropiju, slobodnu
reakcije.
energiju.
- Navodi primjere
- Razlikuje molarnu
homogenih i
toplotu reakcije i
heterogenih
entalpiju stvaranja
reakcija.
jedinjenja.
- Objašnjava Ea.
- Rješava zadatke iz
- Obrazlaže
oblasti
termohemijske
termohemije.
jednačine.
228
Preporuke za
izvođenje nastave
Seminarski rad
- Bikarbonatni pufer i
njegova uloga u
regulaciji acido bazne ravnoteže.
- Kroz zadatke
utemeljiti znanje
učenika iz ove
oblasti.
Demonstracioni ogled
- Razmjena energije
između sistema i
okoline (reakcija Zn
i HCl, zagrijavanje
HgO).
- Termitna smješa
(reakcija Fe2O3 i Al)
egzotermna
reakcija.
- Reakcija NH4Cl i
Ba(OH)2•8H2O
(endotermna
reakcija).
- Kroz zadatke
utemeljiti znanje
učenika iz ove
oblasti.
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
Brzina hemijske reakcije
- Upoređuje znanje o
- Definiše brzinu
brzini hemijske
hemijske reakcije.
reakcije sa
- Objašnjava uslove
homogenim i
koji dovode do
heterogenim
hemijske reakcije.
reakcijama.
- Navodi faktore koji
- Primjenjuje zakon
utiču na brzinu
o održanju mase.
hemijske reakcije.
- Ističe uticaj prirode
- Poznaje energiju
reaktanata,
aktivacije.
koncetracije,
temperature i
katalizatora na
brzinu hemijske
reakcije.
- Rješava zadatke iz
oblasti - brzina
hemijske reakcije.
Hemijska ravnoteža
- Obrazlaže hemijsku - Razlikuje hemijsku
ravnotežu.
ravnotežu i brzinu
- Definiše Le
hemijske reakcije.
Šateljeov princip.
- Upotrebljava
- Objašnjava, na
znanje o brzini
primjerima, uticaj
hemijske reakcije,
koncentracije,
endotermnim i
pritiska i
egzotermnim
temperature na
reakcijama,
hemijsku
puferima.
ravnotežu.
- Analizira faktore
koji utiču na
položaj hemijske
ravnoteže.
- Predviđa smjer
hemijske reakcije
zavisno od uslova
zadatka.
- Rješava zadatke iz
hemijske
ravnoteže.
Redoks reakcije
- Poznaje pripadnost - Određuje
oksidacione
elemenata po
brojeve elemenata
grupama, broj
u jedinjenjima.
valentnih e- i
- Rešava zadatke iz
njihove
oblasti oksido oksidacione
redukcije i
brojeve.
naponski niz
- Poznaje pisanje
metala.
polureakcija.
Socijalizacijski ciljevi
Preporuke za
izvođenje nastave
učenik
- Razvija analitičko
mišljenje i
sposobnost opažanja.
Demonstracioni ogled
- Razlaganje H2O2 bez
i u prisustvu MnO2
kao katalizatora.
- Reakcija između HCl
i Sn, Zn i Mg.
- Kroz zadatke
utemeljiti znanje
učenika iz ove
oblasti.
- Razvija preciznost.
- Razvija logičko
zaključivanje.
Demonstracioni ogled
- Uticaj temperature
na položaj
ravnoteže
(zagrijavanje U
cijevi sa rastvorom
CoCl2).
- Kroz zadatke
utemeljiti znanje
učenika iz ove
oblasti.
- Razvija sposobnost
opažanja.
229
Demonstracioni ogled
- Redukcija joda kalaj
(II) hloridom.
- Redukcija Fe3+ jona
kalaj (II) hloridom i
oksidacija Fe2+ jona
kalijum –
permanganatom.
- Istiskivanje bakra
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
- Definiše oksido redukcione
procese.
- Nabraja stalne
oksidacione
brojeve elemenata
u jedinjenjima.
- Objašnjava
sastavljanje
jednačina oksido redukcionih
reakcija i
izjednačavanje.
- Definiše naponski
niz metala.
Formativni ciljevi
Socijalizacijski ciljevi
učenik
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
pomoću gvožđa.
- Ponašanje bakra u
rastvorima CuSO4,
FeSO4 i AgNO3.
- Kroz zadatke
utemeljiti znanje
učenika iz ove
oblasti.
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- M. Rakočević, R. Horvat: Opšta hemija za prvi razred srednje škole, ZUNS, BG,
2002.
- J. Bojanović, M. Čorbić: Opšta hemija za studente medicine i stomatologije, MK,
BG, 2001.
- S. R. Arsenijević, dr M. B. Ćelap, P. Radivojša: Zbirka zadataka sa ogledima iz
hemije, NK, BG, 1982.
- M. Sikirica: Stehiometrija, ŠK, ZG, 1995.
- N. L. Glinka: Zadaci i vježbe iz opšte hemije, NK, BG, 1991.
- Dr D. Sladić i autori: Zbirka zadataka sa srednjoškolskih takmičenja iz hemije.
- Zbirke zadataka iz hemije za pripremu i polaganje klasifikacionog ispita iz
hemije.
- T. Jovanović, M. Čakar i drugi: Zbirka zadataka iz hemije za pripremu prijemnog
ispita na farmaceutskom fakultetu, FF, BG, 2008.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Laboratorijsko posuđe i pribor, hemikalije, video bim.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja
- Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno.
- Usmeno, najmanje jednom u svakom klasifikacionom periodu.
- Pismena provjera znanja – test (po jedan u polugodištu).
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Profesor hemije;
- diplomirani hemičar.
230
10. Povezanost predmeta
Znanja
-
Struktura materije
Hemijske veze
Rastvori
Rastvori elektrolita
- Struktura materije
- Hemijske veze
- Energetske promjene pri
hemijskim reakcijama
- Hemijska ravnoteza
Povezanost sa drugim predmetima
Predmet
Znanja
- Hemija
- Struktura materije
- Hemijske promjene
- Analiticka hemija
- Koncentracija rastvora
- Reakcije u rastvorima
elektrolita
- Odabrana poglavlja iz
- Agragatna stanja
fizike
- Struktura atoma
- Gasni zakoni
- Entalpija, entropija,
slobodna energija
231
1.3.9. CITOLOGIJA I ONTOGENETSKO RAZVIĆE ČOVJEKA
1. Naziv predmeta: CITOLOGIJA I ONTOGENETSKO RAZVIĆE ČOVJEKA
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Vrste nastave
Praktična
Teorija
Vježbe
nastava
Ukupno
66
66
66
66
3. Opšti ciljevi nastave
- Shvatanje značaja ćelije.
- Usvajanje znanja o hemijskom sastavu, građi i funkciji pojedinih ćelijskih
organela.
- Razumijevanje procesa diobe ćelija.
- Upoznavanje procesa spermatogeneze i oogeneze.
- Uočavanje razlika između spermatogeneze i oogeneze.
- Razvijanje logičkog zaključivanja u procesu ontogenetskog razvića čovjeka.
232
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: ČETVRTI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadržaji
ciljevi
učenik
učenik
učenik
Hemijski sastav ćelije
- Razvija analitičko i
- Analizira hemijski
- Definiše pojam
logičko mišljenje.
sastav ćelija.
ćelije.
- Uočava ulogu vode
- Nabraja hemijska
u ćeliji.
jedinjenja koja
- Vrednuje značaj
ulaze u sastav
mineralnih soli u
ćelije.
ćeliji.
- Objašnjava ulogu i
- Uočava značaj
značaj vode u
organskih
ćeliji.
jedinjenja u ćeliji.
- Navodi značaj
- Razlikuje strukturu
neorganskih soli u
u funkciju DNK i
ćeliji.
RNK.
- Nabraja organska
jedinjenja u ćeliji. - Ocjenjuje značaj
procesa
- Navodi značaj
replikacije,
organskih
transkripcije i
jedinjenja u ćeliji.
translacije.
- Objašnjava građu i
funkciju enzima.
- Nabraja nukleinske
kisjeline.
- Objašnjava građu i
funkciju RNK.
- Navodi razliku
između RNK i DNK.
- Nabraja vrste RNK.
- Ilustruje građu
DNK.
- Obrazlaže građu i
funkciju gena.
- Definiše genetski
kod.
- Objašnjava procese
replikacije,
transkripcije i
tanslacije.
Građa ćelije
- Analizira
- Objašnjava
- Razvija sposobnost
organizaciju ćelije.
zapažanja.
organizaciju ćelije.
- Nabraja razlike
- Uočava građu
između
ćelijske
prokariotskih i
membrane, jedra i
eukariotskih ćelija.
ćelijskih organela.
- Analizira transport
- Nabraja djelove
materija kroz
ćelije.
ćelijsku
- Opisuje građu i
membranu.
funkciju ćelijske
- Obrazlaže ulogu
membrane.
233
Preporuke za
izvođenje nastave
- Računari.
- Internet.
- Prikaz skica, šema,
slika i modela
ćelija.
- Računari.
- Internet.
- Prikaz skica, šema,
slika i modela
ćelija.
- Priprema
mikroskopskih
preparata ćelije.
- Uvježbavanje za
samostalni i grupni
rad učenika.
Informativni ciljevi i
Formativni ciljevi
sadržaji
učenik
učenik
jedra za ćelije.
- Pojašnjava procese
- Analizira funkciju
transporta
ćelijskih organela.
materija kroz
ćelijsku
memebranu.
- Objašnjava građu i
funkciju jedra.
- Opisuje građu i
funkciju
hromozoma.
- Nabraja ćelijske
organele.
- Pojašnjava građu i
funkciju ćelijskih
organela.
Deoba ćelije
- Analizira faze
- Navodi faze
ćelijskog ciklusa.
ćelijskog ciklusa.
- Upoređuje faze
- Nabraja tipove
diobe ćelija.
deobe ćelija.
- Ilustruje proces
mitoze i mejoze.
Gametogeneza i oplođenje
- Uočava značaj
- Opisuje procese
spermatogeneze i
spermatogeneze i
oogeneze.
oogeneze.
- Analizira faze
- Nabraja faze
nastanka
gametogeneze.
spermatozoida i
- Pojašnjava proces
jajnih ćelija.
nastanka
- Vrši komparaciju
spermatozoida i
između procesa
jajnih ćelija.
spermatogeneze i
- Navodi djelove
oogeneze.
spermatozoida.
- Objašnjava procese - Određuje porjeklo
spermatozoida i
regulacije
jajnih ćelija.
spermatogeneze i
- Interpretira proces
oogeneze.
oplođenja.
- Nabraja hormone
koji su odgovorni
za regulaciju
procesa
spermatogeneze i
oogeneze.
- Objašnjava proces
oplođenja i
nastanka zigota.
- Opisuje morfološke
promjene tokom
oplođenja kod
spermatozoida i
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
- Razvija logično
mišljenje.
Preporuke za
izvođenje nastave
- Računari.
- Internet.
- Šeme, skice i slike
u vezi diobe ćelija.
- Računari.
- Internet.
- Šematski prikazi
spermatogeneze i
oogeneze.
234
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
jajne ćelije.
- Pojašnjava
genetički značaj
oplođenja.
Prenatalni period
- Opisuje proces
brazdanja.
- Pojašnjava proces
nastanka blastule.
- Nabraja djelove
blastule.
- Obrazlaže proces
nastajanja
gastrule.
- Opisuje tipove
gastrulacije.
- Nabraja djelove
gastrule.
- Opisuje
obrazovanje
osovinskog skeleta.
- Objašnjava proces
neurulacije.
- Pojašnjava proces
nastanka amniona,
horiona i alantoisa.
- Ilustruje proces
obrazovanja
placente.
- Objašnjava ulogu
placente.
- Objašnjava proces
nastanka organa.
- Nabraja organe
koji su nastali od
ektoderma,
endoderma i
mezoderma.
Postnatalni period
- Navodi promjene
koje nastaju u
postnatalnom
periodu.
- Nabraja faze u
postnatalnom
periodu.
- Opisuje osnovne
karakteristike u
postnatalnom
periodu.
- Nabraja tipove
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
- Analizira proces
brazdanja.
- Stiče znanja o
procesu brazdanja.
- Indetifikuje
djelove blastule.
- Analizira proces
nastanka gastrule.
- Indetifikuje
djelove gastrule.
- Analizira proces
obrazovanja
klicinih listova.
- Analizira ulogu
amniona, horiona i
alantoisa.
- Razumije funkciju
placente.
- Identifikuje mjesta
od kojih nastaju
pojedini organi.
- Razvija pozitivan
stav prema novim
saznanjima.
- Računari.
- Internet.
- Skice, šeme i slike
vezane za proces
blastulacije,
gastrulacoije i
ostalih procesa u
prenatalnom
periodu.
- Analizira promjene
u postnatalnom
periodu.
- Uočava faze
postnatalnog
perioda.
- Identifikuje
promjene koje
nastaju usled
starenja i smrti.
- Razumije značaj
veze teorije i
prakse.
- Računari.
- Internet.
- Slike, šeme i
grafikono vezani za
faze postnatalnog
perioda.
235
Informativni ciljevi i
sadržaji
učenik
rastenja.
- Objašnjava proces
starenja i smrti.
- Nabraja promjene
koje nastaju usled
starenja i smrti.
Socijalizacijski
ciljevi
učenik
Formativni ciljevi
učenik
Preporuke za
izvođenje nastave
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora
- D. Baloš, D. Panić, B. Stevanović, K. Paunović, Đ. Stevanović: Biologija za I razred
medicinske škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005.
- M. Krunić, I. Savić i B. Ćurčić, Biologija za II razred medicinske škole, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.
- N. Šerban, M. Ćelija: Strukture i oblici, ZUNS, Beograd, 2001.
- J. Grozdanović – Radovanović: Citologija, ZUNS, Beograd, 2000.
- R. V. Pantić: Biologija ćelije, Univerzitet u Beogradu, Beograd, 1997.
- V. Diklić, M. Kosanović, S. Dukić, J. Nikoliš: Biologija sa humanom genetikom,
Grafopan, Beograd, 2001.
- B. Ćurčić: Razviće životinja, Naučna knjiga, Beograd, 1990.
- S. Popović: Embriologija čoveka, Dečije novine, Beograd, 1990.
- V. Pantić: Embriologija, Naučna knjiga, Beograd, 1989.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Opremljen biološki kabinet ili specijalizovana učionica.
- Kompijuter sa projektorom.
- Modeli.
- Slike.
- Šeme.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja
- Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno.
- Usmeno, najmanje jednom u svakom klasifikacionom periodu.
- Pismena provjera znanja – test (dva u polugodištu).
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika
- Profesor bilogije;
- diplomirani biolog.
236
10. Povezanost predmeta
Znanja
- Neorganska i organska
jedinjenja
- DNK i RNK,
- Ćelija,
- Gametogeneza i oplođenje
Povezanost sa predmetom
Predmet
Znanja
- Neorganska i organska
- Hemija
jedinjenja
- Humana genetika
- DNK i RNK
- Ćelija
- Osnovni principi
nasljeđivanja
237
2. STRUČNI ISPIT
2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO - TEORIJSKI DIO ISPITA
2.1.1. MEDICINSKA BIOHEMIJA
1. Naziv ispitnog kataloga: MEDICINSKA BIOHEMIJA
2. Cilj ispita
-
Provjera uspješnosti učenika pri savlađivanju neophodnih standarda iz oblasti
medicinske biohemije.
3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu
-
Definisati biohemiju i objasniti vezu biohemije i fiziologije.
Objasniti osnovne razlike između biohemijskih i fizioloških procesa.
Opisati promet vode i elektrolita u čovječjem organizmu.
Nabrojati poremećaje u organizmu koji nastaju kao uzrok poremećaja vode i
elektrolita i objasniti njihove posledice.
Objasniti ulogu vode i elektrolita u organizmu i njihov značaj.
Objasniti ulogu pojedinih elektrolita u organizmu.
Objasniti razliku između makro i mikrolektrolita i njihovu ulogu u organizmu.
Koje analize biološkog materijala je potrebno uraditi kod pacijenata koji su
oboljeli usled poremećaja vode i elektrolita u organizmu?
Nabrojati esencijalne aminokiseline i objasniti njihovu ulogu u organizmu.
Objasniti strukturu aminokiselina i sve karakteristične reakcije koje daju
aminokiseline.
Objasniti sintezu proteina iz aminokiselina.
Objasniti nastajanje peptidnih veza i njihov značaj.
Nabrojati sve vrste proteina u organizmu čovjeka i opisati prostorni raspored
proteina u organizmu.
Objasniti uloge pojedinih proteina u čovječjem organizmu.
Objasniti kako se vrši ukupno razdvajanje proteina i aminokiselina.
Objasniti razlaganje proteina.
Kroz primjere dokazati značaj pojedinih proteina za čovječiji organizam.
Objasniti odnos proteina i drugih hranljivih materija u organizmu.
Opisati proces metabolizma proteina i njihovu razgradnju u organizmu.
Objasniti razlaganje proteina u pojedinim organima čovječjeg organizma.
Objasniti strukturu proteina.
Objasniti proteine kao najznačajnije pufere čovječjeg organizma.
Objasniti posledice nedostatka proteina kod čovjeka.
Objasniti proteine kao elektrolite u čovječjem organizmu.
Objasniti cikluse razlaganja proteina do krajnjih produkata.
Objasniti razliku između albumina, globulina i fibrinogena u čovječjem
organizmu.
Objasniti ulogu fibrinogena u čovječjem organizmu.
Objasniti ulogu i nedostatak albumina u organizmu čovjeka.
Objasniti posledice nedostatka globulina u organizmu čovjeka.
Nabrojati monosaharide, disaharide i oligosaharide i navesti njihove opšte
osobine.
Opisati proces fotosinteze kod biljaka i povezati taj proces sa procesom
razgradnje skroba u čovječjem organizmu.
Opisati nastanak polisaharida u biljnom svijetu.
238
-
Nabrojati polisaharide značajne za čovjeka i objasniti posledice koje nastaju
usljed poremećaja njihovog razlaganja.
Objasniti proces razlaganja polisaharida u pojedinim organima u organizmu
čovjeka.
Objasniti ulogu monosaharida u organizmu čovjeka i interpretirati njihovo
pretvaranje u monosaharide koje čovjek najviše upotrebljava.
Koji je najznačajniji monosahaid za čovjeka i gdje se vrši njegova resorpcija?
Dokazati povezanost ugljenih hidrata sa proteinima.
Obrazložiti značaj disaharida i oligosaharida i interpretirati njihovo pretvaranje u
monosaharide.
Gdje se vrši resorbcija ugljenih hidrata u organizmu i kojim putevima oni odlaze u
njihovo dalje razlaganje tj. u metabolizam?
Objasniti poremećaj ugljenih hidrata koji mogu izazvati dijabetes kod čovjeka.
Objasniti povezanost ugljenih hidrata sa lipidima u metabolizmu koji se vrši kod
čovjeka.
Opisati aerobni put razgradnje ugljenih hidrata do piruvata.
Opisati anaerobni put razgradnje ugljenih hidrata - Krebsov ciklus.
Opisati pentozni put razgradnje ugljenih hidrata i objasniti njegov značaj za
organizam čovjeka.
Objasniti gdje se vrši varenje i resorpcija ugljenih hidrata.
Objasniti kako se vrši proces glikolize.
Objasniti kako se stvaraju rezervni polisaharidi kod čovjeka.
Objasniti kakve posljedice nastaju prilikom poremećaja metabolizma ugljenih
hidrata.
Objasniti kako se održava stalna koncentacija ugljenih hidrata u organizmu
(homeostaza).
Kako nastaje šećerna bolest kod čovjeka?
Objasni glikozirani hemoglobin.
Šta je proces glikolize?
Šta je proces glikogeneze?
Šta je proces glikoneogeneze?
Objasniti šta je proces ketonemije i ketonurije.
Objasniti šta je glukozurija i kako nastaje.
Objasniti šta se dešava sa ugljenim hidratima u organizmu kad je čovjek aktivan,
a šta kad je pasivan.
Definisati speroide i opiši proces njihovog nastanka.
Objasniti sintezu holesterola i triglicerida.
Objasniti razgradnju holesterola i triglicerida i opisati puteve njihove razgradnje.
Objasniti nastanak lipida.
Objasniti nastanak lipoproteina.
Opisati transportne puteve holesterola, triglicerida i lipoproteina u organizmu
čovjeka.
Opisati proste i složene lipide i objasniti njihovu ulogu u oranizmu čovjeka.
Objasniti proces nastanka masnih kisjelina.
Analiziraj korisne i štetne lipide za organizam čovjeka.
Objasniti proces varenja lipida.
Šta su prstanglandini i zašto su značajni za organizam čovjeka?
Objasniti ulogu i metabolizam fosfolipida u organizmu čovjeka.
Opisati razgradnju lipida i pojasniti koje sve materije utiču na ovaj proces.
Objasniti razliku između metabolizma lipida i ugljenih hidrata.
Šta su enzimi i kakva im je uloga u organizmu?
Navesti podjelu enzima prema njihovoj nomenklaturi i navesti enzime koji su
značajni za pojedine organe.
Opisati dejstvo enzima u organizmu i objasniti način prestanka njihovog dejstva.
239
-
Nabrojati najznačajnije hormone koji postoje kod čovjeka i navesti njihove
osnovne funkcije.
Analizirati hormone prema njihovoj građi.
Objasniti kako se stvaraju hormoni u endokrinim žlijezdama.
Objasniti metode određivanja hormona u laboratorijskoj dijagnostici.
Analizirati do kojih poremećaja može doći u slučaju povećanja ili smanjenja
nekog hormona u organizmu čovjeka.
Nabrojati vitamine značajne za život čovjeka i navesti njihove osnovne uloge.
Navesti vitamine rastvorljive u mastima i vitamine rasvorljive u vodi.
Objasniti ulogu i značaj vitamina za život i zdravlje čovjeka.
Objasniti ulogu vitamina C i vitamina E u čovječjem organizmu.
Objasniti ulogu likvora u organizmu čovjeka.
Navesti osnovne sastojke likvora.
Analizirati osobine zdravog i patološkog likvora.
Objasniti hemijski dio urina i sediment urina.
Objasniti organizovane elemente u sedimentu urina i opisati kako se oni
mikroskopski prepoznaju.
Objasniti hemijski sastav znoja i njegovu ulogu u organizmu čovjeka.
Opisati metaboličke procese koji se vrše u jetri.
Objasniti osnovu kojih enzima vršimo određivanje funkcije jetre.
Navesti analize koje se u laboratorijskoj praksi koriste za ispitivanje funkcije
jetre.
Navesti sve funkcije jetre bitne za ljudski organizam.
4. Tip ispita
Usmeno.
- Nastavnik sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja, a stručni aktiv utvrđuje na
osnovu okvirnog spiska pitanja datog u ispitnom katalogu.
- Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na
odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih
tematskih oblasti.
- Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta.
- Usmeni ispit traje najviše 20 minuta.
- Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivača.
-
5. Dozvoljena pomagala
- Pomagala nijesu predviđena.
6. Literatura i drugi izvori
- Za kandidate je preporučena literatura data u katalogu znanja i godišnjem planu
rada nastavnika.
240
2.1.2. HEMATOLOGIJA SA TRANSFUZIOLOGIJOM
1. Naziv ispitnog kataloga: HEMATOLOGIJA SA TRANSFUZIOLOGIJOM
2. Cilj ispita
- Provjera uspješnosti učenika pri savlađivanju neophodnih standarda iz oblasti
hematologije sa transfuziologijom.
3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu
-
-
Navesti definiciju hematologije, objasniti njene zadatke i značaj proučavanja.
Opisati i objasniti značaj istorijskog razvoja hematologije.
Definisati krv, objasniti fizičke osobine krvi i fizička svojstva.
Objasniti hemijska svojstva krvi i značaj krvi u organizmu.
Nabrajati vrste krvnih ćelija i navesti njihove osobine i značaj u organizmu.
Opisati osnovne osobine eritrocita (broj, oblik, veličina, građa, hemijski sastav,
fizičke osobine) i objasniti njhov značaj u organizmu.
Navesti osnovne osobine leukocita (broj, vrsta, građa) i objasniti njihovu ulogu u
organizmu.
Navesti osnovne osobine trombocita (broj u cirkulisanoj krvi, oblik, veličina,
gtrađa, hemijski sastav, fizičke osobine, životni vijek) i objasniti njihovu uloga u
organizmu.
Uporediti krvne ćelije po obliku, veličini i funkciji u organizmu.
Definisati plazmu i navesti najvažnija fizička svojstava plazme (količina, boja,
specificna težina, viskoznost, osmotski pritisak i ph).
Uporediti krvnu plazmu i krvni serum.
Definisati limfu i objasniti proces nastajanja i kretanja limfe u limfnim
sudovima.
Navesti fizička i hemijska svojstva limfe.
Objasniti značaj uloge plazme i limfe u organizmu.
Nabrajati hematopoezne organe i objasniti njihovu ulogu u organizmu.
Opisati glavne karakteristike koštne srži (rasprostranjenost, aktivnost, građu) i
obrazložiti njen značaj u organizmu.
Navesti sastavne djelove limfnog sistema i opisati u kratkim crtama
rasprostranjenost, građu i ulogu limfnih žlijezda u organizmu.
Opisati u kratkim crtama rasprostranjenost, građu i ulogu, slezine, limfnog tkiva,
organa za varenje i timusa u organizmu.
Objasniti ulogu jetre u hematopoezi.
Definisati retikuloendatelni sistem (RES) i objasniti njegovu ulogu u organizmu.
Objasniti razliku između hematopoeze embriona i fetusa, i hematopoeze kod
djece i odraslih osoba.
Navesti činioce koji učestvuju u reguklaciji hematopoeze.
Definisati pojam krvne loze i objasniti razvojni put eritrocitne, granulocitne i
limfocitne loze od najnezrelije ćelije do krajnjeg ćelijskog stadijuma u
sazrijevanju.
Definisati pojam krvne loze i objasniti razvojni put plazmocitne, monocitne,
trombocitne loze, od najnezrelije ćelije do krajnjeg ćelijskog stadijuma u
sazrijevanju.
Objasniti način nastanka, razmnožavanja, diobe i sazrijevanja krvnih ćelija.
Objasniti razliku između pluripotentene i umnipotentnih matičnih ćelija
hematopoeze.
Opisati eritrocitopoezu, mjesto stvaranja, vrste ćelija, i činioce eritrocitopoeze.
241
- Definisati eritrocitopoezu, objasniti stvaranje hemoglobina, tok i regulaciju
eritrocitopoeze.
- Objasniti granulocitopoezu, vrte ćelija, činioce, tok i regulaciju granulocitopoeze
i objasniti njen značaj.
- Objasniti limfocitopoezu: mjesto stvaranja, vrste ćelija, tok i regulaciju
limfocitopoeze.
- Definisati plazmocitopoezu, objasniti mjesto stvaranja, vrste ćelija, činioce, tok i
regulaciju plazmocitopoeze.
- Objasniti monocitopoezu, mjesto stvaranja, vrste ćelija, tok i regulaciju
monocitopoeze.
- Objasniti trombocitopoezu, mjesto stvaranja, vrste ćelija, tok i regulaciju
trombocitopoeze.
- Opisati promjene u citoplazmi i jedru ćelija pojedinih krvnih loza, koje nastaju u
toku sazrijevanja.
- Opisati u glavnim crtama morfološke karakteristike ćelija eretrocutne loze (od
proeritroblasta do eritrocita).
- Objasniti u glavnim crtama, morfološke karakteristike ćelija granulocitne loze (od
miloblasta do zrelog granulocita).
- Navesti u glavnim crtama morfološke katrakteristike ćelija limfocitne loze (od
limfoblasta do zrelog limfocita)
- Uporediti morfološke karakteristike ćelija plazmocine loze od plazmoblasta do
zrelog plazmocita.
- Uporediti morfološke karakteristike ćelija monocitne loze od monoblasta do
zrelog monocita.
- Navesti u glavnim crtama morfološke karakteristike ćelija trombocitne loze(od
mega karioblasta do zrelog trombocita)
- Opisati u glavnim crtama morfologiju ćelija retikuloendoterijalnog sistema.
- Definisati hemostazu, uporediti tri faze hemostaze (vaskularna faza, trombocitna
faza, i koagulacija krvi).
- Nabrojati inhibitore koagulacije krvi i objasniti tok koagulacije krvi (endogeni i
egzogeni put koagulacije).
- Definisati hibrinolizni sistem krvi i nabrajati činioce hibrinolize.
- Definisati fibrinolizu i objasniti tok fibrinolize.
- Definisati transfuziologiju, objasniti njen praktični značaj i nabrojati zadatke
transfuziologije.
- Objasniti pojam antigena i antitijela u serologiji krvnih grupa.
- Objasniti pojam eritrocitnih antigena i antieritrocitnih antitijela.
- Objasniti pojam krvnih grupa, navesti nazive krvnih grupa ABO sistema i objasniti
na osnovu čega se razlikuju krvne grupe.
- Objasniti pojam Rh sistema i nabrajati ostale krvne grupe: MNPS sistema.
- Navesti i opisati krvne grupe leukocita i trombocita.
- Obrazložiti značaj pravila da jedna osoba može primiti samo krv iste krvne grupe,
i pojasniti posledice nepoštovanja pravila.
- Obrazložiti šta će se desiti sa plodom Rh (-) majke, ukoliko je otac R (+) pri prvoj
i ostalim trudnoćama.
- Objasniti značaj krvnih grupa u dokazivanju očinstva.
- Navesti i opisati simptome bolesti krvi i krvotvornih organa.
- Uporediti spoljašnje i unutrašnje uzroke bolesti krvi i krvotvornih organa.
- Opisati dijagnostičke metode bolesti krvi i krvotvornih organa.
- Definisati anemiju i eritrocitnu lozu i navesti uzroke nastanka bolesti eritrocitne
loze.
- Nabrojati simptome i znake oboljenja eritrocitne loze.
- Navesti bolesti koje nastaju kao posledica poremećaja metabolizma
hemoglobina.
242
Opisati u kratkim crtama metode pregleda pacijenta i vrste ispitivanja koje se
koriste za dijagnostiku oboljenja eritrocitne loze.
- Navesti formule za izračunavanje eritrocitnih indeksa.
- Navesti u koje se grupe svrstavaju bolesti eritrocitne loze i nabrajati najvažnija
oboljenja.
- Definisati pojedina oboljenja eritrecitne loze i opisati u kratkim crtama uzroke
nastanka, simptome, znake i laboratorijske karakteristike hiposideremijske
anemije.
- Uporediti uzroke nastanka i simptome perniciozne anemije, aplastične anemije i
hemolitička anemija.
- Navesti i ukratko objasniti korpuskularne hemolitičke anemije.
- Nabrajati i ukratko pojasniti ekstrakorpuskularne hemolitičke anemije.
- Definisati pravu policitemiju i ukratko opisati način nastanka simptome i znake
laboratorijske karasteristike oboljenja i terapijske procerure.
- Navesti osnovne leukocitne loze i objasniti uzroke nastanka oboljenja leukocitne
loze.
- Objasniti glavne simptome i znake koji se javljaju kod bolesti granulocitne loze.
- Ukratko opisati promjene broja granulocita koji nastaju kod oboljenja
granulocitne loze (granulocitopenije, i granulocitoze).
- Ukratko opisati promjene broja granulocita koji nastaju kod oboljenja
granulocitne loze (leukemoidne reakcije, ezinofilije i bazofilije).
- Opisati u kratkim crtama poremećaje morfologije granulocita koji nastaju kod
oboljenja granulocitne loze.
- Navesti metode pregleda i dopunska ispitivanja koja se koriste pri utvrđivanju
bolesti granulocitne loze.
- Definisati agranulocitozu i ukratko opisati uzroke nastanka kliničku sliku,
laboratorijske karakteristike i terapijske procedure.
- Definisati akutnu mijeloglastnu leukemiju i ukratko opisati uzroke nastanka
kliničku sliku, laboratorijske karakteristike i terapijske procedure.
- Definisati hroničnu granulocitnu i ukratko opisati uzroke nastanka kliničku sliku,
laboratorijske karakteristike i terapijske procedure.
- Definisati leukemije i ukratko opisati uzroke nastanka kliničku sliku,
laboratorijske karakteristike i terapijske procedure.
- Navesti uzroke oboljenja limfocitne loze, simpome i znake koji se javljaju u
bolesti limfocitne loze.
- Navesti i objasniti morfološke poremećaje limfocita u obljenjima limfocitne loze.
- Navesti metode pregleda i dopunska ispitivanja koja se koriste pri utvrđivanju
bolesti limfocitne loze.
- Definisati infenktivnu mononukleozu, opisati simptome i znake, laboratorijske
karakteristike i terapijske procedure.
- Definisati akutnu limfoblastnu leukemiju, opisati simptome i znake,
laboratorijske karakteristike i terapijske procedure.
- Definisati hroničnu limfocitnu leukemiju, opisati simptome i znake, laboratorijske
karakteristike i terapijske procedure.
- Navesti glavne karakteristike limfoma Hodgkinove bolesti i Non hočkinskih
limfoma (kliničku sliku, laboratorijske karakteristike, dijagnostičke i terapijske
procedure).
- Navesti simptome benigne i monoklonske gamapatije, laboratorijske
karakteristike, dijagnosticke i terapijske procedure.
- Navesti simptome plazmocito, primarne makroglobulinemije, laboratorijske
karakteristike, dijagnostičke i terapijske procedure.
- Navesti simptome bolesti teških lanaca, laboratorijske karakteristike,
dijagnostičke i terapijske procedure.
-
243
-
Opisati simptome i znake, laboratorijske karakteristike, dijagnostičke i terapijske
procedure.
Navesti simptome Gotheove bolesti, laboratorijske karakteristike, dijagnostičke i
terapijske procedure.
- Navesti simptome Niman - Pikova bolesti, laboratorijske karakteristike,
dijagnostičke i terapijske procedure.
- Navesti simptome Han - Schilerove bolesti, laboratorijske karakteristike,
dijagnostičke i terapijske procedure.
- Opisati simptome Kristijanove bolesti, laboratorijske karakteristike, dijagnostičke
i terapijske procedure.
- Navesti simptome akutne monoblastne leukemije, laboratorijske karakteristike,
dijagnostičke i terapijske procedure.
- Definisati hemostazu i navesti uzroke bolesti hemostaze.
- Opisati simptome i znake kojima se ispoljavaju bolesti hemostaze.
- Navesti metode pregleda i dopunska ispitivanja pri utvrđivanju oboljenja
hemostaze.
- Navesti i pojasniti podjelu bolesti hemostaze.
- Definisati vaskularni hemoragijski sindrom (naslednu hemoragijsku
teleangiekstaziju, alergijsku purpuru) i ukratko opisati njihove simptome, znake i
laboratorijske karakteristike.
- Navesti trombocitopatijski hemoragijski sindrom i objasniti uzroke nastanka,
simptome i znake kojima se ispoljavaju bolesti trombocitne loze.
- Opisati poremećaje trombocita (promjene broja u perifernoj krvi, promjene u
morfologiji i funkcionalne poremećaje).
- Definisati primaranu imunu trombocitopeniju i ukratko opisati simptome i znake i
laboratorijske karakteristike bolesti.
- Definisati Won - Wilebrantovu bolest i ukratko opisati simptome i znake i
laboratorijske karakteristike bolesti.
- Definisati primarnu trombocipemiju i ukratko opisati simptome i znake i
laboratorijske karakteristike bolesti.
- Navesti koagulopatijske hemoragijske sindrome.
- Opisati mehanizam nastanka trombocitomije.
- Definisati pojedine bolesti koagulacije krvi i ukratko opisati simptome i znake i
laboratorijske karakteristike hemofilije.
- Ukratko opisati simptome i znake i laboratorijske karakteristike
hipoprotrombinemije.
- Opisati simptome, znake i laboratorijske karakteristike
pseudohipoprotrombinemije.
- Uporediti simptome, znake i laboratorijske karakteristike hipofibri - nogenemije
i afibrinogenemije.
- Opisati simptome, znake i laboratorijske karakteristike primarne patološke
fibrinogenolize.
- Opisati simptome, znake i laboratorijske karakteristike difemniovane
intravaskularne koagulacije tromboza.
-
244
4. Tip ispita
- Usmeno.
- Nastavnik sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja, a stručni aktiv utvrđuje na
osnovu okvirnog spiska pitanja datog u ispitnom katalogu.
- Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na
odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih
tematskih oblasti.
- Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta.
- Usmeni ispit traje najviše 20 minuta.
- Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivača.
5. Dozvoljena pomagala
- Pomagala nijesu predviđena.
6. Literatura i drugi izvori
- Za kandidate je preporučena literatura data u katalogu znanja i godišnjem planu
rada nastavnika.
245
2.1.3. MIKROBIOLOGIJA SA PARAZITOLOGIJOM
2. Cilj ispita
-
Provjera uspješnosti učenika pri savlađivanju neophodnih standarda iz oblasti
mikrobiologija sa parazitologijom.
3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu
-
Definisati imunologiju i objasniti njen predmet i značaj proučavanja.
Uporediti mehanizme specifične i nespecifične otpornosti organizma.
Navesti i pojasniti definicije antigena (Ag) i antitijela (At) i objasniti njihovu
razliku.
Nabrojati klase antitijela i pojasniti njihove uloge.
Definisati urođenu otpornost organizma i nabrojati mehanizme urođene
otpornosti.
Objasniti mehanizme specifične i nespecifične imunosti i pojasniti njihovu
razliku.
Objasniti pojam i mehanizam djelovanja antigena.
Objasniti imuni sistem i njegovu ulogu u odbrani od infekcija.
Definisati i pojasniti imunološko pamćenje i humoralni imuni odgovor.
Nabrojati vrste antitijela, pojasniti mehanizam djelovanja antitijela i ćelijski
imuni odgovor.
Navesti i pojasniti reakcije preosjetljivosti.
Nabrojati vrste imunih seruma i vakcina, navesti i pojasniti principe vakcinacije i
moguće komplikacije pri vakcinaciji.
Opisati morfološke karakteristike Gram (+) i Gram (-) bakterija.
Uporediti razlike u građi ćelijskog zida Gram (+) i Gram (-) bakterija.
Objasniti hemijski sastav bakterija.
Opisati građu bakterija sa svim njenim omotačima i ćelijskim organelama.
Nabrojati optimalne uslove za rast i razmnožavanje bakterija u laboratorijskim
uslovima.
Objasniti načine i značaj ishrane bakterijskih ćelija.
Objasniti disanje i razmnožavanje bakterija.
Nabrojati enzime bakterija i pojasniti njihov značaj.
Definisati i pojasniti pojam metabolizam bakterijske ćelije.
Definisati koenzime i pojasniti njihovu ulogu.
Uporediti anabolizam i katabolizam.
Opisati Krebsov ciklus.
Objasniti proces fermentacije.
Uporediti postupke fermentacije i Krebsovog ciklusa.
Navesti i pojasniti osnovne faktore neophodne za rast i razmnožavanje bakterija.
Navesti i uporediti načine razmnožavanja bakterija.
Navesti definicije i uporediti infekciju i zaraznu bolest.
Navesti definicije i uporediti patogenost i virulenciju.
Nabrojati i pojasniti faktore koji omogućavaju širenje mikroorganizama u
organizmu.
Navesti i pojasniti i uporediti bakterijske toksine, vrste toksina i mehanizme
njihovog djelovanja.
Objasniti otpornost organizma na infekcije.
Definisati fagocitozu i pojasniti njen značaj.
Objasniti značaj epidemiologije zaraznih bolesti.
Opisati Vogralikov lanac i pojasniti pojedine karike.
Definisati i uporediti epidemiju i pandemiju.
246
-
-
-
-
-
-
-
-
Definisati pojam i nabrojati vrste sterilizacije.
Nabrojati i opisati vrste sterilizatora.
Uporediti različite vrste sterilizatora i principe rada na njima.
Pojasniti razliku između suvog sterilizatora i autoklava.
Objasniti proces sterilizacije na različitim aparatima.
Navesti i objasniti metod sterilizacije filtracijom.
Objasniti princip rada autoklava.
Objasniti i uporediti postupke sterilizacije laboratorijskog posuđa.
Definisati pojam dizenfekcije i uporediti dezinficijense i antiseptike.
Uporediti sterilizaciju i dizenfekciju.
Navesti definiciju i uporediti vrste hranljivih podloga.
Navesti osnovne sastojke hranljivih podloga i objasniti njihovu namjenu.
Definisati sterilnost i fertilnost i objasniti značaj sterilnosti i fertilnosti hranljivih
podloga.
Objasniti i uporediti uloge osnovnih i selektivnih hranljivih podloga.
Opisati postupak ispitivanja sterilnosti i fertilnosti hranljivih podloga.
Obrazložiti posljedice rada sa nesterilnim i nefertilnim hranljivim podlogama.
Opisati građu Gram (+) bakterija.
Opisati Stafilokoke(Staphylococcus) - morfologiju, kulturelne osobine, otpornost,
toksičnost, antigenske karakteristike, epidemiologiju, specifičnu profilaksu i
laboratorijsku dijagnostiku.
Opisati Streptokoke (Streptococcus) - morfologiju, kulturelne osobine, otpornost,
toksičnost, antigenske karakteristike, epidemiologiju, specifičnu profilaksu i
laboratorijsku dijagnostiku.
Opisati Pneumokoke (Pneumococcus) -morfologiju, kulturelne osobine, otpornost,
toksičnost, antigenske karakteristike, epidemiologiju, specifičnu profilaksu i
laboratorijsku dijagnostiku.
Opisati meningokoke (Neisseria meningitidis) - morfologiju, kulturelne i
biohemijske osobine, antigensku građu, patogenost, specifičnu profilaksu i
laboratorijsku dijagnostiku.
Opisati gonokoke (Neisseria gonorhoeae) - morfologiju, kulturelne i biohemijske
osobine, patogenost, specifičnu profilaksu i laboratorijsku dijagnostiku.
Opisati Korinebakterijum difterije(Corynebacterium diphteriae)-morfologiju,
kulturelne i biohemijske osobine, toksine, patogenost, specifičnu profilaksu i
laboratorijsku dijagnostiku.
Opisati Bacil antraksa (Bacillus anthracis) - morfologiju, kulturelne i biohemijske
osobine, toksine, patogenost za ljude i životinje, specifičnu profilaksu i
laboratorijsku dijagnostiku.
Opisati Klostridijum tetani(Clostridium teteni)-morfologiju,kulturelne i
biohemijske osobine,toksine,patogenost za ljude i životinje,
specifičnu profilaksu i laboratorijsku dijagnostiku
Opisati Klostridijum botulinum (Clostridium botulinum) - morfologiju, kulturelne i
biohemijske osobine, toksine, patogenost za ljude i životinje, specifičnu
profilaksu i laboratorijsku dijagnostiku.
Opisati Vibrio kolere(Vibrio cholerae) -morfologiju, kulturelne i biohemijske
osobine, patogenost, specifičnu profilaksu i laboratorijsku dijagnostiku.
Opisati Treponemu palidum (Treponema pallidum) - morfologiju, kulturelne
osobine, patogenost za ljude, specifičnu profilaksu i laboratorijsku dijagnostiku.
Opisati Boreliju burgdorferi (Borrelia burgdorferi) - morfološke i kulturelne
osobine, patogenost, specifičnu profilaksu i laboratorijsku dijagnostiku.
Opisati Leptospire - morfologiju, kulturelne osobine, patogenost, specifičnu
profilaksu i laboratorijsku dijagnostiku.
Objasniti građu Gram (-) bakterija.
247
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Opisati Salmonele(Salmonellae) - morfologiju, kulturelne i biohemijske osobine,
antigensku građu, toksine, patogenost, specifičnu profilaksu i laboratorijsku
dijagnostiku.
Opisati Šigele (Shigellae) - morfologiju, kulturelne i biohemijske osobine,
antigensku građu, toksine, patogenost, specifičnu profilaksu i laboratorijsku
dijagnostiku.
Opisati Ešerihiju koli (Escherichia coli) - morfologiju, kulturelne i biohemijske
osobine, antigensku građu, toksine, patogenost, specifičnu profilaksu i
laboratorijsku dijagnostiku.
Objasniti Klebsielu i Proteus - morfologiju, kulturelne i biohemijske osobine,
antigensku građu, toksine, patogenost, specifičnu profilaksu i laboratorijsku
dijagnostiku.
Opisati Pseudomonas (Pseudomonas aeruginosa) - morfologiju, kulturelne i
biohemijske osobine, antigensku građu, toksine, patogenost, specifičnu profilaksu
i laboratorijsku dijagnostiku.
Opisati Brucele(Brucellae) - morfologiju, kulturelne i biohemijske osobine,
antigensku građu, toksine, patogenost za ljude i životinje, specifičnu profilaksu i
laboratorijsku dijagnostiku.
Opisati Bordetelu pertusis (Bordetella pertussis) - morfologiju, kulturelne i
biohemijske osobine, antigensku građu, toksine, patogenost, specifičnu profilaksu
i laboratorijsku dijagnostiku.
Opisati Hemofilus influence (Haemophilus influenzae) - morfologiju, kulturelne i
biohemijske osobine, antigensku građu, toksine, patogenost, specifičnu profilaksu
i laboratorijsku dijagnostiku.
Opisati Korinebakterijum difterije (Corynebacterium diphteriae) - morfologiju,
kulturelne i biohemijske osobine, toksine, patogenost, specifičnu profilaksu i
laboratorijsku dijagnostiku.
Opisati Mikobakterijum tuberkulozis (Mycobacterium tuberculosis) - morfologiju,
kulturelne i biohemijske osobine, toksičnost, patogenost, specifičnu profilaksu i
laboratorijsku dijagnostiku.
Objasniti imuni odgovor na tuberkuloznu infekciju - Kohov fenomen.
Definisati virusologiju i objasniti značaj proučavanja virusologije.
Navesti opšte osobine virusa.
Opisati strukturu animalnih virusa i opisati postupak umnožavanja animalnih
virusa.
Definisati i uporediti selektivnost i tropizam virusa.
Objasniti i uporediti različite vrste virusnih infekcija.
Navesti postupak laboratorijske dijagnostike virusnih infekcija.
Objasniti značaj tehnika molekularne biologije.
Navesti i pojasniti tehnike za laboratorijsko dokazivanje virusa.
Navesti i pojasniti osnovnu podjelu virusa.
Nabrojati osnovne karakteristike RNK virusa.
Navesti osnovne karakteristike Picornavirusa.
Opisati osnovne osobine poliovirusa, patogenost za ljude,kliničke manifestacije,
laboratorijsku dijagnostiku, imunitet i zaštitu od poliovirusa.
Navesti osobine koksakivirusa, patogenost za ljude, kliničke manifestacije,
laboratorijsku dijagnostiku, imunitet i zaštitu od koksakivirusa.
Opisati osobine ehovirusa, patogenost za ljude, kliničke manifestacije,
laboratorijsku dijagnostiku, imunitet i zaštitu od ehovirusa.
Opisati virus gripa(Influenzae virus) - osobine virusa, patogenost za ljude, kliničke
manifestacije, laboratorijsku dijagnostiku, imunitet i zaštitu.
Nabrojati osnovne karakteristike virusa mumpsa, patogenost za ljude, kliničke
manifestacije, laboratorijsku dijagnostiku, imunitet i zaštitu od virusa mumpsa.
248
-
Opisati virus malih boginja (Morbilla virus) - osobine virusa, patogenost za ljude,
kliničke manifestacije, laboratorijsku dijagnostiku, imunitet i zaštitu.
Navesti kararteristike virusa bjesnila (Rabies virus) - patogenost za ljude, kliničke
manifestacije, laboratorijsku dijagnostiku, imunitet i zaštitu.
Navesti osobine virusa rubeole, patogenost za ljude, kliničke manifestacije,
laboratorijsku dijagnostiku, imunitet i zaštitu.
Nabrojati osnovne karakteristike DNK virusa.
Opisati adenoviruse (Adenoviridae) - osobine virusa, patogenost za ljude, kliničke
manifestacije, laboratorijsku dijagnostiku, imunitet i zaštitu.
Opisati familiju herpesvirusa (Herpesviridae) i nabrojati najznačajnije viruse iz
familije Herpesviridae.
Opisati Herpes simplex virus (HSV) - osobine virusa, patogenost za ljude, kliničke
manifestacije, laboratorijsku dijagnostiku, imunitet i zaštitu.
Opisati Cytomegalovirus (CMV) - osobine virusa, patogenost za ljude, kliničke
manifestacije, laboratorijsku dijagnostiku, imunitet i zaštitu.
Opisati virus Varicella – zoster (VZV) - osobine virusa, patogenost za ljude,
kliničke manifestacije, laboratorijsku dijagnostiku, imunitet i zaštitu.
Opisati Epstein - Barr virus (EBV) - osobine virusa, patogenost za ljude, kliničke
manifestacije, laboratorijsku dijagnostiku, imunitet i zaštitu.
Opisati virus velikih boginja (Virus variole) - osobine virusa, patogenost za ljude,
kliničke manifestacije, laboratorijsku dijagnostiku, imunitet i zaštitu.
Pojasniti termin hepatotropni virusi i nabrojati viruse hepatitisa.
Opisati viruse hepatitisa A (HAV) - osobine, patogenost za ljude, kliničke
manifestacije, laboratorijsku dijagnostiku, imunitet i zaštitu.
Opisati viruse hepatitisa B (HBV) - osobine, patogenost za ljude, kliničke
manifestacije, laboratorijsku dijagnostiku, imunitet i zaštitu.
Opisati viruse hepatitisa C (HCV) - osobine, patogenost za ljude, kliničke
manifestacije, laboratorijsku dijagnostiku, imunitet i zaštitu.
Opisati Virus humane imunodeficijencije (HIV) - osobine virusa, patogenost za
ljude, kliničke manifestacije, laboratorijsku dijagnostiku i zaštitu.
Navesti definiciju i pojasniti značaj izučavanja parazitologiju.
Navesti osnovnu podjelu parazita.
Objasniti opšte osobine dizenterične amebe, patogenost za čovjeka,
epidemiologiju, profilaksu.
Objasniti osobine, patogenost, epidemiologiju i profilaksu Giardia lamblia.
Objasniti osobine, patogenost, epidemiologiju i profilaksu Trichomonas vaginalis.
Opisati morfologiju, biologiju i razvoj Leishmania donovanii, patologiju i
profilaksu za čovjeka.
Navesti osobine, podjelu, patologiju, epidemiologiju i profilaksu Plasmodiuma.
Objasniti osobine, patogenost i epidemiologiju Toxoplasma gondii.
Objasniti morfologiju i biologiju, patogenost, epidemiologiju i profilaksu Ascaris
lumbricoides.
Objasniti morfologiju i biologiju, patogenost, epidemiologiju i profilaksu Trichuris
trichiura.
Opisati morfologiju i biologiju, patogenost, epidemiologiju i profilaksu Trichinella
spiralis.
Opisati morfologiju i biologiju, patogenost, epidemiologiju i profilaksu Taenia
saginata.
Opisati morfologiju i biologiju, patogenost, epidemiologiju i profilaksu Taenia
solium.
Objasniti morfologiju i biologiju, patogenost, epidemiologiju i profilaksu Taenia
echinococcus.
Definisati metilje i navesti osnovnu podjelu.
Objasniti morfologiju, opšte osobine Fasciola hepatica.
249
-
Obrazložiti značaj izučavanja entomologije i navesti medicinski značajne
artropode.
Definisati mikologiju i objasniti značaj njenog izučavanja.
Objasniti morfologiju i biologiju gljiva.
Definisati dermatomikoze i navesti uzročnike.
Definisati sistemske mikoze i navesti najčešće uzročnike.
Opisati osnovne karakteristike Candida albicans i njen medicinski značaj.
Opisati osnovne karakteristike Aspergillus - a i pojasniti madicinski značaj.
Navesti vrste mikroorganizama u vodi.
Objasniti bakteriološke norme vode za piće.
Objasniti mikrobiologiju otpadnih voda
Navesti postupak laboratorijskog ispitivanja vode.
Objasniti mikrobiologiju mlijeka i mliječnih proizvoda.
Nabrajati patogene i nepatogene mikroorganizme u mlijeku.
Opisati postupak laboratorijskog ispitivanja mlijeka.
Obrazložiti značaj mikrobiološkog ispitivanja predmeta za opštu upotrebu.
4. Tip ispita
- Usmeno.
- Nastavnik sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja, a stručni aktiv utvrđuje na
osnovu okvirnog spiska pitanja datog u ispitnom katalogu.
- Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na
odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih
tematskih oblasti.
- Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta.
- Usmeni ispit traje najviše 20 minuta.
- Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivača.
5. Dozvoljena pomagala
- Pomagala nijesu predviđena.
6. Literatura i drugi izvori
- Za kandidate je preporučena literatura data u katalogu znanja i godišnjem planu
rada nastavnika.
250
2.2.1. STRUČNI RAD
1. Naziv ispitnog kataloga: ISPITNI KATALOG IZ PRAKTIČNOG DIJELA ISPITASTRUČNI RAD
2. Cilj ispita
-
Na praktičnom dijelu stručnog ispita kandidat treba da pokaže:
povezanost stručno teorijskih i praktičnih saznanja;
samostalnost u odabiru i upotrebi materijala i instrimenata;
pravilan odnos prema pacijentu, pripremi pacijenta, prostora, materijala i
instrumenata;
komunikacije sa pacijentom, rodbinom i saradnicima;
pravilna upotreba stručne terminologije;
pravilno obavljanje zadatka;
racionalna upotreba materijala, vremena;
poštovanje propisa zdravstvene zaštite i higijene prostora i sredine.
3. Spisak tema/zadataka
OBLAST MEDICINSKA BIOHEMIJA
1. Uraditi analizu K i Na u serumu na plamenom fotometru ili fotometru sa jon
selektivnim elektrodama.
2. Uraditi analize Ca, Fe, P ili Mg u serumu fotometrijskim metodama.
3. Uraditi ukupne proteine u serumu biuret metodom na fotometru.
4. Uraditi ukupne proteine u urinu biuret metodom na fotometru.
5. Odrediti koncentraciju uree u serumu fotometrijskom metodom.
6. Odrediti koncentraciju kreatinina u serumu fotometrijskom metodom.
7. Odrediti koncentraciju mokraćne kiseline u serumu fotometrijskom metodom.
8. Odrediti koncentraciju fibronogena u plazmi fotometrijskom metodom ili
metodom koagulacije.
9. Odrediti koncentraciju albumina u serumu fotometrijskom metodom.
10. Odrediti koncentraciju imunoglobulina u serumu fotometrijskom metodom.
11. Odrediti koncentraciju CRP u serumu.
12. Uraditi mikroalbumine iz 24h urina na fotometru.
13. Odrediti koncentraciju glukoze u serumu iz plazme ili pune krvi.
14. Odrediti koncentraciju holesterola i triglicerida u serumu.
15. Odrediti koncentraciju HDL i LDL holesterola u serumu.
16. Odrediti aktivnost enzima AST i ALT u serumu.
17. Odrediti aktivnost CK, CK-MB, LDH u serumu.
18. Odrediti aktivnost gama GT u serumu.
19. Odrediti aktivnost AF u serumu.
20. Odrediti aktivnost KF u serumu.
21. Odrediti aktivnost alfa amilaze i lipaze u serumu.
22. Odrediti ukupne bilirubine iz seruma.
23. Odrediti sastav i hemijski dio likvora.
24. Odrediti i obojiti ćelije u sedimentu likvora.
25. Uraditi hemijski dio urina.
26. Uraditi sediment urina i razdvojiti organizovane od neorganizovanih elemenata
koji se nalaze u sedimentu.
27. Odrediti klirense uree i kreatinina.
28. Odrediti Ca u 24h urinu.
29. Odrediti proteine u urinu sa sulfosalicilnom kiselinom.
30. Odrediti prisustvo bilirubina u urinu.
251
OBLAST HEMATOLOGIJA SA TRANSFUZIOLOGIJOM
- Priprema postupka uzimanja krvi zatvorenim vakum sistemima.
1. Određivanje hemoglobina cijanmet hemoglobin metodom.
2. Uzimanje krvi u melanžer za brojanje eritrocita.
3. Uzimanje krvi u melanžer za brojanje leukocita.
4. Pravilna primjena različitih antikoagulantnih sredstva.
5. Bojenje po metodama Gimza (Giemsa).
6. Bojenje po metodi Maj - Grinvald Gimza.
7. Određivanje broja eritrocita.
8. Određivanje brzine sedimentacije po Vestergrinu.
9. Određivanje koncetracije hemoglobina po Saliju.
10. Određivanje srednje vrijednost zapremine eritrocita (MCV).
11. Određivanje srednje vrijednosti hemoglobina u eritrocitima (MCH).
12. Određivanje srednje koncentracije hemoglobina u eritrocitima (MCHC).
13. Određivanje hematokripa mikrometodom.
14. Određivanje broja leukocita uz pomoć komore (citratna krv).
15. Određivanje leukocitne formule u razmazu periferne krvi.
16. Određivanje broja trombocita u komori.
17. Određivanje broja trombocita u razmazu periferne krvi.
18. Određivanje broja retikulocita po Volferu.
19. Uzimanje krvi za određivanje krvne slike.
20. Određivanje kompetne krvne slike.
21. Dokazivanje prisustva mikroglobulina.
22. Dokazivanje prisustva krioglobulina.
23. Izrada razmaza periferne krvi i leukocitne formule kod infektivne
mononukleoze.
24. Izrada razmaza periferne krvi i leukocitne formule kod različitih vrsta
leukemija.
25. Priprema pacijenta za uzimanje venske i kapilarne krvi.
26. Uzimanje venske i kapilarne krv za pretrage.
27. Određivanje krvne grupe ABO sistema na pločici.
28. Određivanje krvne grupe ABO sistema uz pomoć epruveta.
29. Određivanje Rh faktora.
30. Izvođenje antihuman globulin testa (COOMBS) direktno i indirektno.
31. Priprema materijala za ispitivanje hemostaze i koagulacije krvi.
32. Određivanje vremena krvarenja po Djuku.
33. Određivanje vremena koagulacije po Birkeru.
34. Određivanje protrombinskog vremena po Kviku.
OBLAST MIKROBIOLOGIJA SA PARAZITOLOGIJOM
1. Opisati svjetlosni mikroskop i demonstrirati rad na njemu.
2. Objasniti tehniku pravljenja nativnih preparata i demonstrirati mikroskopiranje
na svjetlosnom mikroskopu.
3. Objasniti način pripreme i pravljenja bojenih preparata i demonstrirati
mikroskopiranje na svjetlosnom mikroskopu.
4. Objasniti i demonstrirati načine pravljenja nativnog i bojenog preparata i
viseće kapi.
5. Objasniti i demonstrirati tehnike prostog bojenja u mikrobiologiji.
6. Objasniti i demonstrirati tehniku složenog bojenja u mikrobiologiji.
7. Određivanje hranljivih podloga za mikrobiološku obradu urina.
8. Određivanje hranljivih podloga za mikrobiološku obradu fecesa.
9. Određivanje hranljivih podloga za mikrobiološku obradu briseva grla i nosa.
10. Priprema laboratorijskog posuđa za sterilizaciju.
252
11. Opisati i demonstrirati pravilno uzimanje briseva grla i nosa za bakteriološki
pregled.
12. Opisati i demonstrirati pravilno uzimanje brisa oka (konjunktive i kapka) za
bakteriološki pregled.
13. Objasniti i demonstrirati pravilno uzorkovanje materijala za hemokulturu.
14. Presijavanje kolonije bakterija do dobijanja čiste kulture.
15. Izbor podloga za biohemijsku seriju.
16. Objasniti i demonstrirati zasijavanje urina na hranljive podloge.
17. Objasniti i demonstrirati zasijavanje fecesa na hranljive podloge.
18. Objasniti i demonstrirati zasijavanje krvi za bakteriološko ispitivanje.
19. Objasniti i demonstrirati zasijavanje briseva grla i nosa na hranljive podloge.
20. Objasniti i demonstrirati zasijavanje brisa uha na hranljive podloge.
21. Objasniti i demonstrirati zasijavanje briseva oka (konjunktive i kapka) na
hranljive podloge.
22. Opisati i demonstrirati kultivisanje materijala pri sumnji na anaerobne
bakterije.
23. Opisati i demonstrirati pripremu suspenzije bakterija za izradu antibiograma.
24. Objasniti i demonstrirati tehniku postavljanja antibiogram diskova (tableta).
25. Tehnika određivanja titra antitijela u serumu.
26. Izvođenje testa aglutinacije na pločici.
27. Oposuje i izvodi AST-O test.
28. Objašnjava i izvodi koagulaza test.
29. Objašnjava i izvodi katalaza test.
30. Objašnjava i izvodi oksidaza test.
31. Objašnjava i demonstrira Camp test.
32. Objašnjava i izvodi test aglutinacije na pločici za dokazivanje stafilokoka.
33. Izdvajanje podloga i testova za identifikaciju pneumokoka.
34. Izdvajanje podloga i testova za identifikaciju streptokoka.
35. Izdvajanje podloga i testova za identifikaciju salmonela.
36. Objašnjava i izvodi pravilno uzorkovanje i obradu materijala (krvi) za
virusološke analize.
37. Objašnjava i demonstrira izvođenje lateks aglutinacije.
38. Objašnjava i demonstrira test hemaglutinacije.
39. Objašnjava i izvodi pripremu nativnog preparata za parazitološke pretrage.
40. Objašnjava i demonstrira pripremu nativnog preparata stolice metodom
koncentracije.
41. Objašnjava i demonstrira pripremu preparata sa Lugolovim rastvorom.
42. Objašnjava i demonstrira pripremu i bojenje krvnog razmaza pri sumnji na
protozoe.
43. Objašnjava i demonstrira pripremu i bojenje guste kapi pri sumnji na protozoe.
44. Objašnjava i izvodi tehniku pravljenja trajnih preparata.
45. Objašnjava i demonstrira tehnike pravljenja nativnih preparata pri sumnji na
helminte.
46. Objašnjava i demonstrira tehniku uzimanja perianalnog otiska.
47. Objašnjava i demonstrira način uzorkovanja strugotine kože i pravljenje
preparata pri sumnji na gljivično oboljenje.
48. Objasniti i demonstrirati način uzorkovanja strugotine nokta i pravljenje
preparata za mikološke pretrage.
49. Objašnjava i demonstrira način uzorkovanja dlake i pravljenje preparata pri
sumnji na gljivično oboljenje.
50. Objašnjava i izvodi zasijavanje brisa kože pri sumnji na gljivičnu infekciju.
51. Objašnjava i demonstrira uzorkovanje materijala i pravljenje preparata pri
sumnji na demodikozu.
52. Objašnjava i demonstrira tehniku mikrobiloške obrade hlorisanih voda.
253
53. Objašnjava i demonstrira tehniku mikrobiološke obrade nehlorisanih voda.
54. Objasniti i demonstrirati tehniku mikrobiološke obrade otpadnih voda.
55. Objašnjava i izvodi mikrobiološku obradu mlijeka.
4. Uputstvo za sprovođenje stručnog rada
Nastavnik - aktiv formulišu zadatke i sastavljaju detaljan spisak zadataka na
osnovu okvirnog spiska zadataka, datih u ispitnom katalogu, način i postupak
realizacije zadataka.
- Ispitni zadaci se izvlače pred ispitnom komisijom.
- Ocjenu na praktičnom dijelu ispita oblikuje ispitna komisija, na prijedlog
ispitivača
-
5. Dozvoljena pomagala
Pomagala nijesu predviđena.
-
6. Literatura i izvori
- Za kandidate je preporučena literatura data u katalogu i godišnjem planu rada
nastavnika.
254
3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA
Redni
Naziv predmeta
Obavezni način provjeravanja znanja
broj
Anatomija sa fiziologijom
Usmeno i pismeno
1.
2.
Latinski jezik
Usmeno i pismeno
3.
Zdravstvena zaštita i higijena
Usmeno
4.
Hemija
Usmeno i pismeno
5.
Toksikološka hemija
Usmeno
6.
Analitička hemija
Usmeno
7.
Patologija
Usmeno i pismeno
8.
Laboratorijske tehnike
Usmeno
9.
Psihologija i komunikologija
Usmeno
10.
Medicinska biohemija
Usmeno
11.
Mikrobiologija sa parazitologijom
Usmeno
12.
Hematologija sa transfuziologijom
Usmeno
13.
Sanitarna hemija
Usmeno i u toku vježbi
14.
Praktična nastava
U okviru svake oblasti provjeravaju se i
ocjenjuju praktični rad na vježbama i usmena
obrazloženja učenika
IZBORNA NASTAVA
Strani jezik II
1.
Usmeno, pismeno
2.
Farmakologija
Usmeno i pismeno
3.
Zdrava ishrana i dijetetika
Usmeno
4.
Humana genetika
Usmeno i pismeno
5.
Preduzetništvo
Ocjena znanja vrši se usmeno i putem vježbi
6.
Etika
Usmeno
7.
Odabrana poglavlja iz fizike
Usmeno i pismeno
Stehiometrijska izračunavanja u
hemiji
Citologija i ontogenetsko razviće
čovjeka
Usmeno i pismeno
8.
9.
Usmeno i pismeno
4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA
- U sljedeći razred napreduju učenici koji su:
- na kraju školske godine pozitivno ocijenjeni iz svih nastavnih predmeta;
- obavili profesionalnu praksu kako je predviđeno nastavnim planom;
- Stručno obrazovanje u četvorogodišnjem trajanju za Obrazovni program
medicinski laboratorijski tehničar završava se polaganjem stručnog ispita.
- Stručni ispit za Obrazovni program medicinski laboratorijski tehničar sastoji se iz:
- pismenog ispita iz maternjeg jezika i književnosti;
- pismenog ispita iz stranog jezika;
- usmenog ispita iz medicinske biohemije, mikrobiologije sa parazitologijom i
hematologije sa transfuziologijom po izboru učenika;
255
-
stručnog rada.
5. NAČINI PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA
- Za učenike sa posebnim potrebama obrazovni program se izvodi
prilagođavanjem uslova uz dodatnu stručnu pomoć, u skladu sa Zakonom o
usmjeravanju djece sa posebnim potrebama.
- Škola treba da u roku od 30 dana uradi individualni plan, na osnovu važećeg,
uzimajući u obzir stav da učenici treba da postignu iste standarde znanja u svim
nastavnim predmetima.
- Prilagođavanjem programa tako da se određeni sadržaji zamjenjuju njihovim
ekvivalentima, koji omogućavaju dostizanje istog profesionalnog standarda,
odnosno profesionalnih kompetencija.
- Obrazovanje učenika sa posebnim potreba može se produžiti najviše za jednu
godinu.
6. NAČINI PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH
- Za prilagođavanje obrazovnog programa koji je pripremljen za stručno
obrazovanje mladih potrebama odraslih potrebno je iz nastavnog plana izostaviti
predmete fizičko vaspitanje i slobodne aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za
završetak obrazovanja.
- Škola je obavezna da odraslim ponudi sportske aktivnosti kojima se odrasli mogu
dobrovoljno priključiti.
- Škola je dužna da izradi prilagođen program praktičnog obrazovanja s obzirom na
poslove i zadatke, koje obavlja učesnik obrazovanja.
- Provjeravanje znanja se izvodi putem ispita, pri čemu se uzimaju u obzir načini
provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vježbe, praktični rad), određeni
obrazovnim programom.
7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA
Redni
Profil stručne spreme nastavnika i stručnih
Predmeti
broj
saradnika
1.
Anatomija sa fiziologijom
- doktor medicine
2.
Latinski jezik
- profesor latinskog jezika i književnosti
3.
Zdravstvena zaštita i higijena
4.
Hemija
5.
Toksikološka hemija
6.
Analitička hemija
7.
Patologija
8.
Laboratorijske tehnike
- doktor medicine, specijalista za socijalnu medicinu
- doktor stomatologije, specijalista za socijalnu
medicinu
- doktor medicine, specijalista za higijenu
- doktor medicine
- profesor hemije
- diplomirani hemičar
- dilpomirani inženjer hemijske tehnologije
- diplomirani farmaceut, specijalista za toksikološku
hemiju
- diplomirani farmaceut
- diplomirani hemičar
- diplomirani farmaceut
- profesor hemije
- doktor medicine, specijalista za patološku
anatomiju
- doktor medicine
- diplomirani inženjer laboratorijskih tehnika
256
Redni
broj
9.
Predmeti
Psihologija i komunikologija
10. Medicinska biohemija
11.
Mikrobiologija sa
parazitologijom
12.
Hematologija sa
transfuziologijom
13. Sanitarna hemija
14. Praktična nastava
Profil stručne spreme nastavnika i stručnih
saradnika
- diplomirani biohemičar
- profesor psihologije.
- diplomirani psiholog.
- profesor pedagogije
- diplomirani pedagog
- diplomirani farmaceut, specijalista za medicinsku
biohemiju
- doktor medicine, specijalista za kliničku biohemiju
- diplomirani farmaceut
- profesor hemije
- doktor medicine, specijalista za medicinsku
mikrobiologiju
- diplomirani biolog - mikrobiolog
- doktor medicine, specijalista za internu medicinu
- doktor medicine, specijalista za transfuziologiju
- diplomirani farmaceut, specijalista za sanitarnu
hemiju
- diplomirani farmaceut
Oblast anatomija sa fiziologijom
- doktor medicine
Oblast analitička hemija
- diplomirani hemičar
- diplomirani farmaceut
- profesor hemije
Oblast laboratorijske tehnike
- viši laboratorijski tehničar.
Oblast medicinska biohemija
- diplomirani farmaceut
- viši laboratorijski tehničar
- profesor hemije
- profesor biologije
Oblast mikrobiologija sa parazitologijom
- viši laboratorijski tehničar
Oblast hematologija sa transfuziologijom
- viši laboratorijski tehničar
IZBORNA NASTAVA
1.
Strani jezik II
- profesor starnog jezika i književnosti
2.
Farmakologija
- diplomirani farmaceut
- doktor medicine
3.
Zdrava ishrana i dijetetika
- doktor medicine
4.
Humana genetika
- profesor biologije
- diplomirani biolog
5.
Preduzetništvo
- diplomirani ekonomista
6.
Etika
7.
Odabrana poglavlje iz fizike
-
profesor filozofije
diplomirani pedagog
diplomirani fizičar
profesor fizike
257
Redni
broj
8.
9.
Predmeti
Stehiometrijska izračunavanja u
hemiji
Citologija i ontogenetsko razviće
čovjeka
-
Profil stručne spreme nastavnika i stručnih
saradnika
profesor hemije
diplomirani hemičar
profesor bilogije
diplomirani biolog
8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA
8. 1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE
Broj časova kod
Vrsta
nastave
kojih
se odjeljenje
Redni
Ukupno
Naziv predmeta
Razred
dijeli
u grupe
broj
časova
T
V
P
T
V
p
1.
Anatomija sa
fiziologijom
I
108
108
2.
Latinski jezik
I
72
36
3.
Zdravstvena zaštita i
higijena
I
72
72
4.
Hemija
I
II
108
108
108
108
5.
Toksikološka hemija
II
72
72
6.
Analitička hemija
II
72
62
7.
Patologija
II
72
72
8.
Psihologija i
komunikologija
III
72
62
9.
Laboratorijske
tehnike
II
72
72
10.
Medicinska biohemija
11.
Mikrobiologija sa
parazitologijom
III
IV
III
72
66
72
66
72
66
72
66
12.
Hematologija sa
transfuziologijom
IV
72
66
72
66
13.
Sanitarna hemija
IV
66
66
Praktična nastava
I
II
III
36
144
324
14.
IV
III
258
36
10
10
33
33
36
144
324
36
144
324
Redni
broj
Naziv predmeta
Razred
Ukupno
časova
Vrsta nastave
T
IV
264
72
72
72
66
72
72
72
66
V
P
264
Broj časova kod
kojih se odjeljenje
dijeli u grupe
T
V
p
264
IZBORNA NASTAVA
1.
Strani jezik II
I
II
III
IV
2.
Farmakologija
I/II
72
72
3.
Zdrava ishrana i
dijetetika
I/II
72
62
4.
Humana genetika
III/IV
72/66
72/66
5.
Preduzetništvo
III/IV
72/66
72/66
6.
Etika
III/IV
72/66
72/66
7.
Odabrana poglavlja iz
fizike
III
72
64
8
IV
66
58
8
IV
66
66
IV
66
66
Stehiometrijska
8. izračunavanja u
hemiji
Citologija i
9. ontogenetsko razviće
čovjeka
T– Teorijska nastava
V– Vježbe
P– Praktična nastava
10
9. PROFESIONALNA PRAKSA
- Učenici poslije završenog prvog, drugog i trećeg razreda obavljaju profesionalnu
praksu u trajanju od po 10 radnih dana.
- Praksa se obavlja u zdravstvenim ustanovama van škole.
- Program profesionalne prakse je u korelaciji sa programima stručno teorijskih
predmeta i praktične nastave.
- Za izradu programa profesionalne prakse zadužena je škola.
- Na profesionalnoj praksi učenik je obavezan da vodi dnevnik.
- Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda.
10. SLOBODNE AKTIVNOSTI
- Slobodne aktivnosti učenika sastavni su dio nastavnog plana i obrazovnog
programa.
- Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na doprinosu, kako rekreaciji i opšte kulturnog uzdizanja učenika, tako i u upotpunjavanju stručnog znanja.
- Slobodne aktivnosti sadrže obavezne sadržaje i sadržaje po izboru učenika.
259
- Program slobodnih aktivnosti priprema škola, polazeći od utvrđenog broja časova
u nastavnom planu (u I i II, III razredu po 36 časova, a u IV – 33 godišnje).
- Program slobodnih aktivnosti je sastavni dio godišnjeg plana rada škole, a sastoji
se iz tri cjeline.
Obavezni sadržaji vezani za opšte-obrazovno područje:
- dani sporta;
- ekološke aktivnosti;
- filmske, pozorišne, muzičke predstave i likovne izložbe;
- posjeta istorijskim spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr.
Obavezni sadržaji vezani za stručno-teorijsko područje:
- posjete institucijama i preduzećima koja su stručno vezana za obrazovni program
koji se realizuje;
- posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije;
- učešće na stručnim predavanjima i takmičenjima u poznavanju određenih oblasti.
Sadržaji po izboru učenika:
- učešće u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzička, likovna,
informatička, prva pomoć, saobraćajni propisi, tehnički i Internet klub i dr. ).
- socijalni rad učenika;
- organizovanje dopunske i dodatne nastave i dr.
- Uspješnost učenika na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su učenici
obavezni da realizuju sadržaje slobodnih aktivnosti jer je to uslov za
napredovanje u viši razred, kao i za završetak obrazovnog programa.
11. SPISAK UČESNIKA KOJI SU UČESTVOVALI U IZRADI OBRAZOVNOG PROGRAMA
- Dragana Šćepanović, doktor medicine, JU Srednja medicinska škola, Podgorica
- Biljana Šćepanović, doktor medicine, JU Srednja medicinska škola, Podgorica
- Sanja Kopitović, prof. italijanskog jezika, JU Srednja medicinska škola, Podgorica
- Blažo Stijović, doktor medicine, JZU Dom zdravlja, Berane
- Ljiljana Žurić, prof. hemije, JU Srednja medicinska škola, Podgorica
- Stanija Veljić, spec. biohemičar, stručni saradnik, SMŠ,,Dr Branko Zogović”
Berane
- Zuhra Hadrović, spec. opšte medicine, SMŠ,,Dr Branko Zogović” Berane
- Ljubica Terić, spec. mikrobiologije sa parazitologijom, Institut za javno zdravlje
Crne Gore
- Dragan Nikolić, spec. medicinske biohemije, JU Srednja medicinska škola,
Podgorica
- Aleksandar Babović, spec. interne medicine, SMŠ,,Dr Branko Zogović” Berane
- Veselin Delević, spec. biohemije, JU Srednja medicinska škola, Podgorica
- Mirjana Lipovac Pavićević, diplomirani farmaceut, JU Srednja medicinska škola,
Podgorica
- Veselin Radičević, prof. biologije, SMŠ,,Dr Branko Zogović” Berane
- Stana Lazarević, prof. filozofije, JU Srednja medicinska škola, Podgorica
- Suzana Vujošević, prof. fizike, JU Srednja medicinska škola, Podgorica
- Tomislav Celić, prof. biologije, JU Srednja medicinska škola “Dr Branko Zogović”
- Ivana Kljajić, prof. biologije, JU Srednja medicinska škola “Dr Branko Zogović”
- Jelena Knežević, dipl. psiholog, CSO, Podgorica
- Vjera Mitrović, dipl. psiholog, CSO, Podgorica
Koordinator:
- Jelena Knežević, dipl. psiholog, JU Centar za stručno obrazovanje, Podgorica
260

PRIKAZ RADA MOBILNOG STRUČNOG TIMA

Školski udžbenici – OBRAZAC - Centar za socijalnu skrb Sisak

pripreme za robotičku alku junior

Vjeronauk

Tekst peticije i prijedlog mjera

KRITERIJI I ELEMENTI OCJENJIVANJA UČENIKA

Druženje mladih informatičara i članova HAZU

KRITERIJI OCJENJIVANJA TE NAČINI I POSTUPCI

OŠ SESVETSKA SOPNICA - Gimnazija Velika Gorica

Zadaća - "Ivana Brlić Mažuranić" Rokovci