9ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας 2009 - Πρακτικά, Τόμος Ι ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΑΝΩ ΤΕΤΑΡΤΟΓΕΝΩΝ ΙΖΗΜΑΤΩΝ ΒΑΘΙΩΝ ΛΕΚΑΝΩΝ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ Ρουσάκης Γ.1, Λυκούσης Β.1, Κονισπολιάτης Ν.2, Γεωργίου Π.1 Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας, Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, rousakis@ath.hcmr.gr Tμημα Μεταλλείων Μεταλλουργών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο 1 2 Περίληψη Η κατακόρυφη κατανομή των γεωτεχνικών ιδιοτήτων (υγρή πυκνότητα, περιεκτικότητα νερού, όρια Atterberg, διατμητική αντοχή και συμπιεστότητα) μελετήθηκε κατά μήκος οκτώ πυρήνων ιζήματος που ανασύρθηκαν από τις βαθιές λεκάνες του Β. Αιγαίου. H διαμόρφωση των γεωτεχνικών ιδιοτήτων στα ιζήματα επηρεάζεται από την απότομη αύξηση της στάθμης της θάλασσας κατά την τελευταία μεταπαγετώδη περίοδο, από τις διεργασίες απόθεσης των ιζημάτων, την ταχύτητα ιζηματογένεσης, το βάθος ενταφιασμού τους, την κοκκομετρία καθώς και την περιεκτικότητα σε οργανικό άνθρακα. Λέξεις κλειδιά: Τάφρος Βορείου Αιγαίου, Ολοκαινική άνοδος στάθμης της θάλασσας, ιζήματα παγετώδους και μετα-παγετώδους περιόδου. GEOTECHNICAL PROPERTIES OF LATE QUATERNARY SEDIMENTS IN NORTH AEGEAN DEEP SEA BASINS Roussakis G.1, Lykousis V.1, Conispoliatis N.2 , Georgiou P.1 Institute of Oceanography, Hellenic Centre for Marine Research, rousakis@ath.hcmr.gr Department of Mining and Metallurgical Engineering, National Technical University of Athens 1 2 Abstract The vertical distribution pattern of geotechnical properties (bulk density, water content, Atterberg limits, shear strength and consolidation) were studied in eight sediment cores from deep basins in the northern Aegean Sea. The factors that affected the variation of the geotechnical properties were depositional processes, sedimentation rates, the grain size, the organic carbon content, the burial depth and for the late glacial-post glacial sediments, the increase overburden pressure induced by the postglacial-Holocene sea level rise (transgression). Keywords: North Aegean Τrought, Holocene sea level rise, late glacial-post glacial sediments. 1. Εισαγωγή Κύρια μορφοδυναμική δομή που ελέγχει την εξέλιξη του Βορείου Αιγαίου αποτελεί η Τάφρος του Βορείου Αιγαίου η οποία δημιουργήθηκε από τη μετανάστευση του ρήγματος της Βόρειας Ανατολίας προς τα δυτικά κατά το τέλος του Μειόκαινου – αρχές Πλειόκαινου (Dewey & Sengör 1979, Lyberis 1984; Mascle & Martin 1990). Η τάφρος του Βορείου Αιγαίου με κύρια διεύθυνση ΒΑ-ΝΔ αποτελείται από τρεις κύριες επιμήκεις ρηξιγενείς λεκάνες, απομονωμένες μεταξύ τους, με απότομα πρανή και μέγιστα βάθη από 1200 νοτιοδυτικά της χερσονήσου Άθω, 1500 βόρεια των Σποράδων νήσων μέχρι 1600 μέτρα βόρεια της νήσου Λήμνου (Εικ. 1). Τα ιζήματα που αποτέθηκαν κατά το Τεταρτογενές στις περιοχές της υφαλοκρηπίδας των ανώτερων και κατώτερων πρανών των λεκανών καθώς και των βαθιών λεκανών του Β. Αιγαίου μελετήθηκαν από διάφορους μελετητές όπως Lykousis & Chronis (1989), Lykousis (1991), Perissoratis & Piper (1992), Aksu et al. (1995a, b), Lykousis et al. (2002), Roussakis et al. (2004) , Lykousis et al. (2005). -15- 9th Symposium on Oceanography & Fisheries, 2009 - Proceedings, Volume Ι Εικ. 1: Βαθυμετρικός χάρτης του Β. Αιγαίου όπου φαίνονται οι λεκάνες της Τάφρου του Β. Αιγαίου και οι θέσεις δειγματοληψίας των ιζημάτων. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 20000 χρόνων η ιζηματογένεση στο Β. Αιγαίο ελέγχεται από τη στερεοπαροχή των μεγάλων ποταμών της Μακεδονίας και της Θράκης σε συνδυασμό με τις μεταβολές της στάθμης της θάλασσας οι οποίες αύξαναν την εγγύτητα των στομίων των ποταμών προς τις λεκάνες απόθεσης των μεταφερομένων χερσογενών ιζημάτων (Perissoratis & Conispoliatis 2003; Lykousis et al., 2005). Υψηλές ταχύτητες ιζηματογένεσης 14,9, 18,9-21,8 και 34,7 cm/ kyr υπολογίστηκαν για τις λεκάνες Βόρεια της Σκύρου, Άθω και βόρεια της Λήμνου αντίστοιχα (Roussakis et al., 2004). Οι ταχύτητες ιζηματογένεσης μειώνονται προς τα νότια όσο αυξάνεται η απόσταση από τις κύριες πηγές τροφοδοσίας σε χερσογενές υλικό τις εκβολές των μεγάλων ποταμών της Μακεδονίας και της Θράκης (Roussakis et al., 2004). Η περιοχή του Β. Αιγαίου χαρακτηρίζεται από υψηλή σεισμικότητα η οποία σε συνδυασμό με τις απότομες κλίσεις των πρανών της Τάφρου του Βορείου Αιγαίο και με την υψηλή ταχύτητα ιζηματογένεσης προκαλεί συχνά φαινόμενα κατολισθήσεων τα οποία οδηγούν μεγάλες ποσότητες ιζημάτων από τα πρανή προς τις λεκάνες ενώ ενεργοποιούν τουρβιδιτικές ροές ιζημάτων τα οποία καταλήγουν και περισσότερο απομακρυσμένες βαθύτερες νότιες λεκάνες (Lykousis et al., 2002, Roussakis et al., 2004). Η περιοχή μελέτης της παρούσας εργασίας εκτείνεται από τα ανώτερα πρανή της Σαμοθράκης, τη βαθιά λεκάνη του Άθω και της Λήμνου και τα πρανή τους έως τη βαθιά λεκάνη βόρια της νήσου Σκύρου. Σκοπός της εργασίας είναι η παρουσίαση των γεωτεχνικών παραμέτρων των ιζημάτων των βαθιών λεκανών και των πρανών, περιοχών του Β. Αιγίου καθώς και να προσδιοριστούν οι διεργασίες – παράγοντες που τις διαμορφώνουν. -16- 9ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας 2009 - Πρακτικά, Τόμος Ι 2. Μεθοδολογία Οκτώ πυρήνες ιζήματος ανασύρθηκαν από τις βαθιές λεκάνες και τα πρανή τους στην περιοχή του Β. Αιγαίου με το Ω/Κ Αιγαίο (Εικ. 1). Οι πυρήνες αφού περιγράφηκαν μακροσκοπικά και φωτογραφήθηκαν στα εργαστήρια του ΕΛΚΕΘΕ, στην συνέχεια ακτινογραφήθηκαν με την χρήση Faxitron X-ray cabinet, και έγινε λεπτομερής δειγματοληψία ανά περίπου 10 εκατοστά καθώς και γεωτεχνικές δοκιμές στις ίδιες θέσεις. Η κοκκομετρική ανάλυση των ιζημάτων έγινε με την μέθοδο υγρού κοσκινίσματος για το κλάσμα της άμμου και με την χρήση Sedigraph (Micromeritics 5100) για τα κλάσματα της ιλύος - αργίλου, ενώ κατατάχθηκαν κοκκομετρικά σύμφωνα με την διαβάθμιση Folk (1974). H περιεκτικότητα σε οργανικό άνθρακα και ολικά ανθρακικά προσδιορίστηκε με την χρήση αναλυτή CHN (Fisons Elemental Analyzer EA 1108) και σε 11 αντιπροσωπευτικές θέσεις κατά μήκος όλων των πυρήνων έγινε ραδιοχρονολόγηση (14C) στα εργαστήρια της Beta Analytic Inc. (USA). Κατά μήκος των πυρήνων σε 248 θέσεις έγιναν γεωτεχνικές δοκιμές για τον προσδιορισμό της περιεκτικότητας νερού και της υγρής πυκνότητας με τη μέθοδο της ζύγισης σταθερού όγκου 10 cm3 ιζήματος πριν και μετά την ξήρανσή του, καθώς και των ορίων Atterberg με τη χρήση κώνου διείσδυσης. Η αστράγγιστη διατμητική αντοχή μετρήθηκε με την χρήση περιστρεφόμενου πτερυγίου της Wykeham Farrance (διαστάσεων 1,27Χ1,27cm και ταχύτητα περιστροφής 90ο/min). Σε επιλεγμένα αντιπροσωπευτικά δείγματα έγιναν δοκιμές συμπιεστότητας με την χρήση συσκευών φορτίσεως (οιδίμετρα) σταθερού δακτυλίου (Silva et al 1981). Σε όλες τις γεωτεχνικές δοκιμές ακολουθήθηκαν οι διαδικασίες που προβλέπονται από τα British Standards 1377 (1975). 3. Αποτελέσματα Από τις μακροσκοπικές περιγραφές τις ιζηματολογικές αναλύσεις και τις ραδιοχρονολογήσεις ξεχώρισαν πέντε κύριες διαφορετικές ιζηματολογικές ενότητες που αποτέθηκαν από τα μέσα της παγετώδους περιόδου μέχρι σήμερα (Εικ.2, Roussakis et al., 2004). Εικ. 2: Περιγραφές των λιθολογικών ενοτήτων κατά μήκος οκτώ πυρήνων και θέσεις ραδιοχρονολογήσεων σε αντιπροσωπευτικές ενότητες των πυρήνων. -17- 9th Symposium on Oceanography & Fisheries, 2009 - Proceedings, Volume Ι Η επιφανειακή Α ενότητα αποτέθηκε στο τέλος του Ολόκαινου (0-6 kyrs BP) αποτελείται από ομοιογενή ιλυάργιλο στις νότιες λεκάνες και από εναλλαγές τουρβιδιτικής και ημιπελαγικής ιλυαργίλου στις βόρειες λεκάνες καθώς και στα πρανή τους. Η υποκείμενη Β ενότητα αντιπροσωπεύει την απόθεση των τελευταίων σαπροπηλικών ιζημάτων (S1) στο Β. Αιγαίο που αποτέθηκε κατά την περίοδο 6400 – 9200 χρόνια πριν από σήμερα (Perissoratis & Piper, 1992). Η ενότητα Γ αποτελείται από ιλυάργιλο με αυξημένη ιλύ και διαστρώσεις τουρβιδιτικής άμμου που αποτέθηκαν κατά την μετα-παγετώδη περίοδο. Τέλος, οι ενότητες Δ, Ε οι οποίες αποτέθηκαν κατά την παγετώδη περίοδο αποτελούνται από τουρβιδιτική ιλυάργιλο στις νότιες λεκάνες και από χονδρόκοκκες αποθέσεις τουρβιδιτικών ροών αποτελούμενες από χαλικώδη άμμο με θραύσματα κελυφών στις βόρειες λεκάνες. Η Α ενότητα η οποία είναι η επιφανειακή ενότητα στους περισσότερους από τους πυρήνες, αποτέθηκε στο τέλος του Ολόκαινου (τελευταία 6,4 ka), και αποτελείται κυρίως από ομοιογενή ιλυάργιλο στους πυρήνες των νότιων λεκανών. Η ίδια ενότητα στα ιζήματα των πυρήνων που ανασύρθηκαν από τις λεκάνες της τάφρου του βορείου Αιγαίου αποτελείται από εναλλαγές ημιπελαγικής και τουρβιδιτικής ιλυαργίλου. Οι γεωτεχνικές δοκιμές στην Α ενότητα έδειξαν ότι η περιεκτικότητα σε νερό είναι υψηλή κυμαινόμενη από 74 έως 128,4% μειούμενη κατά βάθος, η υγρή πυκνότητα είναι χαμηλή λαμβάνοντας τιμές από 1,31 έως 1,48 gr/cm3, ενώ ιδιαίτερα χαμηλές τιμές λαμβάνει και η διατμητική αντοχή (1,612,9 kPa) αυξανόμενη με το βάθος (Πίν. 1). Χαρακτηριστικό της ενότητας αυτής είναι το υψηλό όριο υδαρότητας (WL) που έλαβε τιμές από 62,3 έως 110,2%, καθώς και το όριο πλαστικότητας (WP) που κυμάνθηκε από 26,3 έως 39,5%. Ο δείκτης συμπιεστότητας (Cc) είναι ιδιαίτερα υψηλός στα επιφανειακά και ασυμπίεστα ιζήματα της ανώτερης ενότητας Α κυμαινόμενος από 0,75 έως 0,96. Η ιζηματολογική ενότητα Β αποτελείται από σαπροπηλική ιλυάργιλο με υψηλή περιεκτικότητα σε οργανικό άνθρακα που κυμάνθηκε από 0,74% έως 2,32%. Στην υψηλή περιεκτικότητα σε οργανικό άνθρακα οφείλονται οι υψηλές τιμές που λαμβάνουν τόσο περιεκτικότητα νερού (W%) από 82,5% έως 114,7% όσο και τα όρια υδαρότητας και πλαστικότητας (71,3-122,1% και 28,7-41,4% αντίστοιχα, Chassefiere B and Monaco A, 1989). Παρά το βάθος ενταφιασμού της ενότητας αυτής πολύ χαμηλές τιμές έλαβε υγρή πυκνότητα (1,33 έως 1,47 gr/cm3) ενώ η διατμητική αντοχή κυμάνθηκε στα επίπεδα τιμών που μετρήθηκαν στην υπερκείμενη ενότητα Α αυξανόμενη με το βάθος (4,8-11,3 kPa, Πίν. 1). Υψηλές τιμές λαμβάνει και ο δείκτης συμπιεστότητας στην ενότητα αυτή (0,78 – 0,88) παρόμοιες με τις αντίστοιχες τιμές της ανώτερης ενότητας Α. Η επόμενη κατά βάθος ενότητα Γ αποτελείται από ιλυάργιλο με αυξημένη ιλύ και αμμώδεις τουρβιδιτικές διαστρώσεις διότι αποτέθηκε κατά την μετα-παγετώδη περίοδο όταν η στάθμη της θάλασσας ήταν σε χαμηλότερο επίπεδο από το σημερινό, και οι εκβολές των ποταμών ήταν πλησιέστερα στις λεκάνες. Τα ιζήματα της ενότητας αυτής χαρακτηρίζονται από υψηλές τιμές υγρής πυκνότητας (1,42 – 1,78 gr/cm3) και διατμητικής αντοχής (8,4-49,1 kPa) ενώ σε χαμηλά επίπεδα κυμαίνονται τόσο η περιεκτικότητα νερού όσο και τα όρια Atterberg (υδαρότητας και πλαστικότητας , 45,3-98,2% και 29,2-34,6% αντίστοιχα, Πίν. 1). -18- 9ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας 2009 - Πρακτικά, Τόμος Ι Πίνακας 1: Διακύμανση τιμών των γεωτεχνικών ιδιοτήτων που μετρήθηκαν και τιμές κατά μέσον όρο (κ.μ.ο.). Ιζημα/γική ενότητα A B Γ Δ Υγρή πυκνότητα gr/ cm3 1,31 – 1,58 1,40 κ.μ.ο 1,33 – 1,47 1,38 κ.μ.ο. 1,42 – 1,78 1,52 κ.μ.ο 1,43 – 1,63 1,53 κ.μ.ο Περιεκτικό/τα νερού (%) 74 – 128,4 96 κ.μ.ο. 82,5 – 114,7 100 κ.μ.ο. 38,8 – 94,9 68,3 κ.μ.ο. 41,5 – 89,2 67 κ.μ.ο Όριο υδαρότητας (%) 62,3 – 110,2 93,8 κ.μ.ο. 71,3 – 122,1 100,7 κ.μ.ο. 45,3 – 98,2 78,6 κ.μ.ο 51 – 100 79 κ.μ.ο Όριο πλαστικότητας (%) 26,3 – 39,5 33,1 κ.μ.ο. 28,7 – 41,4 35 κ.μ.ο. 29,2 – 34,6 28,75 κ.μ.ο 18,9 – 34,7 29 κ.μ.ο Διατμητική αντοχή (kPa) 1,6 – 12,9 5,9 κ.μ.ο. 4,8 – 11,3 7,3 κ.μ.ο. 8,4 – 49,1 15,4 κ.μ.ο 12,7 – 35,1 20,7 κ.μ.ο Δείκτης Συμπιεστό/τας 0,75 – 0,96 0,78 – 0,88 0,7 – 0,74 0,45 – 0,66 Τα ιζήματα της κατώτερης ενότητας Δ είναι περισσότερο χονδρόκοκκα αποτελούμενα από συνεκτική αμμώδη ιλυάργιλο και αποτέθηκαν κατά την τελευταία παγετώδη περίοδο όταν η στάθμη της θάλασσας βρισκόταν περίπου 120 μέτρα χαμηλότερα από την σημερινή. Τα ιζήματα αυτά είναι συνεκτικά με υψηλές τιμές διατμητικής αντοχής(12,7 – 35,1 kPa) και υγρής πυκνότητας (1,42 – 1,78 gr/cm3). Η περιεκτικότητα νερού στα ιζήματα της ενότητας Δ είναι ιδιαίτερα χαμηλή κυμαινόμενη από 41,5 % έως 89,2% ενώ αντίστοιχα χαμηλά είναι και τα όρια υδαρότητας και πλαστικότητας (51-100% και 18,6-34,7% αντίστοιχα, Πίν. 1). Τα ιζήματα της ενότητας αυτής είναι αρκετά συμπιεσμένα αφού ο δείκτης συμπιεστότητας κυμαίνεται από 0,45 έως 0,66 4. Συμπεράσματα - Συζήτηση Τα ιζήματα που αποτέθηκαν κατά την διάρκεια του τέλους του Ολόκαινου στις βαθιές λεκάνες του Β. Αιγαίου αποτελούνται από εναλλαγές ημιπελαγικής και τουρβιδιτικής ιλυαργίλου με χαμηλή υγρή πυκνότητα (1,40 gr/cm3 κατά μέσον όρο, κ.μ.ο.) υψηλή περιεκτικότητα νερού (96% κ.μ.ο) και όρια υδαρότητας, πλαστικότητας. Η διαμόρφωση των γεωτεχνικών ιδιοτήτων στα ιζήματα αυτά οφείλεται στον λεπτόκοκκο χαρακτήρα των ιζημάτων, στον τρόπο απόθεσής τους και στο βάθος ενταφιασμού τους, παράγοντας που αυξάνεται στις περιοχές με υψηλές ταχύτητες ιζηματογένεσης (λεκάνη Β. Λήμνου, πυρήνας Μ1). Στα σαπροπηλικά ιζήματα φαίνεται ότι ο βασικός παράγοντας διαμόρφωσης της υψηλής περιεκτικότητας νερού (100% κμο) και της χαμηλής υγρής πυκνότητας (1,38 gr/cm3 κ.μ.ο.) είναι το αυξημένο ποσοστό του οργανικού άνθρακα (Chassefiere B. & Monaco A., 1989). Τα ιζήματα αυτά παρόλο το βάρος των υπερκειμένων φαίνονται ελάχιστα προφορτισμένα αφού παρουσιάζουν υψηλό δείκτη συμπιεστότητας. Η απότομη αύξηση της στάθμης της θάλασσας φαίνεται ότι επηρέασε τη διαμόρφωση των γεωτεχνικών ιδιοτήτων των ιζημάτων που αποτέθηκαν την τελευταία παγετώδη περίοδο με την απότομη αύξηση του βάρους της υπερκείμενης στήλης ύδατος καθώς και με τις διεργασίες απόθεσης κατά την περίοδο αυτή καθώς και κατά την μετα-παγετώδη περίοδο που ακολούθησε. Κατά την τελευταία παγετώδη περίοδο όταν η στάθμη της θάλασσας βρισκόταν περίπου 120 μέτρα χαμηλότερα από την σημερινή μεγάλο μέρος της υφαλοκρηπίδας του Β. Αιγαίου ήταν χέρσος και πολλά νησιά ήταν ενωμένα με την ξηρά. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα μεγάλες εκτάσεις της υφαλοκρηπίδας να διαβρώνονται από ποτάμια τα στόμια των οποίων βρίσκονταν πλησιέστερα στις λεκάνες με αποτέλεσμα χονδρόκοκκα υλικά διάβρωσης να αποτίθενται απευθείας στα πρανή των λεκανών. Χαρακτηριστικό των ιζημάτων αυτών είναι η υψηλή υγρή πυκνότητα ((1,53 gr/cm3 κ.μ.ο.), η χαμηλή περιεκτικότητα νερού (68% κ.μ.ο) καθώς και η αυξημένη διατμητική αντοχή (15,4-20,7 kPa κ.μ.ο.) λόγω του περισσότερου αδρόκοκκου χαρακτήρα τους (αυξημένη ιλύς και αμμώδης διαστρώσεις). Η αυξημένη τάση των υπερκειμένων στρωμάτων σε συνδυασμό με την -19- 9th Symposium on Oceanography & Fisheries, 2009 - Proceedings, Volume Ι απότομη αύξηση της πίεσης της στήλης ύδατος κατά την φάση της επίκλησης προκάλεσαν την συμπίεση των ιζημάτων που αποτέθηκαν κατά την παγετώδη-μεταπαγετώδη περίοδο, τα οποία έχουν χαμηλούς δείκτες συμπιεστότητας που κυμαίνονται από 0,45 έως 0,66. 5. Βιβλιογραφικές Αναφορές Aksu, AE., Yaşar, D. & Mudie, PJ., 1995a. Origin of late glacial-Holocene hemipelagic sediments in the Aegean Sea: clay mineralogy and carbonate cementation. Mar Geol 123: 33-59 Aksu, AE., Yaşar, D., Mudie, P.J. & Gillespie, H., 1995b. Late glacial to Holocene paleoclimatic and paleoceanographic evolution of the Aegean Sea: micropaleontological and stable isotopic evidence. Mar Micropaleontol 25: 1-28 British Standards Institutions, BS 1377, 1975. Methods of testing soil for civil engineering purposes. BSI, London Dewey, J.F. & Şengör, A.M.C. 1979. Aegean and surrounding regions: complex multiplate and continuum tectonics in a convergent zone. Geol Soc Am Bull I 90: 84-92 Chassefiere, B. & Monaco, A. 1989. Role of organic matter and particle -Fabric in mass-physical and geotechnical properties: implications for undrained slumping in Aegean Sea and Ionian Sea modern sediments. Marine Geology, Elsevier (ed.), 87: 165-182 Folk, R.L., 1974. Petrology of sedimentary rocks. Hemphill, Austin, Texas Lyberis, N., 1984. Tectonic evolution of the North Aegean trough. In: Dixon JE, Robertson AHF (eds) The geological evolution of the Eastern Mediterranean. Geol Soc Spec Publ 17: 709-725 Mascle, J., Martin, L., 1990. Shallow structure and recent evolution of the Aegean Sea: a synthesis based on continuous reflection profiles. Mar Geol 94: 271-299 Lykousis, V. & G. Chronis, 1989. Mass movements, geotechnical properties and slope stability in the Outer shelf-Upper slope, Northwestern Aegean Sea. Marine Geotechnology 8:231-247. Lykousis V., 1991 Sea level changes and sedimentary evolution during the Quaternary in the Aegean continental margin, Greece. Spec Publ Int Assoc Sedimentol 12: 123-131 Lykousis V., Roussakis G., Alexandri M., Pavlakis P. & Papoulia I., 2002. Sliding and regional slope stability in active margins: North Aegean Trough (Mediterranean) Greece. Mar Geol 186: 281-298 Lykousis, V., Karageorgis, A. & Chronis, G., 2005. Delta progradation and sediment fluxes since the last glacial in the Thermaikos Gulf and Sporades basin, NW Aegean Sea, Greece. Mar. Geol. 222-223, 381-397. Perissoratis, C. & Piper, D.J., 1992. Age, regional variation, and shallowest occurrence of S1 sapropel in the Northern Aegean shelf. Geo-Mar Lett 12: 49-53 Perissoratis, C. & Conispoliatis, N., 2003. The impacts of sea-level changes during latest Pleistocene and Holocene times on the morphology of the Ionian and Aegean seas (SE Alpine Europe). Mar Geol 196: 145-156 Roussakis, G., Karageorgis, A.P., Conispoliatis, N. & Lykousis, V., 2004. Last glacial-Holocene sediment sequences in N. Aegean basins: structure, accumulation rates and clay mineral distribution. Geo-Mar. Lett. 24, 97-111. Silva, A.J., Jordan, S.A. & Levy, W.P., 1981. Geotechnical aspects of subseabed disposal of high level radioactive wastes. DOE/SLA Contract Nos. 13-9927 and 74-1098, March. -20-