CLAMP
Mangaka
CLAMP is een team van 4 vrouwen uit Kansai voornamelijk die binnen en buiten
Japan heel wat faam hebben verkregen. Iedereen die ook maar iets weet van
manga of nog maar pas ingetreden is in de mangawereld, zal CLAMP vroeg of laat
tegenkomen. Ze zijn dan ook een begrip binnen de mangawereld, voornamelijk in
de shōjo manga.
Oorspronkelijk bestond CLAMP uit 12 leden opgericht in 1989 die toen nog
dōjinshi tekende onder de naam Amarythia. Deze 12 leden zijn Akiyama Tamayo
秋山たまよ, Hisagi Sōshi 日鷺総司, O-Kyon お・きょん, Nakamori Kazue 中森かずえ,
Yuzuru Inoue 井上譲, Nanao Sei 七穂せい, Ohmi Shinya 大海神哉, Leeza Sei 聖
りいざ en de 4 huidige leden. In 1990 werd het aantal gereduceerd tot 7 leden en
werd hun naam veranderd in CLAMP. Tijdens het productieproces van RG Veda
of 聖伝(Seiden) waren Akiyama Tamayo,Nanao Sei en Sei Leeza ook opgestapt
zodat nog enkel de huidige formatie overbleef met Ohkawa Ageha 大川緋芭,
Mokona もこな, Nekoi Tsubaki 猫井椿, Igarashi Satsuki いがらし寒月. Hun namen
zijn ook pas veranderd in 2004 naar aangelegenheid van hun 15de verjaardag.
Hun vorige namen waren respectievelijk Ohkawa Nanase 大川七瀬, Mokona
Apapa もこなあぱぱ, Nekoi Mick 猫井みっく, Igarashi Satsuki 五十嵐さつき. De
echte reden ervoor was omdat Mokona haar familienaam te onvolwassen vond,
terwijl Nekoi het niet graag had dat mensen zeiden dat haar naam leek op die van
Mick Jagger. Ohkawa en Igarashi volgden hen dan ook maar met de
naamverandering.
Nu zal ik elk lid afzonderlijk voorstellen en vertellen wat hun belangrijkste rol is
binnen CLAMP.
• Ohkawa Ageha 大川緋芭 :
- Ze is geboren in 1967 te Ōsaka.
- Ze is de leider van CLAMP en vaak ook de schrijver van de verhalen.
• Mokona もこな :
- Ze is geboren in 1968 te Kyōto.
- Ze was de hoofdtekenares van CLAMP’s vroegere werken zoals RG Veda, Card
Captor Sakura, Magic Knight Rayearth, X/1999 etc. Haar stijl is heel gemakkelijk
te herkennen door haar oog voor details, grote ogen die zeer kenmerkend zijn voor
Mokona en aan die typische dromerige, vrouwelijke figuren.
• Nekoi Tsubaki 猫井椿 :
- Ze is geboren in 1969 te Kyōto.
- Samen met Mokona vormen zij het tekenduo van alle manga’s. Maar vroeger
zorgde ze eerder voor de afwerking, de achtergrond en de chibi figuren. Sinds
Wish in 1997 werd haar aandeel steeds belangrijker en nu kan men zelfs zeggen
dat de rollen omgekeerd zijn met Mokona. Heel typische Nekoi manga’s zijn Wish,
すき。だからすき(Suki dakara suki), 合法ドラッグ(Gōhō Drug), XXXHolic en tsubasa
RESERVoir CHRoNiCLE.
• Igarashi Satsuki いがらし寒月 :
- Ze is geboren in 1969 in de prefectuur Shiga.
- Ze is de assistent-designer en productie coördinator. Productiehuizen die één van
hun manga’s graag zouden verfilmen tot anime, moeten zich wenden tot haar.
Voor al hun werken verwijs ik je door naar Wikipedia die heel compleet is.
Tekenstijl
Eenmaal je kennis heb gemaakt met CLAMP’s werken, kan je ze voortaan zo
halen uit de duizenden manga’s die op de markt zijn. Hun tekenstijl is zo typisch
CLAMP dat het je zelfs geen moeite kost te herkennen indien men gewoon
tekeningen toont van verschillende mangaka zonder de naam te zeggen. In dit
paragraaf zal ik dan ook zo goed mogelijk trachten uit te leggen wat hen juist zo
CLAMP maakt. Af en toe zal ik een link toevoegen naar voorbeelden om iets beter
te kunnen illustreren want het gaat tenslotte om iets visueels.
Maar omdat er eigenlijk 2 designers zijn nl. Mokona en Tsubaki Nekoi en hun stijl
verschillend zijn, zal ik ze ook apart bespreken.
• Algemeen Of de personages goed of slecht zijn, ze zijn altijd mooi. Hun manga’s
lopen vol bishōnen en bishōjo terwijl je in andere manga’s toch nog vaak duidelijk
ziet wie het kwaad dient, wie het goede.
Wat betreft de klederdracht zie je dat ze ook veel aandacht besteden aan
kostuumdesign. Dit zie je heel goed in Card Captor Sakura, waar het meisje
Sakura steeds een ander kostuum draagt als ze weer op kaartenjacht gaat, en
XXXHolic, waar de waarzegster ook elke keer iets anders draagt. Dan heb je ook
nog de historische klederdracht zoals in Shin Shunkaden 新・春香伝 en RG Veda.
Magic Knight Rayearth maakte CLAMP nog eens bijzonder doordat ze het thema
van robots hebben gebruikt in een shōjo manga wat revolutionair is. Robots zie je
slechts in shōnen manga’s. Nergens anders als bij CLAMP worden engelen of
engelenvleugels het meest getekend. Je ziet vleugels, al dan niet zwart of wit,
verschijnen in één of andere vorm, decoratief of niet behalve in Shin Shunkaden
en Shirahime Sho 白姫抄. Die vleugels met de typische krul samen met het ei met
vleugels en een C met een kroontje erboven, zijn merktekens geworden van
CLAMP. Als je ze ziet, mag je zeker zijn dat het van CLAMP is.
• Mokona (voorbeeld X/1999)
Zoals eerder vermeld is heel kenmerkend voor haar de Mokona-ogen die heel groot
zijn en de helft van het gezicht beslaan. De bovenste dikke zwarte lijnen die de
bovenste wimpers moeten voorstellen, zijn ook heel kenmerkend voor haar.
Eigenlijk kan men CLAMP het best herkennen aan deze ogen.
Zowel mannen en vrouwen hebben eerder een fijn gelaat en lichaamsbouw. Bij de
mannen dan weer heb je een V-vormig lichaam wat dus concreet betekent dat hun
borstkas en vooral de schouders breed zijn. De benen bij beide geslachten zijn zeer
lang en fijn.
In haar manga’s zie je ook heel vaak lichtbolletjes die de sfeer op dat moment nog
verzachten, ook al is die scène niet altijd bepaald vredelievend of zijn de
personages in volle actie bezig. Deze lichtbolletjes komen veel minder frequent
voor in Nekoi’s manga’s.
Dit geldt ook voor de bloemen op de achtergrond. Je ziet ze hoofdzakelijk in de
vroegere manga’s. De bloemen worden gebruikt om een bepaalde sfeer op te
roepen en in principe stelt elke bloem iets voor of een gevoelen wat het dus nog
sterker benadrukt.
Als Mokona haar tekent dan zie je vele witte plekken wat duidt op lichtinval. In
de manga’s komt dit het best tot uiting bij donkerharigen maar in hun
kleurprenten zie je deze tendens bij zowel licht- als donkerharigen. Typische
Mokona manga’s: Card Captor Sakura, X/1999, Miyukichan in Wonderland,
Magic Knight Rayearth, Clover.
• Tsubaki Nekoi (voorbeeld 合法ドラッグ)
Vanaf Wish werd zij belangrijker bij de design van nieuwe manga’s. Alle nieuwe
reeksen die uitkomen erna zijn hoofdzakelijk getekend door Nekoi.
Wat haar anders maakt dan Mokona zijn de ogen waarbij ze zeker niet meer zo
groot zijn en alleen bestaat uit een zwarte iris met een wit vlekje erop. In
vergelijking met Mokona’s ogen lijkt dit veel eenvoudiger maar je ziet wel nog
duidelijk Mokona’s invloed in Wish en Suki dakara suki. Hierna kreeg je de
typische Nekoi-ogen zoals we die nu kennen hoewel je bij hun laatste uitgaven ook
wel witte irissen ziet met een zwarte pupil. Die zware bovenwimpers ontbreken
ook totaal.
Nekoi tekent haar karakters ook veel langer dan het proportioneel mogelijk is.
Hun armen zijn te lang en nog fijner dan die van Mokona. De mannen hebben wel
geen V-vormig lichaam en doordat die ogen eenvoudiger getekend zijn nu, zijn ze
minder vrouwelijk geworden.
Ze besteedt niet zoveel aandacht aan achtergrond zoals Mokona die het vult met
romantische elementen zoals bloemen, pluimen, lichtbollen, kantboordjes etc. De
achtergrond van Nekoi is harder dat zie je vooral aan de opgevulde kadertjes met
zwarte lijnen of zelfs compleet zwart. De lichtbolletjes zijn ook heel wat minder
frequent en je kan zelfs bijna zeggen dat ze volledig verdwenen zijn in de recentste
publicaties.
Bij het tekenen van haar merk je ook dat de lichtinval op haar vaak weggelaten
wordt. Dat geeft dus dat donkerharigen compleet zwart zijn en lichtharigen wit.
Typische Nekoi manga’s: すき。だからすき (Suki dakara suki), Angelic Layer,
Chobits, 合法ドラッグ(Gōhō drug), tsubasa RESERVoir CHRoNiCLE, XXXHolic.
Om hun verschillen het best te illustreren zal ik 2 tekeningen tonen van hetzelfde
personage, Sakura van Card Captor Sakura, die door beide werd getekend.
聖伝 - RG Veda
Feiten
Deze manga was het startsein voor CLAMP’s lange succesverhaal. In die periode
maakten Akiyama Tamayo, Nanao Sei en Sei Leeza nog deel uit van CLAMP
maar na verloop van tijd van de productie van RG Veda waren ze opgestapt. Het
eerste volume werd uitgegeven in 1990 en de tiende tevens ook laatste in 1996.
Gedurende deze 6 jaar zie je heel goed hoe de tekenstijl van Mokona is verbeterd
is. RG Veda is vertaald in verscheidene talen zoals Chinees, Koreaans, Engels en
Frans waarvan ze in de laatste 2 talen verkrijgbaar zijn in België.
Voor CLAMP begon aan een echte mangareeks, hadden ze eigenlijk eerst een
dōjinshi gemaakt. Die was natuurlijk heel wat minder uitgewerkt aangezien het
maar bestond uit 60 pagina’s. Maar nadat het in de handen terecht is gekomen
van de uitgever van Shinshokan 新書館, waren ze gestart met hun debuutmanga.
RG Veda is eigenlijk gebaseerd op een Brahmaans mythe, Rig Veda. Rig Veda is
het eerste boek van de 4 Hindoeïstische religieuze geschriften, ook wel de Veda’s
genoemd. Dit boek bestaat uit 1017 hymnen bedoeld voor diverse heilige rituelen
maar buiten die hymnen bevat de Rig Veda ook referenties naar historische
gebeurtenissen zoals de spanningen tussen het Vedic volk en de Dasa.
Verhaal
Er was een tijd waar de goden van de Aarde en de Hemel, onder het gezag van de
Keizer van de Hemel, samenwerkten aan de creatie van een wereld van vrede.
Maar op een dag rebelleerde de God van de Donder, Taishakuten 帝釈天 en
stootte de keizer van de troon. Tijdens de vreselijke oorlog die hierdoor uitbrak,
werd de Ashura 阿修羅 clan volledig geëlimineerd die weigerde zich over te geven.
Het verhaal begint 300 jaar later. De sterrenlezeres Kuyō 九曜 van de vorige
keizer van de Hemel had een laatste visioen voor ze stierf. Ze roept haar vriend
Yasha-ō 夜叉王 uit het noorden tot bij zich om hem haar voorspelling toe te
vertrouwen. Benieuwd naar de echtheid van haar voorspelling trekt de
krijgersgod naar het woud van Māyā 幻力 waar hij de zegel afhaalt van de
laatste overlevende van de Ashura clan. De ontwakening van dit kind roept de
woede op van Taishakuten en beveelt de volledige eliminatie van de Yasha clan.
Nu Yasha-ō niets of niemand meer heeft om te beschermen, trekt hij erop uit met
het doel de keizer de onttronen. Zoals de voorspelling had vermeld, trekt hij door
het land samen met Ashura op zoek naar de andere Sterren van de 6 die het lot
van de wereld zullen bepalen.
Er ontstaat een sterke band tussen Yasha-ō en Ashura gedurende de reis maar
uiteindelijk vinden ze toch alle 4 van de 6 Sterren nl. Ryū-ō 龍王, krijgersgod van
het westen, Sōma 蘇摩, ontsnapt aan de slachting van haar clan door
Taishakuten en Karura-ō 迦楼羅王, bewakingsgodin van het zuiden. 2 Sterren
ontbreken nog.
De Sterren naderen steeds dichter en dichter het Keizerrijk Paleis. Met Ashura,
die de ongelofelijke kracht van het zwaard Shura-tō toont en Kendappa-ō 乾闥婆
王 als laatste sleutel, zijn de Sterren eindelijk compleet. Wat niemand verwacht
had, is dat Kendappa-ō de mysterieuze, gevreesde Generaal van het Oosten blijkt
te zijn, die onder bevel staat van Taishakuten. Wat het nog erger maakt, is dat de
‘slechte’ Ashura helemaal ontwaakt en zijn ware aard toont. Hij heeft geen besef
meer van wat hij doet dat hij zelfs eigenhandig Ryū-ō doodt want zijn enige doel is
de wereld vernielen.
Een heftig gevecht ontstaat dan buiten het paleis tussen de Sterren aan de ene
kant en Taishakuten met zijn volgelingen aan de andere kant. Ashura verliest
totaal de controle en staat zelfs op het punt Yasha-ō te doden maar uiteindelijk
steekt hij het zwaard in zichzelf. Hierdoor sluit Ashura zichzelf weer voor eeuwig
op totdat Kujaku 孔雀, het gedoemde kind uit een incestueuze verhouding tussen
de vorige keizer en zijn zus, zichzelf opoffert voor het geluk van Yasha-ō en
Ashura.
Personages
* 6 Sterren:
-Ashura 阿修羅:
De enige overlevende van de Ashura clan die al 3 eeuwen opgesloten zit in het
Māyā woud. De sterrenlezeres had voorspeld dat Yasha-ō hem zou bevrijden en
hierdoor is het lot van de wereld ook bepaald. Samen met Yasha-ō trekt hij door
de wereld op zoek naar de overige Sterren die het lot mee zullen bepalen. Maar als
Ashura zich bedreigd of kwaad voelt, komen zijn kwade krachten naar de
oppervlakte, die heel destructief zijn. En zoiets verwacht je totaal niet van een
onschuldige vrolijke jongen die vrienden wilt zijn met iedereen. Hij heeft ook een
sterk schuldgevoel doordat hij eigenlijk niet gewenst was door zijn moeder.
-Yasha-ō 夜叉王: Hij is koning van de Yasha clan van krijgsmeesters in de
zwaardkunst. Zijn clan werd volledig uitgeroeid van zodra hij het verboden kind
had gewekt uit zijn slaap in het woud. Hij reist rond met Ashura om de overige
Sterren te verzamelen en definitief een einde te maken aan het bewind van
Taishakuten.
- Karura-ō 迦楼羅王: Ze maakt deel uit van de krijgersgoden van de Hemel,
bewakers van het uiterste noorden van het land. Na de dood van haar vader
neemt ze het bestuur over terwijl ze haar geliefde zwakke zusje Karyōbinga 迦陵
頻伽 moet opvoeden. Wanneer Taishakuten haar kostbaarste bezit, haar zusje
Karyōbinga, nog eens afpakt, verlaat ze Tenkai. Ze doet zich voor als dood en
vertrekt om zich bij de groep van Yasha-ō aan te sluiten.
- Ryū-ō 龍王: Een krijgersgod die het uiterste westen van het land beschermt. Hij
is nogal een heethoofd en houdt veel van vechten. Hij gaat mee op reis in
gezelschap met Yasha-ō en Ashura. Wanneer hij ontdekt dat hij ook deel uitmaakt
van de 6 Sterren, is hij nogal verrast en vindt het moeilijk te geloven. Hij geraakt
heel gehecht aan Ashura die hem doodt in het laatste gevecht.
-Sōma 蘇摩: Ze is de enige overlevende van de Sōma clan waarvan men zegt als je
hun bloed drinkt onsterfelijk wordt. Daarom ook dat ze het gemunt heeft op
Taishakuten. Gered van de dood door Kendappa-ō 乾闥婆王 is ze daarvoor haar
eeuwig dankbaar. Ze neemt deel aan de rebellie tegen de keizer.
-Kendappa-ō 乾闥婆王: Ze dient de Keizer van de Hemel maar onder die lieve
muzikante had niemand ooit de gevreesde generaal uit het Oosten verwacht. Ze
dient de Keizer alleen maar omdat ze hem zo bewonderd voor zijn kracht en
macht want ze heeft de pest aan zwakkelingen. Ze heeft ook Sōma de laatste
overlevende van haar clan gered en Kendappa-ō heeft voor haar diepe gevoelens.
Wat het ironisch maakt, is dat ze het tegen elkaar moeten meten tijdens het
laatste gevecht.
* Overigen:
- Kujaku 孔雀: Een mysterieuse jongeman die zomaar verschijnt uit het niks en
zich gewoon bij het gezelschap voegt van Yasha-ō en Ashura. Het derde oog op zijn
voorhoofd toont de incestueuze zonde van zijn ouders. Afgewezen door zijn vader,
de vorige keizer, werd hij opgesloten samen met zijn moeder die gek werd onder
zijn ogen. Maar hij heeft de gave van het toekomst voorspellen overgeërfd van zijn
moeder die toen sterrenlezeres was.
- Taishakuten 帝釈天: Een meedogenloze tiran van wie de krachten alle goden
van de Hemel doet sidderen. Om het pact te honoreren dat hij heeft gesloten met
de laatste koning van Ashura om de god van de vernieling te verhinderen de
voorspelling te laten uitkomen, zet hij zichzelf op de troon. De enige persoon die
altijd op deze wrede man heeft vertrouwd is Ashura-ō.
Tekenstijl
Over de karakter zelf zal ik niet meer uitweiden aangezien ik dit al eerder
besproken heb in het algemene deel.
Je ziet dat CLAMP heel origineel omspringt met tekstballons. Het zijn niet altijd
gewoon doodsaaie ronde ballonnetjes maar bijvoorbeeld als er geschreeuwd wordt,
zie je dit dan ook terug in de gekartelde ballonnen. Of als de ‘slechte’ Ashura weer
aan het praten is, dan zie je zwarte gekartelde ballonnetjes zoals vuurvlammen.
Je ziet ook dat ze heel creatief omgaan met verschillende soorten lettertypes
naargelang welke situatie zich afspeelt of wie aan het woord is. Bijvoorbeeld toen
Kuyō haar voorspelling deed, gebruikten ze sierlijke karakters die ze ook
gebruiken voor de verteller. Voor de ‘slechte’ Ashura gebruiken ze dan weer
klassiekere karakters die je bijvoorbeeld kan terugvinden in oude Japanse
geschriften zoals je die ook hebt in Oude Chinese Kronieken.
Wanneer ze geschreeuw of geroep willen uitdrukken, nemen ze hiervoor gewoon
een grotere lettergrootte.
De opdeling van de vakken op 1 pagina zijn ook heel mooi gedaan. Het zijn niet
gewoon een paar vakken van verschillende groottes naast elkaar zoals dit vaak
voorkomt in Belgische strips. Ze zijn niet alleen verschillend van grootte maar zijn
soms ook nog asymmetrisch al dan niet omkaderd met een duidelijke lijn. Vaak
heb je ook dat een personage alle vakken overlappen waarbij je heel het personage
ziet van kop tot teen.
Taal
• Mannen- en vrouwentaal:
Ik zal zeggen dat er niet echt meer te vermelden valt dan wat al door iedereen
gezegd is of in de les.
• Honerefic en humble/formeel en informeel:
Aangezien er hier duidelijk standen- en klassenverschillen zijn, zie je vaak
honerefics en humble taalgebruik. bv. p.11: Karura-ō zegt お待ちください天帝！
tegen de keizer met gebruik van de honerefic. Ook door dat statusverschil wordt
formele taal gebruikt bij meer gelijken en oversten en informeel als ze spreken
tegen lagere mensen. Zo gebruikt Yasha-ō de informele bevelvorm als hij zijn
onderdanen instructies geeft. vb.p.53: 馬を引け！
• Woordenschat:
無辺（むへん） oneindigheid
闘神（とうしん） krijgersgod
守護（しゅご） bescherming, bewaker
魔族（まぞく） demoon
星見（ほしみ） sterrenlezeres, voorspelster
導く（みちびく） gidsen, richten, leiden
大役（たいやく） belangrijke taak, missie
寺院（じいん） tempel
修行（しゅぎょう） training
背く（そむく） revolteren, handelen tegen
つむぐ spinnen
運命（さだめ） lot
さきがけ leiding, pionier
善悪（ぜんあく） goed en slecht
輪（わ） wiel 定まる（さだまる） geregeld zijn
集う（つどう） verenigen
取極（しゅきょく） climax bereiken
掌中（しょうちゅう） in de hand, gemakkelijk te manipuleren
軌道（きどう） baan
操る（あやつる） bespelen als een marionet, manipuleren
星宿（せいしゅく） sterrenbeeld
見定める（みさだめる） verifiëren
紅蓮（ぐれん） karmijnrode lotus bloem
焼きつくす verbranden tot as
制する（せいする） controleren,commanderen
沈黙をまもる（ちんもく） stilte bewaren
封印（ふういん） zegel
乱す（みだす） verstoren
幻（もぼろし） droom, fantasie, visioen, illusie
結界（けっかい） boeddhistische term dat slaat op een magische barrière die enkel
toegang verschaft aan een beperkt aantal mensen
目覚める（めざめる） wekken
勇気がある（ゆうき） moed hebben, dapper zijn
炎獄（えんごく） hel van vlammen
最強（さいきょう） sterkste
守護闘神（しゅごとうしん） beschermingsgod
化物（ばけもの） monster
精一杯（せいいっぱい） met al zijn kracht
手にあまる meer dan iemand aankan
謀反人（むほんにん） rebel
災い（わざわい） ongeluk, ramp
不吉（ふきち） ongeluk
しるし symbool, teken
重んじる veel waarde, belang hechten aan
寿命（じゅみょう） tijdspanne van leven
世襲（せしゅう） erfenis, patrimonie
継ぐ（つぐ） opvolgen
看板（かんばん） teken
予言（よげん） voorspelling
あかし teken, bewijs
成就（じょうじゅ） realisatie, voltooiing
身のほどをわきまえる zijn plaats kennen
のち later
禍根（かこん） bron van kwaad, ongeluk
水鏡（みずかがみ） spiegeloppervlakte van het water
解かれる（とかれる） verlost zijn
犠牲（ぎせい） offer
災難（さいなん） ongeluk, rampspoed
憂目（うきめ） door harde tijden gaan
復活（ふっかつ） tot leven wekken
邪悪（じゃあく） slecht, kwaad
星鏡（ほしかがみ） sterrenspiegel
吉凶を占う（きっきょうをうらなう） iemand's lot, toekomst voorspellen
催す（もよおす） en feest geven
崇める（あがめる） vereren, respecteren
禁戒（きんかい） taboe
本望（ほんもう） vurige wens
呪わしい（のろわしい） vervloekt
かなえる vervullen(wens) Ik zal later de woordenschat toevoegen in Waranwiki.
Eigen mening Ik ben eigenlijk een grote fan van CLAMP dus daarom ook dat ik
direct voor deze manga heb gekozen hoewel deze manga één van de mindere is die
ik graag heb gelezen van hen. Maar aangezien ik vertrouwd ben met CLAMP,
dacht ik dat het toch wel wijzer is eentje te kiezen die mij meer ligt dan ene die ik
misschien totaal niet graag lees. Wat mij aantrekt aan CLAMP is vooral het
grafische. De eerste keer dat ik er in contact mee kwam was door Card Captor
Sakura en X/1999. Die art was zo oogstrelend dat ik zonder erbij na te denken of
het verhaal mooi was of niet gewoon het gekocht had. Natuurlijk was ik nog meer
verrast toen ik vaststelde dat hun verhalen ook heel mooi waren. Vooral Chobits
is een echt kroonjuweel binnen al hun werken. Het thema mens-computer relatie
is zo sterk en geslaagd in het verhaal uitgewerkt dat je dit niet kan terugvinden in
andere manga's. Het heeft een echt hele filosofie erachter. Nog een andere werk
dat ik echt apprecieer is Clover omwille van het speciale verhaal en hun
experimentatie met kadertjes, opbouw etc. (voorbeeld 1, 2, 3)
Ik heb dus zeker genoten van deze opdracht en dankzij dit ben ik ook meer te
weten gekomen over de mangaka zelf en het verhaal. Alleen was het lezen zelf
niet altijd even gemakkelijk omdat ze soms een andere leeswijze gebruiken voor
bepaalde kanji's. Een geluk dat ik soms kan grijpen dus naar de Franstalige
versies die ik thuis heb.
Bronnen
Wikipedia:
http://en.wikipedia.org/wiki/CLAMP
http://en.wikipedia.org/wiki/RG_Veda
http://en.wikipedia.org/wiki/Rig_Veda
TKO Peoductions. . "Six Stars Fall... Burning Flame: A RG Veda site".
<http://tko.jubilant-empire.com/lotus/>. 02-03-2004. (26-04-2006)
Clamp. Clamp Anthology (vol. 1). Frankrijk: Pika édition, 2004.
Clamp. Clamp Anthology (vol. 6). Frankrijk: Pika édition, 2005.

De Japanse onderzeeërs tijdens de Tweede

vol. 1 - Japanse studies

Hikaru no go