83 CÎdH` /21 Ï.ÍvHÂa / :d|jhVésh JdVdNl Ï.IlHk.Í|d,
ÏCdv.IlHkVf vn Jζ¢r ÊNu
DkhVdh :d|jhVésh JdVdNl ,
moosa.zamanzadeh@gmail.com
Ínhc.ËHlc Ds<l
ËhVdh J¶Áw , L„u ÍHæúkhn DsHÁavH; Ï<íúkhn
+ÁiVt Ï.Íc<p D[vHo XÎñl DfHdcvh Vædn Ï<s ch
XdhVa , Hi.NdNÈj &Hi.JwVt DfHdcvh , AíÁs I;
Jsh D„„Âgh.KÎf , Ïh.IÆ¢Ál , D„l ó<¢s vn D¢Îñl
Vf I; ›NaHf.Dl DsvVf IéödHa &JdVdNl Kdh vn CÎk
, DæÁiVt vhcHf vHéoHs Ë<îÂi D„lh<u Ë> Räx
I[<j nv<l AÎ` ch AÎf n<[<l :dnCk DéfHrv nH¶fh
#NkVÎ=.Dl vhVr
Ø<t ÏHÁälVf I; Jsh Ï|jhVésh :d DdHÈÁj If n<o +ÁiVt
DæÁiVt ÏHi.Ïv<áj , Hi.IdV§k JoHÁa , IétV= G¥a
HiÏvhB=.JsHÎs vn Kd<k ÏHi.ÍH=Ndn AdhNÎ` Fäs
#n<a.Dl DæÁiVt ÏHi.ÏCdv.IlHkVf ,
VwHÁu JoHÁa If +ÁiVt :d|jhVésh JdVdNl
, ãhn> .&èHÎfnh .&VÁi Ë<îÂi +ÁiVt ÏI„¥úél
If DéödHf , nchnV`.Dl èhnHÆéuh , Hiv,Hf &Ê<sv
ÏHi+ÁiVt &DæÁiVt ‰nHäj ÏHivH;,cHs JoHÁa
, Hi+ÁiVt DkHÈ[ è¨<ñj DsvVf .&Ïh.IÆ¢Ál , Dl<f
(èHu±xh Ïv,>.Kt) DxHäjvh NdN[ ÏHivhCfh JoHÁa
vn Hi.D=|d, Kdh Hf #NaHf Iéahn I[<j Li DæÁiVt ,
JoHÁa &ÏNÁÂkh<j Vf IÎ¥j Hf c,Vlh JfHrvV` ËHÈ[
Ï.IÎÈj , Kd,Nj Hf ÍhVÂi &Jζr<l Jsvn µvn ,
&:d|jhVésh V¥™j Ï.IdH` Vf Ve<l , LíöÁl Ï|jhVésh
ÏHièv,Vq , HicHÎk Hf FsHÁél DdHd<` , µVñj ËH¥lh
#Ldv,>.Dl Jsn.If hv DæÁiVt , ÏV¥t
Hf DæÁiVt èhVÎeHj c,Vlh ÏHÎkn vn I;.Kdh If I[<jHf
DwHo XdhVa &IT Ë,Cthc,v ÏVÎ=hVt , ùVéö=
Hf IétHd.I¶s<j ÏHiv<ú; &Jsh Ínv,> n<[,.If hv
Hi.Í<Îa , HivhCfh DdHsHÁa .&Akhn Kéahn vHÎéoh vn
Hf , Jrn , JuVs If hv n<o DæÁiVt Ïh<éñl NkvnHr
ÏHi.ËHlcHs , ËHkh<[ Í|d,.If .&ÊnVl If üHo DéthVz
D„lHu Hd UkHl , NÁÁ; GÆéÁl Hiv<ú; Vædn vn Ëh<[
!Nk,v vHÂa If DæÁiVt Dk<=V=n ÏhVf
IkhV¥™él +ÁiVt ch Ën<f ÍVÈf.Df D¢dhVa KÎÁ] vn hBg
ÏN΄; èH„;
&:d|jhVésh JdVdNl &:d|jhVésh ÏCdv.IlHkVf &+ÁiVt
ÊH§k &:d|jhVésh ÏHi.LéöÎs JdVdNl &Ï|jhVésh
V¥™j &:d|jhVésh ´hNih &DÁ`h\ ÊH§k &DkhVdh
XÎñl JoHÁa &HiNdNÈj , Hi.JwVt &:d|jhVésh
JdVdNl &èHu±xh Ïv,>.Kt &D[vHo , D„ohn
&ÏVÎ=.LÎÂûj NÁd>Vt &JÎÆt<l ÏN΄; Glh<u &Akhn
ÏCdvIlHkVf ÏHi.‰Nl &IétHdn<äÈf :d|jhVésh JdVdNl
:d|jhVésh
IlNÆl
Djv,Vq &v<lh Ï.Ívhnh NÁd>Vt Ï.IgCÁl If JdVdNl
Ë<] ÏhIés<Î` Li If Hlh T„éòl ÏHi.IÁÎlc If I; Jsh
ÏVÎ=.LÎÂûj &ÏCdv.IlHkVf &DiNkHlcHs &èHu±xh
Hj nvhn ù±j , NÁ;.Dl Jg¨n DdhV[h èH΄Âu ,
JΙÎ; Hf K¥Âl {dHék Vê;hNp If ËHlc GrhNp vn
#NfHd Jsn VΧk.Df
Ïv,><k , JÎr±o If Dæéöf JÎÆt<l &c,Vlh ÏHÎkn vn
XdhVa Hf ØHä¢kh vn JdVdNl vH¥éfh ʱ; :d vn ,
›nvhn Ë> If £<fVl GdHöl CÎgHk> , D¢Îñl NdN[
Ë> ch Ïc,VÎ` &n<[<l :dnCk DéfHrv ÏH†t vn hVdc
DjHlNo &DÁt &D„u ÏcHf vn I; Jsh Ïh.Iu<Âíl
#nVÎæf DúÎ` n<o ËHdHéÂi ch ÏNÎg<j ,
ÏCdv.IlHkVf , JdVdNl vn +ÁiVt AÆk
:d|jhVésh
Ï.Íc<p vn :d|jhVésh ÏCdv.IlHkVf , JdVdNl
è<r , T¶q £HÆk G΄ñj , IdCíj NÁlcHÎk .&+ÁiVt
ËHÂi DÁ¶d DsHsh Ïh.IÁÎlc vn Aòf Kdh D„ohn
ÏHi.Í\,V` , Hi.óVx DæÁiVt è¨<ûñl NÎg<j
DfHdJsn ó<¢s , +ÁiVt Ï.Íc<p vn ÏvhB=.IdHlVs
#Jsh DæÁiVt Ï\<g<Á¥j
NdHf èHu±xh ch ÏVÎ=.ÍVÈf Íc,Vlh ÏHÎkn vn«
&Dö; I] &Jr, I] &I] GÎär ch Dj¨h<s If
»#Nd<= OsH` hV] &DdH[ I] &Ik<æ]
ÍNÎ¥]
ÏCdv.IlHkVf vn Jζ¢r ÊNu Ï.IgHöl &Ai,|` Kdh vn
, ÍNa DsvVf c,Vlh ÏHÎkn :d|jhVésh JdVdNl ,
:d|jhVésh JdVdNl , ÏCdv.IlHkVf vn DkhVdh ÊH§k
#Jsh ÍNa nHÈÁúÎ` (DæÁiVt ÏcHsDl<f)
Ë> ch ÏVÎ=.ÍVÈf , èHu±xh ‰HÆékh NÁd>Vt If I[<jHf
#n<a Ínhn OsH` Ø<t Ï.ÍNaV;b è¨h<s If NdHf
If ÊH= hv D„phVl NdHf Hi.AgH] Kdh If OsH` ÏhVf
Ï<ægh ß<q<l óVx If I[<j Hf I; nHÈk Vs Jú` ÊH=
^n<a.Dl nHÈÁúÎ` Vdc èv<w.If Ë>
ÏCdv.IlHkVf , JdVdNl DæÁiVt Ï.I¶gH¢l -1
:d|jhVésh
ÏI¶gH¢l) èHu±xh G΄ñj , IdCíj , Ïv,>.UÂ[ -2
(D[vHo XÎñl
ÏNÁf.UÂ[ If ËNÎsv , D„ohn D¢Îñl Ï.I¶gH¢l -3
&DuHÂé[h &ÏnHûérh ch Luh Hi.Jζr<l DlHÂj vn
+ÁiVt vn Iúdv I; ### , Ê<sv , ãhn> &èhnHÆéuh
#nvhn DkhVdh
DjHu±xh ÏHi.LéöÎs ÏCdv.IlHkVf ch ÏVÎ=.ÍVÈf -4
(èHu±xh Ïv,>.Kt) ˱; P¢s vn IétHdn<äÈf
If I[<j Hf :d|jhVésh JdVdNl :äs KÎζj -5
DkhVdh :d|jhVésh ÏHi.Dúl.Xo , Hi.ÏCdvIlHkVf
Hi<ægh , Hi.:äs DfHdcvh , IÁdC= ãHòékh -6
If UdVs J;Vp ÏhVf DdHivH¥ihv Ï.Idhvh -7
Glh<u If ËNÎsv , ÏCdv.IlHkVf , JdVdNl JÂs
JÎÆt<l ÏN΄;
ËhVdh J¶Áw , L„u ÍHæúkhn UdHÁw DsNÁÈl Dûûòj D„u Ï.IlHk.Gût
48
83 CÎdH` /21 Ï.ÍvHÂa / :d|jhVésh JdVdNl Ï.IlHk.Í|d,
Ë> Hf IT/IS ËhVdNl I; Jsh ÏnhVdh KdVj.ÏN[
#NÁaHf.Dl I[h<l
DjHu±xh ÏHi.LéöÎs nV¥„Âu , AÆk vn èhVÎήj
VÎ=.Lú] 1990, 1980 ÏHi.Iin ÏHi.ËHlcHs
Nav Ë<îÂi D„lh<u Dg, ›Jsh Ín<f ´Væa ,
ch ÍnH™ésh &DdHÈk Ï.ÍNÁÁ;.´Vûl ÏHinv,>Vf vn
&IkHä„x.JfHrv UtHÁl ÏhVf DjHu±xh ÏHi.LéöÎs
Hi.Ï\<g<Á¥j Vædn , nVfv,n èHxHäjvh DæÁiHÂi
DjHu±xh ÏHi.LéöÎs nV¥„Âu DÈ[<j GfHr v<x.If
#Jsh IéoHs Ë<=V=n hv
DjHu±xh ÏHi.LéöÎs ÏhVf :d|jhVésh ÏCdv.IlHkVf
, Ín<Âk DdHsHÁa hv HqHÆj Ï.ÍNÁd> ÏHi.Aòf NdHf
RÆñj ÏhVf hv DkHÁ;vH; , ËHlcHs .&Êc¨ èHkH¥lh
, ÍnV; Wòúl V§knv<l ÏHi.Aòf vn Hi.JwVt
ÏCdv.IlHkVf vn Akhn Vf DÁéäl LéöÎs ch ÍnH™ésh Hf
nHÈÁúÎ` , ÏNÁf.IÆäx &DjHu±xh LéöÎs vn :d|jhVésh
V;b If Êc¨ #NÁ; GÎÈöj hv Hi Ë> RÆñj ÏhVf DdHi.Íhv
Hf Akhn Vf DÁéäl ÏHi.LéöÎs VÎoh ËHÎgHs vn Jsh
#Nkh.IétHd ‰<ñj Du<Áûl ù<i Ï,v Vf vH;
Vdc èv<w.If Akhn Vf DÁéäl LéöÎs :d vHéoHs
^Jsh
DdHsHÁa Akhn Vf DÁéäl LéöÎs :d vn I;.Kdh If I[<jHf
DÂÎiH™l DsvVf KdhVfHÁf &Jsh JÎÂih CdHp Hi.JwVt
Glh<u ËHÂi I; Dæ]vH`.:d , Nav &Ïv,><k Ë<]
#Jsh DlhCgh CÎk NÁéöi Ïb<™k Hd Ve<l
Kdh I; ncHs.Dl ËHúk VxHo (1988) KlCdh,
:d|jhVésh ´Ni Is Ï,v Vf Ëh<j.Dl hv Ve<l Glh<u
^n<Âk C;VÂél
#ËhvhNdVo , ËHäÎrv &ËH=NÁÁ;.IqVu
Ëh<j.Dl hv :d|jhVésh Ve<l Glh<u , ´hNih Ê<È™l
ÏhVf Hi.JwVt ch DödVjHl , n<Âk FÎ;Vj VædN¥d Hf
#nhn GÎ¥új IkHä„x.JfHrv cHÎélh Fö;
:d|jhVésh ÏCdv.IlHkVf ß,Va If Nkh<j.Dl <ægh Kdh
:Â; Akhn JdVdNl Ï.IdH` Vf DjHu±xh ÏHi.LéöÎs
(N¶f ÏIñ™w/4vhn<Âk) #NdHÂk
:d|jhVésh ÏCdv.IlHkVf If I[<j Hf Ëh<j.Dl S`
If I[<jHf D¶¢r èv<w.If &1 (SIP)DjHu±xh
LéöÎs Na ÍvHah Gär vn I; Ë> DæÁiVt èHl,C„l
2(SIS) :d|jhVésh DjHu±xh LéöÎs :d If hv n<o
#LÎdHÂk GdNäj
hv ÏNÁd>Vt &Ë> CÎgHk> , Hi.JwVt DdHsHÁa ch S` Hlh
#LÎÁ;.Dl ÏCdv.IlHkVf n<o Ïh.IÆ¢Ál ÊH§k If I[<j Hf
ÊH§k NÁkHl &ÊH§k :d|jhVésh ÏCdv.IlHkVf ÏhVf
Nkh<j.Dl I; nvhn n<[, Dj,H™él ÏHi.IÎqVt DkhVdh
ÏCdv.IlHkVf vn Jζ¢r ÊNu Ê<È™l Ï.ÍNÁin.ËHúk
Jζ¢r ÊNu ÏcHs.Ê<È™l ÏhVf ›NaHf :d|jhVésh
nv<l hv :d|jhVésh ÏCdv.IlHkVf ÏHi.‰Nl LdvH]Hk
#LÎin vhVr ùH¥Á;
49
Concurrent Engineering (2
ÏHi.LéöÎs :d|jhVésh JdVdNl , ÏCdv.IlHkVf
DjHu±xh
OsH` ‰Häkn If , IéohnV` ‰h<s ,n óVx If H[.Kdh vn
vn ÏHiNÁd>Vt , DjH΄Âu ÏHi<ægh If I[<j Hf Ë>
#n<f LÎih<o ËHdV[
,v ËHÈ[ ch n<o ÏNÂu Kéahn Iæk FÆu Ï.IgCÁl If
#Jsh <`H¥j , JtVúÎ` If
ÏIdH` Vf K`h\ vn NÎg<j JdVdNl I; Jsh I[<j FgH[
#Jsh IétV= G¥a NÁd>Vt KÎÂi
#Jsh ÍNa Ínhn ËHúk NÁd>Vt Kdh Vdc vhn<Âk vn Õ
(Hybrid Process) ÏNk<Î` NÁd>Vt ¯ (1) Ï.ÍvHÂa vhn<Âk
, ÏCdv.IlHkVf Hf vH=cHs I; Ïh.DkhVdh ÊH§k Hd> ¯1
NaHf :d|jhVésh DjHu±xh ÏHi.LéöÎs JdVdNl
?nvhn n<[,
DkHÈ[ ÏHi.‰Nl vn :d|jhVésh ÏCdv.IlHkVf Hd> ¯2
?Jsh ØHä¢kh GfHr DkhVdh +ÁiVt Hf
hNéfhs ‰,h AgH] vn n<[<l ÏHi.Ié¥k If OsH` vn
Ë> DæÁiVt ÏHi.Iúdv , (IT /IS) If £<fVl LÎiH™l
I; LÎÁ; ËHúkVxHo LÎkh<j.Dl #LÎÁ;.Dl DsvVf hv
ÍNaó±wh DjHu±xh ÏHi.Ï|jhVésh ÏCdv.IlHkVf
ËhVdh J¶Áw , L„u ÍHæúkhn UdHÁw DsNÁÈl Dûûòj D„u Ï.IlHk.Gût
IéaB= ‰Hs NÁ] , GÈ] vn I; Jsh Kdh Hi.DÁ`h\ ÏHunh
ìvHo ch hv n<o èHu±xh Ê,n DkHÈ[ +Á[ ch S` ,
&Ê<sv , ãhn> &D„l +ÁiVt If hv Ë> Sås , Nkh.Ínv,>
, Nkh.Ínhn Lζj Ad<o ### , nHûérh &DsHÎs OdvHj
#Nkh.IéahB= DÁ`h\ ÊH§k hv Ë> ÊHk ÊHíkhVs
NÎg<j JdVdNl NÁd>Vt DphVx ‰Nl ¯ (2) vhn<Âk
AdHÂk Df<o If hv ÏNk<Î` NÁd>Vt Ï.IdH` Vf K`h\ vn
#Nin.Dl
(JIT) Just - in - time - 1
NÁd>Vt DphVx ‰Nl ¯ (2) vhn<Âk
K`h\ vn NÎg<j JdVdNl
83 CÎdH` /21 Ï.ÍvHÂa / :d|jhVésh JdVdNl Ï.IlHk.Í|d,
, JdVdNl P¢s ,n KÎf èHu±xh ‰nHäj If Jsh
#JohnV` èHu±xh
nHídh , ÏcHs.IÁÎlc Hf
:d|jhVésh V¥™j DÁéäl LéöÎs ¯(3) vhn<Âk
If Ëh<j.Dl DkhVdh
(1989 v¥ghl) Akhn Vf
ÏIdhvh , Hd<` DÂéöÎs
WoHa ÏHi.‰Nl
CSF JÎÆt<l ÏN΄; ÏHiv<é;Ht If , n<f vh,NÎlh
#JtHd Jsn
ÏVÎ=.JÈ[ , JÎr±o Ëch<j ^C;VÂj ¯3 Dx vn hv :d|jhVésh ÏCdv.IlHkVf NÁd>Vt Ëh<j.Dl hNéfh
DjvH§k vn DÈ[<j GfHr JtVúÎ` F[<l I; VÎoh ‰Hs 20
KÎdH` If Navh ËhVdNl ch ^ËHdV[ ¯4 ÏHi.Ï|jhVésh Ï.I¶s<j , DsvVf &RÎÆñj Ï.IÁÎlc
ËhVdNl If JdVdNl KÎdH` ó<¢s ch Hd #nhn vhVr DsvVf nv<l Jsh ÍNa D¶Â[ , µVéúl
Navh &1983 V¥gHl &1986 AlVlHt &1986 Nd<dn)
vn nhVth ÏVÎ=vn ^J;vHúl ¯5
(1985 VjV` , 1982 V„Îk
ÏCdv.IlHkVf ÏHi.LéöÎs ÏCdv.IlHkVf ÏhVf ÏvHÎöf ÏHi.ù,v
J;vHúl ¨Hf If KÎdH` ùVæk vn ÏHÂÁihv ^I„Â[ ch ›nvhn n<[, :d|jhVésh DjHu±xh
KÎdH` If ¨Hf LéöÎs ch VéúÎf ËHÁ;vH; ù,v , (NÁgHi ÏHi.LéöÎs J;Va) Pro ù,v
:d|jhVésh ÏCdv.IlHkVf NÁd>Vt ¯(5) vhn<Âk
(Ïn<Âu ÏCdvIlHkVf) #Jsh vn(IBM J;Va) ÏvHíj ÏHi.LéöÎs ÏCdvIlHkVf
.IlHkVf RÆñj vn :d|jhVésh JdVdNl AÆk , ÏVÎ=.LÎÂûj JuVs Ë<lc> ^ÏvH=cHs ¯6 Nk,v (Vjv<` Ï<ægh) :d|jhVésh ÏCdv.IlHkVf NÁd>Vt
(1989 nvHi ËCdh) :d|jhVésh ÏVdB`.ØHä¢kh DjHu±xh LéöÎs :d|jhVésh ÏCdv.IlHkVf ÏhV[h D„;
:d|jhVésh ÏCdv
,
D
„
ohn XÎñl èhVÎήj Hf ÏVdB`.ØHä¢kh GÎÈöj &VÎfhNj &´hNih &DkHlcHs JgHsv I; ÍNa.Ínhn.ËHúk
^Jsh DsHsh AsV` ,n Ïhvhn :d|jhVésh V¥™j
VÎöl KÎζj) ?n,Vf Nih<o.Dl Hí; If LéöÎs ¯1 #nVdB`.Dl èv<w D[vHo DéfHrv XÎñl èhVÎήj If hv DjHu±xh LéöÎs ÏCdv.IlHkVf ´hNih , UfHÁl
(´Ni , DjHu±xh ÏHi.LéöÎs ÏCdv.IlHkVf J™= Ëh<j.Dl ch IétV=Vf I; DjHu±xh LéöÎs :d|jhVésh ‰<ûñl
#NÁ;.Dl GdNäj JsHi.Jdn,Nñl , ´hNih
Dæk<æ]) ?NsVf ÊHíkh If Nih<o.Dl Ik<æ] -2 &DjHu±xh ÏHi.LéöÎs ËhVdNl ÏhVf :d|jhVésh
(´Ni If ËNÎsv Ë> ch GwHp {dHék , LÈl ß<q<l :d Íc,Vlh :d (1992 cNg<Ádv) }dV;h , KlCdh, &´<;hv
ËHlcHs NkvnHr Nkvhn :d|jhVésh V¥™j I; DkhVdNl Hf Hj Nin.Dl JwVt Hi.Ë> If hVdc ›Jsh D¶¢rVÎy LéöÎs ÏCdv.IlHkVf RÆñj ÏhVf ÏCdv.IlHkVf NÁd>Vt
, Ë<=Hk<= ÏHinhNd,v , HiNk,v <jV` vn hv n<o ÏHi.Íc<p DdHsHÁa If Hi.LéöÎs Kdh ÏVÎ=vH;.If Ï.I¶s<j , ùVéö= õHshVf hv :d|jhVésh DjHu±xh
GfHÆél VÎeHj , NÁÁÎäf VÎήj ‰Hp vn ÏHÎkn Ë,Cthc,v
Kdh Hf DkhVdNl ›NÁin WÎòúj hv Ë<=Hk<= Glh<u
G; If , IéahNk ÏN¶f.:d ÏV¥t Rth , Ndn &V¥™j
ÏVdB`b<™k , Nkvhn V§k Ë> Fkh<[ DlHÂj Hf LéöÎs
I§p±l nv<l hv LéöÎs ÏhC[h ËHÎl GlH¶j , ËHlcHs
#NÁin.Dl vhVr
Ï.Iu<Âíl Ëh<Áu.If :d|jhVésh JdVdNl S`
GÎÂ¥j , ËnV; Ig<lVt If VíÁl ‰HÂuh , HiLÎÂûj
:d|jhVésh DjHu±xh ÏHi.LéöÎs ÏHi.JwVt WÎòúj JÈ[ ÏvHéoHs ¯ (4) vhn<Âk
ËHlcHs ´hNih Fö; JÈ[ ÏCdv.IlHkVf DphVx
I[<j Ï.ÍNkVÎ=Vf vn GÂu Kdh I; nnV=.Dl KÎζj
9 vn I; Jsh DéÎsHöp Ïhvhn , DkhVñf Dph<k If ÏhVf hv Êc¨ GphVl , IéohnV` :d|jhVésh vhB=VÎeHj Ï<ægh #NknV; Idhvh , TdV¶j (1985) Vjv<` Ï<ægh
^NkVÎ=.Dl vhVr Vdc Ï.Iésn ÍnH™ésh Hf , TdV¶j n<o ÏnVfvH; ÏHi.‰Nl JoHs Ïb<™k :j Ï.Íc<p {Á` DdHsHÁa õHshVf Hi.Ë>
´hNih Ï.I™ö„t If I[<j Hf Jdv<lHl KÎζj -1 :d|jhVésh ÏCdv.IlHkVf ‰Nl &ÍNa.Idhvh FgH¢l ch Nkh<j.Dl LéöÎs I; Jsh vh<ésh :d|jhVésh Ve<l
D„ohn XdhVa , Hi.J΄fHr I; DÂéöÎs Ï.I¶s<j -2 DkhVdh ÊH§k n<äÈf v<§Ál If hv DjHu±xh ÏHi.LéöÎs D¶thNj Hd DÂ[HÈj LÈl J;Vp :d Hi.Ë> :Â; If
#NÁÁ; nHÈÁúÎ` Vdc èv<w.If
(4 vhn<Âk) #NaHf Iéahn
#NÁ;. S¥¶Ál hv
ÏHiv<é;Ht) LéöÎs D[vHo XÎñl DfHdcvh -3 ÊNu If I[<j Hf n<Âk ÏVÎ=.IíÎék Ëh<j.Dl S`
:d|jhVésh ÏCdv.IlHkVf ÏHi.D=|d,
(DéfHrv , Dl<Âu ÏhIÁÎlc G΄ñj , IdCíj ch N¶f , n<[<l ÏH†t vn Jζ¢r
Ï
H
i
v
H
é
o
H
s
Ë
H
Â
i
I
;
Í
N
Á
Á
;
.
K
Î
Î
¶
j
K
d
n
H
Î
Á
f
Ï
H
i
v
H
é
o
H
s
.
I
]
v
H
`
.
:
d , ÏVÎ=.LÎÂûj vn JζlH[ ^JζlH[ ¯1
ØHä¢kh vn Aa<` Ë,Nf K¥Âl ÏHi.Gp.Íhv G΄ñj -4
(1984 Ë<ö¥dvnVt) ÏcHs
#n<o D[vHo XÎñl Hf LéöÎs , DjHu±xh LéöÎs :d Ëh<j.Dl &NÁaHf.Dl DéfHrv
Aa<` Ë,Nf ã<„¢l ÏHi.Gp.Íhv DdHsHÁa -5 , n<Âk nHídh JdVdNl , ÏCdv.IlHkVf KÎf DxHäjvh Xo &Ë<Át &vHéoHs n<[, If ÍvHah ^JÎÂsv ¯2
ã<é¥l ÏHi.Id,v , Hi.Dúl
Jdv<lHl v<†p vn &èHkH¥lh Hi.Ë> Hf I; DkHlc DkhVdh ÊH§k vn NdN[ Dl<È™l I; IT ch ÍnH™ésh Hf
ËhVdh J¶Áw , L„u ÍHæúkhn UdHÁw DsNÁÈl Dûûòj D„u Ï.IlHk.Gût
50
83 CÎdH` /21 Ï.ÍvHÂa / :d|jhVésh JdVdNl Ï.IlHk.Í|d,
Jäök ÏvHækh.GÈs Hd DÈ[<j.Df , Jsh
, NlHíkh.Dl LéöÎs Ïn<fHk If Ë> If
ch , Hd<` &VÂéöl NdHf JÈ[ KÎÂi If
#NaHf vhnv<oVf JζlH[
If I[<jHf Ëh<j.Dl I; ÏVædn ‰Nl
èv<w.If n<Âk TdV¶j DkhVdh ÊH§k
#Jsh Ø<t
DkhVdh vHéoHs If I[<j Hf DkHlcHs F„r ‰Nl ¯(7) vhn<Âk
^ Ja<kH` ²
Strategic Information Planning (1
Strategic Information Systems (2
UfHÁl ²
[1] Byars Loyd، Strategic Manage-
ment ، Happercollins، Third Edition
1991.
[2] Anthony Robert & Vijay Govindeajan، Management Control Systems،
MC-Graw، Hill: Ninth Edition 1998.
[3] Lynch Richard، Corporate Strategy،
Printice، Hall: Second Edition 1997
[4] Pearce A: John Richard B: Robinson، Strategic Management، Richard Dr.
Irwin Inc. Tokyo 1998
Nd<dn &v>nVt Ï.Iéa<k ›:d|jhVésh JdVdNl ¯5
cVéÎ` ËH[ Ï.Iéa<k ›:d|jhVésh JdVdNl ¯6
ËvH; , Ë<ÎgvHi ÏV™[ Ï.Iéa<k ›:d|jhVésh JdVdNl ¯7
ËH[
›(HinVfvH; , IdV§k &LÎiH™l) DkHlcHs vHétv JdVdNl ¯8
ËHÎmHqv D„u Vé;n Ï.Iéa<k
CÁÎfhv K™Îésh Ï.Iéa<k ›DkHlcHs vHétv JdVdNl ¯9
Vé;n Ï.Iéa<k ›GÂu Hj Ïv<áj ch JdVdNl ËHlcHs ¯10
ÏCdvH` nh|k ËhVdh ÏNÈl
Hdv<k KÎéÎj , CÂÎ[ DåÂ] Ï.Iéa<k ›AÎ` If ãHéa Hf ¯11
õVÎ` Ï.Iéa<k ›:d|jhVésh JdVdNl ÏCdv.IlHkVf ¯12
Ë<öÁÎfhv ,
nvHîdv Ï.Iéa<k ›(1ì)ËHlcHs DphVx , Ïv<áj ¯13
Jtn ‰h
GÁ; :l ïh ËH[ Ï.Iéa<k ›DfHÎacvh JdVdNl ¯14
Jd> HqV΄u Ï.Iéa<k ›:d|jhVésh ÏCdv.IlHkVf -15
DÈ„gh
v<ædh #ïh Ï.Iéa<k ›:d|jhVésh JdVdNl vhVÆésh -16
Tökh
Dl,h Dîdh K; Ï.Iéa<k ›Jöd|jhVésh :d V¥™j -17
Kl<f T΄; Ï.Iéa<k ›:d|jhVésh JdVdNl ÍVi<[ -18
51
ÏVÎ=.IíÎék
, ÏCdv.IlHkVf &DjHu±xh &DæÁiVt LÎiH™l ËHÎf ch
Ëh<j.Dl õ<„l ´Ni :d HÈÁj :d|jhVésh DédVdNl
DkhVdh ÊH§k ËHÂi Hd , D„l vhNérh If ËNÎsv Ë> , JtHd
ÏCdvIlHkVf vn Jζ¢r ÊNu If I[<j Hf V¥™j Kdh I; Jsh
ÏcHs.ÍnHÎ` , ÏcHs.‰Nl NÁlcHÎk :d|jhVésh JdVdNl ,
#NaHf.Dl IétHdvHéoHs ùVæk vn DæÁiVt
ó<¢s , Hi.Íc<p Ï.I΄; vn n<[<l ÏHi.DésH; ËhVä[
ÏcHsDÁy NÁlcHÎk ‰,h Ï.I„pVl vn v<ú; DédVdNl
VdHs ãvHíj ch ÍnH™ésh Hf n<[<l D„u èHu±xh
,n ch Vlh Kdh If ËNÎúòf JuVs I; Jsh Hi.v<ú;
^Jsh VdB`.ËH¥lh RdVx
ËHfc ùc<l> Ï,v Vf JdN[ , ÏvhB=.IdHlVs ¯1
v<ú; vn D„„Âgh.KÎf
Dg<wh Ï.IÂ[Vj J†Èk ÏchNkh.Íhv , DiNkHlcHs ¯2
ËHÁÎÂxh GfHr ÏHi.ËHÎÁf nHídh v<§Ál If
èv<w.If Nkh<j.Dl I; I„pVl Kdh ch S` Jsh DÈdNf
ÏnVfvH; Ê<„u ÏcHs.Dl<f Ï.I„pVl &nVdB` ÊHíkh ËHlh<j
D„ohn ÏHiÏNÁÂkh<j Ï.I΄; ch ÏVÎ=.ÍVÈf Hf &JdVdNl
DkhVdh :d|jhVésh JdVdNl , NÎsv Nih<o ÊHíkhVs If
ch VéúÎf Ë> n<[, ÊNu &Dk<Á; ËHÈ[ ÏH†t vn I;
n<o KdnHÎÁf ‰<wh KÎÎäj If n<a.Dl õHöph AÎ`
ÏCdv.IlHkVf ch Hi.IwVu , ó<¢s Ï.I΄; vn , IéohnV`
:d|jhVésh JdVdNl #Na Nih<o GÂu nvh, hV[h Hj
S` Ë> vn IétHd.ÊHíkh è¨<ñj VÎs Hf I; DkHÈ[ vn
nHídh , ÍnH™ésh ‰Häkn.If I;.Ë> ch AÎf &LéöÎf ËVr ch
vn èhNdNÈj GdNäj ‰Häkn.If JödHf.Dl NaHf Hi.JwVt
ÏvhnVf.ÍVÈf GfHr ÏHi.JwVt If T„éòl ÏHi.IwVu
hv n<o ÏHÆf &IkhNÁl.ù<i ÏVdB`.´H¢¶kh Hf , Ín<f
#Núòf Ê,hNj , Ín<Âk JÎäêj , KΆj
ËhVdh J¶Áw , L„u ÍHæúkhn UdHÁw DsNÁÈl Dûûòj D„u Ï.IlHk.Gût
#Nk<a.Dl IétV= V§k vn J;Va
(CSF) Critical Success Factor (1
ch üHo Ï.Iu<Âíl :d :d|jhVésh ãHòékh -6
cHÎk nv<l øvCf ÏHi.Ï|jhVésh , èNlchvn ´hNih
V§knv<l , ã<„¢l ÏHi.Gp.Íhv If GÎk JÈ[
ÏHi.Ï|jhVésh , IkHÎgHs ´hNih Ï.I¶s<j -7
ÏHiÏ|jhVésh , èNlchvn ´hNih Hf vH=cHs èNlÍHj<;
øvCf
WÎûòj Vf DÁéäl :d|jhVésh èHÂÎÂûj GÎÂ¥j -8
&ÊnVl &TdHz, ØHä¢kh Vf NÎ;Hj , I[n<f UfHÁl
Vf DÁéäl ÏHi.LéöÎs , Hi.Ï\<g<Á¥j &HivHéoHs
#ùhnH`
ÏhVf :d|jhVésh NÁd>Vt JÎÆt<l DfHdcvh , v,Vl -9
Ëh<Áu.If , ‰VéÁ; ÏhVf Ïh.IdH` Ëh<Áu.If ËnV; GÂu
Dj> ÏVÎ=.LÎÂûj ÏhVf Ïh.Ínhn
ËHlcHs :d Ï.ÍNÁd> Uqh<l vn ÏVÎ= LÎÂûj ÏhVf
Ï,v AÎ` Ívh<Âi Ïh.ÍNÁÁ;.KÎζj , LÈl è¨h<s
^”1“ Jsh ËhVdNl
Urh, Hí; vn ËHlcHs ÏvH; ÏHi.JÎgH¶t n,Np -1
?Jsh
I] If DfHdJsn ËHih<o (LéöÎs) ËHlcHs JdVdNl -2
(?NÁéöi I] LéöÎs ´hNih) ?Jsh DéÎgH¶t ß<k
Ë<Á;h.Li I; DdH[ ch LéöÎs vH;,.Fö; Ik<æ] -3
J;Vp &Nih<o.Dl JdVdNl I; DdH[ If &nvhn vhVr
(?n<Âk ÍnH™ésh NdHf Ïh.Ï|jhVésh I] ch) ?NÁ;
:d If JdVdNl &Ve<l OsH` If DfHd.Jsn ÏhVf
:d Vf DÁéäl , IétHdn<äÈf :d|jhVésh ÏCdvIlHkVf
ÊH§k DæÁiVt ÏHi.Iúdv Vf NÎ;Hj Hf DjHu±xh LéöÎs
Vf ÏVÎ=.LÎÂûj NÁd>Vt &IlHkVf Kdh #nvhn cHÎk DkhVdh
n<a.Dl Nȶél LéöÎs :d I; Jsh DdHi.IlHkVf Ï,v
ch ÏvhNÆl Ï,v Vf ÏVÎ=.LÎÂûj NÁd>Vt KÎÁîÂi ,
üHûéoh ‰Hs NÁ] Dx vn IlHkVf Vi If I; Jsh UfHÁl
Ï.ÍNÁd> JÈ[ vn ÏnHÎÁf ÏVÎ=.JÈ[ Hf , ”2“ NÁin.Dl
Dæk<æ] , LéöÎs Hf XäjVl UfHÁl , Hi,cv> &´hNih
NÁ;.Dl JÎgH¶t Ë> vn I; DkHÈ[ Hf DkHlcHs JÎgH¶t
”3“ #Jsh GfHÆj vn
JdVdNl , ËHlcHs F„r ÏCdv.IlHkVf &VqHp Vûu vn
ÏHi.LéöÎs :d|jhVésh ÏCdv.IlHkVf ‰Nl ¯ (6) vhn<Âk
DkhVdh ÊH§k vn IétHdn<äÈf DjHu±xh