‫ﻫﺠﺪﻫﻤﻴﻦ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻠﻲ ﺳﺎﻻﻧﻪ اﻧﺠﻤﻦ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﻳﺮان‬
‫‪ 24‬اﺳﻔﻨﺪﻣﺎه ‪-1391‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﻳﻒ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪22 ،‬‬
‫ﭼﺎرﭼﻮﺑﻲ راﻫﻨﻤﺎ و ﭘﻴﺸﮕﻴﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺑﺮﭘﺎﺋﻲ ﺛﻤﺮ ﺑﺨﺶ و ﻛﻢ آﺳﻴﺐ‬
‫دوره ﻫﺎي ﭘﺴﺎ رﺷﺘﻪ اي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ ﻋﻠﻮم و ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ راﻳﺎﻧﺶ در اﻳﺮان‬
‫ﺳﻴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﺑﻄﺤﻲ‬
‫ﻋﻀﻮ ﻫﻴﺌﺖ ﻋﻠﻤﻲ داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﻳﻒ‬
‫‪abtahi@sharif.edu‬‬
‫ﭼﻜﻴﺪه‬
‫ﮔﺬر ﺑﻪ دوران ﭘﺴﺎ رﺷﺘﮕﻲ در آﻣﻮزش ﻫﺎي داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﺣﻮزه ﭘﺮ ﻛﺎرﺑﺮد راﻳﺎﻧﺶ ‪ ،‬ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﮔﺬار ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺗﻮﻓﻴﻖ ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺗﺤﻘﻖ ﻛﻤﻴﻨﻪ‬
‫داﻧﺶ و ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﻣﻬﺎرت ﻫﺎي ﻻزم ‪ ،‬در ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻼن اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭼﺎرﭼﻮﺑﻲ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ اﻳﻦ اﻣﺮ ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدات ﺑﺎ ﻓﺮاﻫﻢ‬
‫ﺳﺎزي اﻣﻜﺎن رﺷﺪ داﻧﺶ ﻫﺎي ﻣﻴﺎن رﺷﺘﻪ اي ‪ ،‬از ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺧﻴﻞ ﻛﻢ داﻧﺸﺎن ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻧﻮ ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﺮده و ﺑﻌﻨﻮان ﺿﺎﺑﻄﻪ و ﻣﻌﻴﺎر ﮔﺴﺘﺮش‬
‫اﻳﻦ دوره ﻫﺎ ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻧﺤﻮه و ﻟﺰوم ﺗﺤﻘﻖ ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﻮاد ﻻزم از ﭼﻨﺪ رﺷﺘﻪ ﺗﻠﻔﻴﻘﻲ ﺳﺎزﻧﺪه ﻣﻴﺎن رﺷﺘﻪ ‪ ،‬ﺳﺎز و ﻛﺎر اﺧﺘﺼﺎص دروس ﺟﺒﺮاﻧﻲ ﺑﺮاي‬
‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ورودي ‪ ،‬ﺗﻮﺻﻴﻪ اﻳﻦ ﭼﺎرﭼﻮب اﺳﺖ ‪ .‬ﺗﺒﻴﻴﻦ دورن ﭘﺴﺎ رﺷﺘﮕﻲ در ﭘﻲ اﻋﺼﺎر ﭘﻴﺸﺎ رﺷﺘﮕﻲ و رﺷﺘﮕﻲ و ﺗﺪﻗﻴﻖ ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﭘﺴﺎ رﺷﺘﮕﻲ ‪،‬‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻨﺪ رﺷﺘﮕﻲ ‪ ،‬ﻣﻴﺎن رﺷﺘﮕﻲ ‪ ،‬ﺑﻴﻦ رﺷﺘﮕﻲ و ﻓﺮا رﺷﺘﮕﻲ از دﻳﮕﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﻚ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺮاﻛﻢ داوﻃﻠﺒﺎن و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن در دوره‬
‫ﻫﺎي ﺗﺤﺼﻴﻼت ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺎﻛﺎﻓﻲ ﺑﻮدن اﻣﻜﺎﻧﺎت ‪ ،‬در ﻣﻮاردي ‪ ،‬ﻣﺮاﻛﺰ آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻛﻴﻔﻴﺖ آﻣﻮزﺷﻬﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدات اﻳﻦ‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮان از ﮔﺴﺘﺮش دوره ﻫﺎي ﻣﻴﺎن رﺷﺘﻪ اي ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻧﺎزل ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي ﻧﻤﻮد و از اﻳﻦ رﺧﺪاد ﻛﻪ ﺣﺎوي ﻳﻚ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﺎﻟﻘﻮه اﺳﺖ ‪ ،‬ﻳﻚ ﻓﺮﺻﺖ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻴﺪ واژه ﻫﺎ‬
‫ﭼﺎرﭼﻮب ﻫﺎي راﻫﻨﻤﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﺳﻲ ‪ ،‬دوره ﻫﺎي ﻣﻴﺎن رﺷﺘﻪ اي ‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ارزش اﻓﺰاي رﺷﺘﻪ ﻫﺎ ‪ ،‬ﺣﻮزه ﻫﺎي داﻧﺸﻲ راﻳﺎﻧﺶ‪ ،‬زﻧﺠﻴﺮه ﻫﺎي درﺳﻲ ﻣﻜﻤﻞ ‪،‬‬
‫ﻣﻬﺎرﺗﻬﺎي ﺣﺮﻓﻪ اي ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﮔﺴﺘﺮش دوره ﻫﺎي ﭘﺴﺎ رﺷﺘﻪ‪ ، 1‬ﻣﺎﻧﺪن ﻣﺎ در‬
‫ﻋﺼﺮ رﺷﺘﮕﻲ‪ 2‬و ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺎ رﺷﺘﮕﻲ‪ ، 3‬ﮔﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ و‬
‫ﺑﺎ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ‪ ،‬ﺳﻨﺨﻴﺖ ﻧﺪارد ‪ .‬اﻧﮕﺎره ﺑﺮﺧﻲ ﺧﺒﺮﮔﺎن ﺑﺎ ﻗﻴﺎس ﺑﺎ دوران‬
‫ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺧﻮد در ﮔﺬﺷﺘﻪ ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﺗﺠﺎرب داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎي ﭘﺮﺳﺎﺑﻘﻪ و‬
‫ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﻛﺎراﻧﻪ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﺎ را ﺑﺎ‬
‫ﺗﺎﺧﻴﺮي ﭘﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻮاﺟﻪ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺣﺮﻛﺖ در اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻫﻢ ﻛﻢ آﺳﻴﺐ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﺎرﭼﻮﺑﻲ راﻫﻨﻤﺎ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ اﻳﻦ ﮔﺬار را ﻛﻢ ﺗﻬﺪﻳﺪ و ﭘﺮ ﻓﺮﺻﺖ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﻗﺒﺎل در ﻣﻮاردي ﻧﺎﺷﻲ از اﺿﻄﺮار داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ورودي ﺗﺤﺼﻴﻼت‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ ‪ ،‬ﺑﻪ دوره ﻫﺎي ﻣﻴﺎن رﺷﺘﻪ اي‪ ) 4‬ﮔﺎه ﺑﺎ ﺗﺼﻮر ﺳﺎدﮔﻲ اﻳﻦ دوره ﻫﺎ (‬
‫را ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ آﺳﻴﺐ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﺮد ‪ .‬ﺑﺮاي آﻏﺎز ﭘﺮ ﺗﻮان ﮔﺴﺘﺮش اﻳﻦ دوره ﻫﺎ‬
‫ﻣﻴﺘﻮان از اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﮔﻠﭽﻴﻦ ﻛﺮدن داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺗﻮاﻧﺎ ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﺗﻮﻗﻊ و اﻧﺘﻈﺎر و‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ورودي اﻳﻦ رﺷﺘﻪ ﻫﺎ را اﻓﺰاﻳﺶ داد ﺑﻠﻜﻪ ﻓﺮآورده ﻫﺎي‬
‫اﻳﻦ دوره ﻫﺎ ﻧﻘﺶ اﻟﮕﻮ را اﻳﻔﺎ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ‬
‫ﺟﻮﻟﻲ ﺗﺎﻣﭙﺴﻮن ﻛﻼﻳﻦ‪ (2004) 5‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ‪ :‬ﻣﻴﺎن رﺷﺘﮕﻲ ﻧﻮﻋﻲ ﻓﻠﺴﻔﻪ‪،‬‬
‫روش ﺷﻨﺎﺳﻲ ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم ‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻴﻮه ﺗﻔﻜﺮ‪ ،‬ﻃﺮز ﺗﻔﻜﺮ اﻧﻌﻜﺎﺳﻲ و ﻳﺎ‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي واﻛﻨﺸﻲ‪ 6‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻓﻬﻢ دﻗﻴﻖ ﺗﺮ و‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ﺗﺮ از ﻣﻴﺎن رﺷﺘﮕﻲ و ﻣﺎﻫﻴﺖ آن‪ ،‬ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ از ﺗﻮﺻﻴﻒ ‪ ،‬ﺗﺒﻴﻴﻦ ‪ ،‬و اراﺋﻪ‬
‫‪7‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ دﻗﻴﻖ ﺗﺮ و ﺟﺎﻣﻊ ﺗﺮي از رﺷﺘﻪ و اﺑﻌﺎد و ﺧﺼﻠﺖ ﻫﺎي رﺷﺘﮕﻲ‬
‫ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬رﺷﺘﮕﻲ ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻌﺮﻓﺘﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ و ﺷﻴﻮه‬
‫ﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ و ﭘﮋوﻫﺸﻲ دو ﻗﺮن اﺧﻴﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻲ ﻣﺴﻠﻂ ﺑﺮ‬
‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ داﻧﺶ و ﻋﺮﺿﻪ آﻣﻮزش ﻧﻈﻴﺮ داﻧﺸﮕﺎه ﺣﻜﻤﻔﺮﻣﺎ‬
‫ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻄﻼح رﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ‪ 8‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي رﺷﺘﻪ اﻣﺮوزه اﺳﺘﻔﺎده‬
‫‪1‬‬
‫‪5‬‬
‫‪2‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Post-disciplinary‬‬
‫‪Disciplinary‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Pre- disciplinary‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Inter-disciplinary‬‬
‫‪J.T.Kelin‬‬
‫‪Reflexive ideology‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Disciplinarity‬‬
‫‪8‬‬
‫‪Traditional discipline‬‬
‫ﻫﺠﺪﻫﻤﻴﻦ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻠﻲ ﺳﺎﻻﻧﻪ اﻧﺠﻤﻦ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﻳﺮان‬
‫‪ 24‬اﺳﻔﻨﺪﻣﺎه ‪-1391‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﻳﻒ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪22 ،‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮي دارد ‪ ،‬ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻣﻨﻈﻢ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ داﻧﺶ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﻣﺘﻌﺎرف ‪ ،‬ﺣﻮل ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي ﻣﺸﺨﺺ از ﻣﺴﺎﺋﻞ و‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺘﻤﺮﻛﺰﻧﺪ ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ‪ ،‬اﻟﻬﻴﺎت ﻳﺎ ﻓﻴﺰﻳﻚ ]‪. [1‬‬
‫از ﻋﺼﺮ روﺷﻨﮕﺮي ﺗﺎ اواﺳﻂ ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻤﺎن رﺷﺘﮕﻲ و روﻳﻜﺮدﻫﺎي‬
‫رﺷﺘﻪ اي ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻏﺎﻟﺐ ﻋﺼﺮي ﺑﻮد ﻛﻪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ‪ ،‬ﺗﻌﺎﻣﻼت و ﺗﻐﻴﻴﺮات‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﻄﻲ و ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﭘﺬﻳﺮ ﺗﺼﻮر ﻣﻲ ﮔﺮدﻳﺪ ‪ .‬ﻣﻴﺎن رﺷﺘﮕﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ و ﺗﺒﻴﻴﻦ ﺳﻄﺢ وﺳﻴﻌﻲ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻋﻠﻤﻲ ‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸﻲ و آﻣﻮزﺷﻲ‬
‫ﺑﻜﺎر ﺑﺮده ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﻛﻨﺸﮕﺮان و ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ رﺷﺘﻪ ﻋﻠﻤﻲ در‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ‪ ،‬ﻓﻬﻢ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪه ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع و ﻳﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪه و‬
‫واﻗﻌﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﻜﺎري ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮوﻫﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ رﺷﺘﮕﻲ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ‬
‫ﻓﺮﺳﻮده ‪ ،‬ﻛﻬﻨﻪ و ﺗﻚ ﺳﺎﺣﺘﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ وﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي ﭼﻨﺪ‬
‫وﺟﻬﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻣﻴﺎن رﺷﺘﮕﻲ ﻛﻪ در اداﻣﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎن رﺷﺘﮕﻲ اﺳﺖ ‪،‬‬
‫ﺑﺨﺸﻲ از ﻫﻮﻳﺖ ﺧﻮد را واﻣﺪار اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﻴﺎن رﺷﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ‬
‫ﮔﺮدﻫﻤﺎﺋﻲ و ﺗﻠﻔﻴﻖ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ و ﺗﺤﻤﻴﻠﻲ داﻧﺶ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺨﺼﺺ‬
‫ﻫﺎ و روش ﻫﺎي دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ رﺷﺘﻪ ﻋﻠﻤﻲ و ﻳﺎ ﺟﻤﻊ آوري و اﻟﺘﻘﺎط داده ﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و ﻳﺎ آﻣﻴﺰش ﭼﺸﻢ اﻧﺪازﻫﺎي رﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺗﻠﻔﻴﻖ اﺳﺘﻌﺎره اي ﻧﻴﺴﺖ ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ اﻳﺠﺎد ارﺗﺒﺎط و‬
‫ﺗﻠﻔﻴﻖ ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ و روﺷﻤﻨﺪ داﻧﺶ‪ ،‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻬﺎرﺗﻬﺎ و روش ﻫﺎي رﺷﺘﻪ ﻫﺎي‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ‪ ،‬ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻠﻪ و ﻳﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻴﭽﻴﺪه و واﻗﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ‪ ،‬ﻓﻬﻢ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ آﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫رﺷﺘﮕﻲ‪ 18‬ﺗﺎ ﻓﺮا رﺷﺘﮕﻲ را در ﭘﻲ داﺷﺖ ) اﺷﻜﺎل ‪ 4‬ﺗﺎ ‪ (7‬ﻛﻪ ﭘﺴﺎ‬
‫‪21‬‬
‫ﻧﻮﮔﺮاﻳﺎن‪ ، 19‬ﭘﺴﺎ رﺷﺘﮕﻲ را ﮔﺎه ﺗﺎ ﺿﺪ رﺷﺘﮕﻲ‪ 20‬و ﭘﺎد رﺷﺘﮕﻲ‬
‫ﮔﺴﺘﺮش دادﻧﺪ ]‪. [2‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ – 1‬درون رﺷﺘﮕﻲ ﮔﺮاﻳﺸﻲ‬
‫ﺳﻴﺮ ﮔﺬر از ﭘﻴﺸﺎ رﺷﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﭘﺴﺎ رﺷﺘﮕﻲ‬
‫در ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ‪ ،‬ﺳﻴﺮ ﺗﻜﻮﻳﻨﻲ ﮔﻔﺘﻤﺎن رﺷﺘﮕﻲ را از ﭘﻴﺸﺎ رﺷﺘﮕﻲ‬
‫آﻏﺎز و ﭘﺲ از ﮔﺬر از رﺷﺘﮕﻲ ‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﺴﺎ رﺷﺘﮕﻲ اﻣﺘﺪاد ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪ .‬در‬
‫دوران ﭘﻴﺸﺎ رﺷﺘﮕﻲ ‪ ،‬ﻗﻮام ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺑﻪ ﺣﻮزه ﻫﺎي‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻳﺎ ﻛﺎﻣﻼ ﻣﻨﺴﺠﻢ و ﺳﺘﺮگ ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻮد ‪ .‬در دوران‬
‫رﺷﺘﮕﻲ اﻳﻦ اﻧﺴﺠﺎم ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ و در دوران ﭘﺴﺎ رﺷﺘﮕﻲ ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫ﻫﺎي ﭼﻨﺪ وﺟﻬﻲ رﺷﺘﻪ ﻫﺎ را ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎري ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ‪ ..‬دوران رﺷﺘﮕﻲ ‪،‬‬
‫ﻋﺼﺮ رﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ در داﻧﺸﻜﺪه ﻫﺎﺋﻲ ﺑﺎ اﺳﺎﻣﻲ رﺷﺘﻪ ﻫﺎ و ﮔﺮوه‬
‫ﻫﺎي درﺳﻲ ﻣﺘﻮﻟﻲ رﺷﺘﻪ ﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﺼﺮ رﺷﺘﮕﻲ ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ ذﻳﻞ‬
‫ﮔﺰﻳﻨﻪ درون رﺷﺘﮕﻲ‪ ،9‬دوره ﻫﺎي ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ در ﻗﺎﻟﺐ ﻫﺎي ﮔﺮاﻳﺸﻲ‪، 10‬‬
‫ﺷﺎﺧﻪ اي‪ 11‬و ﺗﻤﺮﻛﺰي‪ ، 12‬ﻃﺮاﺣﻲ و ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ )اﺷﻜﺎل ‪ 1‬ﺗﺎ ‪(3‬‬
‫‪14‬‬
‫‪ .‬اﻣﺎ زﻣﺎﻧﻪ ﭘﺴﺎ رﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﺿﺮورت ﭼﻨﺪ زﻣﻴﻨﻪ اي‪ 13‬و ﻓﺮازﻣﻴﻨﻪ اي‬
‫ﺷﻤﺮدن ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ و ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺖ ‪ .‬ﺗﻜﺜﺮ رﺷﺘﮕﻲ‪،15‬‬
‫زﻧﺠﻴﺮه اي از ﺣﻮزه ﻫﺎي ﭼﻨﺪ رﺷﺘﮕﻲ‪ ، 16‬ﻣﻴﺎن رﺷﺘﮕﻲ‪ ، 17‬ﺑﻴﻦ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ – 2‬درون رﺷﺘﮕﻲ ﺷﺎﺧﻪ اي‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ – 3‬درون رﺷﺘﮕﻲ ﺗﻤﺮﻛﺰي‬
‫‪9‬‬
‫‪Intradisciplinarity‬‬
‫‪Branch‬‬
‫‪11‬‬
‫‪Track‬‬
‫‪12‬‬
‫‪Concentration‬‬
‫‪13‬‬
‫‪Multi-contextual‬‬
‫‪14‬‬
‫‪Trans-contextual‬‬
‫‪15‬‬
‫‪Pluridisciplinarity‬‬
‫‪16‬‬
‫‪Multi-disciplinarity‬‬
‫‪17‬‬
‫‪Inter-disciplinarity‬‬
‫‪10‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ – 4‬ﭘﺴﺎ رﺷﺘﮕﻲ – ﭼﻨﺪ رﺷﺘﻪ اي‬
‫‪18‬‬
‫‪Cross-disciplinarity‬‬
‫‪Post-moderns‬‬
‫‪20‬‬
‫‪Adisciplinary‬‬
‫‪21‬‬
‫‪Anti-disciplinary‬‬
‫‪19‬‬
‫ﻫﺠﺪﻫﻤﻴﻦ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻠﻲ ﺳﺎﻻﻧﻪ اﻧﺠﻤﻦ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﻳﺮان‬
‫‪ 24‬اﺳﻔﻨﺪﻣﺎه ‪-1391‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﻳﻒ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪22 ،‬‬
‫ﻫﺎي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺤﺪود و ﻣﻮﻇﻒ از ﺧﺒﺮﮔﺎن داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﺑﺮاي ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ دوره ﻫﺎ ‪ ،‬و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻓﺎ در ﮔﺮوه ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ در وزارت‬
‫ﻋﻠﻮم ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﻓﻨﺎوري و اﻗﺪام ﺑﺮاي ﺗﺪوﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ارﺷﺪ ﻓﺎ ﻋﻤﺪﺗﺎ در ﻗﺎﻟﺐ ﺑﻴﻦ رﺷﺘﻪ اي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻘﺎط ﻗﻮت و ﺿﻌﻒ اﻗﺪاﻣﺎت ﻛﻨﻮﻧﻲ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ –5‬ﭘﺴﺎ رﺷﺘﮕﻲ – ﺑﻴﻦ رﺷﺘﻪ اي‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ – 6‬ﭘﺴﺎ رﺷﺘﮕﻲ – ﻣﻴﺎن رﺷﺘﻪ اي‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ – 7‬ﭘﺴﺎرﺷﺘﮕﻲ – ﻓﺮا رﺷﺘﻪ‬
‫ﺿﺮورت ﻫﺎ و اﻗﺪاﻣﺎت اﻣﺮوزﻳﻦ ﻣﺎ‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ دوره ﻫﺎي آﻣﻮزش داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﻋﻠﻮم و ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ راﻳﺎﻧﺶ‪) 22‬ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ و ﻋﻠﻮم ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ و ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت ( در اﻳﺮان ﺑﺎ ﻋﻤﺮي ﻛﻤﺘﺮ‬
‫از ﻧﻴﻢ ﻗﺮن)‪ (1391-1347‬ﻧﺸﺎن از ﭼﻬﺎر دوره ﻣﺘﻔﺎوت دارد ﻛﻪ از آﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﺎ ﻋﻨﺎوﻳﻦ دوران ﻫﺎي ﮔﺮﺗﻪ ﺑﺮداري ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻪ )‪ ،(47-51‬ﻧﻮآوري ﻫﺎي ﺑﻲ‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم)‪ ، (52-56‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﺎري ﻣﺤﺪود روزآﻣﺪ )‪ ،(70-90‬ﭘﺎﻻﻳﺶ و‬
‫ﺗﺤﻮل ﺧﻮاﻫﻲ ﻛﻢ ﻓﺮﺻﺖ )ﺗﺎﻛﻨﻮن‪ (90-‬ﻣﻴﺘﻮان ﻳﺎد ﻛﺮد ]‪ .[3‬اﻣﺎ در‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ اﻣﺮوز ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﻓﺎ و اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﺜﻴﺮ ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﻏﻠﻴﻦ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ در دوره ﻫﺎي داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﺷﺪه ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺤﻮل اﺣﺴﺎس و‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﺟﺴﺘﻪ و ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ اي ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن دو‬
‫اﻗﺪام ﻣﻬﻢ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ آﺳﻴﺐ ﺷﻨﺎﺳﻲ دارد ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت از ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي ﮔﺮوه‬
‫‪Computing‬‬
‫‪22‬‬
‫اﻗﺪام اداري ‪ ،‬ﺟﺪا ﺳﺎزي وﻇﻴﻔﻪ ﺻﺪورﻣﺠﻮز اﺟﺮاي دوره ﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ از‬
‫وﻇﻴﻔﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ و روزآﻣﺪﺳﺎزي دوره ﻫﺎ و ﻣﺤﺘﻮاﻫﺎي درﺳﻲ ﻛﻪ در وزارت ﻋﻠﻮم‬
‫‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﻓﻨﺎوري ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﻪ ﻧﻴﺖ ﻛﺎﻫﺶ دﻳﻮاﻧﺴﺎﻻري و رﻓﻊ ﺑﺮﺧﻲ‬
‫ﺷﺒﻬﺎت ﺗﺪاﺧﻞ اﻣﻮر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي و اﺟﺮاﺋﻲ ‪ ،‬ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ‬
‫آﺳﻴﺐ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ اﺳﺖ ‪ .‬اﻣﺎ اﻗﺪام درج ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت در ﮔﺮوه‬
‫ﻓﻨﺎورﻳﻬﺎي ﻧﻮﻳﻦ ‪ ،‬ﺑﺎ اﻗﺪام ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي درﺳﻲ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ اﻋﻼم‬
‫و ﭘﺬﻳﺮش ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺷﺎﻟﻮده اي ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ راﻳﺎﻧﻪ در دوره‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻣﻴﺎن رﺷﺘﻪ اي ﺑﺮاي دوره ﻫﺎي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ‬
‫ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت در ﻗﺎﻟﺐ ﻓﻨﺎورﻳﻬﺎي ﻧﻮﻳﻦ ‪ ،‬ﻛﻢ آﺳﻴﺐ ﺷﺪ ‪ .‬اﻣﺎ آﺳﻴﺐ ﺷﻜﻞ‬
‫اﺟﺮاي ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ دوره ﻫﺎ و اﻟﮕﻮي اﻧﺠﺎم آن ﻛﻪ اﻳﺮادات ﺟﺪي دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻮت‬
‫ﺧﻮد ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪ ‪ .‬اوﻻ ﺷﻴﻮه ﻧﺎﻣﻪ ﺗﺪوﻳﻦ و ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﺳﻲ ﻣﻮﺟﻮد در‬
‫اﻳﻦ ﮔﺮوه ﻫﺎ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻴﺸﻮد ‪ .‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﻧﺎﻣﻪ ﻏﻴﺮ ﻓﺮآﻳﻨﺪي ‪ ،‬ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ و‬
‫ﻋﻤﻼ ﻣﻨﺎﺳﺐ دوره ﻫﺎي آﻣﻮزش ﭘﻴﺶ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ اﺳﺖ ]‪ .[4‬ﺛﺎﻧﻴﺎ رواﻟﻬﺎي‬
‫ﻧﻈﺮ ﺳﻨﺠﻲ ﻣﺤﺪود در ﻣﻀﻴﻘﻪ زﻣﺎﻧﻲ و ﺑﺪون ﻛﺎر ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن ‪ ،‬در‬
‫ﺟﻠﺴﺎت ﺑﺎ اﻟﮕﻮي ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮي راي ﮔﻴﺮاﻧﻪ ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺎ اﺟﻤﺎع ﻋﻠﻤﻲ ‪،‬‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻧﺪارد ‪ ،‬اﻳﺮادي ﭘﺎﻳﻪ اي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﺮوزه ﺣﺘﻲ در اﺟﺮاﺋﻲ ﺗﻜﺜﺮ ﮔﺮا ‪،‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ دﻳﺪﮔﺎه ﻫﺎي درون رﺷﺘﮕﻲ‪ 23‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دوران‬
‫اﺑﺘﺪاﺋﻲ رﺷﺘﮕﻲ ‪ ،‬در ﻗﺎﻟﺐ ﮔﺮاﻳﺸﺎت ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎ و ﺗﻤﺮﻛﺰﻫﺎ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺶ اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﺼﻮﻳﺐ ‪ ،‬ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ دوره ﻫﺎي ﺑﻴﻦ رﺷﺘﻪ اي اﻳﻨﻚ ﺑﻪ اﺿﻄﺮار‬
‫ﺑﺎ اﻟﮕﻮﺋﻲ ﻧﺎﻣﺪون ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻮردي ﻋﻤﻞ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ در ﺻﺪد‬
‫ﺗﺮﺳﻴﻢ و اراﺋﻪ ﭼﺎرﭼﻮﺑﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد اﻳﻦ روال ﻛﺎري اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﻳﮕﺮ آﺳﻴﺐ ﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اراﺋﻪ راه ﺣﻞ ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮان ﻓﻬﺮﺳﺖ وار ﺑﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫اﺷﺎره ﻛﺮد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪ :‬ﺧﻄﺮ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺑﻴﻦ رﺷﺘﻪ اي ﻫﺎﺋﻲ ﺑﺎ داﻧﺶ ﻛﻢ ‪،‬‬
‫ﺟﺎﺑﺠﺎﺋﻲ ﻣﺪرﺳﻴﻦ ﻣﺤﺪود ﻣﻮﺟﻮد از ﺣﻮزه ﻫﺎي رﺷﺘﻪ اي ﺑﻪ ﺑﻴﻦ رﺷﺘﻪ اي ﺑﺎ‬
‫دﻻﻳﻠﻲ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺿﺮورت اﻧﺘﻘﺎل ﺧﺒﺮه ﺗﺮﻳﻦ اﺳﺎﺗﻴﺪ رﺷﺘﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ دوره ﻫﺎي ﺑﻴﻦ‬
‫رﺷﺘﻪ اي‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ آﻣﻮزش داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺗﺠﻤﻴﻌﻲ از ﺗﻚ درس ﻫﺎ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫زﻧﺠﻴﺮه ﻫﺎي درﺳﻲ ارزش اﻓﺰا و ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي آﻏﺎزﻳﻦ و در ﺷﺮوع ﺑﻴﻦ رﺷﺘﻪ‬
‫اي ﻫﺎ در واﺣﺪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﻜﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎي‬
‫ﻣﺎدر رﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪي‪.‬‬
‫اﺑﻌﺎد راه ﺣﻞ‬
‫در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ اﺑﻌﺎد راه ﺣﻞ )ﻛﻪ در ﺑﻨﺪ اﺟﺰا ‪،‬ﻣﻔﺼﻞ ﺗﺮ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ(‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭼﺎرﭼﻮﺑﻲ ﺗﻮﺻﻴﻪ اي ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ و اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي دوره ﻫﺎي‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ راﻳﺎﻧﺶ اﺷﺎره ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ‪ .‬ﺗﺪوﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي درﺳﻲ‬
‫‪Intradiscilinary‬‬
‫‪23‬‬
‫ﻫﺠﺪﻫﻤﻴﻦ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻠﻲ ﺳﺎﻻﻧﻪ اﻧﺠﻤﻦ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﻳﺮان‬
‫‪ 24‬اﺳﻔﻨﺪﻣﺎه ‪-1391‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﻳﻒ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪22 ،‬‬
‫داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﭼﺎرﭼﻮﺑﻲ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ و ﮔﺴﺘﺮش ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ‬
‫ﻣﺪﻟﻬﺎي ﭘﻴﺶ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ‪ ،‬از ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻫﺪاف رﻓﺘﺎري آﻏﺎز ﻧﻤﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ ﺑﻠﻮغ داﻧﺸﺠﻮ ‪ ،‬از ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻴﺎزﻫﺎي داﻧﺸﻲ ﺷﻜﻞ ﻣﻴﮕﻴﺮد ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫ﺗﺮﻳﻦ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﺑﺮاي اﺳﺘﺨﺮاج ﺣﻮزه ﻫﺎ و واﺣﺪﻫﺎي داﻧﺸﻲ ‪،‬‬
‫ﻣﺪل ‪ curricula‬و ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻫﺎي ‪ SIGITE‬ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮك & ‪ACM‬‬
‫‪ ) IEEE‬ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ اي ﺑﻴﺶ از ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل و ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﺠﺎرب‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎي ﺟﻬﺎن( ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي درﺳﻲ آﻣﻮزش‬
‫داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ راﻳﺎﻧﺶ اﺳﺖ ]‪ .[8] ، [7]، [6‬اﻳﻦ ﻣﺪل ‪ ،‬ﭼﻮن در ﻗﺎﻟﺐ ﭼﺎرﭼﻮب‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪه ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﺎزي ﻣﻮردي اﺳﺖ و اﺑﺰاري ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي درﺳﻲ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﺤﺚ دوم ‪ ،‬ﺿﺮورت اﻳﺠﺎد و‬
‫ﺣﻔﻆ ﻣﺤﺮك ﻫﺎي اﻧﮕﻴﺰﺷﻲ در اراﺋﻪ دوره ﻫﺎي ﻣﻴﺎن رﺷﺘﻪ اي از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ آوردن ﻓﻀﺎﺋﻲ ﺑﺮاي ﭘﺪﻳﺮش و ﺟﺬب ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺳﺎﻳﺮ رﺷﺘﻪ ﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي اﻳﻦ دوره ﻫﺎ ﻫﻢ از ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻼن ﻫﺮﻳﻚ از رﺷﺘﻪ ﻫﺎي‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪي و ﻫﻢ از ﻣﺘﻘﺎﺿﻴﺎن ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻞ از ﺳﺎﻳﺮ رﺷﺘﻪ ﻫﺎ ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺬﻳﺮش‬
‫ﻛﺮد ‪.‬ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ورود ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻼن ﻛﻢ داﻧﺶ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ورودي اﻳﻦ‬
‫دوره ﻫﺎ ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﺣﺮاز و ﺟﺒﺮان ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﻮاد ﻻزم از‬
‫رﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪي ‪ -‬ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺗﺮ ﻛﺮدن ﻣﺪت دوره آﻣﻮزﺷﻲ‪-‬‬
‫در اوﻟﻮﻳﺖ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ‪ .‬ﻃﺮاﺣﻲ زﻧﺠﻴﺮه ﻫﺎي درﺳﻲ و اﺣﺘﺮاز از ﺗﻚ درﺳﻲ‬
‫ﺷﺪن اﻳﻦ دوره ﻫﺎ ‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﺮاي دروس ﺟﺒﺮاﻧﻲ و ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺳﺎﻳﺮ دروس ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻟﺤﺎظ ﺷﻮد ‪ .‬واﺣﺪ ﻣﺠﺎز ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻤﻴﻨﻪ ﺳﻮاد ﻻزم ﻫﺮ رﺷﺘﻪ و زﻧﺠﻴﺮه دروس‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از ﺑﻴﻦ ﻣﺠﺮب ﺗﺮﻳﻦ و ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮﻳﻦ داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎي‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﻨﺪه رﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪي ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد ‪ .‬ﻣﺤﻞ اراﺋﻪ و ﻣﺘﻮﻟﻲ اوﻟﻮﻳﺖ‬
‫دار دروس )ﺑﺎ ﻏﻠﺒﻪ ﻣﺤﺘﻮاﺋﻲ داﻧﺶ و ﻣﻬﺎرت ﻳﻚ رﺷﺘﻪ در آن( ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از‬
‫ﺑﻴﻦ داﻧﺸﻜﺪه ﻫﺎي ﻣﺘﻮﻟﻲ آن رﺷﺘﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺻﻠﻲ )درس ‪ ،‬داﻧﺸﺠﻮ ‪ ،‬اﺳﺘﺎد ‪،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﺠﺮي ‪ ،‬ﻧﺤﻮه اﺟﺮا( ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺪل ﭘﺎﻳﻪ ي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺘﻮاي دروس )ﻗﺎﺑﻞ ارﺗﻘﺎء ﺟﻬﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ زﻧﺠﻴﺮه‬
‫ﻫﺎي درﺳﻲ ‪ ،‬ﻋﻨﺎوﻳﻦ دوره ﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ دوره ﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ( ﻣﻴﺎن رﺷﺘﻪ‬
‫اي ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺪﻟﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﺎزي ﺷﺪه اﺳﺖ را زد‪ 4-‬ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻴﻢ‬
‫‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪل ﭘﻨﺞ ﺑﻌﺪي و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺷﺪه ي ﻣﺪل ﭼﻬﺎر ﺑﻌﺪي زد‪ 3-‬اﺳﺖ‬
‫]‪ ، [9‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آن دروس ﺟﺪﻳﺪ و اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﺳﻲ دوره‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻓﺎ ‪ ،‬در داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﻳﻒ‬
‫‪ ،‬ﻃﺮاﺣﻲ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪ . [10‬ﻣﺪل زد‪ 3-‬ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﺪل ﺣﻮزه ﻫﺎ و‬
‫اﺣﺪﻫﺎي داﻧﺸﻲ ‪ SIGITE‬ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﺳﻪ ﺑﻌﺪ ‪:‬‬
‫زﻧﺠﻴﺮه ﻫﺎي درﺳﻲ ]‪ ، [11‬وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﻣﻬﺎرﺗﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز داﻧﺸﺠﻮ و‬
‫اﻟﺰاﻣﺎت اﺳﻨﺎد ﺑﺎﻻدﺳﺘﻲ ‪ -‬ﺷﺎﻣﻞ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻫﺎي آﺗﻲ اﺷﺘﻐﺎل ﺟﻬﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﻣﻴﺰان ﭘﺬﻳﺮش داﻧﺸﺠﻮ‪ -‬اﻓﺰوده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در زد‪ 4-‬ﺟﻬﺖ دوره ﻫﺎي‬
‫ﻣﻴﺎن رﺷﺘﻪ اي ‪ ،‬ﺑﻌﺪ اﻟﺰاﻣﺎت ﭘﺴﺎ رﺷﺘﻪ اي را ﺑﻪ آن ﻣﻲ اﻓﺰاﻳﻴﻢ‪ .‬اﻟﺰاﻣﺎت‬
‫ﭘﺴﺎ رﺷﺘﻪ اي در ﻣﺪل زد‪ 4-‬ﺑﺎ ﻣﺤﻮرﻳﺖ رﻋﺎﻳﺖ وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﮔﻮﻧﻪ ي‬
‫ﭘﺴﺎ رﺷﺘﻪ ي ﻣﻨﺘﺨﺐ ‪ ،‬اﻟﺰاﻣﺎﺗﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ‪ :‬اﻟﮕﻮ و ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ و‬
‫ﺗﺤﻘﻖ ﺳﻮاد ﻛﻤﻴﻨﻪ ي ﻻزم رﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎز‬
‫ورود داﻧﺸﺠﻮ ﺑﻪ اﻳﻦ دوره ﻫﺎ ‪ ،‬در ﻗﺎﻟﺐ دروس ﺟﺒﺮاﻧﻲ ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد‬
‫)ﺷﻜﻞ ‪. (8‬‬
‫ﻓﻀﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار ﻣﻮﻟﻮد ﻋﺼﺮ ﭘﺴﺎ رﺷﺘﻪ اي‬
‫رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻼﺣﻈﺎت و ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار‪ ، 24‬از اﻟﺰاﻣﺎت ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ در‬
‫دﻧﻴﺎي ﻣﺪرن اﺳﺖ ﺗﺎ در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻓﻨﺎوري ﻫﺎ ‪ -‬ﻧﻪ ﺑﺎ داوري ارزﺷﻲ‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ ﭘﺬﻳﺮش واﻗﻌﻴﺖ ﻏﻴﺮ ﺧﻨﺜﻲ و اﺛﺮ ﮔﺬار آﻧﻬﺎ ‪ -‬ﺑﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﺳﺎزي و‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻬﺪﻳﺪات آﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﻋﺼﺮ آﻣﻮزﺷﻬﺎي ﭘﺴﺎ رﺷﺘﻪ اي ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ‬
‫ﻣﻮﻟﺪ ﺑﺨﺸﻲ از اﻟﺰاﻣﺎت ﻓﻀﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﻣﺤﺘﻮا ﻫﺎي‬
‫آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﻪ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ آداﺑﻲ ‪ ،‬ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي ﺳﺒﺰ ‪ ،‬اﻟﺰاﻣﺎت ﺣﺮﻓﻪ اي ﮔﺮي ‪،‬‬
‫ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺎﺻﻠﻪ رﻗﻤﻲ و ﭼﺎره اﻧﺪﻳﺸﻲ ﺑﺮاي ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ اﺑﺰار‬
‫ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﻓﻨﺎوري ﻫﺎ ‪ ،‬ﺑﭙﺮدازد‪ .‬ﭘﺴﺎ رﺷﺘﻪ ﻫﺎ ‪ ،‬در ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي ﻓﻀﺎي‬
‫ﻫﻤﻜﺎري )ﺑﻪ ﺟﺎي ﻓﻀﺎي رﻗﺎﺑﺖ ﻧﺎ ﺳﺎﻟﻢ ( ﺑﻴﻦ واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺘﻮﻟﻲ‬
‫آﻣﻮزﺷﻬﺎي داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﻫﻢ ﻣﻮﺛﺮﻧﺪ ‪.‬‬
‫اﺟﺰاي ﭼﺎرﭼﻮب راه ﺣﻞ‬
‫اﻳﻦ ﭼﺎرﭼﻮب ‪ ،‬از ﻳﻚ ﻣﺪل ﭘﺎﻳﻪ ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي درﺳﻲ‬
‫داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﭘﺴﺎ رﺷﺘﻪ اي و ﺗﻮﺻﻴﻪ ده رﻓﺘﺎر اﺛﺮﺑﺨﺶ ‪ ،‬ﺑﺮاي ﭘﻨﺞ ذﻳﻨﻔﻊ‬
‫‪Sustainable‬‬
‫‪24‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ - 8‬اﺟﺰاي ﻣﺪل زد – ‪ 4‬ﭼﺎرﭼﻮﺑﻲ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺘﻮاي دروس‬
‫دوره ﻫﺎي ﭘﺴﺎ رﺷﺘﻪ اي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ ﻓﺎ‬
‫دروس در اﻳﻦ دوره ﻫﺎ ﻻزﻣﺴﺖ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻧﺠﻴﺮه ﻫﺎي دو ﻳﺎ ﺳﻪ درﺳﻲ ‪،‬‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ و اراﺋﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻚ درﺳﻲ ﺷﺪن دوره ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻴﺖ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ آن‬
‫‪ ،‬زاﻳﻞ ﻧﺸﻮد ]‪ . [12‬ﻛﻤﻴﻨﻪ ي ﺳﻮاد ﻻزم ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ زﻧﺠﻴﺮه ﺳﻪ درﺳﻲ‬
‫از ﻫﺮ رﺷﺘﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪي ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﻫﺮ داﻧﺸﺠﻮي ورودي ‪ ،‬ﻣﻠﺰم ﺑﻪ‬
‫ﮔﺬراﻧﺪن آزﻣﻮن ﺗﺎﻳﻴﺪ داﻧﺎﺋﻲ ﻳﺎ ﮔﺬراﻧﺪن اﻳﻦ دروس ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان درس‬
‫ﺟﺒﺮاﻧﻲ ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع دوره ‪ ،‬ﺷﻮد‪ .‬ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻞ ﻫﺮ رﺷﺘﻪ ‪ ،‬از‬
‫ﮔﺬراﻧﺪن زﻧﺠﻴﺮه ﺳﻮاد رﺷﺘﻪ ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻠﻲ ﺧﻮد ‪ ،‬ﻣﻌﺎف‬
‫اﺳﺖ‪.‬داﻧﺸﺠﻮي ﺧﺎرج از رﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪي )اﻣﺎ ﻫﻤﮕﻦ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ( ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﭘﺲ از ﮔﺬراﻧﺪن ﻫﻤﻪ زﻧﺠﻴﺮه ﻫﺎي درﺳﻲ ﺳﻮاد رﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪي ‪،‬‬
‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ وارد دوره ﭘﺴﺎ رﺷﺘﻪ اي ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﮔﺮوه ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻌﺪاد‬
‫واﺣﺪﻫﺎ از ﺳﻘﻒ واﺣﺪﻫﺎي دوره ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ را ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮان ﺑﺎ ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ‬
‫ﻛﺮدن دوره ) ﻣﺸﺎﺑﻪ دوره ﻫﺎي ‪ DESS‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ ‪-‬دوره ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻴﻦ‬
‫ﻫﺠﺪﻫﻤﻴﻦ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻠﻲ ﺳﺎﻻﻧﻪ اﻧﺠﻤﻦ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﻳﺮان‬
‫‪ 24‬اﺳﻔﻨﺪﻣﺎه ‪-1391‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﻳﻒ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪22 ،‬‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ و دﻛﺘﺮي – ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ دوره ﺑﻴﻦ رﺷﺘﻪ اي ﺗﻠﻪ ﻣﺎﺗﻴﻚ‬
‫در داﻧﺸﮕﺎه ﭘﺎرﻳﺲ ‪ ،( 6‬ﺟﺒﺮان ﻧﻤﻮد ‪.‬‬
‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن اﻳﻦ دوره ﻫﺎ را ‪ ،‬از ﻫﻤﻪ رﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪي و دﻳﮕﺮ رﺷﺘﻪ‬
‫ﻫﺎي ﻫﻤﮕﻦ ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮان ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ‪ .‬اﻳﻦ اﻟﺰام ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي و‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﻛﻴﻔﻲ اﻳﻦ دوره ﻫﺎ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﻪ دوره اول ﭘﺬﻳﺮش ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﺗﺮﻳﻦ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن را ‪ -‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻛﻢ ‪ -‬ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ و اﻳﻦ دوره ﻫﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻓﻘﻂ آﻣﻮزﺷﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺪون ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اﻳﻦ دوره ﻫﺎ ‪ ،‬ﻻزﻣﺴﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ دروس‬
‫ﻣﻮﻟﺪﻛﻤﻴﻨﻪ ي ﺳﻮاد رﺷﺘﻪ اي ﻛﻪ در آن ﺧﺒﺮه ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻬﺪه‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و ﻣﺘﻮﻟﻲ اراﺋﻪ دروس رﺷﺘﻪ ﺧﻮد ‪ ،‬ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﺟﺮا ‪ ،‬ﺑﺮاي ارﺗﻘﺎء‬
‫ﺳﻄﺢ آﻣﻮزﺷﻬﺎ و ﺗﻤﺎم وﻗﺖ ﺑﻮدن واﻗﻌﻲ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ در‬
‫ﺳﻪ دوره اول اﺟﺮا ‪ ،‬از داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺑﻮرﺳﻴﻪ – ﺑﺪون دﻏﺪﻏﻪ ﻫﺎي ﻣﻌﺎش ‪-‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﺟﺮا ﻫﻢ ‪ ،‬ﺟﻬﺖ اراﺋﻪ واﺟﺪ ﻛﻴﻔﻴﺖ دوره ﻫﺎ ‪ ،‬از‬
‫ﺑﻴﻦ داﻧﺸﻜﺪه ﻫﺎي ﻣﺠﺮي رﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪي ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺤﻞ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ ﺑﺎ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬در اوﻟﻮﻳﺖ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫اﺳﺎﺗﻴﺪ ﻫﻤﻜﺎر در آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ اﻳﻦ دوره ﻫﺎ ‪ ،‬ﻻزﻣﺴﺖ از ﻣﺠﺮب‬
‫ﺗﺮﻳﻦ و ﺧﺒﺮه ﺗﺮﻳﻦ اﺳﺎﺗﻴﺪ رﺷﺘﻪ ﻫﺎ ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻣﻜﺎﻧﺎت‬
‫ﻻزم ﺑﺮاي ﺑﺮاي ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺗﺎﻟﻴﻒ ﻛﺘﺐ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﻣﻴﺎن رﺷﺘﻪ اي ‪ ،‬داده‬
‫ﺷﻮد ‪.‬‬
‫ﻫﺴﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻨﺎوﻳﻦ دوره ﻫﺎي ﭘﺴﺎرﺷﺘﻪ اي‬
‫ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﻋﻨﺎوﻳﻦ دوره ﻫﺎي ﭘﺴﺎ رﺷﺘﻪ ‪ ،‬ﺑﺎ دارا ﺑﻮدن وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ‬
‫ﻛﻤﻴﺖ و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﺤﺘﻮاي دوره ﻫﺎ و ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺤﺘﻮاﻫﺎي ﻳﻜﺴﺎن و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ ‪ ،‬دﺷﻮارﻳﻬﺎﺋﻲ وﺟﻮد دارد ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﺘﻮان ﺑﺮاي‬
‫ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﭘﺴﺎرﺷﺘﻪ ‪ ،‬ﺗﻮاﻟﻲ از اﺳﺎﻣﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮد ﻛﻪ ﻧﺤﻮه ي ﭘﻴﻮﻧﺪ ﭼﻨﺪ‬
‫رﺷﺘﻪ و ﻣﺤﺘﻮاي آن را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻳﻜﻪ ‪ ،‬ﺑﺎزﻧﻤﺎﺋﻲ ﻛﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻫﺴﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻮردي ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫دﺷﻮاري ﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻧﺎﻣﮕﺬاري دو ﺑﻴﻦ رﺷﺘﻪ اي‬
‫ﺣﻘﻮق اﻧﻔﻮرﻣﺎﺗﻴﻜﻲ و اﻧﻔﻮرﻣﺎﺗﻴﻚ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺑﺎ اﻟﮕﻮﺋﻲ ﻫﺴﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫اي ﻛﻪ ﺗﻔﺎوت ﻫﺎي ﻓﺎﺣﺶ ﻣﺤﺘﻮاﺋﻲ اﻳﻦ دو ﻣﻴﺎن رﺷﺘﻪ را ﺑﺎز ﻧﻤﺎﺋﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪،‬‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﭘﮋوﻫﺶ دارد ]‪. [13‬‬
‫ﭼﺎﻟﺶ ﻫﺎي ﭘﺴﺎرﺷﺘﻪ ﻫﺎي راﻳﺎﻧﺸﻲ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ﭘﺴﺎ رﺷﺘﻪ اي ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي در ﺣﻮزه راﻳﺎﻧﺶ و داﻣﻨﻪ ﺟﺰﺋﻲ ﻓﺎ ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮان‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺛﻤﺮه ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺗﺠﺎرت ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ‪ ،‬ﻫﻨﺮ ﻳﺎ ﭘﺰﺷﻜﻲ و ﺑﺴﻴﺎري‬
‫رﺷﺘﻪ ﻫﺎي دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوزه ﺣﺘﻲ ﻓﺮا رﺷﺘﻪ اي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻋﻠﻮم و‬
‫ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺷﺒﻜﻪ اﻋﻢ از ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎي راﻳﺎﻧﻪ اي ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻋﺼﺒﻲ ‪،‬‬
‫ﻣﺼﻮب و در داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان در دﺳﺖ راه اﻧﺪازي و اﺟﺮاﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻓﺮا رﺷﺘﻪ ي ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪه در اﻳﺮان ﻧﻴﺴﺖ ‪ .‬ﭼﻬﺎر ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ‪ ،‬ﻓﺮا رﺷﺘﻪ ﻋﻠﻮم ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ را ‪ ،‬اراﺋﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﻣﺜﻞ ﺗﻮرﻧﺘﻮ در ﻛﺎﻧﺎدا ‪ ،‬در اراﺋﻪ اﻳﻦ دوره ‪ ،‬از داﻧﺸﮕﺎه‬
‫ﺗﻬﺮان ‪ ،‬ﺣﺪود ﺳﻲ ﺳﺎل ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬اﻣﺎ ﺑﻴﻦ رﺷﺘﻪ اي ﻫﺎﺋﻲ ﻫﻢ در‬
‫ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ‪ ،‬در دﺳﺖ اﺟﺮاﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻮزه رﺷﺘﻪ اي واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺠﺮي‬
‫آﻣﻮزش آﻧﻬﺎ ‪ ،‬ﺳﻨﺨﻴﺖ ﻛﻤﻲ ﺑﺎ ﺣﻮزه ﮔﺴﺘﺮده و در ﻣﻮاردي ﻓﺮا رﺷﺘﻪ‬
‫اي اﻳﻦ دوره ﻫﺎ ‪ ،‬دارد ‪ .‬ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻗﻠﺖ ﻛﻴﻔﻲ اﻳﻦ دوره ﻫﺎ ‪،‬‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼ دوره ﻫﺎي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ ﺳﻨﺠﺶ از راه دور ﻳﺎ‬
‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﺋﻲ در ﻣﻮاردي ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ دﺷﻮاري ﻣﻮاﺟﻬﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻫﻢ وزﻧﻲ ‪ ،‬ﻫﻢ ارزي و ﻋﻤﻖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ‪ ،‬در‬
‫ﻫﺮ دو رﺷﺘﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪي ‪ ،‬دوره ﻫﺎﺋﻲ ﻧﻈﻴﺮ آﻣﻮزش اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ‪ ،‬ﺑﺎﻧﻜﺪاري‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﻳﺎ ﺗﺠﺎرت اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ‪ ،‬در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﻴﺎن رﺷﺘﻪ ﻳﺎ ﻓﺮا رﺷﺘﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻏﻨﻲ و ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﺴﺘﻘﻞ ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﻃﺮاﺣﻲ و راه اﻧﺪازي ﻧﺸﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻪ راه ﻛﺎرﻫﺎﺋﻲ را ﻫﻢ در اﻳﻦ ﻣﻮارد ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪ]‪. [15] ، [14‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي و ﺗﻮﺻﻴﻪ‬
‫ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ دﺷﻮارﻳﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻫﺎي روز اﻓﺰون ‪ ،‬اﻳﺠﺎب ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬دوره‬
‫ﻫﺎي ﭘﺴﺎ رﺷﺘﻪ اي ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ راه اﻧﺪازي ﺷﺪه اﻧﺪ ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺴﺎ رﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪي ﻛﻪ ﻣﺘﻘﺎﺿﻲ ﻣﺤﻖ دارﻧﺪ ‪ ،‬ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه و ﺑﻪ‬
‫اﺟﺮا درآﻳﻨﺪ ﺗﺎ اﻧﺪﻛﻲ از ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﻫﺎي ﻣﺎ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎ ‪ ،‬ﺟﺒﺮان‬
‫ﺷﻮد ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ﻳﺎدآوري اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻧﻴﻤﻪ دوم دﻫﻪ ‪ 90‬ﻣﻴﻼدي ﻛﻪ‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﻣﻮﻧﺎش اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ ‪ ،‬دوره ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺑﻴﻦ رﺷﺘﻪ اي را راه اﻧﺪازي‬
‫ﻛﺮد ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎي ﻣﺎ ‪-‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ اﻃﻼع و ﻫﺸﺪار دﻟﺴﻮزان ‪ -‬ﺑﻪ ﻟﺰوم‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻜﺮدﻧﺪ ‪ .‬وﺿﻊ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻣﻮﻧﺎش ‪ ،‬ﺗﻮﻓﻴﻘﺎت و‬
‫ﮔﺴﺘﺮه ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻲ آن ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﺮﺻﺖ آﻣﻮزﺷﻲ ﺣﺘﻲ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎﻟﻲ ‪ ،‬در زﻣﺎن ﺧﻮد ‪ ،‬ﻛﻢ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده اﻳﻢ‪.‬اﻣﺎ راه ﮔﺸﻮده ﺷﺪه ﺑﺮ‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﭘﺴﺎ رﺷﺘﻪ اي ﻫﺎي راﻳﺎﻧﺶ را اﻳﻨﻚ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻢ ﺧﻄﺮ ﻛﺮد ‪ ،‬زﻳﺮا‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ ي ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎي ﻧﻮ ‪ -‬ﻛﻪ در اﺑﺘﺪا دﻓﻌﻲ و‬
‫ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻧﻴﺎز ‪ ،‬اﻳﺠﺎﺑﻲ و ﭘﺲ از اﻳﺠﺎب ﮔﺎه ‪ ،‬وﻟﻊ آﻟﻮد اﺳﺖ – اﻳﻦ‬
‫اﻣﺮ را ﻻزم ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ .‬اﺳﺎﺗﻴﺪ ﺧﺒﺮه رﺷﺘﻪ ﻫﺎي داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ‬
‫اﺳﺎﺗﻴﺪ ﺟﻮان ‪ ،‬ﻧﻮآور و ﭘﺮﺗﻮان ‪ ،‬ﻫﺴﺘﻪ ﻫﺎي اﺻﻠﻲ راه اﻧﺪازي و ﮔﺴﺘﺮش‬
‫ﻳﺮ ﺛﻤﺮ و ﻓﺮﺻﺖ ‪ ،‬ﭘﺴﺎ رﺷﺘﻪ ﻫﺎي راﻳﺎﻧﻪ اي را ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺷﺮط ﻛﺎﻓﻲ‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ آﻣﻮزش ﻫﺎﺳﺖ ‪ ،‬زﻳﺮا ﻛﻴﻔﻴﺖ‬
‫در آﻣﻮزش ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺣﺎﺻﻞ و ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ از دﺳﺖ ﻣﻲ رود‪ .‬در اﺑﺘﺪاي‬
‫ﺑﺮﮔﺰاري اﻳﻦ دوره ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺪف اﻧﺘﻘﺎل داﻧﺶ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻓﻨﻲ ‪ ،‬از داﻧﺸﮕﺎه‬
‫ﻫﺎي ﻣﺠﺮب ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﻤﻜﺎر ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮان ﻛﻤﻚ ﮔﺮﻓﺖ ‪ .‬ﺗﺠﺎرب‬
‫ﻣﻮﻓﻖ داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎي داﺧﻠﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻤﻜﺎري ﻣﺸﺘﺮك داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮﺑﻴﺖ‬
‫ﻣﺪرس ﺑﺎ داﻧﺸﮕﺎه ﻟﻮﻻي ﺳﻮﺋﺪ ‪ ،‬در ﺑﺮﮔﺰاري ﻣﺸﺘﺮك و ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻴﻦ‬
‫رﺷﺘﻪ اي ﺗﺠﺎرت و ﺑﺎزارﻳﺎﺑﻲ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ راﻫﻨﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬
‫ﭘﺮ ﺷﻤﺎر داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﻣﻮﻓﻖ ﺧﺎرج از ﻛﺸﻮر را در دوره ﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت ‪،‬‬
‫ﻣﻴﺘﻮان در ﺑﺮﮔﺰاري اﻳﻦ دوره ﻫﺎ ﺷﺮﻳﻚ ﻛﺮد و از ﺗﺠﺎرب ﻣﻔﻴﺪ آﻧﻬﺎ ﺑﻬﺮه‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ]‪. [18] ، [17] ، [16‬‬
‫ﻫﺠﺪﻫﻤﻴﻦ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻠﻲ ﺳﺎﻻﻧﻪ اﻧﺠﻤﻦ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﻳﺮان‬
‫‪ 24‬اﺳﻔﻨﺪﻣﺎه ‪-1391‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﻳﻒ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪22 ،‬‬
‫دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ و آﻳﻨﺪه آن‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﺻﻞ آﻧﺴﺖ ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﺪ آﻣﻮزش‬
‫داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ راﻳﺎﻧﺶ در اﻳﺮان ﺑﺎ ﻗﻠﺖ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎي ﻣﻮردي و آﻳﻨﺪه ﻧﮕﺎراﻧﻪ]‪[19‬‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﻏﻴﺎب ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺨﺸﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎ ‪ ،‬آﺳﻴﺐ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﻤ‪‬ﻲ ‪ ،‬دﺷﻮار و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﻴﻔﻲ ‪ ،‬ﺗﻜﺮاري اﺳﺖ زﻳﺮا از ﺗﺠﺎرب ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ‬
‫آﻣﻮﺧﺘﻪ ﻫﺎﺋﻲ ﻧﻤﻲ اﻧﺪورﻳﻢ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﺠﺎرب ﻣﻮﻓﻖ را ﻫﻢ ﺗﻜﺮار ﻧﻤﻲ‬
‫ﻛﻨﻴﻢ ‪ .‬ﺟﺎي ﺳﻤﭙﻮزﻳﻮﻣﻲ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ در اﻳﺮان ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع آﻣﻮزش راﻳﺎﻧﺶ ‪،‬‬
‫ﻛﻤﺎﻛﺎن ﺧﺎﻟﻲ اﺳﺖ ‪ .‬ﮔﺴﺘﺮش ﻛﻤ‪‬ﻲ ﺑﻲ روﻳﻪ دوره ﻫﺎي ﺗﺤﺼﻴﻼت ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ ‪،‬‬
‫ﻛﻤﺘﺮ ﻓﺮﺻﺘﻲ ﺑﺮاي ﻧﻮآوري ﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ و ﺗﻜﺜﻴﺮ آن ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻴﻦ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ‬
‫ﻣﻴﺪﻫﺪ ‪ .‬ﺗﻮﺻﻴﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﺎرﭼﻮب ‪ ،‬در ﮔﺴﺘﺮش دوره ﻫﺎي‬
‫ﭘﺴﺎ رﺷﺘﻪ اي راﻳﺎﻧﺶ ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻛﻤ‪‬ﻲ و ﻛﻴﻔﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﻲ ﺣﻮزه ﻫﺎي ﻧﻴﺎز ﻋﺎﺟﻞ ﺗﺮ و ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺗﻮاﻧﺎﺗﺮ ‪ ،‬در اﺟﺮاي اﻳﻦ‬
‫آﻣﻮزﺷﻬﺎ ﺷﻮد ‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﺎورد اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ‪ ،‬ﺑﺮاي آﻳﻨﺪه آﻣﻮزﺷﻬﺎي داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ‬
‫ﺣﻮزه راﻳﺎﻧﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺮاﺟﻊ و ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫‪[1] Klein , J. T.,”Creating interdisciplinary campus cultures: a‬‬
‫‪model for strength and sustainability , Jossey-Bass Publishing ,‬‬
‫‪2010.‬‬
‫]‪ [2‬ﺧﻮرﺳﻨﺪي ﻃﺎﺳﻜﻮه ‪ ،‬ﻋﻠﻲ ‪" ،‬ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻣﻴﺎن رﺷـﺘﻪ اي داﻧـﺶ"‪ ،‬اﻧﺘﺸـﺎرات‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﻜﺪه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪ ،‬وزارت ﻋﻠﻮم ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت و ﻓﻨـﺎوري ‪،‬‬
‫‪. 1387‬‬
‫]‪ [3‬اﺑﻄﺤﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ‪" ،‬آﻣﻮزش ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺎ ﺳﺎل ‪" 1404‬‬
‫‪ ،‬ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ آﻣﻮزش ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ در ‪ ،1404‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ‪ ،‬اﺳﻔﻨﺪﻣﺎه ‪.1388‬‬
‫]‪ [4‬ﻗﺪﻳﻤﻲ ‪ ،‬ﺳﻌﻴﺪ و ﻣﺤﻤﺪي ﻧـﮋاد ‪ ،‬ﺑﻬـﺰاد ‪"،‬ﺷـﻴﻮه ﻧﺎﻣـﻪ ﺗـﺪوﻳﻦ و ﺑـﺎزﻧﮕﺮي‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﺳﻲ"‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي و ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﻲ ‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻧـﺖ آﻣﻮزﺷـﻲ‬
‫وزارت ﻋﻠﻮم ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﻓﻨﺎوري ‪. 1390 ،‬‬
‫]‪ [5‬اﺑﻄﺤﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ‪" ،‬راﻳﺎﻧﺶ ‪ ،‬ﻋﻨﻮاﻧﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺤـﻮل در آﻣﻮزﺷـﻬﺎي‬
‫داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ راﻳﺎﻧـﻪ و ﻓﻨـﺎوري اﻃﻼﻋـﺎت "‪ ،‬ﻫﻔـﺪﻫﻤﻴﻦ ﻛﻨﻔـﺮاﻧﺲ ﻣﻠـﻲ‬
‫ﺳﺎﻻﻧﻪ اﻧﺠﻤﻦ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﻳﺮان ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﻳﻒ ‪ ،‬اﺳﻔﻨﺪﻣﺎه‪.1390‬‬
‫]‪ [6‬اﺑﻄﺤﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪ اﺑـﺮاﻫﻴﻢ‪" ،‬ﺑﺮرﺳـﻲ ﭘـﻴﺶ ﻧـﻮﻳﺲ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ درﺳـﻲ ﭘﻴﺸـﻨﻬﺎدي‬
‫‪ ACM & IEEE‬ﺑﺮاي دوره ﻫﺎي داﻧﺸـﮕﺎﻫﻲ آﻣـﻮزش ﻓﻨـﺎوري اﻃﻼﻋـﺎت "‪،‬‬
‫ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﮔﺰارش ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻧﺸﺮﻳﻪ اﻧﺠﻤﻦ اﻧﻔﻮرﻣﺎﺗﻴﻚ اﻳﺮان‪ ،‬ﺷـﻤﺎره ‪1384 ، 164‬‬
‫‪.‬‬
‫‪[7] Lunt , B.M. , “Information Technology 2008 , Curriculum‬‬
‫‪Guidelines for Undergraduate Degree Program in Information‬‬
‫‪Technology “ , ACM & IEEE . 2008.‬‬
‫‪[8] Kamali, R. , “A curriculum Model Based on the SIGITE‬‬
‫‪Guidelines” , Journal of Information Technology Education ,‬‬
‫‪Volume 5 , 2008.‬‬
‫]‪ [9‬اﺑﻄﺤﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ‪" ،‬اﻟﮕﻮﺋﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭼﺎرﭼﻮب ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫـﺎي‬
‫درﺳﻲ دوره ﻫﺎي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋـﺎت " ‪ ،‬ﭘـﺎﻧﺰدﻫﻤﻴﻦ ﻛﻨﻔـﺮاﻧﺲ‬
‫ﻣﻠﻲ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﻧﺠﻤﻦ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﻳﺮان ‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻨﺎوري ﻧﻴﺮو )ﻣـﺘﻦ (‬
‫‪ ،‬اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه ‪. 1388‬‬
‫]‪ [10‬اﺑﻄﺤﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ‪" ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اي درﺳﻲ ﺑﺮاي دوره داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت"‪ ،‬دوﻣﻴﻦ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت و ارﺗﺒﺎﻃـﺎت‬
‫‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ‪ ،‬اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه ‪. 1384‬‬
‫]‪ [11‬اﺑﻄﺤﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ‪" ،‬زد )زﻧﺠﻴﺮه ﻫﺎي درﺳﻲ ( ‪ :‬اﻟﮕﻮﺋﻲ ﻛﺎرﺑﺮدي ﺑـﺮاي‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﺳﻲ در دوره ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳـﻲ ﻓﻨـﺎوري اﻃﻼﻋـﺎت"‪ ،‬دﻫﻤـﻴﻦ‬
‫ﻛﻨﻔــﺮاﻧﺲ ﺳــﺎﻻﻧﻪ اﻧﺠﻤــﻦ ﻛــﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﻳــﺮان ‪،‬ﭘﮋوﻫﺸــﻜﺪه ﻓﻨــﺎوري اﻃﻼﻋــﺎت و‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﻳﺮان ‪ ،‬ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎه ‪. 1383 ،‬‬
‫]‪ [12‬اﺑﻄﺤﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ‪" ،‬زﻧﺠﻴﺮه ﻫﺎي درﺳﻲ در دوره ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳـﻲ‬
‫ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت"‪ ،‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﮔﺰارش ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻧﺸﺮﻳﻪ اﻧﺠﻤـﻦ اﻧﻔﻮرﻣﺎﺗﻴـﻚ اﻳـﺮان‪،‬‬
‫ﺷﻤﺎره ‪. 1383 ، 157‬‬
‫]‪ [13‬اﺑﻄﺤﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ‪" ،‬داﻧﺶ اﻓﺰاﺋﻲ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻣﻴﺎن رﺷـﺘﻪ اي راﻫـﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰان درﺳﻲ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﺟﻬﺖ ﮔﺬر از ﻧﮕﺮه ﮔﺮاﻳﺸﻲ ﺑﻪ ﻧﮕﺎه ﻓﺮا رﺷـﺘﻪ اي‬
‫"‪ ،‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﮔﺰارش ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻧﺸﺮﻳﻪ اﻧﺠﻤـﻦ اﻧﻔﻮرﻣﺎﺗﻴـﻚ اﻳـﺮان‪ ،‬ﺷـﻤﺎره ‪، 206‬‬
‫‪. 1391‬‬
‫]‪ [14‬اﺑﻄﺤﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ‪ " ،‬آﻣﻮزﺷﻬﺎي داﻧﺸـﮕﺎﻫﻲ ﻓﻨـﺎوري اﻃﻼﻋـﺎت‪،‬ﻋﻠﻮم و‬
‫ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ راﻳﺎﻧﻪ‪،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﮔﺬر از رﺷﺪ ﻛﻤ‪‬ﻲ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﻴﻔـﻲ"‪ ،‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣـﻪ ﮔـﺰارش‬
‫ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻧﺸﺮﻳﻪ اﻧﺠﻤﻦ اﻧﻔﻮرﻣﺎﺗﻴﻚ اﻳﺮان‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪. 1390 ، 198‬‬
‫]‪ [15‬اﺑﻄﺤﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪ اﺑـﺮاﻫﻴﻢ‪" ،‬دور اﻧﺪﻳﺸـﻲ ‪ ،‬آﻳﻨـﺪه ﻧﮕـﺮي و ﺑﻬﺒـﻮد ﻣﺴـﺘﻤﺮ ‪،‬‬
‫ﺿﺮورت ﻫﺎي ارﺗﻘﺎء آﻣﻮزﺷﻬﺎي ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋـﺎت و ﻣﻬﻨﺪﺳـﻲ راﻳﺎﻧـﻪ"‪ ،‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣـﻪ‬
‫ﮔﺰارش ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻧﺸﺮﻳﻪ اﻧﺠﻤﻦ اﻧﻔﻮرﻣﺎﺗﻴﻚ اﻳﺮان‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪. 1387 ، 182‬‬
‫‪[16] The Joint Task Force for Computing Curricula ,‬‬
‫‪“Computing Curricula 2005 “ , ACM & IEEE . 2005.‬‬
‫‪[17] Jeasani ,H.,Marius Truta ,T. , “ Development and‬‬
‫‪implementation of a MASTER program in Computer‬‬
‫‪Information Technology” , American Society for Engineering‬‬
‫‪Education , 2010.‬‬
‫‪[18] Perry , C.A. , “Information Technology and the‬‬
‫‪curriculum : A Status Report , EDUCAUSE QUARTERLY ,‬‬
‫‪No. 4 , 2004.‬‬
‫‪[19] Sugrue , Ciaran , “The Future of Educational Change ,‬‬
‫‪International Perspectives” , Routledge , 2008 .‬‬