‫ﻃﺮاﺣﻲ ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﺎزي و ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﻳﻚ ﻣﺤﻴﻂ ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ‬
‫ﺳﻴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﺑﻄﺤﻲ‬
‫ﻋﻀﻮ ﻫﻴﺌﺖ ﻋﻠﻤﻲ داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﻳﻒ‬
‫‪abtahi@sharif.edu‬‬
‫ﭼﻜﻴﺪه‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﻳﻚ ﻣﺤﻴﻂ ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﺟﻬﺖ ﺣﻞ ﺑﺮﺧﻲ از دﺷﻮارﻳﻬﺎي اﻧﺠﺎم ﭘﮋوﻫﺸـﻬﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳـﻲ ﺑـﻪ‬
‫روش ﺳﻨﺘﻲ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از روشﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮﺻﺖ ﻫﺎ و ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎﻳﻲ ﻧﺎﺷﻲ از آن از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻳﻚ‬
‫ﭼﻬﺎر ﭼﻮب ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﻚ ﻧﺮم اﻓﺰار ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﻤﻚ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ راﻳﺎﻧﻪاي ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ راﻳﺎﻧـﻪ‬
‫در ﻣﺤﻴﻂ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ‪ ،‬ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬رﻫﻴﺎب از ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي اوﻟﻴﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﻤـﻚ‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ راﻳﺎﻧﻪاي ﻃﺮاﺣﻲ و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﺎزي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺎن ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﻣﺆﻟﻔﻪﻫـﺎي اﻳـﻦ ﻣﺤـﻴﻂ‪ ،‬ﺗﻮﺻـﻴﻒ ﻣﻌﻤـﺎري و‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮﻟﻔﻪ اي و ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ آن ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪﺳﺎزي ﺗﻜـﺎﻣﻠﻲ و ﺗﺠﺮﺑـﻪ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﭼﻨﺪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻛﺎرﺑﺮدي ﺑﻪ ﻛﻤﻚ اﻳﻦ اﺑﺰار ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻴﺪ واژه ﻫﺎ‬
‫ﻛﻤﻚ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ راﻳﺎﻧﻪاي‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ راﻳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﺪل ﭘﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺣﻮزه ﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳـﻲ ﺑـﺎ ﻛﻤﺒـﻮد ﻓـﺮآروش ﻫـﺎي ﻣـﺪون ﭘـﮋوﻫﺶ‪،‬‬
‫ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي اﻳﻦ ﺣﻮزه ﻣﻮاﺟﻬﻨﺪ‪ .‬از ﺳـﻮﻳﻲ دﻳﮕـﺮ ﻣﺤـﻴﻂ‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ راﻳﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﺤﻴﻂ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ و اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫـﺎي آن در‬
‫ﺟﻬﺖ اﺑـﺪاع روﺷـﻬﺎي ﻣﻨﺎﺳـﺐ و ﻣﻌﺘﺒـﺮ ﭘـﮋوﻫﺶ در ﺣـﻮزهﻫـﺎي‬
‫ﻣﻬﻨﺪﺳـﻲ ﻫــﺪاﻳﺖ ﻧﻤﺎﻳــﺪ‪ .‬روشﻫــﺎ‪ ،‬راﻫﺒﺮدﻫــﺎ‪ ،‬اﺑﺰارﻫــﺎ و اﻣﻜﺎﻧــﺎت‬
‫ﺟﻤــﻊآوري‪ ،‬ﻧﮕﻬــﺪاري و ﺑﺎزﻳــﺎﺑﻲ اﻃﻼﻋــﺎت و ﺗﺤﻠﻴــﻞ و ﺗﻮﻟﻴــﺪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻣﺴﺘﺪل ﺑـﺎ ارﺟﺎﻋـﺎت ﻣﻌﺘﺒـﺮ و ارﻗـﺎم و اﻋـﺪاد‬
‫دادهﻛﺎوي ﺷﺪه ﻗﺎﺑﻞ رد ﻳﺎﺑﻲ ﺗﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ داده اي ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ اﻣﻜﺎﻧـﺎت‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت در وﺳﻌﺖ راﻳﺎ ﺳـﭙﻬﺮ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﭼﻬـﺎرﭼﻮﺑﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺤﻴﻄﻬﺎي ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﺑﺴﺎزد ﻛـﻪ در ﻋﺼـﺮ آﻟـﻮدﮔﻲ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت در اﺛﺮ ﻛﺜﺮت آن‪ ،‬راه ﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪي را ﺑـﺮ روي ﻣﻬﻨﺪﺳـﻴﻦ‬
‫در ﺣﻮزه ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺸﻲ‪ ،‬ﺑﮕﺸـﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳـﻦ روش ﻣـﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺎ ارﺗﻘـﺎء‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﺮاﺣﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﭘﮋوﻫﺸﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺼـﻮﻻت واﺟـﺪ ﻛﻴﻔﻴـﺖ‬
‫ﺑﻴﺸــﺘﺮي را ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻧﺘــﺎﻳﺞ ﭘــﮋوﻫﺶ ﺑــﻪ دﺳــﺖ دﻫــﺪ‪ .‬ﻣﻘــﺎﻻت‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ واﺟﺪ ارﺟﺎﻋﺎت اﺑﺮﻣﻘﺪاري و اﺑﺮﻣﺘﻨﻲ ﺑﺎ ﺑﻬـﺮه ﮔﻴـﺮي از‬
‫ﻣﺪﻟﻬﺎي ﻋﻠّﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞﮔﺮ و اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ از اﻃﻼﻋـﺎت و داده ﻫـﺎي‬
‫ﮔﺮدآوري و ﺗﺠﻤﻴﻊ ﺷـﺪه و دادهﻛـﺎوي آﻧﻬﺎ‪،‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺤﺼـﻮﻻت‬
‫ﭘﮋوﻫﺸــﻲ اﻳــﻦ ﻣﺤــﻴﻂ‪ ،‬ﻣﺒﻴــﻴﻦ ﻓﻀــﺎﻳﻲ ارزشاﻓــﺰا ﺟﻬــﺖ اﻧﺠــﺎم‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑـﻪ ارﺗﻘـﺎء ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان )ﺑﺎ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﻣﺮﺟـﻊ در ﻫـﺮ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﭘﮋوﻫﺸﻲ( ﻣﻨﺠـﺮ ﮔـﺮدد و در ﻋـﻴﻦ ﺣـﺎل اﻣﻜـﺎن ﭘـﮋوﻫﺶ‬
‫ﮔﺮوﻫﻲ از راه دور را ﻫﻢ ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﻣﺰاﻳﺎ و ﻣﻌﺎﻳﺐ اﺳﺘﻔﺎده از روﺷﻬﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﭘـﮋوﻫﺶ در‬
‫ﺣﻮزه ﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‬
‫‪1‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ اﻧﻮاع روﺷﻬﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ﻛﺎرﺑﺮدي ]‪ [1‬ﺷﺎﻣﻞ‪:‬‬
‫‪1- Applied Research‬‬
‫روشﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ﺗﻄﺒﻴﻘـﻲ‪ ،[2] 1‬ﭘـﮋوﻫﺶ ﻛﻴﻔـﻲ‪ ،[3] 2‬ﭘـﮋوﻫﺶ‬
‫ﻣــﻮردي‪ ،[4] 3‬ﭘــﮋوﻫﺶ ﻋﻤﻠــﻲ‪ [5] 4‬و ﭘــﮋوﻫﺶ ﭘﻴﻤﺎﻳﺸــﻲ‪ [6] 5‬و‬
‫روﺷﻬﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭘﮋوﻫﺶ )ﺷﺎﻣﻞ روﺷﻬﺎي ﻓﻠﺴﻔﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺮي‪ ،‬ﻋﻠﻤـﻲ و‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪاي(‪ ،‬اﻧﻮاع راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ )ﺷﺎﻣﻞ راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻮﺻــﻴﻔﻲ‪ ،‬ﻣﻴــﺪاﻧﻲ و ﻣﺸــﺎﻫﺪه اي(‪ ،‬اﻧــﻮاع اﺑﺰارﻫــﺎي ﺟﻤــﻊآوري‬
‫اﻃﻼﻋﺎت )ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺸـﻨﺎﻣﻪ و ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ(‪ ،‬اﻧـﻮاع روﺷـﻬﺎي‬
‫ﺟﻤﻊ آوري اﻃﻼﻋﺎت )ﺳﺮﺷﻤﺎري و ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﮔﻴـﺮي( و روشﻫـﺎي‬
‫راﻳﺞ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﭘﮋوﻫﺸﻲ )ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ و ﻏﻴﺮ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ( در ﺳﻄﻮح‬
‫ﮔﻮﻧــﺎﮔﻮن ﭘــﮋوﻫﺶ )ﺷــﺎﻣﻞ ﭘــﮋوﻫﺶﻫــﺎي ﺗﻮﺳــﻌﻪاي‪ ،‬ﻛــﺎرﺑﺮدي و‬
‫ﺑﻨﻴﺎدي( ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ اﻳﻦ روﺷﻬﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺟﻬﺖ ﺣـﻮزهﻫـﺎي ﻋﻠـﻮم‬
‫اﻧﺴــﺎﻧﻲ و ﻣــﻮاردي‪ ،‬ﻋﻠــﻮم ﺗﺠﺮﺑــﻲ اﺑــﺪاع ﺷــﺪهاﻧــﺪ و ﻧﻴﺎزﻫــﺎي‬
‫ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ را ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮآورده ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺳﺎﺧﺖ و ﻃﺮاﺣﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﺳﺎزي‬
‫‪،‬داده ﻛﺎوي‪ 7‬ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‪، 8‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪﻟﻬﺎي ﻋﻠّﻲ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ‬
‫ﺑﺮ ﻗﺎب‪ 9‬و داده آﻣﺎﻳﻲ ﻣﺘﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در روﺷﻬﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﭘﮋوﻫﺶ‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻛﻤﺘﺮ اﻋﺘﻨﺎ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺪﻟﻬﺎي آﻣـﺎري در‬
‫اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎ ﻣﺤﺪود و اﻟﮕﻮﻫﺎي اﺳﺘﻨﺘﺎﺟﻲ ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ آزﻣﻮن‬
‫‪11‬‬
‫ﻓﺮض ﻫﺎي آﻣﺎري اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي اﻃﻼعﺟﻮﻳﻲ‪ 10‬و داﻧـﺶﻳـﺎﺑﻲ‬
‫در اﻳﻦ اﻟﮕﻮﻫﺎ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﺑﻮده و دادهﻫـﺎي ﺛﺒﺘـﻲ و اﻇﻬـﺎري‬
‫ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ داده ﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ اﻳﻦ ﺣﻮزهﻫﺎ را ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬از ﻧﻘـﺎط‬
‫ﻗﻮت اﻳﻦ اﻟﮕﻮﻫﺎ ﺗﺠﺎرب ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﻣﻜﺮر و ﭘﻴﺸـﻴﻨﻪ ﻃـﻮﻻﻧﻲ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از آﻧﻬﺎ در ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﻲ ﻣﺆﻟﻔـﻪﻫـﺎي‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻣﺤـﻴﻂ ﭘـﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜـﻲ ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑﻬـﺮه ﮔﺮﻓـﺖ و‬
‫زﻳﺴﺖ ﭼﺮخ‪ 12‬اﻧﺠﺎم ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ را ﺑﺎ ﻧﻘـﺪ اﻟﮕـﻮي ﺳـﻨﺘﻲ‬
‫ﻣﻌﺎدل آن ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﺗﺤﻘﻴﻖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﺛﻤﺮه ﺗﺠﺮﺑـﻪ‬
‫ﻋﻤﻠﻲ ﻧﮕﺎرﻧﺪه در اﺟﺮاي ﻳﻚ ﭘﮋوﻫﺶ ﻛﺎرﺑﺮدي در زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺎزار ﻧـﺮم‬
‫اﻓﺰار اﻳﺮان ﺑﻮده اﺳﺖ]‪ .[7‬زﻳﺮا ﻧﻴـﺎز ﺑـﻪ ﻳـﻚ ﻣﺤـﻴﻂ ﭘﮋوﻫﺸـﻲ ﺑـﺎ‬
‫دادهﻫﺎ و ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﺘﻐﻴﻴـﺮ و ﻧﻴﺎزﻣﻨـﺪ ﺑﻬﻨﮕـﺎﻣﻲ ﻣﺴـﺘﻤﺮ و‬
‫ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑـﺮ ﻣـﺪل را ﻣﺤـﻴﻂ و روﺷـﻬﺎي ﺳـﻨﺘﻲ ﺗـﺎﻣﻴﻦ ﻧﻤـﻲﻛـﺮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬اﻳﺠﺎد اﻣﻜﺎﻧﺎت رﻫﻴﺎب ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﻳﻬﺎي اﻳـﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ و‬
‫‪1- Comparative Research‬‬
‫‪2- Qualitative Research‬‬
‫‪3- Case Study Research‬‬
‫‪4- Action Research‬‬
‫‪5- Surveys‬‬
‫‪6- Prototyping‬‬
‫‪7- Data Mining‬‬
‫‪8- Simulation‬‬
‫‪9- Frame Based‬‬
‫‪10- Information Finding‬‬
‫‪11- Knowledge Discovery‬‬
‫‪12- RDLC: Research Development Life Cycle‬‬
‫ﺳﻴﺮ ﺗﻜﺎﻣﻞ آن در ﭘﺮوژه ﺑﻌﺪي ]‪ [8‬ﻋﻤﻼ ﻣﻮﻳﺪ اﻳﻦ ﻧﻴﺎز و ﺗﻨﮕﻨﺎﻫﺎي‬
‫روﺷﻬﺎي ﺳﻨﺘﻲ و اﻣﻜﺎﻧﺎت ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻌﺎرﻳﻒ‪ ،‬وﻳﮋﮔﻴﻬﺎ و ﺿﺮورﺗﻬﺎي ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ‬
‫ﭘــﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜــﻲ‪ ،‬اﻧﺠــﺎم ﭘــﮋوﻫﺶ در ﻣﺤــﻴﻂ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜــﻲ‬
‫اﺳﺖ]‪ .[9‬از ﻣﻨﻈﺮي دﻳﮕﺮي ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ راه ﺣﻠﻲ ﺗﻠﻔﻴﻘـﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي از ﻣﺤﺎﺳـﻦ دو ﭘـﻴﺶ ﻓﻬـﻢ‪ 13‬ﭘـﮋوﻫﺶ ﻛﻤ‪‬ـﻲ‪ 14‬و‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ ﻛﻴﻔﻲ‪ 15‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺴﻬﻴﻞ ﭘﮋوﻫﺶ ﻛﻤ‪‬ﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺤﻴﻂ‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜــﻲ )راﻳﺎﻧــﻪاي و ﺷــﺒﻜﻪاي( اﻣﻜــﺎن اﺳــﺘﻔﺎده ﻫﻤﺰﻣــﺎن از‬
‫ﻣﺤﺎﺳﻦ ﻫﺮ دو روش را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎزد زﻳﺮا روﺷﻬﺎي داده آﻣـﺎﻳﻲ و‬
‫دادهﻛــﺎوي راﻳﺎﻧــﻪ اي‪ ،‬اﺑﻌــﺎد ﺗﺤﻘﻴــﻖ ﻛﻴﻔــﻲ را ﻧﻴــﺰ روز ﺑــﻪ روز‬
‫ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ]‪ .[10‬ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻓﻮق ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑـﻪ ﺟـﺎي اﻟﮕـﻮي‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺑﻪ ﻛﻤﻚ راﻳﺎﻧﻪ ﺑﺮ اﺳـﺎس اﻟﮕﻮﻫـﺎي ﻣﺒﺘﻨـﻲ ﺑـﺮ راﻳﺎﻧـﻪ‬
‫ﻣﺠــﺪداً ﺗﻌﺮﻳــﻒ ﺷــﻮﻧﺪ ﺣﺘــﻲ ﻣــﻲﺗﻮاﻧﻨــﺪ ﻣﻨﺸــﺎ ﺗﺤــﻮﻻﺗﻲ ﻧﻴــﺰ در‬
‫ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﺣﻮزهﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ راﻳﺎﻧﻪ وﭘﮋوﻫﺶ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ راﻳﺎﻧﻪ‬
‫دﺳﺘﺎوردﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎده از راﻳﺎﻧﻪ در اﻟﮕﻮﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ راﻳﺎﻧـﻪ‬
‫ﺑﺮاي درج و ﺛﺒﺖ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬آﻣﺎﻳﺶ آﻧﻬﺎ‪ ،‬اﻣﻜﺎﻧﺎت اﻧﺠـﺎم ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت‬
‫رﻳﺎﺿﻲ و آﻣﺎري‪ ،‬رﺳـﻢ ﻧﻤﻮدارﻫـﺎي دادهاي‪ ،‬ﺗﺤﺮﻳـﺮ و ﺗﻬﻴـﻪ ﻧﺴـﺦ‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﻣﻘﺎﻻت ﻋﻠﻤﻲ ﺑﺎ اﻣﻜﺎن وﻳﺮاﻳﺶ و ﺑﻪ ﻫﻨﮕـﺎﻣﻲ ﺳـﺎده و‬
‫ﻣﺴﺘﻤﺮ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻛﻤﻴﻨـﻪاي ﺑـﺮاي ﻳـﻚ ﻣﺤـﻴﻂ‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ اﺳـﺖ اﻣـﺎ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺮاي ﻓﺮﻫﻨـﮓﺳـﺎزي و‬
‫آﺷﻨﺎﻳﻲ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان و آﻣﺎده ﺳﺎزي آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﭘـﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜـﻲ‬
‫ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ راﻳﺎﻧﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده واﻗﻊ ﺷﻮد‪ .‬ﺳـﻘﻒ ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖﻫـﺎي اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ در اﻟﮕﻮي ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ راﻳﺎﻧـﻪ و ﻣﺤـﻴﻂ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜـﻲ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ ﺑﺮاي ﺗﻤـﺎﻣﻲ ﮔﺎﻣﻬـﺎي ﭘـﮋوﻫﺶ از ﺗﺮﺳـﻴﻢ درﺧـﺖ‬
‫ﻣﻮﺿــﻮﻋﻲ‪ ،‬ﺧــﺪﻣﺎت ﺑﺮﮔــﻪدان اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜــﻲ ﭘــﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﮔــﺮدآوري‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜــﻲ ﻣﺸﺨﺼــﺎت ﻣﺮاﺟــﻊ و ﻣﻨــﺎﺑﻊ ﻛﺎﻏــﺬي‪ ،‬اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜــﻲ و‬
‫اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﻲ ﺗﺎ ﺟﻤﻊ آوري‪ ،‬ﺗﺠﻤﻴـﻊ‪ ،‬ﺗﻠﺨـﻴﺺ و ﻣﻌﺘﺒﺮﺳـﺎزي دادهﻫـﺎ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺮاﺣـﻲ ﭘﺮﺳـﺶ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺸـﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬اﻣﻜـﺎن اﻧﺠـﺎم ﻣﺼـﺎﺣﺒﻪﻫـﺎي‬
‫ﻟﺤﻈﻪاي و اﺳﺘﺨﺮاج ﺧﻮدﻛـﺎر ﻧﺘـﺎﻳﺞ و داده ﻛـﺎوي آﻧﻬـﺎ ﺗـﺎ ﺗﻮﻟﻴـﺪ‬
‫ﻣﻘﺎﻻت اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﺑﺎ ارﺟﺎﻋـﺎت ﻣﻌﺘﺒـﺮ ﺗـﺎ اﺻـﻞ ﻣﻨـﺎﺑﻊ و ﻣﻘـﺎدﻳﺮ‬
‫اﺑﺮﻣﻘﺪاري ﻗﺎﺑـﻞ ردﻳـﺎﺑﻲ ﺗـﺎ ﭘﺎﻳﮕـﺎه دادهاي ﻣﻨﺸـﺎء را ﻣـﻲﺗـﻮان از‬
‫وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي اﻳﻦ ﻣﺤﻴﻂ داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫‪13- Paradigm‬‬
‫‪14- Quantitative‬‬
‫‪15- Qualititative‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﭼـﻮب ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘـﮋوﻫﺶ‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ دارﻧﺪ]‪ .[11‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﮋوﻫﺶ اﺑﺰاري ﻣﺆﺛﺮ ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺴﺎزي‬
‫ﺗﻮانﻣﻨﺪيﻫﺎي ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻪ اﺷـﺘﺮاك‬
‫ﮔﺬاري داﻧﺶ در ﻓﻀﺎي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺸـﻲ‪ ،‬ﺳـﺎﺧﺘﺎر دﻫـﻲ ﺑـﻪ‬
‫روشﻫﺎ و اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻧﺠـﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي ﭘﮋوﻫﺸـﻲ‪،‬‬
‫ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪﺳﺎزي ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺑﺎ ﻫـﺪف ﻣﺤﻘـﻖ ﺳـﺎزي‬
‫اﻫــﺪاف اﺳﺎﺳــﻲ در ﻛﺎرﺑﺮدﻫــﺎي ﺗﺨﺼﺼــﻲ و ﺗﻀــﻤﻴﻦ ﻛﻴﻔﻴــﺖ‬
‫دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻳﻦ اﻣﺮ را ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎر ﭼﻮب ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘـﮋوﻫﺶ ﻣﺆﻳـﺪ اﻟﮕـﻮي ﭘـﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜـﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در اﻟﮕﻮي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﮔﺮوه ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫ﻛﺎر ﺧﻮد را ﭘﻴﺶ از ﺷﺮوع ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﭘﺮوژهﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺸﻲ در ﭼﻬﺎر‬
‫ﭼﻮب وﻇﺎﻳﻒ اﺻﻠﻲ از ﻗﺒﻴـﻞ ﻣـﺮور ﺑـﺮ ادﺑﻴـﺎت ﻣﻮﺿـﻮع‪ ،‬ﭘـﺮدازش‬
‫ﻫﺪفﻧﮕﺮ ﻓﺮﻣﻮلﺑﻨﺪي ﭘﺮوژه و ﻣﺪلﺳﺎزي و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي آﻏـﺎز‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ آﻏﺎز ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺸـﻲ‬
‫ﻣﺘﻨﺎوﺑ ًﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮوه ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷـﺪه و ﻣﺘﻌﺎﻗـﺐ آن‪،‬‬
‫زﻣﻴﻨﻪﺳـﺎزي ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺟﻬـﺖ ﻓﻌـﺎل ﺷـﺪن ﻣـﺪلﺳـﺎزي و ﺗﺤﻠﻴـﻞ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي‪ ،‬ارﺿﺎي ﻗﻴﻮد و ﭘﺮدازش ﻫﺪفﻧﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬اﻟﮕﻮﻫﺎ و راﻫﻜﺎرﻫﺎي اﺻـﻼﺣﻲ‬
‫در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﺴﺘﻨﺪات ﺿﺮوري ﺑﻪ ﮔﺮوه ﭘﺮوژه ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه و ﺑﻪ آﻧﻬـﺎ‬
‫داده ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺗﺒﻌﻴـﺖ از اﻳـﻦ اﻟﮕﻮﻫـﺎ و راﻫﻜﺎرﻫـﺎ‪ ،‬ﻛـﺎرآﻳﻲ‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮي را در روﻧﺪ اﺟﺮاي ﭘﺮوژه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ارﺗﺒﺎط ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﻠﺖ اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت رخ داده در روش ﻫـﺎ‬
‫و اﺑﺰارﻫﺎي ﻛﻪ در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ دﻗـﺖ‬
‫ﺑــﺎﻻﻳﻲ ﺗﻌﻴــﻴﻦ ﮔﺮدﻧــﺪ ‪.‬ﺑــﻪ ﻫﻤــﻴﻦ دﻟﻴــﻞ اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﻣــﺪلﺳــﺎزي‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي‪ ،‬ﭘﺮدازش ﻫﺪفﻧﮕﺮ و ارﺿﺎء ﻗﻴﻮد ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ داﻧﺶ ﻛﺎﻓﻲ و‬
‫ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ اﺻﻮل ﻣﺴـﺘﺪل ﺻـﻮرت ﭘـﺬﻳﺮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ دﻟﻴـﻞ ﮔـﺮوه‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﺠﻬﻴﺰ ﺑـﻪ اﺑـﺰار ﻳـﺎدﮔﻴﺮي ﻣﻨﺎﺳـﺐ‪ ،‬از‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﻗﺒﻠﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻄﻠـﻮب در ﺗﺼـﻤﻴﻢ ﮔﻴـﺮيﻫـﺎي آﺗـﻲ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻬﺮه ﮔﻴـﺮد]‪ .[12‬ﺗﻌـﺎرﻳﻒ ﻓـﻮق ﻧﺸـﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ اﻧﺠـﺎم ﭘـﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜـﻲ اﻋﻤـﺎل ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘـﮋوﻫﺶ را‬
‫ﺗﺴﻬﻴﻞ و ﺗﺴﺮﻳﻊ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪل ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﻣﺤﻴﻂ ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ‬
‫اﻫــﺪاف ﺑﺮﭘــﺎﺋﻲ و اﺳــﺘﻔﺎده از ﻳــﻚ ﻣﺤــﻴﻂ ﭘــﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜــﻲ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢﺳﺎزي اﻣﻜﺎن اﻧﺠﺎم ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻳﺎ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ راﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ اﻣﺎ‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻫﺪف ﻃﺮاﺣﻲ ﭼﻬﺎر ﭼـﻮب اﻳـﻦ ﻣﺤـﻴﻂ ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﺤﻴﻂ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ زﻳﺴـﺘﭽﺮخ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ را در ﻫﻤﻪ ﮔﺎﻣﻬﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ در‬
‫ﻃﺮاﺣﻲﻫﺎ ﺧﺪﻣﺎت اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي ﻫـﺮ ﮔـﺎم زﻳﺴـﺘﭽﺮخ در‬
‫ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد و ﻋـﻼوه ﺑـﺮ آن در ﺟﻬـﺖ ﺗﻜﺎﻣـﻞ روﺷـﻬﺎي‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ راﻳﺞ‪ ،‬ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺪلﺳﺎزي ﻋﻠّﻲ ﻣﺒﺘﻨـﻲ ﺑـﺮ ﻗـﺎب‪،‬‬
‫اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي و ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻧﺮم اﻓﺰاري و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﭘـﮋوﻫﺶ در‬
‫ﻗﺎﻟﺐ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ واﺟﺪ ارﺟﺎﻋﺎت اﺑﺮﻣﺘﻨﻲ و ﻣﻘﺎدﻳﺮ اﺑﺮﻣﻘﺪاري‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺸﺨﺼﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺪل ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺳﻨﺘﻲ ﻣﺒﺘﻨـﻲ ﺑـﺮ ﺳـﻪ ﮔـﺎم ﺟﻬـﺖﮔﻴـﺮي‪،‬‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪوزي و ﻧﺘﻴﺠـﻪﮔﻴـﺮي اﺳـﺖ]‪ [13‬ﻛـﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮﻣﺒﻴﻴﻦ ﺗـﻮاﻟﻲ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﺗﺎ رﻳـﺰ اﻋﻤـﺎل ﻻزم ﻫـﺮ ﮔـﺎم ﭘﮋوﻫﺸـﻲ اﺳـﺖ‪ .‬در ﻣـﺪل‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ از اﻟﮕﻮﺋﻲ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "ﺗﺒﺴﻢ" )ﻛﻪ ﻛﻮﺗﻪ ﻧﻮﺷـﺖ‪:‬‬
‫"ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻜﺎﺷﻔﻪاي ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺳﭙﻬﺮ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﺒﻨﺎ " اﺳﺖ( اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ روش ﺗﺤﻘﻴﻖ در آن در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﺪل ﻋﻠّﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺒﺘﻨﻲ‬
‫ﺑﺮ ﻗﺎب ﺑﻪ ﮔﺎم ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪوزي ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﮔﺮدد و اﻟﮕﻮي ﺗﺒﺴﻢ ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬
‫ﺑﻴﺎن رﻳﺰ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و اﺑﺰارﻫﺎﺋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ ارزشاﻓـﺰا‬
‫از دادهﻫﺎ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت و داﻧﺶﻫﺎي ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﭘﺮوژه ﭘﮋوﻫﺸﻲ را ﻣﻴﺴـﺮ‬
‫ﻣﻲﺳـﺎزد‪ .‬در ﻣـﺪل ﻣﻔﻬـﻮﻣﻲ ﺗﻮﺻـﻴﻒﮔـﺮ روش ﭘـﮋوﻫﺶ ﻣﺤـﻴﻂ‬
‫ﭘﻴﺸــﻨﻬﺎدي‪ ،‬در ﻻﻳــﻪ اول اﻳــﻦ اﻟﮕــﻮ ﻣﺘــﺎﺛﺮ از روشﻫــﺎي ﭘــﮋوﻫﺶ‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻟﻮدهﻫﺎي اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﻲ )ﺷﺎﻣﻞ اﻳﻨﺘﺮاﻧـﺖ‪ ،‬اﻛﺴـﺘﺮاﻧﺖ ﻳـﺎ‬
‫اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ( و ﻣﺪﻟﺴﺎزي داﻧﺶ ﭘﺮوژه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﻻﻳـﻪ دوم‬
‫ﻣﺘﺎﺛﺮ از راه ﺣﻞﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ‪ ،1‬ﻣﺤـﻴﻂ راﻳـﺎ ﺳـﭙﻬﺮ‪ 2‬و اﻟﮕﻮﻫـﺎي‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ داﻧﺶ‪ 3‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ -1‬ﻣﺪل ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ رﻫﻴﺎب‬
‫در ﺗﻮﺻﻴﻒ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي اﻳﻦ ﻣﺤﻴﻂ و ﻛﺎرﻛﺮدﻫـﺎي آن‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ ﻫـﺎي‬
‫زﻳﺮ در اوﻟﻮﻳﺖ ﻗﺮار دارﻧـﺪ‪ :‬ﺳـﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ ذﺧﻴـﺮه‪ ،‬ﺑﺎزﻳـﺎﺑﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺠﻤﻴﻊ و ارﺟﺎع ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎ اﺗﺼﺎﻻت ﺑـﻴﻦ ﻣﺘﻨـﻲ و ﻣﻨﺒﻌـﻲ ﻛـﺎﻓﻲ‪،‬‬
‫‪1 - e- solution‬‬
‫‪2- Cyberspace‬‬
‫‪3- KM: Knowledge Management‬‬
‫ارﺗﻘﺎء ﻛﻠﻲ و ﻛﻴﻔـﻲ ﮔـﺎم ﺟﻤـﻊآوري اﻃﻼﻋـﺎت ﺷـﺎﻣﻞ ﺑﺮﮔـﻪ دان‬
‫ﻧﻮﻳﺴــﻲ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜــﻲ ﺑــﺎ اﻣﻜﺎﻧــﺎت ارﺟــﺎع ﺑــﻪ ﻣﻨــﺎﺑﻊ ﻣﺘﻤﺮﻛــﺰ و‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺘﻤﺮﻛﺰ و ارﺟﺎﻋﺎت اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ و اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﻲ‪ ،‬ﺳـﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ اﻳـﻦ در‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﻳﻚ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜـﻲ‪ ،‬ﺗﺴـﻬﻴﻞ ﺟﻤـﻊآوري‪،‬‬
‫درج‪ ،‬ذﺧﻴﺮه‪ ،‬ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻮدﻛﺎر اﻃﻼﻋـﺎت ﭘﺸـﺘﻴﺒﺎن ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺧﺒﺮﮔﺎن و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن‪ .‬اﻣﻜﺎﻧﺎت دادهﻛﺎوي ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﻴـﻞ‬
‫ﺧﻮدﻛﺎر دادهﻫﺎ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻀﻤﻮن ﭘﮋوﻫﺶ)ﻫـﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻣﻮردي ﻳﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ( و اﻣﻜﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺧﻮدﻛﺎر ﻣﻘﺎﻻت ﭘﮋوﻫﺸـﻲ‬
‫ﺑﺎ درج ﻣﻄﺎﻟﺐ و اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻤﻊآوري ﺷـﺪه در آن و درج اﺗﺼـﺎﻻت‬
‫اﺑﺮﻣﺘﻨﻲ و اﺑﺮﻣﻘﺪاري ﺑﻪ ﻣﺮاﺟﻊ و ﻣﻨﺎﺑﻊ‪.‬‬
‫زﻳﺴﺖ ﭼﺮخ و ﮔﺮدش ﻛﺎر در ﻣﺤﻴﻂ رﻫﻴﺎب‬
‫ارﺗﻘﺎء اﻟﮕﻮي ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺳﻨﺘﻲ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اي ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮي‪ ،‬ﻳﺎﻓﺘـﻪ‬
‫اﻧﺪوزي و ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي ﺑﻪ زﻳﺴـﺖ ﭼﺮﺧـﻲ ﺟﺰﻳـﻲﮔـﺮا در ﭘـﮋوﻫﺶ‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﭼﺮﺧﻪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪداده‪ ،‬اﻃﻼع و داﻧـﺶ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻫﻤﻜـﺎر‪ ،‬ارزشاﻓـﺰا و ﻳﻜﭙﺎرﭼـﻪ ﺷـﻮﻧﺪه در اﻟﮕـﻮي‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜـﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ زﻳﺴـﺖ ﭼـﺮخ ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﺟﻤﻊآوري‪ ،‬ﺗﺠﻤﻴﻊ‪ ،‬اﺳﺘﺤﻜﺎم ﺑﺨﺸـﻲ و ﺑﻜـﺎرﮔﻴﺮي آﻧﻬـﺎ در ﻣﺴـﻴﺮ‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ را ﻣﻤﻜﻦ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫زﻳﺴﺖ ﭼﺮخ داده ﻫﺎ‪ 1‬ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺮد آوري داده ﻫﺎي داﺧﻠﻲ‪ ،‬ﺧﺎرﺟﻲ و‬
‫ﻣــﻮردي‪ ،‬درج آﻧﻬــﺎ در ﻣﺨــﺎزن‪ 2‬و اﻧﺒــﺎره ﻫــﺎي دادهاي‪ ،3‬ﺗﺤﻠﻴــﻞ و‬
‫دادهﻛﺎوي اﻧﺒﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺼ‪‬ﻮرﺳـﺎزي و ﺑﻜـﺎرﮔﻴﺮي آﻧﻬـﺎ در ﺗﺼـﻤﻴﻤﺎت و‬
‫راهاﻧﺪازه ﭼﺮﺧﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ داﻧﺶ از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻠﻪ اﺳـﺖ]‪ .[14‬ﻫﻤـﻴﻦ‬
‫زﻳﺴﺖ ﭼﺮخ ﺑﺮاي داﻧﺶ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،4‬اﺧﺬ‪ ،5‬ﭘـﺎﻻﻳﺶ‪ ،6‬ذﺧﻴـﺮه‪،7‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‪ 8‬و اﻧﺘﻘﺎل و داﻧﺶ رﺳﺎﻧﻲ‪ 9‬اﺳﺖ]‪ .[14‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﭼﺮﺧﻪ‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻃﻼﻋﺎت در داﺧﻞ زﻳﺴـﺖ ﭼـﺮخ داده اي در ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬
‫درج در ﻣﺨﺎزن دادهاي و ﺗﻮﺻﻴﻒ دادهﻫﺎ در ﻗﺎﻟﺐ اﺑﺮ دادهﻫﺎ‪) 10‬ﻛـﻪ‬
‫دادهﻫﺎي ﺗﻮﺻﻴﻒ ﮔﺮ ﺳﺎﻳﺮ داده ﻫﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ( در اﻳـﻦ ﻣـﺪل دﻳـﺪه‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺴﺖ ﭼﺮخ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي اﻳﻦ ﻣﺪل ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜـﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺟﺰﺋﻴﺎت ﮔﺎمﻫﺎي آن در ﮔﺮدش ﻛـﺎر ﻣﺤـﻴﻂ ﺗﻮﻟﻴـﺪي ﺗﻮﺻـﻴﻒ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺎﻣﻬﺎي زﻳﺮ اﺳﺖ‪ :‬ﭘﻴﻜﺮ ﺑﻨـﺪي ﻣﺤـﻴﻂ ﭘـﮋوﻫﺶ‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﮔـﺮدآوري و درج ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﭘﮋوﻫﺸـﻲ ردﻳـﺎﺑﻲ‬
‫ﺷﻮﻧﺪه‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺪل ﻋﻠّﻲ و ﻣﻀﻤﻮﻧﻲ ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﺗﻜﻤﻴﻞ ﭼﺮﺧﻪ ﻫـﺎي‬
‫داﻧﺶﻳﺎﺑﻲ‪ ،‬اﻃﻼعﻳﺎﺑﻲ و دادهﻳﺎﺑﻲ‪ ،‬ﺑـﺮ ﭘـﺎﻳﻲ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧـﻪ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜـﻲ‬
‫ﻣﺮﺟﻊ ﭘﺮوژه‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻞ راﻳﺎﻧﻪاي ﻣﻨﺎﺑﻊ داﻧﺸـﻲ‪ ،‬اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ و دادهاﺑـﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ راﻳﺎﻧﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﺑﺎ ارﺟﺎﻋﺎت اﺑﺮﭘﻴﻮﻧـﺪي و اﺑﺮﻣﻘـﺪاري‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺤﺼﻮﻻت ﭘﮋوﻫﺸﻲ در ﻗﺎﻟﺐﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ و ﻛﺎﻏﺬي‪.‬‬
‫ﮔﺮدش ﻛﺎر در اﻳﻦ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي زﻳﺴﺖ ﭼﺮخ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎ و ﮔﺎﻣﻬﺎي زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪.5‬‬
‫‪.6‬‬
‫‪.7‬‬
‫‪.8‬‬
‫‪.9‬‬
‫‪.10‬‬
‫‪.11‬‬
‫‪.12‬‬
‫‪.13‬‬
‫‪.14‬‬
‫‪.15‬‬
‫‪.16‬‬
‫‪.17‬‬
‫‪.18‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺠﺪد ﺗﺒﺴﻢ ﺑﺮاي ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻮردي‪.‬‬
‫ﭘﻴﻜﺮﺑﻨﺪي ﻛﺎم)ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﻣﺮﺟﻊ(‪.‬‬
‫درج و ﺗﻜﻤﻴﻞ درﺧﺖ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﭘﺮوژه‪.‬‬
‫آﻏﺎز ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﻨﺒﻊﻳﺎﺑﻲ ﺑﺮاي ﭘﮋوﻫﺶ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ و درج اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﮋوﻫﺸﻲ‪.‬‬
‫آﻏﺎز ﻓﺮآﻳﻨﺪ داده‪ ،‬اﻃﻼع و داﻧﺶﻳﺎﺑﻲ‪.‬‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺑﺮﮔﻪ داﻧﻬﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ‪.‬‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ دادهاي‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ و داﻧﺸﻲ ﻛﺎم‪.‬‬
‫ﺗﻜﻤﻴــﻞ ﭘﺮوﻧــﺪه ﭘﺮﺳــﺶﻫــﺎ وﺗﻮﻟﻴــﺪ ﭘﺮﺳﺸــﻨﺎﻣﻪﻫــﺎي‬
‫ﻧﻈﺮﺧﻮاﻫﻲ‪.‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻳﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺪل ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﻠّّﻲ از ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧـﻪ ﻣـﺪﻟﻬﺎي‬
‫داﻧﺶ ﭘﮋوﻫﻲ)ﻛﻤﭗ( ﻣﺤﻴﻂ ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ‪.‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ ﻟﺤﻈﻪاي ﺧﻮدﻛﺎر ﻳـﺎ ﻛﺎﻏـﺬي ﺗﻮﻟﻴـﺪي‬
‫راﻳﺎﻧﻪ و درج اﻃﻼﻋﺎت آﻧﻬﺎ در ﻛﺎم‪.‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﺪل ﭘـﺮوژه و درج ﻧﺘـﺎﻳﺞ آن در‬
‫ﻛﺎم‪.‬‬
‫ﺗﻬﻴــﻪ‪ ،‬ﺗــﺎﻣﻴﻦ و درج دادهﻫــﺎ‪ ،‬اﻃﻼﻋــﺎت و داﻧــﺶﻫــﺎي‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‪.‬‬
‫ﺗﺠﻤﻴﻊ دادهﻫﺎ در ﻛﺎم‪.‬‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻨﻈﺮهﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ در ﻛﺎم‪.‬‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺰارﺷﺎت ﻛﺎم‪.‬‬
‫اﻧﺠﺎم دادهﻛﺎوي دادهﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﻤـﻚ ﻛﺎوﺷـﮕﺮ)ﻣﺆﻟﻔـﻪ داده‬
‫ﻛﺎوي ﻣﺤﻴﻂ ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ( و درج آﻧﻬﺎ در ﻛﺎم‪.‬‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻮدﻛﺎر و راﻳﺎﻧـﻪاي ﻣﺼـﺎﺣﺒﻪﻫـﺎ‪ ،‬درج اﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﻣــﺪل ﺗﺤﻠﻴــﻞ ﻋﻠّــﻲ و ﺗﺤﻠﻴــﻞ راﻳﺎﻧــﻪاي آن و ﺗﻮﻟﻴــﺪ‬
‫ﮔﺰارﺷﺎت اﺑﺮﻣﻘﺪاري‪.‬‬
‫‪1- DLC: Data Life Cycle‬‬
‫‪2- Data Warehouse‬‬
‫‪3- Data Marts‬‬
‫‪4- Create‬‬
‫‪5- Capture‬‬
‫‪6- Refine‬‬
‫‪7- Store‬‬
‫‪8- Management‬‬
‫‪9- Dessemination‬‬
‫‪10- Meta Data‬‬
‫‪ .19‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﺑﺮﻣﻘﺪاري‪ 1‬و اﺑﺮارﺟﺎﻋﻲ‪ 2‬ﺣﺎﺻﻞ ﭘﮋوﻫﺶ در‬
‫در ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ و ﻛﺎﻏﺬي‪.‬‬
‫‪ .20‬ﭘﺎﻻﻳﺶ ﻛﺎم ﺑﺮاي ﺗﻜﻤﻴﻞ ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ ﭘـﺮوژه اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه و‬
‫آﻣﺎدهﺳﺎزي آن ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﭘﺮوژه ﺑﻌﺪي‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﭘﺎﻳﻪ ﻣﺤﻴﻂ رﻫﻴﺎب‬
‫ﺷﺶ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ رﻫﻴﺎب ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫ﺗﺒﺴﻢ‪) :‬اﻟﮕﻮي ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻜﺎﺷﻔﻪاي ﺑﺮ ﭘﺎﻳـﻪ ﺳـﭙﻬﺮ اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ ﻣﺒﻨـﺎ(‪،‬‬
‫ﻛﻤﭗ‪) :‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺪﻟﻬﺎي داﻧﺶ ﭘﮋوﻫـﻲ ﻣـﻮردي(‪ ،‬ﻛـﺎم‪) :‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧـﻪ‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﻣﺮﺟﻊ ﭘﺮوژه(‪ ،‬ﻛﺎوﺷﮕﺮ‪) :‬ﻣﺆﻟﻔﻪ داده ﻛﺎو و ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪﺳـﺎز‬
‫و ﻣﻮﻟﺪ اﺑﺮﻣﻘﺪارﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ(‪ ،‬ﺗﮕﺮ‪) :‬ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞﮔﺮ راﻳﺎﻧـﻪ اي ﻣﻮﻟـﺪ‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي راﻳﺎﻧﻪ اي ﻣﺪﻟﻬﺎ و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ( و رد ﻳﺎب‪) :‬ﻣﺆﻟﻔﻪ ردﻳﺎب‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺎ اﺻﻞ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد ارﺟﺎع(‪،‬‬
‫ﺷﻤﺎي ﻣﺪل ﻣﺆﻟﻔﻪاي ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺪل ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ اﻳـﻦ ﻣﺤـﻴﻂ‬
‫در ﻗﺎﻟﺐ ﺷﻜﻞ ‪ 2‬ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻛﺎوﺷﮕﺮ‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ‬
‫ﻛﺘ‬
‫ﺎﺑﺨ‬
‫ﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﺮ‬
‫داﻧ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -3‬ﻣﺪل ﻻﻳﻪ اي رﻫﻴﺎب‬
‫ﻫﻲ‬
‫ﭘﮋو‬
‫ﻛﺘ‬
‫ﺶ‬
‫ﺎﺑﺨ‬
‫ﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﺪ ﻟ ﻬ ﺎ ي‬
‫ﺟﻊ‬
‫ر ﻫﻴ ﺎ ب‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺤﻴﻂ ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ رﻫﻴﺎب‬
‫ﺎب‬
‫ردﻳ‬
‫)ﻛﺎم(‬
‫ﺗﮕﺮ‬
‫)ﻛﻤﭗ(‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -2‬ﻣﺪل ﻣﺆﻟﻔﻪ اي رﻫﻴﺎب‬
‫ﻣﻌﻤﺎري رﻫﻴﺎب‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ و ﻃﺮاﺣـﻲ ﺗﻔﺼـﻴﻠﻲ ﻣﺆﻟﻔـﻪ ﻫـﺎي اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ﻣﻌﻤﺎري ﻻﻳﻪ اي در ﺷﻜﻞ ‪ 3‬ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺧـﺪﻣﺎت ﻣﺤــﻴﻂ ﭘــﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜـﻲ ﺷــﺎﻣﻞ‪ :‬ﺧــﺪﻣﺎت ﻛــﺎرﺑﺮي‪،‬‬
‫ﺧﺪﻣﺎت راﻫﺒـﺮدي و ﺧـﺪﻣﺎت ارزش اﻓـﺰا اﺳـﺖ‪ .‬ﺧـﺪﻣﺎت ﻛـﺎرﺑﺮي‬
‫ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﺧﺪﻣﺎت ﺟﻤﻊآوري و درج اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺿـﻤﻦ ﻧﮕﻬـﺪاري‬
‫ارﺟﺎﻋﺎت ﻻزم ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﺎﻳﻪ آﻧﻬﺎﺳﺖ)ردﻳﺎب (‪ .‬ﺧﺪﻣﺎت ﺟﻤﻊآوري و‬
‫درج‪ ،‬ﺗﺠﻤﻴــﻊ‪ ،‬ﺑﻬﻨﮕــﺎﻣﻲ و دﺳــﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑــﻪ داده ﻫــﺎ‪ ،‬اﻃﻼﻋــﺎت و‬
‫داﻧﺶﻫﺎي ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺷﺪه ﻧﻴﺰ از ﻃﺮﻳﻖ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧـﻪ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜـﻲ ﻣﺮﺟـﻊ‬
‫)ﻛﺎم( در اﺧﺘﻴﺎر ﻛﺎرﺑﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪﻣﺎت راﻫﺒـﺮدي ﺷـﺎﻣﻞ ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫ﭘﻴﻜﺮﺑﻨﺪيﭘﺬﻳﺮي و ﺑﻬﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﺎم و ﺗﺒﺴﻢ و ﺗﻮﻟﻴـﺪ و اﻧﺘﺨـﺎب ﻣـﺪل‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﻠّﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ در ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺪلﻫﺎي داﻧﺶ ﭘﮋوﻫﻲ )ﻛﻤـﭗ(‬
‫و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ورود اﻃﻼﻋﺎت و ﺗﺤﻠﻴﻞﮔﺮ راﻳﺎﻧﻪاي آن اﺳﺖ‪ .‬ﺧـﺪﻣﺎت‬
‫ارزشاﻓﺰا ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﺧﺪﻣﺖ ﺗﻜﻤﻴﻞ و ﺗﺠﻤﻴﻊ دادهﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺧﻮدﻛـﺎر‬
‫دادهﻫــﺎ و اﻃﻼﻋــﺎت‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴــﻞﮔــﺮﻫــﺎي راﻳﺎﻧــﻪاي ﻣــﺪل ﺗﺤﻠﻴﻠــﻲ و‬
‫ﻣﺼــﺎﺣﺒﻪﻫــﺎي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳــﻲ و ﺧــﺪﻣﺎت دادهﻛــﺎوي و ﺗﻮﻟﻴــﺪ ﻣﻘﺎﻟــﻪ‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﻣﺤﺼﻮل ﭘﮋوﻫﺶ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﺎري "ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺠﺎزي" رﻫﻴﺎب )ﻛﺎم(‬
‫‪1- Hyper Value‬‬
‫‪2- Hyper Reference‬‬
‫ﻛﺎم داراي ﻳﻚ ﻣﻌﻤﺎري ﺷﺶ ﻻﻳﻪ و ﭼﻬﺎر ﮔﺮوه ﺧـﺪﻣﺘﻲ ﭘﺸـﺘﻴﺒﺎن‬
‫ﺟﺎﻧﺒﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻻﻳﻪ اول‪ ،‬ﺑﺮﮔﻪﻫﺎي ﻣﻨﺸﺎ ورود دادهﻫﺎ ﺑـﻪ ﭘﺎﻳﮕﺎﻫﻬـﺎي‬
‫دادهاي اﺳﺖ ﻛﻪ دادهﻫﺎي آن ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ در ﻛﺎم درج‬
‫اﻟﮕﻮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺣﺴﻦ آن ﻋﺪم ﻧﻴﺎز ﺑـﻪ ﺗﺤﻠﻴـﻞ‬
‫ﻣﺠﺪد دﺳﺘﻲ ﭘﺲ از ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻗﻼم دادهاي اﺳﺖ زﻳﺮا ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺗﮕﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺘﻨﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺧﻮدﻛﺎر ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ اﻣﻜﺎن دﻳﺪن ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺟﻤﻊ آوري اﻳﻦ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻻﻳﻪ دوم‪ ،‬ﭘﺮوﻧﺪه ﻫﺎ ﻳـﺎ ﭘﺎﻳﮕﺎﻫﻬـﺎي داده‬
‫اي ﻣﺒﺪا اﺳﺖ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ داده ﻣﻮﺟﻮد در اﺻﻞ ﭘﺮوﻧﺪه ﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫دﻳﺪن اﺳﺖ‪ .‬ﻻﻳﻪ ﺳﻮم‪ ،‬ﺑﺮﮔﻪﻫﺎي ورود داده ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺎﻳﮕﺎه ﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫اﻣﻜﺎن ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻳﺎ ﭘﺎﻻﻳﺶ دادهﻫﺎ را ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ .‬ﻻﻳـﻪ ﭼﻬـﺎرم‪ ،‬اﻣﻜـﺎن‬
‫اﻳﺠﺎد ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺠﻤﻴﻌﻲ ) در زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﻳـﻚ ﭘﺎﻳﮕـﺎه‬
‫داده اي در ﻣﻮرد ﻳﻚ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ( را ﻣـﻲ دﻫـﺪ‪.‬‬
‫اوﻟﻮﻳﺖ ﺗﺠﻤﻴﻊ از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺎزﻧﻮﻳﺴـﻲ اﻗـﻼم اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ اوﻟﻮﻳـﺖ دار از‬
‫ﻛﺎرﺑﺮ اﺧﺬ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻻﻳﻪ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﻻﻳﻪ ﻣﻨﻈﺮهﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺮﻛﻴﺒـﻲ‬
‫از ﻣﻀﺎﻣﻴﻨﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ از ﺗﺮﻛﻴـﺐ اﻃﻼﻋـﺎت ﻣﻮﺟﻮدﻳـﺖﻫـﺎ ﺣﺎﺻـﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﻻﻳﻪ ﺷﺸﻢ و آﺧﺮ ﮔﺰارﺷﺎت ﻗﺎﺑﻞ اﺧﺬ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻬـﺎر ﮔـﺮوه‬
‫ﺧﺪﻣﺘﻲ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن ﻛﺎم ﺷﺎﻣﻞ اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﮕﺮ )ﺗﺤﻠﻴﻞﮔﺮ ﺧـﻮد‬
‫ﻛﺎر راﻳﺎﻧـﻪاي(‪ ،‬ﻛﺎوﺷـﮕﺮ )ﺧـﺪﻣﺎت داده ﻛـﺎوي(‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴـﻞﮔـﺮ ﻣـﺪل‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﻲ و ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺒﺮاﻧﻲ و ﻣﻜﻤﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺼــﻮل ﻧﻬــﺎﻳﻲ ﭘــﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜــﻲ ﻳــﻚ ﻣﻘﺎﻟــﻪ ﭘﮋوﻫﺸــﻲ‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻔﺎوت اﺳﺎﺳﻲ آن ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻻت ﭘـﮋوﻫﺶ ﺳـﻨﺘﻲ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎ و اﻗـﻼم درج ﺷـﺪه و ارﺟﺎﻋـﺎت ﺑـﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ دادهاي‪ ،‬اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ و داﻧﺸـﻲ اﻳـﻦ ﻣﻘـﺎﻻت در‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﺗﺎ اﺻﻞ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺎﺑﻞ ردﻳﺎﺑﻲ و ﻛﺴـﺐ اﻃﻤﻴﻨـﺎن از‬
‫ﺻﺤﺖ آن اﺳـﺖ‪ .‬در ﻧﺴـﺨﻪ ﻛﺎﻏـﺬي ﻣﺸﺨﺼـﺎت ﻛﺎﻣـﻞ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺑـﺎ‬
‫ارﺟﺎﻋﺎت درون ﻣﺘﻨﻲ و ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﺮاﺟـﻊ در ﭘﺎﻳـﺎن ﻣﻘﺎﻟـﻪ درج ﻣـﻲ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫"ﻛﺎوﺷﮕﺮ" رﻫﻴﺎب‬
‫آﻳﻨﺪه ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ‬
‫ﻣﺆﻟﻔــﻪ ﻛﺎوﺷــﮕﺮ اﻣﻜــﺎن داده ﻛــﺎوي اﻗــﻼم داده اي ﻛــﺎم را ﻓــﺮاﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬در زﻣﺎن ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺸﺨﺼﺎت اﻗﻼم اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻧﻮع‬
‫ﻗﻠﻢ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻛﺎوﺷﮕﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻌﺮﻳﻒ اوﻟﻴﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗـﻮاﺑﻌﻲ را‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻋﻤﻞ ﺑﺮ روي آن ﻣﻲداﻧﺪ و ﺑـﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧـﻪ ﻋﻤـﻞ داده ﻛـﺎوي را‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻣﻜﺎن ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻧﻤﻮدارﻫـﺎي دادهاي و ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﮔـﺰارش‬
‫اﺑﺮﻣﻘﺪاري داده ﻛﺎوي از اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻛﺎوﺷﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻳﻨﺪه ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﮋوﻫﺶ در ﺣﻮزه ﺗﺤﻠﻴـﻞ و ﻣـﺪلﻫـﺎي ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪاي‬
‫اﺳﺖ]‪ ،[15‬ﻫﺪف اﻳﻦ ﻛﺎر‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ روشﻫﺎ و اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻈﻴﺮ‬
‫ﭘﻴﻜﺮﺑﻨﺪي ﻣﺤﺘﻮا‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮا ﻛﺎوي‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان روش و‬
‫اﺑﺰارﻫﺎي ﻧﻮ‪ ،‬ﻧﻮآورﻳﻬﺎي ﺟﺪﻳﺪ در ﺣﻮزه ﻣﺤﺘـﻮا ﺳـﻨﺠﻲ ﺷـﺎﻣﻞ ﺑـﺎز‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻲ ﻣﺤﺘﻮا‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺘﻮا‪ ،‬ارزﻳـﺎﺑﻲ ﻣﺤﺘـﻮا و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي ﻣﺤﺘـﻮا‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘـﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜـﻲ از اﻳـﻦ ﺑـﺎب ﻫﻤﺴـﺎز و ﭘـﺬﻳﺮاﻳﻲ اﻳـﻦ‬
‫ﺗﺤﻮﻻت اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﻮﻳﻲ دﻳﮕﺮ آﻳﻨﺪه ﭘﻴﺶ روي ﭘـﮋوﻫﺶ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘـﻲ‬
‫در ﺟﺴﺘﺠﻮﻫﺎي واﺟﺪ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑـﺮاي دﺳﺘﺮﺳـﻲﻫـﺎي ﭘـﺮ ﻣﺤﺘـﻮاي‬
‫اﻃﻼﻋــﺎﺗﻲ اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﻫﻤﺴــﻮ ﺑــﺎ ﻣﻔﺮوﺿــﺎت ﭘــﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜــﻲ‬
‫اﺳﺖ]‪ .[16‬اﻣﺎ ﻳﻜﻲ از ﻧﮕﺮاﻧﻲﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻮرد آﻳﻨﺪه ﻣﻬﺎرﺗﻬﺎي‬
‫اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﻲ و ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴـﺎز در ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﻬﺎرﺗﻬﺎي ﮔﺴﺘﺮدهاي ﻧﻈﻴﺮ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎي ﺟﻤﻊآوري‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴـﻞ‪ ،‬اﻃـﻼع‬
‫رﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺮور و اﺣﺎﻃﻪ ﺑﺮ ادﺑﻴﺎت و واژﮔﺎن ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ‪ ،‬ﻣﻬﺎرت ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ در ﺣﻮزه ﭘﮋوﻫﺶ و ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ‪ ،‬دﺳﺘﺮﺳـﻲ و‬
‫ﻛﺎرآﻳﻲ در اﺳﺘﻔﺎده و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎي ذﻫﻨﻲ و ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻛﺎر ﺑﺎ اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ و‬
‫ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ در ﺣـﻮزه ﻣﻬﺎرﺗﻬـﺎي اﻳﻨﺘﺮﻧﺘـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ آن ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﻓﻌﻼ ﺳﺎده ﻧﻴﺴﺖ]‪.[9‬‬
‫"ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺪﻟﻬﺎي داﻧﺶ ﭘﺎﻳﻪ" رﻫﻴﺎب )ﻛﻤﭗ(‬
‫ﻛﻤﭗ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺪل ﻫﺎي داﻧﺶ ﭘﺎﻳﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﺷـﻜﻞ ﻣﻀـﻤﻮﻧﻲ‬
‫اﻣﻜﺎن ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﻠّﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮﻗﺎب در ﺣﻮزه ﭘﮋوﻫﺸﻲ را ﻣﻲدﻫـﺪ‪ .‬در‬
‫ﺻﻮرت ﺗﻮﻟﻴﺪ و اﻓﺰودن ﻣﺪل ﺧﺎص ﻣﻮردي ﺑـﻪ ﻛﻤـﭗ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ورود اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﻣﺪل و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮔﺮ ﺧﻮدﻛـﺎر راﻳﺎﻧـﻪ ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﺗﺤﻠﻴـﻞ‬
‫ﻣﺪل ﺑﻪ ﻛﻤﭗ اﻓﺰوده ﺷﻮد‪ .‬در دو ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻮردي اﻧﺠﺎم ﺷـﺪه ﺑـﺮاي‬
‫ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎزار ﺳﻨﺠﻲ ﻧﺮم اﻓﺰار‪ ،‬ﻣﺪل ﺑﺎزارﻳـﺎﺑﻲ "ﺳﻮﺳـﺘﺎك" در‬
‫ﻗﺎﻟﺐ "ﻣﻬﺮ رﺳﺎ" ﺑﺎز ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﮔﺮدﻳﺪ و ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده واﻗﻊ ﺷـﺪ]‪[7‬‬
‫ودر ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ دﻳﮕﺮ ﺗﻼش ﮔﺮدﻳﺪ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﻬﺮرﺳﺎ از ﺣﻮزه ﻧﺮم اﻓـﺰار‬
‫ﺑــﻪ اﻣﻜﺎﻧــﺎﺗﻲ ﺑــﺮاي ﺗﺤﻠﻴــﻞ ﺣــﻮزه ﻓﻨــﺎوري اﻃﻼﻋــﺎت ارﺗﻘــﺎء داده‬
‫ﺷﻮد]‪.[8‬‬
‫اﻟﮕﻮي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬
‫"ﺗﺤﻠﻴﻞﮔﺮﻫﺎي ﺧﻮدﻛﺎر راﻳﺎﻧﻪاي" رﻫﻴﺎب )ﺗﮕﺮ(‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞﮔﺮﻫﺎي ﺧﻮدﻛﺎر راﻳﺎﻧﻪ اي‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﺰﻳﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎي ﻣﺘﻨﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑـﺮ ﻧﺘـﺎﻳﺞ آﻣـﺎري و ﺟﻤـﻊﺑﻨـﺪيﻫـﺎي‬
‫اﺳﺘﻨﺘﺎﺟﻲ را در ﻗﺎﻟﺐ اﻟﮕﻮﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ ﻣﺤﺪود اراﺋﻪ ﻣـﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ .‬در‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ رﻫﻴﺎب ﺑـﺮاي ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺧﻮدﻛـﺎر ﻣﺼـﺎﺣﺒﻪ ﻫـﺎي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ‪،‬‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ داده ﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ و ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﺪل از اﻳﻦ‬
‫ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﭘﮋوﻫﺶ در ﺷـﺮاﻳﻂ ﻛﻤﺒـﻮد ﺗﻌـﺪاد ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان‪،‬‬
‫اﻓــﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨــﻪ و زﻣــﺎن اﻧﺠــﺎم ﭘــﺮوژهﻫــﺎي ﭘﮋوﻫﺸــﻲ‪ ،‬اﻧﺠــﺎم‬
‫ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﺗﻜﺮاري‪ ،‬دﺷﻮاري اﻋﺘﺒﺎر ﺳـﻨﺠﻲ ﺻـﺤﺖ اﻃﻼﻋـﺎت در‬
‫ﻋﺼﺮ آﻟﻮدﮔﻲ اﻃﻼﻋﺎت در اﺛﺮ ﻛﺜﺮت‪ ،‬ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ راهﺣﻞ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜـﻲ ﻫـﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺑﺎ دﺷﻮاري ﺟﺬب در ﻣﺤﻴﻄﻬـﺎي ﭘﮋوﻫﺸـﻲ ﻣﻮاﺟـﻪ اﺳـﺖ اﻣـﺎ‬
‫راهﺣﻠــﻲ اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﻧﻤــﻲ ﺗــﻮان از آن ﭼﺸــﻢ ﭘﻮﺷــﻴﺪ و واﺟــﺪ‬
‫دﺳﺘﺎوردﻫﺎي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺸﻜﻼت ﻓﻮق را ﺣﻞ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻳﻨﺪه ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ اﺳﺘﻔﺎده از آن ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم ﭘﮋوﻫﺶﻫـﺎي‬
‫ﮔﺮوﻫﻲ ﺗﻮزﻳﻊ ﺷﺪه در ﮔﺴﺘﺮه اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﺤﻈﻪاي ﻣﺤﺼﻮﻻت‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺳﺮﻋﺖ دﻫﺪ و‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ آﻧﻬﺎ را ارﺗﻘﺎء ﺑﺨﺸﻨﺪ‪ [17] .‬و ]‪.[18‬‬
‫ﻣﺮاﺟﻊ‬
‫]‪ [1‬ﺗﺮي اي‪ .‬ﻫﺪرﻳﻚ‪ ،‬ﻟﺌﻮﻧﺎرد ﺑﻴﻚ ﻣﻦ و دﺑﺮاﺟﻲ ﺑـﺮگ‪ "،‬ﺗﺤﻘﻴـﻖ‬
‫ﻛﺎرﺑﺮدي‪ ،‬راﻫﻨﻤﺎي ﻋﻤـﻞ "‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ‪ :‬ﺳـﻴﺪ ﻣﺤﻤـﺪ اﻋﺮاﺑـﻲ و داود‬
‫اﻳﺰدي‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪.1378 ،‬‬
‫]‪ [2‬ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ اﻋﺮاﺑـﻲ‪ "،‬ﺗﺤﻘﻴـﻖ ﺗﻄﺒﻴﻘـﻲ "‪ ،‬دﻓﺘـﺮ ﭘﮋوﻫﺸـﻬﺎي‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪،‬ﭼﺎپ دوم‪.1382 ،‬‬
‫]‪ [3‬ﻛﺎﺗﺮﻳﻦ ﻣﺎرﺷﺎل‪ ،‬ﮔﺮﭼﻦ ب‪ .‬راس ﻣﻦ‪ "،‬روش ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻴﻔﻲ "‪،‬‬
‫دﻓﺘﺮ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﭼﺎپ دوم‪.1381 ،‬‬
‫]‪ [4‬راﺑﺮت ك‪ .‬ﻳﻦ‪ "،‬ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻮردي "‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻠـﻲ ﭘﺎرﺳـﺎﺋﻴﺎن و‬
‫ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ اﻋﺮاﺑﻲ‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﭼﺎپ دوم‪.1381،‬‬
‫]‪ [5‬ارﻧﺴﺖ ﺗﻲ‪ ،‬اﺳﺘﺮﻳﻨﮕﺮ‪ "،‬ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻤﻠﻲ‪ :‬راﻫﻨﻤﺎي ﻣﺠﺮﻳﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫و ﺗﺤــﻮل"‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤــﻪ‪ :‬ﺳــﻴﺪ ﻣﺤﻤــﺪ اﻋﺮاﺑــﻲ و داود اﻳــﺰدي‪ ،‬دﻓﺘــﺮ‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﭼﺎپ دوم‪.1381 ،‬‬
‫]‪ [6‬ﺟﻚ ﺋﻲ‪ .‬ادواردز‪ ،‬ﻣﺎري دي‪ .‬ﺗﺎﻣﺲ‪ ،‬ﭘـﻞ رزن ﻓﻠـﺪ و اﺳـﺘﻔﺎﻧﻲ‬
‫ﺑــﻮث‪ -‬ﻛﻴــﻮﻟﻲ‪ "،‬ﺗﺤﻘﻴــﻖ ﭘﻴﻤﺎﻳﺸــﻲ راﻫﻨﻤــﺎي ﻋﻤــﻞ "‪ ،‬دﻓﺘــﺮ‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪.1379،‬‬
‫]‪ [7‬ﺳﻴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﺑﻄﺤﻲ‪ "،‬ﺗﺪوﻳﻦ ﺳﺎز و ﻛﺎرﻫﺎي اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻘﺎﺿـﺎي‬
‫ﻧﺮم اﻓﺰار در ﺑﺎزار داﺧﻠﻲ اﻳﺮان"‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﻮﻳﻦ وزارت ﺻﻨﺎﻳﻊ و‬
‫ﻣﻌﺎدن‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖ راﻫﮕﺸﺎي ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺗﻬﺮان‪.1383،‬‬
‫]‪ [8‬ﺳﻴﺪ اﺑـﺮاﻫﻴﻢ اﺑﻄﺤـﻲ‪ "،‬ﻣﺤـﻴﻂ ﺗﺤﻘﻴـﻖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴـﻚ رﻫﻴـﺎب‬
‫"‪،‬ﺷﺮﻛﺖ راﻫﮕﺸﺎي ﺳـﺎﻣﺎﻧﻪ ﺗﻬـﺮان‪ ،‬در ﭼﻬـﺎر ﭼـﻮب ﻃـﺮح ﺗﻜﻔـﺎ‪،‬‬
‫‪.1383‬‬
‫‪[9] T.Andeson, H.Kanuka, "e-Research:‬‬
‫‪Methods, Strategies and Issues", Pearson‬‬
‫‪Education Inc, 2003.‬‬
‫]‪ [10‬ﺳــﻴﺪ اﺑــﺮاﻫﻴﻢ اﺑﻄﺤــﻲ‪ " ،‬ﺗﺤﻘﻴــﻖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜــﻲ "‪ ،‬ﮔــﺰارش‬
‫ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ اﻧﺠﻤﻦ اﻧﻔﻮرﻣﺎﺗﻴﻚ اﻳـﺮان‪ ،‬ﺳـﺎل ﺑﻴﺴـﺖ و ﭘـﻨﺠﻢ‪،‬‬
‫ﺷﻤﺎره ‪ ،154‬آذر و دي ﻣﺎه ‪.1382‬‬
‫‪[11] K.Badie, M.T.Mahmoudi," Research‬‬
‫‪Management: An Essential Mean For‬‬
‫‪Creating‬‬
‫‪Knowledge‬‬
‫‪in‬‬
‫‪Research‬‬
‫‪Environments", E-learning and Knowledge‬‬
‫‪Management Seminar, Tehran University, 11‬‬‫‪14 Sept, 2005.‬‬
‫]‪ [12‬ﻣﺮﻳﻢ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻣﺤﻤﻮدي و ﻛﺎﻣﺒﻴﺰ ﺑﺪﻳﻊ‪ "،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ :‬اﺑﺰار‬
‫اﺻﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ داﻧﺶ در ﻣﺤـﻴﻂ ﻫـﺎي ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎﺗﻲ)ﺑﺨـﺶ ﻳـﻚ( "‪،‬‬
‫ﮔﺰارش ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ اﻧﺠﻤﻦ اﻧﻔﻮرﻣﺎﺗﻴﻚ اﻳﺮان‪ ،‬ﺳﺎل ﺑﻴﺴـﺖ و‬
‫ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،164‬آﺑﺎن و آذر ﻣﺎه ‪.1384‬‬
‫]‪ [13‬اﻣﻴﺮ ﺣﺴـﻴﻦ آرﻳـﺎﻧﭙﻮر‪ "،‬ﭘـﮋوﻫﺶ "‪ ،‬اﻧﺘﺸـﺎرات اﻣﻴـﺮ ﻛﺒﻴـﺮ‪،‬‬
‫‪.1362‬‬
‫"‪[14] E.Turban, R.K.Rainer, R.E,Potter,‬‬
‫‪Introduction to Information Technology",‬‬
‫‪John Wiley Sons Inc.,2005.‬‬
‫]‪ [15‬ﻣﺮﻳﻢ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻣﺤﻤﻮدي و ﻛﺎﻣﺒﻴﺰ ﺑـﺪﻳﻊ‪ "،‬ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﺤﻘﻴـﻖ‪:‬‬
‫اﺑﺰار اﺻﻠﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ داﻧﺶ در ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ) ﺑﺨﺶ آﺧﺮ("‪،‬‬
‫ﮔﺰارش ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ اﻧﺠﻤﻦ اﻧﻔﻮرﻣﺎﺗﻴﻚ اﻳﺮان‪ ،‬ﺳﺎل ﺑﻴﺴـﺖ و‬
‫ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،165‬دي و ﺑﻬﻤﻦ ‪.1384‬‬
‫‪[16] Greg Spence," Internet Research",‬‬
‫‪Prentice Hall, 2001.‬‬
‫]‪ [17‬ﺳﻴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﺑﻄﺤﻲ‪" ،‬ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﻳﻚ ﻣﺤﻴﻂ ﭘـﮋوﻫﺶ‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ"‪ ،‬دوازدﻫﻤﻴﻦ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛـﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﻧﺠﻤـﻦ‬
‫ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﻳﺮان‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻬﺸﺘﻲ ﺗﻬﺮان‪.1385 ،‬‬
‫]‪ [18‬ﺳﻴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﺑﻄﺤـﻲ‪" ،‬رﻫﻴـﺎب‪ :‬ﻳـﻚ ﻣﺤـﻴﻂ اﺑـﺪاﻋﻲ ﺑـﺮاي‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ"‪ ،‬ﭘﺎﻧﺰدﻫﻤﻴﻦ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳـﻲ ﺑـﺮق‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﺨﺎﺑﺮات اﻳﺮان‪.1386 ،‬‬