kpss 2015 konu anlatımlı ayrıntılı çözümlü örnekler uyarılar pratik bilgiler çıkmış sorular ve açıklamaları ÖSYM tarzına en yakın özgün sorular ve açıklamaları ölçme ve değerlendirme 2014 kpss’de 68 soru yakaladık Komisyon KPSS ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ISBN 978-605-364-845-1 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. © Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti. ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. “Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.” 5. Baskı: Eylül 2014, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Demet Tamer Dizgi-Grafik Tasarım: Şermin Demirhan Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş. Bahçekapı Mahallesi 2460. Sokak No: 7 Şaşmaz/ANKARA (0312-278 34 84) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 16102 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net SUNU Değerli Öğretmen Adayları, Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Eğitim Bilimleri Testinde önemli bir yer tutan “Ölçme ve Değerlendirme” kapsamındaki yaklaşık 12 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup; Ölçme ve Değerlendirmede Temel Kavramlar, Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler, Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları, Test ve Madde İstatistikleri bölümlerinden oluşmaktadır. Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim ve şekillerle somutlaştırılmasına ve tablolarda akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir. Her ünitenin sonunda; özet, bulmaca, doğru - yanlış testi, boşluk doldurma, çözümlü test, cevaplı test ve çıkmış sorulara; yer verilmiştir. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarımıza, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanları ile öğrencilerine teşekkürü bir borç biliriz. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle pegem@pegem.net aracılığıyla paylaşınız. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar. Komisyon İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM Tanıma Yerleştirme (Diagnastik) Değerlendirme ... 23 Ölçme ve Değerlendirmede Temel Kavramlar Biçimlendirme Yetiştirme Değerlendirmesi (İzleme, Formative Değerlendirme)....................23 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMENİN EĞİTİM SİSTEMİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ ..............4 EĞİTİM PROGRAMI VE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................5 Düzey Belirleme Değerlendirmesi (Değer Biçme Sonuç ya da Summative Değerlendirme) .........24 BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE ÖLÇME .....................27 Bilimsel Araştırmalarda Evren ve Örneklem ......28 Evren ..................................................................28 EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDEN HANGİ AMAÇLAR İÇİN YARARLANILABİLİR? ......5 Örneklem............................................................28 ÖLÇME ...................................................................6 Korelasyon Grafikleri ..........................................29 Ölçme Tanımından Çıkarılabilecek Sonuçlar .......6 ÖZET .....................................................................31 Ölçme İşlemi Ögeleri ............................................6 BULMACA .............................................................33 Değişken .............................................................7 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ ......................................34 Özelliklerine Göre Değişkenler.............................7 BOŞLUK DOLDURMA ..........................................35 Yapılarına Göre Değişkenler ................................8 ÇÖZÜMLÜ TEST...................................................36 Araştırmaya Konu Oluşlarına Göre Değişkenler ...8 ÇÖZÜMLER ..........................................................38 Ölçme Kuralı .......................................................9 CEVAPLI TEST .....................................................39 Birim ....................................................................9 ÇIKMIŞ SORULAR ................................................43 Doğal Birim.........................................................10 ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ......................48 Korelasyon .........................................................29 Yapma / Standart birim.......................................10 Tanımlanmış/Türetilmiş Birim .............................10 Birimin Taşıması Gereken Nitelikler .................. 11 Ölçme Türleri ..................................................... 11 2. BÖLÜM Doğrudan Ölçme ................................................ 11 Ölçme Araçlarında Bulunmasıı Ö Gereken Nitelikler Dolaylı Ölçme .....................................................12 Türetilmiş Ölçme ................................................12 Ölçmede Ölçek...................................................14 Sınıflama Ölçeği .................................................14 Sıralama Ölçeği..................................................15 Eşit Aralıklı Ölçekler ...........................................16 Eşit Oranlı Ölçek ...............................................18 DEĞERLENDİRME ...............................................19 Değerlendirme Türleri ........................................20 Ölçütüne Göre Değerlendirme Türleri ................20 Mutlak Değerlendirme ........................................20 Bağıl Değerlendirme ..........................................21 Amacına Göre Değerlendirme Türleri ...............23 ÖLÇME ARAÇLARINDA BULUNMASI GEREKEN NİTELİKLER .......................................54 GEÇERLİLİK .........................................................54 GEÇERLİK TÜRLERİ ............................................55 Kapsam Geçerliği ..............................................55 Kapsam Geçerliğini Belirleme Yolları .................56 Görünüş Geçerliği ..............................................58 Ölçüt Geçerlikleri ................................................59 Yordama Geçerliği .............................................59 Uygunluk Geçerliği (Mevcut durum, eş zaman, zamandaş geçerlik) ..........................61 vi Yapı Geçerliği .....................................................61 3. BÖLÜM Sonuçsal Geçerlik ..............................................63 Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları Geçerliği Etkileyen Faktörler ..............................63 GÜVENİRLİK .........................................................65 TESTLERİN SINIFLANMASI ...............................102 Ölçmede Hata ve Güvenirlik ..............................66 Ölçmede Hata Kaynakları ..................................67 **Ölçtükleri Özelliklere Göre Testlerin Sınıflanması ...................................102 Hata Türleri ........................................................68 Tipik Davranış Testleri .................................102 Güvenirlik Belirleme Yolları ................................70 Maksimum Performans Testleri ...................103 Test - Tekrar Test Yöntemi (Kararlılık Katsayısı) ...........................................70 **Cevaplama Tepkisine Göre Testler................104 Eş Değer Formlar Yöntemi (Paralel Testler Yöntemi - Eş Değerlik Katsayısı ya da Tutarlılık Katsayısı) ...................72 Hız Testleri ....................................................104 **Ayrılan Zamana Göre Testler ........................104 Güç Testleri ..................................................105 **Puanlama Biçimine Göre Testler ...................105 Eş Değer Yarılama (Testin iki yarıya bölünmesi) (İç Tutarlılık Katsayısı) Yöntemi .........................73 **Testi Alan Birey Sayısına Göre Testler ..........105 İç Tutarlılık Katsayıları Yoluyla Güvenirliğin Belirlenmesi....................................73 KLASİK ÖLÇME ARAÇLARI ...............................107 Standart Hata .....................................................75 GÜVENİRLİĞİ ARTTIRMAK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER ..................................77 GEÇERLİLİK VE GÜVENİLİRLİK ARASINDAKİ İLİŞKİ ..............................................79 KULLANIŞLILIK .....................................................81 ÖZET ...................................................................... 82 BULMACA .............................................................. 84 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ ....................................... 85 BOŞLUK DOLDURMA ........................................... 86 ÇÖZÜMLÜ TEST.................................................... 87 ÇÖZÜMLER ........................................................... 90 Test Planı ......................................................105 Yazılı Yoklama ..................................................107 Yazılı Yoklamalarda Geçerlik ve Güvenirlik ...... 112 Yazılı Yoklamalarda Puanlama......................... 112 Kısa Cevaplı Testler ......................................... 115 Kısa Cevaplı Testlerde Geçerlik ve Güvenirlik ... 117 Eşleştirmeli Testler ........................................... 117 Doğru - Yanlış Testleri ...................................... 119 Çoktan Seçmeli Testler ....................................120 Çoktan Seçmeli Testlerde Geçerlik ve Güvenirlik .........................................................123 Çoktan Seçmeli Testlerin Puanlanması............125 Sözlü Sınavlar ..................................................126 CEVAPLI TEST ...................................................... 92 Sözlü Sınavlarda Geçerlik, Güvenirlik ve Kullanışlılık .......................................................127 ÇIKMIŞ SORULAR ................................................. 95 TAMAMLAYICI ÖLÇME ANLAYIŞI ......................128 ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ....................... 97 Kavram Haritaları .............................................130 Tanılayıcı Dallanmış Ağaç (TDA) .....................131 Kelime İlişkilendirme Tablosu (KİT) ..................132 Yapılandırılmış Grid..........................................133 Performans Değerlendirme ..............................134 Performans Ödevleri .......................................136 Proje Ödevleri ..................................................136 Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo) ........................137 Portfolyo Türleri ................................................138 Portfolyoların Sınırlılıklarını Ortadan Kaldırmak İçin Yapılması Gerekenler ...............141 vii TAMAMLAYICI ÖLÇME ANLAYIŞINDA PERFORMANSI PUANLAMA ARAÇLARI ..........142 Kontrol Listesi...................................................142 Dereceli Puanlama Ölçeği (Rubric) ..................143 Gözlem Formları ..............................................147 Anekdot Kayıtları ..............................................148 Görüşmeler (Mülakatlar) ..................................148 Normal ya da Simetrik Dağılım ........................192 Sağa Çarpık Pozitif Kayışlı Dağılım ................193 Sola Çarpık Negatif Kayışlı Dağılımlar .............193 STANDART PUANLAR (Z VE T PUANI) ............197 Z Puanı.............................................................197 T Puanı.............................................................198 ÖĞRENCİNİN DEĞERLENDİRME SÜRECİNE KATILIMINI SAĞLAMA ARAÇLARI .....................148 MADDE İSTATİSTİKLERİ ...................................202 Öz Değerlendirme Formları..............................149 Madde Güçlük İndeksi......................................204 Akran Değerlendirme Formu ............................149 Madde Ayırt Edicilik İndeksi .............................205 Grup Değerlendirme Formu .............................150 ÖZET ...................................................................152 BULMACA ...........................................................154 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ ....................................155 BOŞLUK DOLDURMA ........................................156 ÇÖZÜMLÜ TEST.................................................157 ÇÖZÜMLER ........................................................160 CEVAPLI TEST ...................................................161 Basit Yöntemle Madde Analizi .........................204 Korelasyon Yöntemi ile Madde Ayırt Ediciliğinin Hesaplanması ........................ 211 Diğer Madde İstatistikleri ..................................212 Madde Varyansı ve Madde Standart Sapması .... 212 Madde Güvenirlik Katsayısı .............................213 ÖZET ...................................................................216 BULMACA ...........................................................219 ÇIKMIŞ SORULAR ..............................................164 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ ....................................220 ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ....................169 BOŞLUK DOLDURMA ........................................221 ÇÖZÜMLÜ TEST.................................................222 ÇÖZÜMLER ........................................................225 CEVAPLI TEST ...................................................227 4. BÖLÜM Test ve Madde İstatistikleri ÇIKMIŞ SORULAR ..............................................230 ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ....................234 TEST VE MADDE İSTATİSTİKLERİ ....................176 MERKEZÎ YIĞILMA - TOPLANMA MERKEZÎ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ ............................176 BULMACA CEVAPLARI ......................................236 Aritmetik Ortalama ...........................................176 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ CEVAPLARI ...............237 Medyan ............................................................180 BOŞLUK DOLDURMA CEVAPLARI ...................238 Mod (Tepe Değer) ...........................................183 KAYNAKÇA .........................................................239 MERKEZÎ YAYILIM (DEĞİŞİM, FARKLILAŞMA, DAĞILIM) ÖLÇÜLERİ..........................................186 Ranj ..................................................................186 Çeyrek Sapma ................................................188 Standart Sapma ...............................................189 Varyans (Değişkenlik) ......................................191 Bağıl Değişkenlik Katsayısı ..............................191 Çarpıklık Katsayısı ...........................................192 1 PEGEM AKADEMİ ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMENİN EĞİTİM SİSTEMİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ EĞİTİM PROGRAMI VE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDEN HANGİ AMAÇLAR İÇİN YARARLANILABİLİR? ÖLÇME DEĞERLENDİRME <× 2005 3 2006 7 OOD 6R UD* UX | $ UH QD d× OL] NP OHU ×Ā L 2007 4 2008 5 2009 3 2010 3 2010-2 3 2011 3 2012 3 2013 2014 2 4 Ölçemediğinizi değerlendiremez, ölçüp değerlendiremediğinizi geliştiremezsiniz. KAVRAM HARİTASI Ölçme ve Değerlendirme Eğitim programı sınama durumları Ögesidir. Eğitim sistemine Dönüttür. Eğitim programına Ölçüm Öğrenciye Ölçüt Öğretmene Karar Ölçme işleminden önce yapılır. Değerlendirme işleminden önce yapılır. Ögeleridir. Doğrudan Türleri Dolaylı Ölçme Tanıma yerleştirme Değerlendirme Türetilmiş Türleri Gözlemdir. İşlem olarak Sonucudur. İşlemlerinde kullanılır. Ölçme kuralı bulunur. Ölçüm Ölçmeye konu olan özelliklerdir. Ölçütüne göre Amacına göre Değişken Mutlak Test yönergelerinde Ölçme aracı Düzey belirleme Bağıl Aralıkları eşit Gruplanır. En küçük parçasıdır. Genel Olmalıdır. Kullanışlı Yapısındadır. Özelliklerine göre Birim Süreksiz Türetilmiş Dört türlüdür. Sınıflama Sıralama Eşit aralıklı Araştırmaya konu oluşlarına Sürekli Nitel Nicel Yapma Aldığı değere göre Ölçek Üç türlüdür. Doğal Biçimlendirme yetiştirme Eşit oranlı Bağımsız Bağımlı 1. BÖLÜM ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR si Bölüm Önce kavdirme iki ana e ve değerlen amçm vr öl ka m el lü m bö te u B dönük olan a ın as e, lm çm şı öl la le ramının an de öncelik . dır. Bu bölüm ır ta kt ak ca m la uş ru ol lardan üzerinde du i er rl tü i, el er n öz ölçmenin öğel n sonra ölçüle tanımlandıkta , ölçek m ri bi ı, ac Ölçme işlemi ar k, ölçme çe öl , n) değerke a iş nr lik (değ aha so lenecektir. D ce rlenin ğe rı de la ve am i kavr enin öğeler rm di e en rl ğe nd Değerle irm lendirme, de e alınacaktır. el i du er rl de tü in in er dirmen eleri üz l çüt, karar öğ ğı öl , ba m ve çü öl k i la er ut öğel ne göre m tü çü öl ra, ti nr eş rl rulduktan so re tanıma ye e, amacına gö belirleme y ze dü değerlendirm ve e irme yetiştirm celenecektir. Bu me, biçimlend rı in e yaklaşımla emleri ve değerlendirm aştırma yönt ar l se lim bi ca rı ay aktır. Bu bölü bölümde da ele alınac a su ın nu as ko lm şı on la sy korela mlerin an ası diğer bölü l ortamün anlaşılm lümden her yı bö u B . ır kt ca ra tu temel oluş lmektedir. lama 4 soru ge N YAŞAMDA rileayanır. Ve nuçlarına d so ğru e o d m lç ile ö u ) ygunluğ irmelerimiz izde ölçütlerin u im ve (değerlend iğ u d ız ğ e m d lu rı i” ru a ğ rl tün kara anken gib leminin do ruz. Ve0-60-90 m Hayatta bü u, ölçme iş yapmış olu e ya da “9 e d n doğruluğ m iz rı ir a d im rl n iğ e ra d rl e e ka cek rip değ kadın” d “Ne güzel bir karar ve orantılıdır. lçme sonra ö i n ya m özle önce bir g kararlarla; receğimiz bırakırız… un hale ge rimize uyg ır ya da işi ırız… n tle lış ü şa ça o lç r b ö i lu a d u d İş b r ya r, onu ken k sahibi olu ra âşık olu Evlenir çocu da kalanla ın ış d n ri ütle lçer, Normal ölç n doğru ö lışırız… iştiririz… eriz… Baze ğ de lç e ö e d m ir lış h lç n ö tirmeye ça şe ya n nir. Baze r? Bazen . alır, satar, u ile d vb tk u e a m rar b n ra a ka ru a r ğ rd Ev, mız do iğimiz he mız bunla n kararları isi onuçta verd a kararları d S çt n u r. n ke tı o n lış S Peki, bütü tı n ya … a zaman ya yalıdır. Ha t kullanırız a m ü d A a lç e d ö in r r… a m u lış d d n le ya uygun Bir o ka e ölçme iş ölçütler de re dayalı… en endirme d tle B rl ü e ir. ğ lç d e ö e d doğrudur, k r m e tla lç H t bir ö idir? Mu ndirmedir. dığı… Haya uygun ölçütlerle me değil m bir değerle eğerlendir üzel”ini ara r, d le “G ir i m b d ü n v lç a ö ke n de bir sı t, herkesin m ki: Doğru ya ru a o h iy d ir k id m ç olara un…. bağıl değil ım… Sonu “Güzel” ols ıkça anlad “Hayat”ınız k ra la o O’nu yazd lı ğ a kararlara b lmuştur. verdiğiniz rek oluşturu lene :4 ten esin rkuş, 2006 Kaynak: E 4 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMENİN EĞİTİM SİSTEMİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ Eğitim belli uzak, genel ve özel amaçlara ulaşmak üzere oluşmuş bir sistemdir. Eğitim sistemi girdiler, işlemler, çıktılar ve dönüt ögelerinden oluşmaktadır. Eğitim sisteminin belli noktalarında dönütleri olan ve başka sistemlerle de ilişkileri olan açık bir sistemdir. *ð5'ð/(5 9ßUHQFL¶]HOOLNOHUL 9ßUHWPHQQLWHOLNOHUL 9ßUHWLPSURJUDPñ 9(ßLWLPDPD§ODUñ 9%LOJLYHN¼OW¼UHOELULNLP 9(ßLWLPIHOVHIHVL ðĞ/(0/(5 9ßUHQPH¶ßUHWPH X\JXODPDLğYH LğOHPOHUL 9ßUHQPHǾ¶ßUHWPH \DğDQWñODUñ 9ßUHWLPHWNLQOLN \¶QWHPYHWHNQLNOHUL ,.7,/$5 9%LOLğVHOGX\XğVDO GDYUDQñğGHßLğLNOLNOHUL 9ßUHQPH¼U¼QOHUL 9ðVWHQLOHQGDYUDQñğ GHßLğLNOHULLOHGRQDQPñğ ELUH\OHU 98ODğñODQ\HWHUOLNOHU '17 O§PHYH'HßHUOHQGLUPH Ölçme ve değerlendirme; Girdilerin niteliklerinin belirlenmesi, İşlemlerin, etkinlikle ve yöntemlerin etkileri ve eksiklerinin belirlenmesi Hedeflere ve belirlenen yeterliklere ulaşma düzeyinin belirlenmesi yolu ile eğitim sistemine dönüt sağlamaktadır. Ölçme ve değerlendirmeden dönüt alan unsurlar ve aldıkları dönütün niteliği aşağıdaki gibi tablolaştırılabilir: Hazır oluş ve ön öğrenme düzeyi, İlgi ve yetenekleri, ÖĞRENCİYE Öğrenme eksiklikleri, Güçlü ve zayıf yönleri, Hedef ve yeterliklere ulaşma düzeyi hakkında dönüt sağlar. Öğrencilerin gelişimi ve nitelikleri, ÖĞRETMENE Öğrencilerini tanıma, gelişimlerini izleme ve öğrenme düzeylerini belirleme, Kendi mesleki yeterlikleri, Öğretimi planlama, uygulama ve değerlendirme konusundaki yeterlikleri hakkında dönüt sağlar. Etkili öğrenme sağlayıp sağlamadığı, ÖĞRETİM YÖNTEM-TEKNİK, ARAÇ GEREÇ VE ORTAMINA ÖĞRETİM PROGRAMINA Aksayan, eksik kalan yönleri olup olmadığı, Biçimlendirilmesi ve değiştirilmesi gereken yönlerinin olup olmadığı yönünde dönüt sağlar. İstenilen öğrenmeleri saptamadaki araçsal ve yapısal değeri hakkında dönüt sağlar. 5 EĞİTİM PROGRAMI VE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Ölçme ve değerlendirme (sınama durumları) eğitim programları ögelerinden biridir. “Ne kadar öğrettik?” sorusu temelinde desenlenir. Ölçme ve değerlendirmenin hangi ölçme araçları ile nasıl yapılacağı programların sınama durumları ögesinde uygulayıcılara açıklanır. Hedefler / Kazanımlar DEĞERLENDİRME İçerik ÖLÇME Eğitim programı ögeleri Eğitim Durumları Sınama Durumları Klasik Ölçme Araçları Tamamlayıcı Ölçme Anlayışı Ölçme Araçları Uzun Cevaplı ve Kısa Cevaplı Testler Performans Ödevleri Çoktan Seçmeli, Doğru Yanlış, Eşleştirme Tipi Testler Proje Ödevleri Sözlü sınavlar Öğrenci Ürün Dosyaları (Portfolyo) Rubric, Gözlem Formları, Akran Değerlendirme Formları, Grup Değerlendirme Formları, vs. EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDEN HANGİ AMAÇLAR İÇİN YARARLANILABİLİR? Not Ölçme değerlendirmeden; Eğitim gereksinimlerinin saptanması, Tanıma, Belli bir dersle ilgili davranışları kazanabilmeleri için gerekli olan davranışlara önceden sahip olup olmadıklarının belirlenmesi, Seçme, Öğretme - öğrenme sürecinde oluşan eksikliklerin belirlenmesi, sürecin biçimlendirilmesi ve iyileştirilmesi, İzleme, Öğrencilerin kazanımlara ulaşma düzeylerinin belirlenmesi, Program değerlendirme, Öğretim programlarının değerlendirilmesi, Rehberlik ve yönlendirme amacıyla (ilgi ve yeteneklerin değerlendirilmesi) yararlanılabilir. Yöneltme, Yerleştirme, Düzey belirleme, Dönüt alma, İhtiyaç saptama Rehberlik ve yönlendirme amacıyla yararlanılmaktadır. 6 Ölçmenin ögeleri aşağıdaki tablodaki gibi örneklenebilir: ÖLÇME Ölçme, en geniş anlamı ile “belli bir nesnenin ya da nesnelerin belli bir özelliğe sahip olup olmadığının gözlenerek sonuçlarının sayılarla ya da başka sembollerle gösterilmesidir.” Ölçülen Özellik (Değişken) Akademik Başarı (matematik dersi için) Ölçme Kuralı Testte 25 soru vardır. Her soru 4 puandır. Ölçme Aracı Çoktan Seçmeli Matematik Testi Ölçme tanımı aşağıdaki gibi şemalaştırılabilir: Ölçmeye konu olan özellikler 'HßLğNHQ Gözlem Gözlem sonucu RUWD\D§ñNDQVD\ñ \DGDVHPEROO§¼P Birim O§PHðğOHPL 4 puan Gözlemi Yapan Matematik öğretmeni Ölçme Tanımından Çıkarılabilecek Sonuçlar Ölçme işlemine en az bir özellik konu edilir. Ölçmeye konu edilen bu özelliklere değişken denir. Ali 80 aldı. 80 puan Ölçüm Ölçme işlemi bir gözlemdir. Ölçme işlemine örnekler Ölçme işleminin sonucu gözlenilenlerin sayı ve sembolle ifade edilmesi gerekir. Deniz, bu dönem 8 gün devamsızlık yaptı. Sayı ve sembolle ifade edilen bu sonuca ölçüm denir. Ölçme ne kadar sorusuna yanıt aramaktadır. Ölçme İşlemi Ögeleri Çağdaş, Türkçe dersinde 4 kez söz aldı. Kaan’ın yazdığı kompozisyonda 6 yerde yazım yanlışı var. Matematik testinde en yüksek puanı Zeynep aldı. Ölçülen özellik (Değişken), Kız öğrencilerin en uzunu Merve’dir. Ölçme kuralı, Feyza’nın göz rengi kahverengidir. Ölçme aracı, Ölçen (gözlemi yapan), H Birim, A SORUSU OC Ölçüm. Not Fark kavramı ölçme için temeldir. Çünkü ölçme farktan doğmuştur. Ölçmenin yapılış gerekçesini aynı varlıkların farklı derecelerde özelliklere sahip olmasıyla açıklayabiliriz. Ölçme işlemi bu farklılıkları; miktara dönüştürme, puanlama, sayma, sıralama, niteleme, adlandırma, gruplama şeklinde yapılabilir. Aşağıdakilerden hangisi ölçmenin ögelerinden biri değildir? A) Ölçülecek nitelik B) Birim C) Ölçme aracı D) Ölçüt E) Ölçen kişi ya da makine Çözüm: Ölçme ögeleri arasında ölçüt, yorum ve karar bulunmaz. Bunlar değerlendirme ile ilgili kavramlardır. Cevap D 7 Değişken Bir ölçümden diğerine farklılık gösterirler. Nicel olarak ifade edilen bir değişken nitel olarak da ifadelendirilebilir. Gözlemden gözleme farklı değer alabilirler. Ölçmeye konu olan özelliklerdir. Cinsiyet, yaş, boy uzunluğu, akademik başarı, zekâ, yetenek puanları bir bireyden diğerine farklılık gösterdiğinden her biri bir değişkendir. Değişkenleri aşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz: 'HßLğNHQ Özelliklerine göre $OGñNODUñ GHßHUHJ¶UH $UDğWñUPD\D NRQXROXğODUñQD göre Nitel Nicel Sürekli Süreksiz Deniz’in boyu 187 cm’dir. Ölçülen özellik (değişken) boy uzunluğudur. Sayısal (187 cm) olarak ifade edildiği için değişken niceldir. Deniz uzun boyludur. Ölçülen özellik yine boy uzunluğudur. Ancak sonuç sıfatla ifade edildiği için değişken niteldir. Bunun tersi de söz konusu olabilir. Nitel bir değişken uygun bir ölçme aracı ile gözlenerek sayısallaştırılıp nicel değişken haline getirilebilir. Ancak bu durum her nitel değişken için söz konusu değildir. Örneğin bir anketin kişisel bilgiler bölümünde; Cinsiyetiniz: (1) Erkek (2) Kadın biçiminde 1 ve 2 ile adlandırılsa da bu cinsiyet nitel değişkenini nicel hale getirmez. Burada 1 ve 2 rakamları miktar belirtmek için değil adlandırmak için kullanılmıştır. %DßñPOñ %DßñPVñ] Özelliklerine göre değişkenler Deniz uzun boyludur. Ölçülen özellik yine boy uzunluğudur. Ancak sonuç sıfatla ifade edildiği için değişken niteldir. Yapılarına göre değişkenler Sürekli (kesiksiz) değişkenler Nitel değişken Kalite, kategori, adlandırma ve çeşit yönünden ifade edilebilirler (Cinsiyet, kan grubu, medeni durum, meslek, doğum yeri, ilgi, öğrenme stili gibi). İki ayrı ölçüm arası kuramsal olarak sonsuz parçaya bölünebilir. Değişken değerleri her zaman tam değeri almayabilir. Örneğin boy uzunluğu 180 cm olabileceği gibi, 177,5 cm de olabilir. Sembol ve sıfatlarla gösterilirler. Boy uzunluğu, akademik başarı, zekâ, yetenek puanları sürekli değişkendir. Gruplama (kategorilendirme), sıralama ve derecelemeye uygun düşerler. Süreksiz (kesikli) değişkenler Nicel değişken Miktar yönünden değişiklik yerine tür yönünden değişiklik gösterir. Dolayısıyla bir obje ya da birey bir özelliğe sahiptir ya da değildir. Sayısal olarak gösterilen değişkenlerdir. (Boy uzunluğu, kilo, sınav puanı, sınıftaki öğrenci sayısı vb.) Yani kesin değerler alırlar. Nitel değişkenlerin hemen hepsi süreksiz değişkendir. Bu değişkenleri göstermede kullanılan sayılar matematiksel olarak miktar belirtir. Cinsiyet, medeni durum ölçüldüğünde birinin diğerine göre daha çok veya az olması mümkün değildir. Eşit aralıklı ve eşit oranlı ölçekle elde edilen değişkenlerdir. Temel saymaya dayalı ölçmelerde de sadece tam sayılı değer alınabileceği için (kardeş sayısı, sahip olunan kitap sayısı vb. değişkenler 1.5 kardeş, 44.2 kitap şeklinde belirlenemeyeceği için süreksiz değişkenlerdir.) Araştırmaya konu oluşlarına göre değişkenler H 8 A SORUSU OC Ahmet Öğretmen matematik dersinde sınıfta demokratik tutum sergilediğinde öğrencilerinin daha fazla derse katıldıklarını, otoriter tutum sergilediğinde ise öğrencilerinin derse katılımlarının azaldığını gözlemlemiştir. Bazı değişkenler başka hiçbir değişkene bağlı olmadan değişebilirken bazıları başka bir veya birkaç değişkene bağlı değerler alabilirler. Başka bir değişkene bağlı olmadan değerler alabilen değişkenlere bağımsız, başka bir değişkene veya değişkenlere bağlı olarak değerler alabilen değişkenlere de bağımlı değişken denir (Baykul, 2000:11). Ahmet Öğretmen’in bu gözlemine göre bağımlı ve bağımsız değişkenler aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? A) B) C) D) E) Bağımsız değişken Matematik dersi Öğretmen tutumları Öğretmen tutumları Matematik dersi Demokratik tutum Bağımlı değişken Öğretmen tutumları Matematik dersi Derse katılım Derse katılım Otoriter tutum Bağımsız değişken Bağımlı değişken Araştırmacı tarafından belirlenir. Etkilenme düzeyi araştırılır. Neden olan ve etki eden değişkendir. Sonuç değişkenidir. Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: Bağımsız değişken etkileyen, neden; bağımlı değişken etkilenen, sonuçtur. Diğer değişkenlerden bağımsızlaştırılır ve araştırma sürecinde etkileri gözlenir. Araştırmanın sonunda bağımsız değişkenden etkilenme düzeyi ölçülür. Çözüm: Bağımsız değişken etkileyen neden değişkenidir. Bağımlı değişken bağımsız değişkenden etkilenerek artan ya da azalan sonuç değişkenidir. Araştırmada sonuç veren değişken bağımlı değişkendir. Bağımlı değişken sonuç verici olduğu için araştırmacının artma, azalma veya etkilenme derecesini merak ettiği gözlediği ve ölçtüğü değişkendir. Bağımsız değişken bağımlı değişkenin nedenidir. Soruda sonuç olarak arttığı ya da azaldığı gözlenen durum “derse katılım”dır, öğretmen tutumları bunun nedenidir. Bu durumda “öğretmen tutumları” bağımsız, “derse katılım” bağımlı değişkendir. Cevap C Bağımsız değişken Bağımlı değişken Sigara Kanser Ders çalışma saati Ders başarısı Spor Sağlık KPSS Çıkmış Soru Bir fen ve teknoloji öğretmeni performans ödevlerinin öğrencilerin öğrenme düzeylerine etkisini araştırmak istediğinde, bu araştırmada en son öğrenme düzeyini ölçecek ve araştırma sonucunu öğrenme düzeyindeki artma ya da azalmadan alacaktır. Dolayısı ile öğrenme düzeyi sonuç değişkeni yani bağımlı değişkendir. Öğrenme düzeyi üzerinde etkisi araştırılan yani bağımsız değişkendir. Öğretmen bu araştırmayı deneysel yapacaktır. Araştırmada iki örneklem grubu oluşturacak, bunların biri deney biri kontrol grubu olacaktır. Bu iki grubu oluştururken öğrenme düzeyini etkilemesi olası diğer değişkenler bakımından öğrencilerin hazır oluş düzeyleri, sosyo ekonomik düzeyleri vb. bakımından aynılaştıracak, performans ödevi uygulamasını bu diğer değişkenlerden bağımsızlaştıracaktır. Sonrasında deney grubuna performans ödevi uygulaması ile ders yaparken diğer kontrol grubuna geleneksel araştırma ödevleri ile ders yapacaktır. Araştırmanın sonunda her iki grubun da öğrenme düzeyini ölçecektir. Eğer performans ödevi uygulaması yaptığı grupta öğrenme düzeyini yüksek bulursa öğrenme düzeyinde performans ödevi uygulamasının etkili olduğu, anlamlı bir fark oluşmaz ise etkili olmadığı sonucuna ulaşacaktır. Bir Türkçe öğretmeni, 8A sınıfındaki öğrencilerden kendilerine verilen konuyla ilgili bir kompozisyon yazmalarını; 8B sınıfındaki öğrencilerden ise kendilerine verilen iki konudan birini seçip seçtikleri konuyla ilgili bir kompozisyon yazmalarını istemiştir. Öğretmen; öğrencilerin dönem boyunca okudukları kitap sayısı, kompozisyonu yazma süresi, konu seçme imkânı ve cinsiyet değişkenlerinin yazılı anlatım beceri düzeyini yordama gücünü incelemiştir. Bu araştırmadaki bağımlı değişken aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E) Dönem boyunca okudukları kitap sayısı Cinsiyet Kompozisyonu yazma süresi Konu seçme imkânı Yazılı anlatım beceri düzeyi Çözüm: Bu soruda paragrafın son cümlesi olan “Öğretmen; öğrencilerin dönem boyunca okudukları kitap sayısı, kompozisyonu yazma süresi, konu seçme imkanı ve cinsiyet değişkenlerinin yazılı anlatım beceri düzeyini yordama gücünü incelemiştir.” ifadesi bağımlı değişkeni tespit ederken anahtar ifade olarak belirivermektedir. İlgili ifadede öğretmenin yordamak istediği davranış yazılı anlatım beceri düzeyidir. Ancak bu davranışın üzerinde öğrencilerin dönem boyunca okudukları kitap sayısı, kompozisyon yazma süresi, konu seçme imkanı ve cinsiyet değişkenleri bu beceriyi etkileyen değişkenler olarak dikkate alınmıştır. Dolayısıyla soruda bağımlı değişken, yazılı anlatım beceri düzeyidir. Çünkü bağımlı değişken deneysel bir araştırmada bağımsız değişkenin etkilediği değişken olarak bilinir. Bir başka deyişle bağımsız değişken araştırmanın etkilenenidir. Cevap E 9 Ölçme Kuralı KPSS Çıkmış Soru Bir araştırmacı özel öğretim yöntemleri dersinde bir sınıfta öğrenci merkezli yöntem ve teknikleri, diğer sınıfta ise öğretmen merkezli yöntem ve teknikleri uygulamış ve her iki sınıftaki öğrencilerin uygulama öncesi ve sonrasındaki başarı ve tutum puanları arasındaki farkları incelemiştir. Bu araştırmadaki bağımsız değişken aşağıdakilerden hangisidir? A) Öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeyleri B) Başlangıçtaki başarı ve tutum puanları C) Başarı ve tutum puanları arasındaki farklar D) Uygulanan öğretim yöntem ve teknikleri E) Öğrencilerin sosyo-ekonomik düzeyleri Ölçme işlemleri belli kurallar çerçevesinde yapılır. Ölçme kuralı test yönergelerinde yer alır. Test yönergesinde yer alan soru sayısı, test cevaplama süresi, her sorunun kaç puan olacağı, cevaplamanın nasıl yapılacağı, düzeltme formülü kullanılıp kullanılmayacağı vb. durumların her biri bir ölçme kuralıdır. • ÖSYM KPSS Eğitim Bilimleri Testi Yönergesinden Bir Bölüm 1. Eğitim Bilimleri Testi için verilen toplam cevaplama süresi 150 dakikadır (2,5 saat). 2. Bu testte 120 soru vardır. 3. Cevaplamaya KPSS Çıkmış Soru istediğiniz sorudan başlaya- bilirsiniz. Her soru ile ilgili cevabınızı, cevap Matematik dersinde bilgisayar programlarından yararlanmanın öğrencilerin matematik başarısına etkisini ölçmeyi planlayan bir öğretmen, bir sınıfında geleneksel öğretim yöntemini kullanırken diğer bir sınıfında ise işlenen her konudan sonra bilgisayar programıyla alıştırmalar yaptırmaktadır. Bu araştırmadaki bağımsız değişken aşağıdakilerden hangisidir? A) Öğretmen özellikleri B) Matematik notları C) Öğretim yöntemleri D) Sınıf mevcutları E) Öğrenci nitelikleri Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: Bağımsız değişken neden (etkileyen), bağımlı değişken sonuç (etkilenen) değişkendir. Çözüm: Bağımlı değişken araştırmacı tarafından kontrol edilen bağımlı, yani sonuç değişkenini etkileme gücünde olan değişkendir. Bağımsız değişken ise etkilenen araştırmacının araştırma sonucunda artacak mı ya da azalacak mı diye en son ölçtüğü sonuç veren değişkendir. 2010 sorusundaki araştırmada en son öğrenci merkezli “yöntem ve teknikleri kullanma” durumu sonunda “başarı ve tutumları” ölçecektir. Bu durumda başarı ve tutumlar sonuç yani bağımlı değişken, öğretim yöntemleri de neden yani bağımsız değişken olacaktır. Bağımsız değişken sonuçlar üzerinde etkisi araştırılan değişkendir. Bağımsız değişken araştırmacı tarafından kontrol edilen bağımlı yani sonuç değişkenini etkileme gücünde olan değişkendir. Bağımsız değişken ise etkilenen araştırmacının araştırma sonucunda artacak mı ya da azalacak mı diye en son ölçtüğü sonuç veren değişkendir. 2010 sorusundaki araştırmada en son öğrenci merkezli “yöntem ve teknikleri kullanma” durumu sonunda “başarı ve tutumları” ölçecektir. Bu durumda başarı ve tutumlar sonuç yani bağımlı değişken, öğretim yöntemleri de neden yani bağımsız değişken olacaktır. Bağımsız değişken sonuçlar üzerinde etkisi araştırılan değişkendir. 2008 sorusundaki araştırmada ise en son “bilgisayar programlarından yararlanmaya dayalı öğretim yöntemi” sonucunda “matematik başarısını” ölçecektir. Bu durumda matematik başarısı sonuç, yani bağımlı değişken, bilgisayar programlarından yararlanmaya dayalı öğretim yöntemi de neden yani bağımsız değişken olacaktır. Cevap: 2010/2 sorusu için D, 2008 sorusu için C kâğıdında o soru için ayrılmış olan yere işaretlemeyi unutmayınız. 4. Sınavda uyulacak diğer kurallar bu kitapçığın arka kapağında verilmiştir. 5. Bu test puanlanırken testteki doğru cevaplarınızın sayısından yanlış cevaplarınızın sayısının dörtte biri düşülecek ve kalan sayı testle ilgili ham puanınız olacaktır. Birim Bir ölçme aracının en küçük parçası olarak tanımlanmaktadır. Ölçme işlemlerinin anlaşılır olmasına ve sayısallaştırılmasına katkı sağlayıcıdır. Eğitimde geliştirilen ölçme araçlarında soru başına verilmiş puandır. Dolayısı ile en temel ölçme kuralıdır. Birimler doğal, tanımlanmış ve türetilmiş olmak üzere üç şekilde olabilir. Doğal Birim Türetilmiş Birim Yapma/Standart Birim Birim Türleri 10 N ot Yapma / Standart birim Birim ölçme sonuçlarının anlaşılması ve sayısallaştırılmasına katkı sağlayıcı olduğu gibi ölçme araçlarının duyarlılığının da temel belirleyicisidir. Ölçme araçlarında birim küçüldükçe duyarlılık artar. Duyarlılık artması ölçme araçlarına güvenirlik kazandırmada önemlidir. İnsanlar tarafından tanımlanmıştır. Standart ve eşit hâle getirilmiştir. Yapma, yapay ya da standart birim olarak da bilinir. Uzunluk, ağırlık, zaman, sıcaklık vb. gibi özelliklerin ölçülmesinde insanlar tarafından tanımlanmış birimler kullanılır. Doğal birim Kendi bütünlükleri ve varlıkları ile doğal olarak birim niteliği gösteren kavramlardır. Eşit, tanımlanmış ve standart değildir. Temel saymalara dayalı ölçmelerde birim doğaldır. Sayılan varlığın kendisi birim yerine geçer. Yazım yanlışı sayısı Birim 1 yanlış Sınıftaki öğrenci sayısı Birim 1 öğrenci 5 / A şubesinin proje yarışmasına 5 proje ile katılması Birim 1 proje Her doğru sorunun 1, yanlış ve boş soruların 0 şeklinde puanlandığı 20 soruluk testten Ayşe 18 aldı. Birim 1 puan Bugün hava sıcaklığının 27 0C ölçülmesi Birim 1 0C Ayşe sınavdan 110 dakikada çıktı. Birim 1 dakika Gülcan’ın diyetisyene gitmeden önceki kilosu 89 kg’dı. Birim 1 kg Oya bu dönemde 12 kitap okudu. Birim 1 kitap Yine insanların fiziksel parçaları ile yaptıkları ölçmelerde de biri doğaldır. Masanın boyu 5 karış Birim bir karış Kitabın kalınlığı 4 parmak Birim bir parmak Sınıf kapısı ile öğretmen masası arası 19 adım Yazı tahtasının boyu 1 kulaç Tanımlanmış /Türetilmiş birim Doğal veya yapma/standart iki birimden matematiksel, formüler bir ilinti ile yeni bir birim üretilmiştir. Hız, yoğunluk, direnç, nüfus yoğunluğu gibi ölçmelerde birim türetilmiştir. Birim bir adım Birim 1 kulaç 1 Ohm 1 Volt / 1 amper Ankara-Eskişehir arasında Birim 1 km/saat YHY trenin en yüksek hızının 270 km / saat ölçülmesi İlyas dakikada 200 kelime okudu. Kelime / dk 11 Birimin taşıması gereken nitelikler Ölçme aracında her birim aralığının birbirine eşit olmasıdır. Birimde aranan en önemli özelliktir. Bir metrede 0-1, 1-2, 2-3, her cm arasının eşit olması. Birimin tanınan, bilinen yaygın kullanılan birim olması ile ilgilidir. Birimin herkesçe anlaşılmasını kolaylaştırır. Sıcaklık ölçmede; Celsius (C), Fahrenheit (F), Kelvin (K), Römür (R), Delisle (°De) birimleri kullanılmaktadır. Günlük hayatta sıcaklık birimi olarak en çok derece celcius (°C) yani santigrat daha çok bilinir ve kullanılır. Eşitlik Genellik Kullanışlılık Birimin kolay işlem yapmaya uygun olması, pratik sonuçlara dönük olması ile ilgilidir. Büyük ağırlıkların birim olarak ton ile, küçük ağırlıkların kg ile, daha küçük ağırlıkların ise gr ile ölçülmesi daha kullanışlıdır. Birimin taşıması gereken nitelikler Ölçme Türleri Her nesnenin birçok farklı özelliğe sahiptir ve bu özellikler fiziksel özellikler ve fiziksel olmayan özellikler şeklinde gruplanabilir. Gerçekten insan sahip olduğu ağırlık, boy, renk gibi fiziksel özelliklerinin yanında kişilik, zekâ, başarı, kaygı gibi fiziksel olmayan çok daha karmaşık özelliklere de sahiptir (Tekin, 1991:32). Fiziksel özelliklerin ölçülmesi, özelliğin miktarını ortaya çıkaracak biçimde geliştirilmiş ölçme aletleri ile kolaylıkla doğrudan gözlemlenirken insanın sahip olduğu zekâ, kişilik, başarı, kaygı gibi özelliklerin miktarını belirlemek sanıldığı kadar kolay değildir. Bu özellikler doğrudan gözlemlenemezler. Doğrudan gözlemlenen ve doğrudan gözlemlenemeyen özelliklerin ölçülmesine paralel olarak bu farklı özelliklerin ölçülmesinde de doğrudan ve dolaylı ölçme olarak nitelendirilen ölçme yöntemleri kullanılır. hoca notu ABD’de uzunluk için mil, sıcaklık için Fahrenheit biriminin kullanılıyor olması, dünya genelinde kullanılmakta olan Celcius (C) ve kilometrenin genelliğini bozmaz. Doğrudan ölçme, ölçme konusu olan özelliğin kendisiyle aynı türden bir araçla, bir birimle doğrudan ölçülmesidir. Ölçülen değişkeni kendisine benzer bir değişkenle doğrudan karşılaştırma olanağı olmadığı için değişkenin bir göstergesi olduğu kabul edilen başka bir değişken ya da tanımlanan bir bağıntı yardımıyla ölçülmesidir. Doğrudan Ölçme Dolaylı Ölçme Türetilmiş Ölçme İki ya da daha fazla ölçme işleminin belli bazı matematiksel formüller ya da oranlamalar yoluyla elde edilen ölçme türüdür. Ölçme Türleri Doğrudan ölçme Doğrudan ölçme, ölçme konusu olan özelliğin kendisiyle aynı türden bir araçla bir birimle doğrudan ölçülmesidir. Özelliğin kendisi ölçülür. Ölçülen özellikle ölçme aracının yapısı birbiri ile aynıdır. hoca notu Doğrudan ölçülen özellikler Uzunluk, mesafe ve yükseklik, Eşit kefeli terazi ile kütle, Örneğin uzunluklar metre ile ölçülür, aslında metrenin kendisi de bir uzunluktur. Temel saymalar, Bu ölçmelere temel ölçme de denir. Psikomotor beceriler, Fiziksel özellikler. 12 Doğrudan ölçme örnekleri Öğrencilerin boy uzunluklarının belirlenmesi, Sınıftaki öğrenci sayısının belirlenmesi, Eşit kefeli terazi ile bir nesnenin kütlesinin belirlenmesi, Öğrencilerin bir dönemde okudukları kitap sayısının belirlenmesi, Bir öğretim yılında hazırlanan performans ödevi sayısının belirlenmesi, Bir yazılı anlatım çalışmasında öğrencilerin yazım yanlışı sayısının belirlenmesi. Not Doğrudan ölçme işleminde değişkenler doğrudan karşılaştırma yoluyla ölçüldüğü için ölçmeye daha az hata karışır. Dolayısı ile ölçme işleminin geçerlik ve güvenirliği dolaylı ölçmeye göre daha yüksektir. Dolaylı ölçme örnekleri Öğrencilerin ağırlıklarının baskül yardımı ile belirlenmesi, Derslerde öğrencilerin akademik başarılarının ölçülmesi, Öğrencilerin ilgi, tutum, kişilik, kaygı vb. psikolojik özelliklerinin belirlenmesi, Öğrencilerin zekâ ve yeteneklerinin ölçülmesi, Hava sıcaklığının termometre ile ölçülmesi, Zamanın saatle ölçülmesi, Türkçe dersinde öğrencilerin yazdıkları kompozisyonun gözlenerek puan verilmesi, Resim dersinde öğrencilerin çizimlerinin gözlenerek puan verilmesi. Not Dolaylı ölçülen özellikler Dolaylı ölçme Ölçülen değişkeni kendisine benzer bir değişkenle doğrudan karşılaştırma olanağı yoktur. Ölçülecek değişken; değişkenin bir göstergesi olduğu kabul edilen başka bir değişken ya da tanımlanan bir bağıntı yardımıyla ölçülmesidir. Baskül, elektronik tartı ve yaylı kantarla ağırlık ölçülmesi, Termometre ile hava sıcaklığının ölçülmesi, Akademik başarı, Yetenek, İlgi, Tutum, Kişilik, Kaygı. Hava sıcaklığı hava sıcaklığının cıva üzerindeki etkisi üzerinden ölçülür. Burada hava sıcaklığının cıva üzerindeki etkisi hava sıcaklığının göstergesi kabul edilerek sıcaklık buna göre tasarlanmış ve birimleştirilmiş bir ölçme aracı olan termometre ile ölçülür. Dolaylı ölçme işlemlerine karışan hata doğrudan ölçmeye göre daha fazladır. Öğrencilerin başarı, zekâ, ilgi ve yetenekleri doğrudan karşılaştırma olanağı olmadığı için öğrencilerin bu özelliklerini ölçtüğü varsayılan test sorularına verdikleri cevaplar gözlenerek ölçülür. Burada öğrencilerin test sorularına verdikleri cevaplar öğrencinin yukarıda sayılan özelliklerinin göstergesi sayılmaktadır. Türetilmiş Ölçme İki ya da daha fazla ölçme işleminin belli bazı matematiksel formüller ya da oranlamalar yoluyla elde edilen ölçme türüne türetilmiş ölçme denir. Türetilmiş ölçmeler gözlem yoluyla değil formüller ya da oranlamalar yoluyla elde edilir. Bu ölçme işleminde ölçülecek değişken için önce bir bağıntı tanımlanır. Sonra bu bağıntı kapsamına giren değişkenler gözlenerek elde edilen ölçümlerden yeni bir ölçme türetilir. Örneğin ölçülecek değişken yoğunluk ise bir cismin kütlesinin (ağırlığının), hacminin ölçülmesi için iki ayrı ölçme işlemi yapılır. Daha sonra cismin kütlesi hacmine bölünerek yoğunluğu bulunur. 13 Türetilmiş ölçme örnekleri Ölçülecek değişken Türetme kapsamına göre değişken ve oranlamalar Nüfus yoğunluğu Kişi sayısı ölçmesi / Coğrafi alan ölçmesi Kişi başına düşen millî gelir Millî gelirin belirlenmesi / Kişi sayısı ölçmesi Hız Yol (mesafe) ölçmesi / Yolda geçen zaman ölçmesi Boy kilo indexi Kilo ölçmesi / Boy ölçmesinin metre cinsinden karesinin belirlenmesi Yılsonu geçme notu 1. yazılı sınavın % 20’si, 2. yazılı sınavın % 40’ı performans ödevinin % 40’ı biçiminde belirlenmesi KPSS Çıkmış Soru Aşağıdakilerden hangisi dolaylı ölçmedir? A) Bir arabanın bir yolculuktaki ortalama hızının belirlenmesi B) Bir öğrencinin bir dakikada okuduğu kelime sayısının belirlenmesi KPSS Çıkmış Soru Bir Türkçe öğretmeni, 8A sınıfındaki öğrencilerden kendilerine verilen konuyla ilgili bir kompozisyon yazmalarını; 8B sınıfındaki öğrencilerden ise kendilerine verilen iki konudan birini seçip seçtikleri konuyla ilgili bir kompozisyon yazmalarını istemiştir. Öğretmen; öğrencilerin dönem boyunca okudukları kitap sayısı, kompozisyonu yazma süresi, konu seçme imkânı ve cinsiyet değişkenlerinin yazılı anlatım beceri düzeyini yordama gücünü incelemiştir. Bu araştırmadaki değişkenlerden hangisi dolaylı olarak ölçülür? A) Dönem boyunca okudukları kitap sayısı B) Kayıtlı oldukları şube C) Kompozisyonu yazma süresi D) Konu seçme imkânı E) Yazılı anlatım beceri düzeyi Çözüm: Dolaylı ölçme, ölçülecek özelliğin doğrudan gözlemlenemediği durumlarda ölçülecek özelliğin ilgili olduğu bilimsel olarak ispatlanmış ya da tahmin edilen bir başka özellikle ölçülmesidir. Seçenekler incelendiğinde A, B ve D seçenekleri doğrudan ölçme olarak görülmektedir. Burada C seçeneği zihninizde karışıklığa neden olabilir. Ancak “kompozisyon yazma süresi” doğrudan olarak ölçülür. Çünkü bu sürenin hesaplanmasında kronometre kullanılır ve bu ölçmede kullanılacak sıfır gerçek sıfırdır. Ancak bilindiği üzere eğitimde yapmış olduğumuz sınavlardan elde edilen puanlar ve bu puanların ilgili beceriyi yansıtma düzeyi dolaylı olarak ölçülür. Cevap E C) Bir öğrencinin, zekâ düzeyinin belirlenmesi D) Bir ülkenin, nüfus yoğunluğunun hesaplanması E) Bir öğrencinin yazdığı metinde kaç yazım hatası yaptığının belirlenmesi Çözüm: Ölçme işlemi doğrudan, dolaylı ve türetilmiş olmak üzere üç farklı şekilde yapılabilir. Eğer ölçülmek istenen özellik doğrudan gözlemlenemiyorsa onunla ilgisi olduğu tahmin edilen ya da bilimsel olarak ispatlanmış başka özellikler aracılığıyla ölçülür. Bu durumda yapılan ölçme işlemine “dolaylı ölçme” denir. Seçenekler incelendiğinde; A ve D seçeneğinde birden fazla özellik arasında matematiksel işlem yapılarak bir özelliğe dair ölçme sonuçları elde edilmiştir. Bu iki seçenek türetilmiş ölçmeye örnektir. B ve E seçeneklerinde sayma işlemi yapılarak yine bir özelliğe ait ölçme sonuçları elde edilmiştir. Bu seçenekler doğrudan ölçmeye örnektir. Ancak C seçeneğinde yer alan bir öğrencinin zekâ düzeyinin belirlenmesi işleminde özelliğin doğrudan gözlemleme şansı bulunmamakta olup özelliğin kendisiyle ilişkili olan testler kullanılarak dolaylı bir ölçme işlemi yapılır. Cevap C KPSS Çıkmış Soru Aşağıdakilerden hangisi dolaylı ölçülebilen bir özelliktir? A) Öğrencinin görev aldığı proje sayısı B) Öğrenci velisinin ekonomik geliri C) Bilgi yarışmasında doğru cevaplanan soru sayısı D) Öğrencinin temel yetenekleri E) Öğrencinin boy, kilo vb. fiziksel özellikleri Çözüm: A ve C seçeneğinde verilenler temel saymaya dayalı ölçme, E doğrudan gözlenebilen fiziksel özellikler olduğu için, ekonomik gelir de bir çeşit temel sayma olduğundan bu seçeneklerde verilenler doğrudan, D seçeneğinde verilen temel yetenekler ise öğrencilerin yetenek testine verdikleri cevaplar gözlenerek yapıldığı için dolaylı ölçmeye örnek olacaktır. Cevap D 14 KPSS Çıkmış Soru Aşağıdakilerden hangisi ölçülürken dolaylı ölçme yapılır? A) Park yerindeki araçların sayısı B) Bilgisayar masasının yüksekliği C) Bir sepet elmanın kütlesi D) Öğrencilerin dört işlem becerileri E) Koridorun uzunluğu ölçeklerde sıfır noktası gerçek (mutlak) ve birim aralıkları eşittir. Eğitim ve psikolojide en çok kullanılan ölçekler sıralama ve eşit aralıklı ölçekleri sınıflama ve oranlı ölçeklere göre daha çok kullanılan ölçeklerdir. Ölçek Türleri 6ñQñIODPD Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: Temel sayma, uzunluk, mesafe ve kütle doğrudan ölçülür. Çözüm: Temel sayma, uzunluk, mesafe ve kütle doğrudan ölçülür. Bu durumda A, B, C ve E seçenekleri doğrudan ölçülen fiziksel özelliklere işaret etmektedir. Ancak dört işlem becerisi doğrudan gözlenemeyecek bilişsel bir süreçtir. Bu beceriyi ölçen testler üzerinden gözlenebilir. Dolayısı ile dolaylı ölçülür. Cevap D 6ñUDODPD (ğLWDUDOñNOñ (ğLWRUDQOñ Ölçmede Ölçek Ölçmede sınıflama, sıralama, eşit aralıklı ve eşit oranlı olmak üzere dört ölçek kullanılır. Ölçek ölçmede ölçme sonuçlarını gösteren sayı ve sembollerin matematiksel ya da istatistiksel özellikleri anlamına gelir. Ölçme işlemleri üzerinde yapılabilecek matematiksel ya da istatistiksel işlemler ölçeğin türüne göre değişkenlik gösterir. Nesnelere verilen sayıların anlamlarını ya da nesnelere sayılar vermede ve nesnelere verilen sayıların kullanılmasında uyulması gereken kurallar ve kısıtlamalar ölçek türüne göre belirlenir. Örneğin sınıflama ve sıralama ölçekleri matematiksel işlem yapmaya uygun değildir. Bu ölçekler sınırlı bazı istatistiksel işlemlere izin verir. Bu işlemler bakımından en sınırlı ölçek sınıflama ölçeğidir. Eşit aralıklı ölçeklerde matematiksel işlem olarak toplama ve çıkarmaya izin verse de çarpma, bölme ve oransal ilişkilere izin vermez. Eşit oranlı ölçek ise matematiksel ve istatistiksel bir kısıtlaması olmayan bir ölçektir. Ölçekler ölçmede bir sıfır noktası ve eşit aralıklı birim verip vermeme durumuna göre de farklılaşmaktadırlar. Örneğin sınıflama ölçeklerinde bir sıfır noktası ve birim yoktur. Sıralama ölçeklerinde sıfırıncı gibi bir başlangıç noktası anlamsızdır. Yine sıralama ölçeklerinde 1. ile 2. arasında, 2. ile 3. arasında bir aralık var gibi görünse de bu aralıklar eşit olmadığı için birim olarak kabul edilemez. Eşit aralıklı ölçekler bağıl (tanımlanmış) bir sıfır noktası ve eşit birim aralıkları verirken eşit oranlı Ölçek Özellik Sıfır Birimlerde eşitlik Dört işlem Sınıflama Sıralama Eşit aralıklı Eşit oranlı Tanımlanmış Gerçek Toplama ve Dört işle- çıkarma min hepsi Ortalama, İstatiksel işlem Frekans, mod, yüzde Medyan standart yüzdelikler sapma ve Her tür ve sıra Pearson istatistiksel farkı Momentler teknik kul- korelasyon Çarpımı lanılabilir. katsayısı Korelasyonu hesaplama Sınıflama ölçeği Sınıflama, gruplama, adlandırma, kategorilendirme ve nominal ölçek isimleri ile bilinir. Sınıflama ölçeklerinde sıfır noktası ve birim yoktur. Sınıflama ölçeğinden elde edilen ölçme sonuçları üzerinde matematiksel işlem yapılamaz. istatistiksel olarak da frekans, mod ve yüzdelik hesabı yapılabilir. İki temel işlevi vardır: 1. Benzerlik ve farklılıklarına göre gruplamak, 2. Adlandırmak ve numaralandırmak. 15 Benzerlik ve farklılıklarına göre gruplama örnekleri Öğrencileri; Cinsiyetlerine göre kız, erkek şeklinde gruplamak, Öğrenme stillerine göre görsel, işitsel ve kinestetik öğrenenler olarak gruplamak KPSS Çıkmış Soru İş birliğine dayalı bir öğrenme uygulamasında gruplar öğrencilerin soyadlarının baş harfleri kullanılarak oluşturulmuştur. Bu uygulamadaki gruplara ayırma, bir ölçme işlemi olarak kabul edilirse kul-lanılan ölçek türü aşağıdakilerden hangisidir? A) Sıralama Sosyal, fen, matematik, sanat alanlarına ilgi duyanlar biçiminde sınıflamak. B) Eşit oranlı C) Sınıflama Adlandırma ve numaralandırma ile ilgili örnekler D) Dereceleme E) Eşit aralıklı İllere; Trafik plaka kod numarası verilmesi, Telefon alan kod numaralarının verilmesi. Öğrencilerin; Sınavlardaki aday numaraları, T.C. kimlik numaraları, Okul numaraları. Sınıflama, Gruplama, Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: Alfabetik ve sözlük sırası miktara dayalı olmadığından sınıflama ölçeği düzeyindedir. Çözüm: Alfabetik ve sözlük sırası miktara dayalı olmadığından sınıflama ölçeği düzeyindedir. Bir kişinin isminin “A” harfi ile başlaması herhangi bir özelliğinin miktar olarak diğerlerinden fazla olduğu için ilk sırada yer aldığı anlamına gelmez. Sıralama ölçekleri mutlaka miktara dayalı sıralama ve derecelendirme yapar. Burada yapılan durum soyadı “A” ile başlayanlar, “B” ile başlayanlar şeklide bir gruplamanın ötesine geçmez. Dolayısı ile ölçek türü sınıflamadır. Cevap C Kategorilendirme, Adlandırma, Numaralandırma, En sınırlı ölçek, Matematiksel işlemler anlamsız Sıralama ölçeği Ölçülen özellikleri belli bir özelliğe sahip oluş miktarı bakımından sıraya koymak amacıyla kullanılır. Ordinal ölçek diye de adlandırılmaktadır. anahtar kelİmeler Sınıflama ölçeğinin bir üst düzeyidir. Sınıflama ölçeklerinde sayı kullanılsa da bu sayıların azlık-çokluk, büyüklük- küçüklük gibi miktara dayalı değerleri yoktur. Örneğin bir araştırma anketinde demografik verilerin toplanması sırasında; Cinsiyetiniz: (1) Kadın (2) Erkek şeklinde 1 ve 2 ile numaralandırılmasında bu sayılar bir miktar belirtmez. Bu numaralar yalnızca cinsiyetleri birbirinden ayırmak ve adlandırmak için kullanılmışlardır. Sınıflama ölçeklerinde sayıların miktarsal değeri olmayınca bu sayılarla yapılacak matematiksel işlemlerin bir anlamı yoktur. Bireylerin T.C. kimlik numaralarının birbirine göre büyüklüğü küçüklüğü anlamlı değildir. Bizim T.C. kimlik numaramız anne ve babamızın T.C. kimlik numaraları toplamının ikiye bölümü değildir. Ancak ayakkabı numarası, giysilerde beden numaralarının bir büyüklüğe karşılık geldiği ve bunların sıralama ölçeği olduğu unutulmamalıdır. Bu ölçekte nesneler, bir özelliğe en az sahip olandan, en çok sahip olana ya da en çoktan en aza doğru sıralanır ve her sıraya bir sayı veya sembol verilir. Sıralama ölçeği ile yapılan ölçme sonuçları birinci, ikinci, üçüncü….. gibi sayılarla ya da sembollerle gösterilir. Bu ölçeklerde sınıflama ölçeğinden fazla olarak sıralar arasındaki büyüklük-küçüklük ilişkisi vardır. Sıraları farklı olan iki ölçüm sıralamaya konu olan miktar ya da boyut bakımından birbirinden farklıdır. Miktara göre bir derecelendirme söz konusudur. Sıralama ölçeğinde sıfırıncı anlamsızdır. Yine bu ölçekte birinci ile ikinci, ikinci ile üçüncü arasında bir aralık olsa da bu aralıklar eşit değil ve birim olarak kabul edilemez. 16 Sıralama ölçeği ile elde edilen ölçümler üzerinde matematiksel işlem yapılmaz. 3.’den 1. çıkarılınca 2. kalmaz, 6. olanı, 2. olana bölünce 3. bulunmaz. Bu tür işlemler anlamsızdır. İstatiksel olarak medyan, yüzdelikler ve sıra farkı korelasyon katsayısı hesaplanabilir. Miktara dayalı, derecelendirme, 1., 2., 3. şeklinde sıraya koyma, Matematiksel işlem anlamsız, 0 noktası anlamsız, Birim yok , Medyan, yüzdelikler ve sıra farkı korelasyon katsayısı. anahtar kelİmeler Sıralama ölçeği örnekleri Oya’nın İngilizce sınavında birinci olması, Öğretmenin öğrencileri boy sırasına koyması, Eşit aralıklı ölçekler Ölçülen değişkenin belli bir başlangıç noktasına göre ve belli bir özelliğe sahip oluş derecelerine göre eşit aralıklarla sıralandıkları ölçek tipidir. Bu tür ölçeklerde keyfi olarak tanımlanmış bir başlangıç (sıfır) noktası ve değişmez ya da eşit aralıklı bir birim vardır. Eşit aralıklı ölçekte pratik amaçlara uygun olarak tanımlanmış olan sıfır noktası gerçek sıfır değildir. Yok ya da hiç anlamına gelmez. Bu sıfır; bağıl, tanımlanmış, bağıl, göreli, itibari ve izafi sıfır gibi isimlerle de anılmaktadır. Bu sıfır sadece bir başlangıç noktasına işaret etmektedir. Not Eşit aralıklı ölçekle ölçülen özellikler Takvimle tarih, Saatle zaman, Öğretmenin öğrencileri matematik sınavından aldıkları puanlara göre sıralaması, Meridyen, Öğretmenin performans ödevlerini pekiyi-iyi-ortazayıf şeklinde derecelendirerek puanlaması, Termometre ile hava sıcaklığı, Türkçe öğretmeninin öğrencileri kompozisyon yazma uygulamasında yazım yanlışı az olandan çok olana doğru sıralaması. Enlem, Yükselti (rakım) ölçmesi, Eğitimde başarı, yetenek, zekâ, ilgi, tutum, kişilik, kaygı vb özelliklerin ölçülmesi. Eşit aralıklı ölçek örnekleri Alfabetik ve sözlük sıralamaları miktara dayalı olmadığı için sıralama ölçeği grubuna girmez. Bir öğretmen sınıfındaki öğrencileri isimlerinin baş harflerine göre listelerse sıralama yapmış olmaz. Çünkü ismi “A” ile başlayan bir öğrencinin listenin ilk başında yer alması bu öğrencinin herhangi bir özelliğinin diğer öğrencilerden miktar ya da boyut olarak az ya da fazla olduğu anlamına gelmez. Bu durumda öğretmen öğrencilerini ismi “A”, “B” …. ile başlayanlar şeklinde öğrencilerini gruplamış, yani sınıflama ölçeği kullanmış olur. İzafi (bağıl) sıfıra sahip özellikler aşağıdaki gibi örneklenir: Günün tarihinin 21.04.2011 ya da doğum tarihinin 08.07.1974 olarak belirlenmesi (Bu tarihler takvimle belirlenir ve miladın 0 yani başlangıç noktasından itibaren sayılır.) Saatin belirlenmesi, saate bakıldığında 14:40 gözlenmesi (Bu belirleme bir günün bitişi, yeni günün başlangıcını ayarlamak üzere tanımlanmış, 24:00 ya da 00:00’dan itibaren sayılmaktadır. Meridyenlerin belirlenmesi ve enlemlerin belirlenmesi (başlangıç meridyeni kabul edilen Greenwich meridyeninden, enlemler de başlangıç paralelinden - Ekvator’dan - başlanarak sayılmaktadır.) Hava sıcaklığının 28 santigrat derece belirlenmesi (Yok anlamına gelmeyen bir 0 santigrat dereceden başlanılarak ölçülmektedir.) 17 Bir yerin deniz seviyesinden yüksekliğinin (yükselti ya da rakımının) belirlenmesi (deniz seviyesi başlangıç noktası kabul edilip ölçüldüğü için.) Eğitimde başarı, yetenek, zekâ, ilgi, tutum, kişilik, kaygı vb. özelliklerin ölçülmesi (Bir öğrencinin matematik testinden 0 alması hiç matematik bilmediği anlamına gelmeyen, sadece o matematik testine göre sıfır aldığı anlamına gelen ve hiç matematik bilmediği değil de testteki tüm soruları yanlış yanıtladığı anlamına gelen bir sıfıra göre yapıldığı için.) Bu ölçeklerden elde edilen ölçümlerle toplama, çıkarma yapılabilir. Bu ölçümler aralarındaki farklara göre sıralanabilir. Ancak bu ölçekten elde edilen ölçümlerle sıfır gerçek yokluğa karşılık gelmediği için çarpma ve bölme işlemi yapılamaz ve ölçümler birbirine oranlanamaz. Örneğin; termometre ile ölçülen hava sıcaklığı 10 santigrat dereceden 20 santigrat dereceye çıktığında 10 santigrat derece artmıştır ancak 2 kat artmıştır. denilemez. KPSS Çıkmış Soru Bingöl’de bir kış günü saat 12.00’de hava sıcaklığı -15°C ölçülürken aynı gün ve saatte Eskişehir’de sıcaklık -5°C olarak ölçülmüştür. Son nüfus sayımlarında Bingöl’ün nüfusu yaklaşık 250 000, Eskişehir’in nüfusu yaklaşık 750 000 olarak tespit edilmiştir. Bingöl’ün yüz ölçümü 8277 km2, Eskişehir’in yüz ölçümü ise 13 925 km2 olarak ölçülmüştür. Bu ölçümler ve kullanılan ölçekler düşünüldüğünde, aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Bingöl’de hava Eskişehir’in üç katı soğuktur. B) Eskişehir’de sıcaklık Bingöl’den 10°C daha yüksektir. C) Eskişehir’in nüfusu Bingöl’ün nüfusunun yaklaşık üç katıdır. D) Bingöl’ün nüfusu Eskişehir’in nüfusundan 500.000 daha azdır. E) Eskişehir’de birim alana Bingöl’den daha fazladır. düşen kişi sayısı Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: Hava sıcaklığı eşit aralıklı ölçekle ölçüldüğü için ölçümler birbirine oranlanamaz. Çözüm: Hava sıcaklığı sıfırı izafi sıfır olduğu ve eşit aralıklı ölçekle ölçüldüğü için ölçümler birbirine oranlanamaz. Eşit aralıklı ölçekler toplama ve çıkarma yapmaya uygun olacağından B seçeneğindeki durum söylenebilir. Nüfus temel sayma olduğu için eşit aralıklı ölçekle ölçüleceğinden tüm matematiksel işlemlere açıktır. Buna dayalı olarak C, D ve E seçeneklerinde verilenler doğrudur. Cevap A KPSS Çıkmış Soru Aşağıdaki örneklerin hangisinde sözü edilen ölçme işleminde bağıl (keyfî, itibari) sıfır söz konusu değildir? A) Ankara ili Çankaya ilçesinin deniz seviyesinden yüksekliği 870 metredir. B) Öğrencilerin felsefe dersine karşı tutum puanları ortalaması 207’dir. C) Tarih sorularından en az dört tanesine doğru cevap veremeyenler sıfır puan almıştır. D) Bugün hava sıcaklığı 15 ºC’dir. E) Bu kitabın ilk 4 sayfasında kitabın kapsamı tanıtılmaktadır. Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: Temel saymaya dayalı ölçümlerde sıfır gerçektir. Çözüm: E seçeneğinde verilen durum kitap sayfa sayısı temel saymaya dayalı bir ölçmedir. Temel saymalarda sıfır gerçektir. Ancak diğer seçeneklerde verilenler yok anlamına gelmeyen izafi sıfıra sahiptir. Cevap E Aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi 0-10 santigrat derece arası bir kat, 10-20 santigrat derece arası ikinci kat alınıp 2 katı şeklinde bir oran ilişkisi kurulduğunda; -10 ile 0 derece arası 1. kat, 0-10 derece arası 2. kat, 10-20 derece arası da 3. kat olarak alınırsa bu kez hava sıcaklığı -10 dereceden 20 dereceye yükseldiğinde 3 kat artmış olur. Bu durumda da 20 derece -10 derecenin 3 katı olmuş olur. Ama bu matematiksel açıdan açıklanabilir bir şey değildir. 18 Türkçe testinden Deniz 90, Çağdaş 30 puan aldığında Deniz ile Çağdaş’ın puanları arasında 60 puanlık bir fark olduğu söylenebilir. Ancak Deniz’in Çağdaş’ın 3 katı kadar, Çağdaş’ın da Deniz’in üçte biri kadar Türkçe bildiği söylenemez. Çünkü Türkçe testi Türkçe ile ilgili her şeyi ölçmediğinden testin 0’ı yok anlamı taşımaz, teste göre sıfırdır. Bu sıfıra dayalı oran ilişkisi kurulamaz. Bu ölçekten elde edilen ölçümler negatif değer de alabilir. Bu ölçek interval ölçek diye de anılmaktadır. Ali’nin 25 soruluk Türkçe testinde 7 yanlışı var. Mehmet derste 4 kez söz aldı. Ayşe’nin boyu 162 cm’dir. Oya 54 kg ağırlığındadır. Okul ile kültür merkezi arası 6 km’dir. Hasan 100 m’yi 19 sn’de koştu. Kemal 14 yaşındadır. Ölçeklerin temel özellikleri aşağıdaki gibi özetlenebilir (Özçelik, 2010:144): Ölçeğin Yapısal 20 Özellikleri 3.kat 2.kat 10 2.kat 1.kat Elde Edilecek Ölçme Sonuçlarının Anlamlılık Derecesi Ölçek Tipi 0 1.kat Başlangıç Birimi Noktası (Aralığı) Nitelik Nicelik Göster- Gösterme Gücü me Gücü Sıra Fark Oran -10 Sınıflama -20 Sıralama Eşit Eşit oranlı ölçek Aralıklı Eşit oranlı ölçek, birimlerde eşitliğin sağlandığı ve sıfırın gerçek (mutlak, doğal) sıfır olduğu ölçek türüdür. Diğer ölçek türlerinden üstünlüğü sıfırın gerçek olmasıdır. Bu durum, bu ölçek ile elde edilen ölçümlerin birbirine oranlanmasına olanak tanımaktadır. Bu ölçek ile elde edilen ölçümler üzerinde sınıflama, sıralama, farkları ve toplamları bulma, çarpma ve bölme gibi tüm matematiksel işlemler yapılabileceği gibi her türlü istatiksel işlem de yapılabilir. Bu ölçeği eğitim alanındaki ölçmelerde sıkça kullanmak olanaklı değildir. Sıfırı doğal ve gerçek, Birim aralıkları eşit, Her türlü matematiksel ve istatiksel işleme açık, Ölçümler arasında oran ilişkisi kurulabilir. Temel saymaya dayalı ölçümler, kütle, uzunluk ve mesafeler bu ölçekle ölçülür. anahtar kelİmeler Oranlı Yok Var ama değişir Yok Var - - - Yok Var Var - - Var Var Var - Var Var Var Var Var ama Var ve keyfi eşit Var ve Var ve mutlak eşit 19 DEĞERLENDİRME Ölçme sonuçlarının uygun bir ölçüt ile karşılaştırılarak karara varılması sürecidir. Değerlendirme bir karar ve yorum sürecidir. Değerlendirme yapılabilmesi için ölçme işleminin tamamlanmış olması ve uygun bir ölçütün belirlenmiş olması önemli iki ön koşuldur. Değerlendirme ölçüm (ölçme sonucu), ölçüt ve karar olmak üzere üç ögeden oluşmaktadır. Ölçme ve değerlendirme süreci aşağıdaki gibi tablolaştırılabilir. Ölçülen Özellik (Değişken) Ölçme Kuralı Testte 25 soru vardır. Akademik başarı (Matematik dersi için) Ölçme Aracı Birim Çoktan Seçmeli Matematik Testi 4 puan Gözlemi Ölçüm Yapan Matematik Öğretmeni Her soru 4 puandır. Ali 80 aldı. 80 puan Ölçme Süreci Ölçüm Ölçme sonucu elde edilen değerdir. Ali 80 aldı. 80 puan Ölçüt Karar Ölçme verilerini (ölçümleri) karşılaştırmaya temel olan nesne veya ölçüdür. Ölçüte göre ölçme ile ilgili bir değer yargısına ulaşılmasıdır. Ders geçme barajı 60’tır. Ali matematik dersinden geçmiştir. Değerlendirme Süreci Ölçme ve değerlendirmenin karşılaştırılması Karşılaştırma başlığı Ölçme Değerlendirme Süreç Gözlem İşlem Miktar belirleme Yorum ve karar verme Miktarın belli ölçütlere uygunluğunu Sonuç Sayı ya da sembol Yapılış zamanı İşlem özelliği karara bağlama Karar Değerlendirmeden önce Değerlendirmeden sonra Karar ya da yorum olmadığı için Yorum ve karar olduğu için subjektif objektif olabilir. Değerlendirme sonunda ulaşılacak kararın isabetli olmasının iki önemli ön koşulu vardır. Bunlardan biri ölçme işleminin doğru, hatasız, yansız ve yanlışsız yapılması diğeri ise değerlendirme ölçütünün uygun olmasıdır. Ölçme işlemi doğru yapılsa da birim ve yapı olarak uygun bir ölçüt belirlenememesi kararın isabetli olmamasına neden olabilir. 20 Değerlendirme Türleri KPSS Çıkmış Soru Aşağıdaki işlemlerin hangisi ölçme sonuçlarının bir ölçütle karşılaştırılarak bir yargıya varma sürecine örnektir? A) Bilim şenliği jüri üyelerinin seçimi için kullanılacak özelliklerin belirlenmesi B) Performans görevlerinin puanlarına göre sıralanması C) Bilgi yarışmasında okulu temsil edecek öğrencilerin seçilmesi D) Kompozisyon sınavı için dereceli puanlama anahtarı oluşturulması E) 'HßHUOHQGLUPH7¼UOHUL O§¼W¼QHJ¶UH 0XWODNGHßHUOHQGLUPH 7DQñPD\HUOHğWLUPH GHßHUOHQGLUPHVL %DßñOGHßHUOHQGLUPH %L§LPOHQGLUPH\HWLğWLUPH GHßHUOHQGLUPHVL Sözlü sınavların genel ortalamadaki ağırlığının belirlenmesi Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: Ölçme sonuçlarının bir ölçütle karşılaştırılarak bir yargıya varma sürecine değerlendirmedir ve karar verme ile sonuçlanmalıdır. Çözüm: A seçeneğinde verilen durum jüri üyeleri seçimi için bir ölçüte, B seçeneğinde verilen durum sıralama ölçeği ile ölçmeye, D ve E seçeneğinde verilen durumlar ölçme kuralına işaret edicidir. C seçeneğinde verilen durumda öğrenci seçimi yönünde bir karara dönüklük bulunduğundan C seçeneğindeki işlem değerlendirmeye örnektir. Cevap C $PDFñQDJ¶UH '¼]H\EHOLUOHPH GHßHUOHQGLUPHVL Ölçütüne göre değerlendirme türleri Mutlak Değerlendirme Ölçüt dayanaklı ya da kriter referanslı değerlendirme olarak da bilinir. Gruptan gruba ya da bireyden bireye değişmeyen önceden belirlenmiş kesin ölçütlere dayalı yapılır. Değerlendirme ölçütü programın kazanımlarına, kapsamına dayandırılır. KPSS Çıkmış Soru I. Matematik sorularının %75’ini, fizik sorularının da %60’ını doğru cevaplayan öğrenciler bu dersleri başarmış sayılır. II. İlk iki sorudan alınabilecek en yüksek puan 25’tir. III. Sınavda 65’in altında puan alan öğrenciler dersi tekrar ederler. Not IV. Türkçe ve matematik derslerinden başarısız olan öğrenciler bir sonraki döneme devam edemezler. Önceden belli kesin ölçütlere dayalı yapılır. Yukarıdakilerden hangileri birer değerlendirme ölçütünü ifade etmektedir? A) Yalnız I D) III ve IV B) Yalnız II C) II ve III Özellikle aşamalılık ilişkisi yüksek olan derslerde öğrencilerin bir aşamadan diğerine geçmesine dayalı değerlendirmeler mutlak ölçütle yapılmalıdır. Ölçüt sınav yapılmadan önce bellidir. Ölçütler prgramın; hedeflerine ve kapsamına dayandırılır. E) I, III ve IV Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: Ölçme verilerini (ölçümleri) karşılaştırmaya temel olan nesne veya ölçü niteliğinde bir sınırdır. Çözüm: Birinci öncülde başarı sınırları yüzdelerle belirlenmiş, üçüncü öncülde 65 puan gibi kesin bir sınır konulmuş, dördüncü öncülde ise Türkçe ve matematik dersleri bir sonraki döneme geçme ölçütü olarak belirlenmiştir. Ancak ikinci öncüldeki durum ölçüt olmaktan çok iki sorunun toplam puanını ve ölçme kuralını çağrıştırmaktadır. Cevap E Mutlak değerlendirme yapılmasının uygun olacağı durumlar Ön bilgi, hazır oluş, giriş davranışlarının belirlenmesinde ölçüt olarak hazır olunacak öğrenme biriminin hedefleri ve kapsamı alınmalıdır. Çünkü bu amaçla yapılan değerlendirmelerin bağıl yapılması halinde bireylerin grup ortalaması üstünde puan almaları ya da diğer bireylere göre daha yüksek puan almaları ön öğrenmelerinin tam olduğu anlamına gelmez.
© Copyright 2024 Paperzz
