MAKALE www.elektrikdergisi.com AYGIT IŞIK YEĞİNLİK DAĞILIMININ AYDINLIĞIN DÜZGÜN YAYILMIŞLIĞINA ETKİSİ: AÇIK PLANLI OFİS ÖRNEĞİ Günümüzde mekanların şlevsel ve estetk olmasının yanında, fzk ortam öğeler açısından kullanıcı konforuna yönelk uygun koşulları sağlaması mekandak eylemlern zorlanmadan, yorulmadan ve uzun süre verml br bçmde gerçekleştrleblmes çn gerekldr. Bu koşullardan br de fzk ortam öğelernden ışığın oluşturduğu aydınlatma konusudur. Br aydınlatma düzennn sunacağı ncelk ve ntelk mekandak eylem ve kullanıcı özellklerne göre tasarlanmalıdır. Bu bağlamda aydınlığın ntelğyle lgl özellklerden aydınlığın dağılımı ve aydınlık düzey değşmler mekandak değşmlern rahatça gerçekleştrleblmes açısından önem taşımaktadır. Kapalı br mekanda yapay aydınlatma düzen oluşturulurken aydınlığın dağılımını ve aydınlık düzey değşmlern belrleyen başlıca parametreler hacmn boyutları, ç yüzeylern ışık yansıtma çarpanları, aydınlatma aygıtlarının ışık yeğnlk dağılımı vb. olarak sıralanablr. Bu çalışmada söz konusu parametrelern çalışma düzlem üzerndek yapay aydınlığın düzgün yayılmışlığına etks açık planlı ofs örneğ üzernde ncelenmş ve sonuçlar değerlendrlmştr. Kasım ÇELİK1, Eska KÜÇÜKKILIÇ ÖZCAN2, Rengn ÜNVER3 1, 2, 3) Mmarlık Bölümü, Mmarlık Fakültes, Yıldız Teknk Ünverstes, 34349, Beşktaş/İstanbul 1) e-posta: kasmc@yldz.edu.tr 2) e-posta: esrakucukklc@gmal.com 3) e-posta: runver@yldz.edu.tr 124 Şubat 2014 Yeni.makale.indd 1 13.03.2014 09:59 1. GİRİŞ ekanların şlevne bağlı olarak gerçekleştrlen eylemler çok çeştl olup her değşk eylem çn aydınlatma gereksnmler brbrnden ayrımlar gösterr. Bu nedenle, her eylemn kendne özgü gereksnmler doğrultusunda farklı aydınlatma düzenler oluşturulmalıdır. Bu düzenler tasarlanırken, aydınlığın hem ncelk hem de ntelk boyutu dkkate alınmalıdır. Aydınlığın ncelk boyutu, bell br büyüklüktek alana düşen ışık akısının, bu alana bölümü olup aydınlık düzey term le fade edlr [1, 2]. Anlaşılması çok kolay olan aydınlığın ncelğ le lgl hesaplamalar da oldukça kolay yapılır. Aydınlığın, ncelkten daha da öneml olan ntelk boyutu se aydınlığı oluşturan ışığın, ncelğ dışındak başka özellkler le lgldr. Örneğn, bell büyüklüktek br alana düşen ışık akısının ncelğ değştrlmeden (aynı tutularak), ışığın reng, doğrultusu ve/veya alan üzerndek dağılımı değştrleblr. M Aydınlığın ntelğ le lgl olarak, aydınlığı oluşturan ışığın, • Alan üzerndek dağılımı, aydınlık düzey değşmler, • Doğrultusu ve oluşturduğu gölgeler, • Reng/tayfsal yapısı olarak sıralanablen özellkler, aydınlatma tasarımlarında önemle üzernde durulması gereken konulardır [3, 4]. Bu çalışmada, önce aydınlığın ntelğne lşkn özellklerden “aydınlık düzey değşmler” konusu kısaca ele alınmış ardından, düzlemde aydınlığın düzgün yayılmışlığını etkleyen parametrelerden hacmn boyutları, ç yüzeylern ışık yansıtma çarpanları ve aydınlatma aygıtlarının ışık yeğnlk dağılımları bağlamında açık planlı ofs örneğ üzernde rdelemeler yapılmış ve sonuçlar değerlendrlmştr. 2. AYDINLIK DÜZEYİ DEĞİŞİMLERİ VE İLGİLİ PARAMETRELER Bell büyüklüktek br alana/yüzeye düşen ışık akısının ncelğ değştrlmeden ışığın yüzeydek dağılımı değşeblr. Br başka anlatımla, söz konusu alan üzerndek ortalama aydınlık aynı kalırken, aydınlığın dağılımı düzgün, değşken ya da bölge vurgulamalı özellkte olablr. Bu nedenle, br ntelk konusu olan aydınlık düzeynn alan üzerndek dağılış bçm le lgl olan aydınlığın dağılımındak değşmler, aydınlatılan alanın mmar özellklerne ve kullanılış bçmne göre düzenlenmeldr. Aydınlığın dağılımındak değşmler, gerek dış gerekse ç aydınlatma konuları açısından uygun ışık mmarsnn kurulablmes çn önemle üzernde durulmasını zorunlu kılar. Br düzlem üzerndek aydınlık düzey dağılımındak değşmler, lkesel olarak, • genel aydınlatma ve • bölgelk aydınlatma olarak adlandırılan k temel durum le açıklanır [3, 4, 5]. Konu ç aydınlatma açısından ele alındığında, • Genel aydınlatma, kapalı br mekanın tümünün aydınlatılmasıdır. Bu aydınlatma bçm, düzgün yayılmış ya da düzgün yayılmamış-değşken yayılmışolablr. Düzgün yayılmış genel aydınlatmada, aydınlatılan alan üzerndek aydınlık, düzlemn her noktasında hemen hemen aynı düzeydedr. Aydınlığın düzgün yayılmış olması, düzlemn her noktasında eş değerde ve eş türde eylemn yapılableceğnn göstergesdr. Bu nedenle, derslkler, açık planlı ofsler, spor salonları gb mekanın tamamında aynı türden 125 Şubat 2014 Yeni.makale.indd 2 13.03.2014 09:59 MAKALE www.elektrikdergisi.com eylemlern yapıldığı ortamlarda düzgün yayılmış genel aydınlatma uygulanır. Aydınlanan alan üzerndek aydınlık düzeynn bölgeden bölgeye ayrımlar göstermes, yan aydınlık düzeynn km yerlerde yüksek km yerlerde alçak olması ve bu değşmlern alanın tümünü kaplaması durumu se değşken yayılmış genel aydınlatma olarak adlandırılır. Banka, ofs, hastane gb yapıların bekleme salonları, otel lobler, konser ve tyatro yapılarının fuayeler gb mekanlarda değşken yayılmış genel aydınlatmanın oluşturulması, mekanın kullanılış bçmn vurgulamanın yanı sıra enerj tasarrufu açısından da yararlıdır. • Bölgelk aydınlatma, mekanın bell br bölgesn vurgular br başka anlatımla bell br bölgede özel alan kullanımını tanımlar. Bu aydınlatma bçm genelde eğlence, dnlenme, konut mekanları gb breysel eylemlern ağırlık kazandığı ortamlarda uygulanır. Bölgelk aydınlatmayı değşken yayılmış genel aydınlatmadan farklı kılan özel kullanımlar, şlevsel ayrımların olduğu yerler, çevrelerne göre daha yüksek aydınlık düzey gerektren eylemler, dkkat çekmek ve kullanıcıları yönlendrmey hedefleyen durumlar vb. olarak sıralanablr. Kapalı br hacmde yer alan bell büyüklüktek br düzlem üzerndek yapay aydınlık düzey dağılımını belrleyen parametreler temelde hacme ve aydınlatma aygıtına özgü özellkler olarak k ayrı grupta ele alınarak, • Hacme özgü özellkler, mekanın boyutları (en, boyu, yükseklğ), mekan ç yüzeylernn ve donatılarının yansıtma çarpanları (açıklık-koyuluğu) le ışık yansıtma bçmler (mat-parlak oluşu), donatıların (masa, dolap vb. engellern) konum ve boyutları vb., • aydınlatma aygıtına özgü özellkler, aygıtların konumu (tavan, duvar, döşeme), düzleme olan uzaklıkları (yükseklkler), sayıları ve ışıksal özellkler (aydınlatma bçmler -dolaysız, dolaylı vb.-, ışık yeğnlk dağılımları, gervermler vb.) olarak sıralanablr [6]. Aydınlatma aygıtları aracılığıyla lambanın yayımladığı ışığın dağılımı gereğ gb bçmlendrleblr ve Şekil 1 Aydınlatma aygıtı ışık yeğinlik dağılımı örnekleri [8,9) değşk amaçlara yönelk aydınlıklar oluşturulablr. Aydınlatma aygıtından çıkan ışığın dağılımı, aygıt ve yansıtıcının geometrk özellklerne ve kullanılan gereçlern yansıtma/geçrme bçmlerne göre değşk özellkler kazanır [6, 7]. Örneğn opal gereçl küresel br aygıt le paletl doğrusal br aygıttan çıkan ışığın dağılımları brbrnden ayrımlar gösterecektr (Şekl 1). 3. ÇALIŞMANIN YÖNTEMİ VE KABULLER Çalışmada bell özellktek br mekanda, km parametreler sabt tutularak, çalışma düzlem üzerndek aydınlığın düzgün yayılmışlığının ncelenmes hedeflenmştr. Belrtlen hedef doğrultusunda, uygulanan yöntemn adımları aşağıda sıralanmıştır. • Aydınlık dağılımının düzgün olmasını gerektrecek br şlev seçm, • Mekan özellklernn Aydınlanan alan belrlenmes, üzerndek aydınlık • Yapay aydınlatma düzeynn bölgeden düzen özellklernn bölgeye ayrımlar belrlenmes, göstermes, • Aygıt ışık yeğnlk yan aydınlık dyagramına lşkn düzeynn km güncel seçeneklern yerlerde yüksek oluşturulması, km yerlerde • Çalışma düzlem alçak olması ve bu üzerndek aydınlık düzey değşmlern alanın hesaplarının yapılması, tümünü kaplaması • Çalışma düzlem durumu se değşken üzernde oluşturulan yayılmış genel aydınlığın düzgün aydınlatma olarak yayılmışlığının lgl adlandırılır. lteratür değerler bağlamında değerlendrlmes, • Aydınlatma düzenlernn enerj harcamalarının rdelenmes. İşlev olarak, açık planlı mmarlık ofs seçlmştr. Mekanda 16 kşnn yer aldığı, gerçekleştrlen eylemlern blgsayar ortamında yapılan çalışmalar olduğu kabul edlmştr. Mekan boyutları ve ç yüzey yansıtma çarpanları çn k ayrı alternatf (H1, H2; R1, R2) belrlenmştr. Hacm boyutları H1 çn 8.00×8.00×2.50m, H2 çn 10.00×10.00×2.50m’dr. Bu tür mekanlar çn genel eğlmler doğrultusunda ç yüzeylern yansıtma çarpanları tavan, duvar ve döşeme çn sırasıyla R1 çn 0.70, 0.50, 0.20, R2 çn 0.85, 0.65, 0.20 kabul edlmştr. Donatıların ışık yansıtma çarpanı 0.50; çalışma düzlem yükseklğ 0.80 m olarak alınmıştır. Işık yansıtma bçm bakımından ç yüzey ve donatılar mat (zotrop 126 Şubat 2014 Yeni.makale.indd 3 13.03.2014 09:59 yayınık yansıma) varsayılmıştır. Şekl 2’de verlen örnek plan üzernde görüldüğü gb, masaların bakış doğrultusuna paralel konumlanmış, eşt adımlarla tavan yüzeyne tespt edlmş doğrusal aydınlatma aygıtları le dolaysız aydınlatma düzen oluşturulmuştur. Aydınlatma düzenler, mekanda gerçekleştrlen eylemler doğrultusunda “TS EN 12464-1: 2009- Işık ve Işıklandırma- İş Mahallernn Aydınlatılması - Bölüm 1: Kapalı Alandak İş Mahaller” başlıklı standartta önerlen ortalama aydınlık düzey (Eort) ve düzgün yayılmışlık oranı (U0=Emn/Eort) değerler dkkate alınarak tasarlanmış ve değerlendrlmştr (Tablo 1). Şekil 2 - Ofis tefrişi ve aygıt yerleşim planı örneği. Tablo 1 - Sağlanması önerilen minimum aydınlatma Güncel kataloglardan aydınlatma aygıtları alternatfler belrlenmştr. Bu belrlemeler yapılırken, aygıtların boyut, ışık akısı, gerverm, vb. özellkler bakımından brbrne oldukça yakın doğrusal flüoresan (F) ve LED (L) ışık kaynaklı, ışık yeğnlk dyagramları açısından pantolon bacağı ve küresel bçmde olmasına özen gösterlmştr. Bu bağlamda, • 3 adet doğrusal flüoresan lambalı ve paletl aygıt (FP1, FP2, FP3), • 1 adet doğrusal flüoresan lambalı ve opal yayıcılı aygıt (FO1), • 2 adet LED’l ve opal yayıcılı aygıt (LO1, LO2) olmak üzere toplam altı adet aydınlatma aygıtı belrlenmştr. Işık yeğnlk dağılımı paletl aygıtlarda (FP1, FP2, FP3, FP4) pantolon bacağı opal aygıtlarda (FO1, FO2, LO1, LO2) küresel bçmdedr. Söz konusu aygıtların özellkler Tablo 2 ve 3’te sunulmuştur [11, 12, 13]. Seçlen aygıtlardan oluşturulan aydınlatma düzenlernn çalışma düzlemnn tümü (genel çalışma düzlem; GÇ) le yalnızca masa dzlernn yer aldığı dört özel çalışma düzlem (ÖÇ1, ÖÇ2, ÖÇ3, ÖÇ4) Şekil 3 - Dialux 4.11 programında modellenen açık planlı ofis örneği. 127 Şubat 2014 Yeni.makale.indd 4 13.03.2014 09:59 MAKALE www.elektrikdergisi.com Tablo 2 - Paletli flüoresan lambalı (FPI, FP2, FP3) aygıtların özellikleri üzerndek, • Ortalama aydınlık düzeyler (Eort) ve • Düzgün yayılmışlık oranları (U0=Emn/Eort) Dalux 4.11 Aydınlatma Programı kullanılarak belrlenmştr. Ayrıca düzenlern enerj harcamaları da hesaplanmıştır. Mekanların görselleştrlmesne lşkn br örnek Şekl 3’te sunulmuştur. 4. BULGULAR VE DEĞERLENDİRME Çalışma kapsamında seçlen altı tp aygıtın, • İk hacm boyutu (H1, H2), • İk ç yüzey yansıtma çarpanı (R1, R2) ve hacmlern tefrşsz ve tefrşl olmaları koşullarında, genel ve dört çalışma düzlem üzernde oluşturduğu • Ortalama aydınlık düzeyler (Eort) ve • Düzgün yayılmışlık oranları (U0=Emn/Eort) 48 ayrı durum çn hesaplanmıştır. Aygıtlar, yayımladıkları toplam ışık akıları ve ışık yeğnlk dağılım Işık yansıtma bçm bçmler dkkate bakımından ç alınarak Tablo 4’te yüzey ve donatılar verlen bçmde mat (zotrop gruplandırılarak hesap yayınık yansıma) sonuçları karşılaştırılmış varsayılmıştır. ve değerlendrlmştr. İkl gruplara lşkn hesap sonucu örnekler Tablo 5’te sunulmuştur. Aydınlatma düzenlernn enerj harcaması yönünden sstem güçler, 1 1m/m2 aydınlık düzeyn sağlamak çn harcanan güç (W/(lm/m2)) ve 1 m2 çn harcanan Tablo3 - Opal yayıcılı flüoresan lambalı (FO1) ve LED’li (LO1, LO2) aygıtların özellikleri 128 Şubat 2014 Yeni.makale.indd 5 13.03.2014 09:59 MAKALE www.elektrikdergisi.com Tablo 4 - Aygıt tipi gruplamaları güç değerler Tablo 6’da verlmştr. Ortalama aydınlık düzey (Eort) ve aydınlığın düzgün yayılmışlığına (Uo) lşkn hesaplama bulgularının gruplar bağlamında karşılaştırmalı değerlendrmes kısaca aşağıda gb verleblr. K1 (FP1-FO1) durumu: Flüoresan lambalı opal yayıcılı aygıtların (küresel ışık yeğnlkl; FO1) hacm boyutu, ç yüzey yansıtma çarpanı değşm ve tefrş durumundan bağımsız olarak, tüm koşullarda genel çalışma düzlem üzernde sağladığı ortalama aydınlık düzey değerler (Eort), paletl aygıtların (pantolon bacağı bçmnde ışık yeğnlkl; FP1) oluşturduğu değerlere göre ~%3-4 oranında daha düşüktür. FO1 aygıtının özel çalışma düzlemler üzernde oluşturduğu ortalama aydınlık düzey değerler se FP1 aygıtının oluşturduğu ortalama aydınlık düzeylernden ~%5-12 oranında yüksektr. Yne tüm koşullarda FO1 aygıtının genel ve özel çalışma düzlemler üzernde oluşturduğu düzgün yayılmışlık oranı (Uo) değerler, FP1 aygıtının oluşturduğu düzgün yayılmışlık oranı değerlernden ~%3-30 oranında daha yüksektr. Tablo 5. K4 (FP2 ve LO2) grubu için ortalama aydınlık düzeyi (Eort) ve düzgün yayılmışlık oranları (U0=Emin/Eort). 129 Şubat 2014 Yeni.makale.indd 6 13.03.2014 09:59 MAKALE www.elektrikdergisi.com oranı değerler (Uo), FP2 aygıtının oluşturduğu düzgün yayılmışlık oranı değerlernden ~% 1-27 oranında daha yüksektr. Tablo 6 - Aygıtların enerji kullanımı K2 (FP2-FO1) durumu: Flüoresan lambalı opal yayıcılı FO1 aygıtının genel ve özel çalışma düzlemler üzernde oluşturduğu ortalama aydınlık düzey değerler (Eort), hacm boyutu, ç yüzey yansıtma çarpanı değşm ve tefrş durumundan bağımsız olarak, tüm koşullarda paletl flüoresan FP2 aygıtının sağladığı değerlerden ~%6-22 oranında daha yüksektr. Tüm koşullarda FO1 aygıtının genel ve özel çalışma düzlemler üzernde oluşturduğu düzgün yayılmışlık K3 (FP1-LO1) durumu: LED’l opal yayıcılı aygıtların (küresel ışık yeğnlkl; LO1) hacm boyutu, ç yüzey yansıtma çarpanı ve tefrş durumundan bağımsız olarak tüm koşullarda genel çalışma düzlem Bu bldrde çalışma üzernde oluşturduğu düzlem üzerndek ortalama aydınlık düzey aydınlığın düzgün değerler (Eort), pantolon yayılmışlığını bacağı bçmnde ışık etkleyen yeğnlğne sahp aygıtların parametrelern (FP1) sağladığı değerlere hacm boyutları, göre ~% 1-2 oranında daha ç yüzey yansıtma düşüktür. çarpanları, aygıt ışık yeğnlk Özel çalışma düzlemler dağılımı ve sstem üzerndek ortalama enerj kullanımı aydınlık düzey değerler bağlamında açık (Eort) se LO1 çn ~% 10-16 planlı br ofs oranında daha yüksektr. örneğ üzernde Öte yandan, ç yüzey rdelenmes yansıtma çarpanından hedeflenmştr. bağımsız olarak hacm boyutu ve tefrş durumuna göre düzgün yayılmışlıktak (Uo) değşm ~% 10 oranında, km zaman FP1, km zaman se LO1 lehne artış göstermektedr. K4 (FP2-LO2) durumu: K4 durumunda elde edlen bulgular, K3 durumuna büyük br benzerlk göstermektedr. Hacm boyutu, ç yüzey yansıtma çarpanı değşm ve tefrş durumundan bağımsız olarak tüm koşullarda genel çalışma düzlem üzernde oluşan ortalama aydınlık düzey değerler (Eort), paletl FP2 aygıtı çn opal yayıcılı LED’l LO2 aygıtı değerlernden ~% 2-4 oranında daha yüksektr. 130 Şubat 2014 Yeni.makale.indd 7 13.03.2014 09:59 Özel çalışma düzlemler üzerndek ortalama aydınlık düzey değerler (Eort) se LO2 aygıtı çn ~% 2-10 oranında daha yüksektr. Aydınlığın düzgün yayılmışlığındak (Uo) değşm, ç yüzey yansıtma çarpanından bağımsız olarak hacm boyutu ve tefrş durumuna göre, km zaman FP1, km zaman se LO1 çn ~%20 oranında artış göstermektedr K5 (FP3-LO2) durumu: K5 durumunda hacm boyutu, ç yüzey yansıtma çarpanı ve tefrş durumundan bağımsız olarak tüm koşullarda paletl flüoresan lambalı, aygıtların (FP3) genel çalışma düzlem üzernde oluşturduğu ortalama aydınlık düzey değerler (Eort) , LED’l opal aygıtların (LO2) oluşturduğu ortalama aydınlık düzey değerlernden ~%6-8 oranında daha yüksektr. Öte yandan, ç yüzey yansıtma çarpanı, hacm boyutu ve tefrş durumlarından bağımsız olarak özel çalışma düzlemler üzerndek düzgün yayılmışlık (Uo) değşm ~% 1-3 oranında, km zaman FP3, km zaman se LO2 lehne artış göstermektedr. Tüm koşullarda LO2 aygıtının genel ve özel çalışma düzlemler üzernde oluşturduğu düzgün yayılmışlık oranı değerler (Uo), FP3 aygıtının oluşturduğu değerlerden yüksek olmakla brlkte tefrşsz durumlarda artış ~%3-23 oranında ken, tefrşl durumlarda ~%23-51 oranlarına çıkmaktadır. • Flüoresan lambalı, opal aygıtlara göre (küresel ışık yeğnlkl) 1 lm/m2 aydınlık düzey sağlamak çn harcanan güç mktarı açısından (W/(lm/m2)) ~%46 ve 1 m2 çn harcanan güç mktarı (W/m2) açısından ~%47 daha az enerj harcamaktadır. • LED’l opal aygıtlara göre (küresel ışık yeğnlkl) 1 lm/m2 aydınlık düzey sağlamak çn harcanan güç mktarı açısından (W/(lm/m2)) ve 1 m2 çn harcanan güç mktarı (W/m2) açısından se ~%25 daha fazla enerj, harcamaktadır. • Hacm boyutlarının değştğ, ç yüzey yansıtma çarpanlarının değşmedğ durumda 1 lm/m2 aydınlık düzey sağlamak çn harcanan güç mktarı (W/(lm/ m2)) ve 1 m2 çn harcanan güç mktarı (W/m2); o Aygıt türünden bağımsız olarak hacm boyutları büyüdükçe azalmakta, hacm boyutu küçüldükçe artmaktadır. • Hacm boyutlarının değşmedğ, ç yüzey yansıtma çarpanlarının değştğ durumda ; • Aygıt türünden bağımsız olarak 1 m2 harcanan güç (W/m2) sabt kalırken, ç yüzey yansıtma çarpanları büyüdükçe 1 lm/m2 aydınlık düzey sağlamak çn harcanan güç mktarı (W/(lm/m2)) azalırken ç yüzey yansıtma çarpanları küçüldükçe 1 lm/m2 aydınlık düzey sağlamak çn harcanan güç mktarı (W/(lm/ m2)) artmaktadır. 5. SONUÇ Aydınlatma düzenlernn enerj harcaması yönünden sstem güçler, 1 1m/m2 aydınlık düzeyn sağlamak çn harcanan güç (W/(l m/m2)) ve 1 m2 çn harcanan güç (W/m2) değerlernn yer aldığı Tablo 6’dak bulgular ncelendğnde, • Hacm boyutu, ç yüzey yansıtma çarpanı ve tefrş durumundan bağımsız olarak, paletl flüoresan lambalı aygıtlar (pantolon bacağı bçmnde ışık yeğnlkl), Kapalı br mekanda bell br yüzey üzerndek yapay aydınlık düzeynn temel belrleycler, ışık kaynaklarından gelen dolaysız ışık ve dolaysız ışığın peşpeşe yansımasıyla oluşturduğu yansımış ışıktır. Bu bağlamda kapalı br mekanın yüzeylerndek yapay aydınlık düzey ve dağılımını etkleyen parametreler temelde hacme ve aydınlatma aygıtına özgü özellkler olarak k grupta toplanır. Bu bldrde çalışma düzlem üzerndek aydınlığın düzgün yayılmışlığını etkleyen parametrelern 131 Şubat 2014 Yeni.makale.indd 8 13.03.2014 09:59 1 014 Yeni.makale.indd 9 13.03.2014 09:59 MAKALE www.elektrikdergisi.com hacm boyutları, ç yüzey yansıtma çarpanları, aygıt ışık yeğnlk dağılımı ve sstem enerj kullanımı bağlamında açık planlı br ofs örneğ üzernde rdelenmes hedeflenmştr. Belrlenen hedef doğrultusunda 3. bölümde açıklandığı üzere 16 kşnn çalışabldğ açık planlı br ofsn 2 değşk hacm boyutu, 2 ayrı ç yüzey yansıtma çarpanları ve 2 farklı bçmde ışık yeğnlk dağılımına sahp toplam altı değşk aydınlatma aygıtının kullanıldığı aydınlatma düzenler oluşturulmuştur. Bu düzenlern tümünde TS EN 12464-1’de önerlen mnmum 500 lm/m2 ortalama aydınlık düzey ve 0,60 düzgün yayılmışlık oranı değernn sağlanması amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında ncelenen düzenlere lşkn 4. bölümdek değerlendrmeler kısaca aşağıdak gb özetleneblr. • Aydınlatma düzenlernde aygıtların genel ve özel çalışma düzlemler üzernde oluşturduğu ortalama aydınlık düzeyler (Eort), hacm boyutlarının küçüldüğü, ç yüzey yansıtma çarpanlarının arttığı ve tefrşsz durumlarda dğer durumlara göre daha yüksektr. • Aydınlatma düzenlernde aygıtların genel ve özel çalışma düzlemler üzernde oluşturduğu düzgün yayılmışlık oranları (Uo) hacm boyutu ve ç yüzey yansıtma çarpanı değşmlernden bağımsız olarak tefrşsz durumda tefrşl duruma göre daha yüksektr. • Aydınlatma düzenlernde hacm boyutu, ç yüzey yansıtma çarpanı ve tefrşten bağımsız olarak genel çalışma düzlem üzernde paletl aygıtların oluşturduğu ortalama aydınlık düzeyler opal yayıcılı aygıtların oluşturduğu aydınlık düzey (Eort) değerlerne göre daha yüksektr. Özel çalışma düzlemler üzernde se opal yayıcılı aygıtların oluşturduğu ortalama aydınlık düzeyler (Eort) daha yüksektr. • Aydınlatma düzenlernde hacm boyutu, ç yüzey yansıtma çarpanı ve tefrşten bağımsız olarak genel ve özel çalışma düzlemler üzernde opal yayıcılı aygıtların oluşturduğu düzgün yayılmışlık oranı (Uo) değerler paletl aygıtların oluşturduğu değerlere göre daha yüksektr. Ancak, tefrşl hesaplamalarda paletl aygıtın (pantolon bacağı bçmnde ışık yeğnlğ) ve opal yayıcılı aygıtın (küresel ışık yeğnlğ) kullanılması durumları çn aydınlığın düzgün yayılmışlığı (Uo) değerler arasında belrgn br fark saptanamamıştır. Bu durum, mekanın kapalı olması nedenyle aygıttan çıkan ışığın ç yüzeylerden peşpeşe yansıması sonucunda yaptığı katkıya bağlı olduğu bçmnde açıklanablr. • Aydınlatma düzenlernn enerj kullanımı (sstem güçler) açısından paletl flüoresan lambalı aygıtlar, opal yayıcılı flüoresan lambalı aygıtlara göre daha az enerj harcamaktadır. LED’l aygıtlar le oluşturulan aydınlatma düzenlernde se flüoresan lambalı aygıtlar le oluşturulan aydınlatma düzenlerne göre daha az enerj harcanmaktadır. Enerj harcaması açısından, LED’l kaynakların flüoresan lambalara göre daha avantajlı olduğu belrlenmştr. Ancak, kataloglarda LED’l aygıtların gervermlernn 1 olarak verlmes ve sstem kayıplarının yer almaması düşündürücü bulunmuştur. Çalışmada sunulan temel blgler ve ele alınan ofs mekanı aydınlatma tasarım önerler bağlamında yapılan hesaplama bulguları, ofs ve benzer eylemlern gerçekleştrldğ hacmlerde oluşturulacak aydınlatma düzenler çn dkkat edlmes gereken krterler konusunda katkı sağlayacaktır. KAYNAKLAR 1. SİREL, Ş., Aydınlatma Termler Sözlüğü, YEM Yayın, ISBN 975-7438-44-8, İstanbul, 1997. 2. IES, The Lghtng Handbook, 10th Edton, ISBN 978-087995-241-9, USA, 2011. 3. SİREL, Ş., Aydınlığın Ntelğ http://www.yfu.com/ booklet-4.htm. 4. ÜNVER, R., İç Mekandak Gölgelern Düzenlenmes, Tasarım, ISSN: 1300-7351, Sayı 110, ss.112-115, Nsan 2001. 5. ÜNVER, R., Görsel Konfor ve Aydınlatma, VI. Ulusal Aydınlatma Sempozyumu, ISBN 978-605-01-0203-1, EMO Yayın No: SK/2011/6, ss.127-138, Altındağ Grafk Matbaacılık, İzmr, 24-25 Kasım 2011. 6 ÜNVER, R., Kapalı Hacmlerde Lamba Işığının Yatay Düzlemde Oluşturduğu Aydınlığın ve Aygıt Gervermnn Hesaplanması, YÜ Mm. Fak., Ünverste Yayın No. 223, YÜ Mm Fak., Yayın No: MFMİM 91.010, 1991. 7 ÖZTÜRK, L. D., İç Mmar Aydınlatmada, Düzgün Yansıma Geometrs le Aydınlığın Denetlenmesnde Kullanılablecek Yen Br Yöntem Öners, Doktora Tez, YTÜ Fen Blmler Ensttüsü, 1995. 8 DIALux 4.11, Lous Poulsen Plug-n. 9 DIALux 4.11, Arcluce Plug-n. 10 TS EN 12464-1: Işık ve Işıklandırma İş Mahallernn Aydınlatılması - Bölüm 1: Kapalı Alandak İş Mahaller, 2009. 11 DIALux 4.11, Phlps Plug-n. 12 DIALux 4.11, Fagerhult Plug-n. 13 DIALux 4.11, Dextra Plug-n. (*) Bu çalışma, 21-22 Kasım 2013 tarhlernde İzmr’de gerçekleştrlen, TMMOB Elektrk Mühendsler Odası İzmr Şubes le Aydınlatma Türk Mll Komtes’nn brlkte düzenledğ “VII. Ulusal Aydınlatma Sempozyumu” nda sunulmuştur (EMO Yayın No: SK/2013/552). 132 Şubat 2014 Yeni.makale.indd 10 13.03.2014 09:59
© Copyright 2024 Paperzz
