ÖABT
2015
Soruları yakalayan
komisyon tarafından
hazırlanmıştır.
ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ
ÖABT
BİYOLOJİ
ALAN BİLGİSİ - ALAN EĞİTİMİ
Konu Anlatımı
Özgün Sorular
Ayrıntılı Çözümler
Test Stratejileri
Çıkmış Sorular
KOMİSYON
ÖABT Biyoloji Öğretmenliği
ISBN 978-605-364-971-7
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,
kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
2. Baskı: Aralık 2014, Ankara
Proje-Yayın Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu
Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan
Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti.
İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A
Yenimahalle/ANKARA
(0312-394 55 90)
Yayıncı Sertifika No: 14749
Matbaa Sertifika No:13987
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA
Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60
Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.net
E-ileti: pegem@pegem.net
ÖN SÖZ
Sevgili Öğretmen Adayları,
Elinizdeki bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Biyoloji Öğretmenliği Alan Bilgisi
Testi (ÖABT-Biyoloji) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri
edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır.
Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması
yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT’de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı
maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir.
Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı
açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test
sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek
olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiştir.
Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi
pegem@pegem.net adresini kullanarak bizimle paylaşabilirsiniz.
Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet
içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle...
Başarılar...
BİYOLOJİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER
BİYOLOJİ ÖABT, 50 sorudan oluşmakta ve Biyoloji Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Hücre ve Metabolizma, Bitki
Biyolojisi, İnsan ve Hayvan Biyolojisi, Ekoloji, Canlıların Sınıflandırılması, Genetik ve Evrim) ile Alan Eğitimi alanlarındaki
bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir.
Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Biyoloji Öğretmenlik Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere
paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.
Genel Yüzde
Alan Bilgisi Testi
Yaklaşık Yüzde
% 80
1 - 40
a. Hücre ve Metabolizma
% 16
b. Bitki Biyolojisi
% 10
c. İnsan ve Hayvan Biyolojisi
% 20
d. Ekoloji
% 10
e. Canlıların Sınıflandırılması
%8
% 16
f. Genetik ve Evrim
Alan Eğitimi Testi
Soru Sayısı
% 20
41 - 50
Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili
verilen bu bilgiler 2013-2014 BİYOLOJİ ÖABT sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası
değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.
İÇİNDEKİLER
ALAN BİLGİSİ
1. BÖLÜM: CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
Canlıların Ortak Özellikleri ............................................................................................................................................. 5
1. Hücresel Yapı .................................................................................................................................................... 5
2. Beslenme ........................................................................................................................................................... 5
3. Solunum ve ATP Üretimi.................................................................................................................................... 5
4. Metabolizma ...................................................................................................................................................... 5
5. Organizasyon..................................................................................................................................................... 5
6. Hareket .............................................................................................................................................................. 6
7. Çevresel Uyarılara Tepki.................................................................................................................................... 6
8. Üreme ................................................................................................................................................................ 6
9. Boşaltım ............................................................................................................................................................. 6
10. Büyüme............................................................................................................................................................ 6
11. Kimyasal Yapı .................................................................................................................................................. 6
12. Homeostasi (İç Denge) .................................................................................................................................... 6
Çözümlü Test .............................................................................................................................................................. 7
Çözümler .................................................................................................................................................................... 8
2. BÖLÜM: CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ
Canlıların Temel Bileşenleri ......................................................................................................................................... 11
A. İnorganik Bileşikler ............................................................................................................................................... 11
B. Organik Bileşikler ................................................................................................................................................. 13
1. Karbonhidratlar (şekerler) ................................................................................................................................ 13
2. Yağlar (Lipitler)................................................................................................................................................. 15
3. Proteinler ......................................................................................................................................................... 17
4. Vitaminler ......................................................................................................................................................... 19
vi
C. Metabolizma ve Kimyasal Enerji .......................................................................................................................... 20
Çözümlü Test ............................................................................................................................................................ 24
Çözümler .................................................................................................................................................................. 26
D. Enzimler ............................................................................................................................................................... 27
1. Basit Enzimler .................................................................................................................................................. 27
2. Bileşik (Konjuge) Enzimler ............................................................................................................................... 27
3. Enzimlerin Sınıflandırılması ............................................................................................................................. 28
4. Enzimlerin Çalışması ....................................................................................................................................... 28
5. Enzimlerin Çalışmasına Etki Eden Faktörler ................................................................................................... 29
Çözümlü Test ............................................................................................................................................................ 32
Çözümler .................................................................................................................................................................. 34
E. Nükleik Asitler ...................................................................................................................................................... 35
1. DNA (Deoksiribonükleik asit) ........................................................................................................................... 37
2. RNA (Ribonükleik asit)..................................................................................................................................... 39
F. Genetik Şifre ve Protein Sentezi ........................................................................................................................... 41
Çözümlü Test ............................................................................................................................................................ 46
Çözümler .................................................................................................................................................................. 47
3. BÖLÜM: CANLILARIN ÇEŞİTLİLİĞİ VE SINIFLANDIRILMASI
Canlıların Sınıflandırılması ve Canlılar Alemi ............................................................................................................ 51
A. Canlıların Sınıflandırılması................................................................................................................................... 51
1. Amprik (Yapay) Sınıflandırma ......................................................................................................................... 51
2. Filogenetik (Doğal) Sınıflandırma ................................................................................................................... 51
Çözümlü Test ............................................................................................................................................................ 55
Çözümler .................................................................................................................................................................. 57
B. Virüsler ................................................................................................................................................................. 58
Çözümlü Test ............................................................................................................................................................ 60
Çözümler .................................................................................................................................................................. 61
C. Canlılar Alemi....................................................................................................................................................... 62
1. Bakteri Alemi ................................................................................................................................................... 63
2. Archae Alemi .................................................................................................................................................. 66
vii
3. Protista Alemi .................................................................................................................................................. 67
4. Mantarlar (Fungi) ............................................................................................................................................ 69
5. Bitkiler Alemi (Plantae) ................................................................................................................................... 69
6. Hayvanlar Alemi (Animalae) ........................................................................................................................... 71
D. Biyolojik Çeşitlilik.................................................................................................................................................. 78
Çözümlü Test ............................................................................................................................................................ 80
Çözümler .................................................................................................................................................................. 82
4. BÖLÜM: EKOLOJİ
Ekoloji ............................................................................................................................................................................ 85
A. Ekolojik Kavramlar ............................................................................................................................................... 85
B. Biyomlar ............................................................................................................................................................... 86
1. Karasal Biyomlar ............................................................................................................................................. 86
2. Sucul Biyomlar ................................................................................................................................................ 87
Çözümlü Test ............................................................................................................................................................ 88
Çözümler .................................................................................................................................................................. 89
C. Populasyon ve Hayvan Topluluğu ........................................................................................................................ 90
1. Populasyonun Büyüklüğü ............................................................................................................................... 90
2. Populasyon Yoğunluğu ................................................................................................................................... 90
3. Doğum ve Ölüm Oranı .................................................................................................................................... 90
4. Yaş Dağılımı ................................................................................................................................................... 91
5. Büyüme Eğrileri .............................................................................................................................................. 91
6. Rekabet .......................................................................................................................................................... 92
7. Av - Avcı İlişkisi ............................................................................................................................................... 92
8. Populasyon Dağılımı ....................................................................................................................................... 93
Çözümlü Test ............................................................................................................................................................ 94
Çözümler .................................................................................................................................................................. 95
D. Besin Zinciri ve Enerji Piramidi ............................................................................................................................ 96
1. Predatör Zincir ............................................................................................................................................... 96
2. Parazit Zincir .................................................................................................................................................. 98
3. Saprofit Zincir ................................................................................................................................................. 98
viii
Çözümlü Test ............................................................................................................................................................ 99
Çözümler ................................................................................................................................................................ 100
E. Doğadaki Madde Döngüsü................................................................................................................................. 101
1. Karbon Döngüsü .......................................................................................................................................... 101
2. Oksijen Döngüsü ......................................................................................................................................... 101
3. Azot Döngüsü .............................................................................................................................................. 101
4. Su Döngüsü ................................................................................................................................................. 102
5. Fosfor Döngüsü ........................................................................................................................................... 103
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 104
Çözümler ................................................................................................................................................................ 105
F. Beslenme Şekilleri ve Etkileşim .......................................................................................................................... 106
1. Ototrof Canlılar ............................................................................................................................................ 106
2. Hem Otorotof hem de Heterotrof Canlılar .................................................................................................... 107
3. Heterotrof Canlılar ....................................................................................................................................... 107
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 109
Çözümler ................................................................................................................................................................ 110
5. BÖLÜM: HÜCRE
Hücre ........................................................................................................................................................................... 113
A. Hücre Zarının Yapısı .......................................................................................................................................... 114
B. Hücre Zarından Madde Geçişleri ....................................................................................................................... 117
1. Pasif Taşıma ................................................................................................................................................. 117
2. Aktif Taşıma .................................................................................................................................................. 119
3. Porlardan Geçemeyen Moleküllerin Taşınması ............................................................................................ 120
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 122
Çözümler ................................................................................................................................................................ 124
C. Sitoplazma ve Organeller................................................................................................................................... 125
1. Mitokondri ..................................................................................................................................................... 125
2. Ribozom ........................................................................................................................................................ 126
3. Endoplazmik Retikulum ................................................................................................................................ 126
4. Golgi Aygıtı ................................................................................................................................................... 127
5. Lizozom ........................................................................................................................................................ 127
ix
6. Peroksizom ................................................................................................................................................... 128
7. Koful (Vokuol) ............................................................................................................................................... 128
8. Plastidler ....................................................................................................................................................... 128
9. Sentrozom .................................................................................................................................................... 130
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 131
Çözümler ................................................................................................................................................................ 133
D. Çekirdek ............................................................................................................................................................. 134
E. Kalıtım Materyali ................................................................................................................................................ 134
F. İnsan Karyotipi .................................................................................................................................................... 136
G. Mutasyonlar ....................................................................................................................................................... 137
1. Kromozom Mutasyonları .............................................................................................................................. 137
2. Kromozom Sayısındaki Değişmeler ............................................................................................................. 138
3. Gen Mutasyonları (Nokta Mutasyonları) ...................................................................................................... 139
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 141
Çözümler ................................................................................................................................................................ 142
H. Hücre Bölünmesi................................................................................................................................................ 143
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 151
Çözümler ................................................................................................................................................................ 153
6. BÖLÜM: FOTOSENTEZ
Fotosentez................................................................................................................................................................... 157
A. Işığa Bağlı (Aydınlık) Evre ................................................................................................................................. 158
1. Devirli Fotofosforilasyon ............................................................................................................................... 159
2. Devirsiz Fotofosforilasyon ............................................................................................................................. 159
B. Işıktan Bağımsız (Karanlık) Evre (Calwin Devri) ............................................................................................... 160
C. Fotosentez Hızını Etkileyen Faktörler ............................................................................................................... 162
1. Çevresel Faktörler ........................................................................................................................................ 162
2. Kalıtsal Faktörler ........................................................................................................................................... 163
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 164
Çözümler ................................................................................................................................................................ 166
x
7. BÖLÜM: HÜCRESEL SOLUNUM
Hücresel Solunum ...................................................................................................................................................... 169
A. Oksijenli (Aerob) Solunum ................................................................................................................................. 169
1. Glikoz (Glikolitik) Reaksiyonlar ..................................................................................................................... 169
2. Krebs Çemberi Reaksiyonları (Sitrik Asit Devri) ........................................................................................... 170
3. E.T.S (Hidrojen yolu) Reaksiyonları .............................................................................................................. 170
B. Oksijensiz (Anaerob) Solunum ......................................................................................................................... 173
C. Fermantasyon (Mayalanma) .............................................................................................................................. 173
1. Glikoliz Evresi ............................................................................................................................................... 173
2. Son Ürün Evresi............................................................................................................................................. 173
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 176
Çözümler ................................................................................................................................................................ 178
8. BÖLÜM: BİTKİSEL DOKULAR
Bitkisel Dokular .......................................................................................................................................................... 181
A. Meristem (Bölünür = Sürgen) Doku ................................................................................................................... 181
1. Primer (Birincil) Meristem ............................................................................................................................. 182
2. Sekonder (İkincil) Meristem .......................................................................................................................... 182
B. Temel Doku ....................................................................................................................................................... 182
1. Parankima (Özerk) Doku .............................................................................................................................. 182
2. Kollenkima (Pek Doku) .................................................................................................................................. 183
3. Sklerankima (Sert Doku)................................................................................................................................ 183
C. İletim Doku ........................................................................................................................................................ 184
1. Ksilem (Odun) Borusu ................................................................................................................................. 184
2. Floem (Soymuk) Borusu ................................................................................................................................ 184
xi
D. Örtü Doku .......................................................................................................................................................... 185
1. Epidermis ..................................................................................................................................................... 185
2. Periderm (Mantar Doku) ................................................................................................................................ 186
E. Bitkinin Kısımları ............................................................................................................................................... 186
1. Kök ............................................................................................................................................................... 186
2. Gövde ............................................................................................................................................................ 188
3. Yaprak............................................................................................................................................................ 188
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 190
Çözümler ................................................................................................................................................................ 191
9. BÖLÜM: BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ
Bitkilerde Taşıma Sistemi .......................................................................................................................................... 195
A. Ksilemde Taşıma ............................................................................................................................................... 197
1. Kılcallık ......................................................................................................................................................... 197
2. Kök Basıncı ................................................................................................................................................... 197
3. Terleme (Transpirasyon) Çekim Teorisi ve Kohezyon .................................................................................. 198
B. Terlemeye Etki Eden Faktörler .......................................................................................................................... 199
1. Çevresel Faktörler ........................................................................................................................................ 199
2. Genetik Faktörler ........................................................................................................................................... 200
C. Floemde Taşıma ............................................................................................................................................... 200
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 201
Çözümler ................................................................................................................................................................ 203
xii
10. BÖLÜM: BİTKİLERDE BESLENME BÜYÜME VE HAREKET
Bitkilerde Beslenme Büyüme ve Hareket ................................................................................................................. 207
A. Makroelementler ............................................................................................................................................... 207
B. Mikroelementler ................................................................................................................................................ 207
C. Minimum Kuralı ................................................................................................................................................. 207
D. Bitkilerde Büyüme ............................................................................................................................................. 208
1. Dış Faktörler ................................................................................................................................................ 208
2. Hormonlar ..................................................................................................................................................... 209
E. Fotoperyodizm .................................................................................................................................................. 211
F. Bitkilerde Hareket .............................................................................................................................................. 211
1. Tropizma (Yönelim) ..................................................................................................................................... 211
2. Nasti (Irganım) .............................................................................................................................................. 212
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 214
Çözümler ................................................................................................................................................................ 216
11. BÖLÜM: BİTKİLERDE ÜREME VE GELİŞME
Bitkilerde Üreme ve Gelişme ..................................................................................................................................... 219
A. Tohumsuz Bitkilerde Üreme .............................................................................................................................. 219
1. Karayosunlarında Üreme ............................................................................................................................. 219
2. Eğrelti Otlarında Üreme ................................................................................................................................ 219
B. Tohumlu Bitkilerde Eşeysiz Üreme ................................................................................................................... 221
1. Çelikle Üreme .............................................................................................................................................. 221
2. Yumru İle Üreme .......................................................................................................................................... 221
3. Sürünücü Gövde İle Üreme ......................................................................................................................... 221
4. Soğan İle Üreme ........................................................................................................................................... 221
C. Tohumlu Bitkilerde Eşeyli Üreme ...................................................................................................................... 221
1. Kapalı Tohumlu Bitkilerde Eşeyli Üreme ...................................................................................................... 221
2. Açık Tohumlu Bitkilerde Eşeyli Üreme ......................................................................................................... 224
xiii
D. Tohum ............................................................................................................................................................... 225
E. Meyve ................................................................................................................................................................ 227
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 228
Çözümler ................................................................................................................................................................ 230
12. CANLILARDA ÜREME VE GELİŞME
Canlılarda Üreme ve Gelişme .................................................................................................................................... 233
A. Eşeysiz Üreme .................................................................................................................................................. 233
1. Bölünerek Üreme ......................................................................................................................................... 233
2. Tomurcuklanma ile Üreme ............................................................................................................................ 233
3. Sporla Üreme ................................................................................................................................................ 233
4. Vejetatif Üreme ............................................................................................................................................. 233
5. Rejenerasyon ................................................................................................................................................ 234
B. Eşeyli Üreme ..................................................................................................................................................... 234
1. Konjugasyon (Kavuşma) .............................................................................................................................. 235
2. Partenogenez .............................................................................................................................................. 235
3. Hermafroditizm ............................................................................................................................................ 236
4. Metagenez (Döl Alması) ............................................................................................................................... 236
C. Hayvanlarda Eşeyli Üreme ............................................................................................................................... 237
1. Dış Döllenme ............................................................................................................................................... 237
2. İç Döllenme .................................................................................................................................................. 237
D. Yumurtanın Yapısı ............................................................................................................................................. 238
1. Yumurta Kabuğu .......................................................................................................................................... 238
2. Koryon Zarı .................................................................................................................................................. 238
3. Amnion Zarı .................................................................................................................................................. 238
4. Allontoyis Kesesi .......................................................................................................................................... 238
5. Vitellus Kesesi ............................................................................................................................................. 238
E. İnsanda Üreme .................................................................................................................................................. 239
xiv
1. Erkek Üreme Sistemi ................................................................................................................................... 239
2. Dişi Üreme Sistemi ...................................................................................................................................... 240
F. Hayvanlarda Gelişme ve Büyüme ..................................................................................................................... 243
1. Segmentasyon ............................................................................................................................................. 243
2. Blastula Evresi ............................................................................................................................................. 243
3. Gastrula Evresi ............................................................................................................................................ 244
G. Başkalaşım (Metamorfoz) ................................................................................................................................. 246
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 247
Çözümler ................................................................................................................................................................ 248
13. BÖLÜM: KALITIM
Kalıtım.......................................................................................................................................................................... 251
A. Kalıtımla İlgili Kavramlar ................................................................................................................................... 251
B. Kalıtım ve Çevre ............................................................................................................................................... 252
C. Genetik ve Olasılık ............................................................................................................................................ 253
D. Eksik Baskınlık .................................................................................................................................................. 258
E. Genotipin Araştırılması (Kontrol = Geri Çaprazlama) ....................................................................................... 259
F. Çok Allellik (Multiple Allelik) ............................................................................................................................... 260
G. Kan Grupları ..................................................................................................................................................... 260
1. ABO Sistemi ................................................................................................................................................ 260
2. Rh Sistemi ................................................................................................................................................... 263
3. MN Sistemi .................................................................................................................................................. 264
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 273
Çözümler ................................................................................................................................................................ 274
xv
14. BÖLÜM: POPULASYON GENETİĞİ
Populasyon Genetiği .................................................................................................................................................. 277
1. Populasyon .................................................................................................................................................. 277
2. Gen Havuzu ................................................................................................................................................. 277
3. Gen Frekansı ............................................................................................................................................... 277
4. Kararlı ve Kararsız Populasyon ................................................................................................................... 277
A. Hardy - Weinberg Kuralı ................................................................................................................................... 278
B. Akraba Evlilikleri ................................................................................................................................................ 280
C. Genetik Islah ..................................................................................................................................................... 280
D. Populasyonun Gen Frenkasını Değiştiren Etkenler .......................................................................................... 281
1. Göçler .......................................................................................................................................................... 281
2. İzolasyon (Ayrılma) ...................................................................................................................................... 281
3. Mutasyon ..................................................................................................................................................... 282
4. Doğal Seleksiyon (Seçilim) .......................................................................................................................... 282
5. Genetik Sürüklenme .................................................................................................................................... 282
6. Eş Seçimi ..................................................................................................................................................... 283
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 284
Çözümler ................................................................................................................................................................ 286
15. BÖLÜM: BİYOTEKNOLOJİ VE GENETİK MÜHENDİSLİĞİ
Biyoteknoloji ve Genetik Mühendisliği ..................................................................................................................... 289
A. Biyoteknolojik Yöntemler ................................................................................................................................... 289
B. Genetik Mühendisliği ......................................................................................................................................... 290
C. Hayvanlarda Klonlama ...................................................................................................................................... 291
D. DNA İzolasyonu ................................................................................................................................................ 292
E. DNA'nın Aktarımı .............................................................................................................................................. 292
1. Transformasyon ........................................................................................................................................... 292
2. Mikroenjeksiyon ........................................................................................................................................... 292
3. Biyolistik Yöntem ......................................................................................................................................... 292
4. Elektroporasyon Yöntemi ............................................................................................................................. 292
F. DNA Parmak İzi ................................................................................................................................................. 293
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 294
Çözümler ................................................................................................................................................................ 296
xvi
16. BÖLÜM: CANLILARIN OLUŞUMU VE EVRİM
Canlıların Oluşumu ve Evrim..................................................................................................................................... 299
A. Abiyogenez (Kendiliğinden Oluş Hipotezi) ........................................................................................................ 299
B. Biyogenez (Canlıdan Oluş) Hipotezi ................................................................................................................. 299
1. Panspermia Hipotezi .................................................................................................................................... 299
2. Ototrof Hipotezi ............................................................................................................................................ 300
3. Heterotrof Hipotezi ....................................................................................................................................... 300
C. LAMARCK'ın Evrimle İlgili Görüşü .................................................................................................................... 301
1. Kullanma ve Kullanmama Hipotezi .............................................................................................................. 301
2. Kazanılan Karakterlerin Kalıtımı .................................................................................................................. 301
D. DARWİN'İN Evrimle İlgili Görüşü ...................................................................................................................... 301
E. Yaratılış Görüşü ................................................................................................................................................ 302
F. Ekolojik ve Evrimsel Kurallar ............................................................................................................................. 303
1. Coppe Kuralı ................................................................................................................................................ 303
2. Dollo Kuralı .................................................................................................................................................. 303
3. Gloger Kuralı ................................................................................................................................................ 303
4. Allen Kuralı .................................................................................................................................................. 303
5. Bergman Kuralı ............................................................................................................................................ 303
G. Evrimi Destekleyen Kanıtlar .............................................................................................................................. 303
1. Embriyolojiden Elde Edilen Kanıtlar ............................................................................................................. 303
2. Paleantolojik Kanıtlar ................................................................................................................................... 303
3. Sınıflandırmadan Elde Edilen Kanıtlar ......................................................................................................... 303
4. Morfolojiden Elde Edilen Kanıtlar ................................................................................................................. 303
5. Fizyoloji ve Biyokimyadan Elde Edilen Kanıtlar ........................................................................................... 303
6. Sitoloji ve Genetikten Elde Edilen Kanıtlar .................................................................................................. 303
7. Biyocoğrafyadan Elde Edilen Kanıtlar ......................................................................................................... 303
8. Körelmiş Organlar ........................................................................................................................................ 303
9. Parazitlerden Elde Edilen Kanıtlar ............................................................................................................... 303
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 305
Çözümler ................................................................................................................................................................ 306
xvii
17. BÖLÜM: CANLILARDA DAVRANIŞ
Canlılarda Davranış .................................................................................................................................................... 309
A. Doğal Davranış ................................................................................................................................................. 309
1. İçgüdü .......................................................................................................................................................... 309
2. Refleksler ..................................................................................................................................................... 309
B. Sosyal Davranış ................................................................................................................................................ 310
C. Sonradan Kazanılan Davranış .......................................................................................................................... 310
1. İzleme ile Öğrenme ...................................................................................................................................... 310
2. Alışkanlık Yoluyla Öğrenme ......................................................................................................................... 311
3. Şartlanma Yoluyla Öğrenme ........................................................................................................................ 311
4. Deneme-Yanılma Yoluyla Öğrenme ............................................................................................................. 311
D. Biyolojik Saat (Biyoritm) .................................................................................................................................... 311
E. Hayvanlarda Savunma Davranışları ................................................................................................................. 311
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 313
Çözümler ................................................................................................................................................................ 314
18. BÖLÜM: HAYVANSAL DOKULAR
Hayvansal Dokular ..................................................................................................................................................... 317
A. Epitel Doku ........................................................................................................................................................ 317
1. Örtü Epiteli ................................................................................................................................................... 317
2. Bez (Salgı) Epiteli ........................................................................................................................................ 318
3. Duyu Epiteli .................................................................................................................................................. 319
B. Bağ ve Destek Doku ......................................................................................................................................... 319
1. Temel Bağ Doku ........................................................................................................................................... 319
2. Kıkırdak Doku ............................................................................................................................................... 320
3. Kemik Doku .................................................................................................................................................. 321
4. Yağ Doku ...................................................................................................................................................... 321
5. Kan Doku ...................................................................................................................................................... 322
C. Kas Doku .......................................................................................................................................................... 324
1. Düz Kas ....................................................................................................................................................... 324
2. Çizgili Kas ..................................................................................................................................................... 325
xviii
3. Kalp Kası ..................................................................................................................................................... 325
D. Sinir Doku ......................................................................................................................................................... 325
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 327
Çözümler ................................................................................................................................................................ 329
19. BÖLÜM: SİNİR SİSTEMİ
Sinir Sistemi ................................................................................................................................................................ 333
A. Omurgasız Hayvanlarda Sinir Sistemi .............................................................................................................. 333
B. Omurgalılarda Sinir Sistemi .............................................................................................................................. 334
1. Sinir Hücreleri ve Çeşitleri ........................................................................................................................... 334
2. Bir Nöronun Yapısı ve Kısımları ................................................................................................................... 335
3. Bir Nörondan Başka Bir Nörona İmpuls Geçişi ............................................................................................ 336
C. İnsanda Sinir Sistemi ........................................................................................................................................ 338
I. Merkezi Sinir Sistemi .................................................................................................................................... 338
1. Beyin ............................................................................................................................................................ 338
2. Omurilik (Medulla Spinalis) .......................................................................................................................... 341
II. Çevresel Sinir Sistemi .................................................................................................................................. 342
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 344
Çözümler ................................................................................................................................................................ 346
20. BÖLÜM: DUYU ORGANLARI
Duyu Organları............................................................................................................................................................ 349
A. Göz ve Görme Duyusu ..................................................................................................................................... 349
1. Sert Tabaka (Sklera) .................................................................................................................................... 350
2. Damar Tabaka (Koroid) ................................................................................................................................ 350
3. Ağ Tabaka (Retina) ...................................................................................................................................... 350
B. Kulak ve İşitme Duyusu .................................................................................................................................... 352
1. Dış Kulak ...................................................................................................................................................... 352
2. Orta Kulak .................................................................................................................................................... 352
xix
3. İç Kulak ........................................................................................................................................................ 352
C. Burun ve Koku Duyusu ..................................................................................................................................... 354
D. Dil ve Tat Alma Duyusu ..................................................................................................................................... 354
E. Deri ve Dokunma Duyusu ................................................................................................................................. 355
1. Üst Deri (Epidermis) ..................................................................................................................................... 355
2. Alt Deri (Dermis) .......................................................................................................................................... 355
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 358
Çözümler ................................................................................................................................................................ 359
21. BÖLÜM: HORMONLAR VE ENDOKRİN SİSTEM
Hormonlar ve Endokrin Sistemi ................................................................................................................................ 363
A. Hipofiz Bezi ....................................................................................................................................................... 364
1. Ön lop (Anterior) .......................................................................................................................................... 364
2. Ara lop (Median) .......................................................................................................................................... 365
3. Arka lop (Posterior) ...................................................................................................................................... 365
B. Tiroid ve Paratiroid Bezi .................................................................................................................................... 365
1. Tiroksin Hormonu ......................................................................................................................................... 366
2. Kalsitonin (Tirokalsitonin) Hormonu ............................................................................................................. 366
C. Paratroid Bezi ................................................................................................................................................... 366
D. Böbrek Üstü Bezler (Adrenal Bezleri) ............................................................................................................... 367
1. Adrenal Korteks Hormonları ......................................................................................................................... 367
2. Adrenal Medulla (Öz) Hormonları ................................................................................................................ 368
E. Pankreas ............................................................................................................................................................ 369
1. İnsülin Hormonu ............................................................................................................................................ 369
2. Glukagon Hormonu ...................................................................................................................................... 370
F. Eşeysel Bezler (Gonad Hormonları) ................................................................................................................... 370
1. Östrojen Hormonu ........................................................................................................................................ 370
2. Progesteron Hormonu ................................................................................................................................. 370
3. Testosteron Hormonu .................................................................................................................................. 370
G. Timus Bezi ......................................................................................................................................................... 370
xx
H. Epifiz Bezi .......................................................................................................................................................... 370
İ. Plasenta............................................................................................................................................................... 371
1. Koriyonik Gonatotropin ................................................................................................................................. 371
2. Plasental Laktojen ....................................................................................................................................... 371
K. Sindirim Hormonları ........................................................................................................................................... 372
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 373
Çözümler ................................................................................................................................................................ 375
22. BÖLÜM: DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ
Destek ve Hareket Sistemi ......................................................................................................................................... 379
A. Bir Hücrelilerde Destek ve Hareket ................................................................................................................... 379
B. Omurgasızlarda Destek ve Hareket .................................................................................................................. 379
1. Hidrostatik İskelet ......................................................................................................................................... 379
2. Dış İskelet ................................................................................................................................................... 380
3. İç İskelet ...................................................................................................................................................... 380
C. Omurgalı Hayvanlarda Destek ve Hareket ....................................................................................................... 380
D. İnsanda İskelet Sistemi ..................................................................................................................................... 380
1. Şekillerine Göre Kemik Çeşitleri ................................................................................................................... 381
2. Eklem Yapısı ve Çeşitleri ............................................................................................................................. 384
E. Kas Sistemi ........................................................................................................................................................ 385
1. İskelet Kasları ............................................................................................................................................... 385
2. Kalp Kası ..................................................................................................................................................... 385
3. Düz Kas ....................................................................................................................................................... 385
F. Çizgili Kasların Çalışma Mekanizması................................................................................................................ 386
G. Kasılmanın Kimyası ........................................................................................................................................... 387
H. Kas ve İskelet İlişkisi .......................................................................................................................................... 390
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 391
Çözümler ................................................................................................................................................................ 392
xxi
23. BÖLÜM: SİNDİRİM SİSTEMİ
Sindirim Sistemi ......................................................................................................................................................... 395
A. Sindirim Basamakları ........................................................................................................................................ 395
1. Mekanik (Fiziksel) Sindirim ........................................................................................................................... 395
2. Kimyasal Sindirim ....................................................................................................................................... 395
3. Emilim ......................................................................................................................................................... 395
B. Sindirim Çeşitleri .............................................................................................................................................. 395
1. Hücre İçi Sindirim .......................................................................................................................................... 395
2. Hücre Dışı Sindirim ..................................................................................................................................... 395
C. Canlılarda Sindirim ............................................................................................................................................ 395
1. Saprofitlerde Sindirim ................................................................................................................................... 395
2. Bitkilerde Sindirim ....................................................................................................................................... 395
3. Süngerlerde (Porifera) Sindirim .................................................................................................................. 396
4. Hidrada Sindirim ........................................................................................................................................... 396
5. Toprak Solucanında Sindirim ...................................................................................................................... 396
6. Eklem Bacaklılarda Sindirim ........................................................................................................................ 396
7. Kuşlarda Sindirim ........................................................................................................................................ 397
8. Memelilerde Sindirim ................................................................................................................................... 397
D. Sindirim Çeşitleri ............................................................................................................................................... 397
1. Ağız ................................................................................................................................................................ 398
2. Yutak ............................................................................................................................................................ 398
3. Yemek Borusu .............................................................................................................................................. 398
4. Mide ............................................................................................................................................................ 399
5. İnce Bağırsak .............................................................................................................................................. 399
6. Kalın Bağırsak .............................................................................................................................................. 400
7. Karaciğer ...................................................................................................................................................... 401
8. Pankreas ...................................................................................................................................................... 402
E. Besinlerin Kimyasal Sindirimi ............................................................................................................................. 402
1. Proteinlerin Kimyasal Sindirimi ..................................................................................................................... 402
2. Karbonhidratların Kimyasal Sindirimi ........................................................................................................... 403
3. Yağların Kimyasal Sindirimi ......................................................................................................................... 403
F. Besinlerin Emilimi ............................................................................................................................................... 403
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 405
Çözümler ................................................................................................................................................................ 407
xxii
24. BÖLÜM: HAYVANLARDA DOLAŞIM SİSTEMİ
Hayvanlarda Dolaşım Sistemi ................................................................................................................................... 411
A. Omurgalılarda Dolaşım Sistemi ........................................................................................................................ 412
1. Balıklarda Dolaşım ........................................................................................................................................ 412
2. Kurbağalarda Dolaşım ................................................................................................................................ 412
3. Sürüngenlerde Dolaşım .............................................................................................................................. 413
4. Kuş ve Memelilerde Dolaşım ...................................................................................................................... 414
B. Hayvanlarda Isı Düzenlenmesi ......................................................................................................................... 414
C. İnsanda Dolaşım Sistemi .................................................................................................................................. 414
1. Kalbin Yapısı ve Çalışması ........................................................................................................................... 415
2. Kalbin Çalışma Mekanizması
..................................................................................................................... 416
D. Kandamarlarının Yapısı ve Özellikleri ............................................................................................................... 418
1. Atardamarlar (Arterier) ................................................................................................................................... 418
2. Kılcaldamar (Kapiller) .................................................................................................................................. 418
3. Toplardamarlar (Venler) ................................................................................................................................ 419
E. Kan ile Hücreler Arasında Madde Alışverişi (STARLİNG Hipotezi).................................................................... 420
F. Lenf Dolaşımı...................................................................................................................................................... 421
G. Vücut Savunması............................................................................................................................................... 423
1. Bağışıklık Sistemi ......................................................................................................................................... 424
2. Bağışıklığın Kazanılması ............................................................................................................................ 425
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 427
Çözümler ................................................................................................................................................................ 428
25. BÖLÜM: SOLUNUM SİSTEMİ
Solunum Sistemi ........................................................................................................................................................ 431
A. Hayvanlarda Solunum Sistemi .......................................................................................................................... 431
1. Hücre Yüzeyi ve Deri Solunumu ................................................................................................................... 431
2. Solungaç Solunumu .................................................................................................................................... 431
3. Trake Solunumu ............................................................................................................................................ 432
4. Akciğer Solunumu ........................................................................................................................................ 433
B. İnsanda Solunum Sistemi ................................................................................................................................. 434
1. Burun (Nasus) ............................................................................................................................................... 434
2. Yutak ve Gırtlak (Farinks ve Larinks) .......................................................................................................... 434
xxiii
3. Soluk Borusu (Trakea) .................................................................................................................................. 434
4. Akciğer ........................................................................................................................................................ 434
C. Soluk Alıp Verme Mekanizması ........................................................................................................................ 435
D. Solunum Gazlarının Taşınması ......................................................................................................................... 436
1. Oksijenin Taşınması....................................................................................................................................... 436
2. Karbondioksitin Taşınması ........................................................................................................................... 436
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 438
Çözümler ................................................................................................................................................................ 440
26. BÖLÜM: BOŞALTIM SİSTEMİ
Boşaltım Sistemi......................................................................................................................................................... 443
A. Tek Hücrelilerde Boşaltım ................................................................................................................................. 443
B. Omurgasız Hayvanlarda Boşaltım .................................................................................................................... 444
1. Sünger ve Sölenterler ................................................................................................................................... 444
2. Yassı Solucan ............................................................................................................................................. 444
3. Halkalı Solucan ............................................................................................................................................. 444
4. Eklem Bacaklılar ........................................................................................................................................... 445
C. Omurgalılarda Boşaltım Organı ........................................................................................................................ 445
1. Pronefroz Böbrek .......................................................................................................................................... 445
2. Mezonefroz Böbrek ..................................................................................................................................... 445
3. Metanefroz Böbrek ........................................................................................................................................ 445
D. İnsanda Boşaltım Sistemi ................................................................................................................................. 446
E. İdrar Oluşumu ................................................................................................................................................... 448
1. Süzülme (Filtrasyon) ..................................................................................................................................... 448
2. Geri Emilim (Rezorpsiyon) ........................................................................................................................... 448
3. Salgılama (Sekresyon) ................................................................................................................................. 449
F. Böbreğin Görevleri ............................................................................................................................................. 450
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 453
Çözümler ................................................................................................................................................................ 454
KAYNAKÇA ................................................................................................................................................................. 455
xxiv
ALAN EĞİTİMİ
Biyoloji Öğretim Programı ......................................................................................................................................... 459
A. Öğretim Programında Yer Alan Kazanımlar ...................................................................................................... 460
B. Öğretim Programındaki Öğrenme - Öğretme Anlayışı ...................................................................................... 465
C. Öğretim Programındaki Ölçme Değerlendirme Anlayışı ................................................................................... 465
Öğretim Programının Ögeleri .................................................................................................................................... 465
A. Kazanımlar ........................................................................................................................................................ 465
B. İçerik (Ne Öğretelim?) ....................................................................................................................................... 468
1. Giriş Etkinlikleri ............................................................................................................................................. 470
2. Gelişme Etkinlikleri ....................................................................................................................................... 470
C. Bugünkü Öğrenme Anlayışımızda Önemli Yere Sahip Bilim Adamlarının Teorileri .......................................... 472
1. J. PIAGET: Bilişsel Yapılandırmacılık ........................................................................................................... 472
2. L. VYGOTSKY: Sosyal Yapılandırmacılık ..................................................................................................... 474
3. J. BRUNNER: Buluş Yoluyla Öğrenme ......................................................................................................... 474
4. R. GAGNE: Öğrenme Koşulları .................................................................................................................... 474
5. D. AUSUBEL: Anlamlı Öğrenme .................................................................................................................. 475
6. H. GARDNER: Çoklu Zekâ Kuramı .............................................................................................................. 476
D. Yapılandırmacı Teoriye Dayalı Öğretim Modelleri ..............................................................................................476
Öğrenme Halkası .............................................................................................................................................. 476
E. Öğretim Strateji, Yöntem ve Teknikleri .............................................................................................................. 477
1. Öğretim Stratejileri ........................................................................................................................................ 477
2. Öğretim Yöntemleri ....................................................................................................................................... 478
3. Dersin Sonuç Etkinlikleri ve Ölçme Değerlendirme ...................................................................................... 495
Çözümlü Test .......................................................................................................................................................... 500
Çözümler ................................................................................................................................................................ 503
KAYNAKLAR ............................................................................................................................................................... 506

Ders5_Hipofiz, tiroid, paratiroid, pankreas hormonları

Pratik İlk Yardım (PDF Formatında)

TG – 3 - İhtiyaç Yayıncılık

Ders İçerikleri - Mühendislik Fakültesi

evrým hayatın baþlangıcı ýle ýlgýlý görüþler

IOO 103 SUNU 8

orfoz için hareket zamanı

6_SINIF_1_UNITE_ders_notu

DI Obstetrics yeni.indd

KÖK HÜCRELER ve KLİNİKTE KULLANIMLARI STEM CELLS AND

2014-2015 9.Sınıf 1.Dönem 2.Notlar

8. Hafta

PR O TOZO OLOJİ - Prof. Dr. Bayram GÖÇMEN

2014-2015 10.Sınıf 1.Dönem 1.Soru Örnekleri

2014 Yılı Analiz Ücretleri

2014-2015 10.Sınıf Biyoloji konuları ve kazanımları

YGS BIO K.A - Zafer Yayınları

bilimsel program - Çocuk Ergen Kongre

5. UÇEK Kitapçığı - ODTÜ Biyoloji ve Genetik Topluluğu

Kurul-VI - Tıp Fakültesi

dosyayı indir

9 NİSAN 2014 ÇARŞAMBA