balkanlarda türkiye ve türk algısı

BALKANLARDA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI
Dr. M. Sadi BİLGİÇ
Dr. Salih AKYÜREK
RAPOR NO: 49
HAZİRAN 2012
BALKANLARDA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI
Anket ve Ölçek Tasarımı: Dr. Salih Akyürek
Alan Uygulama: Doç. Dr. Fehmi Ağca
Veri Girişi: Müstecep DİLBER
Veri Analizi ve Teknik Raporlama: Dr. Salih Akyürek, Serhat Sağır, Mehmet Ali YILMAZ
Literatür Çalışması: Dilara Ünal
Grafik ve Tablo Tasarımı: Mehmet Ali YILMAZ
Kapak Tasarımı: Kaan TUĞCUOĞLU
BİLGESAM YAYINLARI
RAPOR NO: 49
Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi
Wise Men Center For Strategic Studies
Mecidiyeköy Yolu Caddesi No:10
Celil Ağa İş Merkezi Kat:9 Daire:36
Mecidiyeköy / İstanbul / Türkiye
Tel: +90 212 217 65 91
Faks: +90 212 217 65 93
www.bilgesam.org
bilgesam@bilgesam.org
Atatürk Bulvarı Havuzlu Sok. No:4/6
A.Ayrancı / Çankaya / Ankara / Türkiye
Tel : +90 312 425 32 90
Faks: +90 312 425 32 90
Copyright © BİLGESAM Haziran 2012
Bu yayının tüm hakları saklıdır.
Yayın Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi’nin
izni olmadan elektronik veya mekanik yollarla çoğaltılamaz.
İÇİNDEKİLER
Giriş _____________________________________________________________ 1
1. Balkan Ülkeleri İle İlgili Temel Bilgiler _______________________________ 3
2. Araştırma Metodolojisi __________________________________________ 8
3. Örneklemin Temel Özellikleri _____________________________________ 10
4. Arnavutluk’ta Türkiye ve Türk Algısı _______________________________ 11
5. Bosna Hersek’te Türkiye ve Türk Algısı _____________________________ 21
6. Bulgaristan’da Türkiye ve Türk Algısı _______________________________ 28
7. Hırvatistan’da Türkiye ve Türk Algısı _______________________________ 35
8. Karadağ’da Türkiye ve Türk Algısı _________________________________ 42
9. Kosova’da Türkiye ve Türk Algısı __________________________________ 52
10. Makedonya’da Türkiye ve Türk Algısı ______________________________ 59
11. Sırbistan’da Türkiye ve Türk Algısı_________________________________ 69
12. Türkiye ve Türk Algısının Ülkeler Arasında Karşılaştırılması _____________ 79
Bulguların Özetı ve Sonuç Yerıne _____________________________________ 90
Ek: Uygulanan Anket Formu _________________________________________ 95
SUNUŞ
Dünya’daki ve yurt içindeki gelişmeleri takip ederek geleceğe yönelik öngörülerde bulunmak;
Türkiye’nin ikili ve çok taraflı uluslararası ilişkilerine ve güvenlik stratejilerine, yurt içindeki
siyasi, ekonomik, teknolojik, çevresel ve sosyo-kültürel problemlerine yönelik bilimsel
araştırmalar yapmak; karar alıcılara milli menfaatler doğrultusunda gerçekçi çözüm önerileri,
karar seçenekleri ve politikalar sunmak Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi
(BİLGESAM)’nin kuruluş amaçları arasında yer almaktadır. BİLGESAM, Bilge Adamlar
Kurulu’nun ilk toplantısında alınan kararlar doğrultusunda, yukarıda aktarılan amaçları
gerçekleştirmek üzere, çeşitli konularda raporlar hazırlamaktadır.
Farklı toplumların gözünde Türkiye ve Türk algısı konusunda yapılmış çalışma sayısı oldukça
sınırlıdır. Bu eksikliği gidermek maksadıyla BİLGESAM, komşu ve kültürel bağlar bulunan bölge
ve ülkelerden başlamak üzere 11 bölge ve 51 ülkeyi kapsayan ‘‘Dünyada Türkiye Algısı’’ adıyla
bir seri araştırma başlatmıştır. Bu araştırmalardan olan Balkanlar çalışması, sekiz ülkeyi
kapsayan alan uygulamasıyla, tarihi ve kültürel bağlarımız bulunan bu bölgedeki Türkiye ve
Türk algısı konusunda merak edilen pek çok konuya ışık tutacak veriler içermektedir.
BİLGESAM tarafından gerçekleştirilen bu niceliksel çalışma raporu http://www.bilgesam.org/tr
adresinde yayımlanmıştır.
Raporun bu alanda çalışma yapan akademisyenler, araştırmacılara ve Türkiye’nin dış politika
stratejilerine katkı sağlaması temennisiyle, raporu hazırlayan Dr. Salih Akyürek’e ve destek
sağlayan BİLGESAM personeline teşekkür ederim.
Doç. Dr. Atilla SANDIKLI
BİLGESAM Başkanı
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
GİRİŞ
Sosyal psikoloji literatüründe ilk defa Lipman tarafından kullanılan ‘’stereotip’’ kavramı
(stereotype) "bir grup kişiye (etnik, cinsiyet, mesleki gruplar) atfedilen özellikler bütünü"
olarak tanımlanmaktadır. Türkçeye, ‘’Basmakalıp Yargı’’ ve ‘’Klişe Yargı’’ gibi kavramlarla da
aktarılan stereotip, benzer gruplara, algı, bellek ve temsilleri etkileyen bir bakış çerçevesi
sunmaktadır. Bu anlamda stereotip, önyargılar için zemin hazırlama işlevi görmektedir.
Kişiler, olayları, toplumları ve insanları, onların kendilerine ait doğrularından ziyade, daha
kolay bir şekilde, kategorilerin tanımladığı gibi algılama eğilimindedir. Bu noktada, toplumlar
ve kültürlerin diğer toplum ve kültürler hakkında sahip oldukları klişe görüş/yargılar önemli
ve belirleyici faktörler olarak karşımıza çıkmaktadır. Etnisite temeli yanında sosyal ve kültürel
temelde de ortaya çıkan bu klişe görüşlerin, olumlu olduğundan daha çok olumsuz yargılar
içerdiğinin ve gerçeklik temelinden uzak olduğunun da özellikle vurgulanması gerekmektedir.
Etnik ve kültür merkezli, yanlı bakış açılarının sebep olduğu olumsuz nitelikteki klişe görüş ve
yargılar bu güne kadar pek çok bilimsel çalışmanın konusu olmuştur.
Uluslararası ilişkilerde, ülkelerin pozisyonunu belirlemede siyasi, askeri ve ekonomik güç hiç
şüphesiz en önemli belirleyici faktördür. Ancak ülkelerin diğer toplumların kamuoyları
nezdindeki imaj ve algıları pek çok konuda Siyasi, askeri ve ekonomik güçten daha fazla
avantaj sağlayabilmektedir. Ülkelerle ilgili sempati ve olumlu yargılar, uluslararası pazarlarda
rekabet anlamında, siyasi faktörlerden daha fazla öne çıkabilmekte, olumsuz yargılar ise
bunun tam tersi olarak engeller yaratabilmektedir.
Pek çok ülke ve özellikle ABD, kendi dünya siyasetine de yön verecek şekilde, ilgi alanındaki
toplumlarda, ülke ve ülke politikaları hakkındaki görüşleri ortaya koyacak kamuoyu
araştırmaları yaptırmakta ve örtülü veya açık her türlü faaliyette bu araştırma verilerini
kullanmaktadır. Bu noktadan hareketle, bölgesel ve küresel politikalarda etkili olmak isteyen
ülkelerin ilgi ve etki alanlarında yer alan toplumlarda kamuoyu araştırmaları yapmasının
öneminin özellikle vurgulanması gerekmektedir.
Son yıllarda küreselleşmenin de etkisiyle tüm dünyada, dış ticarette pazar geliştirme
arayışlarını ve ataklarını artıran, ekonomik ve siyasi bir bölgesel güç ve lider olma yolunda
önemli sıçramalar yapan Türkiye’nin, farklı toplumlara ait kamuoyları nezdinde avantaj veya
dezavantaj yaratan klişe yargı ve önyargıları ölçmesi ve yönetmesi kaçınılmaz bir gerekliliktir.
Bu noktada Türkiye’nin kendi menfaatlerine dönük olarak üreteceği stratejiler için Türkiye
orijinli çalışmalara şiddetle ihtiyacı olmakla birlikte bu konuda yapılan çalışma yok denecek
kadar azdır. Farklı toplumlardaki Türkiye algısının ortaya konulması, bu klişe yargılarla
1
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
mücadele edilmesi yanında; bu ülkelerle kurulacak sosyal, ekonomik ve kültürel ilişkilere
yönelik strateji ve taktiklerin belirlenmesi noktasında da önem taşımaktadır.
Bu noktadan hareketle, BİLGESAM tarafından dünyada 11 farklı bölgede 51 ülkede Türk ve
Türkiye algısının ölçülmesi yönünde bir proje başlatılmıştır. Bu projenin amacı ve öneminin
vurgulanması açısından çalışma hedefleri şu şekilde özetlenebilir:
 Diğer ülkelerle mukayeseli olarak olumlu-olumsuz Türkiye algısını ölçmek.
 Bu algıların kaynak ve nedenlerini analiz etmek.
 Dinamik dış politika kapsamında Türkiye’nin siyasi ve ekonomik açılımlarına veri
sağlamak.
 Türkiye tarafından pek çok ülkede yürütülen yardım faaliyetleri konusundaki
toplumsal farkındalığı ve bu faaliyetlere dönük algıları ortaya koymak.
 Uluslararası antlaşmalar, işbirlikleri ve organizasyonlardaki, devlet ve hükümetler
düzeyindeki işbirliği veya anlaşmazlıkların temelinde yer alan kamuoyu yargı ve
düşüncelerini tahmin edecek verileri sağlamak ve bu konuda yapılacak lobi ve
kamuoyu çalışmalarına ışık tutmak.
 Türkiye’nin uluslararası tanıtım ve kültürel projelerine yönelik veri sağlamak.
 Türkiye’nin turizm/ticaret proje ve yatırımlarına yönelik kararları için uluslararası
rekabet pozisyonunu ortaya koymak.
 Küresel ve bölgesel güç durumundaki ülkelerin diğer ülke ve bölgelerdeki etkilerini ve
bu etkilerin nedenlerini araştırmak.
Proje kapsamında hazırlanan soru kâğıdı, Türkiye’nin yakın çevresinden başlamak üzere;
Balkanlar, Kafkaslar, Orta Asya ve Afrika Kıtasında planlanan ülkelerden 21’inde, seçilen
üniversitelerde, üniversite öğrencileri ve akademisyenler ağırlıklı olarak 2010-2012 yıllarında
uygulanmıştır. Uygulama yapılan ülkelerden Mısır-Fas-Senegal-Tanzanya, Ermenistan,
Kırgızistan ve Kazakistan verileri raporlaştırılarak 2011 ve 2012 yılı içinde yayımlanmıştır. Bu
araştırmalardan bir diğeri olan ve sekiz ülkeden oluşan Balkanlar çalışması ise analiz edilmiş
ve BİLGESAM Raporu olarak yayımlanmıştır.
2
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
1. BALKAN ÜLKELERİ İLE İLGİLİ TEMEL BİLGİLER
Kısa Tarihçe
Adını Türkçeden alan1 Balkan Yarımadası, Güney Avrupa’daki üç yarımadadan birisidir. Bölge;
Yunanistan, Slovenya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Makedonya, Arnavutluk, Sırbistan, Karadağ,
Kosova, Bulgaristan, Romanya ve Moldova’dan oluşmaktadır. Batı’da Adriyatik ve İyonya
Denizleri, güneyde Ege Denizi, doğuda Marmara ve Karadeniz ile çevrilidir.
Türklerin Balkanlara ilgisi, Osmanlı İmparatorluğunun 14. Yüzyılda bu bölgedeki hakimiyeti ile
başlamıştır. İmparatorluğun Balkanlardaki hakimiyeti beş yüz yıl sürmüştür. 1878 OsmanlıRus Savaşı sonrası imzalanan Berlin Anlaşması ile Balkan topraklarında sınırlar yeniden
çizilmeye başlamıştır. Bu dönemde Osmanlı’nın çöküş içinde olması ve Fransız Devrimi,
milliyetçilik akımlarının filizlenmesine neden olmuş, 1878 yılında Sırbistan ve Romanya
bağımsızlıklarını kazanmış ve özerk statüde Bulgar Prensliği kurulmuştur.
Birinci Dünya Savaşı sonunda, Slovenler, Hırvatlar, Boşnaklar ve Sırplar birleşerek ‘Sırp, Hırvat
ve Sloven Krallığı’nı kurmuşlardır. Daha sonra ise bu krallığın ismi "Yugoslavya Krallığı"
şeklinde değiştirilmiştir.2 Yugoslavya, Güney Slavları anlamına gelmektedir.3 Bugün bağımsız
11 balkan ülkesinden yedisi eski Yugoslavya toprakları içinde yer almıştır. Bu nedenle
Yugoslavya’nın tarihi, Balkanların yakın dönem tarihinde önemli bir yer tutmaktadır.
1939 yılında Hitler’in Polonya’yı işgali ile II. Dünya Savaşı başlamıştır. İtalya’nın ‘Büyük İtalya’
amacına dönük olarak Arnavutluk’u ele geçirmesinin ardından savaş Balkanlarda da
yayılmıştır. 1941 yılında Yugoslavya Krallığı, Alman işgaline uğramıştır. Ülke içinde gerilla
savaşları devam ederken 29 Kasım 1943 tarihinde, Bosna’nın Yayçe (Jajce) kasabasında Josep
Broz Tito’nun başkanlığında AVNOJ (Yugoslavya Antifaşist Ulusal Kurtuluş Konseyi) toplanmış
ve bu konseyin karaları ülkenin federal bir temel üzerinde yeniden yapılandırılmasının
temellerini atmıştır.4 Ülkenin adı 1943 yılında Demokratik Federal Yugoslavya, 1946'da
Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti ve 1963 yılında Yugoslavya Sosyalist Federal
Cumhuriyeti olarak değişmiştir.
Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti ve Arnavutluk devletleri, kurulduktan bir süre
sonra Sovyetler Birliği ile görüş ayrılığı başlamıştır. Yugoslavya, 1979 yılında Batı İttifakı ve
1
Balkan kelimesi, sarp ve ormanlık sıradağ anlamına gelmektedir. Türk Dil Kurumu Güncel Sözlük, Erişim 27
Nisan 2012, http://www.tdk.gov.tr
2
Giray Saynur Bozkurt, “Tito Sonrası Dönemde Eski Yugoslavya Bölgesindeki Türkler ve Müslümanlar”, Türk
Dünyası İncelemeleri Dergisi, Kış 2010, 51-95.
3
Center for European Studies (UNC), “What Happened to Yugoslavia? The War, The Peace and The Future”, Fall
2004, Erişim 15 Mayıs 2012, http://www.unc.edu/depts/europe/teachingresources/balkan-crisis.pdf
4
Bozkurt, agm, 54
3
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
Doğu Bloğundan ayrı durmayı amaçlayan ve 118 ülkeden oluşan Bağlantısızlar Hareketine5
katılmıştır. 1980li yıllarda Sovyetlerde Gorbaçov’un etkisiyle başlayan Glasnost ve
Perestroyka (Açıklık ve Yeniden Yapılanma) Politikaları Yugoslavya’yı da etkilemiştir. 1980
yılında Tito’nun ölümünden sonra bir türlü toparlanamayan ülke 1990'da çok partili düzene
geçilmesinin ardından, 1991'de başlayan iç savaş sonucu aynı yılın sonlarında parçalanmıştır.
23 Aralık 1990’da Slovenya, Ocak 1991’de Makedonya, 25 Haziran 1991’de Hırvatistan, Mart
1992 de Bosna-Hersek bağımsızlığını ilan etmiştir. Karadağ ve Sırbistan ise birleşerek Yeni
Yugoslavya Federal Cumhuriyetini kurmuştur. Voyvodina ve Kosova özerk bölgeleri de bu
federasyon içinde kalmıştır. Ancak Karadağ 21 Mayıs 2006 tarihinde referanduma giderek 3
Haziran 2006’da bağımsızlığını ilan etmiştir. Kosova ise 17 Şubat 2008’de Sırbistan’ın karşı
çıkmasına rağmen tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etmiş ve Yugoslavya’nın dağılmasıyla
bağımsızlığını kazanan son ülke olmuştur.6
Yugoslavya’nın parçalanma sürecinde büyük acıyı kuşkusuz Bosnalılar yaşamıştır. Bosna
Hersek 1992 yılında referanduma giderek %99,7 evet oyuyla Yugoslavya’dan ayrılma kararı
almıştır. Kararı boykot eden Bosnalı Sırpların çabaları sonuçsuz kalmış ve 1992 yılında BosnaHersek bağımsızlığını ilan etmiştir. Büyük Sırbistan hayallerinin etkisiyle Sırplar, Bosna Hersek
sınırları içinde Sırp Cumhuriyeti’ni kurduklarını ilan etmiş ve bu bölgede yaşayan Boşnaklar
(Müslüman) ve Hırvatları (Katolikler) uzaklaştırmak için insanlık dışı uygulamalara
başlamışlardır.7 İç savaş olarak başlayan olaylar, zamanla Sırpların Boşnaklara uyguladığı bir
soykırım haline gelmiştir. 1993 yılında BM tarafından güvenli bölge olarak ilan edildikten iki
yıl sonra Srebrenitza’da yaşayan Müslümanlar, bölge BM askerlerinin kontrolünde olmasına
rağmen, II. Dünya Savaşı’ndan sonra meydana gelen en büyük soykırıma uğramıştır.
1992-1995 arasında Uluslararası Kızılhaç Örgütü verilerine göre Bosna-Hersek'te 312.000 kişi
hayatını kaybetmiştir. 14 Aralık 1995’te imzalanan Dayton Barış Antlaşması ile savaş sona
ermiştir. Bosna-Hersek Cumhuriyeti, Bosna-Hersek Federasyonu (Federasyon da kendi içinde
10 Kantona ayrılmıştır) ve Sırp Cumhuriyeti (Republika Srpska-RS) olarak iki birime
(devletçiğe) ve bir küçük özerk bölgeye (Brcko) bölünmüştür. Yani Sırbistan dışında Bosna
Hersek sınırları içinde de bir Sırp Cumhuriyeti bulunmaktadır. Boşnak, Hırvat ve Sırp nüfusu
barındıran bu parçalanmış yapıdan oluşan Bosna Hersek 1995 yılından itibaren Üçlü
Başkanlık Sistemi ile yönetilmeye başlamıştır.
5
Bağlantısızlar Hareketi Hakkında Ayrıntılı Bilgi İçin Bkz; Vikipedia, Erişim 27 Nisan 2012,
http://tr.wikipedia.org/wiki/Ba%C4%9Flant%C4%B1s%C4%B1zlar_Hareketi
6
Bozkurt, agm, 55
7
Wikipedia, “Bosna Soykırımı”, Erişim 18 Mayıs 2012, http://tr.wikipedia.org/wiki/Bosna_Soyk%C4%B1r%C4%
B1m%C4%B1#Soyk.C4.B1r.C4.B1m_.C3.96ncesi, 2012
4
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
Balkan ülkelerinin 2012 yılı itibariyle temel istatistiki verileri ve AB - NATO üyelik durumları
aşağıda tablo olarak verilmiştir:
Ülke
Arnavutluk
Bosna-Hersek
Bulgaristan
Hırvatistan
Karadağ
Kosova
Makedonya
Romanya
Sırbistan
Yunanistan
Başkent
Tiran
Saraybosna
Sofya
Zagreb
Podgorica
Priştine
Üsküp
Bükreş
Belgrad
Atina
Yüzölçümü
(km2)
28,748
51,197
110,879
56,594
13,812
10,887
25,713
238,391
77,474
131,957
Nüfus
GSMH
(Kişi Başı)
AB
Üyeliği
NATO
Üyeliği
3,002,859
4,622,292
7,037,935
4,480,043
657,394
1,836,529
2,082,370
21,848,504
7,276,604
10,767,827
7,800
8,000
13,500
18,300
11,220
6,500
10,400
10,152
10,700
27,600
aday
Üye değil
üye
aday
Üye değil
Üye değil
Üye değil
Üye
Üye değil
Üye
üye
Üye değil
üye
üye
Üye değil
Üye değil
Üye değil
Üye
Üye değil
Üye
Nüfus Yapısı
Balkanlar, tarih boyunca Avrupa kıtasının etnik gruplar bakımından en zengin bölgesi
olmuştur. Roma öncesi dönemde Traklar, Daçyalılar, Dorlar ve İlirler gibi pek çok kabile ve
grup bölgeye akın etmiştir. Bölgeye yerleşen Hunlar ve Slavların ardından, 14. Yüzyıldan
itibaren Osmanlı İmparatorluğunun bölgedeki hakimiyeti başlamıştır. Bu dönemde bölgedeki
Müslüman nüfus oranı yükselmiştir.
Balkanlar Türkiye için sadece bir ekonomik ilişki alanı değildir. XIV. yüzyıldan itibaren Türkler
ve Müslümanlar Balkanlara yerleşmeye başlamıştır. Osmanlı İmparatorluğunun son
döneminde tersine bir göç yaşanmış olsa da bugün bölgede önemli bir Türk nüfus
yaşamaktadır. Bulgaristan nüfusunun yüzde 10'luk kesimini oluşturan Türkler, siyasi partileri
"Hak ve Özgürlükler Hareketi" ile Bulgaristan siyasetinde faal görev almaktadır. Ancak Türkler
diğer Balkan ülkelerinde siyasette bu kadar etkili değildirler. 150 bin kadar Batı Trakya
Türkü'nün yaşadığı Yunanistan'da bağımsız adaylar için getirilen yüzde 3'lük baraj yüzünden
Türklerin mecliste temsil edilmeleri zorlaşmıştır. Çeşitli partilerden siyasete giren Türklerden
bugün sadece iki milletvekili ve birkaç belediye başkanı Yunanistan’da aktif siyasette yer
almaktadır. 80.000 Türkün yaşadığı Makedonya'da ise Türkler "Türk Demokratik Partisi" çatısı
altında siyasi faaliyetlerini sürdürmektedir ve 120 sandalyeli Makedon meclisinde 2 üyeyle
temsil edilmektedirler. Türk yatırımcıların önemli ölçüde bulunduğu Romanya'da ise Türk
nüfusu 70 bin kişi düzeyindedir. "Demokratik Türk Birliği Partisi" olarak siyasi arenada yer
alan Türk partisi 332 sandalyeli Romanya parlamentosunda yalnızca 1 üyeye sahiptir.
Kosova'da ise iki milyonluk nüfusun yüzde 1'lik kesimini oluşturan Türkler "Kosova
Demokratik Türk Partisi" ile 120 sandalyeli mecliste 3 üyeyle temsil edilmektedirler. Bütün
bunların dışında Sırbistan'ın Sancak bölgesinde yaşayan Türkler olmakla birlikte sayıları
5
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
hakkında kesin bir bilgi yoktur. 1953 yılındaki nüfus sayımında bölgedeki Türk nüfusu 14.000
olarak tespit edilmiştir. Bu kişiler kendilerini Boşnak veya Müslüman olarak
tanımlamaktadırlar. Toplam bazda bakıldığında Balkanlarda 1­1,5 milyon civarında Türk
nüfusu yaşamaktadır.8
Müslüman nüfusa bakıldığında ise, resmi rakamlara göre günümüzde Balkanlarda yaşayan
Müslümanların toplam sayısı yaklaşık 8 milyon civarındadır. Bu rakam, bölgenin toplam
nüfusunun yüzde 12’sine karşılık gelmektedir. Oysa 19. yüzyılın ikinci yarısında
Müslümanların Balkanlar’daki nüfusa oranı yüzde 40’lar düzeyindedir.9
Balkan ülkelerinde nüfusun etnik yapısı aşağıda tablo olarak verilmiştir:10
Ülke
Nüfusun Etnik Yapısı (%)
Arnavutluk
Bosna-Hersek
Bulgaristan
Hırvatistan
Karadağ
Kosova
Makedonya
Yunanistan
Sırbistan
Romanya
Arnavutluk %95
Boşnak %48
Bulgar %89,3
Hırvat %89,6
Karadağlı %43
Arnavut %92
Makedon % 64,2
Yunan %93
Sırp %82,9
Rumen %89,5
Yunan %3
Sırp %37
Türk %9,4
Sırp %4,5
Sırp %32
Türk %1
Arnavut %25,2
Diğer %7
Macar %3,9
Macar %6,6
Diğer %2
Hırvat %14,3
Diğer %1,3
Diğer %5,9
Boşnak %8
Diğer %8
Türk %3,9
Boşnak %1,8
Ukraynalı %0,3
Diğer %0,7
Arnavut %5
Diğer %12
Sırp %1,8
Diğer %4,9
Karadağlı %0,9
Alman %0,3
Diğer %10,5
Diğer %3,3
Balkan ülkelerinde nüfusun dini ve mezhepsel yapısı aşağıda tablo olarak verilmiştir:11
Ülke
Bulgaristan
Hırvatistan
Arnavutluk
Karadağ
Makedonya
Sırbistan
Kosova
Bosna-Hersek
Yunanistan
Romanya
Müslüman %
Ortodoks %
Katolik %
Protestan %
Diğer %
12,2
1,3
70
17,7
33,3
3,2
90
40
1,3
82,6
4,4
20
74,2
64,7
85
6
31
98
1,2
87,8
10
3,5
0,4
5,5
3
15
-
0,4
1
-
4
6,1
-
86,8
4,7
7,5
1
4,6
1,6
7,3
14
0,7
8
Balkan Pazar, “Balkanlardaki Türk Nüfus”, Erişim 27 Nisan 2012, http://www.balkanpazar.org/haberler122.
asp?id=460
9
Erhan Türbedar, “Balkanlarda Nüfus Sayımları ve Türklük Tartışması”, Tepav Değerlendirme Notu Mart 2011,
Erişim: 18 Mayıs 2012, http://www.tepav.org.tr/upload/files/13003572136.Balkanlar_da_Nufus_Sayimlari
_ve_Kimlik_Tartismasi.pdf s.6
10
CIA Factbook ve Wikipedia sayfalarından derlenerek oluşturulmuştur, Erişim 14 Nisan 2012,
https://cia.gov/library/publications/the-world-factbook; http://tr.wikipedia.org
11
CIA Factbook ve Wikipedia sayfalarından derlenerek oluşturulmuştur, Erişim 14 Nisan 2012,
https://cia.gov/library/publications/the-world-factbook; http://tr.wikipedia.org
6
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
Türkiye’nin Balkan Politikası ve Balkan Devletleri ile İlişkileri
1923 yılında Türkiye Cumhuriyetinin ilanı ve Lozan Antlaşması’nın ardından Türkiye, Balkan
devletleriyle olan ilişkilerinde barışçıl bir politika izlemiştir. Türkiye’nin statükoyu koruma
anlayışı Balkan politikasına da yansımıştır.
1980’li yılların sonlarında Yugoslavya'nın parçalanmaması için Türkiye; Önce "toprak
bütünlüğü" ilkesini savunmuştur. Parçalanmanın kaçınılmaz hale gelmesi ve Eylül 1991'de
Slovenya’nın bağımsızlık ilan etmesiyle başlayan süreçte Türkiye bağımsızlığını ilan eden
Slovenya, Makedonya, Hırvatistan ve Bosna-Hersek’i 1992 yılında tanımıştır.12
Balkan ülkeleri ile İkili ilişkilere bakıldığında; Yunanistan’la yaşanan kıta sahanlığı ve Kıbrıs
konusundaki anlaşmazlıklar nedeniyle iki ülke arasındaki ilişkiler çoğu zaman gergin
olmuştur. Bulgaristan’da Sovyet döneminde Bulgar Türklerine yönelik gerçekleşen baskı ve
insan hakları ihlalleri 1990’lı yıllarda ortadan kalkmış ve iki ülke arasındaki ilişkiler
normalleşmiştir. 1992-1995 yılları arasında gerçekleşen Bosna iç savaşında Türkiye konuyu
uluslararası örgütler aracılığıyla gündeme getirmiş ve Sırp saldırılarının önlenmesi için çaba
göstermiştir.
Sovyetler Birliğinin dağılmasının ardından, Türkiye Orta Asya ile birlikte Balkanlarda da dış
politika ve iyi ilişkiler geliştirilmesi konusunda önemli adımlar atmıştır. 1992 yılında kurulan
Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı (TİKA)’nın örgüt yapısında pek çok Balkan ülkesinin
masasının bulunması ve Ajansın bu ülkelerde faaliyette bulunması bu yöndeki olumlu
politikaların önemli bir göstergesidir.13 Türkiye, Yugoslavya’nın dağılması ile bağımsızlıklarını
ilan eden devletlerin uluslararası örgütlere üyeliklerini de bugüne kadar desteklemiştir.
12
Baskın Oran, “Türkiye’nin Balkan ve Kafkas Politikası” (Paris'deki Instltut de Relatlons Intun.tlon.leı et
Strateglques'de verilen konferansın Türkçe metnidir, 24 Kasım 1994), Erişim 16 Mayıs 2012,
http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/ 42/468/5401.pdf
13
İrfan Kaya Ülger, “Balkan Gelişmeleri ve Türkiye: 1990’lı Yıllar”, 21. Yüzyılda Türk Dış Politikası, Editör: İdris
Bal, (Ankara Global Araştırmalar Merkezi 206), 249.
7
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
2.
ARAŞTIRMA METODOLOJİSİ
Özgün ölçeklerle taslak olarak geliştirilen anket formu, 2010 yılı içerisinde Türkiye’de
bulunan 240 yabancı uyruklu öğrenciye uygulanmıştır. Ayrıca, siyaset, uluslararası ilişkiler ve
sosyal psikoloji alanında çalışmaları bulunan beş akademisyenden anketin geliştirilmesine
dönük eleştiri ve geri bildirim alınmıştır. Yapılan uygulama ve alınan geri bildirimlerden
hareketle anket yeniden tasarlanmış ve Ek’teki nihai şekline ulaşılmıştır. Ek’te Türkçe olarak
verilen anket formu İngilizce, Fransızca, Arapça, Rusça, İspanyolca gibi yaygın diller yanında
uygulama yapılan ülkeye göre Sırpça, Boşnakça, Arnavutça gibi dillere de çevrilmiştir. Bu
çalışmada, Bulgaristan’da İngilizce olarak uygulanan anket diğer yedi ülkede ülkenin resmi
dilinde uygulanmıştır.
Araştırmada; bütçe sınırlılığı, uygulama kolaylığı, üniversitelerin ülkelerin farklı bölge ve
gruplarından öğrenci barındırması ve dünya ile iletişime daha açık bir kitle olması
nedenleriyle, evren ve uygulama alanı olarak üniversiteler seçilmiştir.
Ek’teki anket formu (Türkçe), akademisyenler tarafından aşağıda verilen üniversitelerde
öğrenci, akademisyen ve diğer üniversite çalışanlarına uygulanmıştır:
Ülke
Anket Uygulanan Üniversite
Kosova
Priştine Üniversitesi
Makedonya
Tetova Devlet Üniversitesi (State University of Tetova)
Uluslararası Balkan Üniversitesi (International Balkan University)
Kiril Metodi Üniversitesi (Cyril and Methodius University)
USHT – Üsküp Üniversitesi (USHT Shkup University)
Bulgaristan
Sofya Üniversitesi (Sofia University)
Ulusal ve Dünya Ekonomi Üniversitesi (University of National and World Economy)
Arnavutluk
Epoka Üniversitesi (Epoka University)
Tiran Üniversitesi (University of Tirana)
Sırbistan
Yeni Pazar Üniversitesi (University of Novi Pazar)
Bosna Hersek
Uluslararası Burç Üniversitesi (International Burch University)
Uluslararası Saray Bosna Üniversitesi (International University of Sarajevo)
Hırvatistan
Split Üniversitesi (University of Split)
Karadağ
Karadağ Üniversitesi (University of Motenegro)
Anketler yüz yüze görüşme yöntemi ile uygulanmıştır. Örneklemin seçiminde irtibat kurulan
akademisyenlerin ve anketör olarak seçilen öğrencilerin uygun örneklem (convenience
sampling) yöntemiyle, kazara (accidental) ulaştığı kişilere uygulama yapılmıştır.
8
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
Uygulamanın sadece üniversitelerde yapılmış olması ve örneklem seçiminde olasılıklı
olmayan bir yöntemin kullanılmış olması nedeniyle; çalışma, bulguları itibariyle uygulama
yapılan ülkelerin halklarının görüşlerini tam olarak temsil etme iddiasında olmamakla birlikte;
daha eğitimli, dünyaya daha açık ve tüm ülkeden insanların bir araya geldiği üniversite
ortamının evren olarak belirlenmesinin çalışma bulguları temelinde yarattığı avantajın da
vurgulanması gerekmektedir. Bu anlamda, araştırmanın eğitimli ve göreceli daha genç bir
kuşağın düşünceleri konusunda önemli fikirler verdiği söylenebilir.
Veri Analizi
Anket ile elde edilen veriler istatistiki analiz programına (PASW 18.0) aktarılmak suretiyle
analiz edilmiştir. Veri analizi, soruların ortalama değerleri ve bazı ülkelerde bu ortalamaların
Müslüman ve Hristiyan dini grupları temelinde farklılaşmasının ortaya konulmasına
dayanmaktadır.
Uygulama aşamasındaki tedbir ve kontrollere rağmen, bazı anketlerin korku veya diğer
nedenlerle tutarsız doldurulmuş olabileceği ihtimalinden hareketle, 2316 kişiye ait anket
verileri; analiz öncesi, bir diğeri ile algı ve olgu temelinde çelişki teşkil eden 17 soru çifti ile
kontrol edilmiştir. Kontrol sonucunda, en az iki soru çiftinde çelişkili bulunan 189 anket
formu çalışmanın veri temizliği aşamasında silinmiştir. Veri temizliği sonrası sekiz ülkeye ait
anketlerin analizleri 2127 kişi üzerinden gerçekleştirilmiştir.
Algı ve eğilimleri ortaya koyan soruların tamamı 11’li ölçekle 0-10 aralığında bir
değerlendirme sunmakla birlikte, bu değerler tablolaştırılırken yüze tahvil edilmiştir. Bu
nedene de bağlı olarak, tablolardaki soru değerleri (örnek %81), sorulara katılım yüzdelerini
değil, soru ifadelerine ortalama katılım düzeylerini göstermektedir.
Soruların ortalama değerlerinin farklılaşma analizleri, tek yönlü varyans analiz yöntemi
(Anova ve Post-Hock Tukey) ile gerçekleştirilmiş, bu analiz sonuçları tablo yorumlarına
yansıtılmış ancak, rapordaki tablo metinlerine ortalamalar dışındaki istatistiki anlamlılık
değerleri konulmamıştır.
9
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
3.
ÖRNEKLEMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ
Sekiz ülkede geçekleştirilen anket uygulamasında ulaşılan ve verileri analiz edilen örneklemin
ülkelere dağılımı aşağıda verilmiştir.
Ülkelere Göre Anket Sayı ve Yüzdeleri
Ülke
Anket Sayısı
%
Arnavutluk
235
11,0
Bosna Hersek
200
9,4
Bulgaristan
353
16,6
Hırvatistan
292
13,7
Karadağ
235
11,0
Kosova
196
9,2
Makedonya
307
14,4
Sırbistan
309
14,5
Toplam
2127
100
2127 kişiden oluşan örneklemin yaklaşık %49’u erkeklerden %51’i kadınlardan oluşmaktadır.
Örneklemin yaklaşık %75’i üniversite öğrencilerinden, %9’u akademisyenlerden ve %16’sı
diğer üniversite çalışanlarından oluşmaktadır. Kişilerin mensup olduğu dini inanca göre
örneklemin dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Örneklemin Sahip Olunan Dine Göre Dağılımı
Din
Ülke
Müslüman
Hıristiyan
Ateist
Bilinmiyor
Toplam
177
182
22
3
4
5
32
10
235
200
Bulgaristan
2
300
13
38
353
Hırvatistan
0
256
1
35
292
Karadağ
118
110
0
7
235
Kosova
190
0
0
6
196
Makedonya
218
76
0
13
307
Sırbistan
147
140
3
19
309
1034
907
26
160
2127
Arnavutluk
Bosna Hersek
Toplam
10
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
4.
ARNAVUTLUK’TA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI
Arnavutluk’ta hem Müslümanları ve hem de Hristiyanları kapsayan bir örnekleme
ulaşılmıştır. Bu ülkeye ait analizler de bu ikili ayrıma göre yapılarak tablolara yansıtılmıştır.
4.1
Türklere ve Diğer Milletlere Sempati Düzeyi
Arnavutluk halkının Türklere ve diğer milletlere sempati düzeyi aşağıda grafik olarak
verilmiştir. Bulgular, Arnavut halkının diğer toplumlara sempati düzeyinde dinin önemli ve
temel belirleyici olduğunu göstermektedir. Müslüman Arnavut vatandaşları arasında en
yüksek sempati düzeyi %78,5 ile Türklere yöneliktir. Müteakiben sırasıyla %62,7 ile Almanlar,
%60,8 ile Amerikalılar ve %59,2 ile İngilizler gelmektedir. En düşük sempati ise %37,7 ile
İranlılara ve %34,6 ile Ruslara yöneliktir. Hristiyan Arnavutlar arasında en yüksek sempati
düzeyi %82 ile İngilizlere ve %80,9 ile Amerikalılara yönelik iken, Türklere duyulan sempati
%55,7 ile Avrupalılardan daha düşük ancak Araplar, İranlılar, Çinliler ve Ruslardan daha
yüksektir.
Arnavutluk Vatandaşlarının Türklere ve Diğer Milletlere Sempati
Düzeyi (%)
55,7
Türklere sempati
Almanlara sempati
78,5
77,6
62,7
Amerikalılara sempati
80,9
60,8
İngilizlere sempati
59,2
İtalyanlara sempati
58,9
35,9
Araplara sempati
82,0
70,0
57,9
İspanyollara sempati
77,6
54,7
Fransızlara sempati
47,7
Japonlara sempati
46,8
Çinlilere sempati
43,1
31,3
İranlılara sempati
Ruslara sempati
20
Hristiyan
57,1
54,2
37,7
34,6
0
66,2
40
52,9
60
80
100
İslam
11
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
4.2
Türkiye ile İlgili Demokrasi ve Yaşam Algısı
Arnavutluk halkının Türkiye ile ilgili demokrasi algısı Müslüman ve Hristiyanlar arasında
önemli bir farklılaşma göstermektedir. Müslüman Arnavut vatandaşları arasında Türkiye ile
ilgili demokrasi algısı %71-80 aralığında oldukça olumlu olmakla birlikte, Hristiyan Arnavutlar
arasında bu algılar %48-64 aralığında orta düzeyde olumludur. Hristiyanlar arasında Türkiye
ile ilgili en olumlu algı %64 ile “Farklı din, kültür ve kimliklere saygı” konusunda, en olumsuz
algı ise %48,4 ile “fikir özgürlüğü” konusundadır.
Arnavutluk Vatandaşlarının Türkiye ile İlgili Demokrasi Algısı (%)
64,0
Türkiye'de farklı din­kültür­kimliklere saygı çok iyidir
79,2
60,0
Türkiye'de insan hakları çok iyidir
77,7
48,4
Türkiye'de fikir özgürlüğü çok iyidir
74,8
55,0
Türkiye gelişmiş bir demokrasiye sahiptir
0
Hristiyan
20
İslam
40
71,6
60
80
100
Arnavutluk halkının Türkiye’deki yaşam ile ilgili algıları da diğer algılar gibi Müslüman ve
Hristiyanlar arasında önemli farklılaşma göstermektedir. Türkiye’deki yaşam ile ilgili algılar
hem Müslümanlar hem de Hristiyanlar arasında Türkiye ile ilgili demokrasi algısına ait
yukarıda verilen değerlerden genel olarak daha olumsuzdur. Müslüman Arnavut vatandaşları
arasında Türkiye’deki yaşam ile ilgili algılar %67-74 aralığında olumludur. Hristiyan Arnavutlar
arasında bu algılar %43-60 aralığındadır. Hem Müslümanlar hem de Hristiyanlar arasında
Türkiye’de can güvenliği ve yaşam standardı konularındaki algılar, Türkiye’nin modern ve bir
ülke olması konusundaki algılardan daha olumludur.
Arnavutluk Vatandaşlarının Türkiye ile İlgili Yaşam Algısı (%)
60,0
Türkiye'de can güvenliği çok iyidir
73,6
64,3
72,4
Türkiye'de yaşam standardı­kalitesi çok iyidir
43,3
Türkiye modern bir ülkedir
0
Hristiyan
20
40
66,8
60
80
100
İslam
12
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
4.3
Türklerin Kişilik Özellikleri
Arnavutluk halkı içinde Müslüman olanlar Türklerin kişilik özellikleri konusunda Hristiyanlara
göre daha olumlu algılara sahiptir. Ancak, Hristiyanlar da Türkleri farklı boyutlarda %50-75
aralığında olumlu kişilik özellikleri ile özdeşleştirmektedir.
Arnavutluk Vatandaşlarına Göre Türklerin Kişilik Özellikleri (%)
75,0
84,4
Türkler misafirperverdir
62,0
Türkler yardımseverdir
82,1
88,0
80,1
Türkler dindardır
58,5
Türkler hoşgörülüdür
78,3
54,0
Türkler dürüsttür
76,6
Türkler çalışkan­üretkendir
66,5
74,2
Türkler kurallara uyar
69,5
72,9
61,1
70,3
Türkler zamana uyar
55,0
Türkler muhafazakar­gelenekçidir
68,0
Türkler alçak gönüllüdür
49,1
Türkler rasyonel­akılcıdır
50,0
60,2
Türkler kadercidir
49,9
61,3
76,8
40,0
35,2
Türkler kabadır
32,6
26,1
Türkler agresiftir
Türkler zalim­acımasızdır
19,6
Türkler ırkçı­faşisttir
17,8
0
20
Hristiyan
36,3
30,5
40
60
80
100
İslam
13
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
4.4
Türkiye’nin Balkanlardaki Rolü ve Avrupa Birliği Üyeliği
Arnavutluk halkı içinde Müslümanlar daha olumlu düşünmekle birlikte hem Müslümanlar
hem de Hristiyanlar, “Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir” görüşüne oldukça yüksek
oranda (%80,8 ve %73,8) katılmaktadır. Müslümanlar Türkiye’yi balkanlarda %73 düzeyinde
etkin görürken, Hristiyanlar arasında bu oran %37’lere düşmektedir. Müslümanlar
Türkiye’nin balkanlarda yüksek algıladıkları etkinliğini yeterli görürken, Hristiyanlar düşük
algıladıkları bu etkinliği daha yüksek görmek istemektedir.
100
80
60
40
20
0
Arnavutluk Vatandaşlarına Göre Türkiye'nin Model Özelliği ve
Balkanlardaki Rolü (%)
80,8 73,8
73,9
73,3
49,2
36,9
Türkiye Müslüman Ülkeler Türkiye Balkanlarda etkin bir Türkiye Balkanlarda daha
için bir modeldir
role sahiptir.
etkin rol almalıdır.
İslam
Hristiyan
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi düşüncesine Arnavutluk vatandaşı Hristiyanlar %57,3
oranında destek olurken, bu oran Müslümanlar arasında %77,1’e ulaşmaktadır. Bu oranlar,
Müslümanların destekleri yanında, ülkedeki Hristiyanların Türkiye’nin Avrupa Birliği üyeliği
konusunda olumsuz düşünmediğini göstermesi açısından oldukça önemli. Müslümanlar,
“Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar aramalıdır” görüşünü %68,4 oranında ve Avrupa
Birliği üyeliğine göre daha düşük oranda desteklerken, Hristiyanlar aynı görüşü %76,3 ile
daha yüksek oranda desteklemektedir.
100
80
60
Arnavutluk Vatandaşlarının Türkiye'nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışı
(%)
77,1
68,4
57,3
76,3
40
20
0
Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir.
İslam
Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar
aramalıdır.
Hristiyan
14
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
4.5
Türkiye ile İlgili Güç Algısı
Türkiye’nin bölgesinde, Orta Doğu’da, Kafkaslarda ve Orta Asya’daki gücü ve rolü
konusundaki algılar Müslümanlar arasında %65-72 aralığında olumludur. Aynı bölgelerde
Türkiye’nin daha etkin rol alması görüşlerine destek de %69-74 aralığında olumludur ve
mevcut güç algısı ile fazla farklılaşmamaktadır. Yani, balkanlarda olduğu gibi diğer bölgelerde
de Türkiye’nin daha etkin rol alması yönünde bir beklentinin olmadığı görülmektedir. Bu
durum, Türkiye’nin söz konusu bölgelerde %70’ler düzeyindeki mevcut güç algısının yeterli
olduğu ve artması yönünde bir beklentinin olmadığı şeklinde de yorumlanabilir.
Hristiyanların söz konusu bölgelerde Türkiye ile ilgili güç algısının beklendiği şekilde daha
olumsuz olduğunu vurgulamak gerekmektedir. Hristiyanlar arasında, Türkiye’nin bölgesinde
ve Orta Doğu’daki güç algısının (%58,6-%67,3) Kafkaslar (%50,8)ve Orta Asya’ya (%36,9) göre
daha yüksek algılandığı görülmektedir. Bunun yanında, Türkiye’nin Kafkaslar ve Orta Asya’da
daha etkin rol alması desteklenmezken, Orta Asya’da daha etkin rol alması mevcut güç algısı
ile kıyaslandığında daha fazla desteklenmektedir.
Arnavutluk Vatandaşlarının Türkiye İle İlgili Güç Algısı (%)
Türkiye bölgesel büyük bir güçtür
58,6
Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir.
72,7
67,3
71,0
Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır.
43,6
Türkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir.
74,2
50,8
Türkiye Kafkaslarda daha etkin rol almalıdır.
65,6
43,3
Türkiye Orta Asya'da etkin bir role sahiptir.
68,8
36,9
Türkiye Orta Asya'da daha etkin rol almalıdır.
68,0
58,6
0
20
Hristiyan
İslam
40
60
70,2
80
100
15
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
4.6
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
Müslüman Arnavut vatandaşları Türkleri %50 ile ağırlıklı olarak Orta Doğu kültürüne daha
yakın görürken, %22,3’ü Asya Kültürüne ve %28’i Avrupa Kültürüne yakın görmektedir.
Hristiyanlar arasında ise Türkleri Orta Doğu kültürüne yakın görenlerin oranı (%54,5) daha
yüksektir.
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
(Arnavutluk-Müslümanlar)
Ortadoğu
Kültürü; 49,7
Asya Kültürü;
22,3
Avrupa
Kültürü; 28,0
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
(Arnavutluk-Hristiyanlar)
Ortadoğu
Kültürü; 54,5
Asya Kültürü;
22,7
Avrupa
Kültürü; 22,7
16
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
4.7
Arnavutluk Vatandaşlarının Türklere Yakınlık İsteği
Arnavut vatandaşlarının Türklere yakınlık isteği konusunda yöneltilen sekiz farklı soruda da
Müslümanların yakınlık isteği Hristiyanlara göre ortalama %10 daha yüksektir. Her iki
kesimde de Türkiye’yi ziyaret etme, Türkiye’de öğrenim görme, bir Türk ile arkadaş/komşu
olma ve Türkiye’de çalışma isteği daha fazla öne çıkmaktadır.
Arnavutluk Vatandaşlarının Türklere Yakınlık İsteği (%)
76,7
Türkiye'yi ziyaret etmeyi isterim
86,5
51,0
Türkiye'de öğrenim görmeyi isterim
69,9
57,1
Bir Türkle arkadaş olmayı isterim
68,0
53,7
Türkiye'de çalışmayı isterim
63,9
54,2
Bir Türk komşum olmasını isterim
63,4
47,5
Bir Türk öğrenci ile aynı evi­odayı
paylaşmayı isterim
57,2
39,0
Türkiye'ye yerleşmeyi isterim
53,1
32,4
Bir Türk ile evlenmeyi isterim
51,6
0
20
Hristiyan
40
60
80
100
İslam
17
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
4.8
Arnavutluk Vatandaşlarının Türk Ürünlerine Bakışı
Arnavut vatandaşlarının Türk ürünlerine bakışı incelendiğinde; sekiz farklı ürün arasında
turistik tesisler ve Türk mutfağı konusundaki görüşler en olumlu görüşlerdir. Bu iki konuya
olumlu bakış %80-85’ler düzeyindedir ve Müslümanlar ile Hristiyanlar arasında
farklılaşmamaktadır. Diğer ürünlere bakış Müslümanlar arasında Hristiyanlara göre daha
olumludur. Tekstil, elektronik/beyaz eşya ve alkollü içecekler kalite ve tanınırlık açısından
göreceli olarak her iki kesimde de daha olumsuz algıya sahiptir.
Arnavutluk Vatandaşlarının Türk Ürünlerine Bakışı (%)
86,5
85,3
Türkiye'deki konaklama ve turistik tesisler
kalitelidir
78,1
82,1
Türk mutfağı ve yemekleri kalitelidir
54,0
Türk malı ambalajlı hazır gıdalar kalitelidir
71,2
64,4
69,4
Türk malı cam ve porselen ürünler
kalitelidir
49,4
Türk malı makine teçhizat kalitelidir
63,9
47,0
Türk tekstil ürünleri kalitelidir
59,4
Türk malı elektronik ürünler ve beyaz
eşyalar kalitelidir
36,1
Türk malı alkollü içecekler (Şarap/Rakı)
kalitelidir
30,0
35,0
55,2
0
20
Hristiyan
40
60
80
100
İslam
18
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
4.9 İkinci Bir Vatan Seçmesi Gerekse Arnavutluk Vatandaşları Nerede Yaşamak
İster
Müslüman Arnavutluk vatandaşları arasında ikinci bir vatan olarak en çok yaşanmak istenen
ülke %32,1 ile Türkiye’dir. Müteakiben Kosova, ABD, İngiltere, İtalya ve Almanya gelmektedir.
Hristiyan Arnavutluk vatandaşları arasında ise ikinci bir vatan olarak en çok yaşanmak istenen
ülke %21,1 ile İngiltere iken, müteakiben Almanya, ABD, İtalya ve Türkiye gelmektedir.
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede Yaşamak İsterdiniz (%)
(Arnavutluk-Müslümanlar)
Avustralya
Fransa; 2,1 ; 1,4
Hollanda; 1,4
İspanya; 1,4
Diğer; 5,1
Almanya; 7,9
Türkiye; 32,1
İtalya; 9,3
İngiltere;
12,1
Kosava; 14,3
ABD; 12,9
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede Yaşamak İsterdiniz (%)
(Arnavutluk-Hristiyanlar)
Jamaika; 5,3
Kosova; 5,3
İsveç; 5,3
Hollanda; 5,3
İngiltere; 21,1
Fransa; 5,3
Almanya; 15,8
Avustralya; 5,3
Türkiye;
10,5
İtalya;
10,5
ABD;
10,5
19
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
4.10 Arnavutluk Vatandaşlarının Türkiye ile İlgili Algı Kaynakları
Müslüman ve Hristiyan Arnavutluk vatandaşları arasında Türkiye ile ilgili algı kaynakları
benzeşmektedir. Tanınan ve gözlemlenen Türkler en etkili algı kaynağı, ülkedeki genel yargı
ikinci en önemli algı kaynağı durumundadır. Her iki kesim için de medya en az etkili algı
kaynağıdır.
Arnavutluk Vatandaşlarının Türkiye İle İlgili Algı Kaynakları (%)
77,1
Türkiye ile ilgili yargılarımda tanıdığım­
gözlemlediğim Türkler etkili oldu
75,0
62,0
Türkiye ile ilgili yargılarımda ülkemdeki genel yargı
etkili oldu
65,6
56,3
Türkiye ile ilgili yargılarımda kitaplar etkili oldu
60,3
57,5
Türkiye ile ilgili yargılarımda ortak aktiviteler (müzik­
spor vb.) etkili oldu
54,9
42,5
Türkiye ile ilgili yargılarımda medya etkili oldu
53,8
0
Hristiyan
20
40
60
80
100
İslam
20
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
5.
BOSNA HERSEK’TE TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI
Bosna Hersek örnekleminin tamamı Müslüman Boşnaklardan oluşmaktadır. Anket
uygulamasının Hırvatistan ve Sırbistan’da da yapılmış olması ve diğer nedenlerden dolayı
Bosna Hersek’te ana etnik gruplardan olan Hırvatlar ve Sırplar uygulamaya dahil
edilmemiştir.
5.1
Türklere ve Diğer Milletlere Sempati Düzeyi
Boşnakların Türklere ve diğer milletlere sempati düzeyi aşağıda grafik olarak verilmiştir.
Bulgular, Müslüman Boşnakların diğer toplumlara sempati düzeyinde dinin ve kültürel
bağların önemli bir belirleyici olduğunu göstermektedir. Müslüman Boşnaklar arasında en
yüksek sempati düzeyi %72,5 ile Türklere yöneliktir. Araplara sempati %68,4 ile ikinci sırada,
Almanlara sempati %56,9 ile üçüncü sırada ve İranlılara sempati %51,9 ile dördüncü sırada
yer almaktadır. Müslüman Boşnaklar arasında en düşük sempati %36,6 ile Amerikalılara ve
%29,2 ile Ruslara yöneliktir.
Bosna Hersek'te Müslümanların Türklere Sempati
Düzeyi (%)
Türklere sempati
72,8
Araplara sempati
68,4
Almanlara sempati
56,9
İranlılara sempati
51,9
İspanyollara sempati
50,8
İtalyanlara sempati
50,5
Japonlara sempati
49,8
İngilizlere sempati
46,1
Fransızlara sempati
43
Çinlilere sempati
42,1
Amerikalılara sempati
36,6
Ruslara sempati
29,2
0
20
40
60
80
100
21
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
5.2
Türkiye ile İlgili Demokrasi ve Yaşam Algısı
Boşnakların Türkiye ile ilgili demokrasi algısı %60-72 aralığında orta düzeyde olumludur.
Türkiye ile ilgili en olumlu algı %72,4 ile “farklı din, kültür ve kimliklere saygı” konusunda
iken, göreceli en olumsuz algı %60,1 ile “fikir özgürlüğü” konusundadır.
Bosna Hersek'te Müslümanların Türkiye'de Demokrasi Algısı (%)
Türkiye'de farklı din­kültür­kimliklere saygı
çok iyidir
72,4
Türkiye'de insan hakları çok iyidir
65,1
Türkiye gelişmiş bir demokrasiye sahiptir
63
Türkiye'de fikir özgürlüğü çok iyidir
60,1
0
20
40
60
80
100
Boşnakların Türkiye ile ilgili yaşam algısı da demokrasi algısında olduğu gibi %65-72 aralığında
orta düzeyde olumludur. Türkiye ile ilgili en olumlu algı %72,3 ile yaşam standardı/kalitesi ve
%70,3 ile Türkiye’nin modern bir ülke olduğu konusundadır.
Bosna Hersek'te Müslümanların Türkiye'de Yaşam Algısı (%)
Türkiye'de yaşam standardı­kalitesi
çok iyidir
72,3
Türkiye modern bir ülkedir
70,3
Türkiye'de can güvenliği çok iyidir
65,4
0
20
40
60
80
100
22
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
5.3
Türklerin Kişilik Özellikleri
Boşnaklar Türkleri olumlu kişilik özellikleri ile %60-74 oranında eşleştirmektedir, Türkleri
gelenekçi olarak tanımlama oranı %78,1, dindar olarak tanımlama oranı ise %75,9’dur.
Türkleri olumsuz kişilik özellikleri ile tanımlama düzeyi ise %24-44 aralığındadır.
Bosna Hersek'te Müslümanlara Göre Türklerin Kişilik
Özellikleriyle Özdeşleştirilme Düzeyleri (%)
Türkler muhafazakar­gelenekçidir
78,1
Türkler dindardır
75,9
Türkler yardımseverdir
73,6
Türkler dürüsttür
67,9
Türkler çalışkan­üretkendir
67,4
Türkler rasyonel­akılcıdır
65,0
Türkler misafirperverdir
63,5
Türkler hoşgörülüdür
60,9
Türkler alçak gönüllüdür
59,0
Türkler kurallara uyar
57,4
Türkler kadercidir
50,3
Türkler zamana uyar
50,3
Türkler kabadır
44,4
Türkler agresiftir
41,8
Türkler zalim­acımasızdır
27,9
Türkler ırkçı­faşisttir
24,2
0
20
40
60
80
100
23
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
5.4
Türkiye’nin Balkanlardaki Rolü ve Avrupa Birliği Üyeliği
Boşnaklar, “Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir” görüşüne %61,7 oranında
katılmaktadır. Boşnaklar Türkiye’yi Balkanlarda %75,4 ile yüksek sayılacak bir düzeyde etkin
görürken, Türkiye’nin Balkanlardaki etkinliğinin daha yüksek olması yönünde bir beklenti
içinde değillerdir.
100
Bosna Hersek'te Müslümanlara Göre Türkiye'nin Model Özelliği ve
Balkanlardaki Rolü (%)
77,3
75,4
80
61,7
60
40
20
0
Türkiye Müslüman Ülkeler Türkiye Balkanlarda etkin Türkiye Balkanlarda daha
için bir modeldir
bir role sahiptir.
etkin rol almalıdır.
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi düşüncesine Boşnaklar %58,2 oranında destek olurken,
“Türkiye AB dışında ittifaklar aramalıdır” görüşüne destek %74,9 gibi çok daha yüksek bir
düzeye çıkmaktadır. Bu bulguların, Boşnakların Avrupalı halklara sempati ve bakışındaki
olumsuzluğu bir oranda yansıttığı söylenebilir.
100
Bosna Hersek'te Müslümanların Türkiye'nin Avrupa Birliği Üyeliğine
Bakışı (%)
74,9
80
60
58,2
40
20
0
Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir.
Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar
aramalıdır.
24
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
5.5
Türkiye ile İlgili Güç Algısı
Türkiye’nin bölgesinde, Orta Doğu’da, Kafkaslarda ve Orta Asya’daki gücü ve rolü
konusundaki algılar Boşnaklar arasında %62-74 aralığında olumlu iken, aynı bölgelerde
Türkiye’nin daha etkin rol alması görüşlerine destek de %66-77 aralığında biraz daha
yüksektir. Türkiye’nin daha etkin rol alması görüşlerine destek, algılanan mevcut etkinliğe
göre biraz daha yüksek olmakla birlikte bu konuda yüksek bir beklentinin olmadığı da
görülmektedir. Bu durum, Türkiye’nin söz konusu bölgelerde %70’ler düzeyine yaklaşan
mevcut etkinliğinin yeterli algılandığı ve artması yönünde bir beklentinin olmadığı şeklinde
de yorumlanabilir.
Bosna Hersek'te Müslümanların Türkiye İle İlgili Güç Algısı (%)
Türkiye bölgesel büyük bir güçtür
74,1
Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir.
71,3
Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır.
77,3
Türkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir.
62,2
Türkiye Kafkaslarda daha etkin rol almalıdır.
66,3
Türkiye Orta Asya'da etkin bir role sahiptir.
63,6
Türkiye Orta Asya'da daha etkin rol almalıdır.
66,0
0
5.6
20
40
60
80
100
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
(Bosna Hersek-Müslümanlar)
Asya
Kültürü;
18,5
Ortadoğu
Kültürü;
50,3
Boşnaklar Türkleri %50 oranında
Orta Doğu kültürüne daha yakın
görürken, Asya kültürüne yakın
görenlerin oranı %18,5 ve Avrupa
Kültürüne yakın görenlerin oranı
%31,2’dir.
Avrupa
Kültürü;
31,2
25
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
5.7
Boşnakların Türklere Yakınlık İsteği
Bosna Hersek'te Müslümanların Türklere
Yakınlık İsteği (%)
Türkiye'yi ziyaret etmeyi isterim
90,8
Bir Türkle arkadaş olmayı
isterim
Türkiye'de öğrenim görmeyi
isterim
75,6
66,2
Türkiye'de çalışmayı isterim
64,6
Bir Türk komşum olmasını
isterim
63,9
Türkiye'ye yerleşmeyi isterim
50,3
Bir Türk öğrenci ile aynı evi­
odayı paylaşmayı isterim
45,6
Bir Türk ile evlenmeyi isterim
34,2
0
5.8
20
40
60
80 100
Türklere
yakınlık
isteği
konusunda yöneltilen sekiz farklı
soruya katılım düzeyleri grafikte
verilmiştir. Boşnakların Türklere
yakınlık isteği; Türkiye’yi ziyaret
etme konusunda üst düzeyde bir
talebe dönüşürken, bir Türk ile
arkadaş/komşu olma düşüncesi
%75,6
düzeyinde
destek
bulmaktadır. Türkiye’de öğrenim
görme, Türkiye’de çalışma ve bir
Türk komşu sahibi olma
görüşleri de yakınlaşma isteği
noktasında %64-66 düzeyinde
destek bulmaktadır.
Boşnakların Türk Ürünlerine Bakışı
Bosna Hersek'te Müslümanların Türk Ürünlerine
Bakışı (%)
Türkiye'deki konaklama ve
turistik tesisler kalitelidir
Türk mutfağı ve yemekleri
kalitelidir
Türk malı makine teçhizat
kalitelidir
Türk malı ambalajlı hazır gıdalar
kalitelidir
81,5
77,6
67,6
66,3
Türk tekstil ürünleri kalitelidir
66,2
Türk malı cam ve porselen
ürünler kalitelidir
Türk malı elektronik ürünler ve
beyaz eşyalar kalitelidir
Türk malı alkollü içecekler
(Şarap/Rakı) kalitelidir
Boşnakların Türk ürünlerine
bakışı incelendiğinde; sekiz
farklı ürün arasında turistik
tesisler ve Türk mutfağı en
olumlu bakılan (%81,5 ve
%77,6)
konulardır.
Diğer
ürünlere
bakış
%60-68
aralığında olumlu iken, en
olumsuz bakış %46,3 ile Türk
malı
alkollü
içeceklere
yöneliktir.
65,8
59,4
46,3
0
20
40
60
80
100
26
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
5.9
İkinci Bir Vatan Seçmesi Gerekse Boşnaklar Nerede Yaşamak İster
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse
Hangi Ülkede Yaşamak İsterdiniz (%)
(Bosna Hersek-Müslümanlar)
BAE;
Norveç; 1,4
2,1
Yeni
Zellanda;
2,1
İspanya; Katar;
1,4
1,4
Rusya
İtalya;
Federasy
1,4
onu; 1,4
Kanada;
2,1
İsviçre;
2,8
İngiltere;
3,5
Bosna
Hersek;
28,2
Avustraly
a; 4,2
ABD; 4,2
Diğer; 17
Türkiye;
26,8
ülkenin girmiş olması da insanların
yorumlanabilir.
Bu soru “ikinci bir vatan seçmeniz
gerekse” şeklinde sorulmuş olmasına
rağmen, Boşnakların %28,2’si soruyu
Bosna Hersek olarak cevaplamışlardır.
İkinci bir vatan alternatifini düşünmek bile
istemeyen bu insanların düşünce yapısının
şekillenmesine 1990’lı yıllarda yaşanan iç
savaşta yaşananların önemli etkisinin
olduğu değerlendirilmektedir. Bosna
Hersek cevabı dikkate alınmadığında, en
çok yaşanmak istenen ülke %40’lara
yaklaşan oranıyla Türkiye’dir. Burada en
çarpıcı sonuç; ABD ve Avrupa ülkelerinin
hiç birisinin %5’lik bir oranı bile
yakalayamamış olmasıdır.
Çalışmada
%1’in altında kalan 20 civarındaki ülkenin
grafikte “diğer” sınıflaması içinde yer
alması ve tercihler içerisine 40 kadar
yaşadığı belirsizlik ve güvensizlik anlamında
5.10 Boşnakların Türkiye ile İlgili Algı Kaynakları
Bosna Hersek'te Müslümanların Türkiye İle İlgili Algı
Kaynakları (%)
Türkiye ile ilgili yargılarımda tanıdığım­
gözlemlediğim Türkler etkili oldu
88,4
Türkiye ile ilgili yargılarımda
ülkemdeki genel yargı etkili oldu
59,7
Türkiye ile ilgili yargılarımda ortak
aktiviteler (müzik­spor vb.) etkili oldu
49,0
Türkiye ile ilgili yargılarımda kitaplar
etkili oldu
45,3
Türkiye ile ilgili yargılarımda medya
etkili oldu
43,9
0
20
40
60
80
100
Boşnaklar
arasında
tanınan
ve
gözlemlenen
Türkler
%88,4 ile en etkili algı
kaynağı, ülkedeki genel
yargı %59,7 ile ikinci en
önemli algı kaynağı
durumundadır. Kitaplar
ve medya ise algıların
oluşmasında en az
etkili
algı
kaynağı
durumundadır.
27
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
6.
BULGARİSTAN’DA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI
Bulgaristan örnekleminin tamamı Hristiyan Bulgar kökenli kişilerden oluşmaktadır.
6.1
Türklere ve Diğer Milletlere Sempati Düzeyi
Bulgarların Türklere ve diğer milletlere sempati düzeyi aşağıda grafik olarak verilmiştir.
Bulgarlar arasında en yüksek sempati düzeyi %67 ile İspanyollara, %65,9 ile İngilizlere, %64,8
ile İtalyanlara ve %64,6 ile Almanlara yöneliktir. Amerikalılara sempati düzeyi ise %53,7 ile
Avrupa kültürüne dahil toplumlar içinde en düşük düzeydedir. Türkler ise %40,1 ile, Araplar
(%32,3) ve İranlılarla (%31,8) birlikte en düşük sempati düzeyine sahip son üç ülke içinde yer
almaktadır.
Bulgaristan'da Hristiyanların Türklere Sempati Düzeyi
(%)
İspanyollara sempati
67,0
İngilizlere sempati
65,9
İtalyanlara sempati
64,8
Almanlara sempati
64,6
Fransızlara sempati
60,5
Ruslara sempati
59,7
Japonlara sempati
57,7
Amerikalılara sempati
53,7
Çinlilere sempati
49,6
Türklere sempati
40,1
Araplara sempati
32,3
İranlılara sempati
31,8
0
20
40
60
80
100
28
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
6.2
Türkiye ile İlgili Demokrasi ve Yaşam Algısı
Bulgarların Türkiye ile ilgili demokrasi algısı %32-38 aralığındadır ve sorgulanan dört farklı
konuda da oldukça olumsuzdur.
Bulgaristan'da Hristiyanların Türkiye'de Demokrasi Algısı (%)
Türkiye'de farklı din­kültür­
kimliklere saygı çok iyidir
38,3
Türkiye'de insan hakları çok iyidir
37,8
Türkiye'de fikir özgürlüğü çok iyidir
35,4
Türkiye gelişmiş bir demokrasiye
sahiptir
32,9
0
20
40
60
80
100
Bulgarların Türkiye ile ilgili yaşam algısı ise demokrasi algısından biraz daha yüksek olmakla
birlikte %46-54 aralığında çok da olumlu sayılamayacak düzeydedir. Türkiye ile ilgili en
olumlu algı %53,7 ile yaşam standardı/kalitesi konusundadır.
Bulgaristan'da Hristiyanların Türkiye'de Yaşam Algısı (%)
Türkiye'de yaşam standardı­kalitesi çok
iyidir
53,7
Türkiye modern bir ülkedir
47,4
Türkiye'de can güvenliği çok iyidir
46,8
0
20
40
60
80
100
29
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
6.3
Türklerin Kişilik Özellikleri
Bulgarlar Türkleri %85,7 oranında dindar ve %80,7 oranında muhafazakar/gelenekçi olarak
tanımlamaktadır. Bulgarların Türkleri olumlu kişilik özellikleri ile özdeşleştirme düzeyi, iki
özellik dışında %48-63 aralığında orta derecede olumludur. Türklerle en çok özdeşleştirilen
olumlu kişilik özelliği %62,8 ile “misafirperverlik” ve %61,1 ile “çalışkanlık” iken, en az
özdeşleştirilen olumlu kişilik özelliği %41,8 ile “alçak gönüllülük ve %41,4 ile “hoşgörü” dür.
Türkleri olumsuz kişilik özellikleri ile tanımlama düzeyi ise %30-37 aralığında ve oldukça
düşüktür.
Bulgaristan'da Hristiyanlara Göre Türklerin Kişilik
Özellikleriyle Özdeşleştirilme Düzeyleri (%)
Türkler dindardır
85,7
Türkler muhafazakar­gelenekçidir
80,7
Türkler misafirperverdir
62,8
Türkler çalışkan­üretkendir
61,1
Türkler kadercidir
58,9
Türkler kurallara uyar
57,3
Türkler yardımseverdir
56,7
Türkler dürüsttür
52,1
Türkler rasyonel­akılcıdır
49,5
Türkler zamana uyar
48,6
Türkler agresiftir
43,7
Türkler alçak gönüllüdür
41,8
Türkler hoşgörülüdür
41,4
Türkler ırkçı­faşisttir
37,1
Türkler zalim­acımasızdır
35,3
Türkler kabadır
30,7
0
20
40
60
80
100
30
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
6.4
Türkiye’nin Balkanlardaki Rolü ve Avrupa Birliği Üyeliği
Bulgarlar, “Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir” görüşüne %62,8 oranında katılmaktadır.
Bulgarlar Türkiye’yi Balkanlarda %56,7 ile orta düzeyde etkin görürken, Türkiye’nin
Balkanlardaki etkinliğinin daha düşük olması gerektiğine inanmaktadırlar.
100
Bulgaristan'da Hristiyanlara Göre Türkiye'nin Model Özelliği ve
Balkanlardaki Rolü (%)
80
62,8
56,7
60
41,6
40
20
0
Türkiye Müslüman Ülkeler Türkiye Balkanlarda etkin Türkiye Balkanlarda daha
için bir modeldir
bir role sahiptir.
etkin rol almalıdır.
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi düşüncesine Bulgarlar %34,4 oranında oldukça düşük
düzeyde destek olurken, “Türkiye AB dışında ittifaklar aramalıdır” görüşü %48,1 düzeyinde
destek bulmaktadır.
100
Bulgaristan'da Hristiyanların Türkiye'nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışı
(%)
80
60
40
48,1
34,4
20
0
Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir.
Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar
aramalıdır.
31
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
6.5
Türkiye ile İlgili Güç Algısı
Bulgarlar tarafından Türkiye’nin bölgesinde ve Orta Doğu’daki etkinliği ve rolü %63-64 ile
orta düzeyde, Kafkaslarda ve Orta Asya’daki gücü ve rolü ise %48-49 ile daha düşük düzeyde
algılanmaktadır. Türkiye’nin bu bölgelerde daha etkin rol alması görüşlerine destek ise
algılanan mevcut güç ile aynı düzeydedir.
Bulgaristan'da Hristiyanların Türkiye İle İlgili Güç Algısı (%)
Türkiye bölgesel büyük bir güçtür
62,9
Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir.
64,4
Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır.
62,7
Türkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir.
49,5
Türkiye Kafkaslarda daha etkin rol almalıdır.
45,6
Türkiye Orta Asya'da etkin bir role sahiptir.
48,5
Türkiye Orta Asya'da daha etkin rol almalıdır.
48,5
0
6.6
20
40
60
80
100
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
(Bulgaristan-Hristiyan)
Asya
Kültürü;
21,2
Ortadoğu
Kültürü;
59,6
Bulgarlar Türkleri %59,6 oranında
Orta Doğu kültürüne daha yakın
görmektedir. Asya Kültürüne yakın
görenlerin oranı %21,2 ve Avrupa
kültürüne yakın görenlerin oranı
%19,2’dir.
Avrupa
Kültürü;
19,2
32
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
6.7
Bulgarların Türklere Yakınlık İsteği
Bulgarların
Türklere
yakınlık
isteği;
Türkiye’yi ziyaret etme
konusunda %77,9 ile
en üst düzeydedir. Bir
Türk
ile
arkadaş
(%57,5) ve komşu olma
(%45,9) düşüncesi de
orta düzeyde olmakla
birlikte
yakınlaşma
isteği olarak ikinci ve
üçüncü sırada yer
almaktadır.
Bulgaristan'da Hristiyanların Türklere Yakınlık İsteği (%)
Türkiye'yi ziyaret etmeyi isterim
77,9
Bir Türkle arkadaş olmayı isterim
57,5
Bir Türk komşum olmasını isterim
45,9
Bir Türk öğrenci ile aynı evi­odayı
paylaşmayı isterim
Türkiye'de öğrenim görmeyi
isterim
31,6
27,5
Türkiye'de çalışmayı isterim
25,6
Bir Türk ile evlenmeyi isterim
17,6
Türkiye'ye yerleşmeyi isterim
16,5
0
6.8
20
40
60
80
100
Bulgarların Türk Ürünlerine Bakışı
Bulgaristan'da Hristiyanların Türk Ürünlerine Bakışı
(%)
Türkiye'deki konaklama ve turistik
tesisler kalitelidir
Türk mutfağı ve yemekleri
kalitelidir
Türk malı cam ve porselen ürünler
kalitelidir
78,7
67,1
61,9
Türk tekstil ürünleri kalitelidir
54,8
Türk malı ambalajlı hazır gıdalar
kalitelidir
53,5
Türk malı makine teçhizat kalitelidir
47,5
Türk malı alkollü içecekler
(Şarap/Rakı) kalitelidir
Türk malı elektronik ürünler ve
beyaz eşyalar kalitelidir
46,8
40,0
0
20
40
60
80
100
Bulgarların
Türk
ürünlerine
bakışı
incelendiğinde; sekiz
farklı ürün arasında
turistik tesisler ve Türk
mutfağı konusundaki
görüşler %78,7 ve
%67,1 düzeyinde en
olumlu
görüşlerdir.
Diğer ürünlere bakış
%40-61
aralığında
olumlu
iken,
en
olumsuz bakış %40 ile
Türk malı elektronik
ürünler
ve
beyaz
eşyaya yöneliktir.
33
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
6.9
İkinci Bir Vatan Seçmesi Gerekse Bulgarlar Nerede Yaşamak İster
Bulgarlar ikinci bir vatan
seçmeleri
gerekmesi
durumunda ağırlıklı olarak
Avrupa ülkelerini tercih
edeceklerini
ifade
etmektedir.
En
çok
yaşanmak istenen ülke
%14,3 ile İngiltere iken,
öne çıkan diğer ülkeler
sırasıyla İspanya, ABD,
İtalya,
Almanya
ve
Fransa’dır.
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede
Yaşamak İsterdiniz (%)
(Bulgaristan-Hristiyan)
Avustralya;
2,5
Norveç; 1,9
İsveç; 1,6
Belçika; 1,2
Rusya
Kanada; 2,2
Federasyonu;
3,4
İsviçre; 3,4
İngiltere;
14,3
Hollanda; 4
İspanya; 12,5
Fransa; 8,7
Diğer; 11,3
Almanya;
10,6
İtalya; 11,2
ABD; 11,2
6.10 Bulgarların Türkiye ile İlgili Algı Kaynakları
Bulgarlar
arasında
medya %64,5 ile en etkili
algı kaynağıdır. Tanınan
ve gözlemlenen Türkler
%57,6 ile ve ülkedeki
genel yargı %56 ile ikinci
ve üçüncü sıradaki algı
kaynağı durumundadır.
Bulgaristan'da Hristiyanların Türkiye İle İlgili Algı
Kaynakları (%)
Türkiye ile ilgili yargılarımda medya
etkili oldu
64,5
Türkiye ile ilgili yargılarımda
tanıdığım­gözlemlediğim Türkler etkili
oldu
57,6
Türkiye ile ilgili yargılarımda
ülkemdeki genel yargı etkili oldu
56,0
Türkiye ile ilgili yargılarımda kitaplar
etkili oldu
53,6
Türkiye ile ilgili yargılarımda ortak
aktiviteler (müzik­spor vb.) etkili oldu
45,0
0
20
40
60
80
100
34
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
7.
HIRVATİSTAN’DA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI
Hırvatistan örnekleminin tamamı Hırvat kökenli Hristiyanlardan oluşmaktadır.
7.1
Türklere ve Diğer Milletlere Sempati Düzeyi
Hırvatların Türklere ve diğer milletlere sempati düzeyi aşağıda grafik olarak verilmiştir.
Hırvatlar arasında en yüksek sempati düzeyi %65 ile İspanyollara, %58,6 ile Almanlara ve
%54,2 ile İtalyanlara yöneliktir. Genel olarak bakıldığında, Hırvatların diğer Avrupalı
toplumlara sempati düzeyinin yüksek olmadığını söylemek gerekmektedir. Bunun yanında
Hırvatların Amerikalılara sempatisi %45 ve Ruslara sempati %43’ler gibi düşük bir düzeydedir.
Türkler ise %37,4 ile Araplar (%29,1) ve İranlılarla (%31,4) birlikte en düşük sempati düzeyine
sahip son üç ülke içinde yer almaktadır.
Hırvatistan'da Hristiyanların Türklere Sempati Düzeyi (%)
İspanyollara sempati
65,8
Almanlara sempati
58,6
İtalyanlara sempati
54,4
Japonlara sempati
52,1
Fransızlara sempati
50,4
İngilizlere sempati
46,0
Amerikalılara sempati
45,4
Ruslara sempati
43,4
Çinlilere sempati
42,3
Türklere sempati
37,4
İranlılara sempati
31,4
Araplara sempati
29,1
0
20
40
60
80
100
35
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
7.2
Türkiye ile İlgili Demokrasi ve Yaşam Algısı
Hırvatların Türkiye ile ilgili demokrasi algısı %33-40 aralığındadır ve sorgulanan dört farklı
konuda da oldukça olumsuzdur.
Hırvatistan'da Hristiyanların Türkiye'de Demokrasi Algısı (%)
Türkiye'de farklı din­kültür­kimliklere saygı
çok iyidir
40,5
Türkiye'de insan hakları çok iyidir
40,2
Türkiye'de fikir özgürlüğü çok iyidir
40,2
Türkiye gelişmiş bir demokrasiye sahiptir
33,6
0
20
40
60
80
100
Hırvatların Türkiye ile ilgili yaşam algısı ise demokrasi algısından biraz daha yüksek olmakla
birlikte %35-47 aralığında olumsuz sayılabilecek düzeydedir. Türkiye ile ilgili en olumlu algı
%46,7 ile yaşam standardı/kalitesi konusundadır.
Hırvatistan'da Hristiyanların Türkiye'de Yaşam Algısı (%)
Türkiye'de yaşam standardı­kalitesi
çok iyidir
46,7
Türkiye'de can güvenliği çok iyidir
38,3
Türkiye modern bir ülkedir
35,8
0
20
40
60
80
100
36
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
7.3
Türklerin Kişilik Özellikleri
Hırvatlar, Türkleri %73,1 oranında dindar ve %72,4 oranında muhafazakar/gelenekçi olarak
tanımlamaktadır. Hırvatların Türkleri olumlu kişilik özellikleri ile özdeşleştirme düzeyi, iki
özellik dışında %49-57 aralığında orta derecede olumludur. Türklerle en çok özdeşleştirilen
olumlu kişilik özelliği %57,8 ile “misafirperverlik” ve %67,3 ile “çalışkanlık” iken, en az
özdeşleştirilen olumlu kişilik özelliği %41,8 ile “alçak gönüllülük ve %40,1 ile “hoşgörü” dür.
Türkleri olumsuz kişilik özellikleri ile tanımlama düzeyi ise %44-50 aralığındadır düşüktür. Bu
bulgular temelinde, Hırvatların Türklerin kişilik özellikleri konusunda bir önceki başlıkta
incelenen Bulgarlarla benzer görüşlere sahip oldukları görülmektedir.
Hırvatistan'da Hristiyanlara Göre Türklerin Kişilik Özellikleriyle
Özdeşleştirilme Düzeyleri (%)
Türkler dindardır
73,1
Türkler muhafazakar­gelenekçidir
72,4
Türkler misafirperverdir
57,8
Türkler çalışkan­üretkendir
57,3
Türkler yardımseverdir
53,0
Türkler kadercidir
52,0
Türkler zalim­acımasızdır
50,1
Türkler rasyonel­akılcıdır
49,7
Türkler dürüsttür
49,1
Türkler ırkçı­faşisttir
49,1
Türkler kabadır
48,1
Türkler kurallara uyar
47,8
Türkler zamana uyar
46,2
Türkler agresiftir
44,7
Türkler alçak gönüllüdür
41,8
Türkler hoşgörülüdür
40,1
0
20
40
60
80
100
37
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
7.4
Türkiye’nin Balkanlardaki Rolü ve Avrupa Birliği Üyeliği
Hırvatlar, “Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir” görüşüne %62,3 oranında katılmaktadır.
Hırvatlar Türkiye’yi Balkanlarda %46,5 ile çok fazla etkin görmemekle birlikte, Türkiye’nin
Balkanlardaki etkinliğinin daha düşük olması gerektiğine inanmaktadırlar.
Hırvatistan'da Hristiyanlara Göre Türkiye'nin Model Özelliği ve
Balkanlardaki Rolü (%)
100
80
62,3
60
46,5
38,5
40
20
0
Türkiye Müslüman Ülkeler Türkiye Balkanlarda etkin Türkiye Balkanlarda daha
için bir modeldir
bir role sahiptir.
etkin rol almalıdır.
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi düşüncesine Hırvatlar %40,7 oranında oldukça düşük
düzeyde destek olurken, “Türkiye AB dışında ittifaklar aramalıdır” görüşü %45,9 düzeyinde
destek bulmaktadır.
100
Hırvatistan'da Hristiyanların Türkiye'nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışı
(%)
80
60
40,7
45,9
40
20
0
Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir.
Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar
aramalıdır.
38
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
7.5
Türkiye ile İlgili Güç Algısı
Hırvatlar tarafından Türkiye sadece Orta Doğu’da orta düzeyde (%61,7) etkinliğe sahip olarak
görülmektedir. Türkiye’nin bölgesinde, Kafkaslarda ve Orta Asya’daki gücü ve rolü ise %41-47
aralığında daha düşük düzeyde algılanmaktadır. Türkiye’nin bu bölgelerde daha etkin rol
alması görüşleri ise mevcut güç algısından daha düşük düzeyde destek bulmaktadır.
Hırvatistan'da Hristiyanların Türkiye İle İlgili Güç Algısı (%)
Türkiye bölgesel büyük bir güçtür
40,7
Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir.
61,7
Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır.
53,0
Türkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir.
47,0
Türkiye Kafkaslarda daha etkin rol almalıdır.
45,5
Türkiye Orta Asya'da etkin bir role sahiptir.
41,0
Türkiye Orta Asya'da daha etkin rol almalıdır.
43,5
0
7.6
20
40
60
80
100
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
(Hırvatistan-Hristiyan)
Asya
Kültürü;
14,2
Avrupa
Kültürü;
13,5
Hırvatlar, Türkleri %72,2
oranında
Orta
Doğu
kültürüne
daha
yakın
görürken, Asya Kültürüne
yakın görenlerin oranı %14,2
ve Avrupa kültürüne yakın
görenlerin
oranı
%13,5
düzeyinde kalmaktadır.
Ortadoğu
Kültürü;
72,2
39
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
7.7
Hırvatların Türklere Yakınlık İsteği
Hırvatlar
Türkiye’yi
ziyaret etme konusunda
%66,2 düzeyinde bir
talebi ortaya koyarken,
Türklere yakınlık isteğine
dönük
diğer
yedi
önermeye
oldukça
olumsuz yaklaşmışlardır.
Hırvatistan'da Hristiyanların Türklere Yakınlık İsteği
(%)
Türkiye'yi ziyaret etmeyi isterim
66,2
Bir Türkle arkadaş olmayı isterim
36,0
Bir Türk komşum olmasını isterim
25,8
Türkiye'de öğrenim görmeyi isterim
21,7
Türkiye'de çalışmayı isterim
17,8
Bir Türk öğrenci ile aynı evi­odayı
paylaşmayı isterim
14,5
Türkiye'ye yerleşmeyi isterim
12,7
Bir Türk ile evlenmeyi isterim
11,1
0
7.8
20
40
60
80
100
Hırvatların Türk Ürünlerine Bakışı
Hırvatların
Türk
ürünlerine
bakışı
incelendiğinde;
sekiz
farklı ürün arasında cam
ve porselen ürünler,
turistik tesisler ve Türk
mutfağı
konusundaki
görüşler
%54-58
aralığında nispi olarak
daha olumludur. Diğer
ürünlere bakış %37-49
aralığında
olmakla
birlikte en olumsuz bakış
%37,1 ile Türk malı
elektronik ürünler ve
beyaz eşyaya yöneliktir.
Hırvatistan'da Hristiyanların Türk Ürünlerine Bakışı (%)
Türk malı cam ve porselen ürünler
kalitelidir
57,7
Türkiye'deki konaklama ve turistik
tesisler kalitelidir
55,1
Türk mutfağı ve yemekleri kalitelidir
54,1
Türk malı alkollü içecekler
(Şarap/Rakı) kalitelidir
49,9
Türk tekstil ürünleri kalitelidir
47,7
Türk malı makine teçhizat kalitelidir
42,3
Türk malı ambalajlı hazır gıdalar
kalitelidir
38,6
Türk malı elektronik ürünler ve
beyaz eşyalar kalitelidir
37,1
0
20
40
60
80
100
40
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
7.9
İkinci Bir Vatan Seçmesi Gerekse Hırvatlar Nerede Yaşamak İster
Hırvatlar ikinci bir vatan
seçmeleri
gerekmesi
durumunda ağırlıklı olarak
Avrupa ülkelerini tercih
etmektedirler. En çok
yaşanmak istenen ülke
%14,1 Almanya iken, öne
çıkan diğer ülkeler sırasıyla
İspanya, İtalya, Avustralya,
ABD,
Fransa
ve
İngiltere’dir.
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede
Yaşamak İsterdiniz (%)
(Hırvatistan-Hristiyan)
Türkiye; 1,1
İsviçre; 2,2
Brezilya;
1,1
İrlanda; 2,2
Hırvatistan;
1,1
Kanada; 1,1
Diğer; 3,5
Sırbistan; 3,8
Almanya;
14,1
İngiltere; 7
İspanya; 14,1
Fransa; 9,2
İtalya; 14,1
ABD; 12,4
Avustralya;
13
7.10 Hırvatların Türkiye ile İlgili Algı Kaynakları
Hırvatlar
arasında
medya %62,4 ile en
etkili algı kaynağı olarak
ortaya
çıkarken,
tanınan ve gözlemlenen
Türkler %28,2 ile en az
etkili algı kaynağıdır.
Hırvatistan'da Hristiyanların Türkiye İle İlgili Algı
Kaynakları (%)
Türkiye ile ilgili yargılarımda medya
etkili oldu
62,4
Türkiye ile ilgili yargılarımda ortak
aktiviteler (müzik­spor vb.) etkili oldu
43,3
Türkiye ile ilgili yargılarımda
ülkemdeki genel yargı etkili oldu
43,2
Türkiye ile ilgili yargılarımda kitaplar
etkili oldu
32,6
Türkiye ile ilgili yargılarımda
tanıdığım­gözlemlediğim Türkler
etkili oldu
28,2
0
20
40
60
80
100
41
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
8.
KARADAĞ’DA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI
Karadağ’da hem Müslümanları ve hem de Hristiyanları kapsayan bir örnekleme ulaşılmıştır.
Bu ülkeye ait analizler de bu ikili ayrıma göre yapılarak tablolara yansıtılmıştır.
8.1
Türklere ve Diğer Milletlere Sempati Düzeyi
Karadağ halkının Türklere ve diğer milletlere sempati düzeyi aşağıda grafik olarak verilmiştir.
Karadağ halkının Müslüman toplumlara sempati düzeyinde ve bakışında, ait olunan din temel
belirleyici iken, Avrupalı toplumlara sempati düzeyinde din çok da belirleyici değildir.
Müslüman Karadağlılar arasında en yüksek sempati düzeyi %77,5 ile Türklere yöneliktir.
Müteakiben sırasıyla %72,3 ile Araplar, %58,2 ile İranlılar, %53,1 ile İngilizler, %51,3 ile
Almanlar gelmektedir. Müslümanlar arasında en düşük sempati ise %28,8 ile Ruslara
yöneliktir. Bulgular, Hristiyan Karadağlıların ise Avrupalılar da dahil tüm toplumlara karşı
düşük düzeyde sempati beslediğini göstermektedir. Hristiyanlar arasında en yüksek sempati
düzeyi %53,2 ile İspanyollara, en düşük sempati ise %29,4 ile Amerikalılara yöneliktir.
Hristiyanlar arasında Türkler sempati ise %41,5 ile diğer toplumlarla yaklaşık olarak aynı
düzeydedir.
Karadağ Vatandaşlarının Türklere Sempati Düzeyi (%)
41,5
Türklere sempati
Araplara sempati
38,9
İranlılara sempati
38,3
72,3
58,2
44,0
İngilizlere sempati
39,9
Almanlara sempati
77,5
53,1
51,3
Fransızlara sempati
53,2
50,8
46,2
49,6
İtalyanlara sempati
46,9
48,4
İspanyollara sempati
40,1
41,0
Çinlilere sempati
29,4
Amerikalılara sempati
39,5
34,9
36,0
Japonlara sempati
Ruslara sempati
43,4
28,8
0
20
40
Hristiyan
60
80
100
İslam
42
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
8.2
Türkiye ile İlgili Demokrasi ve Yaşam Algısı
Karadağ halkının Türkiye ile ilgili demokrasi algısı Müslüman ve Hristiyanlar arasında önemli
bir farklılaşma göstermektedir. Müslüman Karadağlılar arasında Türkiye ile ilgili demokrasi
algısı %72-74 aralığında olumlu olmakla birlikte, Hristiyan Karadağlılar arasında bu algılar
%46-52 aralığındadır.
Karadağ Vatandaşlarının Türkiye'de Demokrasi Algısı (%)
52,1
Türkiye'de farklı din­kültür­kimliklere saygı çok iyidir
73,8
55,9
Türkiye'de insan hakları çok iyidir
73,2
Türkiye gelişmiş bir demokrasiye sahiptir
45,9
Türkiye'de fikir özgürlüğü çok iyidir
46,6
72,3
72,2
0
Hristiyan
20
40
60
80
100
İslam
Karadağ halkının Türkiye’deki yaşam ile ilgili algıları da diğer algılar gibi Müslüman ve
Hristiyanlar arasında önemli farklılaşma göstermektedir. Türkiye’deki yaşam ile ilgili algılar
hem Müslümanlar hem de Hristiyanlar arasında Türkiye ile ilgili demokrasi algısına ait
yukarıda verilen bulgularla benzeşmektedir. Müslüman Karadağlılar arasında Türkiye’deki
yaşam ile ilgili algılar %65-77 aralığında olumlu iken, Hristiyan Karadağlılar arasında bu algılar
%44-56 aralığındadır.
Karadağ Vatandaşlarının Türkiye'de Yaşam Algısı (%)
50,9
Türkiye modern bir ülkedir
77,4
55,9
Türkiye'de yaşam standardı­kalitesi çok iyidir
70,1
48,5
Türkiye'de can güvenliği çok iyidir
0
Hristiyan
65,8
20
İslam
40
60
80
100
43
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
8.3
Türklerin Kişilik Özellikleri
Karadağ halkı içinde Müslümanlar, Türklerin kişilik özellikleri konusunda Hristiyanlara göre
daha olumlu algılara sahiptir. Müslümanlar Türkleri olumlu kişilik özellikleri ile genelde %70
ve üzerinde özdeşleştirirken, aynı oran Hristiyanlar arasında %45-55 düzeyindedir.
Karadağ Vatandaşlarına Göre Türklerin Kişilik Özellikleriyle
Özdeşleştirilme Düzeyleri (%)
55,2
Türkler dürüsttür
79,6
53,4
Türkler çalışkan­üretkendir
Türkler rasyonel­akılcıdır
48,6
Türkler yardımseverdir
48,8
Türkler kurallara uyar
50,0
Türkler zamana uyar
50,1
Türkler muhafazakar­gelenekçidir
51,3
78,3
77,2
77,0
75,4
73,0
72,0
45,6
Türkler hoşgörülüdür
71,7
56,6
Türkler dindardır
45,2
Türkler misafirperverdir
Türkler alçak gönüllüdür
42,5
Türkler kadercidir
42,5
37,8
Türkler agresiftir
40,0
35,3
28,5
Türkler ırkçı­faşisttir
20
Hristiyan
59,7
58,5
47,9
42,3
24,6
0
63,6
48,3
Türkler kabadır
Türkler zalim­acımasızdır
71,4
40
60
80
100
İslam
44
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
8.4
Türkiye’nin Balkanlardaki Rolü ve Avrupa Birliği Üyeliği
Karadağ halkı içinde Müslümanlar daha olumlu düşünmekle birlikte hem Müslümanlar hem
de Hristiyanlar, “Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir” görüşüne orta düzeyin üzerinde
(%81 ve %61) katılmaktadır. Müslümanlar Türkiye’yi Balkanlarda %78,7 düzeyinde etkin
görürken, Hristiyanlar arasında bu oran %55’lere düşmektedir. Hem Müslümanlar hem de
Hristiyanlar Türkiye’nin Balkanlardaki etkinlik düzeyini yeterli görmektedir.
Karadağ Vatandaşlarına Göre Türkiye'nin Model Özelliği ve
Balkanlardaki Rolü (%)
100
80
81,0
79,5
78,7
61,0
55,0
60
52,6
40
20
0
Türkiye Müslüman Ülkeler Türkiye Balkanlarda etkin bir Türkiye Balkanlarda daha
için bir modeldir
role sahiptir.
etkin rol almalıdır.
İslam
Hristiyan
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi düşüncesine Karadağlı Hristiyanlar %56,7 oranında
destek olurken, bu oran Müslümanlar arasında %78,9’a ulaşmaktadır. Bu oranlar,
Müslümanların destekleri yanında, ülkedeki Hristiyanların Türkiye’nin Avrupa Birliği üyeliği
konusunda olumsuz düşünmediğini göstermesi açısından oldukça önemli. Müslümanlar,
“Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar aramalıdır” görüşünü %77,6 ile AB üyeliği ile aynı
düzeyde, Hristiyanlar ise aynı görüşü %51,7 oranında desteklemektedir.
Karadağ Vatandaşlarının Türkiye'nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışı (%)
100
80
60
78,9
77,6
56,7
51,7
40
20
0
Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir.
İslam
Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar
aramalıdır.
Hristiyan
45
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
8.5
Türkiye ile İlgili Güç Algısı
Türkiye’nin bölgesinde, Orta Doğu’da, Kafkaslarda ve Orta Asya’daki gücü ve rolü
konusundaki algılar Müslümanlar arasında %63-73 aralığında olumludur. Aynı bölgelerde
Türkiye’nin daha etkin rol alması görüşlerine destek %69-75 ile daha yüksektir.
Hristiyanların söz konusu bölgelerde Türkiye ile ilgili güç algısının beklendiği şekilde çok daha
olumsuz olduğunu vurgulamak gerekmektedir. Hristiyanlar arasında, Türkiye’nin Orta
Doğu’daki güç algısı (%55,7), kendi bölgesine (%46,5), Kafkaslara (%47,4) ve Orta Asya’ya
(%51) göre göreceli olarak daha yüksek algılanmaktadır. Bunun yanında, Türkiye’nin bu
bölgelerde daha etkin rol alması görüşleri de mevcut güç algısı ile aynı düzeyinde destek
bulmaktadır.
Karadağ Vatandaşlarının Türkiye İle İlgili Güç Algısı (%)
Türkiye bölgesel büyük bir güçtür
46,5
73,1
Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir.
55,7
73,8
Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır.
56,0
75,5
Türkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir.
47,4
63,5
Türkiye Kafkaslarda daha etkin rol almalıdır.
48,0
69,4
Türkiye Orta Asya'da etkin bir role sahiptir.
51,0
68,6
Türkiye Orta Asya'da daha etkin rol almalıdır.
48,8
75,2
0
Hristiyan
20
40
60
80
100
İslam
46
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
8.6
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
Müslüman Karadağlılar, Türkleri %59 ile ağırlıklı olarak Avrupa kültürüne daha yakın
görürken, %12,3 ile Asya Kültürüne ve %28,1 ile Orta Doğu Kültürüne yakın görmektedir.
Hristiyanlar arasında da Türkleri Avrupa kültürüne yakın görenlerin oranı (%49,5) daha
yüksektir.
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
(Karadağ-Müslümanlar)
Ortadoğu
Kültürü; 28,1
Asya
Kültürü;
12,3
Avrupa
Kültürü; 59,6
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
(Karadağ-Hristiyanlar)
Ortadoğu
Kültürü; 31,4
Asya Kültürü;
19
Avrupa
Kültürü; 49,5
47
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
8.7
Karadağ Vatandaşlarının Türklere Yakınlık İsteği
Karadağ vatandaşlarının Türklere yakınlık isteği konusunda yöneltilen sekiz farklı soruda da
Müslümanların yakınlık isteği Hristiyanlara göre çok daha yüksektir. Müslümanlar arasında
Türkiye’yi ziyaret etme isteği %91 ile öne çıkarken, müteakiben sırayla Türkiye’de öğrenim
görme (%83,2), bir Türk ile arkadaş olma (%78,5) ve Türkiye’de çalışma isteği (%75,2)
gelmektedir. Hristiyanlar arasında ise %61,6 ile Türkiye’yi ziyaret etme isteği daha fazla öne
çıkmaktadır.
Karadağ Vatandaşlarının Türklere Yakınlık İsteği (%)
61,6
Türkiye'yi ziyaret etmeyi isterim
91,0
47,4
Türkiye'de öğrenim görmeyi isterim
83,2
47,0
Bir Türkle arkadaş olmayı isterim
78,5
45,7
Türkiye'de çalışmayı isterim
75,2
42,8
Bir Türk komşum olmasını isterim
72,9
41,8
Türkiye'ye yerleşmeyi isterim
68,6
37,4
Bir Türk öğrenci ile aynı evi­odayı
paylaşmayı isterim
66,4
38,0
Bir Türk ile evlenmeyi isterim
59,6
0
Hristiyan
20
40
60
80
100
İslam
48
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
8.8
Karadağ Vatandaşlarının Türk Ürünlerine Bakışı
Karadağ vatandaşlarının Türk ürünlerine bakışı incelendiğinde Müslümanlar ve Hristiyanlar
arasında önemli bir farklılaşmanın olduğu görülmektedir. Müslümanlar arasında turistik
tesislerin kalitesi konusundaki görüşler %82,8 ile en olumlu görüşler olmakla birlikte, alkollü
içecekler dışındaki diğer altı ürün de %70-79 aralığında yüksek kalite algısına sahiptir.
Hristiyanlar arasında ise kalite noktasında Türk ürünlerine bakış %48-58 aralığında orta
düzeyde olumludur.
Karadağ Vatandaşlarının Türk Ürünlerine Bakışı (%)
58,2
Türkiye'deki konaklama ve turistik tesisler
kalitelidir
82,8
55,8
Türk malı makine teçhizat kalitelidir
78,9
53,4
Türk mutfağı ve yemekleri kalitelidir
78,1
51,1
Türk malı ambalajlı hazır gıdalar kalitelidir
73,6
54,0
Türk tekstil ürünleri kalitelidir
72,6
55,4
Türk malı cam ve porselen ürünler
kalitelidir
71,7
52,8
Türk malı elektronik ürünler ve beyaz
eşyalar kalitelidir
69,4
48,4
Türk malı alkollü içecekler (Şarap/Rakı)
kalitelidir
57,2
0
20
Hristiyan
40
60
80
100
İslam
49
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
8.9
İkinci Bir Vatan Seçmesi Gerekse Karadağ Vatandaşları Nerede Yaşamak İster
Müslüman Karadağlılarda ikinci bir vatan olarak en çok yaşanmak istenen ülke %56,6 ile ve
büyük farkla Türkiye iken, müteakiben %8,4 ile Almanya ve İspanya gelmektedir. Hristiyan
Karadağlılar arasında ise ikinci bir vatan olarak en çok yaşanmak istenen ülke %26,8 ile
Sırbistan’dır. Müteakiben sırasıyla Türkiye (%12,7), İtalya (%11,3) ve ABD (%9,9) gelmektedir.
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede Yaşamak
İsterdiniz (%) (Karadağ-Müslümanlar)
İran; 1,2
İzlanda; 1,2
Irak; 1,2
İsviçre; 2,4
Kosava; 1,2
Makedonya ; 1,2
İtalya; 4,8
ABD; 6
Diğer; 7,4
Türkiye; 56,6
İspanya; 8,4
Almanya; 8,4
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede Yaşamak
İsterdiniz (%)
(Karadağ-Hristiyanlar)
Rusya
Federasyonu; 4,2
Avustralya; 1,4
Hollanda; 1,4
İngiltere; 4,2
Fransa; 4,2
Diğer; 6,9
Sırbistan; 26,8
İspanya; 8,5
Türkiye; 12,7
Almanya;
8,5
ABD; 9,9 İtalya; 11,3
50
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
8.10 Karadağ Vatandaşlarının Türkiye ile İlgili Algı Kaynakları
Hristiyan Karadağlılar arasında Türkiye ile ilgili algı kaynakları aynı düzeyde (%43-46) etkili
olarak görülmektedir. Bunun yanında Müslüman Karadağlılar arasında Türkiye ile ilgili algı
kaynaklarından “ortak aktiviteler”, “tanınan/gözlemlenen Türkler” ve “ülkedeki genel yargı”
daha etkili olarak görülmektedir.
Karadağ Vatandaşlarının Türkiye İle İlgili Algı Kaynakları (%)
Türkiye ile ilgili yargılarımda ortak aktiviteler
(müzik­spor vb.) etkili oldu
43,8
Türkiye ile ilgili yargılarımda tanıdığım­
gözlemlediğim Türkler etkili oldu
42,7
65,2
64,4
46,1
Türkiye ile ilgili yargılarımda ülkemdeki genel yargı
etkili oldu
64,4
43,8
Türkiye ile ilgili yargılarımda medya etkili oldu
58,4
43,8
Türkiye ile ilgili yargılarımda kitaplar etkili oldu
58,0
0
Hristiyan
20
40
60
80
100
İslam
51
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
9.
KOSOVA’DA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI
Kosova örnekleminin tamamı Müslümanlardan oluşmaktadır.
9.1
Türklere ve Diğer Milletlere Sempati Düzeyi
Kosovalı Müslümanların Türklere ve diğer milletlere sempati düzeyi aşağıda grafik olarak
verilmiştir. Kosovalı Müslümanlar arasında en yüksek sempati düzeyi %70,5 ile Türklere
yöneliktir. Araplara sempati %56,8 ile ikinci sırada, Almanlara sempati %50,2 ile üçüncü
sırada yer almaktadır. Batılı ve doğulu diğer toplumlara sempati çok daha düşük düzeydedir.
Bosnalı Müslümanlar ile sempati algıları benzeşen Kosovalı Müslümanlar arasında en düşük
sempati %14,2 ile Ruslara duyulan sempatidir.
Kosova'da Müslümanların Türklere Sempati Düzeyi (%)
Türklere sempati
70,5
Araplara sempati
56,8
Almanlara sempati
50,2
İngilizlere sempati
44,4
Amerikalılara sempati
42,9
İtalyanlara sempati
37,4
Fransızlara sempati
36,0
İranlılara sempati
28,2
İspanyollara sempati
26,0
Japonlara sempati
21,6
Çinlilere sempati
21,4
Ruslara sempati
14,2
0
20
40
60
80
100
52
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
9.2
Türkiye ile İlgili Demokrasi ve Yaşam Algısı
Kosovalı Müslümanların Türkiye ile ilgili demokrasi algısı %53-69 aralığında orta düzeyde
olumludur. Türkiye ile ilgili en olumsuz algı %53,6 ile “fikir özgürlüğü” konusundadır.
Kosova'da Müslümanların Türkiye'de Demokrasi Algısı (%)
Türkiye gelişmiş bir demokrasiye
sahiptir
68,9
Türkiye'de insan hakları çok iyidir
64,7
Türkiye'de farklı din­kültür­kimliklere
saygı çok iyidir
60,4
Türkiye'de fikir özgürlüğü çok iyidir
53,6
0
20
40
60
80
100
Kosovalı Müslümanların Türkiye ile ilgili yaşam algısı da demokrasi algısına benzer şekilde
%50-68 aralığında orta düzeyde olumludur. Türkiye ile ilgili en olumlu algı %68 ile Türkiye’nin
modern bir ülke olduğu, en olumsuz algı ise %50 ile yaşam standardı/kalitesi konusundadır.
Kosova'da Müslümanların Türkiye'de Yaşam Algısı (%)
Türkiye modern bir ülkedir
68,0
Türkiye'de can güvenliği çok iyidir
53,0
Türkiye'de yaşam standardı­kalitesi
çok iyidir
50,0
0
20
40
60
80
100
53
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
9.3
Türklerin Kişilik Özellikleri
Kosovalı Müslümanlar Türkleri olumlu kişilik özellikleri ile %47-70 oranında eşleştirirken,
Türklerle ilgili daha fazla öne çıkan olumlu ilk üç özellik; çalışkanlık, misafirperverlik ve
dürüstlüktür.
Kosova'da Müslümanlara Göre Türklerin Kişilik Özellikleriyle
Özdeşleştirilme Düzeyleri (%)
Türkler çalışkan­üretkendir
69,5
Türkler misafirperverdir
67,6
Türkler dürüsttür
66,7
Türkler zamana uyar
64,7
Türkler yardımseverdir
63,4
Türkler kadercidir
62,2
Türkler kurallara uyar
61,9
Türkler hoşgörülüdür
60,9
Türkler muhafazakar­gelenekçidir
54,8
Türkler rasyonel­akılcıdır
52,6
Türkler dindardır
52,5
Türkler alçak gönüllüdür
47,6
Türkler agresiftir
41,1
Türkler kabadır
39,4
Türkler zalim­acımasızdır
33,8
Türkler ırkçı­faşisttir
33,3
0
20
40
60
80
100
54
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
9.4
Türkiye’nin Balkanlardaki Rolü ve Avrupa Birliği Üyeliği
Kosovalı Müslümanlar, “Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir” görüşüne %65,8 oranında
katılmaktadır. Kosovalı Müslümanlar Türkiye’yi Balkanlarda %61,7 ile orta düzeyde etkin
görürken, Türkiye’nin Balkanlardaki etkinliğinin daha yüksek olması yönündeki beklentiler
mevcut etkinlik algısından biraz daha yüksektir.
Kosova'da Müslümanlara Göre Türkiye'nin Balkanlar ve Müslüman
Ülkeler İçin Model Alınması (%)
100
80
65,8
65,8
61,7
60
40
20
0
Türkiye Müslüman Ülkeler Türkiye Balkanlarda etkin bir Türkiye Balkanlarda daha
için bir modeldir
role sahiptir.
etkin rol almalıdır.
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi düşüncesine Kosovalı Müslümanlar %69 oranında destek
olurken, “Türkiye AB dışında ittifaklar aramalıdır” görüşüne destek de %68,8 ile aynı
düzeydedir.
100
80
Kosova'da Müslümanların Türkiye'nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışı
(%)
69,0
68,8
Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir.
Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar
aramalıdır.
60
40
20
0
55
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
9.5
Türkiye ile İlgili Güç Algısı
Türkiye’nin bölgesinde, Orta Doğu’da, Kafkaslarda ve Orta Asya’daki gücü ve rolü
konusundaki algılar Kosovalı Müslümanlar arasında %59-63 aralığında orta düzeyde iken aynı
bölgelerde Türkiye’nin daha etkin rol alması görüşlerine destek de aynı düzeydedir. Bu
bulgular, Türkiye’nin bu bölgelerde daha etkin rol alması yönünde Kosovalı Müslümanlar
arasında mevcut etkinliğe göre daha yüksek bir beklentinin olmadığını da göstermektedir.
Kosova'da Müslümanların Türkiye İle İlgili Güç Algısı (%)
Türkiye bölgesel büyük bir güçtür
61,9
Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir.
61,7
Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır.
61,4
Türkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir.
59,5
Türkiye Kafkaslarda daha etkin rol almalıdır.
57,8
Türkiye Orta Asya'da etkin bir role sahiptir.
62,9
Türkiye Orta Asya'da daha etkin rol almalıdır.
62,8
0
9.6
20
40
60
80
100
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
(Kosova-Müslüman)
Ortadoğu
Kültürü; 38
Asya
Kültürü;
12,5
Kosovalı
Müslümanlar
Türkleri %49,5 oranında
Avrupa kültürüne daha yakın
görmektedir. Asya kültürüne
yakın görenlerin oranı %12,5
ve Orta Doğu kültürüne yakın
görenlerin oranı %38’dir.
Avrupa
Kültürü;
49,5
56
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
9.7
Kosovalıların Türklere Yakınlık İsteği
Kosova'da Müslümanların Türklere Yakınlık İsteği
(%)
Türkiye'yi ziyaret etmeyi isterim
81,4
Türkiye'de öğrenim görmeyi
isterim
76,1
Türkiye'de çalışmayı isterim
69,2
Bir Türkle arkadaş olmayı isterim
67,4
Türkiye'ye yerleşmeyi isterim
67,3
Bir Türk komşum olmasını isterim
65,7
Bir Türk ile evlenmeyi isterim
55,3
Bir Türk öğrenci ile aynı evi­odayı
paylaşmayı isterim
52,7
0
9.8
20
40
60
80
Türklere yakınlık isteği
konusunda yöneltilen sekiz
farklı
soruya
katılım
düzeyleri
grafikte
verilmiştir.
Kosovalı
Müslümanların
Türklere
yakınlık isteği; Türkiye’yi
ziyaret etme konusunda
üst düzeyde bir talebe
dönüşürken,
Türkiye’de
öğrenim
görme
ve
Türkiye’de çalışma talepleri
diğer konulara göre biraz
daha öne çıkmaktadır.
100
Kosovalıların Türk Ürünlerine Bakışı
Kosova'da Müslümanların Türk Ürünlerine Bakışı (%)
Türkiye'deki konaklama ve turistik
tesisler kalitelidir
75,9
Türk malı makine teçhizat kalitelidir
74,5
Türk mutfağı ve yemekleri
kalitelidir
Türk malı ambalajlı hazır gıdalar
kalitelidir
Türk malı cam ve porselen ürünler
kalitelidir
Türk malı elektronik ürünler ve
beyaz eşyalar kalitelidir
70,7
66,8
62,7
61,7
Türk tekstil ürünleri kalitelidir
57,3
Türk malı alkollü içecekler
(Şarap/Rakı) kalitelidir
53,2
0
20
40
60
80
100
Kosovalı Müslümanların
Türk ürünlerine bakışı
incelendiğinde; sekiz farklı
ürün arasında turistik
tesisler, makine/teçhizat
ve
Türk
mutfağı
konusundaki
görüşler
%70-76 düzeyinde en
olumlu görüşlerdir. Diğer
ürünlere bakış %53-67
aralığında olumlu iken, en
olumsuz bakış %53,2 ile
Türk
malı
alkollü
içeceklere yöneliktir.
57
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
9.9
İkinci Bir Vatan Seçmesi Gerekse Kosovalılar Nerede Yaşamak İster
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse
Hangi Ülkede Yaşamak İsterdiniz (%)
(Kosova-Müslüman)
İtalya; 2,3
İspanya;
1,2
BAE; 2,3
İsviçre;
3,5
İngiltere;
3,5
Arnavutlu
k; 3,5
Finlandiya
; 1,2
Kosovalı Müslümanların, en çok
yaşamak istediği ülke %47,1 oranıyla
Türkiye’dir.
Müteakiben
en
çok
yaşanmak istenen ülke sırasıyla Almanya
(%12,8), ABD (%11,6) ve Fransa (%7)’dır.
Diğer; 4
Türkiye;
47,1
Fransa; 7
ABD; 11,6
Almanya;
12,8
9.10 Kosovalıların Türkiye ile İlgili Algı Kaynakları
Kosovalı Müslümanlar arasında, ortak etkinlikler (müzik-spor), tanınan/gözlemlenen Türkler
ve kitaplar en etkili algı kaynağı olarak ortaya çıkmaktadır.
Kosova'da Müslümanların Türkiye İle İlgili Algı Kaynakları (%)
Türkiye ile ilgili yargılarımda ortak
(müzik­spor vb.) etkili oldu
65,9
Türkiye ile ilgili yargılarımda tanıdığım­
gözlemlediğim Türkler etkili oldu
63,6
Türkiye ile ilgili yargılarımda kitaplar etkili
oldu
62,3
Türkiye ile ilgili yargılarımda ülkemdeki
genel yargı etkili oldu
59,5
Türkiye ile ilgili yargılarımda medya etkili
oldu
58,8
0
20
40
60
80
100
58
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
10.
MAKEDONYA’DA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI
Makedonya’da hem Müslümanları ve hem de Hristiyanları kapsayan bir örnekleme
ulaşılmıştır. Bu ülkeye ait analizler bu ikili ayrıma göre yapılarak tablolara yansıtılmıştır.
10.1
Türklere ve Diğer Milletlere Sempati Düzeyi
Makedonya halkının Türklere ve diğer milletlere sempati düzeyi aşağıda grafik olarak
verilmiştir. Bulgular, Makedonya halkının diğer toplumlara sempati düzeyinde dinin önemli
ve temel belirleyici olduğunu göstermektedir. Müslüman Makedonya vatandaşları arasında
en yüksek sempati düzeyi %87,5 ile Türklere yöneliktir. Müteakiben sırasıyla %74,7 ile
Araplara ve %53,9 ile İranlılara sempati gelmektedir. Müslümanlar arasında batılı ve doğulu
diğer toplumlara sempati %50 düzeyinin altında ve en düşük sempati düzeyi ise %18,5 ile
Ruslara yöneliktir. Hristiyan Makedonya vatandaşları arasında da en yüksek sempati düzeyi
%73,2 ile Türklere yöneliktir. Müteakiben %71,4 ile İtalyanlara, %68,2 ile İspanyollara ve
%65,7 ile İngilizlere yöneliktir.
Makedonya Vatandaşlarının Türklere Sempati Düzeyi (%)
73,2
Türklere sempati
Araplara sempati
39,4
İranlılara sempati
39,9
Almanlara sempati
74,7
53,9
49,6
İtalyanlara sempati
56,1
71,4
47,3
İspanyollara sempati
68,2
44,9
İngilizlere sempati
65,7
43,3
Amerikalılara sempati
40,4
Japonlara sempati
36,5
Fransızlara sempati
35,5
Çinlilere sempati
30,8
Ruslara sempati
59,3
56,3
56,4
57,1
59,1
18,5
0
87,5
20
40
Hristiyan
İslam
60
80
100
59
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
10.2 Türkiye ile İlgili Demokrasi ve Yaşam Algısı
Makedonya halkının Türkiye ile ilgili demokrasi algısı Müslüman ve Hristiyanlar arasında
önemli bir farklılaşma göstermektedir. Müslüman Makedonya vatandaşları arasında Türkiye
ile ilgili demokrasi algısı %71-78 aralığında olumludur. Hristiyan Makedonya vatandaşları
arasında bu algılar %61-74 aralığında orta düzeyde olumludur ve Müslümanlara göre çok
düşük de değildir. Hristiyanlar arasında Türkiye ile ilgili en olumlu algı %74,9 ile “Farklı din,
kültür ve kimliklere saygı”, en olumsuz algı ise %61,1 ile “fikir özgürlüğü” konusundadır.
Makedonya Vatandaşlarının Türkiye'de Demokrasi Algısı (%)
Türkiye'de farklı din­kültür­kimliklere saygı çok
iyidir
74,9
77,6
65,8
Türkiye gelişmiş bir demokrasiye sahiptir
74,3
69,8
74,1
Türkiye'de insan hakları çok iyidir
61,1
Türkiye'de fikir özgürlüğü çok iyidir
0
20
Hristiyan
40
60
71,4
80
100
İslam
Makedonya vatandaşlarının Türkiye’deki yaşam ile ilgili algıları da diğer algılar gibi Müslüman
ve Hristiyanlar arasında, diğer ülkelerde olduğu gibi çok fazla farklılaşma göstermemektedir.
Müslüman Makedonya vatandaşları arasında Türkiye’deki yaşam ile ilgili algılar %64-78
aralığında olumludur. Hristiyan Makedonya vatandaşları arasında ise bu algılar %63-70
aralığındadır.
Makedonya Vatandaşlarının Türkiye'de Yaşam Algısı (%)
70,0
Türkiye modern bir ülkedir
78,5
66,4
73,0
Türkiye'de yaşam standardı­kalitesi çok iyidir
62,9
64,4
Türkiye'de can güvenliği çok iyidir
0
Hristiyan
20
40
60
80
100
İslam
60
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
10.3 Türklerin Kişilik Özellikleri
Makedonya halkı içinde Müslüman ve Hristiyanlar arasında Türklerin kişilik özellikleri
konusunda genel anlamda önemli bir kırılmanın olmadığı görülmektedir. Her iki kesimde de
Türkleri olumlu kişilik özellikleri ile özdeşleştirme düzeyi %65-90 aralığındadır. Türklerle en
yüksek oranda özdeşleştirilen kişilik özellikleri misafirperverlik ve yardımseverliktir.
Makedonya Vatandaşlarına Göre Türklerin Kişilik Özellikleriyle
Özdeşleştirilme Düzeyleri (%)
83,0
89,4
Türkler misafirperverdir
78,7
Türkler yardımseverdir
88,1
83,4
83,3
Türkler dindardır
69,7
Türkler çalışkan­üretkendir
67,7
Türkler hoşgörülüdür
78,6
76,2
80,0
74,5
Türkler dürüsttür
Türkler muhafazakar­gelenekçidir
70,5
Türkler zamana uyar
66,6
68,1
Türkler kurallara uyar
66,3
Türkler rasyonel­akılcıdır
65,7
Türkler alçak gönüllüdür
64,4
36,4
Türkler kadercidir
23,3
Türkler agresiftir
80,8
74,4
76,8
81,3
55,1
34,7
31,9
30,2
Türkler kabadır
Türkler zalim­acımasızdır
23,6
17,5
Türkler ırkçı­faşisttir
22,3
14,9
0
Hristiyan
20
40
60
80
100
İslam
61
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
10.4 Türkiye’nin Balkanlardaki Rolü ve Avrupa Birliği Üyeliği
Makedonya halkı içinde Müslümanlar daha olumlu düşünmekle birlikte hem Müslümanlar
hem de Hristiyanlar, “Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir” görüşüne oldukça yüksek
oranda (%81,7 ve %67,5) katılmaktadır. Müslümanlar Türkiye’yi Balkanlarda %78,3
düzeyinde etkin görürken, Hristiyanlar arasında bu oran %64,4’tür. Hem Müslümanlar ve
hem de Hristiyanlar arasında, Türkiye’nin Balkanlarda etkinliği konusunda mevcut algıları
aşan bir beklentinin olmadığı söylenebilir.
100
80
Makedonya Vatandaşlarına Göre Türkiye'nin Balkanlar ve Müslüman
Ülkeler İçin Model Alınması (%)
81,7
78,3
67,5
71,1
64,4
58,9
60
40
20
0
Türkiye Müslüman Ülkeler Türkiye Balkanlarda etkin bir Türkiye Balkanlarda daha
için bir modeldir
role sahiptir.
etkin rol almalıdır.
İslam
Hristiyan
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi düşüncesine Hristiyan Makedonya vatandaşları %77,8
oranında destek olurken, bu oran Müslümanlar arasında %76,3 ile aynı düzeydedir. Bu
oranlar, Müslümanların destekleri yanında, ülkedeki Hristiyanların Türkiye’nin Avrupa Birliği
üyeliği konusundaki olumlu görüşlerini ortaya koyması açısından oldukça önemlidir.
Müslümanlar, “Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar aramalıdır” görüşünü %80,4 ile AB
üyeliğine göre daha fazla desteklerken, Hristiyanlar aynı görüşü %67,9 ile AB üyeliğine göre
daha az desteklemektedir.
100
80
Makedonya Vatandaşlarının Türkiye'nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışı
(%)
76,3
77,8
80,4
67,9
60
40
20
0
Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir.
İslam
Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar
Hristiyan
aramalıdır.
62
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
10.5 Türkiye ile İlgili Güç Algısı
Türkiye’nin bölgesinde, Orta Doğu’da, Kafkaslarda ve Orta Asya’daki gücü ve rolü
konusundaki algılar Müslümanlar arasında %74-84 aralığında oldukça yüksektir. Aynı
bölgelerde Türkiye’nin daha etkin rol alması görüşlerine destek de %71-81 aralığındadır. Bu
durum diğer ülkelerde olduğu gibi, Türkiye’nin bu bölgelerdeki etkinliğinin yeterli görüldüğü
ve daha etkin rol alması yönünde bir beklentinin olmadığı şeklinde yorumlanabilir.
Hristiyanların söz konusu bölgelerde Türkiye ile ilgili güç algısı Müslümanlardan göreceli
olarak daha düşük olmakla birlikte olumsuz da değildir. Hristiyanlar arasında, Türkiye’nin bu
bölgelerdeki güç algısı %54-%64 aralığında ve aynı bölgelerde Türkiye’nin daha etkin rol
alması yönündeki beklentilerle aynı düzeydedir.
Makedonya Vatandaşlarının Türkiye İle İlgili Güç Algısı (%)
Türkiye bölgesel büyük bir güçtür
63,4
83,6
Türkiye Orta Doğuda etkin bir role
sahiptir.
63,9
75,0
Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol
almalıdır.
62,3
80,7
Türkiye Kafkaslarda etkin bir role
sahiptir.
54,5
Türkiye Kafkaslarda daha etkin rol
almalıdır.
53,2
74,4
71,8
Türkiye Orta Asya'da etkin bir role
sahiptir.
58,5
83,0
Türkiye Orta Asya'da daha etkin rol
almalıdır.
63,4
80,2
0
20
Hristiyan
40
60
80
100
İslam
63
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
10.6 Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
Müslüman Makedonya vatandaşları Türkleri %52 ile ağırlıklı olarak Avrupa kültürüne daha
yakın görürken, %26,1’i Orta Doğu kültürüne ve %21,3’ü Asya kültürüne yakın görmektedir.
Hristiyanlar ise Türkleri ağırlıklı olarak (%58,9) Orta Doğu kültürüne yakın görmektedir.
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
(Makedonya-Müslümanlar)
Ortadoğu
Kültürü;
26,1
Asya
Kültürü;
21,3
Avrupa
Kültürü;
52,6
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
(Makedonya-Hristiyanlar)
Asya
Kültürü;
11,0
Ortadoğu
Kültürü;
58,9
Avrupa
Kültürü;
30,1
64
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
10.7 Makedonya Vatandaşlarının Türklere Yakınlık İsteği
Makedonya vatandaşlarının Türklere yakınlık isteği konusunda yöneltilen sekiz farklı soruda
da Müslümanların yakınlık isteği Hristiyanlara göre biraz daha yüksektir. Her iki kesimde de
Türkiye’yi ziyaret etme, bir Türk ile arkadaş/komşu olma, Türkiye’de öğrenim görme ve
Türkiye’de çalışma isteği daha fazla öne çıkmaktadır.
Makedonya Vatandaşlarının Türklere Yakınlık İsteği (%)
92,3
94,8
Türkiye'yi ziyaret etmeyi isterim
79,0
83,0
Bir Türkle arkadaş olmayı isterim
70,7
Bir Türk komşum olmasını isterim
81,7
67,7
Türkiye'de öğrenim görmeyi isterim
76,2
63,1
Türkiye'de çalışmayı isterim
71,4
57,8
Bir Türk öğrenci ile aynı evi­odayı
paylaşmayı isterim
69,2
36,0
Bir Türk ile evlenmeyi isterim
67,7
44,7
Türkiye'ye yerleşmeyi isterim
63,7
0
20
Hristiyan
40
60
80
100
İslam
65
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
10.8 Makedonya Vatandaşlarının Türk Ürünlerine Bakışı
Makedonya vatandaşlarının Türk ürünlerine bakışı incelendiğinde; sekiz üründe de
Müslümanların kalite algıları Hristiyanlara göre daha yüksektir. Her iki kesimde de turistik
tesisler ve Türk mutfağı konusundaki görüşler en olumlu görüşlerdir. Kalite algısında hazır
gıdalar ve cam/porselen ürünler üçün ve dördüncü sırada gelmektedir. Tekstil,
elektronik/beyaz eşya ve alkollü içecekler kalite ve tanınırlık açısından göreceli olarak her iki
kesimde de daha olumsuz algıya sahiptir.
Makedonya Vatandaşlarının Türk Ürünlerine Bakışı (%)
79,4
Türkiye'deki konaklama ve turistik
tesisler kalitelidir
93,7
77,3
Türk mutfağı ve yemekleri kalitelidir
91,0
Türk malı ambalajlı hazır gıdalar
kalitelidir
66,2
Türk malı cam ve porselen ürünler
kalitelidir
67,5
83,0
80,3
61,1
Türk malı makine teçhizat kalitelidir
79,7
62,4
Türk tekstil ürünleri kalitelidir
77,0
53,4
Türk malı elektronik ürünler ve beyaz
eşyalar kalitelidir
74,1
59,2
Türk malı alkollü içecekler (Şarap/Rakı)
kalitelidir
45,2
0
Hristiyan
20
40
60
80
100
İslam
66
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
10.9 İkinci Bir Vatan Seçmesi Gerekse Makedonya Vatandaşları Nerede Yaşamak
İster
Müslüman Makedonya vatandaşları arasında ikinci bir vatan olarak en çok yaşanmak istenen
ülke %47,6 ile Türkiye’dir. Müteakiben sırasıyla Arnavutluk, ABD, Kosova ve İsviçre
gelmektedir. Hristiyan Makedonya vatandaşları arasında ise; ikinci bir vatan olarak en çok
yaşanmak istenen ülke %17,2 ile İtalya, %15,6 ile ABD, %10,9 ile Almanya, %7,8 ile İspanya ve
Sırbistan’dır.
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede Yaşamak
İsterdiniz (%) (Makedonya-Müslümanlar)
İngiltere; 1,6
Fransa; 1,6
Makedonya 2,2
Almanya;
Norveç; 2,2
2,2
BAE; 3,2
Bosna Hersek;
1,6
Avustralya; 1,1
İsviçre; 4,9
Türkiye; 47,6
Kosava; 5,4
ABD; 5,4
Arnavutluk; 7
Diğer; 13,2
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede Yaşamak
İsterdiniz (%)
(Makedonya-Hristiyanlar)
İsviçre; 3,1
Kanada; 3,1
Türkiye; 4,7
İngiltere; 6,3
İtalya; 17,2
Hırvatistan; 6,3
ABD; 15,6
Fransa; 6,3
Sırbistan;
7,8
İspanya; 7,8
Almanya;
10,9
Diğer; 10,9
67
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
10.10 Makedonya Vatandaşlarının Türkiye ile İlgili Algı Kaynakları
Müslüman ve Hristiyan Makedonya vatandaşları arasında Türkiye ile ilgili algı kaynakları
benzeşmektedir. Tanınan ve gözlemlenen Türkler en etkili algı kaynağıdır. Ortak etkinlikler
(müzik ve spor gibi) ve medya ikinci ve üçüncü en önemli algı kaynağı durumundadır.
Makedonya Vatandaşlarının Türkiye İle İlgili Algı Kaynakları (%)
Türkiye ile ilgili yargılarımda tanıdığım­
gözlemlediğim Türkler etkili oldu
77,5
78,2
Türkiye ile ilgili yargılarımda ortak (müzik­spor
vb.) etkili oldu
63,1
Türkiye ile ilgili yargılarımda medya etkili oldu
63,3
69,3
Türkiye ile ilgili yargılarımda ülkemdeki genel
yargı etkili oldu
45,4
73,1
66,2
51,2
55,6
Türkiye ile ilgili yargılarımda kitaplar etkili oldu
0
Hristiyan
20
40
60
80
100
İslam
68
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
11.
SIRBİSTAN’DA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI
Sırbistan’da hem Müslümanları ve hem de Hristiyanları kapsayan bir örnekleme ulaşılmıştır.
Bu ülkeye ait analizler de bu ikili ayrıma göre yapılarak tablolara yansıtılmıştır.
11.1
Türklere ve Diğer Milletlere Sempati Düzeyi
Sırbistan halkının Türklere ve diğer milletlere sempati düzeyi aşağıda grafik olarak verilmiştir.
Sırbistan halkının Müslüman toplumlara sempati düzeyinde ve bakışında ait olunan din temel
belirleyici iken, Avrupalı toplumlara sempati düzeyinde din çok da belirleyici değildir. Bu
boyutu ile Sırbistan halkının sempati algısı Karadağ halkı ile benzerlik göstermektedir.
Müslüman Sırbistan halkı arasında en yüksek sempati düzeyi %78,9 ile Türklere yöneliktir.
Müteakiben sırasıyla %68,1 ile Araplar, %56,3 ile Almanlar ve %58,2 ile İranlılar gelmektedir.
Müslümanlar arasında en düşük sempati ise %25,7 ile Ruslara yöneliktir. Bulgular, Hristiyan
Sırbistan halkının Avrupalılar da dahil tüm toplumlara karşı düşük düzeyde sempati
beslediğini göstermektedir. Hristiyanlar arasında en yüksek sempati düzeyi %50,5 ile Ruslara
yönelik ve en düşük sempati %26,9 ile Çinlilere yöneliktir. Hristiyanlar arasında Türklere
sempati ise %46 ile Avrupalı toplumlarla aynı düzeydedir.
Sırbistan Vatandaşlarının Türklere Sempati Düzeyi (%)
46,0
Türklere sempati
78,9
34,7
Araplara sempati
68,1
48,7
Almanlara sempati
32,0
İranlılara sempati
56,7
53,7
49,6
49,6
İtalyanlara sempati
47,4
44,5
Fransızlara sempati
43,8
44,1
İngilizlere sempati
İspanyollara sempati
41,0
Amerikalılara sempati
35,0
Japonlara sempati
27,8
Çinlilere sempati
26,9
Ruslara sempati
42,7
36,2
43,3
50,5
25,7
0
20
Hristiyan
47,8
40
60
80
100
İslam
69
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
11.2 Türkiye ile İlgili Demokrasi ve Yaşam Algısı
Sırbistan halkının Türkiye ile ilgili demokrasi algısı Müslüman ve Hristiyanlar arasında önemli
bir farklılaşma göstermektedir. Müslüman Sırbistan halkı arasında Türkiye ile ilgili demokrasi
algısı %70-78 aralığında olumlu olmakla birlikte, Hristiyanlar arasında bu algılar %46-53
aralığındadır.
Sırbistan Vatandaşlarının Türkiye'de Demokrasi Algısı (%)
Türkiye'de farklı din­kültür­kimliklere saygı
çok iyidir
53,0
Türkiye'de insan hakları çok iyidir
46,3
Türkiye'de fikir özgürlüğü çok iyidir
45,6
77,3
73,1
48,9
Türkiye gelişmiş bir demokrasiye sahiptir
0
20
Hristiyan
78,1
40
60
70,5
80
100
İslam
Türkiye’deki yaşam ile ilgili algılar hem Müslümanlar hem de Hristiyanlar arasında Türkiye ile
ilgili demokrasi algısına ait yukarıda verilen bulgularla benzeşmektedir. Müslümanlar
arasında Türkiye’deki yaşam ile ilgili algılar %68-81 aralığında olumlu iken, Hristiyanlar
arasında bu algılar %47-60 aralığındar.
Sırbistan Vatandaşlarının Türkiye'de Yaşam Algısı (%)
53,3
Türkiye modern bir ülkedir
81,0
Türkiye'de yaşam standardı­kalitesi çok
iyidir
53,9
74,7
47,1
Türkiye'de can güvenliği çok iyidir
68,4
0
Hristiyan
20
40
60
80
100
İslam
70
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
11.3 Türklerin Kişilik Özellikleri
Sırbistan halkı içinde Müslümanlar, Türklerin kişilik özellikleri konusunda Hristiyanlara göre
daha olumlu algılara sahiptir. Müslümanlar Türkleri olumlu kişilik özellikleri ile genelde %6080 aralığında özdeşleştirirken, aynı oran Hristiyanlar arasında %51-62 düzeyindedir.
Sırbistan Vatandaşlarına Göre Türklerin Kişilik Özellikleriyle
Özdeşleştirilme Düzeyleri (%)
61,7
Türkler çalışkan­üretkendir
79,8
57,7
Türkler yardımseverdir
Türkler dürüsttür
51,8
Türkler hoşgörülüdür
51,0
76,5
73,0
71,1
52,8
Türkler rasyonel­akılcıdır
69,7
60,3
Türkler dindardır
69,5
52,4
Türkler zamana uyar
69,4
60,3
Türkler muhafazakar­gelenekçidir
Türkler kurallara uyar
52,9
Türkler misafirperverdir
52,1
Türkler alçak gönüllüdür
51,0
68,4
65,8
63,8
60,5
42,6
45,4
Türkler kadercidir
Türkler kabadır
36,9
Türkler agresiftir
32,8
Türkler zalim­acımasızdır
39,6
17,1
0
20
Hristiyan
45,5
43,4
24,9
Türkler ırkçı­faşisttir
46,9
40
60
80
100
İslam
71
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
11.4 Türkiye’nin Balkanlardaki Rolü ve Avrupa Birliği Üyeliği
Sırbistan halkı içinde Müslümanlar daha olumlu düşünmekle birlikte hem Müslümanlar hem
de Hristiyanlar, “Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir” görüşüne %74,3 ve %58,7
düzeyinde katılmaktadır. Müslümanlar Türkiye’yi Balkanlarda %72,1 düzeyinde etkin
görürken, Hristiyanlar arasında bu oran %50,4’e düşmektedir. Hem Müslümanlar hem de
Hristiyanlar Türkiye’nin Balkanlardaki etkinlik düzeyini yeterli görmektedir.
Sırbistan Vatandaşlarına Göre Türkiye'nin Balkanlar ve Müslüman
Ülkeler İçin Model Alınması (%)
80
60
74,3
72,1
58,7
71,4
50,4
48,8
40
20
0
Türkiye Müslüman Ülkeler Türkiye Balkanlarda etkin bir Türkiye Balkanlarda daha
için bir modeldir
role sahiptir.
etkin rol almalıdır.
İslam
Hristiyan
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi düşüncesine Sırbistan halkından Hristiyanlar olanlar
%59,2 oranında destek olurken, bu oran Müslümanlar arasında %85,6’ya ulaşmaktadır. Bu
oranlar, Müslümanların destekleri yanında, ülkedeki Hristiyanların Türkiye’nin Avrupa Birliği
üyeliği konusunda olumsuz düşünmediğini göstermesi açısından oldukça önemli.
Müslümanlar, “Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar aramalıdır” görüşünü %70,5 ile AB
üyeliğine göre daha düşük düzeyde desteklemektedir. Hristiyanlar ise aynı görüşü %50
oranında desteklemektedir.
100
Sırbistan Vatandaşlarının Türkiye'nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışı
(%)
85,6
80
60
70,5
59,2
50,0
40
20
0
Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir.
İslam
Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar
aramalıdır.
Hristiyan
72
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
11.5 Türkiye ile İlgili Güç Algısı
Türkiye’nin, bölgesinde, Orta Doğu’da, Kafkaslarda ve Orta Asya’daki gücü ve rolü
konusundaki algılar Müslümanlar arasında %71-86 aralığında olumludur. Aynı bölgelerde
Türkiye’nin daha etkin rol alması görüşlerine destek ise %63-82 düzeyindedir. Müslümanlar
arasında Türkiye’nin Orta Doğu’da daha etkin olması yönündeki beklentiler mevcut güç
algısına göre daha yüksektir.
Hristiyanların söz konusu bölgelerde Türkiye ile ilgili güç algısının beklendiği şekilde daha
olumsuz olduğunu vurgulamak gerekmektedir. Hristiyanlar arasında, Türkiye’nin Orta
Doğu’daki güç algısı (%55,7), diğer bölgelere göre daha yüksek algılanmaktadır.
Sırbistan Vatandaşlarının Türkiye İle İlgili Güç Algısı (%)
Türkiye bölgesel büyük bir güçtür
52,6
81,5
Türkiye Orta Doğuda etkin bir role
sahiptir.
55,0
71,7
Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol
almalıdır.
52,1
80,4
Türkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir.
45,2
71,5
Türkiye Kafkaslarda daha etkin rol
almalıdır.
44,8
63,5
Türkiye Orta Asya'da etkin bir role
sahiptir.
48,0
86,3
Türkiye Orta Asya'da daha etkin rol
almalıdır.
57,8
82,4
0
Hristiyan
20
40
60
80
100
İslam
73
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
11.6 Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
Müslüman Sırbistan halkı Türkleri %62,9 ile ağırlıklı olarak Avrupa kültürüne daha yakın
görmektedir. Asya kültürüne yakın görenlerin oranı %15, Orta Doğu kültürüne yakın
görenlerin oranı ise %22,1’dir. Hristiyanlar arasında da Türkleri Avrupa kültürüne yakın
görenlerin oranı (%48,1) daha yüksektir.
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
(Sırbistan-Müslümanlar)
Ortadoğu
Kültürü;
22,1
Asya
Kültürü;
15
Avrupa
Kültürü;
62,9
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
(Sırbistan-Hristiyanlar)
Ortadoğu
Kültürü;
36,1
Asya
Kültürü;
15,8
Avrupa
Kültürü;
48,1
74
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
11.7 Sırbistan Vatandaşlarının Türklere Yakınlık İsteği
Sırbistan halkının Türklere yakınlık isteği konusunda yöneltilen sekiz farklı soruda da
Müslümanların yakınlık isteği Hristiyanlara göre çok daha yüksektir. Müslümanlar arasında
Türkiye’yi ziyaret etme isteği %87,6 ile öne çıkmaktadır. Müteakiben sırayla bir Türk ile
arkadaş/komşu olma (%77,1-73,7), Türkiye’de çalışma (%72) ve Türkiye’de öğrenim görme
(%68,4) istekleri gelmektedir. Hristiyanlar arasında ise %60,5 ile Türkiye’yi ziyaret etme isteği
daha fazla öne çıkmaktadır.
Sırbistan Vatandaşlarının Türklere Yakınlık İsteği (%)
60,5
Türkiye'yi ziyaret etmeyi isterim
87,6
45,2
Bir Türkle arkadaş olmayı isterim
77,1
34,3
Bir Türk komşum olmasını isterim
73,7
34,3
Türkiye'de çalışmayı isterim
72,0
34,7
Türkiye'de öğrenim görmeyi isterim
68,4
25,0
Türkiye'ye yerleşmeyi isterim
66,0
25,1
Bir Türk öğrenci ile aynı evi­odayı
paylaşmayı isterim
57,2
19,8
Bir Türk ile evlenmeyi isterim
53,5
0
Hristiyan
20
40
60
80
100
İslam
75
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
11.8 Sırbistan Vatandaşlarının Türk Ürünlerine Bakışı
Sırbistan halkının Türk ürünlerine bakışı incelendiğinde Müslümanlar ve Hristiyanlar arasında
diğer pek çok konuda olduğu gibi önemli bir farklılaşmanın olduğu görülmektedir.
Müslümanlar arasında turistik tesislerin kalitesi konusundaki görüşler %88,5 ile en olumlu
görüşler olmakla birlikte, alkollü içecekler dışındaki diğer altı ürün de %70-83 aralığında
yüksek kalite algısına sahiptir. Hristiyanlar arasında ise kalite noktasında Türk ürünlerine
bakış %43-60 aralığında orta düzeyde olumludur.
Sırbistan Vatandaşlarının Türk Ürünlerine Bakışı (%)
66,0
Türkiye'deki konaklama ve turistik tesisler
kalitelidir
88,5
59,2
Türk mutfağı ve yemekleri kalitelidir
83,0
45,5
Türk malı makine teçhizat kalitelidir
78,2
49,5
Türk malı ambalajlı hazır gıdalar kalitelidir
77,7
54,0
Türk tekstil ürünleri kalitelidir
74,7
47,8
Türk malı cam ve porselen ürünler kalitelidir
72,7
47,1
Türk malı elektronik ürünler ve beyaz eşyalar
kalitelidir
69,7
43,6
Türk malı alkollü içecekler (Şarap/Rakı)
kalitelidir
56,3
0
Hristiyan
20
40
60
80
100
İslam
76
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
11.9 İkinci Bir Vatan Seçmesi Gerekse Sırbistan Vatandaşları Nerede Yaşamak İster
Müslüman Sırbistan halkının ikinci bir vatan olarak en çok yaşamak istediği ülke %33,1 ile
Türkiye’dir. Müteakiben %9,1 ile Almanya ve %6,6 ile İtalya ve İspanya gelmektedir.
Hristiyanlar arasında ise ikinci bir vatan olarak en çok yaşanmak istenen ülke; %10,9 ile
Sırbistan ve Rusya iken, müteakiben sırasıyla İsviçre, ABD, İtalya ve İspanya gelmektedir.
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede Yaşamak
İsterdiniz (%) (Sırbistan-Müslümanlar)
Fransa; 3,3
İsviçre; 3,3
BAE; 2,5
İngiltere; 4,1
Bosna Hersek; 4,1
İspanya; 5
Türkiye; 33,1
ABD; 5
İsveç; 5,8
Diğer; 11,5
Sırbistan; 6,6
İtalya; 6,6
Almanya; 9,1
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede Yaşamak
İsterdiniz (%) (Sırbistan-Hristiyanlar)
Türkiye; 3,6
İsveç; 3,6
Kanada; 3,6
Hırvatistan; 1,8
Diğer; 11
Yunanistan; 4,5
Fransa; 4,5
Sırbistan; 10,9
İngiltere; 5,5
Almanya; 6,4
İspanya;
8,2
Rusya
Federasyonu; 10,9
İsviçre; 9,1
İtalya; 8,2 ABD; 8,2
77
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
11.10 Sırbistan Vatandaşlarının Türkiye ile İlgili Algı Kaynakları
Sırbistan halkından Hristiyanlar arasında Türkiye ile ilgili algı kaynakları aynı düzeyde (%3340) etkili olarak görülmektedir. Bunun yanında, Müslümanlar arasında Türkiye ile ilgili algı
kaynaklarından; “tanınan/gözlemlenen Türkler”, “ortak aktiviteler” ve “ülkedeki genel
yargı”nın daha etkili olduğu görülmektedir.
Sırbistan Vatandaşlarının Türkiye İle İlgili Algı Kaynakları (%)
36,7
Türkiye ile ilgili yargılarımda tanıdığım­
gözlemlediğim Türkler etkili oldu
70,1
38,9
Türkiye ile ilgili yargılarımda ortak (müzik­
spor vb.) etkili oldu
65,7
39,9
Türkiye ile ilgili yargılarımda ülkemdeki
genel yargı etkili oldu
64,2
33,0
Türkiye ile ilgili yargılarımda kitaplar etkili
oldu
53,5
39,9
Türkiye ile ilgili yargılarımda medya etkili
oldu
51,9
0
Hristiyan
20
40
60
80
100
İslam
78
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
12.
TÜRKİYE VE TÜRK ALGISININ ÜLKELER ARASINDA KARŞILAŞTIRILMASI
12.1 Türklere Sempati Düzeyinin Ülkeler Arasında Karşılaştırılması
Balkan toplumları içinde Müslüman olanların Türklere sempati düzeyi, beklendiği şekilde,
Hristiyanlara göre çok daha yüksektir. Farklı ülkeler içindeki Müslüman toplumların Türklere
sempati düzeyi %71-88 aralığında ve yüksek kabul edilebilecek bir düzeydedir. Türklere
yönelik en yüksek sempati ise %87,5 ile Makedonya vatandaşı Müslümanlar arasındadır.
Burada dikkati çeken nokta; Hristiyan Makedonya vatandaşları arasında da Türklere sempati
düzeyinin %73,2 ile diğer Müslüman topluluklar kadar yüksek olmasıdır. Hristiyanlar
arasında, Makedonya vatandaşları dışında, en yüksek sempati düzeyi %55,7 ile Arnavutluk
vatandaşları arasındadır. En düşük sempati düzeyi ise %37,4 ile Hırvatlar arasındadır.
Bu tablo, Balkanlarda yaşayan Müslüman toplulukların Türklere ve Türkiye’ye sempatisinin
yüksekliğini ortaya koymakla birlikte, bu ülkelerin Hristiyan vatandaşlarının Türklere
sempatisinin çok olumsuz olmadığını da göstermektedir. Bu noktada; Hristiyanlar arasındaki
olumsuz algılar yanında, Makedonya ve Arnavutluk’ta Hristiyanlar arasındaki olumlu Türk
algısının nedenlerinin araştırılması da gerekmektedir.
Türklere Sempati Düzeyi %
Makedonya (Müslüman)
87,5
Sırbistan (Müslüman)
78,9
Arnavutluk (Müslüman)
78,5
Karadağ (Müslüman)
77,5
Makedonya (Hristiyan)
73,2
Bosna Hersek (Müslüman)
72,8
Kosova (Müslüman)
70,5
Arnavutluk (Hristiyan)
55,7
Sırbistan (Hristiyan)
46,0
Karadağ (Hristiyan)
41,5
Bulgaristan (Hristiyan)
40,1
Hırvatistan (Hristiyan)
37,4
0
20
40
60
80
100
79
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
12.2 Türkiye ile İlgili Demokrasi Algısının Ülkeler Arasında
Karşılaştırılması
Raporun 4-11’inci bölümlerinde dört farklı soru ile ölçülen ve analiz edilen Türkiye ile ilgili
demokrasi algısı, bu bölümde geçerliği ve güvenirliği olan bir boyut olarak analizlere dahil
edilmiştir.
Balkan toplumları içinde Müslüman olanların Türkiye ile ilgili demokrasi algısı, sempati
düzeyinde de olduğu gibi, Hristiyanlara göre çok daha yüksektir. Farklı ülkeler içindeki
Müslüman toplumların Türkiye ile ilgili demokrasi algısı %63-76 aralığındadır. Arnavutluk,
Makedonya, Sırbistan ve Karadağ Müslümanları arasında Türkiye ile ilgili demokrasi algısı
daha yüksek (%74-76) ve olumlu iken, Bosna Hersek ve Kosova Müslümanları arasında bu
algılar %63-66 düzeyinde ve göreceli olarak daha olumsuzdur.
Türkiye ile ilgili demokrasi algısı, Hristiyan Makedonya vatandaşları arasında (%71,4) sempati
düzeyinde olduğu gibi diğer Hristiyan toplumlardan daha yüksektir. Hristiyanlar arasında,
Makedonya vatandaşları dışında, en olumlu algılar %56,7 ile Arnavutluk, %50,5 ile Karadağ ve
%49,3 ile Sırbistan’dadır. Türkiye ile ilgili en düşük demokrasi algısı ise Hırvatlar ve Bulgarlar
arasındadır.
Bulgular, Balkanlarda yaşayan Müslüman toplulukların Türkiye ile ilgili demokrasi algısının
yüksekliğini ortaya koymakla birlikte, aynı konuda bu ülkelerin Hristiyan vatandaşlarının
algılarının Hırvat ve Bulgarlar dışında olumsuz olmadığını da göstermektedir.
Türkiye'de Demokrasi Düzeyi %
Arnavutluk (Müslüman)
76,1
Makedonya (Müslüman)
74,8
Sırbistan (Müslüman)
74,7
Karadağ (Müslüman)
73,6
Makedonya (Hristiyan)
71,4
Bosna Hersek…
65,9
Kosova (Müslüman)
63,2
Arnavutluk (Hristiyan)
56,7
Karadağ (Hristiyan)
50,5
Sırbistan (Hristiyan)
49,3
Hırvatistan (Hristiyan)
37,8
Bulgaristan (Hristiyan)
35,9
0
20
40
60
80
100
80
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
12.3 Türkiye ile İlgili Yaşam Algısının Ülkeler Arasında Karşılaştırılması
Raporun 4-11’inci bölümlerinde üç farklı soru ile ölçülen ve analiz edilen Türkiye’de yaşam
kalitesi konusundaki algılar, bu bölümde geçerliği ve güvenirliği olan bir boyut olarak
analizlere dahil edilmiştir.
Balkan toplumları içinde Müslüman olanların Türkiye’deki yaşam ile ilgili algıları, sempati
düzeyi ve demokrasi algısında olduğu gibi, Hristiyanlara göre çok daha yüksektir. Farklı
ülkeler içindeki Müslüman toplumların Türkiye ile ilgili yaşam algısı %57-76 aralığında
değişmektedir. Sırbistan, Makedonya, Karadağ, Arnavutluk ve Bosna Hersek Müslümanları
arasında Türkiye’deki yaşam ile ilgili algılar daha yüksek (%70-76) ve olumlu iken Kosovalı
Müslümanların bu konudaki algıları %57 düzeyinde ve göreceli olarak daha olumsuzdur.
Türkiye ile ilgili yaşam algısı, Hristiyan Makedonya vatandaşları arasında (%66,8), sempati
düzeyi ve demokrasi algısında olduğu gibi diğer Hristiyan toplumlardan daha yüksektir.
Hristiyanlar arasında, Makedonya vatandaşları dışında, en olumlu algılar 56,1 ile Arnavutluk,
%53 ile Sırbistan, %52 ile Karadağ ve %49,3 ile Bulgaristan’dadır. Türkiye’de yaşam ile ilgili en
olumsuz algı ise yine Hırvatlar arasındadır.
Bulgular, Balkan toplumlarının Türklerle ilgili sempati ve Türkiye ile ilgili demokrasi ve yaşam
algılarının büyük oranda örtüştüğünü göstermektedir. Temel kırılma noktası dini mensubiyet
olmakla birlikte, algıları belirleyen ana konunun tarihi ve kültürel değerler çerçevesinde
oluşan Türkiye ile ilgili yargı ve önyargılar olduğunu söylemek gerekmektedir. Bu tespit her iki
kesim içinde geçerlidir.
Türkiye'de Yaşam Kalitesi (%)
Sırbistan (Müslüman)
75,8
Makedonya (Müslüman)
72,4
Karadağ (Müslüman)
71,4
Arnavutluk (Müslüman)
71,3
Bosna Hersek (Müslüman)
69,7
Makedonya (Hristiyan)
66,8
Kosova (Müslüman)
57,7
Arnavutluk (Hristiyan)
56,1
Sırbistan (Hristiyan)
53,0
Karadağ (Hristiyan)
52,0
Bulgaristan (Hristiyan)
49,3
Hırvatistan (Hristiyan)
40,8
0
20
40
60
80
100
81
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
12.4 Türklerin Algılanan Kişilik Özelliklerinin Ülkeler Arasında
Karşılaştırılması
Aşağıda tablo olarak verilen bulgular; Müslümanlar arasında genel olarak daha yüksek
olmakla birlikte, Türklerin olumlu kişilik özellikleri ile özdeşleştirilme düzeyinin orta düzey ve
üzerinde olduğunu göstermektedir. Özellikle Makedonya ve Arnavutluk’un Hristiyan
vatandaşları arasında olmakla birlikte, Türklerin olumlu kişilik özelliklerinin Hristiyanlar
arasında da orta düzeyde kabul görmesi bulgulardan çıkarılabilecek en önemli sonuçlardan
biridir.
Bu noktadan hareketle; Türklerin kişilik özellikleri konusundaki algıların, mensup olunan dinin
algılara etkisi noktasında, yukarıda incelenen ve karşılaştırılan üç konudan daha farklı bir
resim ortaya koyduğunu vurgulamak gerekmektedir. Türklerle özdeşleştirilen kişilik özellikleri
konusunda, Müslüman ve Hristiyan Balkan toplumları arasında farklılaşma olmakla birlikte,
diğer konularda olduğu gibi keskin bir kırılmadan bahsetmek pek mümkün görülmemektedir.
Balkan Halklarının Türkleri Farklı Kişilik Özellikleri ile Özdeşleştirme Düzeyi (%)
Türkler
Ülke / Din
Misafir- YardımZalim /
Irkçı /
perverdir severdir Çalışkandır Dürüsttür acımasızdır faşisttir
Makedonya (Müslüman)
89,4
88,1
78,6
74,5
17,5
14,9
Arnavutluk (Müslüman)
84,4
82,1
74,2
76,6
19,6
17,8
Makedonya (Hristiyan)
83,0
78,7
69,7
80,0
23,6
22,3
Arnavutluk (Hristiyan)
75,0
62,0
66,5
54,0
36,3
30,5
Kosova (Müslüman)
67,6
63,4
69,5
66,7
33,8
33,3
Sırbistan (Müslüman)
63,8
76,5
79,8
73,0
24,9
17,1
Karadağ (Müslüman)
63,6
77,0
78,3
79,6
28,5
24,6
Bosna Hersek (Müslüman)
63,5
73,6
67,4
67,9
27,9
24,2
Bulgaristan (Hristiyan)
62,8
56,7
61,1
52,1
35,3
37,1
Hırvatistan (Hristiyan)
57,8
53,0
57,3
49,1
50,1
49,1
Sırbistan (Hristiyan)
52,1
57,7
61,7
51,8
43,4
39,6
Karadağ (Hristiyan)
45,2
48,8
53,4
55,2
47,9
42,3
82
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
12.5 Türkiye’nin Müslüman Ülkeler İçin Model Görülmesinin Ülkeler
Arasında Karşılaştırılması
Müslümanlar arasında genel olarak daha yüksek olmakla birlikte, araştırma kapsamındaki
Balkan ülkelerinin tamamında Türkiye Müslüman ülkeler için model olarak görülmektedir.
“Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir” görüşü Makedonya, Karadağ, Arnavutluk ve
Sırbistan vatandaşı Müslümanlar arasında %74-82 aralığında yüksek düzeyde kabul görürken,
aynı görüş Kosova’da %65,8 ve Bosna Hersek’te %61,7 ile orta düzeyde kabul görmektedir.
Balkan ülkelerinin Hristiyan vatandaşları arasında da; Makedonya ve Arnavutluk vatandaşları
arasında biraz daha yüksek olmakla birlikte, “Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir”
görüşü %59-68 aralığında orta düzeyde kabul görmektedir. Bu görüşe en düşük destek ise
%58,7 ile Sırplardan gelmektedir.
Türkiye Müslüman Ülkeler için Modeldir (%)
Makedonya (Müslüman)
81,7
Karadağ (Müslüman)
81,0
Arnavutluk (Müslüman)
80,8
Sırbistan (Müslüman)
74,3
Arnavutluk (Hristiyan)
73,8
Makedonya (Hristiyan)
67,5
Kosova (Müslüman)
65,8
Bulgaristan (Hristiyan)
62,8
Hırvatistan (Hristiyan)
62,3
Bosna Hersek (Müslüman)
61,7
Karadağ (Hristiyan)
61,0
Sırbistan (Hristiyan)
58,7
0
20
40
60
80
100
83
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
12.6 Türkiye’nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışın Ülkeler Arasında
Karşılaştırılması
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi Müslümanlar arasında Hristiyanlara göre genel olarak
daha yüksek desteklenmektedir. Türkiye’nin AB üyeliği Hırvatlar ve Bulgarlar dışında
Balkanlarda yaşayan Müslüman ve Hristiyanlar tarafından %57 ve üzeri düzeyde
desteklenmektedir. “Türkiye AB’ye girmelidir” görüşü Sırbistan, Karadağ, Makedonya ve
Arnavutluk vatandaşı Müslümanlar arasında %76-86 aralığında yüksek düzeyde kabul
görürken, aynı görüş “Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir” görüşünde olduğu gibi, en
düşük oranda %58,2 ile Bosna Hersek Müslümanları arasında destek bulmaktadır.
“Türkiye AB’ye girmelidir” görüşü Balkan ülkelerinin Hristiyan vatandaşları arasında en
yüksek desteği %77,8 ile Makedonya’da bulurken, en düşük destek %34 ile Bulgarlardan
gelmektedir.
Türkiye AB'ye Girmelidir (%)
Sırbistan (Müslüman)
85,6
Karadağ (Müslüman)
78,9
Makedonya (Hristiyan)
77,8
Arnavutluk (Müslüman)
77,1
Makedonya (Müslüman)
76,3
Kosova (Müslüman)
69,0
Sırbistan (Hristiyan)
59,2
Bosna Hersek (Müslüman)
58,2
Arnavutluk (Hristiyan)
57,3
Karadağ (Hristiyan)
56,7
Hırvatistan (Hristiyan)
40,7
Bulgaristan (Hristiyan)
34,4
0
20
40
60
80
100
84
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
12.7 Türkiye’nin Balkanlardaki Rolü ve Etkinlik Algısının Ülkeler Arasında
Karşılaştırılması
Türkiye’nin Balkanlardaki etkinliği ve rolü konusundaki algılar; Balkanlarda yaşayan
Müslümanlar arasında, %62 olan Kosova dışında, %71-79 aralığında oldukça yüksektir.
Hristiyanlar ise Türkiye’yi %37-64 aralığında değişen şekilde Balkanlarda etkin
görmektedirler. Hristiyanlar arasında bu konudaki en olumlu görüş %64,4 ile Makedonya’da,
en olumsuz görüş ise %36,9 ile Arnavutluk’tadır.
Birinci soruyu tamamlayıcı olarak sorulan “Türkiye Balkanlarda daha etkin rol almalıdır”
sorusu ise ülkelerin tamamına yakınında birinci soru ile aynı düzeyde destek bulmuştur. Bu
durum yorumlanacak olursa; Türkiye’nin Balkanlarda algılanan etkinliği hem Hristiyanlar hem
de Müslümanlar arasında yeterli görülmekte ve her iki kesimde de Türkiye’nin Balkanlarda
daha etkin olması yönünde bir beklenti bulunmamaktadır.
Türkiye'nin Balkanlarda Algılanan Etkinliği (%)
Karadağ (Müslüman)
78,7
79,5
Makedonya (Müslüman)
78,3
71,1
Bosna Hersek (Müslüman)
75,4
77,3
73,9
73,3
Arnavutluk (Müslüman)
72,1
71,4
Sırbistan (Müslüman)
64,4
58,9
Makedonya (Hristiyan)
61,7
65,8
Kosova (Müslüman)
Bulgaristan (Hristiyan)
56,7
41,6
55,0
52,6
Karadağ (Hristiyan)
50,4
48,8
Sırbistan (Hristiyan)
46,5
38,5
Hırvatistan (Hristiyan)
36,9
Arnavutluk (Hristiyan)
0
20
40
49,2
60
80
100
Türkiye Balkanlarda etkin bir role sahiptir (%)
Türkiye Balkanlarda daha etkin rol almalıdır (%)
85
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
12.8 Balkan Halklarının Türklere Yakınlık İsteğinin Karşılaştırılması
Aşağıda verilen dört farklı soruda da Müslümanların Türklere yakınlaşma isteği genel olarak
Hristiyanlardan daha yüksektir. Tüm farklı gruplarda Türkiye’yi ziyaret etme isteği çok daha
fazla öne çıkarken, bu isteği takiben bir Türk ile arkadaş olma, Türkiye’de öğrenim görme ve
Türkiye’de çalışma talepleri gelmektedir.
Balkan Halklarının Türklere Yakınlık İsteği (%)
Ülke / Din
Makedonya (Müslüman)
Makedonya (Hristiyan)
Karadağ (Müslüman)
Sırbistan (Müslüman)
Bosna Hersek (Müslüman)
Arnavutluk (Müslüman)
Kosova (Müslüman)
Bulgaristan (Hristiyan)
Arnavutluk (Hristiyan)
Karadağ (Hristiyan)
Sırbistan (Hristiyan)
Hırvatistan (Hristiyan)
Bir Türk ile
arkadaş
olmayı isterim
83,0
79,0
78,5
77,1
75,6
68,0
67,4
57,5
57,1
47,0
45,2
36,0
Türkiye'yi
ziyaret etmeyi
isterim
94,8
92,3
91,0
87,6
90,8
86,5
81,4
77,9
76,7
61,6
60,5
66,2
Türkiye'de
öğrenim
görmeyi isterim
76,2
67,7
83,2
68,4
66,2
69,9
76,1
27,5
51,0
47,4
34,7
21,7
Türkiye'de
çalışmayı
isterim
71,4
63,1
75,2
72,0
64,6
63,9
69,2
25,6
53,7
45,7
34,3
17,8
12.9 Türklerin Yakın Görüldüğü Kültürün Karşılaştırılması
Balkanlarda yaşayan Hristiyan toplumlar, Türkleri genel olarak Orta Doğu kültürüne daha
yakın görürken, Müslümanlar Türkleri Avrupa kültürüne daha yakın görmektedirler.
Hristiyanlar içinde Sırplar ve Karadağlılar, diğerlerinden farklı olarak Türkleri Avrupa
kültürüne daha yakın görmektedirler. Müslümanlar için de ise Boşnaklar ve Arnavutlar
Türkleri Orta Doğu kültürüne Avrupa kültüründen daha yakın görmektedirler.
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
Ülke / Din
Sırbistan (Müslüman)
Karadağ (Müslüman)
Makedonya (Müslüman)
Karadağ (Hristiyan)
Kosova (Müslüman)
Sırbistan (Hristiyan)
Bosna Hersek (Müslüman)
Makedonya (Hristiyan)
Arnavutluk (Müslüman)
Arnavutluk (Hristiyan)
Bulgaristan (Hristiyan)
Hırvatistan (Hristiyan)
Avrupa Kültürü
62,9%
59,6%
52,6%
49,5%
49,5%
48,1%
31,2%
30,1%
28,0%
22,7%
19,2%
13,5%
Ortadoğu
Kültürü
22,1%
28,1%
26,1%
31,4%
38,0%
36,1%
50,3%
58,9%
49,7%
54,5%
59,6%
72,2%
Asya Kültürü
15,0%
12,3%
21,3%
19,0%
12,5%
15,8%
18,5%
11,0%
22,3%
22,7%
21,2%
14,2%
86
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
12.10
Türk Ürünlerine Bakışın Ülkeler Arasında Karşılaştırılması
Bu bölümde daha önce sorgulanan yedi farklı Türk ürününde beşi ülke karşılaştırmalı olarak
verilmiştir. Balkanlarda yaşayan Hristiyan toplumların Türk ürünlerine bakışı genel olarak
%50 ve üzerinde olumlu olmakla birlikte, bu algılar Müslümanlara göre göreceli daha
olumsuzdur.
Hem Müslümanlar hem de Hristiyanlar arasında Türkiye’deki turistik tesisler ve müteakiben
Türk mutfağı, en yüksek kalite algısına ve tanınmışlığa sahiptir. Kalite algısı noktasında,
Müslümanlar arasında tekstil ürünleri, Hristiyanlar arasında ise ambalajlı hazır gıdalar,
karşılaştırılan beş ürün arasında göreceli olarak en olumsuz algıya sahip ürünlerdir.
Balkan Halklarının Türk Ürünlerine Bakışı (%)
Türkiye'deki
turistik
tesisler
kalitelidir
Türk
mutfağı ve
yemekleri
kalitelidir
Türk malı
cam/
porselen
ürünler
kalitelidir
Türk
tekstil
ürünleri
kalitelidir
Türk malı
ambalajlı
hazır
gıdalar
kalitelidir
Makedonya (Müslüman)
93,7
91,0
80,3
77,0
83,0
Sırbistan (Müslüman)
88,5
83,0
72,7
74,7
77,7
Arnavutluk (Hristiyan)
86,5
78,1
64,4
47,0
54,0
Arnavutluk (Müslüman)
85,3
82,1
69,4
59,4
71,2
Karadağ (Müslüman)
82,8
78,1
71,7
72,6
73,6
Bosna Hersek (Müslüman)
81,5
77,6
65,8
66,2
66,3
Makedonya (Hristiyan)
79,4
77,3
67,5
62,4
66,2
Bulgaristan (Hristiyan)
78,7
67,1
61,9
54,8
53,5
Kosova (Müslüman)
75,9
70,7
62,7
57,3
66,8
Sırbistan (Hristiyan)
66,0
59,2
47,8
54,0
49,5
Karadağ (Hristiyan)
58,2
53,4
55,4
54,0
51,1
Hırvatistan (Hristiyan)
55,1
54,1
57,7
47,7
38,6
Ülke / Din
87
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
12.11 İkinci Vatan Tercihinin Ülkeler Arasında Karşılaştırılması
Balkanlarda yaşayan Müslüman toplumların tamamında, Türkiye ikinci bir vatan seçilmesi
gerektiği durumda en çok yaşanmak istenen ülke olarak görülmektedir. İkinci vatan olarak
Türkiye’yi seçenlerin oranı %56,6 ile Karadağ Müslümanları arasında en yüksek düzeydeyken,
Bosna Hersek’te %26,8 oranıyla en düşük düzeydedir. Müslümanların ikinci vatan
tercihlerinde Türkiye’yi müteakip Almanya ve ABD gelmektedir.
Hristiyan toplumlarda ise ikinci vatan tercihleri ülkelere göre çok daha fazla farklılaşmakla
birlikte, genel olarak en çok öne çıkan ülkeler İtalya, Almanya, ABD, İspanya ve İngiltere’dir.
Karadağ ve Arnavutluk vatandaşı Hristiyanlar arasında ise Türkiye yaklaşık %10’luk düzeyiyle
en çok yaşanmak istenen ülkeler içerisinde yer almaktadır.
Balkan Halkları İkinci Bir Vatan Seçmesi Gerekse Nerede Yaşamak İster (%)
Ülke / Din
Karadağ (Müslüman)
Makedonya (Müslüman)
Kosova (Müslüman)
Sırbistan (Müslüman)
Arnavutluk (Müslüman)
Bosna Hersek (Müslüman)
Karadağ (Hristiyan)
Arnavutluk (Hristiyan)
Makedonya (Hristiyan)
Bulgaristan (Hristiyan)
Hırvatistan (Hristiyan)
Sırbistan (Hristiyan)
En çok yaşanmak istenen ülkeler sıralaması
Türkiye
56,6
Türkiye
47,6
Türkiye
47,1
Türkiye
33,1
Türkiye
32,1
Türkiye
26,8
Sırbistan
26,8
İngiltere
21,1
İtalya
17,2
İngiltere
14,3
Almanya
14,1
Rusya
10,9
Almanya
8,4
Arnavutluk
7,0
Almanya
12,8
Almanya
9,1
Kosova
14,3
ABD
4,2
Türkiye
12,7
Almanya
15,8
ABD
15,6
İspanya
12,5
İspanya
14,1
İsviçre
9,1
İspanya
8,4
ABD
5,4
ABD
11,6
İtalya
6,6
ABD
12,9
Avusturya
4,2
İtalya
11,3
ABD 10,5
ABD
%6
Kosova
5,4
Fransa
7,0
İsveç
5,8
İngiltere
12,1
İngiltere
3,5
ABD
9,9
İtalya 10,5
İtalya
4,8
İsviçre
4,9
Arnavutluk
İng.-İsviçre 3,5
ABD-İspanya
5,0
İtalya
9,3
İsviçre
2,8
Almanya-İspanya
8,5
Türkiye 10,5
Almanya
10,9
ABD
11,2
İtalya
14,1
ABD
8,2
İspanya
7,8
İtalya
11,2
Avustralya
13
İtalya
8,2
Sırbistan
7,8
Almanya
10,6
ABD
12,4
İspanya
8,2
88
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
12.12 Türkiye ile İlgili Algı Kaynaklarının Ülkeler Arasında
Karşılaştırılması
Bulgular, Balkanlarda yaşayan Müslüman toplumların, kültürel yakınlıklarının da etkisiyle,
aşağıda tablo olarak verilen beş farklı algı kaynağından Hristiyanlar göre daha fazla
etkilendiklerini göstermektedir.
Hem Müslümanlar hem de Hristiyanlar arasında “tanınan/gözlemlenen Türkler” en çok
etkilenilen algı kaynağı olarak öne çıkmaktadır. Bunun yanında, Müslümanlar arasında
“ülkedeki genel yargı” ve “ortak etkinlikler”, Hristiyanlar arsında ise Medya Türklerle ilgili
yargıların oluşmasında en çok etkilenilen ikinci derecedeki algı kaynakları durumundadır.
Kitaplar ise her iki toplum kesiminde de en az etkilenilen algı kaynağıdır.
Balkan Halklarının Türkiye ile İlgili Algı Kaynakları
Türkiye ile ilgili yargılarımda
Tanıdığım /
gözlemlediğim
Türkler etkili
oldu
Ülkemdeki
genel yargı
etkili oldu
Ortak Etkinlikler
(müzik-spor vb.)
etkili oldu
Medya
etkili
oldu
Kitaplar
etkili oldu
Bosna Hersek (Müslüman)
88,4
59,7
49,0
43,9
45,3
Makedonya (Müslüman)
78,2
66,2
73,1
69,3
55,6
Makedonya (Hristiyan)
77,5
45,4
63,1
63,3
51,2
Arnavutluk (Müslüman)
77,1
62,0
57,5
42,5
56,3
Arnavutluk (Hristiyan)
75,0
65,6
54,9
53,8
60,3
Sırbistan (Müslüman)
70,1
64,2
65,7
51,9
53,5
Karadağ (Müslüman)
64,4
64,4
65,2
58,4
58,0
Kosova (Müslüman)
63,6
59,5
65,9
58,8
62,3
Bulgaristan (Hristiyan)
57,6
56,0
45,0
64,5
53,6
Karadağ (Hristiyan)
42,7
46,1
43,8
43,8
43,8
Sırbistan (Hristiyan)
36,7
39,9
38,9
39,9
33,0
Hırvatistan (Hristiyan)
28,2
43,2
43,3
62,4
32,6
Ülke / Din
89
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
BULGULARIN ÖZETİ VE SONUÇ YERİNE
Bulguların Özeti
Bulgular, Müslüman Balkan toplumlarında Türklere sempati düzeyinin çok olumlu (%71-88
aralığında) olduğunu göstermektedir. Daha önemli olan nokta ise, Hristiyanlar Makedonya ve
Arnavutluk vatandaşları arasında da Türklere sempatinin olumlu düzeyde olmasıdır. Diğer
ülkelerin (Sırbistan, Karadağ, Bulgaristan, Hırvatistan) Hristiyan vatandaşlarının Türklere
sempatisinin %40’lar düzeyinde ve çok olumsuz olmaması da bir diğer önemli noktadır.
Çalışmada ölçülen ikinci konu, Balkan toplumlarının Türkiye ile ilgili demokrasi algısıdır.
Arnavutluk, Makedonya, Sırbistan ve Karadağ Müslümanları arasında Türkiye ile ilgili
demokrasi algısı daha yüksek (%74-76) ve olumlu iken, Bosna Hersek ve Kosova
Müslümanları arasında bu algılar %63-66 düzeyinde ve göreceli olarak daha olumsuzdur.
Türkiye ile ilgili demokrasi algısı, Hristiyan Makedonya vatandaşları arasında sempati
düzeyinde olduğu gibi diğer Hristiyan toplumlardan daha yüksektir (%71,4). Hristiyanlar
arasında, Makedonya, Arnavutluk ve Sırbistan vatandaşlarında da Türkiye ile ilgili demokrasi
algısı %50’ler düzeyindedir. Türkiye ile ilgili en düşük demokrasi algısı ise %36-38 düzeyiyle
Hırvatlar ve Bulgarlar arasındadır. Bulgular, Balkanlarda yaşayan Müslüman toplulukların
Türkiye ile ilgili demokrasi algısının yüksekliğini ortaya koymakla birlikte, aynı konuda bu
ülkelerin Hristiyan vatandaşlarının algılarının Hırvat ve Bulgarlar dışında olumsuz olmadığını
da göstermektedir.
Çalışmada ölçülen bir diğer konu olan Türkiye’deki yaşam ile ilgili algılar; Sırbistan,
Makedonya, Karadağ, Arnavutluk ve Bosna Hersek Müslümanları arasında daha yüksek (%7076) ve olumlu iken Kosovalı Müslümanların bu konudaki algıları %57 düzeyinde ve göreceli
olarak daha olumsuzdur. Türkiye ile ilgili yaşam algısı, Hristiyan Makedonya vatandaşları
arasında (%66,8), sempati düzeyi ve demokrasi algısında olduğu gibi diğer Hristiyan
toplumlardan daha yüksek olmakla birlikte; Arnavutluk, Sırbistan, Karadağ ve Bulgaristan’da
%50’ler düzeyindedir.
Yukarıdaki üç konuya daha genel bakılacak olursa; Balkanlardaki Müslüman toplumlarda
Türklere sempati ve Türkiye ile ilgili demokrasi ve yaşam algılarının oldukça olumlu olduğunu
söylemek gerekmektedir. Hristiyan toplumları içinde ise en olumlu algı Makedonya
vatandaşları arasında olmakla birlikte, Hristiyan olan diğer ülke vatandaşlarının algıları da
genelde olumsuz değildir. Balkan toplumlarının bu üç konudaki algıları büyük oranda
örtüşmekle birlikte, Hristiyan toplumların Türkiye ile ilgili demokrasi ve yaşam algılarının
Türklere sempati düzeyinden çok daha olumlu olduğunun da vurgulanması gerekmektedir.
90
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
Çalışmada araştırılan bir diğer konu ise Türklerin kişilik özellikleri konusundaki algılardır.
Bulgular, Türklerin olumlu kişilik özellikleri ile özdeşleştirilmesini orta düzey ve üzerinde
olduğunu göstermektedir. Özellikle Makedonya ve Arnavutluk’un Hristiyan vatandaşları
arasında olmakla birlikte, Türklerin olumlu kişilik özellikleri Hristiyanlar arasında da orta
düzeyde kabul görmektedir.
Bu noktadan hareketle; Türklerin kişilik özellikleri konusundaki algıların, mensup olunan dinin
algılara etkisi noktasında, yukarıda incelenen ve karşılaştırılan üç konudan daha farklı bir
resim ortaya koyduğunu vurgulamak gerekmektedir. Türklerle özdeşleştirilen kişilik özellikleri
konusunda, Müslüman ve Hristiyan Balkan toplumları arasında farklılaşma olmakla birlikte,
diğer konularda olduğu gibi keskin bir kırılmadan bahsetmek daha zordur.
Müslümanlar arasında genel olarak daha yüksek olmakla birlikte, araştırma kapsamındaki
Balkan ülkelerinin tamamında, Hem Hristiyan ve hem de Müslümanlar arasında, Türkiye
Müslüman ülkeler için model olarak görülmektedir.
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi Müslümanlar arasında Hristiyanlara göre genel olarak
daha yüksek desteklenmekle birlikte; bu destek, Hırvatlar ve Bulgarlar dışında, Balkanlarda
yaşayan Müslüman ve Hristiyanlarda orta düzey ve üzerindedir. “Türkiye AB’ye girmelidir”
görüşüne Balkan ülkelerinin Hristiyan vatandaşları arasında en düşük destek %34-40 düzeyi
ile Bulgar ve Hırvatlardan gelmektedir.
Türkiye’nin Balkanlardaki etkinliği ve rolü, çalışmada sorgulan bir diğer konu başlığıdır.
Müslümanlar Türkiye’nin Balkanlardaki gücü ve rolünü oldukça yüksek algılamakla birlikte
Hristiyanlar arasında bu konudaki algılar genelde %50 düzeyi ve üzerinde, orta düzeyde
olumludur. Bu konudaki önemli bir diğer bulgu ise Türkiye’nin Balkanlarda algılanan
etkinliğinin hem Hristiyanlar hem de Müslümanlar arasında yeterli görülmesi ve her iki
kesimde de Türkiye’nin Balkanlarda daha etkin olması yönünde bir beklentinin olmamasıdır.
Çalışmada farklı önermelerle insanların Türklere yakınlaşma isteği ölçülmeye çalışılmıştır.
Türklere yakınlaşma isteği, diğer konularda olduğu gibi, Müslümanlar arasında
Hristiyanlardan daha yüksektir. Tüm farklı gruplarda Türkiye’yi ziyaret etme isteği çok daha
yüksek iken; bir Türk ile arkadaş olma, Türkiye’de öğrenim görme ve Türkiye’de çalışma
talepleri de öne çıkan talepler olarak dikkat çekmektedir.
Balkanlarda yaşayan Hristiyan toplumlar, Türkleri genel olarak Orta Doğu kültürüne daha
yakın görürken, Müslümanlar Türkleri Avrupa kültürüne daha yakın görmektedirler.
Hristiyanlar içinde Sırplar ve Karadağlılar, diğerlerinden farklı olarak Türkleri Avrupa
kültürüne daha yakın görmektedirler. Müslümanlar için de ise Boşnaklar ve Arnavutlar
Türkleri Orta Doğu kültürüne Avrupa kültüründen daha yakın görmektedirler.
91
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
Balkanlarda yaşayan Hristiyan toplumların Türk ürünlerine bakışı genel olarak %50 ve
üzerinde olumlu olmakla birlikte, bu algılar Müslümanlara göre göreceli daha olumsuzdur.
Hem Müslümanlar hem de Hristiyanlar arasında Türkiye’deki turistik tesisler ve müteakiben
Türk mutfağı, en yüksek kalite algısına ve tanınmışlığa sahiptir.
Çalışmada, insanlara ikinci bir vatan seçmeleri gerektiği durumda nerede yaşamak
isteyecekleri de sorulmuştur. Bulgular; Müslüman toplumların tamamında, ikinci bir vatan
olarak Türkiye’nin en çok yaşanmak istenen ülke olduğunu göstermektedir. Müslümanların
ikin vatan tercihlerinde müteakip Almanya ve ABD gelmektedir. Hristiyan toplumlarda ise
ikinci vatan tercihleri ülkelere göre çok daha fazla farklılaşmakla birlikte, genel olarak en çok
öne çıkan ülkeler İtalya, Almanya, ABD, İspanya ve İngiltere’dir. Karadağ ve Arnavutluk
vatandaşı Hristiyanlar arasında ise Türkiye yaklaşık %10’luk düzeyiyle en çok yaşanmak
istenen ülkeler içerisinde yer almaktadır.
Çalışmada kişilerin mevcut algılarının kaynakları da sorgulanmıştır. Hem Müslümanlar hem
de Hristiyanlar arasında “tanınan/gözlemlenen Türkler” en çok etkilenilen algı kaynağı olarak
öne çıkmaktadır. Bunun yanında, Müslümanlar arasında “ülkedeki genel yargı” ve “ortak
etkinlikler”, Hristiyanlar arsında ise Medya Türklerle ilgili yargıların oluşmasında en çok
etkilenilen ikinci derecedeki algı kaynağı durumundadır. Kitaplar ise her iki toplum kesiminde
de en az etkilenilen algı kaynağıdır.
Sonuç Yerine
Aynı zamanda bir Balkan ülkesi olan Türkiye’nin bu bölgeye dönük aktif bir dış politika
izlemeye başlaması 1980’ler ve sonrasına rastlamaktadır. Tarihi ve kültürel bağları bulunan
bu bölgeye yönelik Türkiye’nin daha aktif bir dış politika çizgisine geçmesi; Bulgaristan’da
1980’li yıllarda Türk azınlığa yönelik olarak gerçekleşen olumsuz tutumlar ve sonrasında
Yugoslavya’nın dağılmasıyla bölgeyi saran kanlı savaş ve çatışmalar sürecine denk
gelmektedir. Türkiye bugün, İsrail ve Suriye gibi ülkelerle önemli problemler yaşasa da,
Balkanlar, Kafkaslar ve Orta Doğuda, gerek komşularıyla gerekse ilgi ve etki alanındaki
ülkelerle, pek çok konuda inisiyatif alarak daha aktif bir dış politika izleme ve yapıcı ilişkiler
geliştirme kararlılığını sürdürmektedir.
Balkanlardaki tüm ülkelerle bölgesel işbirliğini geliştirme çabasında olan Türkiye, sivil toplum
örgütleri ve meslek kuruluşlarının da dahil olduğu çoklu ilişki ve diyalog ağıyla, hem
ekonomik hem de kültürel alanda farklı platformlar oluşturarak veya bu oluşumlara katkı
sağlayarak Balkanlardaki etkinliğini artırmaktadır. Bu çabalarda daha etkin olmak isteyen
Türkiye’nin etnisite anlamında çok fazla çeşitlilik gösteren Balkanlarda üreteceği politikalar
için risk teşkil eden algıları bilmesi ve yönetmesi kaçınılmaz bir zorunluluktur. Bu ihtiyaçtan
92
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
hareketle; bu çalışma, ortaya konan temel bulguları itibariyle Türkiye’nin bu bölge için
geliştireceği politikalara katkı sağlayacak veriler sunmaktadır.
Bu çerçevede çalışma bulgularına bakıldığında; Türklerle ve Türkiye ile ilgili algılardaki temel
kırılma noktasının dini mensubiyet olduğu ve Müslümanların algılarının, beklendiği şekilde
Hristiyanlardan daha olumlu olduğu görülmektedir. Makedonya ve Arnavutluk vatandaşı
Hristiyanların Türkler ve Türkiye ile algılarının pek çok konuda Müslümanlar kadar olumlu
olması ise dikkate değer bir konudur. Hemen hemen tüm konularda, Türkler ve Türkiye ile
ilgili en olumsuz algı Hırvat ve Bulgarlarda olmakla birlikte, Hristiyanlar arasındaki algıların
genel olarak orta düzeyde olumlu olması umut vericidir. Türkiye’nin Avrupa Birliği üyeliğinin
Balkanlardaki ülkelerde Hristiyan ve Müslüman tüm toplum kesimlerince destekleniyor
olması da söz konusu olumlu algıları teyit eder niteliktedir.
Bu temel bulgular, Türkiye’nin Balkanlarda işbirliğine dönük daha aktif bir dış politika
izlemesinin önünde, toplumsal algılara dönük çok önemli bir probleminin olmadığını
göstermektedir. Ancak Balkan ülkelerinde Hristiyan nüfusta göreceli olarak daha düşük ve
daha olumsuz olan Türk ve Türkiye algısının nedenlerinin tam olarak ortaya konulması ve bu
algıların Türkiye lehine olarak geliştirilmesi ve yönetilmesi gerekmektedir.
93
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
94
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
EK: UYGULANAN ANKET FORMU
95
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
96
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
Farklı toplumlardaki Türkiye ve Türk algısını ölçmek amacıyla Bilge Adamlar Stratejik
Araştırma Merkezi (BİLGESAM) tarafından hazırlanan bu soru kâğıdı, dört sayfadan ve 29
soru/soru grubundan oluşmaktadır. Çalışmada, Türkler dışında 11 farklı ülke insanına yönelik
sempati duyguları da ölçülmektedir. Projeyi, 51 ülkede uygulanması planlanan karşılaştırmalı
bir kültür (cross cultural) araştırması olarak adlandırabiliriz. Araştırma sonuçları
www.bilgesam.org adresinde yayımlanacaktır. Yaklaşık 20 dakikanızı alacak bu çalışmaya
katılım ve katkılarınız nedeniyle teşekkür ederiz.
BİLGESAM
Mesleğiniz:
Akademisyen
Öğrenci
Diğer
1
Anket Yapılan
Ülke
..........
3
Yaş
..........
2
Milliyet
..........
4
Din
..........
Mezhep
..........
4-
A
5
Cinsiyet
Kadın
6
Medeni Durum
Bekar
7
Ailenin Aylık Toplam Net Geliri
. . . . . . . . . ………………….
8
Öğrenim Görülen Üniversitenin Adı
. . . . . . . . . ………………….
9
Öğrenim Görülen Bilim Dalı:
Sosyal Bilimler
Fen Bilimleri
10
Erkek
Evli
Sağlık Bilimleri
Dul / Boşanmış
(USD)
Güzel Sanatlar
Diğer…………….
Aileniz yaşadığınız ülkede tahmini hangi ekonomik gelir kategorisinde yer almaktadır.
Çok zengin
Zengin
Orta gelirli
Fakir
11
İnternette geçirilen günlük ortalama süre : …………………….. saat
12
Yaşamınızın büyük bölümünü geçirdiğiniz yerleşim birimi:
Kırsal Alan / Köy / Kasaba
İl
Çok Fakir / Muhtaç
Büyük ölçekli il (Nüfusu bir milyon ve üzeri)
13 Bugüne kadar kaç defa yurtdışına / Avrupa / BDT dışına çıktınız:
. . . …… . . . . . .
14 Bugüne kadar yurt dışında /Avrupa /BDT dışında geçirilen toplam süre:
. . . ……
defa
Yıl ……… . . . ay ….. gün
15 Türkleri daha çok hangi kültüre yakın görüyorsunuz (Tek şık işaretleyiniz):
Asya
Avrupa
Ortadoğu
16 İkinci bir vatan seçmeniz gerekse en çok hangi ülkede yaşamak isterdiniz?
. . . . . . . . . ………………….
97
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
17. Aşağıdaki milletler hakkındaki duygularınız nedir işaretleyiniz (X veya O):
Fikrim
Yok
17.1
17.2
17.3
17.4
17.5
17.6
17.7
17.8
17.9
17.10
17.11
17.12
RUSLAR
AMERİKALILAR
TÜRKLER
İNGİLİZLER
ALMANLAR
FRANSIZLAR
İTALYANLAR
ÇİNLİLER
İSPANYOLLAR
JAPONLAR
İRANLILAR
ARAPLAR
Hiç
Sevmem
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
Orta
Derecede
Severim
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
6
6
6
6
6
6
6
6
6
6
6
6
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
Çok
Severim
9
10
9
10
9
10
9
10
9
10
9
10
9
10
9
10
9
10
9
10
9
10
9
10
18. Türkiye’yi aşağıdaki ifadelerle özdeşleştirme derecenizi işaretleyiniz (X veya O):
TÜRKİYE
18.1
18.2
18.3
18.4
Fikrim
Yok
Bölgesel büyük bir güçtür.
Modern bir ülkedir.
Laik bir cumhuriyettir.
Gelişmiş bir demokrasiye sahiptir.
Hiç
Katılmıyorum
0
1
2
0
1
2
0
1
2
0
1
2
3
3
3
3
Orta
Derecede
Katılıyorum
4
5
6
4
5
6
4
5
6
4
5
6
7
7
7
7
Tamamen
Katılıyorum
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
19. Türkleri aşağıdaki kişilik özellikleri ile özdeşleştirme derecenizi işaretleyiniz (X veya O):
19.1
19.2
19.3
19.4
19.5
19.6
19.7
19.8
19.9
19.10
19.11
19.12
19.13
19.14
19.15
19.16
TÜRKLER
Agresif
Alçak gönüllü
Misafirperver
Yardımsever
Hoşgörülü
Kaba
Çalışkan / Üretken
Rasyonel/Akılcı
Kurallara uyan
Zamana uyan / Dakik
Muhafazakâr / Gelenekçi
Kaderci
Dindar
Zalim / Acımasız
Irkçı / Faşist
Dürüst
Fikrim
Yok
Hiç
Özdeşleşmiyor
0
1
2
0
1
2
0
1
2
0
1
2
0
1
2
0
1
2
0
1
2
0
1
2
0
1
2
0
1
2
0
1
2
0
1
2
0
1
2
0
1
2
0
1
2
0
1
2
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
Orta
Derecede
Özdeşleşiyor
4
5
6
4
5
6
4
5
6
4
5
6
4
5
6
4
5
6
4
5
6
4
5
6
4
5
6
4
5
6
4
5
6
4
5
6
4
5
6
4
5
6
4
5
6
4
5
6
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
Tamamen
Özdeşleşiyor
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
98
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
20. Türklerle ilgili bu yargılarınız aşağıdaki kaynaklardan hangi ölçüde etkilenmiştir işaretleyiniz (X veya O):
20.1
20.2
20.3
20.4
20.5
Hiç
Etkilemedi
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
Medya (gazete-dergi-Tv-radyo)
Kitaplar
Müzik, spor vb. ortak aktiviteler
Ülkemdeki genel yargı
Tanıdığım/gözlemlediğim Türkler
2
2
2
2
2
Orta
derecede
Etkiledi
4
5 6
4
5 6
4
5 6
4
5 6
4
5 6
3
3
3
3
3
7
7
7
7
7
8
8
8
8
8
Çok
Etkiledi
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
7
7
7
7
7
8
8
8
8
8
Çok İyi
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
21. Aşağıdaki konularda Türkiye ile ilgili görüşlerinizi belirtiniz (X veya O):
21.1
21.2
21.3
21.4
21.5
TÜRKİYE’DE
Yaşam standardı / kalitesi
Can güvenliği
Farklı din, kültür ve kimliklere saygı
Fikir özgürlüğü
İnsan hakları
Fikrim
Yok
Çok Kötü
0 1
0 1
0 1
0 1
0 1
2
2
2
2
2
Ne İyi
Ne Kötü
4 5 6
4 5 6
4 5 6
4 5 6
4 5 6
3
3
3
3
3
22. Aşağıdaki soruları evet/hayır şeklinde işaretleyiniz (X):
Evet
22.1
22.2
22.3
22.4
22.5
22.6
Hayır
Bu güne kadar tanıştığım Türkler oldu.
Bu güne kadar Türk arkadaşım/arkadaşlarım oldu.
Mahalle / Semtimizde Türk komşumuz oldu.
Aynı dersi birlikte aldığım Türk öğrenci oldu.
Türk öğrenciyle aynı evi/odayı paylaştım.
Türkiye’yi en az bir kere ziyaret ettim.
23. Aşağıdaki ifadelere katılma derecenizi işaretleyiniz (X veya O):
Fikrim
Yok
23.1
23.2
23.3
23.4
23.5
23.6
23.7
23.8
Bir Türk ile arkadaş olmayı
Bir Türk komşum olmasını
Bir Türk öğrenciyle aynı evi/odayı paylaşmayı
Bir Türk ile evlenmeyi
Türkiye’yi ziyaret etmeyi
Türkiye’de öğrenim görmeyi
Türkiye’de çalışmayı
Türkiye’ye yerleşmeyi
Hiç
İstemem
0 1 2
0 1 2
0 1 2
0 1 2
0 1 2
0 1 2
0 1 2
0 1 2
3
3
3
3
3
3
3
3
Orta
derecede
İsterim
4 5 6
4 5 6
4 5 6
4 5 6
4 5 6
4 5 6
4 5 6
4 5 6
Aşağıdaki soruları cevaplayınız (X):
24
Türkiye devleti tarafından ülkemde resmi olarak yürütülen ekonomik ve sosyal yardım
faaliyetleri hakkında bilgim var. (Cevabınız ‘‘Hayır’’ ise 26. soruya geçiniz)
25
Bu faaliyetleri faydalı buluyorum.
7
7
7
7
7
7
7
7
8
8
8
8
8
8
8
8
Çok
İsterim
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
Evet
Hayır
99
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
26. Türkiye ile ilgili görüşlerinizi aşağıdaki ölçekte işaretleyiniz (X veya O):
Fikrim
Yok
26.1
26.2
26.3
26.4
26.5
26.6
26.7
26.8
26.9
26.10
26.11
Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir.
Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Müslüman Ülkeler için bir modeldir.
Türkiye Balkanlarda etkin bir role sahiptir.
Türkiye Balkanlarda daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir.
Türkiye Kafkaslarda daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Orta Asya’da etkin bir role sahiptir.
Türkiye Orta Asya’da daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir.
Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar aramalıdır.
Hiç
Katılmıyorum
0 1 2
0 1 2
0 1 2
0 1 2
0 1 2
0 1 2
0 1 2
0 1 2
0 1 2
0 1 2
0 1 2
Orta
Derecede
Katılıyorum
4 5
6
4 5
6
4 5
6
4 5
6
4 5
6
4 5
6
4 5
6
4 5
6
4 5
6
4 5
6
4 5
6
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
Tamamen
Katılıyorum
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
8
9 10
27. Türk ticaret malları ve ürünleri ile ilgili görüşlerinizi aşağıdaki ölçekte işaretleyiniz (X veya O):
Çok
Düşük
Kalitede
0 1
0 1
0 1
0 1
0 1
0 1
Fikrim
Yok
27.1
27.2
27.3
27.4
27.5
27.6
Türk tekstil ürünleri
Türk malı elektronik ürünler ve beyaz eşyalar
Türk malı ambalajlı hazır gıdalar
Türk malı cam ve porselen ürünler
Türkiye’deki konaklama ve turistik tesisler
Makine ve teçhizat
2
2
2
2
2
2
3
3
3
3
3
3
Orta
Düzey
Kalitede
4 5
6
4 5
6
4 5
6
4 5
6
4 5
6
4 5
6
7
7
7
7
7
7
8
8
8
8
8
8
Çok
Kaliteli
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
9 10
28. Kendinizi politik olarak sol-sağ ölçeğinde nerede görüyorsunuz?
Aşırı Sol
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Aşırı sağ
10
29. Kendinizi dindarlık olarak nerede görüyorsunuz?
Ateist
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Aşırı Dindar
10
100
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
BİLGESAM YAYINLARI
Kitaplar
Çin Yeni Süper Güç Olabilecek mi? Güç, Enerji ve Güvenlik Boyutları
(Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI
Değişen Dünyada Türkiye'nin Stratejisi
Doç. Dr. Atilla SANDIKLI
Türkiye'nin Bugünü ve Yarını
E. Bakan-Büyükelçi İlter TÜRKMEN
Türkiye Cumhuriyeti'nin Ortadoğu Politikası
E. Bakan-Büyükelçi İlter TÜRKMEN
Türkiye’nin Vizyonu: Temel Sorunlar ve Çözüm Önerileri
(Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI
İleri Teknolojiler Çalıştayı ve Sergisi (İTÇ 2010) Bildiri Kitabı
Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK
IV. Ulusal Hidrojen Enerjisi Kongresi ve Sergisi Bildiri Kitabı
Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK
Selected Articles of Hydrogen Phenomena
Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK
Özgür, Demokratik ve Güvenli Seçim
Kasım ESEN, Özdemir AKBAL
Terörle Mücadele Stratejisi (Bilge Adamlar Kurulu Raporu )
Doç. Dr. Atilla SANDIKLI
Türkiye’de Kürtler ve Toplumsal Algılar
Dr. Mehmet Sadi BİLGİÇ
Dr. Salih AKYÜREK
Teoriler Işığında Güvenlik, Savaş, Barış ve Çatışma Çözümleri
(Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI
101
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
Raporlar
Rapor 1: Küresel Gelişmeler ve Uluslararası Sistemin Özellikleri
Prof. Dr. Ali KARAOSMANOĞLU
Rapor 2: Değişen Güvenlik Anlayışları ve Türkiye’nin Güvenlik Stratejisi
Doç. Dr. Atilla SANDIKLI
Rapor 3: Avrupa Birliği ve Türkiye
E. Büyükelçi Özdem SANBERK
Rapor 4: Yakın Dönem Türk-Amerikan İlişkileri
Prof. Dr. Ersin ONULDURAN
Rapor 5: Türk-Rus İlişkileri Sorunlar-Fırsatlar
Prof. Dr. İlter TURAN
Rapor 6: Irak'ın Kuzeyindeki Gelişmelerin Türkiye'ye Etkileri
E. Büyükelçi Sönmez KÖKSAL
Rapor 7: Küreselleşen Dünyada Türkiye ve Demokratikleşme
Prof. Dr. Fuat KEYMAN
Rapor 8: Türkiye'de Bağımsızlık ve Milliyetçilik Anlayışı
Doç. Dr. Ayşegül AYDINGÜN
Rapor 9: Laiklik, Türkiye'deki Uygulamaları Avrupa ile Kıyaslamalar Politika Önerileri
Prof. Dr. Hakan YILMAZ
Rapor 10: Yargının İyileştirilmesi/Düzeltilmesi
Prof. Dr. Sami SELÇUK
Rapor 11: Yeni Anayasa Türkiye’nin Bitmeyen Senfonisi
Prof. Dr. Zühtü ARSLAN
Rapor 12: Türkiye'nin 2013 Yılı Teknik Vizyonu
Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK
Rapor 13: Türkiye-Ortadoğu İlişkileri
E. Büyükelçi Güner ÖZTEK
Rapor 14: Balkanlarda Siyasi İstikrar ve Geleceği
Prof. Dr. Hasret ÇOMAK-Doç. Dr. İrfan Kaya ÜLGER
Rapor 15: Uluslararası Politikalar Ekseninde Kafkasya
Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY
Rapor 16: Afrika Vizyon Belgesi
Hasan ÖZTÜRK
102
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
Rapor 17: Terör ve Terörle Mücadele
M. Sadi BİLGİÇ
Rapor 18: Küresel Isınma ve Türkiye'ye Etkileri
Doç. Dr. İrfan Kaya ÜLGER
Rapor 19: Güneydoğu Sorununun Sosyolojik Analizi
M. Sadi BİLGİÇ, Dr. Salih AKYÜREK
Doç. Dr. Mazhar BAĞLI, Müstecep DİLBER
Onur OKYAR
Rapor 20: Kürt Sorununun Çözümü İçin Demokratikleşme, Siyasi ve Sosyal Dayanışma Açılımı
E. Büyükelçi Özdem SANBERK
Rapor 21: Türk Dış Politikasının Bölgeselleşmesi
E. Büyükelçi Özdem SANBERK
Rapor 22: Alevi Açılımı, Türkiye’de Demokrasinin Derinleşmesi
Doç. Dr. Bekir GÜNAY-Gökhan TÜRK
Rapor 23: Cumhuriyet, Çağcıl Demokrasi ve Türkiye’nin Dönüşümü
Prof. Dr. Sami SELÇUK
Rapor 24: Zorunlu Askerlik ve Profesyonel Ordu
Dr. Salih AKYÜREK
Rapor 25: Türkiye-Ermenistan İlişkileri
Bilge Adamlar Kurulu Raporu-Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY
Rapor 26: Kürtler ve Zazalar Ne Düşünüyor? Ortak Değer ve Sembollere Bakış
Dr. Salih AKYÜREK
Rapor 27: Jeopolitik ve Türkiye: Riskler ve Fırsatlar
Doç. Dr. Atilla SANDIKLI
Rapor 28: Mısır’da Türkiye ve Türk Algısı
M. Sadi BİLGİÇ-Dr. Salih AKYÜREK
Rapor 29: ABD’nin Irak’tan Çekilmesi ve Türkiye’ye Etkileri
Doç Dr. Cenap ÇAKMAK-Fadime Gözde ÇOLAK
Rapor 30: Demokratik Açılım ve Toplumsal Algılar
(Bilge Adamlar Kurulu Raporu)
Dr. Salih AKYÜREK
Rapor 31: Ortadoğu’da Devrimler ve Türkiye
Doç. Dr. Cenap ÇAKMAK-Mustafa YETİM-Fadime Gözde ÇOLAK
Rapor 32: Güvenli Seçim: Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Kasım ESEN, Özdemir AKBAL
103
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
Rapor 33: Silahlı Kuvvetler ve Demokrasi
Prof. Dr. Ali L. KARAOSMANOĞLU
Rapor 34: Terör Önleme Birimleri
Kasım ESEN, Özdemir AKBAL
Rapor 35: İran, Şii Hilali ve Arap Baharı
Doç. Dr. Atilla SANDIKLI, Emin SALİHİ
Rapor 36: Yeni Anayasadan Toplumsal Beklentiler
BİLGESAM
Rapor 37: Etnik Çatışma Teorileri Işığında Dağlık Karabağ Sorunu
Yrd. Doç. Dr. Reha YILMAZ, Elnur İSMAYILOV
Rapor 38: Çağcıl Hukuk Sistemlerinde ve Türkiye’de Tutuklama
(Bilge Adamlar Kurulu Raporu)
Rapor 39: Afrika’da Türkiye ve Türk Algısı
Bilgesam
Rapor 40: Kaos Senaryolarının Merkezinde İran
Doç. Dr. Atilla SANDIKLI, Bilgehan EMEKLİER
Rapor 41: Ermenistan’da Türkiye ve Türk Algısı
Dr. Salih AKYÜREK
Rapor 42: Yasa dışı Göç ve Türkiye
Emine AKÇADAĞ
Rapor 43: Kırgızistan’da Türkiye ve Türk Algısı
Dr. Salih AKYÜREK
Rapor 44: Kazakistan’da Türkiye ve Türk Algısı
Dr. Salih AKYÜREK
Rapor 45: Çatışma Çözümü ve Türkiye’de Kürt Meselesi
Doç. Dr. Atilla SANDIKLI, Erdem KAYA
Rapor 46: Afganistan’ da Sivil Ölümleri
Dr. Salih AKYÜREK-Nursema KIBIRS-Dilara ÜNAL
Rapor 47: İran Nükleer Krizinin Türkiye’ye Olası Etkileri
(Bilge Adamlar Kurulu Raporu)
Doç Dr. Atilla SANDIKLI, Bilgehan EMEKLİER
Rapor 48: Çağcıl Hukuk Sistemleri ve Türkiye’de İşkence
Erkam MALBELEĞİ
Demokratikleşme ve Sosyal Dayanışma Açılımı
Bilge Adamlar Kurulu Raporu
104
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
İleri Teknolojiler Çalıştayı ve Sergisi (İTÇ 2010) Sonuç Raporu
BİLGESAM
İleri Teknolojiler Çalıştayı ve Sergisi (İTÇ 2011) Sonuç Raporu
BİLGESAM
Dergiler
Bilge Strateji Dergisi Cilt 1, Sayı 1, Güz 2009
Bilge Strateji Dergisi Cilt 2, Sayı 2, Bahar 2010
Bilge Strateji Dergisi Cilt 2, Sayı 3, Güz 2010
Bilge Strateji Dergisi Cilt 3, Sayı 4, Bahar 2011
Bilge Strateji Dergisi Cilt 3, Sayı 5, Güz 2011
Bilge Strateji Dergisi Cilt 4, Sayı 6, Bahar 2012
Söyleşiler
Bilge Söyleşi-1: Türkiye - Azerbaycan İlişkileri
Doç. Dr. Atilla SANDIKLI ile Söyleşi
Elif KUTSAL
Bilge Söyleşi-2: Nabucco Projesi
Arzu Yorkan ile Söyleşi
Elif KUTSAL-Eren OKUR
Bilge Söyleşi-3: Nükleer İran
E. Bakan-Büyükelçi İlter TÜRKMEN ile Söyleşi
Elif KUTSAL
Bilge Söyleşi-4: Avrupa Birliği
Dr. Can BAYDAROL ile Söyleşi
Eren OKUR
Bilge Söyleşi-5: Anayasa Değişikliği
Doç. Dr. Atilla SANDIKLI ile Söyleşi
Merve Nur SÜRMELİ
Bilge Söyleşi-6: Son Dönem Türkiye-İsrail İlişkileri
E. Büyükelçi Özdem SANBERK ile Söyleşi
Merve Nur SÜRMELİ
Bilge Söyleşi-7: BM Yaptırımları ve İran
Doç. Dr. Abbas KARAAĞAÇLI ile Söyleşi
Sina KISACIK
Bilge Söyleşi-8: Füze Savunma Sistemleri ve Türkiye
Doç. Dr. Atilla SANDIKLI ile Söyleşi
Eren OKUR
105
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
Bilge Söyleşi-9: Gelişen ve Değişen Türk Deniz Kuvvetleri’nin Bugünü ve Yarını
E. Oramiral Salim DERVİŞOĞLU ile Söyleşi
Emine AKÇADAĞ
Bilge Söyleşi-10: Soru ve Cevaplarla Yeni Anayasa
Kasım ESEN ile Söyleşi
Özdemir AKBAL
Bilge Söyleşi-11: Türk Hava Kuvvetleri’nin Bugünü ve Yarını
E. Hv. Korgeneral Şadi ERGÜVENÇ ile Söyleşi
Emine AKÇADAĞ
106
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
107