MTT Predavanje 4a.pdf

SVEUčILIŠTE U ZAGREBU
GRAFIČKI FAKULTET
KATEDRA ZA TISAK
LITOGRAFIJA
&
SVIJETLOTISAK
Predavanje 4.
ZAGREB, 11. TRAVNJA 2014.
predavač : doc. dr. sc. Igor Majnarić
LITOGRAFIJA
(KAMENOTISAK)
Litografija & Svijetlotisak
11/04/2014
Osnovne karakteristike Litografije (ID card)
Prema izgledu tiskovne forme
Prema izvođenju pritiska
plošni tisak, kamen vapnenac
ploča-ploča, ploča-valjak
Prema izvršenom transferu bojila
direktni tisak; P = 10 MPa u dodirnoj zoni
Prema primjenjenom bojilu
pastozna bojila: viskoznost = 40 - 100 Pa x s
(nanos = 1,5 - 3 µm)
Prema vrsti tiskovne podloge
Prema obliku tiskovne podloge
Komercijalna primjena
Specijalna primjena
papir, karton, ljepenka,
samo arak
unikatne male naklade
izvođenje umjetničkih reprodukcija
Litografija & Svijetlotisak
11/04/2014
Povijesni pregled Litografije
- nakon niza eksperimenata I. ju je izveo Aloiz Senefelder (1796.)
- plošna tehnika tiska bazirana na fizikalno-kemijskom
principu ne miješanja različito gustih tekućina
(polarne vode i nepolarnog masnog bojila)
Orginalni alat za izradu litografske tiskovne forme
- T.F. = je selektivno oslikan vapnenački kamen.
Ne oslikan kamen prima vodu = hidrofilnost S.p.;
litografski kamen obojen tušem odbija vodu i
prihvaća masno bojilo = hidrofobnost i oleofilnost T.e.
- kamene ploče sve manje se koriste - zamjenjene su sa nazrnčanim cinkovim i aluminijskim pločama
- tehnika otiskivanja je preteča suvremenog ofsetnog tiska (danas najdominantnije tehnika otiskivanja)
Litografija & Svijetlotisak
11/04/2014
Sirovina za izradu litografske tiskovne forme
- osnova je vapnenac koji se u prirodi nalazi kao sedimentirana stijena koja sadrži kalcijev
karbonat i primjese u obliku željeza, pijeska i silikata.
- za izradu litografske ploče primjenjuje se vapnenački kamen visoke čistoće (96 -98% CaCO2)
- najpoznatiji rudnici Solhofen - Bayern Germany
- kamene ploče što većih dimenzija i debljina. Gotovi pločasti kameni pobdimenzijivmogu biti u 7
kategorija: (od min 37 x 43 cm; do max 97 x 68 cm), debljina od 5, 8 i 10 cm; masa od 25 - 180 kg.
- planparalelnost kamene ploča mora biti što veća.
Litografija & Svijetlotisak
Priprema litografske tiskovne forme
1 Korak
- uzeti što ravnomjerniji litografski kamen, očistiti njegovu
površinu terpetinom i vodom, te provjeriti njegovu
planparalelnost i moguća oštećenja (stara ploča)
Po mogučnosti primjeniti potpuno novi kamen).
- 2 metoda provjere: crtanjem tankih linija (prašenje pjeskom,
laganim brušenjem, ispiranjem vodom) i čeličnim ravnalom
(ispod kojeg se povlači tanka traka papira).
2 Korak
- nakon skidanja nečistoća izvodi se brušenje površine
kamena (formiranje ravnomjerne gornje površine kamena).
- za brušenje se koristi dodatni kamen koji se ekscentrično
okreće i pritišće buduću litografsku tiskovnu formu (20-30 min)
- tijekom brušenja u zoni kontakta nalazi se gusta smjesa pjeska,
deterđenta i vode (kvarc prah granulacije od 80 do 400 µm)
- ovisno o željenom efektu finoća brušenja - može biti veća
(poliranje metalnim diskom)
11/04/2014
- izvodi se u 8 koraka
Litografija & Svijetlotisak
1II. Korak
- da bi se tijekom otiskivanja spriječilo oštećenje
gumenih (kožnih) valjaka potrebno je izvršiti
zaobljavanje oštrih rubova litografskog kamena
- sprečava se moguće prljanje otisaka
- ispiranje svih bočnih strana ploča snažnim
mlazom vode
IV. Korak
- projera da li su uklonjeni svi dijelovi prethodno
izrađene slike (tiskovna forma) izvodi se mekim
filcem natopljenim u terpetin.
- ukoliko se na njemu pronađu tragovi starog crteža
nastavlja se poliranje sa ekscentrično pokretanim
diskom.
- poliranje traje oko 15 min uz povremeno dodavanje
vode i Stipse ( Alaun = KAl(SO4)2 . 12H2O)
11/04/2014
Litografija & Svijetlotisak
V. Korak
- nakon površinske obrade kamena započinje formiranje tisk.
elemenata - direktno nanašanjem crnog tuša razrijeđenog sa
vodom (crtanje motiva ) ili prijenosnim postupkom.
- najčešće se koristi litografsko pero ali može se koristiti i
ostali alati: četke, kistovi, krede, uljni pasteli, igle za graviranje ...
11/04/2014
Litografija & Svijetlotisak
11/04/2014
4 cm
4 cm
4 cm
Nacrtani motiv
tušem
4 cm
Paseri za
višebojni tisak
Litografska tinta
Gumiarabika
Hapava i porozna struktura omogućava dobro prihvaćanje tinte
Litografija & Svijetlotisak
11/04/2014
VI. Korak
- izvodi se kod indirektnog litografskog prijenosnog postupka gdje se crtež (višebojni) izrađuje na
vodotopivom prijenosnom papiru (pozitiv otisak). Tehnika otiskivanja papira = elektrofotografski tisak.
- orginal na papiru se stavlja u kontakt sa litografskim kamenom (obojenim slojem prema dolje), te nakon
vlaženja transferira pritiskom na litografski kamen visokog sjaja (prethodno zagrijan toplom vodom).
- na papir se stavlja makulatura i prijenos se radi otiskivanjem na preši u nekoliko prolaza.
- nakon transfera korigiraju se samo najsitniji detalji (linije).
Litografija & Svijetlotisak
11/04/2014
VII. Korak
- nastala slika na litografskom kamenu (orginal) mora se stabilizirati. To se izvodi: Stanly Jonesovom
obradom kamena ili kronološki suprotnom Cajlanovom metodom obrade kamena.
- ovim obradama osigurano je ujednačeno otiskivanje (bez suvišnog nagomilavanja bojila na T.F)
Stanly Jonesova obrada (pozitiv)
- sušenje kamena
- korekcija linija
- prašenje ploče sa talkom
(magnezijev hidrosilikat)
- nanjeti srednje jaku kiselinu
od 3 do 4 pH (lagano nagrizanje 30 min)
Cajlanova obrada (negativ)
- nakon transfera litografski kamen
se gumira i osuši.
- sljedi nanašanje terpetina kako bi se
s.p. na ploči očisile od masnoća
- na čisti kamen nanaša se masna
litofinska tekućina (prima se na T.e.)
- skidanje sredstva za nagrizanje
- grubo skidanje litofinske mase krpom
- drugo nagrizanje kamena sa Azothovom
kiselinom (jaka kiselina, 4 - 6 min,
keramička posuda)
- nanašanje vode spužvom kako bi ostala
vidljiva samo iscrtana mjesta (T.e.)
- ispiranje vodom
- nanašanje gumiarabike (zaštita)
- hrapavim valjkom nanosi se bojilo
- kamen se osuši i posipa sa talkom kao
zaštitno sredstvo.
Litografija & Svijetlotisak
11/04/2014
VIII. Korak
- probno otiskivanje započinje montiranje litografske tiskovne forme u litografsku prešu.
- zbog direktnog tiska na protupločno tijelo staviti 10 - 15 araka makulature (meka navlaka)
- razribati bojilo na pomočnom litografskom kamenu
- ispranje prethodno konzervirane površine litografskom tinkturom (negativ postupak) ili
nanašanje tekućine za vlaženje (pozitivni postupak). Sloj gumirabike mora biti jednoličan.
- kontrolirano vlaženje izvodi se spužvom dok
se mogući višak skida filcanom trakom (rub)
- nanašanje bojila špahtlom na rub litografskog
kamena te njeno razmazivanje sa kožnim valjkom
- postupak traje nekoliko ciklusa dok se ne
pojavi vidljiva slika (makulatura 3 - 4 otisaka)
- klimatski uvijeti u tiskari T = 25° C
- prevelik tlak: pucanje kamena i gubitak
tankih linija; previše bojila: čupanje papira
- previše vode: klizanje kamena, vidljive pruge
na otisku
Litografija & Svijetlotisak
11/04/2014
Konstrukcija litografskih strojeva
Direktni litografski tisak
Indirektni litografski tisak
(sa T.F. na litografskom kamenu)
(sa ručno napravljenom Zn i Al
tiskovnom formom - sa lagano graviranim T.e.)
Drveni razribač
pod pritiskom
(Rajber)
Nauljena Zn
ploča
Zaštitni sloj
od novina
Obojena površina
na litografskom
kamenu
Papir
Gumena navlaka na
čeličnom cilindru
Al ili Zn
tiskovna forma
Papir
Litografski
kamen
Radna površina
- Litografske preše sa Rajberom (ploča -ploča)
- Brzotisne litografske preše (ploča - valjak)
- Brzotisne litografske preše
(ploča - valjak)
Litografija & Svijetlotisak
11/04/2014
Litografske ručne preše sa Rajberom
- izvoran Senefelderov princip direktnog otiskivanja
Poluga za ostvarivanje tlaka
Kartoni za
regulaciju tlaka
Metalni nosač za
razribač “Rajber”
Fino podešavanje tlaka
Drveni razribač - Rajber
Litografski
kamen
Filcana traka i ploča
Drvena
rešetka
Pokretno
postolje
preše
Metalni valjak po kojem
se kreće postolje
Litografija & Svijetlotisak
Povijesna Senefelderova preša
11/04/2014
Sadašnje ručne preše za umjetničku litografiju

Download Report