Τ Ε Υ Χ Ο Σ
4 9
Μ Α Ϊ Ο Σ - Ι Ο Υ Ν Ι Ο Σ
2 0 1 3
Σ Ι Β Α Ν - Τ Α Μ Ο Υ Ζ
5 7 7 3
Ê
ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΑΘΗΝΩΝ
περιεχοµενα
03
15
27
συνταξης σηµειωµα
March of the Living 2013
ποιος πρεπει να ζητησει συγνωµη
απο ποιον
04
17
κοινοτητας διοικηση «η ζωη µου
στην προεδρια της Κοινοτητας»,
η προκληση της αλλαγης γενιας
αποφθεγµα φωτογραφια
06
λιγα λογια για την Μπερρυ, επικηδειος οµιλια
08
Θεσσαλονικη:«ποτε ξανα» σε ενα
ακοµη Ολοκαυτωµα
10
Θεσσαλονικη, 70 χρονια απο την
αναχωρηση του πρωτου συρµου
11
χειρογραφο Μπερρυς Ναχµια
12
κατα µηνα Μαρτιο του 2013
13
ροσκυνηµα στο Αουσβιτς-Μπιρκεναου
18
100 Εβραιοι που επηρεασαν τον
κοσµο Φελιξ Μεντελσον
20
µια ξεχωριστη εµπειρια
21
ο σπορος που εκανε µια ερηµη γη
ν’ανθισει
23
28
ενα ιστορικο δηµοτικο τραγουδι για
τον Συνταγµαταρχη Μαρδοχαιο
Φριζη, εκδηλωση στο Μουσειο της
πολεως των Αθηνων
29
«ντοκουµεντα»
30
σχολια
31
τεχνης σχολια - βιβλια
εµπειρια και συναισθηµα στο
Ισραηλ
24
ειστε ελευθεροι
26
η Χρυση Αυγη θελει µια Εκκλησια
να σταυρωνει και οχι να σταυρωνεται
Ι∆ΙΟΚ ΤΗΤΗΣ: Ισραηλιτική Κοινότης Αθηνών,
Μελιδόνη 8, Αθήνα 105 53, τηλ.: 2103252898,
fax: 210 3220761, e-mail: athjcomm@otenet.gr.
Ε Κ∆ ΟΤΗΣ: ο Πρόεδρος της Ι.Κ.Α. Βενιαµίν
Αλµπάλας ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚ ∆ΟΣ ΗΣ -ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Βίκτωρ Ελιέζερ fax: 2104820057, e-mail:
victorel@otenet.gr ΣΥΝΤΑ ΚΤΙΚ Η ΟΜΑ∆Α : Βίκτωρ Ελιέζερ, Ηλίας Νάχµαν, Ντορίτα Τρέβεζα
Σ ΧΕ ∆ΙΑ ΣΜΟΣ- ΚΑΛΛ/ΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ρασέλ
Μπαλέστρα Ε ΚΤΥΠΩΣΗ: ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΑΕΒΕ
ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ Σ’ ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ: Μπέλλα
Ααρών,Μπένης Αλµπάλας, Αλίκη Αρούχ-Μορδεχάϊ, Βίκτωρ Ισαάκ Ελιέζερ, Υβόννη Καπουάνο, Τίλντα Καράσσο-Καββασιάδη, Μίνος
Μωυσής, Αχιλλέας Πεκλάρης, ∆ανάη Πολίτη,
Ρίτα Σασσών, Ελένη Χοντολίδου.
συνταξης σηµειωµα
03
προσωπα και
Η πόλη της Θεσσαλονίκης, 70 χρόνια µετά, αποτίνει φόρο
τιµής στους 50.000 Εβραίους δηµότες της, που έπεσαν θύµατα της ναζιστικής θηριωδίας. Μια µεγαλειώδης πορεία, µε επικεφαλής τον ίδιο τον δήµαρχο Γιάννη
Μπουτάρη, µαζί µε τους οµήρους που γύρισαν ζωντανοί
από τη κόλαση και βρίσκονται ακόµη ανάµεσά µας, µαζί
µε τον πρόεδρο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης ∆αβίδ Σαλτιέλ, που συµβολίζει την αναγέννηση
από τις στάχτες της ολοκληρωτικής καταστροφής και χιλιάδες Ελλήνων και ξένων πολιτών, ήταν το ηχηρό µήνυµα αλληλεγγύης και αγώνα, κατά του φασισµού και του
ναζισµού, που απειλούν την ελληνική δηµοκρατία. Ευχαριστούµε τη κοινοτική Σύµβουλο του δήµου Θεσσαλονίκης, Τίλντα Καράσσο-Καββασιάδη, που µοιράζεται τις
σκέψεις και τα συναισθήµατά της µε τους αναγνώστες του
Άλεφ.
Στην πορεία των ζωντανών στο Άουσβιτς, στο March of
the Living, µετείχε ο Γιάννης Μπουτάρης, επικεφαλής
αντιπροσωπείας του δήµου Θεσσαλονίκης, του Αριστοτελείου πανεπιστηµίου, συνοδευόµενοι από τον αντιπρόεδρο της Ισραηλιτικής Κοινότητας, Λάρυ Σεφιχά. Ο
δήµαρχος Θεσσαλονίκης, κλήθηκε να ανάψει µία από τις
έξι δάδες, που συµβολίζουν τα 6.000.000 Εβραίους, θύµατα του Ολοκαυτώµατος, µαζί µε τον πρόεδρο του παγκοσµίου εβραϊκού συνεδρίου, Ρόναλντ Λάουντερ.
Ευχαριστούµε την πανεπιστηµιακό Ελένη Χοντολίδου, για
το ρεαλιστικό και ταυτόχρονα συγκινητικό κείµενο, που
έγραψε ειδικά για τους αναγνώστες του Άλεφ. Μαζί τους
και η αποστολή της εβραϊκής νεολαίας Ελλάδας, ευχαριστούµε την Νέλλη Αρούχ και τη Ρίτα Σασσών, για το επιµορφωτικό έργο που προσφέρουν στους νέους µας.
Ο Γενικός Γραµµατέας Θρησκευµάτων Γιώργος Καλαντζής, µετά τις οµιλίες του στην Λάρισα την ηµέρα µνήµης των θυµάτων του Ολοκαυτώµατος και στην Αθήνα
στη τελετή για το Γιοµ Ασοά στο νεκροταφείο, εξακολουθεί να δίνει τον δικό του αγώνα κατά του νεοναζισµού,
µε ένα κείµενο µε τίτλο: «Η Χρυσή Αυγή θέλει µια Εκκλησία να σταυρώνει και όχι να σταυρώνεται», που δηµοσιεύθηκε στο βιβλίο «Νεοναζιστικός Παγανισµός και
Ορθόδοξη Εκκλησία», το οποίο φιλοξενούµε και στο
Άλεφ.
Έφυγε από κοντά µας η Μπέρρυ Ναχµία, η εµβληµατική φυσιογνωµία αυτών που επέζησαν από τα κολαστή-
ρια του Μένγκελε, η γυναίκα που σε πείσµα εκείνων που
ήθελαν να την κάνουν να σιωπήσει, εκείνη µιλούσε... Μιλούσε συνεχώς και παντού για την δική της τραγική εµπειρία, διδάσκοντας όχι το µίσος και την εκδίκηση αλλά
τη µνήµη και την αγάπη. Ευχαριστούµε τη Μπέλλα
Ααρών, για το ιστορικό κείµενο που έγραψε για την ενηµέρωση των αναγνωστών του Άλεφ και για το χειρόγραφο
της Μπέρρυ Ναχµία, που αποτελεί ιστορική κληρονοµιά
προς όλους µας.
Το Ισραήλ γιόρτασε τα 65 χρόνια από την ίδρυσή του
και είναι τιµή για το Άλεφ, να φιλοξενεί κατ’ αποκλειστικότητα ένα αποκαλυπτικό άρθρο του δηµοσιογράφου
Αχιλλέα Πεκλάρη, µε έντονο ισραηλινό χρώµα αλλά και
ιστορική ελληνική πινελιά. Μια ανθρώπινη ιστορία, µια
συλλογική προσπάθεια, ένας αγώνας για την ανεξαρτησία και την ευηµερία µιας ολόκληρης κοινωνίας. Επισκεφθείτε το blog του, http://exodus2013.blogspot.co.il
Επί του πιεστηρίου, θερµά συγχαρητήρια στον πρόεδρο
του ΚΙΣΕ ∆αβίδ Σαλτιέλ, ο οποίος στις 7 Μαΐου εξελέγη,
ως ένας εκ των αντιπροέδρων του παγκοσµίου εβραϊκού
συνεδρίου.
Στις 9 Ιουνίου θα διεξαχθούν οι εκλογές για την ανάδειξη νέα Συνέλευσης και νέου ∆ιοικητικού Συµβουλίου
της Ισραηλιτικής Κοινότητας της Αθήνας. Ο νυν πρόεδρος Μπένης Αλµπάλας, δήλωσε ότι αποχωρεί από την
προεδρεία της Κοινότητας, παραδίδοντας τα ηνία στην
επόµενη γενιά. Η οµάδα του Άλεφ ευχαριστεί θερµά τον
Μπένη Αλµπάλα, για την αµέριστη εµπιστοσύνη που µας
περιέβαλλε, την άριστη συνεργασία που είχαµε και τη
σπουδαία συµβολή του στην ενηµέρωση των αναγνωστών
µας.
Καλή ανάγνωση
Βίκτωρ Ισαάκ Ελιέζερ*
*Οσο και εάν κάποιοι µου επιτίθενται προσωπικά µε ανυπόστατες κατηγορίες, επειδή οι απόψεις µου τους ενοχλούν, λοιδορώντας ακόµη και
το πατρώνυµό µου, δεν πρόκειται να τους ακολουθήσω στον λασπωµένο δρόµο του λαϊκισµού. Παραµένω πιστός στις αρχές µου, υπηρετώντας µε συνέπεια και αφοσίωση την αλήθεια και την ενηµέρωση των
αναγνωστών του Άλεφ.
04
κοινοτητας διοικηση
«η
ζωη µου…
της Κοινοτητας»
στην
Βενιαµίν Αλµπάλας,
Πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών
Έχουν περάσει
αρκετά χρόνια
από όταν δέχτηκα µια πρόσκληση από
τις τότε δύο
κύριες κοινοτικές παρατάξεις
που µου ζήτησαν να παίξω
το ρόλο του
«ισορροπιστή»
στο υπό κατάρτιση
κοινοτικό Συµβούλιο.
Μόλις είχα παραιτηθεί
από το Στρατό, είχα
χρόνο, µε ήξεραν ως «συναινετικό», «συνεργάσιµο» και «λογικό», άρα τους έκανα! Αριστίνδην µέλος του κοινοτικού Συµβουλίου!
∆εν είχα υποβάλλει υποψηφιότητα στις τότε
εκλογές, το αποτέλεσµα των οποίων έφερε
σχεδόν τις ίδιες έδρες στις δύο παρατάξεις.
Τέσσερα µέλη από εδώ, τέσσερα από εκεί και
εγώ ο ένατος στη µέση! Πρόεδρος εκλέχθηκε
ο ∆ανιήλ Αλχανάτης, ο άνθρωπος που µε “έµπασε” στη ζωή του «Προέδρου» της Κοινότητας. Έτσι µου κόλλησε, τυχαία θα έλεγα, το
µικρόβιο! Ήταν φαίνεται αρκετά δυνατό και
σιγά σιγά (αναπληρωτής Γεν. Γραµµατέας,
Γενικός Γραµµατέας) ήλθε η στιγµή να
εκλεγώ Πρόεδρος, µετά από εκλογές, µε µεγάλο αριθµό σταυρών, στη θέση του απερχόµενου Προέδρου, γιατί είχε συµπληρώσει ήδη
πέντε συνεχείς τριετίες και βάσει του καταστατικού δεν µπορούσε να επανεκλεγεί. Ο ∆ανιήλ Αλχανάτης παραδίδει τη σκυτάλη στην
επόµενη γενιά.
Το 1995, πρώτη χρονιά στην προεδρία και το
«δυνατό µικρόβιο» για την Κοινότητα µε
κάνει να νιώθω «έρωτα» γι αυτήν και µάλιστα
µεγάλο! Πρόσφατα, όταν εξοµολογήθηκα, σε
κάποια συγκέντρωση, τον «έρωτά» µου για
την Κοινότητα κάποιος µου είπε εγώ νιώθω
«αγάπη». Καλή και η «αγάπη»
αλλά ο «έρωτας» κάνει την διαφορά…
Ευτυχώς ή δυστυχώς, τουλάχιστον
για µένα, χωρίς να νιώθεις
«έρωτα» δεν µπορείς ούτε να αποδώσεις ούτε να ξεπεράσεις τον
εαυτό σου σε αυτό που κάνεις για
την Κοινότητά σου.
Όπως και στον πραγµατικό έρωτα,
έτσι και στον «έρωτα» για την
Κοινότητα και θα υποφέρεις, και
θα ευχαριστηθείς, και θα στεναχωρηθείς, και θα ικανοποιηθείς,
και θα ξενυχτήσεις από αγωνία
για τα θέµατα που έχεις να λύσεις,
και θα χάσεις ώρα µε τη σκέψη
«τι κάνω τώρα;», και θα ακούσεις
τα πολλά και παράξενα, και πρέπει να είσαι ευγενικός, και πρέπει
να καταλάβεις το πόνο του άλλου
(η δουλειά του Προέδρου) και να
προσέχεις την ασφάλεια των παιδιών και όλων των οµοθρήσκων
(και αυτό δουλειά του Προέδρου)
και τα οικονοµικά γιατί “δει δη
χρηµάτων” (και αυτό ο Πρόεδρος
πρέπει να συντονίσει και να βρει
δωρητές) και τα θρησκευτικά µας
(χωρίς αυτά δεν είµαστε Εβραίοι),
και ο συντονισµός του Συµβουλίου (µε δυσκολίες, αρκετές
φορές, αναλόγως σύνθεσης), και
των Επιτροπών και µε απόλυτη
διαφάνεια προς όλους και για όλα
και πώς να αντιµετωπίσεις την
όποια αντιπολίτευση και να αντιµετωπίσεις (µε χαµόγελο παρακαλώ!) την κάθε κακοπιστία, το
κάθε κουτσοµπολιό, την κάθε
υπερβολή (συνήθως προς την κακόπιστη πλευρά!) και σπάνια, που
και που, να ακούς και κάποιο ευ-
χαριστώ και κάποιο καλό λόγο!!
Μπράβο ποτέ!!
Πιστεύω µε τη σύντοµη περιγραφή των συναισθηµάτων µου,
έπεισα ότι η ζωή στην προεδρία
της Κοινότητας είναι ένας «έρωτας» δύσκολος! Για όλα προσπαθείς, όλα τα υποµένεις, αρκετά σε
ευχαριστούν, νιώθεις την γαλήνη
ότι µπορείς και προσφέρεις και
συνειδητοποιείς ότι, όπως όλοι οι
µεγάλοι έρωτες έχουν αρχή και
τέλος.
Έτσι ύστερα, από πέντε τριετίες
διακεκοµµένες στην προεδρία
είπα στον εαυτό µου πριν από
πολλούς µήνες: καιρός φίλε να
φύγεις δυνατός, υγιής, αγαπητός,
µε καλή υστεροφηµία και ευχαριστηµένος µε τον «έρωτά» σου!».
Ποτέ δεν µου άρεσε το δόγµα
«από το γραφείο στο νεκροταφείο», αρρώστια αρκετών προέδρων. Ξεχνάµε φαίνεται ότι η
καρέκλα του προέδρου δεν µεταφέρεται, αλλά παραµένει στη γη
για το διάδοχό του.
Έζησα συναρπαστικές στιγµές
αλλά και πολλές απογοητεύσεις
µέχρι και πίκρες. Θύµωσα και χάρηκα. Έκανα ό,τι µπορούσα καλύτερο µαζί µε τους άξιους
συνεργάτες µου, που ήταν και
πολλοί ύστερα από τόσες προεδρίες.
Παρόλα αυτά θα πρέπει να σηµειώσω και το λέω ξεκάθαρα, ότι
αυτό που τρώει από µέσα την Κοινότητα είναι το «σκουλήκι» του
κουτσοµπολιού, της στρεβλωµένης πληροφορίας (πολλές φορές
όχι καλόπιστης), τα «µου είπαν
κάτι», τα «άκουσα, αλλά δεν ξέρω
05
από που», «γιατί εγώ και όχι αυτός», και
άλλα γνωστά ευτράπελα καθηµερινής
παράνοιας. ∆υστυχώς ή ευτυχώς είµαστε
λίγοι, τα σαλόνια και οι βεγγέρες είναι ο
τόπος του κουτσοµπολιού και της υπερβολής. Φαίνεται χωρίς αυτά δεν κάνουµε! Γι’ αυτό ο πρόεδρος πρέπει να
είναι «ερωτευµένος» µε την Κοινότητα!!
Για να χαµογελάει, να ακούει, να αξιολογεί, να βοηθάει, να συµπαραστέκεται,
να καταλαβαίνει, να µην ενοχλείται
(πολύ!), να ξεχνάει (όσο µπορεί!), να
είναι συναινετικός, να είναι πραγµατικός
εθελοντής. Απλά, να θέλει να προσφέρει
χωρίς προαπαιτούµενα και χωρίς επόµενα. Με άλλα λόγια σκέτος «έρωτας»,
άδολος και γνήσιος!
Όταν εργάζεσαι δεν µπορείς να µην κάνεις και λάθη και παραλείψεις, αρκεί να
µην αδικήσεις από πρόθεση. ∆ούλεψα
για το καλό της Κοινότητας, οι τελευταίες δύο θητείες µου ήταν οι πιο συναρπαστικές. Μνηµείο Ολοκαυτώµατος, η
Κοινότητά µας γίνεται γνωστή και σεβαστή εντός και εκτός της Ελλάδος, οικονοµική κρίση (ευτυχώς έχουµε φίλους
που είναι κοντά µας), σχολείο-νηπιαγωγείο ‘διαµάντι’, το κόσµηµα της Κοινότητάς µας, κανένα παιδί δεν έφυγε και
δεν θα φύγει από το σχολείο για οικονοµικούς λόγους, κανένας οµόθρησκος δεν
πείνασε και δεν θα πεινάσει, ετοιµάζουµε καινούριο Ραββίνο ένα νέο άνθρωπο από τα σπλάχνα της Κοινότητας,
άνοδος της εξτρεµιστικής ακροδεξιάς
που µας προβληµατίζει, αύξηση του αντισηµιτισµού, δίκη του γνωστού βιβλίου
(και µάρτυρας κατηγορίας και κατηγορούµενος), σχέσεις εµπιστοσύνης και
σεβασµού µε όλους τους φορείς, εκπληκτική ενεργοποίηση της νεολαίας µας.
Τα παραπάνω θα συνεχιστούν και θα
προστεθούν και άλλα στα επιτεύγµατα
της νέας προεδρίας. Είµαι απόλυτα βέβαιος, ότι ο υποψήφιος πρόεδρος Μίνος
Μωυσής θα συνεχίσει το δρόµο και τη
σκυτάλη που πήρα και εγώ από τους
προκατόχους µου. Πράγµατι, είναι
όµορφο να προσφέρεις, να είσαι «ερωτευµένος» µε αυτό που κάνεις!
Κοινοτητα Αθηνων,
η προκληση
της
γενιας
Στις 9 Ιουνίου 2013, ημέρα Κυριακή, γίνονται οι εκλογές της Κοινότητάς μας, που θα
αναδείξουν τη νέα 50-μελή Γενική Συνέλευση, η οποία στη συνέχεια θα εκλέξει το
νέο κοινοτικό Συμβούλιο. Καθήκον όλων
μας είναι η παρουσία στις εκλογές, γιατί
αυτό δείχνει το ενδιαφέρον μας για την Κοινότητα, την ευθύνη μας για τη συνέχεια της πορείας της, την αναγνώριση στο πρόσωπο των εθελοντών, που την υπηρετούν και την
εμπιστοσύνη στα πρόσωπα που επιλέγουμε με τη ψήφο μας.
Ο Πρόεδρος της Κοινότητας Μπένης Αλμπάλας, όπως άλλωστε είχε δηλώσει ήδη από την προηγούμενη τριετία, αποχωρεί από τη θέση του,
παραδίδοντας τη σκυτάλη στην επόμενη γενιά, για να υπηρετήσει με
την ίδια συνέπεια, σοβαρότητα και ευθύνη την Κοινότητα. Του είμαστε
όλοι υπόχρεοι, για την πολυετή προσφορά του στα κοινοτικά μας πράγματα.
Ήρθε λοιπόν, η ώρα της επόμενης γενιάς να πάρει τα ηνία στην διοίκηση της Κοινότητας. Η πρώτη γενιά, που δεν έζησε τον Πόλεμο, αναλαμβάνει σε μια πραγματικά δύσκολη συγκυρία, να οδηγήσει την
Κοινότητα Αθηνών με σταθερότητα και αισιοδοξία για το μέλλον της.
Στην προσπάθεια αυτή πήρα την απόφαση να τεθώ επικεφαλής, έχοντας
κοντά μου άξιους συνεργάτες, έμπειρους από τη συμμετοχή τους στα
κοινά αλλά και νεότερους, που μοιράζονται την ίδια όρεξη για δουλειά
και το ίδιο μεράκι για εθελοντική προσφορά.
Η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει σοβαρά την Κοινότητά μας. Με ταμειακό έλλειμμα πάνω από 500.000 ευρώ για το 2012, λόγω κυρίως της
μεγάλης μείωσης των εσόδων από ακίνητα και ταυτόχρονης αύξησης
των φόρων τους, η Κοινότητά μας βρίσκεται πραγματικά σε δύσκολη
θέση. Στρατηγική επιλογή είναι και θα είναι η συνέχιση της πληρότητας της κοινοτικής μας ζωής, η διατήρηση όλων των εκφάνσεων που
την χαρακτηρίζουν. Είμαστε μεν, μια μικρή Κοινότητα, έχουμε όμως μια
γεμάτη κοινοτική ζωή που καλούμαστε να υπηρετήσουμε. Βασικό μέλημα πρέπει να είναι η εξεύρεση σταθερών πηγών χρηματοδότησης της
Κοινότητας και στην κατεύθυνση αυτή θα εξαντλήσουμε κάθε δυνατή
προσπάθεια, από αδελφούς οργανισμούς μέσα και έξω από την Ελλάδα.
Θα πρέπει όμως αυτή η προσπάθεια να βρει απήχηση και σε κάθε ομόθρησκο, μέλος της Κοινότητάς μας, που ακόμα κι αυτές τις δύσκολες για πολλούς-εποχές, οφείλει να ανταποκριθεί στην υποχρέωσή του να
στηρίξει την Κοινότητα με εισφορές και δωρεές. Θα είναι πραγματικά
πολύ επικίνδυνο, αν για λόγους προσαρμογής στα οικονομικά της δεδομένα, η Κοινότητα αναγκαστεί να αναστείλει έστω και μια από τις
δραστηριότητές της, η αλυσίδα θα έχει σπάσει και πολύ δύσκολα στο
μέλλον θα ξανακολλήσει.
Πέρα όμως από τα οικονομικά, οι προκλήσεις είναι και άλλες πολλές.
06
Αλληλεγγύη σε όσους έχουν ανάγκη
από τη ζεστή φροντίδα της Κοινότητας,
σχολείο και νεολαία, θρησκευτικός τομέας, πνευματικό κέντρο, εξωστρεφής
επικοινωνία και σχέσεις με την πολιτεία
και την κοινωνία, αποτελεσματική οργάνωση και λειτουργία των υπηρεσιών.
Τέλος, υπάρχει η πρόκληση της στάσης
απέναντι στα φαινόμενα ρατσισμού και
αντισημιτισμού, που εξαπλώνονται ανησυχητικά και απαιτούν συσπείρωση
όλων μας και τόλμη για την αντιμετώπισή τους αλλά και ευρύτερες συμμαχίες.
Ελπίζουμε ότι θα τα καταφέρουμε.
Έχουμε σίγουρα την δέσμευση όλων
των εθελοντών, που υπηρετούν την
Κοινότητά μας στις διάφορες Επιτροπές της και οργανώσεις της, χρειαζόμαστε όμως συνεχώς, την προσθήκη
νέων για να ανανεωθούν και οι ιδέες, οι
πρακτικές και οι μέθοδοι.
Η γενιά μας θα κάνει το καθήκον της.
Σας καλώ να την εμπιστευτείτε, δίνοντας το παρών στις εκλογές την Κυριακή
9 Ιουνίου, στο πνευματικό κέντρο.
Μίνος – Αβραάμ Μωυσής
Επικεφαλής του συνδυασμού
ΕΝΟΤΗΤΑ
Ανακοίνωση
της «Κοινοτικής Ανασυγκρότησης»
Η «ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ» έντονα προβληματισμένη από τις δυσμενείς συνθήκες οι οποίες επικρατούν
δεν είναι σε θέση, σήμερα 12 Μαΐου
2013, καταληκτική ημερομηνία υποβολής προεκλογικού υλικού στο περιοδικό
Άλεφ, να ενημερώσει τα μέλη της Κοινότητάς μας για τις αποφάσεις της, που
αφορούν στις εκλογές της 9ης Ιουνίου
2013. Η «ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ» επιφυλάσσεται να το πράξει σε
σύντομο χρονικό διάστημα.
Για την Συντονιστική Επιτροπή
Ντόνα-Λίλιαν Καπόν
λιγα λογια για την
Μπερρυ
Σήμερα
αποχαιρετάμε
την
Μπέρρυ. Την Μπέρρυ, μαμά της
Ρίτας και του Βίκου, αλλά και μητέρα όλων εμάς, των μελών της
δεύτερης γενιάς, των παιδιών
των επιζησάντων, που πριν 20
χρόνια μας μάζεψε, μας άνοιξε
την αγκαλιά της και μας ένωσε
μέσα σʼ αυτήν, κάνοντας πράξη
τους λόγους του Ιωήλ (1:2-3).
«Ακούσατε ταύτα οι πρεσβύτεροι, και όλοι οι κάτοικοι της γης.
Συνέβη ποτέ τέτοιο πράγμα επί
των ημερών σας ή επί των ημερών των πατέρων σας; Διηγηθείτε αυτό εις τους υιούς σας
και οι υιοί σας εις τους υιούς
των και οι υιοί αυτών εις την
επόμενη γενεά...»
Γέννημα της Καστοριάς, όπου
έζησε τα παιδικά της χρόνια, ορφανή από μητέρα, δείχνοντας
από μικρή τον δυναμισμό του
χαρακτήρα της, διάλεξε μόνη
το όνομά της γιατί αυτό της
άρεσε! Διανύοντας την εφηβεία, η μοίρα της επιφύλασσε
να την ολοκληρώσει στην κόλαση των ναζιστικών στρατοπέδων. Να επιβιώσει. Να γυρίσει
στην ιδιαίτερη πατρίδα της και
να βρει τη δύναμη να συνεχίσει
να ζει, πρώτα στη Θεσσαλονίκη
και μετά στην Αθήνα.
Να παντρευτεί, να αποκτήσει
παιδιά, να προσπαθεί να θεραπευτεί από τα τραύματα, να ορθοποδήσει, να καλλιεργηθεί, να
ασχοληθεί με την ψυχολογία
και στη συνέχεια να αφιερώσει
τον εαυτό της στη διάδοση της
αλήθειας για το Ολοκαύτωμα,
με την ζωντανή της μαρτυρία.
Συγκέντρωσε ξανά τους επιζώντες, τους οργάνωσε, τους ενθάρρυνε να αντιμετωπίσουν το
παρελθόν τους, τους πρόσφερε
ευχάριστες ώρες. Άρχισε να
τους εκπροσωπεί, στη χώρα μας
αλλά και στο εξωτερικό. Η ίδια
δεν αρνήθηκε ποτέ να παρουσιαστεί και να μιλήσει, όπου την
καλούσαν, από μια σχολική αίθουσα μέχρι και την τηλεόραση,
κάνοντας έργο τα δανεισμένα
από το δευτερονόμιο (6:4-9)
λόγια του Πρίμο Λέβι:
Άκουε
Εσείς που ζείτε µ’ ασφάλεια
στα ζεστά σπίτια σας,
εσείς που όταν γυρνάτε το βράδυ βρίσκετε
φαΐ ζεστό και πρόσωπα φίλων:
Σκεφτείτε εάν αυτό είναι άντρας;
αυτός που δουλεύει στο βούρκο
και ηρεµία δεν γνωρίζει
για µισό καρβέλι ψωµί πολεµά
και πεθαίνει για ένα “ναι” ή ένα
“όχι”.
Σκεφτείτε εάν αυτό είναι γυναίκα,
δίχως µαλλιά δίχως όνοµα
χωρίς δύναµη να θυµάται ακόµα
τα µάτια της κενά και παγωµένο το
στέρνο της
σαν βάτραχος το χειµώνα.
Αν όλα αυτά υπήρξαν,
εγώ εντέλλοµαι σε σας τα εξής ρήµατα
χαράξατε αυτά εις καρδίας σας
καθήµενοι εν οίκω υµών και πορευόµενοι εν οδώ
κοιταζόµενοι και διανιστάµενοι:
και προβιβάσετε αυτά στους υιούς σας.
Άλλως – θα καταρρεύσει το σπίτι σας,
η αρρώστια θα στενέψει τα βήµατά
σας,
θα αποστρέψουν τα πρόσωπά τους από
σάς τα µωρά σας.
10 Ιανουαρίου 1946*
Τους δικούς της βραδινούς
εφιάλτες, τους νικούσε κάθε
πρωί στην αρχή με τα πρόσωπα
των παιδιών της, μετά των εγγονών της και τέλος με τις χαμογελαστές φωτογραφίες των
δισέγγονων και της μικρής της
εγγονής.
07
Παράλληλα αφιερώθηκε και
στη συγγραφή του γνωστού
σε όλους μας αυτοβιογραφικού της βιβλίου «Κραυγή για
το αύριο» και στη συνέχεια,
στην ιστορία της αγαπημένης
της Καστοριάς, όπου μάλιστα
είχε και τη χαρά να δει να
στήνεται και το μνημείο, που
θυμίζει την Κοινότητα που
χάθηκε.
Γυναίκα δυναμική, ανεξάρτητη, με πείσμα, δύναμη και
στόχους. Με όρεξη για
δράση, δούλευε για να τους
πραγματοποιήσει. Χρησιμοποιώντας τους δικούς της
τρόπους, ευθείς ή πλάγιους
και την ευστροφία της να χειρίζεται καταστάσεις, ήξερε να
πετυχαίνει αυτό που ήθελε.
Σε όλα έβαζε ψυχή για να πετύχουν. Της άρεσε να συμβουλεύει και να καθοδηγεί.
«Να προσπαθείς να είσαι
πρώτη», μου έλεγε.
Κοινωνική, μετείχε σε όλες
της δραστηριότητες της κοινοτικής μας ζωής και όχι
μόνο. Δεν ήθελε να μένει
πίσω από την εποχή της, προσπαθούσε να είναι ενήμερη,
να προσαρμόζεται στις καταστάσεις και να τις παρακολουθεί.
Όταν αρρώστησε, μου ήταν
πολύ δύσκολο να πιστέψω ότι
η αρρώστια διάλεξε απλά να
χτυπήσει το μυαλό της, που
έπαψε πια να λειτουργεί κανονικά, να δημιουργεί και να
διδάσκει.
Όμως εμείς η δεύτερη γενιά,
θα τη θυμόμαστε όπως τη
γνωρίσαμε, γιʼ αυτά που μας
έδωσε και για όσα μας άφησε.
Δίδαγμα και κληρονομιά μας,
όπως μου το εξέφρασε πριν
λίγες ώρες η Άννα Νεγρίν,
«είναι η ώθηση που έδωσε με
το παράδειγμά της στους γονείς μας και σε μας να κοιτά-
ξουμε το Ολοκαύτωμα κατάματα, να το αγγίξουμε, να μη
σιωπούμε, να μη το κρύβουμε
ότι είμαστε κομμάτι του, να το
αντιμετωπίσουμε, να το μεταδώσουμε, να δείξουμε ότι επιζήσαμε και βγήκαμε δυνατοί
από αυτό».
Και κλείνω με αποσπάσματα
από ομιλία της, τον Μάιο του
2005, σε εκδήλωση της ΕΝΑ
στο εβραϊκό σχολείο της Αθήνας, μετά την συμμετοχή
μελών της ΕΝΑ αλλά και μη
Εβραίων Ελλήνων μαθητών
στο “March of the living”. Διαβάζω από το ίδιο το χειρόγραφό της.
Το κείμενο αυτό, αφιερώνεται
στη μνήμη της Μπέρρυ Ναχμία, από τα μέλη της «δεύτερης
γενιάς»,
που
μου
ανέθεσαν να γράψω κάτι για
εκείνη και να το διαβάσω, αντί
για ένα τυπικό ψήφισμα, την
ημέρα της κηδείας. Δέχτηκα
ευχαρίστως, γιατί είχα μαζί
της εκτός από συνεργασία και
έναν ιδιαίτερο φιλικό σύνδεσμο. Όμως αυτό, για λόγους
ανεξάρτητους από μας, δεν
έγινε εφικτό.
Το έδωσα λοιπόν για δημοσίευση, ακριβώς όπως συντάχθηκε, αυθόρμητα, κάτω από το
συναισθηματικό φόρτο της
απώλειάς της, όπως και θα διαβαζόταν.
Μπέλλα Ααρών
*Το κείμενο είναι μετάφραση
από τα εβραϊκά από τον Ι. Σιμπή
επικηδειος οµιλια για την
Μπερρυ
της Υβόννης Μόλχου Καπουάνο
Σήμερα αποχαιρετούμε μια ηρωίδα. Την
ΜΠΕΡΡΥ μας. Μια ηρωίδα του 20ου αιώνος. Θεωρώ ότι, όλοι οι επιβιώσαντες
των καταραμένων γερμανικών στρατοπέδων υπήρξαν νικητές αυτής της βάρβαρης
γενιάς.
Η Μπέρρυ μας, αγωνίστηκε με την ψυχή
της, την καρδιά της και το πνεύμα της.
Πρώτιστος σκοπός της ζωής της να μιλήσει, να μεταδώσει, να φωνάξει τʼ απίστευτα
κι όμως πραγματικά, που βίωσε στα στρατόπεδα Άουσβιτς - Μπιρκενάου η ίδια,
καθώς και όλοι οι συγκρατούμενοί της.
Και νίκησε! Μάλιστα, νίκησε τους Γερμανούς, τους ισχυρούς του αιώνος εκείνης
της εποχής.
Στόχος της ζωής της να το φωνάξει, να το
διαλαλήσει με την στεντόρεια φωνή της,
αλλά ιδίως, να ενημερώνει τις καινούργιες
γενιές που αγνοούσαν τα πάντα. Κι έτρεχε
σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης να
τους τα πει, να τʼ ακούσουν, για τη ντροπή
που χαρακτήρισε τον 20ο αιώνα, σʼ εκείνους που αγνοούν την Shoah, που σημαίνει στην εβραϊκή γλώσσα «γεγονός», διότι
στον 20ο αιώνα μόνο ένα γεγονός υπήρξε,
που άλλοι, σημαντικά μέλη των άλλων
χωρών τα ήξεραν αλλά δεν διαμαρτυρήθηκαν.
Έπρεπε όμως ο απληροφόρητος κόσμος
να τα ακούσει από την Μπέρρυ, όπως η
ίδια τα είχε ζήσει και ήξερε να τα πει, για
να μην επαναληφθούν.
Μπέρρυ αγαπητή φιλενάδα όλης της ομάδας μας, σου ευχόμαστε καλό σου ταξίδι
και σου υποσχόμαστε να συνεχίσουμε το
έργο σου με συνεχή ενημέρωση.
Θα σʼ έχουμε πάντα στη μνήμη μας.
Καλό σου ταξίδι. ΣΟΥ ΑΞΙΖΕΙ!
Η Υβόννη Μόλχου Καπουάνο είναι ιατρός και
υπεύθυνη της Ομάδας JAGLOM των Κυριών της
Ισραηλιτικής Κοινότητος Αθηνών.
08
Θεσσαλονίκη:
«ποτε ξανα» σε ενα
ακοµη
«Ποτέ ξανά» στον ρατσισμό, στην
ανοχή και τη σιωπή, «ποτέ ξανά» σε
ένα ακόμη Ολοκαύτωμα, είπαν οι
εκατοντάδες πολίτες που «πλημμύρισαν», σήμερα το πρωί, την πλατεία Ελευθερίας, στη Θεσσαλονίκη,
προκειμένου να λάβουν μέρος στην
«πορεία των ζωντανών», που διοργανώθηκε στη μνήμη των Θεσσαλονικέων Εβραίων, οι οποίοι έχασαν
τη ζωή τους στα στρατόπεδα – κολαστήρια, που είχε στήσει ανά την
Ευρώπη το Γ΄ Ράιχ.
Εβδομήντα χρόνια πριν, οι «πύλες
της κολάσεως» άνοιξαν για την πολυάριθμη τότε εβραϊκή κοινότητα
της Θεσσαλονίκης, με τους πρώτους 2500 χιλιάδες Εβραίους να
στοιβάζονται με τη βία στα τρένα,
σε ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή για
τους περισσότερους.
Εβδομήντα χρόνια μετά, όσοι επέστρεψαν κι είναι ακόμη ζωντανοί, οι
απόγονοί τους, ομόθρησκοί τους
από διάφορες γωνιές του πλανήτη,
άνθρωποι με διαφορετική καταγωγή ή θρήσκευμα, απέτισαν τον
δικό τους φόρο τιμής στα θύματα
της χειρότερης θηριωδίας από τον
Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, του Ολοκαυτώματος. Αφήνοντας ένα λουλούδι
στις ράγες του παλιού σιδηροδρομι-
κού σταθμού, από όπου ξεκινούσαν
τα τρένα προς τα στρατόπεδα συγκέντρωσης - κι όπου κατέληξε η σημερινή πορεία – σιγοτραγουδώντας,
κάποιο από τα σεφαραδίτικα τραγούδια, μαζί με τη χορωδία της ισραηλιτικής κοινότητας ή ψάλλοντας
στα εβραϊκά μαζί με τον Ραββίνο,
στο μνημόσυνο που τελέστηκε στη
μνήμη αυτών που δεν επέστρεψαν,
όσοι πήραν μέρος στη σημερινή πορεία, βροντοφώναξαν «ποτέ ξανά»
και υποσχέθηκαν να μην αφήσουν
τη μνήμη να σβήσει. Γιατί, όπως
έχει πει και ο βραβευμένος με Νόμπελ Ειρήνης Ισραηλινός συγγραφέας Ελί Βιζέλ, «...το να ξεχνάς ένα
Ολοκαύτωμα, είναι σαν να σκοτώνεις κάποιον για δεύτερη φορά».
Εκτός των μελών της ισραηλιτικής
κοινότητας, που έδωσαν το δικό
τους βροντερό «παρών» στην εκδήλωση, με επικεφαλής τον πρόεδρό
τους και πρόεδρο του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου, Δαβίδ Σαλτιέλ και τον δήμαρχο Θεσσαλονίκης
Γιάννη Μπουτάρη, στην εκδήλωση
παρέστησαν επίσης - μεταξύ άλλων
- εκπρόσωποι του Παγκόσμιου και
του Ευρωπαϊκού Εβραϊκού Συνεδρίου (World Jewish Congress & European Jewish Congress), ο
βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας,
Κώστας Γκιουλέκας, οι βουλευτές
του ΣΥΡΙΖΑ Τάσος Κουράκης και
Γιάννης Αμανατίδης, εκπρόσωποι
των τοπικών και πανεπιστημιακών
αρχών, του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης και ξένων διπλωματικών αποστολών (ανάμεσά τους, βέβαια και
ο πρέσβης της Ελλάδας στο Ισραήλ,
Άριε Μέκελ). Χαιρετισμό στην εκδήλωση απέστειλε και η Δημοκρατική Αριστερά.
«Η πόλη έχασε ένα δυναμικό της
κομμάτι στο Ολοκαύτωμα και η
απώλειά της είναι πολλαπλώς σημαντική για την οικονομία, τον πολιτισμό και την οικογεωγραφία της.
Δεν είναι μόνο οι 50.000 συμπολίτες
μας, που χάθηκαν και μαζί με αυτούς τα ταλέντα, τα όνειρα, οι
προσδοκίες τους. Χάσαμε τους γείτονες, τους συμμαθητές και τις
συμμαθήτριές μας, τον σημαντικό
μας Έτερο», τόνισε στον χαιρετισμό του ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης,
Γιάννης Μπουτάρης.
«Σήμερα είναι ημέρα περισυλλογής», ανέφερε από την πλευρά του
ο πρόεδρος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου και της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης
Δαυίδ Σαλτιέλ, υπογραμμίζοντας
09
πως «ο μεγαλύτερος συνένοχος
είναι η σιωπή και η απάθεια πολιτισμένων ανθρώπων», καλώντας μας
όλους να διατηρήσουμε τη μνήμη
ζωντανή.
Εντυπωσιασμένος από τη μεγάλη
συμμετοχή του κόσμου στην πορεία, δήλωσε στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο επικεφαλής του αρμόδιου για τα ΜΜΕ
γραφείου του Παγκόσμιου Εβραϊκού Συνεδρίου Μάικλ Θάιντικσμαν.
«Είμαστε ευγνώμονες προς τον δήμαρχο για τη συμβολή του στη
διοργάνωση αυτής της σπουδαίας
εκδήλωσης», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Η συγκινητική παρουσία των επιζώντων κι ένα «συγγνώµη» που
ήρθε από µακριά
Ξεχωριστές παρουσίες - μεταξύ
άλλων - ανάμεσα στο πλήθος ο
88χρονος Μοσέ Αελιόν και ο νεότερός του Αβραάμ (Τούλι) Ασκεναζί,
που ταξίδεψαν από το Ισραήλ προκειμένου να τιμήσουν τη μνήμη
όσων έφυγαν μαζί τους, αλλά δεν
επέστρεψαν, η Ζάνα Σαντικάριο, μητέρα της Ελληνίδας ευρωβουλευτή
Χρυσούλας Παλιαδέλη, κι άλλοι επιζώντες από την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης. Αλλά και δύο
Γερμανίδες, που ήρθαν στη Θεσσαλονίκη για να ζητήσουν «συγγνώμη» για τα όσα αποτρόπαια, όχι
οι ίδιες, αλλά οι πρόγονοί τους - και
συγγενικά τους πρόσωπα - έπραξαν
κατά τον πόλεμο.
Ο Μοσέ Αελιόν ήταν μόλις 16 ετών,
όταν επιβιβάστηκε σε ένα από τα
βαγόνια θανάτου προς το Άουσβιτς, μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της
οικογένειάς του. Κανείς δεν κατάφερε να επιβιώσει, παρά μόνο ο
ίδιος. Με δάκρια στα μάτια, ο
88χρονος, πρόεδρος σήμερα ενός
συνδέσμου επιζησάντων στο Ισραήλ, θυμάται ακόμη, πώς η απόφαση να ακολουθήσει η μικρή του
αδελφή τις γυναίκες κι όχι τον ίδιο
και τον πατέρα τους, ήταν ένα «εισιτήριο» θανάτου. «Αυτό το γεγονός με σημάδεψε και στη μνήμη της
αδελφής μου έγραψα ένα τραγούδι,
στα Λαντίνο (ισπανοεβραϊκά),
το «La Djovinika al Lager», ανέφερε
στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο κ. Αελιόν, που
κρατώντας ένα τριαντάφυλλο στο
χέρι άκουσε λίγο αργότερα, με έκδηλη τη συγκίνηση, τη χορωδία της
Κοινότητας να το τραγουδά.
Μία ημέρα πριν, στα εγκαίνια της
έκθεσης «Θεσσαλονίκη, άνθος των
Βαλκανίων», που εντάσσεται στο
πλαίσιο των διήμερων εκδηλώσεων
μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος, που διοργανώνονται στη
Θεσσαλονίκη από την Ισραηλιτική
Κοινότητα, το ΑΠΘ και την πρεσβεία του Ισραήλ στην Ελλάδα, υπό
την αιγίδα του δήμου, ο Μοσέ Αελιόν, ο οποίος εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Ισραήλ μετά τον πόλεμο,
άκουσε τις απολογίες δύο Γερμανίδων, της Ruth Karrer (Ρουτ Κάραρ)
και της Tina Pompe (Τίνα Πόμπε).
Οι δύο νεαρές γυναίκες μεγάλωσαν
σε μία μικρή κωμόπολη της Γερμανίας, κοντά στη Στουτγκάρδη κι
έως πριν από μερικά χρόνια, δεν
φαντάζονταν ποτέ πως συγγενείς
τους ήταν ένα γρανάζι της «ναζιστικής μηχανής» θανάτου. «Ο παππούς
μου ήταν μέλος του γερμανικού
στρατού και υπηρετούσε στο ναυτικό. Ανακάλυψα ότι ήταν στην Ελλάδα, την περίοδο του πολέμου.
Σοκαρίστηκα. Τότε ένιωσα ότι το
Ολοκαύτωμα δεν είναι απλώς ένα
κεφάλαιο της ιστορίας, που διδασκόμαστε στο σχολείο,
αλλά ακουμπά τις ίδιες μας τις οικογένειες. Ένιωσα την ανάγκη να ζητήσω συγγνώμη για την
βαρβαρότητα», δήλωσε στο ΑΠΕ ΜΠΕ η Ρουτ.
Ανείπωτη τραγωδία
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του
Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος, οι Έλληνες εβραϊκού
δόγματος, στις παραμονές του Β΄
Παγκοσμίου Πολέμου, ανέρχονταν
σε 77.377 άτομα και συγκροτούσαν
25 συμπαγείς θρησκευτικές κοινότητες. Από τις κοινότητες αυτές, η
μεγαλύτερη ήταν της Θεσσαλονίκης, με 56.000 άτομα (από το βιβλίο
«Έλληνες στο Άουσβιτς - Μπίρκεναου» της Φ. Τομαή).
Τον Φεβρουάριο του 1943, έφτασε
στη Θεσσαλονίκη ο Άϊχμαν και μαζί
με τον στρατιωτικό σύμβουλο Μαξ
Μέρτεν, τους εντεταλμένους
εβραϊκών υποθέσεων του υπουργείου Εξωτερικών του Γ΄ Ράιχ, Ντιέτερ Βισλισένι και Αλόις Μπρούνερ
και τον γενικό πρόξενο Σχένμπεργκ, έβαλαν σε εφαρμογή το σχέδιο εκτοπισμού των Εβραίων της
Θεσσαλονίκης.
Το πρώτο τρένο προς τα στρατόπεδα κολαστήρια του Γ΄ Ράιχ, αναχώρησε από την Θεσσαλονίκη στις
15 Μαρτίου του 1943, μεταφέροντας πάνω από 2500 άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Χωρίς τρόφιμα και
νερό, υπό άθλιες συνθήκες, τα
ασφυκτικά γεμάτα βαγόνια (σχεδόν
80 άτομα στοιβάζονταν σε κάθε βαγόνι), πολλοί πέθαιναν στη διαδρομή.
Μέχρι τις 2 Αυγούστου του 1943,
56000 Εβραίοι της Θεσσαλονίκης με
συνολικά 19 σιδηροδρομικές αποστολές, θα οδηγούνταν τελικά στα
στρατόπεδα Άουσβιτς - Μπίρκεναου. Από αυτούς δεν θα ξαναγύρισαν πάρα μόνο 1950...
Πηγή: www.kathimerini.gr
10
του ΒΙΚΤΩΡΑ ΙΣΑΑΚ ΕΛΙΕΖΕΡ
70 χρονια απο την
αναχωρηση του
Θεσσαλονικη,
Μ
ε αφορμή τη συμπλήρωση 70 χρόνων από
την αναχώρηση του
πρώτου συρμού, με
τον οποίο εκτοπίστηκαν βίαια
Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, με
προορισμό τα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης Άουσβιτς-Μπίρκεναου, ο δήμος Θεσσαλονίκης, η
Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης και το Αριστοτέλειο
Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, διοργάνωσαν στις 15 – 16
και 17 Μαρτίου 2013, σειρά εκδηλώσεων.
Χωρίς αμφιβολία οι εκδηλώσεις αυτές αποτέλεσαν το κορυφαίο γεγονός της χρονιάς, αφού τα μηνύματά τους
ήταν ηχηρά, τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό επίπεδο. Ο δήμαρχος της Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης και ο Πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας
Θεσσαλονίκης Δαβίδ Σαλτιέλ, κατέστησαν την πόλη τους
στη διάρκεια των εκδηλώσεων αυτών, κέντρο διεθνούς
ενδιαφέροντος. Αναλυτικό ρεπορτάζ παρατίθεται σε
άλλη σελίδα από την εφημερίδα «Καθημερινή».
Για πρώτη φορά Έλληνας πρωθυπουργός, ο Αντώνης Σαμαράς, επισκέπτεται την εβραϊκή συναγωγή της Θεσσαλονίκης, αποτίνει φόρο τιμής στους 50000 Εβραίους της
πόλης, θύματα του ναζισμού και εκπέμπει σαφές πολιτικό
μήνυμα, κατά του ρατσισμού και του αντισημιτισμού.
«Θα εξακολουθήσουμε, όπως και στο παρελθόν, με νομοθετικά μέτρα όποτε χρειάζεται, να δείχνουμε μηδενική ανοχή στην αντιμετώπιση κρουσμάτων βίας και
ρατσισμού», δήλωσε ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, κατά την ομιλία του στη Συναγωγή Μοναστηριωτών
της Θεσσαλονίκης, όπου στις 17.3.2013 έγινε η δέηση
στη μνήμη των 50.000 Ελλήνων Εβραίων της Θεσσαλονίκης, που εξοντώθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 70
χρόνων από την αναχώρηση του πρώτου τρένου για το
κολαστήριο του Άουσβιτς.
Τα φαινόμενα του ρατσισμού και του νεοναζισμού εμφανίζονται και πάλι στην Ευρώπη, λόγω και της κρίσης,
είπε ο πρωθυπουργός και σημείωσε: «Τώρα, το μέτωπο
κατά του νεοναζισμού είναι πιο απαραίτητο από κάθε
άλλη φορά, τώρα, το μέτωπο κατά του αντισημιτισμού
είναι πιο επιτακτικό, τώρα είναι που δεν πρέπει να αφή-
συρµου
15 Μαρτίου 1943 - 16 Μαρτίου 2013
σουμε την απάθεια, τον εφησυχασμό να διαβρώσουν τα κράτη, τους
λαούς της Ευρώπης. Σας βεβαιώνω
ότι στην Ελλάδα, δεν θα αφήσουμε
να συμβεί κάτι τέτοιο».
Και συνέχισε, ο Αντώνης Σαμαράς:
«Αυτή την απαράμιλλη αντίσταση,
αυτή την ηθική και πολιτική νίκη
ολόκληρου του ελληνικού λαού, την
προσβάλλουν βάναυσα και την αμαυρώνουν σήμερα οι
ελάχιστες μεμονωμένες φωνές, που προσπαθούν να αναβιώσουν το ρατσισμό και τον αντισημιτισμό. Μπορεί να
είναι λίγοι. Μπορεί να είναι λιγότεροι απʼ ότι σε άλλες δυτικές κοινωνίες. Αλλά και λίγοι προσβάλλουν. Προσβάλλουν τη μνήμη των θυμάτων του ναζισμού. Όλων των
θυμάτων! Χριστιανών και Εβραίων. Γιατί τα αδέλφια μας
που χάθηκαν τότε, οι Έλληνες Εβραίοι, ήταν αυτό ακριβώς: αδέλφια μας! Και μαζί τους χάθηκαν και εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες, πολεμώντας τους κατακτητές.
Ο ελληνοεβραίος Συνταγματάρχης Μαρδοχαίος Φριζής,
υπήρξε ο πρώτος ανώτατος Έλληνας αξιωματικός, που
σκοτώθηκε πολεμώντας τα φασιστικά στρατεύματα του
Μουσολίνι στην εποποιία της Αλβανίας! Ως πρωθυπουργός αυτής της χώρας, στέλνω από το βήμα αυτό ένα
ισχυρό μήνυμα σε ολόκληρη την ελληνική κοινωνία: θα
εξακολουθήσουμε όπως και στο παρελθόν, με νομοθετικά μέτρα όποτε χρειάζεται, να δείχνουμε μηδενική
ανοχή στην αντιμετώπιση κρουσμάτων βίας και ρατσισμού. Από το βήμα αυτό, τιμώντας τους νεκρούς μας, σας
καλώ όλους στον αγώνα, που απαιτεί η υπόσχεσή όλων
μας. Η υπόσχεση του «Ποτέ ξανά».
Μηνύματα κατά του ρατσισμού έστειλαν ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Βενιαμίν Νετανιάχου και ο επικεφαλής
της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ, Αλέξης Τσίπρας, με χαιρετισμούς, που διαβάστηκαν στην εκδήλωση. Τα μηνύματα
αυτά συμπυκνώνονται στη φράση «ποτέ ξανά ολοκαύτωμα, ποτέ ξανά γενοκτονία». Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ επισήμανε ότι, «πρέπει να αντιμετωπίσουμε τον
κίνδυνο πριν είναι αργά» και ο κ. Τσίπρας ζήτησε να ξηλωθούν από δρόμους της Θεσσαλονίκης ονόματα ανθρώπων που συνεργάστηκαν με τους ναζί, «να μην
επιτρέψουμε άλλη γενοκτονία και να μην εκκολαφθεί το
ʻαυγό του φιδιούʼ».
11
Ο πρόεδρος του παγκόσµιου εβραϊκού συνεδρίου
στη Συναγωγή Θεσσαλονίκης
Έκκληση προς το ελληνικό κοινοβούλιο να κάνει ό,
τι είναι δυνατόν, προκειμένου να τεθεί εκτός νόμου
η Χρυσή Αυγή, απηύθυνε ο πρόεδρος του Παγκόσμιου Εβραϊκού Συνεδρίου (World Jewish Congress)
Ρόναλντ Λόντερ, μέσα από την ομιλία του στην τελετή μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος:
«Σήμερα, αν και υπάρχει ειρήνη, δεν είναι όλα ειρηνικά. Οι Εβραίοι έχουν λόγο για νʼ ανησυχούν.
Όχι για τυχόν εξολόθρευσή τους αλλά για τον εξτρεμισμό, τη φανατική ιδεολογία, μία ιδεολογία,
που έφερε την καταστροφή πριν από 70 χρόνια.
Μιλώ για την Χρυσή Αυγή».
«Οι εξτρεμιστές δεν έχουν καμιά θέση στην Ελλάδα
ή αλλού. Αλλά υπάρχουν. Οι ηγέτες τους, χρησιμοποιούν τον χιτλερικό χαιρετισμό. Χρησιμοποιούν τη
σβάστικα, στις συγκεντρώσεις του κόμματός τους.
Μιλούν για ʻαίμα και τιμήʼ. Τιμούν τους ηγέτες της
ναζιστικής Γερμανίας. Αμφισβητούν ανοιχτά το
Ολοκαύτωμα και αρνούνται την ύπαρξη των θαλάμων αερίων. Διαβάζουν αντισημιτικά κείμενα, ειδικά
τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών. Αυτοί οι άνθρωποι, δεν έχουν καμία θέση στην Ελλάδα ή
αλλού στον κόσμο», υπογράμμισε ο πρόεδρος του
παγκόσμιου εβραϊκού συνεδρίου.
«Αυτή η ομάδα έχει να κάνει μόνο με το μίσος. Επιτίθενται σε ανθρώπους στους δρόμους, μόνο και
μόνο, επειδή το χρώμα του δέρματός τους είναι διαφορετικό. Απειλούν δημοσιογράφους. Μιλούν όπως
οι ναζί. Συμπεριφέρονται όπως οι ναζί. Είναι ναζί».
Σύμφωνα με τον κ. Λόντερ, «υπάρχουν πολλά εξτρεμιστικά κόμματα σε πολλές χώρες στην Ευρώπη
και τον υπόλοιπο κόσμο, όπως η Χρυσή Αυγή» και γιʼ
αυτό «θα πρέπει να επαγρυπνούμε και να είμαστε
πολύ προσεκτικοί για το μέλλον» που, όπως τόνισε,
«είναι πολύ σημαντικό για όλους μας, για τα παιδιά
μας, τις κοινότητές μας».
Σημείωσε δε, πως η Ελλάδα, όπου αιώνες τώρα
υπάρχει δημοκρατία, «θα μπορούσε να αποτελέσει
παράδειγμα, θέτοντας εκτός νόμου κάτι, όπως τη
Χρυσή Αυγή».
«Ο λόγος» ανέφερε, «για τον οποίο η ηγεσία του
Παγκόσμιου Εβραϊκού Συνεδρίου και οι επικεφαλής
πολλών εβραϊκών Κοινοτήτων είναι εδώ σήμερα,
δεν είναι μόνο για να θυμηθούμε το παρελθόν. Δεν
είναι μόνο, για να αποτίσουμε φόρο τιμής στα θύματα των πλέον τερατοειδών εγκλημάτων στην ανθρώπινη ιστορία. Είναι και για να δείξουμε την
αλληλεγγύη του παγκόσμιου εβραϊσμού, προς τους
Εβραίους της Ελλάδας, τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης».
χειρόγραφο της Μπέρρυ Ναχμία από τη Μπέλλα Ααρών
12
της ΤΙΛΝΤΑΣ ΚΑΡΑΣΣΟ-ΚΑΒΒΑΣΙΑ∆Η
κατα µηνα
Μαρτιο
του
*
Η
πορεία στη μνήμη των 50.000 αδικοχαμένων
Εβραίων Θεσσαλονικιών, με αφορμή τη συμπλήρωση εβδομήντα ετών από την αναχώρηση του
πρώτου συρμού από τον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό,
στις 15 Μαρτίου 1943 προς τον χαμό, ήταν ιδέα του
φίλου Ιακώβ (Τζάκο) Σιμπή, φίλου από τα παλιά, όταν οι
οικογένειές μας, εννοώ της εβραϊκής Κοινότητας, τις δεκαετίες του ʼ60 και ʼ70 διαβιούσαν στη Θεσσαλονίκη,
ακόμη σιωπηλές. Την ιδέα αγκάλιασαν ο δήμος Θεσσαλονίκης και εκτέλεσε η 1η δημοτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης. Ως μέλος του Συμβουλίου της 1ης δημοτικής
Κοινότητας, καθώς και της επιτροπής που συστάθηκε για
την υλοποίηση αυτής της εκδήλωσης, ήμουν σχετικά
συγκρατημένη, επιθυμία μου ήταν - και νομίζω πολλών
από την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης - το σύνολο των εκδηλώσεων και ειδικά η πορεία, να αποτελέσει ευκαιρία απόδοσης φόρου τιμής στους νεκρούς μας,
εκ μέρους των συμπολιτών μας, μη Εβραίων, και όχι να
αποτελέσει εκδήλωση της ΙΚΘ.
Πολύς κόσμος πήρε μέρος σ' αυτήν την πορεία, πολύ περισσότερος απ' ότι υπολογίζαμε, αισθανόμουν ότι ζούσα
ένα όνειρο, επιτέλους δημόσια ακολουθούσαμε οι Θεσσαλονικείς, ενωμένοι, τα βήματα αυτών που χάθηκαν
άδικα, που δεν γνωρίσαμε ποτέ και μας έλειπαν τόσα
χρόνια.
Η περιοχή που συγκεντρώνονταν οι Εβραίοι για την αποστολή τους στα στρατόπεδα του θανάτου ήταν ο συνοικισμός Βαρώνου Χιρς, δίπλα στον παλιό σιδηροδρομικό
σταθμό, που έγινε για μένα κατά την προετοιμασία της
εκδήλωσης, πια πολύ συγκεκριμένη: οριοθετείτο από 4
κάθετους προς τη θάλασσα δρόμους, την Σταύρου Βουτυρά, την Παλαιστίνης, την Μωυσέως και την Ιατρού Περέιρα. Οι κάτοικοι αυτών των δρόμων γέμισαν πρώτοι
αυτοί τα τρένα για τον θάνατο. Οι παράλληλες οδοί δεν
είχαν καν όνομα. Μέχρι τότε γνώριζα μόνο την Βουτυρά,
γιατί είναι η μόνη από τις 4 οδούς που παρέμεινε με την
ίδια ονομασία, οι άλλες 3 ονομάζονται σήμερα διαφορετικά και έτσι εξαφανίστηκαν και εδώ τα εβραϊκά ίχνη της
Θεσσαλονίκης.
Η πορεία από την Πλατεία Ελευθερίας προς τον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό επελέγη λίγο αυθαίρετα, λόγω της
βαρύτητας που έχει η πλατεία για τους Θεσσαλονικείς
Εβραίους, γιατί εκεί συγκεντρώθηκαν κατʼ εντολήν των
Γερμανών οι άρρενες Εβραίοι, τον Ιούλιο του ʼ42, εκ των
οποίων πολλοί εστάλησαν σε καταναγκαστικά έργα, όπως
κι ο πατέρας μου. Από τα λεγόμενα αυτοπτών μαρτύρων
και από φωτογραφίες της εποχής γνωρίζουμε ότι οι
Εβραίοι οδηγούνται μέσω της Εγνατίας, προς τον συνοικισμό Βαρώνου Χιρς. Κατά την περίοδο της προετοιμασίας των εκδηλώσεων ακολούθησα τη συγκεκριμένη
πορεία, από το ύψος της Αγίας Σοφίας και αναρωτιόμουν
ποια πορεία ακολούθησαν η γιαγιά μου Ματθίλδη και ο
παππούς μου Χαΐμ, που έφυγαν για το ταξίδι χωρίς επιστροφή από την Παύλου Μελά, στο ύψος της Διαγωνίου.
Ανέβηκαν από την Παύλου Μελά κατʼ ευθείαν στην Εγνατία ή συνέχισαν στην Ερμού, μέχρι την Πλατεία Χρηματιστηρίου και μετά, μέσω της Συγγρού, ανέβηκαν στην
Εγνατία; Ερωτήσεις, ερωτήσεις, χωρίς καμία δυνατότητα
απάντησης.
Η πορεία ήταν σημαντική για μένα προσωπικά, αλλά και
για τους πολλούς ομοθρήσκους, ντόπιους και αυτούς
που ήρθαν από άλλες πόλεις της χώρας μας, όπως και
από το εξωτερικό. Από τις ευχαριστίες τους, την ευγνωμοσύνη τους για το γεγονός ότι έγινε αυτή η πορεία μνήμης αισθάνθηκα πάρα πολύ έντονα, πόσο αναγκαία ήταν
για όλους μας. Το αποκορύφωμα ήταν το email που
έλαβα με την ευχή προς όλους τους διοργανωτές: «οι
ευλογίες όλων αυτών που χάθηκαν να είναι πάντα κοντά
μας». Χαίρομαι που ήμουν εκεί, χαίρομαι που ήμουν μία
από τις διοργανώτριες και το ότι εκλέχθηκα με τη διοίκηση Μπουτάρη αξίζει, έστω και μόνο για την πραγματοποίηση αυτής της πορείας, στις 16 Μαρτίου 2013.
*Ο τίτλος είναι εμπνευσμένος από το βιβλίο του Γιώργου Ιωάννου, Η Πρωτεύουσα των Προσφύγων, εκδόσεις Κέδρος.
Η Τίλντα Καράσσο-Καββασιάδη είναι κοινοτική Σύμβουλος στην
1η Κοινότητα του δήμου Θεσσαλονίκης.
της ΕΛΕΝΗΣ ΧΟΝΤΟΛΙ∆ΟΥ*
13
προσκυνηµα στο
Αουσβιτςτων παιδιών:
αυτών που χάθηκαν
αυτών που δεν χάθηκαν
και των σηµερινών παιδιών,
της µόνης µας ελπίδας
7-9 Απριλίου 2013, επίσημη αποστολή του δήμου Θεσσαλονίκης στην «πορεία των ζώντων
2013» στο Άουσβιτς. 12.000 συμμετέχοντες, από όλες τις χώρες του κόσμου σχεδόν: Ισραήλ (η μερίδα του λέοντος, καθώς η πορεία των ζώντων είναι ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για νέους Εβραίους −αλλά ευτυχώς, όχι μόνον νέους και όχι μόνον Εβραίους),
Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Καναδάς, Παναμάς, Βραζιλία, Μεγάλη Βρετανία, Βέλγιο, Ελβετία, Γαλλία και φυσικά, Ελλάδα.
Η Ελλάδα με την αποστολή των νέων Εβραίων, για πολλοστή φορά και εμείς, οι ενήλικες
Εβραίοι, χριστιανοί (κατά την ταυτότητα και ίσως όχι επί της ουσίας), αντιπροσωπεία από
τον δήμο, το Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο (Πρύτανης και Αντιπρύτανης) και την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, η πρώτη επίσημη αποστολή.
Είμαι περήφανη τόσο που ήμουν εκεί, όσο και γιατί ήταν η πρώτη επίσημη συμμετοχή.
Λίγες μέρες πριν, είχα την τιμή να είμαι μέλος της οργανωτικής επιτροπής των εκδηλώσεων για τα 70 χρόνια από την πρώτη αναχώρηση τρένων για το Άουσβιτς. Στο διήμερο
αυτό, αλλά κυρίως στην πορεία των 3.000 ανθρώπων, ζήσαμε στιγμές ανεπανάληπτης
συγκίνησης. Ως μέλος της πανεπιστημιακής κοινότητας, εδώ και 32 χρόνια και ως κοινοτική Σύμβουλος στην 1η Κοινότητα τα τελευταία 6 χρόνια, δεν μπορώ παρά να υπογραμμίσω την αγαθή συγκυρία να έχει η πόλη και το ΑΠΘ για πρώτη φορά, αρχές που
επιθυμούν και εργάζονται σε συνεργασία και με συνέπεια για την αποκατάσταση της αλήθειας και της μνήμης μας, με το όποιο συναισθηματικό κόστος και μείωση γοήτρου της
αυτο-εικόνας μας.
Η Θεσσαλονίκη, αργά και βασανιστικά, αποκτά συνείδηση της ιστορίας της κι ας μην μπορεί να είναι πάντοτε περήφανη γιʼ αυτήν, ακριβώς γιʼ αυτό πιο πολύ είμαι ικανοποιημένη.
Υπάρχει ένα χρέος απέναντι στους Εβραίους συμπολίτες μας, το οποίο πρέπει να αναγνωριστεί, όχι τόσο για τους ίδιους, όσο για μας. Γιατί εν τη απουσία της μνήμης, είμαστε η αμνησία μας και αυτό δεν είναι καλό για κανέναν. Κι ίσως κατανοήσουμε κάποτε:
«τι δίνουμε, τι μας δίνουν και περισσεύει το άδικο1».
Πάντως η επίσκεψη-προσκύνημα στο Άουσβιτς-Μπιρκενάου δεν έδωσε απαντήσεις στα
ερωτήματά μου για την κακότητα της ανθρώπινης φύσης, συνολικά. Έκανε όμως κάτι
14
άλλο, ίσως πιο σοβαρό: μου έδειξε απερίφραστα ότι ο άνθρωπος είναι ικανός για το απόλυτο κακό και ότι ειδικά
σήμερα, πρέπει να επαγρυπνούμε γιατί ο κίνδυνος είναι
πάντοτε εδώ και καραδοκεί την εξασθένιση των θεσμών,
το αδυνάτισμα της δημοκρατίας. Και οι εκάστοτε μειονότητες που επιλέγονται: ρομά, ομοφυλόφιλοι, κομμουνιστές, Εβραίοι, ανάπηροι και γενετικά διαφορετικοί
στο παρελθόν, και, σήμερα, οι σκουρόχρωμοι -κυρίωςμετανάστες, μας είναι πολύτιμοι. δεν μας περισσεύει κανείς στην πολύχρωμη δημοκρατία, που θέλουμε να κατοχυρώσουμε. Αυτοί που πραγματικά μας περισσεύουν,
είναι όσες και όσοι δεν θέλουν να συμμορφωθούν με την
δημοκρατική νομιμότητα.
Ό, τι έχουμε δει σε φωτογραφίες ή σε ταινίες πριν την επίσκεψή μας στα στρατόπεδα υπολείπεται της αυθεντικής
εμπειρίας, ακόμη κι αν ο χρόνος είναι πιεσμένος και οι
«προσκυνητές» πολλοί, όπως στην περίπτωσή μας. Ένας
αφόρητος πόνος είναι διάχυτος σε όλον τον χώρο. «Να
ζεις και να πεθαίνεις με αξιοπρέπεια», ιδού ένας φιλόδοξος
στόχος ζωής που μάς μαθαίνει η επίσκεψη-προσκύνημα.
Φιλοξενούμενοι του οργανισμού March of the living 2013,
είχαμε -λόγω δημάρχου- την τιμητική μας: βαδίζαμε δεύτεροι και είχαμε θέση καθημένων για την πολύ καλά προετοιμασμένη και λιτή δίωρη τελετή που περιείχε ιστορικά
φιλμάκια, τραγούδια, ομιλίες και μία μεγαλύτερη δόση
θρησκευτικότητας, από όση θα ήθελα και αντέχω προσωπικά. Η τελετή είχε ξεκινήσει, και ακόμη βλέπαμε στις
γιγαντο-οθόνες και άλλους να έρχονται, και να έρχονται,
σε μία υποδειγματικά οργανωμένη και σιωπηλή πορείαμνήμης για τους «προγραμματισμένους στο χαμό2». Ο
δήμαρχος Θεσσαλονίκης ήταν ένα από τα έξι τιμώμενα
πρόσωπα που άναψαν τις έξι δάδες προς τιμήν όλων των
θυμάτων, και μάλιστα, εκλήθη πρώτος να ανάψει την
πρώτη δάδα, προς τιμήν των Δικαίων των Εθνών.
Φεύγοντας από το Άουσβιτς βαθειά προβληματισμένη
κατανόησα τρία πράγματα: πρώτον, το Ολοκαύτωμα δεν
προέκυψε από το πουθενά. Χρειάστηκαν πολλά χρόνια
εκπαίδευσης και εξοικείωσης με το μίσος και τις ανοησίες της φυλετικής καθαρότητας, οι οποίες, βεβαίως,
«κούμπωσαν» με τις ιστορικές και οικονομικές συνθήκες της εποχής. Δεύτερον, το Ολοκαύτωμα δεν θα είχε
τόσο μεγάλη επιτυχία εάν δεν υπήρχε τόσο εκκωφαντική
σιωπή, συνενοχή και συνεργασία από τόσους πολλούς.
Τρίτον, οι Εβραίοι δεν εμφανίζονται στην ιστορία της ανθρωπότητας με το Ολοκαύτωμα και συνεπώς, σε καμία
περίπτωση δεν πρέπει οι ίδιοι (ούτε εμείς για λογαριασμό τους) να τους επιφυλάσσουμε το ρόλο του θύματος.
Ο ευρωπαϊκός πολιτισμός είναι εν πολλοίς εβραϊκός ή
έστω και εβραϊκός.
Φύγαμε όλοι με την υποχρέωση να στήσουμε ένα «σπίτιμουσείο μνήμης» και εμείς των δικών μας χαμένων στο
Άουσβιτς: των αναπήρων, των ομοφυλόφιλων, των τσιγ-
γάνων, των κομμουνιστών και των Εβραίων, που θανατώθηκαν με τον πιο βάρβαρο τρόπο, με χρήση της μοντερνικής τεχνολογίας και της διαστροφής της επιστήμης
- ακόμη και αυτήν της ιατρικής- μόνο και μόνο επειδή
ήταν αυτό που ήταν, χάρη σε μία παράλογη ιδεολογία
φυλετικής καθαρότητας. Τουλάχιστον πριν φύγουν από
την ζωή και οι τελευταίοι επιζώντες.
Το πρόβλημα με την πορεία των ζώντων είναι ότι ξεκίνησε και συνεχίζει να είναι ένα πρόγραμμα κυρίως για
Εβραίους και πρόγραμμα του κράτους του Ισραήλ. Παρʼ
ότι το πρόγραμμα είναι πολύ καλά οργανωμένο και η φιλοξενία υποδειγματική και γενναιόδωρη, το Ολοκαύτωμα στενεύει πολύ και αυτο-υπονομεύεται, όταν
οργανώνεται από ένα και μόνο κράτος (του Ισραήλ), με
κοινό-στόχο κυρίως τους Εβραίους. Σε μία ιδανική κοινωνία, το πρόγραμμα θα ήταν παγκόσμιο, θα χρηματοδοτούνταν από όλα τα κράτη και θα αφορούσε σε όλους
τους νέους, ειδικά τους σημερινούς, που χωρίς ιδεολογικές αγκυλώσεις, ζώντας σε έναν αβέβαιο κόσμο με επισφαλή εργασία, πιο μορφωμένοι από ποτέ, πιο
ελπιδοφόροι παρά ποτέ, έχουν να αντιμετωπίσουν το
τέρας του φασισμού, του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας. Όλοι αυτοί οι νέοι σήμερα θα έπρεπε να περνούν,
ως κομμάτι της πολιτικής τους εκπαίδευσης για την ενδυνάμωση της πολιτειότητάς (citizenship) τους από το
Άουσβιτς, ώστε να είμαστε σίγουροι για την ασφάλεια
του συνθήματος: «Ποτέ ξανά!». Γιατί, τα παιδιά θα έχουν
διαβάσει τα μηνύματα, θα έχουν διορθώσει τα λάθη, θα
έχουν σβήσει τα ψέματα, θα έχουν ονοματίσει σωστά,
χωρίς ρομαντισμούς. Γιʼ αυτό και η αφιέρωση σʼ αυτά.
Όµως θαρρώ, οι µόνοι που ίσως καταλάβουν θα’ ναι τα παιδιά,
πλούσια απ’ την κληρονοµιά µας
πρώτη φορά, τα παιδιά
σκληρά στη µνήµη, σκληρά σε µας,
θα διαβάσουν ίσως έγκαιρα
τ’ αδέξια µηνύµατα των προτελευταίων ναυαγών
διορθώνοντας τα λάθη,
σβήνοντας τα ψέµατα,
ονοµατίζοντας σωστά, χωρίς ροµαντισµούς τα παιδιά,
χωρίς αναγραµµατισµούς ηλικίας
σηµαδεµένα από την αστραπή
τη γνώση της µοναξιάς της δύναµης
που σε µας άργησε τόσο πολύ να ’ρθει.
1Οδυσσέας
2Ντίνος
Ελύτης, Μικρός Ναυτίλος.
Χριστιανόπουλος, τίτλος βιβλίου.
Η Ελένη Χοντολίδου είναι πανεπιστημιακός και κοινοτική Σύμβουλος στην 1η Κοινότητα του δήμου Θεσσαλονίκης. Οι στίχοι,
είναι απόσπασμα από την Κατάσταση Πολιορκίας, της Ρένας Χατζηδάκη, εκδόσεις Ολκός.
15
March of the Living 2013
Από το στρατόπεδο συγκέντρωσης Χαϊδαρίου στην Αθήνα και την πλατεία Ελευθερίας στην Θεσσαλονίκη,
µε τελικό προορισµό την Τρεµπλίνκα, το Μαϊντάνεκ, το Μπιρκενάου, το Άουσβιτς.
Το March of the Living είναι ένα ετήσιο εκπαιδευτικό πρό-
Την κορύφωση του ταξιδιού αποτελεί µια πορεία τριών χι-
γραµµα, το οποίο καλεί νέους από όλο τον κόσµο στην Πο-
λιοµέτρων µε τα πόδια, από το Άουσβιτς στο Μπιρκενάου,
λωνία, προκειµένου να µελετήσουν την ιστορία του
η λεγόµενη «Πορεία των Ζωντανών». Μια σιωπηλή πορεία,
Ολοκαυτώµατος και να εξετάσουν τις ρίζες της προκατά-
µε συµµετέχοντες από όλο τον κόσµο, ως ελάχιστος φόρος
ληψης, της µισαλλοδοξίας και του µίσους.
τιµής σε όλα τα θύµατα του Ολοκαυτώµατος.
Η φετινή ελληνική αποστολή περιελάµβανε 28 νέους από
Από το πρώτο March of the Living το 1988, έχουν συµµε-
Αθήνα και Θεσσαλονίκη. 28 νέα παιδιά διαφορετικών ηλι-
τάσχει συνολικά πάνω από 150.000 νέοι από όλο τον
κιών και ενδιαφερόντων, µε ένα µόνο κοινό στόχο. Να δουν
κόσµο, περπατώντας στο ίδιο µονοπάτι που οδηγεί από το
από κοντά όσα, τόσα χρόνια προσπαθούν να µας εξιστο-
Άουσβιτς στο Μπιρκενάου, την Ηµέρα Μνήµης Θυµάτων
ρήσουν γιαγιάδες και παππούδες και να αποτίσουν φόρο
Ολοκαυτώµατος.
τιµής στα εκατοµµύρια ανθρώπων, που χάθηκαν στα στρα-
Η φετινή χρονιά ήταν ιδιαίτερη σηµαντική, µιας και φέτος
τόπεδα συγκέντρωσης.
συµπληρώνονται 70 χρόνια από την ηρωική εξέγερση του
Μετά από ένα οδοιπορικό στην Πολωνία, δύσκολα µπορείς
γκέτο της Βαρσοβίας και 70 χρόνια από την αναχώρηση
να περιγράψεις την εµπειρία µε λέξεις. Ανάµεικτα συναι-
του πρώτου συρµού, για το στρατόπεδο Άουσβιτς-Μπιρ-
σθήµατα σε πληµµυρίζουν, µαζί µε αναπάντητα γιατί.
κενάου, από την Θεσσαλονίκη.
Κοντά στα 3.500.000 Εβραίοι αποτελούσαν τον εβραϊκό
∆ική µας ευθύνη και χρέος, δεύτερης και τρίτης γενιάς
πληθυσµό της Πολωνίας. Χρόνια εβραϊκής ιστορίας και πα-
απογόνων θυµάτων του Ολοκαυτώµατος, να θυµόµαστε
ράδοσης, επιρροές σε όλους τους τοµείς, σχολεία, συνα-
και ακόµα πιο σηµαντικό, να θυµίζουµε σε όσους τείνουν να
γωγές, που σήµερα τα περισσότερα διατηρούνται ως
ξεχάσουν, το έγκληµα ενάντια στην ανθρωπότητα και στα
µουσεία. Ακολουθούν επισκέψεις στα στρατόπεδα. Στα
ανθρώπινα δικαιώµατα.
µνηµεία της Τρεµπλίνκα, προσπαθείς να συλλάβεις τη
Εκ µέρους της ελληνικής αποστολής
φρίκη, στο Μαϊντάνεκ νιώθεις πως µυρίζεις τη στάχτη και
τρελαίνεσαι, στο Άουσβιτς και στο Μπιρκενάου αντιλαµβάνεσαι πόσο άρτια ήταν όλα οργανωµένα.
Σασών Ρίτα
16
τι ειπαν – τι εγραψαν
Σαρίτα Ναµία Ένα ταξίδι φόρος τιµής,
για όλους αυτούς που χάθηκαν τόσο
άδικα. Ευχαριστούµε, που µέσα από
το ταξίδι εκπληρώνουµε το χρέος µας
σε αυτούς. Ποτέ δεν θα ξεχάσουµε.
Σα ρίνα Σα λώµ Μοναδική εµπειρία
ζωής µε πολλά µαθήµατα και πολλά
ερωτηµατικά....
Γιώργος Κανέλλος (∆ιευθυντής εβραϊκού σχολείου Αθήνας) Ένα εξαιρετικό
ταξίδι, µια µοναδική εµπειρία. Τα λόγια
δεν φτάνουν για να περιγράψουν τα
µοναδικά συναισθήµατα που ένιωσα
αυτές τις µέρες. Θεωρώ τον εαυτό
µου προνοµιούχο, που µου δόθηκε η
ευκαιρία να συµµετέχω σε αυτή την
αποστολή. Ποτέ ξανά.
Αλµπέρτος Ναµίας Ένα ταξίδι από το
παρελθόν. Ένα µάθηµα για το µέλλον.
Όλοι οι άνθρωποι πρέπει να κάνουν
αυτό το ταξίδι, ανεξαρτήτως θρησκείας αλλά ιδιαίτερα σηµαντικό για
εµάς.
Σα λβατώρ Λεβής Βουτιά στα βαθιά.
Συµπαγές και περιεκτικό. Νοµίζω ότι
όλοι οι άνθρωποι πρέπει να το κάνουν
και να αντιµετωπίσουν τα ερωτήµατα
που γεννά το µυαλό, ανεξάρτητα από
την απάντηση που θα δώσουν.
Μπράβο για την πραγµατοποίηση
Νέλλυ!
Ρεβέκα Βιτάλ Ένα ταξίδι, 29 άτοµα (η
οµάδα µας), πολλές σκέψεις, χιλιάδες
συναισθήµατα. 12.000 άνθρωποι στην
πορεία, για να τιµήσουµε τα εκατοµµύρια ανθρώπων που χάθηκαν. Εµπειρία ζωής!
Λέων ∆αυίδ Ποτέ ξανά! Είµαι εδώ για
τον Λέων Χαίµ ∆αυίδ.
Χρήστος Κυριακόπουλος Ένα ταξίδι
που άργησε να γίνει. Ένα ταξίδι, που
ξεκίνησε ως πράξη περιέργειας και
σεβασµού και κατέληξε, ως συνείδηση
της άλλης όψης του ανθρώπου. Ένα
µεγάλο ευχαριστώ σε όσους βοήθη-
σαν, ώστε το ταξίδι να µου µείνει αξέχαστο και ιδιαίτερα στην Νέλλυ
Καπόν.
Ρ όζα Αλχα νάτη ∆εν πρόκειται να ξεχάσω πόσο σηµαντική ήταν η πρώτη
µου επίσκεψη στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Πολωνίας και όλες τις
προσωπικές ιστορίες που άκουσα. Ευχαριστούµε πολύ για τη συνοδεία και
την υποµονή σου.
Ραφαήλ Χαγουέλ Το µεγαλύτερο µάθηµα ζωής, µέσα από ένα πραγµατικό
ταξίδι στη κόλαση. «Μέσα από τις στάχτες και το θάνατο, υπάρχει µια ηλιαχτίδα φωτός κι ελπίδας». Ποτέ ξανά.
∆εν ξεχνάω ΠΟΤΕ.
∆ώρα Στανα τιώτη κα ι Σοφία Σηφάκη
(δασκάλες εβραϊκού σχολείου Αθήνας) Ένα ταξίδι µε πολλές εικόνες και
έντονα συναισθήµατα... Ευχαριστούµε
για την εµπειρία που µας χαρίσατε!
Ροζίτα Καράσσο Μια πολύ έντονη εµπειρία, που δεν περιορίζεται στα πλαίσια ενός και µόνο ταξιδιού! Αφορµή
για αµέτρητες συζητήσεις και προβληµατισµούς, για τα πόσα θαύµατα
και πόσες καταστροφές µπορεί να
προκαλέσει η ανθρωπότητα. Ευχαριστούµε πολύ για αυτή την ευκαιρία.
Εµένα πάντως µια φορά δεν µου
αρκεί.
Ρίτα Σασών Μια φορά δεν είναι αρκετή
και τελικά ούτε η δεύτερη φτάνει... Ευχαριστώ πολύ!
Λέων Μεβορά χ Απίστευτη εµπειρία,
πολλά συναισθήµατα, λύπη και χαρά.
Πιστεύω ότι ο καθένας µας πρέπει να
έρθει µια φορά, να γνωρίσει και να
νιώσει.
Ντέλια Φιλοσώφ Μια πρωτόγνωρη εκδροµή, ίσως η πιο πρωτόγνωρη εµπειρία και εκδροµή. Πολλές σκέψεις και
ακόµα περισσότερα συναισθήµατα.
Μπόνυ Μεβοράχ Μια εκδροµή γεµάτη
συναισθήµατα και σκέψεις. Ένα ταξίδι
στην κόλαση, που είχε σκοπό να µας
αφανίσει και να µας χωρίσει. Κατά-
φερε να µας πληγώσει αλλά και να
µας ενώσει (περισσότερο) για µια ζωή.
Γιώφι Φλωρεντίν 44483 - Ρασέλ Ουζιέλ
- Μπουρλά
Ντέµπορα Επστάιν Ένα τροµερό ταξίδι, που σε συντροφεύει για πάντα,
ανεξάρτητα από το πόσες φορές έρχεσαι. Ευχαριστώ τον κάθε έναν από
εσάς ξεχωριστά για την συγκλονιστική
εµπειρία που µοιραστήκαµε.
Νίνο Ντογιού
Ήµουν αρκετά δύσπιστος για αυτό τα
ταξίδι και τώρα δυσκολεύοµαι να το
αφήσω πίσω µου. Ευχαριστώ πολύ για
την εµπειρία, θα µείνει µαζί µου για
πάντα.
Σάρα Ρούσσου
Το march of the living ήταν µια πολύ
συγκινητική εκδροµή, όπου βλέποντας
και ακούγοντας τις ιστορίες των ανθρώπων και το τι πέρασαν, µε έκανε
να αναρωτηθώ και να αλλάξω άποψη
για πολλά πράγµατα!
Φίλιππος Μπενζονάν α Ένα τροµερό
ταξίδι, στο οποίο πάντα ήθελα να
πάρω µέρος και δεν πρόκειται να ξεχάσω ποτέ. ∆ε θα ξεχάσω ποτέ τις
ιστορίες των ανθρώπων που χάθηκαν.
Σάµης Λίτσης Ήταν µια ξεχωριστή εµπειρία και µάθαµε πολλές και ενδιαφέρουσες ιστορίες. Ευχαριστώ!
Ισαάκ Τεπελένης Ήταν ένα τροµερό
ταξίδι µε τη Νέλλυ και τον Ίζο. Ποτέ
ξανά!
Φελίτσε Ματαθίας Θυµός, φρίκη,
λύπη, ρατσισµός! Γιατί; Μπορεί ποτέ
να µη µάθουµε το γιατί. Όµως θα πρέπει πάντα να θυµόµαστε, να το υπενθυµίζουµε
σε
άλλους,
να
εκπαιδεύουµε τις νεότερες γενιές.
Ποτέ ξανά.
Βασιλική Πλαγιανάκου (δασκά λα
εβραϊκού σχολείου Αθήνα ς) Μάθηµα
ζωής πάνω από όλα.
«Αυτό που θαυµάζω στην τέχνη σας», είπε ο Άλµπερτ
Αϊνστάιν, «είναι η παγκοσµιότητά της. ∆εν λέτε µία
λέξη και όµως, όλος ο κόσµος σας καταλαβαίνει.»
«Είναι αλήθεια», απαντάει ο Τσάπλιν, «αλλά η δόξα σας
είναι ακόµα πιο µεγάλη. Όλος ο κόσµος σας θαυµάζει
και κανένας δεν σας καταλαβαίνει…»
συνάντηση Tσάπλιν και Αϊνστάιν
18
οι 100 Εβραιοι
που επηρεασαν
τον κοσµο
Φελιξ
Μεντελσον
43
(1808-1847)
Ο
Φέλιξ Μέντελσον, είναι ένας από τους χαρισματικούς και σημαίνοντες μουσικούς του 19ου
αιώνα και είναι εγγονός του Μόζες Μέντελσον,
φιλοσόφου κατά την περίοδο του γερμανικού διαφωτισμού. Παιδί θαύμα, δεξιοτέχνης πιανίστας, καινοτόμος
μαέστρος και πρωτοπόρος συνθέτης της ρομαντικής
μουσικής, ο Μέντελσον πολύ σύντομα άλλαξε τον τρόπο
σύνθεσης, το παίξιμο και τον τρόπο ακρόασης της μουσικής. Η ζωή του Μέντελσον είναι χαρακτηριστική της
ζωής του Εβραίου κατά τον 19ο αιώνα, που ανορθώθηκε
μετά από αιώνες καταπίεσης και υποβάθμισης, σε ένα
επίπεδο φωτισμένης έκφρασης και με μια προσωπικότητα ευγενική και συμπονετική.
Το «Κονσέρτο για Βιολί» θεωρείται ως το πιο εκλεπτυσμένο έργο του είδους του, είναι μια μίξη κλασσικών και
ρομαντικών στοιχείων. Ο Μέντελσον παραλληλίζεται με
τον ποιητή Γκαίτε για αυτόν τον μοναδικό συνδυασμό
των κλασσικών και ρομαντικών στοιχείων.
Ο Φέλιξ καταγόταν από πλούσια και καλλιεργημένη οικογένεια. Ο πατέρας του, Αβραάμ, ήταν τραπεζίτης και
προσέφερε στην οικογένειά του ένα πολυτελές σπιτικό,
που εμπλουτιζόταν από τις μουσικές δραστηριότητες
των παιδιών του. Προς χάρη του Φέλιξ, του παιδιού θαύματος, οργάνωναν στο σπίτι τους μουσικές βραδιές, στις
οποίες συμμετείχαν οι δύο αδελφές καθώς και ο αδελφός του, που ήταν ταλαντούχοι μουσικοί. Ιδίως η αδελφή
του Φάνη, ήταν εξαιρετική πιανίστρια και συνθέτης,
καθώς και η μυστικοσύμβουλός του.
Ο Φέλιξ Μέντελσον καθώς και ο Μότσαρτ είναι τα πιο
γνωστά παιδιά θαύματα στην ιστορία της μουσικής. Ο
ίδιος, όπως και ο Μότσαρτ ήρθαν σε επαφή με τις πιο σημαίνουσες προσωπικότητες, τόσο τις φιλολογικές όσο
τις καλλιτεχνικές και μουσικές, της εποχής τους. Στην
περίπτωση του Μέντελσον ήταν ο Γκαίτε , ο φιλόσοφος
Χέγκελ, οι συνθέτες πιανίστες Κλεμέντι, Φιλντ και Μόσελες. Από τον ποιητή Γκαίτε, ο Φέλιξ επηρεάστηκε στον
συνδυασμό του κλασσικού σχεδιασμού με την αριστοκρατική έκφραση.
Η σειρά των συμφωνιών για έγχορδα που συνέθεσε τα
πρώτα χρόνια της εφηβείας του, ακολούθησαν στα 16
και 17 του χρόνια, το μεγάλο έργο δωματίου για έγχορδα, το Οκτέτο και η εισαγωγή στο έργο του Σαίξπηρ
«Όνειρο Θερινής Νυκτός». Αυτά τα δύο έργα είναι τόσο
αρμονικά και μελωδικά, που δεν πιστεύει κανείς ότι γράφτηκαν από έναν τόσο νέο σε ηλικία συνθέτη. Στα 1829,
79 χρόνια μετά τον θάνατο του Μπάχ, αναβίωσε το κορυφαίο έργο «Τα Κατά Ματθαίον Πάθη» και ουσιαστικά
εδραίωσε την φήμη αυτού του μεγάλου συνθέτη, στρέφοντας το ενδιαφέρον του κοινού και των μουσικών,
στην μουσική που είχε γραφτεί παλαιότερα. Ο Μέντελσον μετέβαλε δραστικά το ρεπερτόριο των συναυλιών
19
και συνέβαλε στην αναβίωσή τους, καθώς έως τότε οι
σύγχρονοί του έπαιζαν μονάχα έργα ζώντων συνθετών.
Ο Μέντελσον ήταν ο πρώτος διευθυντής ορχήστρας, με
την πρωτοποριακή εικόνα, αυτού που συντονίζει την ορχήστρα να παίζει ως ένα σύνολο, καθώς μέχρι τότε το
πρώτο βιολί έδινε τον τόνο. Ανέλαβε διευθυντής στο
Ωδείο της Λειψίας, το διδακτικό προσωπικό αποτελούνταν από εξαίρετους δασκάλους και συνθέτες, όπως τον
Ρόμπερτ Σούμαν και την πιανίστρια, σύζυγό του, Κλάρα
Σούμαν. Ο Μέντελσον τίμησε την μουσική των σύγχρονών του, όπως του Σοπέν, του Λιστ και του αγαπημένου
φίλου του, Σούμαν. Έγραψε μουσική για θεατρικά έργα.
Με πρότυπα τον Μπαχ και τον Χέντελ συνέθεσε ορατόρια, με θέματα από την Βίβλο.
Η θρησκευτική ζωή του Μέντελσον είναι συμβολική της
ζωής πολλών Γερμανών Εβραίων, του 19ου αιώνα. Εγγονός του πιο σημαντικού φιλοσόφου μετά τον Μαϊμονίδη και τον Σπινόζα, ο Φέλιξ σε ηλικία επτά ετών
προσηλυτίστηκε στον Λουθηρανισμό. Αργότερα, ο πατέρας του τον υποχρέωσε να προσθέσει και το όνομα
Μπάρτολντι στο όνομά του, ως προφανή ένδειξη της
αφομοίωσής του. Πολλές συνθέσεις του, φέρουν το
όνομα Μέντελσον-Μπάρτολντι και θεωρούσε τον εαυτό
του Προτεστάντη. Η εβραϊκή του κληρονομιά τον οδηγούσε στο να πιστεύει ότι, ο χριστιανισμός είναι η λογική
συνέχεια του εβραϊσμού.
Εκείνη την εποχή, υπήρχε μεγάλος αντισημιτισμός στο
Βερολίνο και παρά τους νόμους που εξασφάλιζαν στους
Εβραίους πολιτικές ελευθερίες, μεγαλύτερη ισότητα και
αποδοχή εξασφαλιζόταν μετά από προσηλυτισμό. Η αφομοίωση και ο πλούτος, του άνοιξαν πολλές πόρτες. Ο
ίδιος δεν ήταν ικανοποιημένος με μια άνετη αστική ζωή
και γι αυτό καταπιάστηκε με πολλά σε διαφορετικούς τομείς και με επιτυχία. Παντρεύτηκε την κόρη ενός Καλβινιστή ιερέα και απέκτησε πέντε παιδιά. Ο θάνατος της
αδελφής του όμως, τον συνέτριψε. Υπέστη πολλά εγκεφαλικά επεισόδια και σε ηλικία 38 ετών, πέθανε από εγκεφαλική αιμορραγία. Ήταν ο πιο καθιερωμένος
μουσικός της εποχής του στην Ευρώπη.
Από το ομότιτλο βιβλίο τού
MICHAEL SAPIRO
μετάφραση Αλίκη Αρούχ-Μορδεχάι
20
µια
ξεχωριστη
Όταν μία στενή μου φίλη, μου σύστησε τον δημοσιογράφο Αχιλλέα
Πεκλάρη, που μένει στο Ισραήλ, η
εύλογη ερώτηση ήταν: Τι κάνεις στο
Κιμπούτς Αχιλλέα Πεκλάρη; Η απάντηση, σαφής, περιγραφική, και κυρίως αρμονική:
«Είναι η τρίτη μου φορά εδώ, μετά
το ʼ06-ʼ07 και το ʼ08. Συνολικά έχω
μείνει στο Γιοτβατά κάτι λιγότερο
από ένα χρόνο και έχω πάρα πολλούς και καλούς φίλους. Μπορώ να
πω ότι από τα μέρη στα οποία έχω
ζήσει για μικρά ή μεγαλύτερα διαστήματα, εδώ είναι που έχω συναντήσει τους πιο πολλούς φιλικούς,
απλούς και ευγενικούς ανθρώπους.
Εκφράζομαι απόλυτα από τον κοινοβιακό τρόπο ζωής, τη λειτουργία στο
πλαίσιο μιας οργανωμένης κοινότητας σχετικώς ομονοούντων ανθρώπων, τη σχέση ανταλλαγής εργασίας
– αγαθών, τη μη χρήση χρημάτων,
τον Σοσιαλισμό στη διανομή των
πόρων, τις αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες στη λήψη αποφάσεων και
την ανάδειξη της αρετής της εργατικότητας και της προσφοράς ως βασικό κριτήριο διάκρισης των αξίων.
Όλα αυτά αποτελούν για μένα παράδειγμα μιας δίκαιης κοινωνίας, με τις
όποιες “ανθρώπινες” αδυναμίες και
μικροπροβλήματά της.
Το Ισραήλ γενικότερα έχει τεράστιο
δημοσιογραφικό ενδιαφέρον και
ανεξάντλητη θεματολογία, ενώ ένα
Κιμπούτς στη μέση της ερήμου,
όπου οι “έγνοιες” της καθημερινότητας του καπιταλισμού απουσιάζουν
εκκωφαντικά, είναι ένα ιδανικό περιβάλλον για κάποιον που ασχολείται
με το γράψιμο.
Ιδίως δε για κάποιον που πέρασε τα
τελευταία δύο χρόνια στην Ελλάδα
της κρίσης, όπου η κυρίαρχη καθημερινή συζήτηση περιστρέφεται
γύρω από το τρίπτυχο “λογαριασμοί
– φόροι – χρέη”, η μετάβαση σε ένα
περιβάλλον που δεν έρχεσαι σε
επαφή με χρήματα λειτουργεί έως
και ψυχοθεραπευτικά, προσφέροντας απερίγραπτη ανακούφιση.
Ο ισορροπημένος συνδυασμός χειρονακτικής και πνευματικής / δημιουργικής εργασίας, σε καθημερινή
βάση, δίνει μια άλλη διάσταση στη
φιλοσοφία “νους υγιής εν σώματι
υγιή”, διαγράφει ένα νέο μοντέλο
ζωής και χαρίζει αίσθηση αρμονίας».
Ο Αχιλλέας Μ. Πεκλάρης, γεννήθηκε
στην Αθήνα τον Ιούλιο του 1973. Το
επίσημο επάγγελμά του από το 1995
είναι δημοσιογράφος αλλά κατά καιρούς έχει δουλέψει από λογογράφος
πολιτικών και πολιτικός αναλυτής,
μέχρι εργάτης σε κιμπούτς, μάνατζερ σε beach bar και διοργανωτής
πάρτι και εκδηλώσεων. Μετά από 11
χρόνια στο πολιτικό ρεπορτάζ
(Αθήνα 984, Αξία, Athens Voice κα.)
και δύο χρόνια στη Νέα Υόρκη (ʼ01ʼ03), καλύπτοντας την 11η Σεπτεμβρίου, ξεκίνησε να ταξιδεύει το 2006
και διαδοχικά έζησε στο Βελιγράδι,
την Πρίστινα, τη Βουδαπέστη, το Τελ
Αβίβ, την Ιερουσαλήμ και τη Νέα
Υόρκη, γράφοντας για την «Καθημερινή» και άλλα έντυπα. Το 2010 εκδόθηκε το βιβλίο-ντοκιμαντέρ για τη
ΝΥ «Hopes, Dreams and Hard Times»
(Βιβλιοπωλείον της Εστίας), μαζί με
τον φωτογράφο Αλ. Λαμπροβασίλη,
το οποίο παρουσιάστηκε στο Μουσείο Μπενάκη και τα Φεστιβάλ Φωτογραφίας της Σαγκάης και της
Νέας Υόρκης. Σήμερα, ο Αχιλλέας
ζει και εργάζεται στο Κιμπούτς Γιοτβατά, στο νότιο Ισραήλ και συνεργάζεται τακτικά με τα έντυπα της
Καθημερινής και το Protagon.gr, ενώ
διατηρεί το blog http://exodus2013.
blogspot.co.il.
Ευχαριστούμε τον Αχιλλέα Πεκλάρη
για την αποδοχή της πρότασής μας,
το κείμενο που έγραψε αποκλειστικά
για το Άλεφ, να αποτελέσει το δικό
μας αφιέρωμα στην 65η επέτειο της
ίδρυσης του κράτους του Ισραήλ.
Βίκτωρ Ισαάκ Ελιέζερ
του ΑΧΙΛΛΕΑ ΠΕΚΛΑΡΗ
21
ο σπορος που εκανε
µια
γη ν’ανθισει
«...πόσο όµορφες ήταν εκείνες οι νύχτες...που ο ένας
έψαχνε τον άλλο...στις σιωπηλές στιγµές, µια φωτιά
πεταγόταν από κάθε καρδιά....και όλες µαζί ενώνονταν
σε µια φλόγα που έφτανε ως τους ουρανούς...και γύρω
από τη φωτιά που έκαιγε στη µέση, τα πόδια µας
χτυπούσαν, χορεύοντας, τη γη...κι η γη απαντούσε µε
το δικό της ρυθµικό στεναγµό...»
Άγνωστη Κιµπούτσνικ από τη Γαλιλαία, 1930
Η Σιούλα σερβίρει ζεστό καφέ και κουλουράκια στο τραπέζι του κήπου, ενώ ο Πιτζ ανακάθεται στην καρέκλα
του, έτοιμος να αρχίσει την αφήγηση. «Του αρέσει πολύ
να λέει ιστορίες» γελάει εκείνη κι εκείνος κοκκινίζει,
καθώς εγώ παρατηρώ ένα τρίχρονο αγοράκι από το διπλανό σπίτι να τρέχει, παραπατώντας και γελώντας, στο
παχύ γκαζόν. Γύρω μας η βλάστηση είναι έντονη, υψώνονται κάθε λογής δέντρα, κυρίως φοίνικες, λεύκες και
μουριές, σπίτι για αρκετά είδη πουλιών, που συνοδεύουν
αυτή τη συζήτηση με τα τραγούδια τους, καθώς ο καυτός ήλιος υποχωρεί και ένα δροσερό αεράκι συνοδεύει
τη νύχτα που έρχεται. Αν δεν σου έλεγε κάποιος ότι το
σημείο που βρισκόμαστε είναι μια απειροελάχιστη πράσινη νησίδα στη μέση μιας αχανούς ερήμου, δεν θα μπορούσες καν να το διανοηθείς.
Γιατί εδώ; Γιατί στη μέση του πουθενά; Γιατί όλοι μαζί; Ο
Πιτζ ξεροβήχει και απαντά στις ερωτήσεις, μία – μία. Στα
75 του χρόνια και μετά από μια ζωή στα χωράφια δείχνει
πιο φρέσκος και γεμάτος ενέργεια από οποιονδήποτε
έφηβο οποιασδήποτε πόλης. «Κατʼ αρχήν, γιʼ αυτό ακριβώς ήρθαμε εδώ: γιατί δεν υπήρχε τίποτε άλλο σʼ αυτή
την περιοχή. Υπήρχε μόνο ένα παλιό στρατόπεδο, το Έιν
Ραντιά, και μια κάποιου είδους όαση, λίγο νερό…». Θυμάμαι τα λόγια ενός άλλου γερο-κιμπούτσνικ, του Άμνον,
που πρόσφατα μου είχε πει ότι «αν δεν ερχόμασταν
εμείς, κάποιοι άλλοι θα ζούσαν τώρα εδώ». Ο θρύλος της
εποχής τους έλεγε ότι τότε, τα πρώτα χρόνια του νεοσύστατου κράτους, ανάμεσα στη Μπερ Σεβά και το Εϊλάτ
δεν υπήρχαν πάνω από πεντακόσιοι Εβραίοι.
Είναι και οι δύο γεννημένοι στο Ισραήλ, το 1938. Οι πρώτες τους μνήμες συνδέονται με τα πρώτα χρόνια του Ισραήλ. Καραβιές ολόκληρες έφταναν στα λιμάνια κυρίως
από την Ευρώπη, μια νέα Έξοδος, αυτή τη φορά από τα
κολαστήρια της ναζιστικής φρίκης, με τον ίδιο όμως προορισμό – την Άγια Γη. Η Σιούλα θυμάται: «Οι άνθρωποι
δεν είχαν να φάνε, ζούσαν σε παραπήγματα και σκηνές.
Πολλούς τους έστελναν κατʼ ευθείαν στη μάχη για την
Ανεξαρτησία, πριν προλάβουν να πατήσουν το πόδι τους
στη στεριά. Έχαναν τη ζωή τους και κανείς δεν ήξερε
ούτε καν ποιοί ήταν, ούτε τα ονόματά τους…». Η αδρεναλίνη από τον εφιάλτη του Χίτλερ και τα σοβιετικά πογκρόμ χτυπούσε εκκωφαντικά στις φλέβες τους. Έπρεπε
να αποκτήσουν μια δική τους πατρίδα. Ένα μέρος, όπως
όλοι οι λαοί του κόσμου, ένα απάγκιο, ένα καταφύγιο,
όπου κανένας ψυχωτικός δικτάτορας δεν θα μπορούσε
να τους αγγίξει. Ήταν μονόδρομος.
Και οι δύο τους, πριν καλά - καλά τελειώσουν το σχολείο,
ήξεραν τί ήθελαν να κάνουν και είχαν ενταχθεί σε ένα
από τα Κινήματα των κιμπουτσίμ, το «Χα-Τνουά Μεουχέντετ» («Κίνημα Όλοι Μαζί»). «Δεν υπήρχαν πολλές
εναλλακτικές εκείνη την εποχή. Ή θα σπούδαζες και θα
δούλευες στην πόλη, ή θα πήγαινες να ζήσεις σε ένα κιμπούτς» λέει η Σιούλα. Μαζί με άλλους εκατό έφηβους,
από τη σοσιαλιστική εργατούπολη Χολόν (Κιριάτ Αβοντά,
όπως την έλεγαν τότε), τη Ρεχόβοτ και το Αγροτικό Σχολείο “Κφαρ Χα-Γερόκ” (“Πράσινο Χωριό”), όπου φοιτούσε
ο Πιτζ, κίνησαν για την έρημο Νέγκεβ, όταν έμαθαν ότι
εκεί θα φτιαχτεί ένα νέο κιμπούτς, στη βιβλική τοποθεσία «Γιοτβατά» (Δευτερονόμιον 10:7). Ήταν το 1957. Ο
πατέρας του Πιτζ, αν και «δεξιός» εργοστασιάρχης, δέχθηκε με χαρά την απόφασή του. «Πριν τον πόλεμο για
την Ανεξαρτησία, μέσα σε μια νύχτα στήθηκαν έντεκα
κιμπουτσίμ στην έρημο Νέγκεβ» λέει ο ίδιος. Αυτή τη
φορά ήταν η σειρά τους - και κάπως έτσι βρέθηκαν στη
μέση του πουθενά, 18χρονοι έφηβοι, κυνηγώντας μια
«νέα μορφή ζωής», έναν νέο τύπου Εβραίου, που δεν
22
ήταν πλέον τραπεζικός, έμπορος ή γιατρός, αλλά σκληροτράχηλος εργάτης και αγρότης, που τα χέρια του
έστυβαν την πέτρα κι έβγαζε νερό. Αλλά πάνω απʼ όλα,
έναν νέο τύπο ανθρώπου, χωρίς ιδιοκτησία και υπάρχοντα, που ζει κοινοβιακά, γεννημένο μέσα από το όραμα
του Σοσιαλισμού.
Τα Κιμπουτσίμ δεν ήταν απλά μια επιλογή για τους Εβραίους, που επέστρεφαν από τις αρχές του 20ου αιώνα στη
γη των προγόνων τους. «Δεν είχαμε να διαλέξουμε ανάμεσα σε ατομικές φάρμες ή συλλογικές φάρμες. Το ερώτημα ήταν όλοι μαζί ή τίποτα», είχε πει κάποιος από τους
πρωτοπόρους του Κινήματος. Η Γαλιλαία ήταν βάλτος,
το κεντρικό Ισραήλ μόνο βράχια και το νότιο, μια αφιλόξενη έρημος. Οι επιδρομές των Αράβων και των Βεδουϊνων άφηναν πίσω τους κατεστραμμένα αρδευτικά
δίκτυα, καμένα σπαρτά, λεηλατημένους καταυλισμούς,
πολλές φορές και νεκρούς. Ο μοναδικός τρόπος για να
επιβιώσουν σʼ αυτή την άγρια γη ήταν κατά ομάδες. Έτσι,
το 1910, ξεκίνησε με δεκαπέντε τολμηρούς (ή απλά ρομαντικούς) νέους το πρώτο Κιμπούτς, το Ντεγκάνγια («Ο
σίτος του Θεού»), για να φτάσει σε ομάδες των 200 ή και
περισσότερων κιμπούτσνικς, εκπαιδευμένων στην γεωργία, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ʼ20, με τη 2η και
την 3η Αλιγιά. Ουσιαστικά, ήταν τα προπύργια του νέου
κράτους, αυτά που όρισαν τα σύνορά του πάνω σε έναν
ασαφή και θολό χάρτη – ή καλύτερα, σʼ ένα ασαφές και
θολό, για την εποχή του, όραμα: τον Σιωνισμό.
Θυμούνται γελώντας τις πρώτες χρονιές του Γιοτβατά,
στα τέλη της δεκαετίας του ʼ50. «Δεν ξέρω πώς το κάναμε αυτό…ήταν μια τρέλα», λέει η Σιούλα, η οποία τότε
είχε ήδη ένα παιδί από τον πρώτο της γάμο με τον θρυλικό Όρι Χοράτσο, τον εμπνευστή της φάρμας με τις
αγελάδες, που σήμερα έχει κάνει το Γιοτβατά ένα από
τα πιο πλούσια και επιτυχημένα κιμπούτς στη χώρα, και ο
οποίος έχασε τη ζωή του πρόωρα σε ένα ατύχημα με αυτοκίνητο. Γράφοντας αυτές τις γραμμές, συνειδητοποιώ
ποιούς έχω απέναντί μου: την ζωντανή ιστορία ενός από
τα ελάχιστα, παγκοσμίως, παραδείγματα επιτυχημένου
Σοσιαλισμού. Στο Γιοτβατά, ακόμα και σήμερα, οι κιμπούτσνικς τρώνε όλοι μαζί στην τραπεζαρία τρεις φορές
την ημέρα, μοιράζονται τα ίδια αγαθά και αμείβονται με
τα ίδια χρήματα, ανεξαρτήτως της δουλειάς που κάνουν
και μένουν ενωμένοι και σταθερά προσηλωμένοι στο αρχικό τους όραμα.
«Τότε δεν υπήρχε γιατρός ή νοσοκομείο σε ακτίνα πολλών χιλιομέτρων. Για να φτάσεις στο Τελ Αβίβ ήθελες
κάπου οκτώ ώρες δρόμο», λέει ο Πιτζ. Είχαν όμως, από
τότε, στο μυαλό τους την επιτυχία; Στόχευαν στη σημερινή ευημερία, σε μια άνετη ζωή; «Εμείς τουλάχιστον,
δεν σκεφτόμασταν τίποτα τέτοιο τότε. Απλά, δίναμε καθημερινά τη μάχη της επιβίωσης, δουλεύαμε για να βγάλουμε τη μέρα. Η δικιά μου δουλειά ήταν η παραγωγή
τροφής για τις αγελάδες. Κατά εποχές, μαζεύαμε όλοι
ντομάτες. Η Σιούλα δούλευε πότε στην κουζίνα και πότε
στο κοτέτσι». Αναρωτιέμαι, αν υπήρχαν από τότε αγελάδες. Ο Πιτζ γελάει τρανταχτά: «Ναι, είχαμε μερικές, αλλά
έμοιαζαν πιο πολύ με…επιζώντες του Άουσβιτς, καμία
σχέση με τις τροφαντές αγελάδες του σήμερα. Και τις
είχαμε για το κρέας τους, όχι για γάλα». Η πρώτη επιχείρηση που έφερε κέρδη ήταν οι χουρμάδες, οι ντομάτες
και τα κρεμμύδια. Ειδικά τα δύο τελευταία έβγαιναν,
λόγω θερμοκρασιών και τον χειμώνα – κι αυτό ανέβαζε
την τιμή τους. Το γάλα ήρθε αργότερα, στα μέσα της δεκαετίας του ʼ60.
Σήμερα, το Γιοτβατά ευημερεί. Όπως λέει ο θρύλος που
κυκλοφορεί σε ολόκληρο το Ισραήλ «ο κιμπούτσνικ του
Γιοτβάτα, κάθε πρωί που βγαίνει από το σπίτι του κοιτάζει την καμινάδα του εργοστασίου γαλακτοκομικών - αν
καπνίζει, πάει να πει ότι βγαίνει γάλα. Συνεπώς, όλα πάνε
καλά και μπορεί να πάει ξένοιαστος στη δουλειά του»
(σ.σ. η φράση αποδίδεται σε ένα από τα μέλη του Κιμπούτς). Είναι ένα από τα λίγα κιμπουτσίμ, που διατηρούν
τον παραδοσιακό χαρακτήρα τους, δεν έχουν διαλυθεί,
δεν έχουν ιδιωτικοποιηθεί, δεν έχουν χρεοκοπήσει. Αυτό
οφείλεται, όπως αναγνωρίζουν και οι δύο, στο ότι «κάποιοι από εμάς, τους πρώτους, είχαν όραμα, είχαν φανταστεί από τότε, πού θέλουν να πάνε το κιμπούτς. Και τα
κατάφεραν». Και φυσικά, στην εμπορική επιτυχία του.
Τελευταία έξοδος: Αρεόπολις
Η οικογένεια της Σιούλα έρχεται από τη βόρεια Ευρώπη,
ο πατέρας της από την Πολωνία και η μητέρα από την
Γερμανία, το Μάνχαϊμ, απʼ όπου έφυγε το ʼ33 μαζί με τον
αδελφό της, όταν ο Χίτλερ ανέβηκε στην εξουσία. Η υπόλοιπη οικογένεια δεν «είδε» τον κίνδυνο. Όταν η γιαγιά
της επισκέφτηκε το Ισραήλ το ʼ39 για να γνωρίσει το νεογέννητο εγγόνι της, δήλωσε καθησυχαστικά ότι «δεν
κινδυνεύουμε, δεν θα μας συμβεί τίποτα». Το 1942 κατέληξαν στο Άουσβιτς, όπου και έχασαν τη ζωή τους.
Από την Γερμανία, την Φρανκφούρτη, ήταν και ο πατέρας του Πιτζ, αυτός έφυγε το ʼ34 για να εγκατασταθεί
στο Ισραήλ, ενώ η μητέρα του είχε γεννηθεί στη Γιάφο
και η οικογένειά της ήταν από την Βουλγαρία. Όταν ξεκίνησε ο Βʼ Παγκόσμιος Πόλεμος, o αδελφός της μητέρας του θέλησε, μαζί με χιλιάδες άλλους Εβραίους, να
καταταγεί στον βρετανικό στρατό, που τότε ήλεγχε την
Παλαιστίνη. Με τα πρώτα τάγματα της περίφημης Εβραϊκής Ταξιαρχίας έφυγε για τη Λιβύη, το Ελ Αλαμέιν και το
Τομπρούκ. Μετά τις μάχες εκεί, με ένα καράβι διέσχισαν
την Μεσόγειο, με κατεύθυνση προς βορρά και προορισμό την Ελλάδα, τον Απρίλιο του 1941, για να πολεμήσουν τα στρατεύματα του Χίτλερ.
Ο Πιτζ ανοίγει το Google Earth και ζουμάρει στην Πελοπόννησο. «Θα σου δείξω τώρα πού είχαν φυλακίσει τον
της ∆ΑΝΑΗ ΠΟΛΙΤΗ
23
εµπειρια και
θείο μου, τον Σάλομ». Το ζουμ σταματάει
πάνω από τη Μάνη, εκεί που μου δείχνει με
το δάκτυλο είναι η Αρεόπολη. «Οι περισσότεροι από την ομάδα του Τομπρούκ πιάστηκαν τότε από Γερμανούς αλεξιπτωτιστές,
περίπου 1700 άτομα. Αρκετοί δραπέτευσαν
πηδώντας από το τρένο που τους μετέφερε
στην βόρεια Ελλάδα. Κάποιοι Έλληνες στην
Θεσσαλονίκη βοήθησαν τον θείο μου, δίνοντάς του μια πλαστή αστυνομική ταυτότητα με το όνομα «Ιωάννης Βασιλειάδης»
και τελικά, Έλληνες ψαράδες τον πέρασαν
στην Τουρκία - κι από κει γύρισε στο Ισραήλ». Τελικά, ο θείος Σάλομ πολέμησε το
ʼ48 για την Ανεξαρτησία και πέθανε δεκαπέντε χρόνια μετά, από φυσικά αίτια.
Αφήνει το Google Earth στην άκρη κι ανοίγει
ένα μικρό, παλιό, κιτρινισμένο βιβλίο, γραμμένο στα εβραϊκά. Σε μια από τις σελίδες,
μου δείχνει έναν χάρτη της Ελλάδας, όπου
με διάφορα βέλη περιγράφεται μια διαδρομή: από την Αρεόπολη προς την ελευθερία. «Είναι ένα βιβλίο που έγραψε κάποιος
από την ίδια ομάδα, που είχε γνωρίσει τον
θείο μου. Έτσι έμαθα όλες αυτές τις πληροφορίες, αλλιώς δεν θα είχα καμία τύχη…»
στο Ισραηλ
Κανένας από εμάς δεν γνώριζε
για τις εμπειρίες και τα συναισθήματα που θα δημιουργούνταν για τη χώρα του Ισραήλ και
για τον εβραϊσμό στο σύνολό
του. Κανένας δεν περίμενε
πόσο αβίαστα και φυσικά μπορεί
να έρθει στην επιφάνεια το
εβραϊκό συναίσθημα, όταν βρίσκεσαι κοντά σε ανθρώπους με
τους οποίους μοιράζεσαι κοινή
πίστη και κοινό παρελθόν. Στο
Ισραήλ, αισθανθήκαμε την αποδοχή και την ελευθερία στην
έκφραση των εβραϊκών μας
ιδεών και της εβραϊκής μας ταυτότητας, κάτι που το εκτιμήσαμε βαθιά. Ζήσαμε από κοντά
την φιλοξενία και την αλληλοβοήθεια που προσφέρεται απλόχερα, όχι μόνο στους Εβραίους
κατοίκους του Ισραήλ, αλλά και
σε όλους τους Εβραίους της
διασποράς.
Αυτό που μας εντυπωσίασε
είναι ότι, οι άνθρωποι διακατέχονται πολύ έντονα απʼ την
ανάγκη και την υποχρέωση να
στηρίζουν όσους το χρειάζονται
και να νοιάζονται για την πατρίδα τους. Γιʼ αυτό το λόγο,
έχουν αναπτύξει και πιστεύουν
πολύ στον εθελοντισμό και στα
αποτελέσματα που μπορεί να
έχει σε κοινωνικό, διαπροσωπικό αλλά και συναισθηματικό
επίπεδο. Οι ευκαιρίες που προ-
σφέρονται σε όλους τους
Εβραίους, Ισραηλινούς ή μη,
είναι τόσο πολλές, που μας κάνουν να πιστεύουμε πως όποτε
χρειαστούμε βοήθεια, το Ισραήλ θα είναι εκεί να μας την
προσφέρει.
Τέλος, η μεγάλη επιτυχία αυτού
του ταξιδιού είναι ότι κατόρθωσε να μας κάνει να αισθανθούμε μέλη μιας παγκόσμιας
εβραϊκής κοινότητας, να γνωρίσουμε καλύτερα την ιστορία
μας και με αυτό τον τρόπο να
έρθουμε πιο κοντά ο ένας στον
άλλον. Κατανοήσαμε ότι, ο κύριος στόχος μας πρέπει να είναι
να παραμείνουμε ενωμένοι, να
αλληλοϋποστηριζόμαστε και να
μην αγνοούμε ο ένας την
ανάγκη του άλλου. Το γεγονός
ότι είμαστε μια μικρή κοινότητα,
δεν είναι απαραίτητα μειονέκτημα. Το μέγεθος των πραγμάτων
που
μπορούμε
να
δημιουργήσουμε είναι τεράστιο. Σκοπός του birthright είναι
να δημιουργεί δυνατότερες
εβραϊκές κοινότητες και εμείς,
ως νεολαία, είμαστε αποφασισμένοι αυτό τον στόχο, να τον
κάνουμε πράξη.
24
της MARGALIT FOX
«ειστε ελευθεροι»
φωναξε
ο Ραββινος
Χερσελ
Σεχτερ
στους
Εβραιους
του
Μπούχενβαλντ
Ο Ραββίνος Χέρσελ Σέχτερ προσεύχεται για το Σαβουώτ, μαζί με τους επιζώντες
στο στρατόπεδο Μπούχενβαλντ στη Γερμανία, το 1945.
Ο καπνός εξακολουθούσε να βγαίνει, όταν ο Ραββίνος
Χέρσελ Σέχτερ (Herschel Schacter) πέρναγε μέσα από τις
πύλες του Μπούχενβαλντ.
Ήταν 11 Απριλίου 1945, όταν η τρίτη στρατιά του Στρατηγού Τζόρτζ Σ. Πάτον, εισέβαλλε και απελευθέρωσε το
στρατόπεδο συγκέντρωσης. Μόλις μια ώρα αργότερα, ο
Ραββίνος Σέχτερ, ο οποίος συνόδευε τους στρατιώτες
της τρίτης στρατιάς, ήταν ο πρώτος Εβραίος ιερέας που
εισερχόταν, ακολουθώντας το πέρασμά τους.
Εκείνο το πρωί, αφού έμαθε ότι τα τεθωρακισμένα του
Πάτον είχαν φτάσει στο στρατόπεδο, ο Ραββίνος Σέχτερ,
ο οποίος πέθανε στο Ρίβερντειλ του Μπρονξ την Πέμπτη,
στα 95 του χρόνια, μετά από μια καριέρα ως ένας από
τους πλέον προβεβλημένους σύγχρονους Ορθόδοξους
Ραββίνους στις Ηνωμένες Πολιτείες, επίταξε ένα τζιπ και
τον οδηγό του. Έφυγε από τη βάση του και έτρεξε προς
το Μπούχενβαλντ.
Μέχρι αργά το απόγευμα, όταν ο Ραββίνος πέρασε μέσα
από τις πύλες, τα συμμαχικά τάνκς είχαν ήδη εισβάλλει
στο στρατόπεδο. Θυμήθηκε, είπε αργότερα, το τσίμπημα
του καπνού στα μάτια του, τη μυρωδιά της καμένης σάρκας και τις εκατοντάδες πτώματα σκορπισμένα παντού.
Θα παραμείνει στο Μπούχενβαλντ για μήνες, φροντίζοντας τους επιζώντες, διεξάγοντας θρησκευτικές λειτουργίες σε μια αίθουσα αναψυχής των ναζί και
βοηθώντας χιλιάδες Εβραίους να επανεγκατασταθούν
στις εστίες τους.
Για το έργο του Ραββίνου Σέχτερ, έκανε ειδική αναφορά,
ο πρώην Ασκενάζι Αρχιραββίνος του Ισραήλ Γισραέλ
Μέιρ Λάου, στην συνάντησή του με τον Πρόεδρο Ομπάμα στο Γιαντ Βασέμ, το μνημείο του Ολοκαυτώματος
στο Ισραήλ.
«Στο Μπούχενβαλντ, εκείνη την ημέρα του Απριλίου»,
διηγιόταν ο Ραββίνος Σέχτερ αργότερα, «φαινόταν σαν
να μην είχε μείνει κανείς ζωντανός». Στο στρατόπεδο,
συνάντησε έναν νεαρό Αμερικανό υπολοχαγό, που γνώριζε τι συνέβαινε. «Υπάρχουν Εβραίοι ζωντανοί εδώ;»
τον ρώτησε ο Ραββίνος. Οδηγήθηκε στο Kleine Lager, ή
Little Camp, ένα μικρότερο στρατόπεδο μέσα στο μεγαλύτερο. Εκεί, στους βρώμικους στρατώνες, άνδρες ξαπλωμένοι σε ξύλινες σανίδες, στοιβάζονταν από το
δάπεδο μέχρι την οροφή. Κοίταζαν από πάνω μέχρι κάτω
τον Ραββίνο, που φορούσε μια άγνωστη σε αυτούς στρατιωτική στολή, με αλάνθαστο τρόμο.
25
«Shalom Aleichem, Yidden», φώναξε ο Ραββίνος Σέχτερ στα
Γίντις, «ihr zint Frei!» - «Ειρήνη σε σας, Εβραίοι, είστε ελεύθεροι!». Έτρεξε από στρατώνα σε στρατώνα, επαναλαμβάνοντας αυτά τα λόγια. Όσοι από αυτούς τους Εβραίους
μπορούσαν να περπατήσουν, τον ακολουθούσαν, μέχρι
που σχηματίσθηκε μια ανθρώπινη ουρά πίσω του.
Όπως περνούσε ένα ανάχωμα πτωμάτων, ο Ραββίνος Σέχτερ αντιλήφθηκε ένα τρεμόπαιγμα κίνησης. Πλησιάζοντας διέκρινε ένα μικρό αγόρι. Ο φυλακισμένος 17030,
κρυβόταν τρομαγμένος πίσω από το ανάχωμα. «Τον φοβήθηκα», το παιδί θυμήθηκε πολύ καιρό αργότερα σε μια
συνέντευξή του, στους Νιού Γιόρκ Τάιμς. «Ήξερα όλες
τις στολές των Ες-Ες, της Γκεστάπο και της Βέρμαχτ και
ξαφνικά, ένα νέο είδος στολής. Σκέφτηκα, ένα νέο είδος
εχθρού».
Με δάκρια στα μάτια του, ο Ραββίνος Σέχτερ πήρε το
αγόρι. «Ποιο είναι το όνομά σου, παιδί μου;» ρώτησε στα
Γίντις. «Λούλεκ», απάντησε το παιδί. «Πόσο χρονών
είσαι;» ρώτησε ο Ραββίνος. «Τι διαφορά έχει;» είπε ο
Λούλεκ, ο οποίος ήταν 7 ετών, «Είμαι μεγαλύτερός σου,
έτσι κι αλλιώς». «Γιατί νομίζεις ότι είσαι μεγαλύτερος;»,
ρώτησε ο Ραββίνος Σέχτερ, χαμογελώντας. «Γιατί κλαις
και γελάς σαν παιδί», απάντησε ο Λούλεκ. «Δεν έχω γελάσει πολύ καιρό τώρα και έχω σταματήσει να κλαίω
πλέον, έτσι ποιος από τους δύο μας είναι μεγαλύτερος;».
Ο Ραββίνος Σέχτερ ανακάλυψε σχεδόν χίλια ορφανά παιδιά στο Μπούχενβαλντ. Ο ίδιος και ένας συνάδελφός
του, ο Ραββίνος Ρόμπερτ Μάρκους, βοήθησαν για την
μεταφορά τους στη Γαλλία - μια αποστολή που περιλάμβανε τον Λούλεκ και τον έφηβο Έλι Βίζελ - καθώς επίσης
μια αποστολή προς την Ελβετία και την Παλαιστίνη, που
έγινε προσωπικά από τον Ραββίνο Σέχτερ.
Για δεκαετίες αργότερα, ο Ραββίνος Σέχτερ είπε, παρέμενε στοιχειωμένος από το χρόνο που πέρασε στο Μπούχενβαλντ, καθώς και από τις ερωτήσεις των επιζώντων,
από την πρώτη μέρα που πάτησε στο στρατόπεδο.
«Με ρωτούσαν, ξανά και ξανά, ο κόσμος ξέρει τι μας συνέβη;», δήλωσε ο Ραββίνος Σέχτερ στο Associated Press
το 1981. «Και σκεφτόμουν, αν ο πατέρας μου δεν είχε
ανέβει στο καράβι εγκαίρως, θα ήμουν και εγώ εκεί».
Ο Χέρσελ Σέχτερ γεννήθηκε στο Μπράουνσβιλ του
Μπρούκλιν, στις 10 Οκτωβρίου 1917, ο νεότερος από τα
10 παιδιά των γονέων, οι οποίοι είχαν έρθει από την Πολωνία. Ο πατέρας του, Πίνκους, ήταν έβδομη γενιά
σοχέτ, (θρησκευτικός σφαγέας ζώων). Η μητέρα του, η
Μύριαμ Σίμελμαν, ήταν διαχειρίστρια ακινήτων.
Ο κ. Σέχτερ πήρε το πτυχίο του από το Πανεπιστήμιο Γεσιβα στη Νέα Υόρκη, το 1938. Το 1941, έλαβε διορίσθηκε
στη Γεσιβα από τον Ραββίνο Τζόζεφ Μπ. Σολόβειτσικ,
έναν από τους ιδρυτές του σύγχρονου ορθόδοξου κινήματος. Υπηρέτησε περίπου ένα χρόνο, ως Ραββίνος στο
Στάμφορντ και μετά εντάχθηκε στο στρατό, το 1942.
Μετά την απελευθέρωση του Μπούχενβαλντ, διένειμε
άζυμα (η απελευθέρωση έγινε μόλις μία εβδομάδα μετά
το Πέσαχ). Τελετούργησε το Σαβουώτ, τη γιορτή της
αποκάλυψης της Τορά στον Μωυσή στο όρος Σινά, η
οποία τότε έπεσε τον Μάιο. Και προσευχή κάθε Παρασκευή βράδυ. Ο Λούλεκ μαζί με τον μεγαλύτερο αδελφό
του, Ναφτάλι, είπαν Καντίς για τους γονείς τους- Πολωνούς Εβραίους- που σκοτώθηκαν από τους ναζί.
Αφού αποστρατεύθηκε με τον βαθμό του λοχαγού, ο
Ραββίνος Σέχτερ έγινε ο πνευματικός ηγέτης του εβραϊκού κέντρου Μοσολου, μια ορθόδοξη συναγωγή στο Χαλ
Άβενιου, στο βόρειο Μπρονξ. Προήδρευσε εκεί, από το
1947 μέχρι το 1999, που έκλεισε.
Ήταν επικεφαλής πολλών εβραϊκών εθνικών ομάδων,
συμπεριλαμβανομένης της Διάσκεψης των Προέδρων
των μεγαλύτερων εβραϊκών οργανώσεων, της οποίας
στο παρελθόν διετέλεσε πρόεδρος. Πιο πρόσφατα, ήταν
διευθυντής ραββινικών σπουδών στη Γεσιβα. Ο Ραββίνος Σέχτερ, ο οποίος το 1956 πήγε στη Σοβιετική Ένωση
με μια αμερικανική ραββινική αντιπροσωπεία, ήταν ένας
θαρραλέος συνήγορος των δικαιωμάτων των Εβραίων
της Σοβιετικής Ένωσης και σύμβουλος του Προέδρου
Ρίτσαρντ Μ. Νίξον.
Κάτοικος του Ρίβερντειλ του Μπρονξ, ο Ραββίνος Σέχτερ ήταν σύζυγος της Πνίνα Γκέουιρτζ, την οποία παντρεύτηκε το 1948. Είχε έναν γιο, τον Ραββίνο Τζέικομπ
Τζ. Σέχτερ, ο οποίος επιβεβαίωσε το θάνατο του πατέρα
του, μια κόρη, την Μύριαμ Σέχτερ, τέσσερα εγγόνια και
οκτώ δισέγγονα.
Και τι έγινε ο Λούλεκ, το ορφανό που έσωσε ο Ραββίνος
Σέχτερ από το Μπούχενβαλντ εκείνη την ημέρα; Ο Λούλεκ, ο οποίος τελικά εγκαταστάθηκε στην Παλαιστίνη,
μεγάλωσε για να γίνει ο Ραββίνος Γισραέλ Μέιρ Λάου. Ο
Ραββίνος Λάου, ο οποίος αφηγήθηκε την παιδική του εμπειρία με τον Ραββίνο Σέχτερ στα απομνημονεύματά
του, που δημοσιεύθηκαν στα αγγλικά το 2011, με τίτλο
«από τα βάθη», έγινε ο Ασκενάζι Αρχιραββίνος του Ισραήλ, από το 1993 ως το 2003 και σήμερα είναι ο Αρχιραββίνος του Τελ Αβίβ.
Την Παρασκευή, όταν ο Ραββίνος Λάου περιέγραψε στον
κ. Ομπάμα τη διάσωσή του από το Ραββίνο Σέχτερ, ευχαρίστησε τον αμερικανικό λαό για την βοήθεια που παρείχε στους επιζώντες του Μπουχενβαλντ να περάσουν
«όχι από τη σκλαβιά στην ελευθερία, αλλά και από το θάνατο στη ζωή» - δεν είχε ακόμα μάθει για το θάνατο του
Ραββίνου Σέχτερ, την προηγούμενη μέρα. «Για μένα,
ήταν ζωντανός», δήλωσε ο Ραββίνος Λάου σε συνέντευξή του στους Τάιμς, την Δευτέρα. «Μιλάω γι 'αυτόν
με δάκρια στα μάτια μου».
NEW YORK TIMES, 26/3/2013
26
του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΛΑΝΤΖΗ
η
Αυγη θελει µια Εκκλησια
να σταυρωνει και οχι να
Ακολουθεί το κείμενο της ομιλίας του κ. Γιώργου Καλαντζή, Γεν. Γραμματέα Θρησκευμάτων, η οποία δημοσιεύεται στο νέο βιβλίο
«Νεοναζιστικός Παγανισμός και Ορθόδοξη Εκκλησία» (εκδόσεις Άρτος Ζωής).
Καλησπέρα σας Σεβασμιώτατοι, Σεβαστοί πατέρες, κυρίες
και κύριοι.
Ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση. Η σημερινή πρωτοβουλία είναι μία ελπίδα. Μια ελπίδα για όλους μας, όπως
μεγάλη ελπίδα για όλους μας ήταν η ιστορική παρέμβαση
του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης
κ.κ. Παύλου, όπως ελπίδα ήταν και όλα όσα είπαν πολλοί
Σεβασμιώτατοι Μητροπολίτες για το ζήτημα το οποίο συζητάμε σήμερα εδώ.
Με την ευκαιρία αυτή ας μου επιτραπεί να πω ότι η στάση
της Ορθόδοξης Εκκλησίας όπως έχει εκφραστεί από τον
Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, υπό την εμπνευσμένη ηγεσία και σοφία του οποίου δρα, έχει βοηθήσει, πολύ περισσότερο απʼ ότι μπορούμε να καταλάβουμε
και να μετρήσουμε τώρα, την ελληνική κοινωνία ώστε να
μπορέσει να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για να σταθεί
ξανά όρθια.
Ο νεοναζισμός είναι ναζισμός. Το «νέο» νομίζω δίνει μια
διάσταση μείωσης του φαινομένου. Είναι κανονικοί ναζί,
δεν το έχουν κρύψει. Στον πυρήνα της ύπαρξής του ο ναζισμός έχει τον αντισημιτισμό, έχει τον αντιεβραϊσμό και
στην πατρίδα μας σήμερα έχει και τον αντι-ισλαμισμό,
όπως εκφράζεται μέσα από την δίωξη, την καταδίκη και την
αναγόρευση σε υπανθρώπους των μεταναστών συλλήβδην. Άρα, δεν μπορούμε να κάνουμε καμία συζήτηση
γύρω απʼ αυτό το φαινόμενο, εάν δεν ξέρουμε ότι σήμερα
εμείς σε αυτή τη χώρα, όσον αφορά το ναζιστικό κόμμα
που υφίσταται δυστυχώς στην ελληνική Βουλή, θα κριθούμε πρώτα και κύρια από τον τρόπο που διαχειριζόμαστε αυτά τα μεγάλα ζητήματα, τον εβραϊσμό και το Ισλάμ.
Τον εβραϊσμό όπως εκφράζεται και από τους Έλληνες
Εβραίους αλλά και από τους Εβραίους σε άλλα κράτη, με
κύριο αντικείμενο βεβαίως την άρνηση του Ολοκαυτώματος και την αθώωση του αντισημιτισμού και το Ισλάμ, όπως
εκφράζεται από τους μετανάστες που υπάρχουν στη χώρα
μας.
Να σας θυμίσω ότι είμαστε μια χώρα, η οποία προσπαθεί
επί δεκαετίες να κατασκευάσει ένα τέμενος και δεν μπορεί. Αυτό είναι κάτι που δεν μας τιμά. Είναι κάτι που δείχνει
και τα δικά μας όρια, ως κοινωνίας. Όρια, που τώρα η
Χρυσή Αυγή μας καλεί να πάρουμε επιτέλους την απόφαση
να τα ξεπεράσουμε, γιατί αν δεν ξεπεράσουμε εμείς τα
όρια προς αυτή την κατεύθυνση, θα τα ξεπεράσουν εκείνοι
προς μια άλλη κατεύθυνση.
Επειδή αυτό που κάθε ναζισμός επιδιώκει είναι άνθρωποι
φωτοτυπίες, είναι βέβαιο πως θα ξεκινήσουν διώκοντας
μετανάστες, μουσουλμάνους, Εβραίους, ομοφυλόφιλους
και όλους εκείνους που ξέρουμε ότι οι ναζί έστελναν σε
στρατόπεδα συγκέντρωσης. Και θα συνεχίσουν, διώκοντας τους πιο ψηλούς, τους πιο κοντούς ή τους πιο εύσωμους. Είναι εμφανές λοιπόν, ότι όταν το τρένο ξεκινήσει
δεν σταματάει πουθενά, παρά μόνο με την εξόντωση και
του τελευταίου που διαφέρει.
Αν λοιπόν, αυτό που θέλουμε να εκφράσουμε ως ενότητα
της κοινωνίας είναι μια βίαιη ενότητα της ομοιομορφίας
και της ταυτότητας, έχουμε αποτύχει εξαρχής. Δεν υπάρχει καμία περίπτωση να το πετύχουμε. Δε θα το πετύχουμε
ποτέ.
Αυτό που πραγματικά θέτει ως ερώτημα η Χρυσή Αυγή,
αφορά τι είδους πολιτισμός είμαστε, τι είδους πολιτισμός
θέλουμε να είμαστε και ποια είναι η εθνική μας ταυτότητα.
Επιτρέψτε μου να το πω λίγο λαϊκίστικα. Ο πολιτισμός του
αίματος σημαίνει πολύ απλά, ότι οι άνθρωποι δεν είναι τίποτα άλλο από σκυλιά ράτσας. Μόνο τα σκυλιά ράτσας θέλουν πιστοποιητικό που να δείχνει ότι είναι γνήσια, ώστε να
πουληθούν σε μεγάλη αξία. Αυτό είναι το όραμα που ο ελληνισμός έχει για τον εαυτό του; Αυτή είναι η εθνική ταυτότητα, που οι Έλληνες θέλουν να έχουν; Αυτό είναι που
οι Έλληνες θέλουν να δείξουν; Αυτό είναι, που είμαστε;
Δε μπορώ να το δεχτώ και δε θα το δεχτώ ποτέ και βεβαίως, ούτε και η πλειοψηφία θα το δεχτεί ποτέ.
Όταν η οικονομική κρίση υποχωρήσει, για κάθε ποσοστό
αύξησης του ΑΕΠ θα έχουμε μια διπλάσια, τετραπλάσια
πτώση του ποσοστού της Χρυσής Αυγής. Αλλά η ίδια η πρόκληση της ύπαρξής της σήμερα, δεν μπορεί να αγνοηθεί.
Και δεν μπορεί να αγνοηθεί, γιατί το βασικό της μήνυμα
είναι μήνυμα μίσους. Λένε πάντα ποιους μισούν, όχι τι αγαπούν και αυτό είναι μια βασική διαφορά μεταξύ της ναζιστικής αντίληψης και του ελληνικού πολιτισμού, είτε στην
αρχαία ελληνική εκδοχή του, είτε στην χριστιανική εκδοχή
του. Να θυμίσω τη γνωστή ρήση του Σοφοκλή «δε γεννήθηκα για να μισώ αλλά για να αγαπώ». Αυτή είναι η διαφορά
μας. Από εκεί ξεκινάμε και αυτό είναι το θεμέλιο, πάνω στο
οποίο μπορούμε να δομήσουμε την άποψη που θα επικρατήσει τελικά. Θέλω κλείνοντας, να πω κάτι που αφορά την
Εκκλησία και βεβαίως, όποιον από μας είναι Ορθόδοξος.
Τι Εκκλησία είναι αυτή που θέλει η Χρυσή Αυγή; Νομίζω ότι
είναι ξεκάθαρο πως η Χρυσή Αυγή θέλει μια Εκκλησία
μικρή, φοβική, υποταγμένη, σκοταδιστική. Μια Εκκλησία
να σταυρώνει, όχι να σταυρώνεται. Ας μην το επιτρέψουμε.
Σας ευχαριστώ.
Πηγή: www.amen.gr
του ΙΑΚΩΒ ΣΙΜΠΗ*
27
ποιος πρεπει να ζητησει συγνωµη απο ποιον
Ποιος θυμάται την υπόθεση
«Στρούμα»;
Η συγνώμη στους Τούρκους.
Ο φίλος μου Μοσέ Κλάιν, 86 χρόνων, ήταν 21 έτους όταν τοποθετήθηκε από την Παλγιάμ (το
ναυτικό τμήμα της Παλμάχ – το
στρατιωτικό τμήμα της Αγκανα, της
Εβραϊκής αντίστασης στην Παλαιστίνη) του να υπηρετήσει ως αρχηγός σε ένα από τα στρατόπεδα
εγκλείστων στην Κύπρο. Ο Μοσέ
έφτασε στην Κύπρο μετά μεγάλες
περιπέτειες.
Μιλάει για μια ντροπιαστική υπόθεση, που υπεύθυνοι είναι οι Τούρκοι, και που διαδραματίστηκε κατά
τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τόσο
ντροπιαστική, που απαγορεύεται να
μείνει στη λησμονιά και πρέπει να
την υπενθυμίζουμε και να την διαδίδουμε πάντα και μάλιστα τη μέρα
του Ολοκαυτώματος.
Όχι μόνο οι Τούρκοι πρέπει να
ντρέπονται, αλλά και όλος ο κόσμος! Μια και οι Άγγλοι, βάσει της
Λευκής Βίβλου του 1939, είχαν
κλείσει τις πόρτες της Παλαιστίνης
για τους Εβραίους και ο άλλος κόσμος, δεν επέτρεπε στους Εβραίους να μπαίνουν στα κράτη τους.
Στις 16 Δεκεμβρίου 1941, απέπλευσε από το ρουμάνικο λιμάνι
Κωστάντζα στην Μαύρη Θάλασσα,
ένα σαράβαλο ατμόπλοιο, που
έφερε το όνομα «Στρούμα» με προορισμό την Παλαιστίνη, μέσω των
Δαρδανελίων. Στο πλοίο επέβαιναν
103 παιδιά, 272 γυναίκες και 393 άνδρες, Εβραίοι που απέδρασαν από
το φασιστικό καθεστώς του Αντονέσκου, στην Ρουμανία.
Στις ακτές της Τουρκίας, οι μηχανές
του πλοίου σταμάτησαν και το πλοίο
πήγαινε πέρα- δώθε στην φουρτουνιασμένη θάλασσα. Οι τούρκικες
αρχές ρυμούλκησαν το πλοίο σε
ένα κοντινό λιμάνι, όμως τους
Εβραίους μετανάστες τους έθεσαν
σε αποκλεισμό και
δεν τους πρότειναν καταφύγιο. Οι
Εβραίοι της ΚωνΡουμάνοι και Ρώσοι εβραϊκής καταγωγής βρήκαν τραγικό θάνατο,
σταντινούπολης
στην προσπάθειά τους να ξεφύγουν από τους ναζί
τους εφοδίαζαν
επί δύο μήνες με
ένας από τους αξιωματικούς του
φαΐ, όμως οι τροφές τέλειωσαν. Οι
πλοίου. Οι δυο τους κατάφεραν να
Εβραίοι σε όλο τον κόσμο έκαναν
πιαστούν από ένα καδρόνι.
μεγάλες προσπάθειες, που δεν καρΣτην θάλασσα επικρατούσε μεγάλη
ποφόρησαν, να βρεθεί λύση για
παγωνιά και το πρωί διαπίστωσε ο
τους μετανάστες. Τότε, η τουρκική
Νταβίντ, πως ο αξιωματικός δεν κακυβέρνηση έδωσε εντολή στο πλήτάφερε να επιζήσει. Τον Νταβίντ
ρωμα να αποπλεύσει το πλοίο από
τον περιμάζεψε ένα αλιευτικό, που
το τουρκικό λιμάνι. Όταν το πλήβρέθηκε τυχαία εκεί. Είναι ο μοναρωμα το αρνήθηκε, οι Τούρκοι έδεδικός
που επέζησε, για να διηγηθεί
σαν το πλοίο σε τούρκικο ρυμουλκό
στον κόσμο αυτά που συνέβησαν
και το έβγαλαν έξω από τα τουρκικά
και την ντροπιαστική συμπεριφορά
χωρικά ύδατα στην Μαύρη Θάτων
Τούρκων.
λασσα, 8 χιλιόμετρα από την ακτή
Ήταν
το μεγαλύτερο πλήγμα στην
(23/2/1942). Το πλοίο έμεινε χωρίς
ιστορία της παράνομης μετανάτροφή και χωρίς νερό, με τις εκαστευσης. Σε όλη την τεράστια τουρτοντάδες επιβατών που συνωστίζονκική
χερσόνησο, τη Μικρά Ασία,
ταν στο κατάστρωμα. Από το
ολόκληρη ήπειρο, δεν βρέθηκε προπλήρωμα έγινε αποτυχημένη προσωρινό καταφύγιο για μερικές εκασπάθεια να διορθώσει τις μηχανές.
τοντάδες Εβραίους πρόσφυγες,
Έτσι, το πλοίο συνέχισε να ταρακουθύματα του φασισμού.
νιέται πέρα-δώθε στην θάλασσα.
Οι Τούρκοι έδιωξαν τους μετανάΤην επομένη το πρωί (24/2/1942)
στες στον θάνατό τους.
ακούστηκε μια μεγάλη έκρηξη.
Εμείς δεν χρειαζόμαστε καμιά συΊσως το πλοίο να προσέκρουσε σε
γνώμη. Δεν θα ξεχάσουμε, ούτε θα
θαλάσσια νάρκη, όπως προσπάθησυγχωρήσουμε!
σαν να εξηγήσουν αργότερα οι
Αν
κάποιος από τους αναγνώστες
Τούρκοι και ίσως το πλοίο να πλήχξέρει τουρκικά – ας το μεταφράσει
θηκε, κατά λάθος, από τορπίλη ρώκαι ας στείλει την ιστορία αυτήν
σικου υποβρυχίου (που σύμφωνα
στον Ερντογάν.
με κάποιες πληροφορίες εντόπισε
εχθρικό πλοίο).
Το πλήγμα προκάλεσε μεγάλη
ζημιά και το πλοίο βυθίστηκε. Από
τους εκατοντάδες επιβάτες που
βρισκόντουσαν στο κατάστρωμα,
μόνο δύο σώθηκαν: ένας μετανάστης ονόματι Νταβίντ Στολίερ και
*O Ιάκωβος Σιμπή είναι ιστορικός. Περισσότερα σχετικά με την παράνομη μετανάστευση
Εβραίων από την Ευρώπη στην Παλαιστίνη,
την παράνομη μετανάστευση Εβραίων από
την Ελλάδα στην Παλαιστίνη και για το πλοίο
Στρούμα, θα βρείτε στο βιβλίο της Καρίνας
Λάμψα και του Ιακώβ Σιμπή, Η Ζωή από την
Αρχή, από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
28
ενα ιστορικο
δηµοτικο τραγουδι
για τον Συνταγµαταρχη
Μαρδοχαιο Φριζη
Το δημοτικό αυτό τραγούδι -συρτόαποτελεί ένα σπάνιο ιστορικό ντοκουμέντο. Ηχογραφήθηκε από την
ORTHOPHONIC Αμερικής ORS587, το 1941, αμέσως μετά την
γενναία νίκη των Ελλήνων στο
Αλβανικό Μέτωπο (1940 – 1941),
με ερμηνευτή τον Πέτρο Λάντζα
και σε μουσική του Αντ. Σακελλάριου.
Το θέμα του τραγουδιού είναι εμπνευσμένο από τις ηρωικές νίκες,
που πέτυχε κατά των Ιταλών, ο
συνταγματάρχης Μαρδοχαίος Φριζής, Έλληνας Εβραίος από την
Χαλκίδα. Η φυσιογνωμία του Συνταγματάρχη Φριζή, - ο οποίος έπεσε
στο πεδίο της μάχης στις 5 Δεκεμβρίου του 1940 και ήταν μεταξύ
των πρώτων Ελλήνων αξιωματικών,
που έδωσαν τη ζωή τους υπερασπιζόμενοι την πατρίδα - έμεινε θρυλική στα βουνά της Αλβανίας,
εμψύχωνε τον αγώνα των Ελλήνων, ενώ ενέπνευσε ακόμα και στιχουργούς.
Το τραγούδι αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα της προσφοράς
του Μ. Φριζή στον αγώνα για την
ελευθερία και τη γενναιότητα της
ελληνικής ψυχής.
Οι φωτογραφίες του βίντεο είναι
από την έκδοση του ΚΙΣΕ «ΜΑΡ.
ΦΡΙΖΗΣ» (Αθήνα 1977). Ο έφιππος
ανδριάντας του Μ. Φριζή, με χορηγία και ενέργειες Ελλήνων των
ΗΠΑ και συγκεκριμένα του «Συλλόγου Φίλων Συνταγματάρχη Φριζή»,
με επικεφαλής τον κ. Στέφανο Μπιτσάρα (Μίτσιγκαν, ΗΠΑ), τοποθετήθηκε στη γενέτειρά του Χαλκίδα,
τον Σεπτέμβριο του 2010, ενώ ήδη
από το 1971 βρίσκεται στην Χαλκίδα
η προτομή του.
εκδηλωση στο
Μουσειο της πολεως των Αθηνων
Σε ειδική εκδήλωση αφιερωμένη στο Μορδοχαίο Φριζή, που έγινε στο Μουσείο
της πόλεως των Αθηνών, παρουσία πολιτικών και στρατιωτικών παραγόντων και
πλήθους κόσμου, ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών, Μπένης
Αλμπάλας, αναφέρθηκε στο σύγχρονο δίδαγμα της θυσίας του πρώτου Έλληνα
αξιωματικού στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο. «Ίσως, όμως, είναι η πρώτη φορά που
ένας Εβραίος και Αξιωματικός, έχει την τύχη και την τιμή να μιλήσει για τον
Συνταγματάρχη Μαρδοχαίο Φριζή, στα 72 χρόνια από το θάνατό του, στα πλαίσια μιας τελετής μνήμης», ανέφερε ο κ. Αλμπάλας και συνέχισε: «Αισθάνθηκα
ότι ήταν και τιμή και χρέος μου να μιλήσω για τον Συνταγματάρχη Φριζή. Είμαι
και εγώ Έλληνας Εβραίος. Είμαι τώρα πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας
Αθηνών. Αποφοίτησα από Στρατιωτική Παραγωγική Σχολή, την Στρατιωτική Ιατρική Σχολή Θεσσαλονίκης, τμήμα Κτηνιατρικό. Ονομάστηκα Μόνιμος Ανθυποκτηνίατρος και έφτασα στο βαθμό του Συνταγματάρχη, όπου και παραιτήθηκα
με αίτησή μου.
Έτσι, ο συνδυασμός του Έλληνα Εβραίου και του Αξιωματικού μου δημιουργούν όλες τις προϋποθέσεις να αισθάνομαι περήφανα που βρίσκομαι εδώ, για να
μιλήσω για έναν άλλο Έλληνα Εβραίο Αξιωματικό, έναν ήρωα που τιμούμε τη
μνήμη του απόψε».
Στην συνέχεια, αφού περιέγραψε την ηρωική πορεία του Μορδοχαίου Φριζή και
σκιαγράφησε την προσωπικότητά του τόσο ως Έλληνα, όσο και ως Εβραίου, κατέληξε: «Εκείνη την περίοδο, κατατάχθηκαν στον ελληνικό στρατό και πολέμησαν στο Αλβανικό και Μακεδονικό Μέτωπο, εναντίων των Ιταλών και Γερμανών,
ως Αξιωματικοί, Υπαξιωματικοί και Οπλίτες, 12.898 Εβραίοι, από ένα σύνολο
εβραϊκού πληθυσμού 77.380 ανθρώπων, που ζούσαν στις 28 εβραϊκές κοινότητες εκείνης της εποχής. Από αυτούς, 513 σκοτώθηκαν και 3.743 τραυματίσθηκαν στα πεδία των μαχών. Αλλά και στην Εθνική Αντίσταση, πολλοί Εβραίοι από
πολλές εβραϊκές κοινότητες, πολέμησαν με αυταπάρνηση τους κατακτητές.
Η μικρή αυτή αναφορά, παράλληλα με τον ήρωα Φριζή, γίνεται για να κατανοήσουν και να αντιληφθούν ορισμένοι επιπόλαιοι, κακόπιστοι και εμπαθείς, που πιστεύουν ακόμα δυστυχώς σε κακόγουστα στερεότυπα, ότι οι Έλληνες Εβραίοι
πάντοτε, τότε και τώρα και αύριο, είναι έτοιμοι να αγωνιστούν για την πατρίδα
Ελλάδα, ως ισότιμοι και ισάξιοι, με τις ίδιες υποχρεώσεις και δικαιώματα, όπως
και οι συμπατριώτες τους χριστιανοί. Τίποτε παραπάνω, τίποτε λιγότερο» και
έκλεισε την ομιλία του λέγοντας:
«Ο Συνταγματάρχης Φριζής, όπως διηγείται ο γιός του Ιάκωβος, ήταν ένας συνειδητός και αδιάλλακτος αντιφασίστας. Πίστευε ότι, ένας είναι ο φασισμός,
οποιοδήποτε χρώμα, όνομα και χώρα καταγωγής αν έχει. Ο ναζισμός και οι πράξεις του, που δυστυχώς βιώνουμε, αποτέλεσε και αποτελεί κακοήθη μετεξέλιξη
του φασισμού».
Ο Συνταγματάρχης Φριζής, θα μπορούσε κάποιος να πει, ότι υπήρξε «τυχερός».
Σκοτώθηκε ένδοξα για την πατρίδα του από ιταλικό βόλι και όχι από δηλητηριώδες αέριο. Σκοτώθηκε ελεύθερος, προπορευόμενος, εντελώς ακάλυπτος,
αναπνέοντας τον αέρα της Πίνδου, μπροστάρης των στρατιωτών του, φωνάζοντας «αέρα» καβάλα στο άλογό του. Ετάφη εκεί, σε χώμα, από Έλληνα ιερέα,
ο οποίος τον ξεπροβόδισε από τη ζωή με το χέρι του ακουμπισμένο στο καταματωμένο κεφάλι του ήρωα, να ψάλλει την επιθανάτια εβραϊκή προσευχή
«Άκουσε Ισραήλ, ο Θεός είναι Ένας και Μόνος». Προσευχήθηκε στο Θεό του,
τον Θεό όλων των Ελλήνων.
της ΤΖΕΝΗΣ ΚΑΤΣΑΡΗ-ΒΑΦΕΙΑ∆Η
29
«ν το κου µεντα»
Το βιβλίο - ντοκουμέντο της εξόντωσης των Εβραίων
από την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη.
Την Κυριακή παρουσιάστηκε στην Καβάλα, στο Λύκειο Ελληνίδων, το οποίο µέχρι το 1942 λειτουργούσε ως εβραϊκό σχολείο, το βιβλίο του Νατάν Γκρίνµπεργκ «Ντοκουµέντα», µε χορηγία του
προέδρου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Καβάλας, Βίκτωρα Βενουζίου. Η εκδήλωση παρουσίασης
του βιβλίου εντάχθηκε από τον δήµο Καβάλας, στο πλαίσιο του εορτασµού των 100 χρόνων από
την απελευθέρωση της πόλης, κατά τη διάρκεια του Β΄ Βαλκανικού Πολέµου, στις 23 Ιουνίου 1913.
Χαιρετισμοί από την Ευτέρπη Σαμαρά και τον Βίκτωρα
Βενουζίου
Αρχικά, χαιρετισμό απηύθυνε στους παρευρισκομένους,
η πρόεδρος του Λυκείου Ελληνίδων Καβάλας, Ευτέρπη
Σαμαρά και στη συνέχεια ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής
Κοινότητας Καβάλας Βίκτωρ Βενουζίου, αναφερόμενος
στα «Ντοκουμέντα», σημείωσε ότι είναι μοναδικής αξίας
βιβλίο, «αφού ασχολείται με το Ολοκαύτωμα των
Εβραίων της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και της
FYROM, μιλώντας με αποδείξεις για τα εγκλήματα που
έγιναν και για τη μεθοδικότητα, που επέδειξαν οι Βούλγαροι. Μοναδικής αξίας βιβλίο, γιατί αποτελεί μία συλλογή εγγράφων και μαρτυριών που αφορούν στη
σύλληψη, τον εκτοπισμό και την εξόντωση των Ελλήνων
Εβραίων της Καβάλας και των πόλεων υπό βουλγαρική
κατοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, κατά τη
διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1941 - 1944)».
Τζέκυ Μπενμαγιόρ, ερευνητής
Στο γενικό πλαίσιο της γερμανικής γραφειοκρατίας σε
σχέση με το «Εβραϊκό Ζήτημα» και την «Τελική του
Λύση», αναφέρθηκε ο ερευνητής Τζέκυ Μπενμαγιόρ, ξεκινώντας από την οργανωμένη μεθοδολογία εξόντωσης,
την απαγόρευση γάμων με Εβραίους, την σηματοδότησή
τους με το άστρο, τη συγκέντρωσή τους σε στρατόπεδα
και την εξόντωσή τους αλλά και στην υφαρπαγή της περιουσίας τους, εστιάζοντας στην εξόντωση των 46.000
Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Ο ίδιος αναφέρθηκε στους
3.000 με 4.000 Εβραίους της Θεσσαλονίκης, που διεσώθησαν και διερωτήθηκε, γιατί δεν συνέβη το ίδιο με τους
Εβραίους της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, συμπέρανε δε, ότι αυτό οφείλεται στον εγκλεισμό τους στο
στρατόπεδο της Τρεμπλίνκα. Ο κ. Μπενμαγιόρ, σημείωσε
την αξία των «Ντοκουμέντων» για την ιστορία των
Εβραίων της χώρας μας αλλά και των Εβραίων εν συνόλω της Ευρώπης και ευχήθηκε η πορεία μνήμης, που
για πρώτη φορά έγινε εφέτος στη Θεσσαλονίκη, να γίνει
κάποια στιγμή και στην Καβάλα.
Βασίλης Ριτζαλέος, Δρ. Ιστορίας ΑΠΘ
[…] Ο ιστορικός και επιστημονικός επιμελητής της έκδο-
σης Βασίλης Ριτζαλέος, αναφέρθηκε στο τί επεδίωκε η
Βουλγαρία, μέσω του πρωθυπουργού Μπογκντάν Φίλοφ
και του βασιλιά Μπόρις Γ΄, που συνεργάστηκαν με την
Γερμανία του Αδόλφου Χίτλερ. Την ίδρυση ουσιαστικά
της «μεγάλης Βουλγαρίας», με τη νομή εκ μέρους της,
των εδαφών της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και
εδαφών της τότε Γιουγκοσλαβίας. Αναφέρθηκε επίσης,
στις περιπέτειες του Γκρίνμπεργκ ως Εβραίου της Βουλγαρίας αλλά και στη συστηματική προσπάθεια εκ μέρους
του, συγκέντρωσης κρατικών εγγράφων, με τα «Ντοκουμέντα».
Ο αείμνηστος Σάμπυ Τσιμίνο και η καταγραφή της ιστορίας εξόντωσης των Εβραίων της Καβάλας
Μετά από τις ομιλίες υπήρξε προβολή οπτικού υλικούαπόσπασμα από ντοκιμαντέρ- με τον αείμνηστο Σάμπυ
Τσιμίνο, πρόεδρο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Καβάλας,
συνομιλητή και μέντορα του Βίκτωρα Βενουζίου. Ο
Σάμπυ Τσιμίνο, σοφή και σεβάσμια μορφή, συγκλόνισε
με τον τρόπο που υπέβαλε το ερώτημα «γιατί;», για τις
αιτίες του Ολοκαυτώματος, το οποίο ως διαρκώς αναπάντητο, θα παραμένει ανεξίτηλο τεκμήριο της ανθρώπινης θηριωδίας. Κινηματογραφικά επίσης, μας
παρουσίασε πώς ο ίδιος βίωνε την αίσθηση του χρέους
απέναντι στην ιστορία καταρτίζοντας αρχεία και λίστες
των ονομάτων των Καβαλιωτών Εβραίων, που οι ψυχές
τους «φτερούγισαν» στα στρατόπεδα της Τρεμπλίνκα.
Κωστής Σιμιτσής, δήμαρχος Καβάλας
Ο δήμαρχος Καβάλας Κωστής Σιμιτσής, όχι μόνον ανήγγειλε την ανέγερση μνημείου Ολοκαυτώματος στη
μνήμη των Εβραίων της Καβάλας […] αλλά σημείωσε,
την εξαίρεση που σημειώθηκε στη χώρα μας εκ μέρους
του ελληνικού δημοσίου, στο οποίο, προς τιμήν του, δεν
περιήλθαν ποτέ οι σχολάζουσες εβραϊκές περιουσίες, οι
οποίες, μέσω του ΟΠΑΙΕ, περιήλθαν κατʼ ουσίαν στη
νομή και την κατοχή των Ισραηλιτικών Κοινοτήτων.
Παρατηρητής Οnline, 16.04.2013
Το βιβλίο του Νατάν Γκρίνμπεργκ «Ντοκουμέντα», κυκλοφορεί
από τις εκδόσεις Παρατηρητής της Θράκης.
30
σχολια
τα εγκαινια της εκθεσης του Εβραϊκου
Μουσειου Ελλαδος
«Συναγωνιστης:
Εβραιοι στην
Εθνικη Αντισταση»
Το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος εγκαινίασε την Τρίτη 16
Απριλίου 2013, τη νέα περιοδική του έκθεση, με τίτλο
«Συναγωνιστής: Έλληνες Εβραίοι στην Εθνική Αντίσταση», η οποία πραγματοποιείται στo πλαίσιo προγραμματικής συμφωνίας συνεργασίας, με την πρεσβεία της
Ομοσπονδιακής δημοκρατίας της Γερμανίας στην
Αθήνα.
Κατά την διάρκεια της εκδήλωσης, απηύθυναν σύντομο
χαιρετισμό, ο πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του
ΕΜΕ, κ. Μάκης Μάτσας και ο Γερμανός πρέσβης στην
Αθήνα, κ. Βόλφγκανγκ Ντόλτ, ο οποίος εγκαινίασε την
έκθεση. Την εκδήλωση χαιρέτισε με σύντομη ομιλία του,
ο πρόεδρος της ΔΗΜ.ΑΡ., κ. Φώτης Κουβέλης, ενώ τα
εγκαίνια τίμησαν με την παρουσία τους, οι πρέσβεις της
Αμερικής, του Καναδά και της Ιταλίας, εκπρόσωποι των
πρεσβειών του Ισραήλ, της Αυστρίας και της Βουλγαρίας, καθώς και πλήθος εκλεκτών καλεσμένων. Ιδιαίτερα
συγκινητική ήταν η παρουσία Ελλήνων Εβραίων αντιστασιακών, καθώς και των απογόνων τους.
Στο έργο του Εβραϊκού Μουσείου αναφέρθηκε, μεταξύ
άλλων, ο Γερμανός πρέσβης κ. Βόγκαντ Ντολτ, ο οποίος
χαρακτήρισε την έκθεση «μνημείο στους αγωνιστές της
Εθνικής Αντίστασης», υπογραμμίζοντας επιπλέον ότι
«είναι σημαντικό για εμάς να κρατάμε άσβεστη τη μνήμη
για εγκλήματα που διαπράχθηκαν εξ ονόματος της Γερμανίας».
Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της ΔΗΜΑΡ κ. Φώτης
Κουβέλης, αφού εξήρε την αντιστασιακή δράση των Ελλήνων Εβραίων και την επιλογή του Μουσείου να την
αναδείξει, έκανε και μια γενικότερη αναφορά στην ση-
μερινή συγκυρία: «Δυστυχώς, τόσο στην κοινωνία όσο
και μέσα στο Κοινοβούλιο» είπε, «υπάρχουν κάποιοι που
κακόφωνα υποθάλπουν και προπαγανδίζουν τον αντισημιτισμό, ανοιχτά ή συγκεκαλυμμένα. Η άρση των προκαταλήψεων» συμπλήρωσε, «είναι ζήτημα της πάλης ιδεών
μέσα στην κοινωνία, μια πάλη την οποία πρέπει να διεξάγουμε σταθερά και με συνέπεια, καθημερινά και σε κάθε
επίπεδο όλοι μαζί, ως μια νέα αντίσταση απέναντι σε φαινόμενα ρατσισμού και αντισημιτισμού, απέναντι στον επιθετικό λόγο ναζιστικών μορφωμάτων, για να μη ζήσουμε
ποτέ ξανά διώξεις, εκτοπίσεις, ξεριζωμό».
Την πρώτη φορά, που το ΕΜΕ ασχολήθηκε με το θέμα
των Ελληνοεβραίων μαχητών της Αντίστασης, για την
περιοδεύουσα έκθεσή του «Το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων, 1941 - 1944» (2001), ακούστηκε μέσα στο
χώρο του Μουσείου το παράπονο των ξεχασμένων πολεμιστών του βουνού, που ένιωθαν ότι η πατρίδα δεν
τους τίμησε όπως έπρεπε, ότι δεν υπήρχε ένα μουσείο
αφιερωμένο στην Αντίσταση στην Ελλάδα, όπως είχαν
τόσες άλλες χώρες της Ευρώπης. Τότε τέθηκαν τα ψήγματα μιας βαθιάς υποχρέωσης και ειλικρινούς επιθυμίας,
να τιμηθούν αυτοί που πολέμησαν και ακύρωσαν την πεποίθηση, ότι οι Εβραίοι υπέκυψαν στο Ολοκαύτωμα ως
ʻπρόβατα επί σφαγήʼ. Η ενδελεχής έρευνα του ΕΜΕ, η
οποία διήρκεσε πέντε έτη, οδήγησε στην συγκέντρωση
24 προσωπικών ιστοριών, αντρών και γυναικών, από διάφορες εβραϊκές κοινότητες της Ελλάδας, που πήραν τα
όπλα στις μέρες της Κατοχής. Πολύ νέοι οι περισσότεροι, πρόσφατα ξεσπιτωμένοι από το διωγμό, συχνά μόνοι
και ορφανεμένοι, βρήκαν μια νέα, δυναμική οικογένεια
στα βουνά και υπηρέτησαν τον ένοπλο αγώνα με πολλούς τρόπους, με θάρρος και αποφασιστικότητα. Χρίστηκαν συναγωνιστές, υπέρτατος τίτλος τιμής ανάμεσα
στους μαχητές της ελεύθερης Ελλάδας και πολέμησαν,
ως ίσοι μεταξύ ίσων. Ενώ η μνημόνευση και απόδοση
τιμής στους Εβραίους αγωνιστές, είναι το κύριο μέλημα,
με την έκθεση αυτή, το ΕΜΕ τιμά στο πρόσωπό τους,
όλους τους Έλληνες που πολέμησαν τον κατακτητή, με
το όραμα της ελευθερίας και ενός καλύτερου κόσμου.
Στην έκθεση παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό,
πλήθος φωτογραφιών, έγγραφα, επιστολές, προκηρύξεις, αντιστασιακές εφημερίδες, αυθεντικά αντικείμενα,
οπλισμός και άλλο σχετικό υλικό. Την έκθεση συνοδεύει
δίγλωσσος κατάλογος, ενώ ο σκηνοθέτης Ντάβιντ Γαβριηλίδης, δημιούργησε με βάση το ιστορικό υλικό που
συγκεντρώθηκε, μια ταινία ντοκιμαντέρ, που διερευνά
με τον εναργή τρόπο της κινούμενης εικόνας, το θέμα
της περιοδικής αυτής έκθεσης, μέσα από τους ανθρώπους, τον τόπο και το χρόνο και θα βρίσκεται σε συνεχή
προβολή στο χώρο της. Την έκθεση συνοδεύουν και ειδικά σχεδιασμένα εκπαιδευτικά προγράμματα, για το μαθητικό κοινό.
τεχνης σχολια - βιβλια
επισκεψη του Cool
Culture στη
Στην σημερινή μας επίσκεψη στη Συναγωγή της Αθήνας, μάθαμε πολλά για
τους Έλληνες Εβραίους, με τους οποίους είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε. Μάθαμε για την μακραίωνη
ιστορία τους στην Ελλάδα, για την δημιουργικότητά τους, για τα δεινά τους
και το Ολοκαύτωμα, που συρρίκνωσε
την σημαντική ανθρώπινη, οικονομική
και πολιτισμική παρουσία τους, σε μια
κοινότητα που αριθμεί σήμερα, μόλις
λίγες χιλιάδες άτομα.
Παρακολουθήσαμε ένα μέρος της
ωραίας εβραϊκής λειτουργίας του Σαββάτου (Σαμπάτ) και μάθαμε περισσότερα για τον εβραϊσμό γενικότερα.
Γνωρίσαμε τον αξιότιμο Ραββίνο της
εβραϊκής κοινότητας της Αθήνας, κ.
Μιζάν, ο οποίος μας έκλεψε τις καρδιές με την αυθεντική του φιλοξενία
και τον ανεπιτήδευτο λόγο του.
Επισκεφθήκαμε την πανέμορφη Ρωμανιώτικη Συναγωγή (Γιαννιώτικη) και
το μνημείο του Ολοκαυτώματος, τιμώντας τους Έλληνες Εβραίους, που
εξολοθρεύτηκαν από τους ναζί.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους συμπατριώτες μας Εβραίους, που συμμετείχαν στην εκδήλωση, που επέλεξαν
να μιλήσουν μόνο για τις περιπτώσεις
όπου υπήρξε κινητοποίηση για τη φυγάδευση και διάσωση των Εβραίων
στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής
και παρέκαμψαν τις περιπτώσεις συλλογικής απάθειας. Αυτή η συγχώρεση
δείχνει την αγάπη τους για την Ελλάδα.
Δοκιμάσαμε εβραϊκές νοστιμιές από
την Μεσόγειο, στο κασέρ εβραϊκό
εστιατόριο Gostijio και γνωρίσαμε τα
δραστήρια μέλη της εβραϊκής κοινότητας, κ. Μόνη Ερρέρα και κ. Λέοντα
Γαβριηλίδη, με τους οποίους ανταλλάξαμε απόψεις και που για να μας ευχαριστήσουν, μας τραγούδησαν δύο από
τα πιο ωραία εβραϊκά τραγούδια! Μακάρι όλες οι εκδηλώσεις μας να έχουν
στο μέλλον, το ενδιαφέρον και την
ποιότητά αυτής. Ευχαριστώ πολύ
όλους! Ειρήνη».
Πως βίωσα
τον ναζισµό
Μέσα από το
βιβλίο αυτό, ο
Ζοζέφ Κοέν
περιγράφει τα
γεγονότα της
εισβολής των
Γερµανών και
της περιόδου
της Κατοχής, µε τις µνήµες ενός παιδιού
εβραϊκής οικογένειας, έτσι όπως θυµάται ότι έγιναν. Είναι λόγια που άργησαν
να έρθουν, µνήµες που σκοπό έχουν να
προκαλέσουν τον αναγνώστη να σκεφτεί. Όλα όσα γράφονται, δεν είναι
παρά µερικές εξιστορήσεις πραγµατικές, όπως αυτές κρατήθηκαν ζωντανές
µε τις µνήµες και τις συνεχείς διηγήσεις.
Γεγονότα που σηµάδεψαν για πάντα τις
ψυχές. Ωστόσο, ο τρόπος αφήγησης των
γεγονότων, από άνθρωπο σε άνθρωπο,
δεν είναι ποτέ ο ίδιος και ποικίλλει, γι’
αυτό έχει το στοιχείο της µοναδικότητας. Στον τόµο περιέχονται σκίτσα του
συγγραφέα που ακολουθούν τις αφηγήσεις, καθώς επίσης και φωτογραφικό
υλικό.
«Αυτό το γραπτό είναι µία διήγηση των
γεγονότων της γερµανικής Κατοχής,
που έζησε η οικογένειά µου και εγώ,
τότε ένα µικρό παιδί και τώρα πια, αφού
πέρασα µέσα απ’ αυτή τη θηριωδία και
έζησα, σπούδασα, δηµιούργησα και
έκανα οικογένεια. Σαν αυτά που γράφω
έχουν γραφεί πολλά, αλλά όσα και να
γραφούν δεν είναι αρκετά για τη θηριωδία του γερµανοναζιστικού Γ΄ Ράιχ».
*Ο Ζοζέφ Κοέν γεννήθηκε στην Αθήνα, το
1937, σε εβραϊκή οικογένεια. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο,
από το οποίο αποφοίτησε το 1962. Κατά την
διάρκεια των σπουδών του είχε την τύχη να
µαθητεύσει κοντά στους Νίκο Εγγονόπουλο
και Νίκο Χατζηκυριάκο - Γκίκα, παίρνοντας
ό,τι καλύτερο ακτινοβολούσαν, τόσο η ποιότητα, όσο και η γνώση τους. Το βιβλίο του
Ζοζέφ Κοέν κυκλοφορεί από τις εκδόσεις
Αρµός.
Πηγή: www.protagon.gr
31
Καλή αντάµωση φιλιά
εις τα παιδιά
Τα παιδιά
που έχασαν
το τρένο για
το Άουσβιτς.
Σ’ αυτό το βιβλίο περιγράφεται η ζωή,
όπως ήταν πριν από τον Πόλεµο, µε τα
τραγούδια και τις χαρές. Η καλή, ευτυχισµένη, προπολεµική εποχή. Οι συνέπειες του Πολέµου πάνω στη ζωή. Με
τις απάτες, τις προδοσίες, τη φτώχεια.
Τους θανάτους χιλιάδων Ελλήνων από
την έλλειψη τροφίµων. Τις κλοπές των
περιουσιών όλων των Ελλήνων από
τους βάρβαρους κατακτητές. Τις εκτελέσεις στο Χαϊδάρι. Την µεταφορά
των Εβραίων στα τρένα του θανάτου,
στην Πολωνία. Την συµπαράσταση
του ΕΕΣ και την καταγραφή των επιβατών των τρένων. Την διαλογή των
Εβραίων στα στρατόπεδα. Την άµεση
θανάτωση στους θαλάµους αερίων.
Την δερµατοστιξία σα βουβάλια, όσων
επελέγησαν να ζήσουν. Τον εξαναγκασµό σε απάνθρωπες εργασίες, µε την
µέθοδο της αλλοτρίωσης των συνειδήσεων. Την εξέγερση των Ελλήνων
Εβραίων, στο Άουσβιτς. Την εκκένωση των στρατοπέδων του Άουσβιτς,
όταν τα ρωσικά στρατεύµατα πλησίαζαν για την απελευθέρωση. Την πορεία
του θανάτου. Τις απάνθρωπες συνθήκες στο στρατόπεδο του Μαουτχάουζεν. Τον θάνατο του πατέρα. Την
απελευθέρωση της πατρίδας µας. Τους
δεύτερους κατακτητές. Την επάνοδο
της ζωής στους κανονικούς ρυθµούς.
Την πορεία ειρήνης. Και τέλος, την δηµιουργία µιας θαυµάσιας οικογένειας.
Το βιβλίο του Μάριου Σούση κυκλοφορεί
από τις εκδόσεις Turangalila books.
ΣΥΜΒΑΛΛΩ ΚΙ ΕΓΩ ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΜΑΣ
Τα παιδιά µας χρειάζονται
την αµέριστη βοήθειά µας
για παροχή
υψηλού επιπέδου παιδείας
στο Σχολείο µας
Η αλληλεγγύη προς τους
αναξιοπαθούντες
οµοθρήσκους µας,
είναι ιερό χρέος µας
Η συνέχιση των παραδόσεων
που διατηρούν
ζωντανό το λαό µας
οφείλουµε να είναι
διαρκές µέληµά µας
ΠΛΗΡΩΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΙΣΦΟΡΑ ΠΕΤΣΙΑ
ΠΟΥ ΜΟΥ ΑΝΑΛΟΓΕΙ
Η Επιτροπή Πέτσια

πολυ∆ιαστατη συμμετοχη ει∆η ατομικης υγιεινης

Το ICOM ανακηρύσσει το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος

τ ε υ χ ο σ 3 4 ι ο υ λ ι ο σ - Ισραηλιτική Κοινότητα Αθηνών

Τ Ε Υ Χ Ο Σ 3 6 Ν Ο Ε Μ Β Ρ Ι Ο Σ

Έχω ζήσει πάνω από χίλια χρόνια . Έχω πεθάνει - i-read.i

LAY OUT alef 30 - Ισραηλιτική Κοινότητα Αθηνών

Εδώ - σωματείο ελλήνων χορογράφων

- Ένωση Απόστρατων Αξιωματικών Στρατού

Περιεχόµενα

Η τέχνη της φωτογραφίας ως μέσο έκφρασης και δημιουργίας

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Βασιλική Παππά

πρακτικα σεμιναριου - Jewish Museum of Greece

ΟΧΙ ΤΙΜΕΣ ΣΤΟΝ ΑΝΤΙΣΗΜΙΤΗ

Ενημερωτικό Σημείωμα για το Γκότζι Μπέρρυ

Διακήρυξη - Ταμείο Παρακαταθηκών & Δανείων

Thessaloniki 2012 – Towards a Green, Open and Inclusive City