1. OPŠTE INFORMACIJE
o
o
o
o
o
o
Podaci o nosiocu projekta
Glavni podaci o projektu
Rješenje o imenovanju multidisciplinarnog tima
Izvod iz sudskog registra za preduze e
Dokaz o ispunjenju propisanih uslova
Projektni zadatak
1
o Podaci o nosiocu projekta
NOSILAC PROJEKTA: OPŠTINA PLAV
ODGOVORNO LICE: SKENDER ŠARKINOVI -PREDSJEDNIK
OPŠTINE
ADRESA: ARŠIJSKA bb, PLAV
MATI NI BROJ NOSIOCA PROJEKTA: 02006090
KONTAKT: HARUN REDŽI , TEL. 067-536-423, 051/252-468
FAX: 051/252-581
e-mail: opstinaplav@t-com.me
o Glavni podaci o projektu
NAZIV PROJEKTA: „IZGRADNJA POSTROJENJA ZA
PRE IŠ AVANJE OTPADNIH VODA U OPŠTINI PLAV“
LOKACIJA: katastarske parcele broj 179 i 181, KO Brezojevice 1.
ADRESA: Brezojevice bb, Plav
2
Na osnovu lana 19 Zakona o procjeni uticaja na životnu sredinu („Sl. list
RCG“, br.80/05) donosim
R J E Š E NJ E
O formiranju multidisciplinarnog tima za izradu Elaborata procjene uticaja
izgradnje postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda u Opštini Plav na
životnu sredinu u sastavu:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Prof. dr Darko Vuksanovi , dipl. ing met.
Prof. dr Petar Živkovi , dipl. ing tehn.
Doc. dr Biljana Damjanovi -Vratnica, dipl. ing tehn.
Doc. dr Goran Sekuli , dipl. ing gra .
Mr Dragan Radonji , dipl. ing tehn.
Mr Snežana Vuksanovi , dipl. biolog
Saradnik:
Ivana Rai evi , specijalista zaštite životne sredine
Multidisciplinarni tim, prilikom izrade Elaborata procjene uticaja, mora se u
svemu pridržavati Zakona o životnoj sredini („Sl. list CG“, broj 48/08),
Zakona o procjeni uticaja na životnu sredinu i drugih zakonskih i
podzakonskih propisa koji regulišu ovu oblast, kao i Projektnog zadatka za
izradu Elaborata procjene uticaja izgradnje postrojenja za pre iš avanje
otpadnih voda u Opštini Plav na životnu sredinu.
Imenovani ispunjavaju uslove predvi ene lanom 19 Zakona o procjeni
uticaja na životnu sredinu.
Za odgovorno lice u multidisciplinarnom timu odre ujem prof. dr Darka
Vuksanovi a.
Preduze e „MEDIX“
direktor
Ljiljana Vuksanovi , dipl. ecc
MP
3
2. OPIS LOKACIJE
Lokacija na kojoj je planirana izgradnja postrojenja za pre iš avanje
otpadnih voda u Opštini Plav nalazi se na katastarskim parcelama broj 179 i
181, KO Brezojevice 1, u blizini rijeke Lim i bi e prilago ena budu oj
namjeni. Predmetna lokacija na ijem jednom dijelu e biti izgra eno
postrojenje za pre iš avanje otpadnih voda je vlasništvo Komunalnog
preduze a Plav, a njena ukupna površina je 6,39 ha. Izgradnjom postrojenja
za pre iš avanje otpadnih voda u Opštini Plav do i e do poboljšanja
sadašnjeg stanja koje je sada na nezadovoljavaju em nivou. Studijom
izvodljivosti obra ivane su tri varijante za rješavanje pitanja izgradnje
postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda, pri emu je kao kona na
usvojena predmetna lokacija. Centralno postrojenje za pre iš avanje
otpadnih voda u Opštini Plav (varijanta 3) bi e kapaciteta 2x9.000 ES.
Za dovod otpadne vode iz Plava, Gusinja i ostalih mjesta bilo bi potrebno da
se izgradi 11 crpnih stanica.
Lokacija na kojoj je planirana izgradnja postrojenja za pre iš avanje
otpadnih voda u Opštini Plav je povoljna lokacija, sa relativno ravnim
terenom po cijeloj površini i omogu ava potpuno usaglašavanje objekta sa
okolinom. Na slici 1 prikazan je okvirno prostor lokacije projekta i njene
bliže okoline.
4
a)
b)
5
c)
Slika 1. Okvirni prikaz lokacije projekta i njene okoline
Navedene slike pokazuju da se radi o prostoru koji je uglavnom ravan, a koji
se nalazi pored rijeke Lim. Kao što slika 1c pokazuje prostor lokacije se
nalazi sa lijeve strane rijeke Lim i na dosta nižoj koti je u odnosu na gornje
poljoprivredne površine. Sa druge strane rijeke Lim na udaljenosti oko 400500 m nalazi se nekoliko individualnih stambenih objekata (slika 2). Ovaj
prostor je prakti no u istom nivou, kao i prostor lokacije na kojem je
planirana izgradnja PPOV-a za Opštinu Plav.
6
Slika 2. Prostor okoline lokacije i najbliži individualni stambeni objekti
Slika 3. Rijeka Lim u koju e se ispuštati otpadne vode poslije prolaska
kroz postrojenje za pre iš avanje
7
Planiranim projektnim rješenjem predvi eno je da se otpadne vode nakon
pre iš avanja ispuštaju u rijeku Lim (slika 3) koja proti e pored planirane
lokacije za izgradnju postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda u Opštini
Plav.
Do lokacije na kojoj je planirana izgradnja postrojenja za pre iš avanje
otpadnih voda nema pristupnog puta, tako da je isti potrebno izgraditi.
Kao što se vidi sa slike 2 u blizini lokacije projekta nema stambenih i
poslovnih objekata, ali se na udaljenosti oko 400-500 m od okvirne lokacije
projekta nalazi nekoliko individualnih stambenih objekata, koji se nalaze sa
druge strane rijeke Lim. Kolski pristup do predmetne lokacije u trenutku
obilaska lokacije projekta nije bio mogu , samo pješke, tako da e za
potrebe izgradnje i funkcionisanja postrojenja za pre iš avanje otpadnih
voda biti izgra ena pristupna saobra ajnica.
Projekat se realizuje u dijelu zone za koju Opština Plav nema Detaljni
urbanisti ki plan, ali je predmetna lokacija predvi ena za izgradnju PPOV-a
prema Planu Opštine Plav.
2)
Ukupna raspoloživa površina zemljišta na kojoj e biti realizovan
projekat izgradnje postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda u Opštini Plav
je oko 6,39 ha. U toku izgradnje bi e zauzeta površina zemljišta na dijelu na
kojem se postavljaju sadržaji postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda sa
prate om opremom.
3) Geografski položaj i pedološke karakteristike
Opština Plav nalazi se u jugoisto nom dijelu Crne Gore i pripada regiji
Sjeverna Crna Gora, koja broji 11 opština. Sa južne i jugoisto ne strane
granica Opštine se poklapa sa državnom granicom prema Albaniji, a sa
isto ne sa granicom prema Srbiji i Kosovu. Ukupna površina Opštine Plav
iznosi 486 km2 ili 48.631 ha. U strukturi Opštine Plav najve e u eš e imaju
poljoprivredne površine i to pretežno pašnjaci; zna ajno je i u eš e šuma i
šumskih zemljišta. Shodno tome osnovna djelatnost stanovništva je
poljoprivreda i šumarstvo. Industrrija je daleko manjeg obima i vezana je za
sirovinu kojom je Opština bogata - drvo. Ostale grane industrije koje su
ranije postojale su tokom vremena zamrle.
8
Po broju stanovnika najve e naselje je Plav, a odmah iza njega Gusinje, i još
dvadesetak sela na teritoriji cijele opštine. Naselje na mestu današnjeg Plava
poti e još iz doba praistorije. U srednjem vijeku, za vrijeme turske vladavine
Plav je izgra en kao jedan od utvr enih gradova na karavanskom putu.
Gusinje se prvi put spominje u XVII veku. Nastalo je na pomenutom
karavanskom putu, i ta okolnost je uticala na veliki broj trgova kih i
zanatskih radnji koje su se razvile. Berlinskim kongresom 1878. Plav i
Gusinje su pripojeni Crnoj Gori, koja je tada dobila samostalnost.
Pedološki pokriva
ine uglavnom sme a zemljišta. Na ve em dijelu
prostora ova zemljišta leže na šljunku, i pod dobrim terenskim uslovima su
plodna. Ova zemljišta su veoma podložna eroziji.
4) Geološke i hidrogeološke odlike terena
Najniže terene uz dolinu Lju e, oko Plavskog jezera, dolinu Lima i uri ke
rijeke grade pijesak, prašinasti pijesak, pjeskoviti šljunak - dakle nevezane
sitnozrne stijene. Nosivost i vodopropusnost ovog zemljišta varira usljed
razli itog sadržaja glinovitih primjesa. Viši tereni izgra eni su od
krupnoznih stijena predstavljenih šljunkovima, pjeskovitim šljunkovima i
blokovima. Padine Visitora, zapadno od jezera, izgra ene su od kvarcnih i
kre nja kih škriljaca donjeg trijasa, a ogranci Prokletija, isto no od Plavskog
jezera, od paleozojskih škriljaca i pješ ara sa so ivima konglomerata i
kvarcita.
Teren Opštine karakterišu mnogobrojni buji ni tokovi i rijeke. Podaci o
koli inama i kvalitetu vode su dati u TM8, Anex 4 za rijeke:
Lim - isti e iz Plavskog jezera. Ukupne je dužine 220 km do njegovog uš a
u Drinu. Prosje an pad korita mu je 3%. Postoji mjerna stanica na samom
mjestu isticanja iz Plavskog jezera. Prosje ni mjese ni proticaji za period
1948-2000. godina su dati u slede oj tabeli (preuzeto iz TM8, Anex 4):
Januar
15.2 m3/s
Februar
Mart
13.0 m3/s
14.4 m3/s
April
Maj
Jun
Jul
31.1 m3/s
42.6 m3/s
28.5 m3/s
14.2 m3/s
9
Avgust
Septembar
Oktobar
7.3 m3/s
8.0 m3/s
14.0 m3/s
Novembar
Decembar
22.6 m3/s
19.5 m3/s
Prosje an višegodišnji proticaj u periodu 1948 -2000. godina iznosi 19,5
m3/s. Hidrološka stanica se nalazi na mostu preko Lima, na samom izlazu iz
Plavskog jezera. Obra eni hidrološki niz za Plav je 57 godina (1948-2004.).
Minimalni protok 95 % obezbije enosti iznosi 2,12 m3/s. Temperatura vode
je 18-19 ºC. U Lim se ulivaju uri ka i Komara ka reka, nizvodno od Plava.
Rijeka Lju a procijenjena je na 1,5 m3/s (zimi), odnosno 3 m3/s (ljeti).
Rijeku Lju u ine Grn ar i Vruja. Izuzetno je hladna - ljeti voda ne prelazi
12 ºC. Uliva se u Plavsko jezero. Za rijeku Grn ar je procijenjeno preko
površine slivova (posredno) Q95%=0,86 m3/s, dok je Vruja-procijenjena na
1,5 m3/s (zimi) odnosno 3 m3/s (ljeti).
Plavsko jezero nastalo je u virmu (pre 2400. godina) u izdubljenom dijelu
valova plavskog lednika, koji je zagra en nizom morena. Leži na
nadmorskoj visini 906,67 mnm i zahvata površinu od 1,99 km2 (posle
Bohinjskog jezera, Plavsko je bilo najve e ledni ko jezero u bivšoj SFRJ).
Elipastog je oblika, dužine 2160 m, a maksimalna širina je 1490 m.
Plavsko jezero je po površini najve e ledni ko jezero u Crnoj Gori. Nalazi se
u prostranoj Plavsko-gusinjskoj kotlini, tektonskoj potolini, izme u
Prokletija i Visitora. Jezero je na 906 metara nadmorske visine i najniže je
ledni ko jezero u Crnoj Gori. Nastalo je u terminalnom basenu najdužeg
lednika, u plestocenu, na prostoru Crne Gore, dugog 35 km. Lednik se
kretao od ku kog krškog lednika, tj. od cirkova na Žijovu, potom se spajao
sa više lednika sa središnjih djelova Prokletija i tako narastao u vrlo mo an
lednik, koji je cijelu kotlinu pretvorio u prostrani ledni ki valov.
Maksimalni vodostaj se javlja u maju i posljedica je sekundarnog
maksimuma padavina i otapanja snijega u najve em dijelu jezerskog sliva.
Apsolutni maksimum zabilježen je 16. decembra 1946. godine koji je
iznosio 255 cm, a apsolutni minimum (zabilježen 6. januara 1937) 19 cm.
Od 1954. godine svakodnevno se vrše mjerenja temperature vode. Odlikuje
se raltivno niskim temperaturama tokom cijele godine oko 8,6 ºC , mada se
može desiti da se površinski sloj vode ljeti zagrije i do 25 ºC. Voda jezera je
pretežno zelenkaste boje.
10
Tabela 1. Podaci o kvalitetu vode u Plavskom jezeru preuzeti iz
Ekološkog godišnjaka III-07-2, Hidrometeorološki zavod Crne Gore
MJERNI PROFIL
ZAHTIJEVANI pH
BONIT ET
El.prov
Sus. mat. rast
%
PLAVSKO sa ponte
A1S1
A1
A1 S
A1 I
S
O2 zas.O2
A1 I
Plavsko jezero je identifikovano kao osjetljivi recipijent zbog sadržaja
PO4=0,1 mg/l na sredini jezera. Merenje je dato u TM4. Plavsko jezero sa
najužom okolinom je predvi eno da ima status zašti enog objekta prirode u
kategoriji spomenika prirode.
Stepen seizmi kog intenziteta
Dosadašnja istraživanja pokazuju da podru je Plava spada u grupu prostora
koje sa seizmi kog aspekta pripada grupi aktivnosti sa mogu im udarima
ja ine 7 MCS skale (slika 4).
Slika 4. Karta seizmi ke rejonizacije Crne Gore
11
BPK5
A1
5) Snabdijevanje vodom u Opštini Plav
Vodovod Plava obezbje uje sve potrebe u vodi sa izvorišta Jasenica, koje se
nalazi u dolini Jaseni ke rijeke, neposredno uzvodno od sastava sa
Adembegovim potokom, od kojeg vodotok ima naziv uri ka rijeka.
U geološkoj gra i slivnog podru ja Jaseni ke rijeke u estvuju metomorfne i
klasti ne stijene devon-karbonske i donjotrijaske starosti, karbonatne i
silicijske stijene srednjeg trijasa sedimenti fliša i kvartarne tvorevine
(eluvijum, aluvijum).
Sa izuzetkom aluvijalnih sedimenata sve su to uglavnom slabopropusne i
nepropusne stijene u kojima nijesu prisutne zna ajnije akumulacije
podzemnih voda.
Oblast rasprostranjenja zbijenog tipa izdani u planu iznosi oko 0,9 km2, dok
se debljina aluvijalnih sedimenata kre e u granicama od 8-15 m. Slivno
podru je izdani iznosi oko 20 km2. Procijenjene stati ke rezerve zbijenog
tipa izdani su: 0,75 106 m3.
Režim izdanskih voda zavisan je od režima padavina i oscilacija nivoa
površinskog vodotoka Jaseni ke rijeke. Amplituda kolebanja izdanskih
voda tokom godine iznosi oko 2 m.
Minimalna izdašnost izvedenih bunara iznosi Qmin= 20 l/s.
U aluvijonu Jaseni ke rijeke 1993. godine na lokalitetu sa kotom terena
1043 mnm izvedena su 2 kopana bunara nesavršenog tipa dubine po 5,5 m i
2m
Voda se iz uzvodnog bunara odvodi preko horizontalne cijevi, postavljene
na dubini, koja obezbje uje gravitaciono oticanje zahva ene vode do
nizvodnog bunara udaljenog oko 20 m, a od njega se na isti na in sva voda
uvodi u odvodni cjevovod.
Kvalitativna svojstva sirove vode ovog izvorišta se ne kontrolišu.
Odluka o zaštiti izvorišta Jaseni ka rijeka nije donošena, iako je ura en
projekat prema kojem su odre ene zone sanitarno-tehni ke zaštite.Samo je
oko zahvatnih bunara uspostavljena zona neposredne zaštite uz propisno
ogra ivanje,
koja
obuhvata površinu od oko 2500 m2.U širem
pripadaju em slivu nema posebnih zaga iva a; podru je je uglavnom pod
šumom. Relativno blizu izvorišta nalazi se jedna stambena zgrada sa
prate im objektima. Površinske vode od tog objekta slivaju se niz padinu
prema izvorišnom prostoru. Pretpostavlja se da bi se taj objekat trebao
nalaziti u užoj zašitnoj zoni (zoni ograni enja).
12
Vodovodom grada Plava, osim nižeg gradskog podru ja obuhva eno je
djelimi no i nekoliko okolnih, uglavnom nizvodno smještenih seoskih
naselja (Prnjavor, Ski , Brezojevica i Vojno Selo). Obuhvatanjem ovih
naselja podru je pokriveno gradskim vodovodom je prošireno na površinu
od oko 7,2 km2, koja višestruko premašuje površinu samog grada (prilog
1.12/1). U visinskom pogledu podru je snabdjevanja se prostire izme u 905
i 970 mnm.
Distribuciona mreža pripada jednoj visinskoj zoni rezervoara Završ. U nižim
dijelovima mreže pritisci su viš od optimalnih. U mreži su u približno
jednakim dužnama zastupljene azbestcementne i cijevi od plasti nih
materijala.
6)
Klimatske
pokazateljima
karakteristike
sa
odgovaraju im
meteorološkim
Oblast Sjevernog regiona kojoj pripada Plav u cjelini ima odlike
kontinentalne klime, pri emu je srednja godišnja temperatura vazduha
najviša u podru ju Limske doline (do 8°C).
Mraz i ledeni dani esti su u itavoj oblasti, a u svim rje nim dolinama
prisutne su pojave temperaturnih inverzija. Ljeta su toplija nego u oblasti
visokih planina i površi. Najviše planinske djelove odlikuje subalpska klima.
Visina sniježnog pokriva a je u dolinama niža i ne prelazi 70 cm, dok se u
najve em dijelu oblasti kre e od 70-110 cm. U visokim planinskim
prevojima visina pokriva a prelazi ponekad i 2,00 m.
Istovremeno visina i dugi period održavanja sniježnog pokriva a ini ove
prostore atraktivnim za koriš enje u zimske sportsko-rekreativne svrhe.
Trajanje sijanja sunca u kotlinama i rje nim dolinama smanjeno je zbog
pojave magle.
7) Flora i fauna i zašti
ena prirodna dobra
Lokacija na kojoj se planira postavljanje ure aja za pre iš avanje otpadnih
voda smještena je u mjestu Brezojevice, Opština Plav. Nakon obilaska
terena konstatovano je da se radi o lokalitetu uz obalni dio gornjeg toka
rijeke Lim. U okolini lokacije nalaze se vo njaci i oranice (zemljište pod
zasadima krompira).
Predmetni lokalitet je zapravo livada sekundarnog porijekla na kojoj je
ranije bila smještena deponija. To se odrazilo na sastav biljnog svijeta livade
13
koji je prili no siromašan a u kojem dominira mala krvara Sanguisorba
minor subsp. muricata i livadska ze ina Centaurea jacea. Kao pratilice se
javljaju Bromus erectus, Trifolium nigricens, Helianthemum ovatum,
Verbascum nigrum, Teucrium chamaedrys, Achillea millefolium, Trifolium
montanum, Calamintha sp., Tunica sp., Salvia pratensis, Anchusa
officinalis, Fillipendula ulmaria.
Livada je obodom obrasla žbunastim zajednicama u kojima dominiraju
lijeska Coryllus avellana, glog Crataegus monogyna i drijen Cornus mas.
Uz rijeku Lim, ivicom livade javljaju se pojedina na stabla obi nog graba
Carpinus orientalis, te hrasta kitnjaka Quercus petraea, što su samo
fragmenti termofilnih hrastovo-grabovih šuma.
Uz rijeku Lim na predmetnoj lokaciji konstatovali smo pojedina na stabla
lu kog jasena Fraxinus excelsior, crne jove Alnus glutinosa, i topole
Populus sp.
Nema podataka o životinjskom svijetu na predmetnoj lokaciji, ali
pretpostavljamo da žbunaste zajednice predstavljaju sklonište za sitne
glodare, vodozemce, gmizavce, insekte i male ptice.
Dolina rijeke Lim je prepoznata kao EMERALD podru je, a obuhvata
rijeku Lim i uži okolni kanjonski i ravni arski pojas limske doline. Pored
kopnenih staništa sadrži i veoma bogato rije no stanište što ga ini veoma
kompleksnim.
Ovdje rastu najreprezentativnije sastojine sive jove (Alnus incana) i zajedno
sa istim takvima u kanjonu Tare opisane su kao poseban tip staništa pod
nazivom ''crnogorske Alnus incana šume u kanjonu Lima i Tare''. Ovo
stanište nalazi se na Rezoluciji 4 pod nazivom «Crnogorske galerije sive
jove». Šume crne jove Alnus glutinosa zauzimaju znatne površine zajedno sa
vrbovim šumarcima i hrastovo-grabovim šumama. U gornjem toku Lima na
sjevernim ekspozicijama prisutne su i sastojine bukve.
Ukupno 6 tipova staništa sa Rezolucije 4 Direktive o zaštiti prirodnih
staništa i divlje faune i flore (Council Directive 92/43/EEC) nalazi se na
ovom podru ju:
Staništa :
Bukove šume
Termofilne i supra-Mediteranske hrastove šume
Mješovite termofilne šume
Crnogorske galerije sive jove
Obalske vrbove formacije
Južne galerije jova i breza
14
Stanišni tip:
41.1
41.7
41.8
44.215
42.62
44.5
Na predmetnoj lokaciji nema zašti enih biljnih i životinjskih vrsta koje
su navedene u „Službeni list Republike Crne Gore“, br. 36/77 i 2/89 i
„Službeni list Republike Crne Gore“, br.76/2006.
Najosjetljiviji biološki sistem na predmetnom podru ju je rijeka Lim i njen
riblji fond.
Gornji tok Lima naseljava raznovrsna ihtiofauna poput Thymallus thymallus
(lipljen), Hucho hucho (mladica), Chondrostoma nasus (skobalj), Cottus
gobio (peš) i dr.
Otpadne vode koje budu ispuštane u rijeku Lim moraju imati isti kvalitet kao
i vode recipijenta. Ukoliko budu ispoštovani standardi ne e biti ugrožavanja
kvaliteta vode, a samim tim ni ribljeg fonda Lima.
Smatramo da izgradnjom Postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda ne e
biti ugrožena staništa koja su navedena u tabeli, a koja se nalaze na
Rezoluciji 4 Direktive o zaštiti prirodnih staništa i divlje faune i flore
(Council Directive 92/43/EEC), jer se na predmetnom podru ju nalaze samo
fragmenti nekih gore navedenih staništa, ali ne i reprezentativni habitati sa
pomenute Rezolucije i Direktive. Jedan od faktora koji može negativno
uticati, prije svega na životinjski svijet, je buka. Smatram da je ovaj faktor
prolaznog karaktera, i da može imati uticaja na ptice, u vidu uznemiravanja.
8)
Zašti eni objekti
U dijelu zone gdje se nalazi lokacija za realizaciju projekta „Izgradnja
postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda u Opštini Plav“ nema zašti enih
objekata ni dobara iz kulturno-istorijske baštine.
9) Naseljenost i koncentracija stanovništva
Lokacija predvi ena za izgradnju postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda
u Opštini Plav nalazi se u zoni koja je udaljena od urbanog podru ja, ali je
ista u zahvatu GUP-a Opštine. Gore date slike pokazuju da se radi o prostoru
koji je slabo naseljen, tako da u neposrednoj blizini nema stambenih
objekata. Šira zona podru ja je sa malim brojem izgra enih objekata i o njoj
se može govoriti kao o zoni sa malom gustinom naseljenosti. Izgra eni
objekti predvi eni za stanovanje su individualni stambeni objekti sa
15
relativno nižom koncentracijom stanovništva. Što se planiranog projekta ti e
on ne e uticati na demografske karakteristike.
16
3. OPIS PROJEKTA
1) Centralno postrojenje locirano je na katastarskim parcelama broj 179 i
181, KO Brezojevice 1. Sa jedne strane oivi en je tokom rijeke Lim, a sa
druge strane veoma strmim odsjekom koji dijeli ovu lokaciju od puta
Berane-Plav. Odsjek savla uje visinsku razliku od 27,5 m na dužini od 45
m.
Trenutno do lokacije budu eg postrojenja nema puta, tako da je potrebno
trasirati pristupni put. Osim za potrebe izgradnje postrojenja ovo je bio i
jedni mogu i na in da se kanalizacioni kolektor dovede na postrojenje, a da
padovi u cjevovodu ne pre u maksimum i da se ne ide sa velikim
ukopavanjem.
U projektnom zadatku se tražilo da se napravi zajedni ko postrojenje za
pre iš avanje otpadne vode i za Plav i za Gusinje. Ovo je zna ilo da se
otpadna voda mora prikupiti i jednim zajedni kim kolektorom dovesti na
postrojenje. Raspored naselja izme u Plava i Gusinje zahtijeva da se i
njihova otpadna voda, budu i da se nalaze na trasi kolektora, prikupi i
zajedni ki dovede na postrojenje. Da bi se redukovao broj crpnih stanica na
trasi, u ovoj varijanti su predvi ene duže dionice pod pritiskom. Time se
izbjeglo visinsko udaljavanje od puta sa obje strane rijeke Lju e, tako da se
sabirni kolektor nalazi duž puta, dok su dužine dionica koje se
prepumpavaju ve e. Usvojene specifi ne potrošnje vode i koli ine
upotrijebljenih voda, s tim što se izbjeglo uklju ivanje Grn ara, tako da se
otpadna voda slede ih naselja dovodi na centralno postrojenje u Plavu:
NASELJE:
Dosu e
Gusinje
Martinovi i
Kolenovi i
Kruševo
Višnjevo
Vojno selo
Plav
Brezojevica
uri ka rijeka
Bogaji e
Prnjavor
Ski
UKUPNO:
Qsr (l/s)
0,4
6,3
1,4
0,4
0,5
0,2
1,1
16,7
1,6
0,4
0,6
1,4
0,5
31,5
Qmax, dn (l/s)
0,7
9,6
2,1
0,6
0,8
0,3
1,7
25,1
2,4
0,6
1,0
2,1
0,7
47,7
17
Qmax, as (l/s)
1,4
19,2
4,2
1,2
1,6
0,6
3,4
50,2
4,8
1,2
2,0
4,2
1,4
95,4
2019
ES
121
2.090
848
284
373
53
765
7.518
850
253
221
603
164
14.143
2028
ES
193
3.333
1.042
339
446
84
914
8.779
1.195
303
317
807
234
17.986
Iz Gusinja polazi sjeverni krak kolektora, koji sakuplja otpadnu vodu iz:
Dosu a
Martinovi a
Brezojevice
Paralelno sa njim, drugom stranom reke kanalizacija je prikupljena južnim
krakom iz naselja:
Gusinja – nastavak postoje eg kolektora, prevezivanje na novi
cevovod
Kruševo
Višnjevo
Vojno selo
kolektor „Jezero“ u Plavu
Sjeverni kolektor povezuje kanalizaciju naselja Gusinje, Dosu e,
Martinovi i i Brezojevica do CS 2. Gravitacioni cevovodi su pre nika Ø200Ø400, a deonice koje su trasirane na uzbrdici su pod pritiskom. Prilikom
projektovanja ove varijante vodilo se ra una da se glavni kolektor trasira
koliko je mogu e bliže putu, ili u zoni izme u puta i rijeke Lju e. Dionica
od J-39 do JC–3 je cjevovod pod pritiskom PE Ø160, dužine 2,6 km. Ova
dionica se pruža na blagoj uzbrdici, tako da se na najvišoj ta ki planira
prekidna komora i gravitaciono te enje.
Južni krak prikuplja otpadnu vodu djelimi no iz Gusinja, Kruševa, Višnjeva,
Kolenovi a i Vojnog sela. Na izlazu iz Gusinja na lokaciji Bedluci locirana
je CS-6 odakle po inje te enje pod pritiskom cevovodom PE Ø160 u dužini
od 2,35 km. Sljede a deonica pod pritiskom po inje iz CS – 8 ispod
Višnjeva u dužini od 1,4 km pre nika PE Ø160.
Za kompletnu mrežu usvojeno je 11 crpnih stanica. Predvi ene su crpne
stanice šahtnog tipa od prefabrikovanih elemenata na trasi sjevernog i
južnog kraka. To su CS-1 do CS-9. Njihove pozicije su odre ene na
mjestima gdje je bilo neizvodljivo planirati gravitacioni kolektor, zbog
velikih topografskih promjena, ili velike dubine ukopavanja kolektora.
Osnovna razlika izme u ova dva tipa CS je da su CS-10 i CS-11 predvi ene
da regulišu dotok na glavni kolektor i da ublaže asovne maksimume.
18
Pokrivenost kanalizacionom mrežom u Plavu u odnosu na broj stanovnika je
60% i otpadne vode u urbanom dijelu Plava se bez prethodnog tretmana
ispuštaju u Lim, a u naselju Gusinje u rijeke Vruja i Grn ar, koje su pritoke
Plavskog jezera. Kanalizacioni sistemi Plava i Gusinja su odvojeni.
Kanalizacionom mrežom pokriveno je 40% površine Gusinja. Otpadne vode
se ispuštaju u pritoke Plavskog jezera, što zna i da je Gusinje naselje koje
svojim otpadnim vodama zaga uje ovo jezero. Kanalizacioni sistem je
duga ak oko 2.000 m i funcioniše dobro.
Kanalizaciona mreža u Plavu pokriva jedan dio gradskog podru ja.
Izgra ena je 1970. godine kao separatni sistem. Glavni kolektor otpadnih
voda AC ø200 ide duž glavne gradske saobra ajnice, zajedno sa glavnim
kišnim kolektorom AC ø600. Obje cijevi se prazne direkno u reku Lim kod
mosta. U ostalim dijelovima grada postoji sekundarna kanalizaciona mreža,
dok kišna kanalizacija nije sprovedena.
U tabeli 2. dati su podaci sa poslednjeg popisa stanovništva po
METODOLOGIJI POPISA 2003. GODINE, sa prognoziranom godišnjom
stopom rasta za projektni period do 2028 godine:
Tabela 2. Prognozirani rast stanovnika u Opštini Plav
Naselje
Plav +1%
Gusinje -0,5 %
Murino -0,5 %
Bogati -0,5 %
Brezojevica +1%
Velika -0,5 %
Višnjevo -0,5 %
Vojno Selo -0,5 %
Vusanje -0,5 %
Gornja Rženica -0,5 %
Grn ar -0,5 %
Dolja -0,5 %
Dosu e -0,5 %
uri ka Rijeka -0,5
%
Kolenovi i -0,5 %
Kruševo -0,5 %
Martinovi i -0,5 %
I faza
2019
4.239
1.573
503
394
1.110
385
79
590
799
248
II faza
2028
4.636
1.503
481
377
1.214
368
76
564
764
237
POPIS
2003
3.615
1.704
545
427
947
417
86
639
866
269
2009
3.837
1.654
529
414
1.005
405
83
620
840
261
191
126
265
274
185
122
257
266
176
116
245
253
169
111
234
242
157
340
689
152
330
669
145
314
636
139
300
608
19
Mašnica -0,5 %
Meteh -0,5 %
Novši i -0,5 %
Prnjavor -0,5 %
Ski -0,5 %
Hoti -0,5 %
CIJELA OPŠTINA
299
452
82
944
302
169
13.805
290
439
80
916
293
164
13.812
276
417
76
871
279
156
13.880
264
399
72
833
266
149
14.005
Kao osnovu za projektovanje specifi ne potrošnje vode koriš eni su podaci
iz „Strateškog masterplana za kanalizaciju i otpadne vode u centralnom i
sjevernom regionu Crne Gore“. U tabeli 3 dat je prikaz dobijenih vrednosti
specifi ne potrošnje vode iz razli itih izvora:
Tabela 3. Vrijednosti specifi ne potrošnje vode
Naselje
Plav i Gusinje
Upitnik za
doma instva
(l/stan/dan)
Elaborat
"Projekcija
380
165
Procena ViK
(l/stan/dan)
Pokazana
vrednost
(l/stan/dan)
100-170
280
dugoro nog
vodosnabdijevanja
Crne Gore"
(l/stan/dan)
U tabeli 4 date su specifi ne potrošnje vode po fazama projekta.
Tabela 4. Specifi ne potrošnje vode po fazama projekta:
Naselje
Gradovi (Plav i Gusinje)
Sela ( Murino i ostala sela)
l/stan/dan
2009
280
100
2019
200
110
2029
150
120
Obzirom da e tokom vremena do i do pove anja cijene vode, da e se
manje trošiti voda iz gradskog sistema za zalivanje itd, do i e do
smanjivanja potrošnje, a kao kona nu vrednost usvojili smo 150 l/stan/dan,
kao merodavnu specifi nu potrošnju u zemljama Evropske unije. Za Gusinje
je usvojeno isto da je gradska sredina, sa ovom specifi nom potrošnjom.
Seoska naselja po „Strateškom master planu za kanalizaciju i otpadne vode u
centralnom i sjevernom regionu Crne Gore“ imaju trenutnu specifi nu
potrošnju od 80 l/stan/dan, i trebalo bi da se pove a do 100 l/stan/dan do
kraja projektnog perioda. Ovo se smatra kao nedovoljno, obzirom da se u
selima živi u ku i, te je osim za potrebe u doma instvu voda iskoriš ena i u
dvorištu. Veliki broj seoskih doma instava ima sopstvene kaptaže, tako da je
vjerovatno da e i u budu nosti dosta njih imati individualni izvor
20
snabdijevanja vodom. Zbog toga je neznatno korigovana specifi na
potrošnja u seoskim doma instvima – trenutna potrošnja 100 l/stan/dan, da
bi na kraju projektnog perioda iznosila 120 l/stan/dan.
Podaci o trenutnim smještajnim kapacitetima u turizmu preuzeti su iz Studije
izvodljivosti. Iako je ovaj kraj udaljen od ve ih turisti kih centara, izuzetno
je posje en, zahvaljuju i injenici da je Kosovo blizu, odakle dolazi jedan
broj turista, i injenici da je veliki broj stanovnika na privremenom radu u
inostranstvu, ali da dolazi u posjetu tokom ljetnjih mjeseci.
Osnovne pretpostavke o broju turista:
U vrhu sezone uzima se da je popunjenost svih kapaciteta 100 %
Na ukupan broj no enja dodaje se još 20 % zbog toga što dosta gostiju
nije prijavljeno. Uzeto je da e se ovo smanjivati sa vremenom, pa se
u prvom periodu 2008-2018 godina uzima 20 % neprijavljenih gostiju,
a u drugom 2018-2028 uzima se 10 %.
Od hotela koji su postojali ili trenutno rade na teritoriji opštine mogu se
izdvojiti:
Plav:
1. Hotel „Plavsko jezero“ - ovaj hotel je donedavno bio van funkcije.
Danas je privatizovan i u toku je njegova rekonstrukcija. Posjeduje 254
ležaja.
2. Hotel „Gradska kafana“-20 ležaja
3. Hotel „Etno –selo“-80 ležaja
Gusinje:
1. Hotel „Bor“ - trenutno ne radi
Murino:
1. Hotel „Sjekirica“ – porušen u bombardovanju 1999. godine. Obzirom da
je mogu e da nijesu stavljeni na raspolaganje svi podaci o hotelima, uzeto
je još da još 150 kreveta postoji u ovom trenutku.
U tabeli 5 dat je broj kreveta u sadašnjem trenutku i prognozirani broj
kreveta u Plavu.
21
Tabela 5. Postoje i i prognozirani broj kreveta u Plavu
PLAV - grad
Hoteli 4-5*
Hoteli 1-3*
Privatni smještaj
UKUPNO:
2009
0
500
0
500
2019
200
750
30
980
2028
350
900
60
1310
Pretpostavka je da e se u Gusinju razvijati privatni smještaj, možda i
intenzivnije od ostalih, što je dato u tabeli 6.
Tabela 6. Postoje i i prognozirani broj kreveta u Gusinju
GUSINJE
Hoteli 4-5*
Hoteli 1-3*
Privatni smještaj
UKUPNO:
2009
0
0
0
0
2019
50
100
100
250
2028
80
200
150
430
Za Murino je pretpostavka da e se izgraditi u budu nosti smještajni
kapaciteti, utoliko prije ukoliko Prokletije postanu ski centar. Ovo bi mogao
da bude prihvatni centar za skijaše, dok bi u ljetnjem periodu mogli da budu
smješteni turisti koji su došli na rafting Limom.
Tabela 7. Smještajni kapaciteti u hotelima
MURINO
Hoteli 4-5*
Hoteli 1-3*
Privatni smještaj
UKUPNO:
2009
0
0
0
0
2019
0
50
30
80
2028
0
100
60
160
Tabela 8. Specifi na potrošnja vode u hotelima
Kategorija hotela
Hoteli 4-5*
Hoteli 1-3*
Privatni smještaj
l/ležaju/dan
2009
450
300
210
2019
400
250
185
2028
385
220
170
Institucionalna potrošnja vode podrazumijeva vodu koja se troši u
institucijama (škole, domovi kulture itd.), komercijalnim ustanovama (kafi i,
restorani), kancelarijama itd. Pretpostavka je da e broj službenika u ovim
institucijama ostati isti tokom cijelog projektnog perioda (jer je tendencija da
se smanjuje) i da e se institucionalna potrošnja vode smanjivati.
Pretpostavljeno je da institucionalna potrošnja iznosi 40 % specifi ne
potošnje vode u doma instvima. Ovo je rezultat analiza koje su sprovedene
22
u Crnoj Gori u prethodnim studijama. Ovo je jako velika potrošnja (primera
radi u Nema koj iznosi 8% od potrošnje vode u doma instvima). Razlozi
velike potrošnje u institucijama su:
sanitarne instalacije su neispravne i dotrajale,
odre eni broj restorana i kafi a ima ilegalne priklju ke.
Za sva tri mjesta Plav, Gusinje i Murino usvojena je ista specifi na potrošnja
vode u institucijama, što je dato u tabeli 9.
Tabela 9. Specifi na potrošnja vode u institucijama
Naselje
Plav
Gusinje
Murino
2009.
40 %
Specifi na
potrošnja u
doma instvima
(l/stan/dan)
280
280
100
2019.
30 %
Institucionalna Specifi na
potrošnja
potrošnja u
vode
doma instvima
(l/služb/dan)
(l/stan/dan)
112
200
112
200
40
110
Institucionalna
potrošnja vode
(l/služb/dan)
60
60
33
2028.
20%
Specifi na
potrošnja u
doma instvima
(l/stan/dan)
150
150
120
Institucionalna
potrošnja vode
(l/služb/dan)
30
30
24
Otpadne vode koje se stvaraju na teritoriji Opštine Plav ve inom su
komunalnog karaktera (s obzirom na opisano stanje industrije i privrede
uopšte), dok se otpadne vode iz industrijskih kompleksa, kao i otpadne vode
ostalih budu ih korisnika javnih kanalizacionih sistema, prije upuštanja u
kanalizacionu mrežu moraju dovesti do odgovaraju eg kvaliteta, definisanog
u Pravilniku o kvalitetu i sanitarno-tehni kim uslovima za ispuštanje
otpadnih voda u recipijent i javnu kanalizaciju, na inu i postupku ispitivanja
kvaliteta otpadnih voda, minimalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o
utvr enom kvalitetu otpadnih voda („Službeni list CG“, br. 45/08 i 9/10).
Prilikom definisanja potrebnog stepena pre iš avanja i izbora tehnologije i
koncepcije pre iš avanja otpadnih voda, prema doma oj zakonskoj
regulativi, neophodno je voditi ra una o maksimalno dopuštenim
koncentracijama opasnih i štetnih materija koje se smiju ispuštati u
površinske vode, kako je to definisano Pravilnikom o kvalitetu i sanitarnotehni kim uslovima za ispuštanje otpadnih voda u recipijent i javnu
kanalizaciju, na inu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda,
minimalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o utvr enom kvalitetu
otpadnih voda („Službeni list CG“, br. 45/08 i 9/10).
23
Sa druge strane, norme Evropske Unije nalažu minimalne stepene
pre iš avanja po odre enim parametrima kvaliteta otpadnih voda (Direktiva
Europske Unije 91/271/EEC), tj. propisuju maksimalno dozvoljene
koncentracije tih parametara u efluentu bez obzira na kvalitet recipijenta
(standard - efluent).
Na osnovu svega iznijetog izabrana je tehnologija pre iš avanja otpadnih
voda koja je u skladu sa zakonodavstvom Crne Gore i kriterijumima koji
definišu maksimalno dopuštene koncentracijama opasnih i štetnih materija
koje se smiju ispuštati u površinske vode u skladu sa Pravilnikom o kvalitetu
i sanitarno-tehni kim uslovima za ispuštanje otpadnih voda u recipijent i
javnu kanalizaciju, na inu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda,
minimalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o utvr enom kvalitetu
otpadnih voda („Službeni list CG“, br. 45/08 i 9/10).
2)
Za izvo enje projekta potrebno je ograditi gradilište u granicama
lokacije, odnosno itavu površinu zemljišta koju zauzima lokacija projekta.
Pripremni radovi za izvo enje projekta po inju iskopom zemljišta za
pripremu terena za temeljenje objekata postrojenja. Iskopani materijal i
gra evinski šut odlažu se privremeno na jednom dijelu lokacije. Unutrašnji
transport prilikom izvo enja projekta odvija se u okviru lokacije projekta uz
primjenu odgovaraju e gra evinske mehanizacije (buldožeri, utovariva i,
kamioni). Dinamika realizacije izvo enja projekta po pojedinim fazama bi e
u skladu sa operativnim planom izvo enja radova od strane odabranog
izvo a. U toku izvo enja projekta na lokaciji e se koristiti voda za
potrebe zaposlenih. Za betonske radove koristi e se šljunak i pijesak koji e
se kao pripremljeni beton dovoziti na lokaciju pomo u miksera. U toku
izvo enja radova stvara se vrsti otpad odnosno gra evinski šut iz otkopa,
koji e se nakon završetka izvo enja projekta ukloniti sa lokacije u skladu sa
propisima. Prilikom izvo enja projekta usljed rada mašina i druge
gra evinske opreme dolazi e do emisije izduvnih gasova u atmosferu, a
tako e e do i do pove anja buke i vibracija koje su periodi nog karaktera.
Što se tehnologije gra enja ti e ista se odvija na standardizovan na in.
3) Na predmetnoj lokaciji se planira izgradnja postrojenja za pre
iš avanje
otpadnih voda u Opštini Plav.
Svi sadržaji locirani su tako da imaju maksimalnu funkcionalnost i logi nu
povezanost. Infrastruktura i servisni objekti planirani na lokaciji postrojenja:
24
Ograda oko postrojenja,
Portirnica,
Komandno - pogonska zgrada,
Interne saobra ajnice unutar kruga CPPOV,
Cjevne veze: za vodu, mulj i vazduh,
Elektrorazvod
Ograda oko lokacije sa kolskom i pješa kom kapijom. Ograda koja je
predvi ena oko lokacije postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda bi e
ura ena od pocin ane mreže, sa jednim redom bodljikave žice iznad.
Stubovi koji e držati pocin anu mrežu i bodljikavu žicu bi e fundirani na
betonskim temeljima samcima na odgovaraju em me usobnom rastojanju.
Ulazna kapija za ulaz vozila u prostor lokacije postrojenja za pre iš avanje
otpadnih voda bi e klizna na elektro pogon, dok e za ulaz pješaka biti
jednokrilna.
Portirnica je planirana kao objekat prizemnog tipa dimenzija 4,40 x 4,40 m.
Objekat portirnice bi e fundiran na trakastim temeljima i temeljnim gredama
od armiranog betona, dok je konstrukcija objekta skeletnog tipa-armirano
betonska (stubovi i grede). Spoljašnji i unutrašnji pregradni zidovi bi e
ura eni od blok opeke, a bi e malterisani i bojeni disperzivnom bojom, a u
prostoru sanitarnog vora zidovi se oblažu kerami kim plo icama.
Spoljašnja vrata i prozori bi e ura eni od materijala koji se naj eš e koriste
za ovu vrstu objekata sa odgovaraju im zastakljenjem. Unutrašnja vrata bi e
drvena duplošperovana. Krov objekta bi e drveni sa odgovaraju om
pokrivkom. Na objektu portirnice bi e ura eni horizontalni i vertiklani oluci
za odvo enje atmosferskih voda sa krova.
Komandno-pogonska zgrada je objekat prizemnog tipa dimenzija 16,35 x
12,35 m. U sastavu zgrade su: kontrolno-komandni centar, laboratorije,
kancelarije, garderobe, priru ni magacin i radionica i sanitarni vorovi, a u
drugom dijelu je prostorija za smeštaj opreme za dehidrataciju mulja.
Objekat komandno-pogonske zgrade fundira se na trakastim temeljima i
temeljnim gredama od armiranog betona, dok je konstrukcija objekta
skeletna armirano-betonska (stubovi i grede). Zidna ispuna objekta je od
blokova, a svi zidovi se obostrano malterišu i boje disperzivnom bojom.
Zidovi u sanitarnim vorovima oblažu se kerami kim plo icama. Podovi u
objektu se oblažu razli itim materijalima zavisno od namjene prostorija. U
kontrolno-komandnom centru pod e biti antistati ki, u kancelarijama e biti
25
parket, dok e u laboratorijama biti od kiselootpornih plo ica. U ostalim
prostorijama pod e biti od kerami kih plo ica. Spoljašnji otvori bi e
zatvoreni odgovaraju om bravarijom sa odgovaraju im zastakljenjem.
Unutrašnja vrata bi e drvena duplošperovana. Na objektu e biti postavljeni
horizontalni i vertikalni oluci za odvo enje atmosferskih voda.
Objekat duvaljki za SBR bazene je dimenzija 10,0 x 6,0 m. Objekat je
kontejnerskog tipa u kome je smješten komplet sa duvaljkama, cijevnom
instalacijom, armaturom, manometrima i ostalom prate om opremom.
Napajanje objekata i potroša a u njima elektri nom energijom vrši e se
izgradnjom elektro mreže do lokacije postrojenja, a da li e biti gra ena i
trafostanica zavisi od uslova koje propiše nadležna elektrodistribucija.
4)
Prijedlog Tehnologije izgradnje
pre iš avanje Otpadnih Voda Plav
Postrojenja
za
Prilikom definisanja potrebnog stepena pre iš avanja i izbora tehnologije i
koncepcije pre iš avanja otpadnih voda, prema zakonskoj regulativi,
neophodno je voditi ra una o propisanoj kategoriji - klasi usvojenog
recipijenta, odnosno, kvalitet finalnog efluenta mora biti takav da ne dovede
do narušavanja propisanog kvaliteta vodotoka u koji se upušta (standard recipijent). Recipijent pre iš ene vode sa centralnog postrojenja je rijeka
Lim. Na osnovu Uredbe o klasifikaciji i kategorizaciji površinskih i
podzemnih voda („Službeni list RCG“, br. 2/07) utvr eno je da je recipijent
efluenta sa centralnog postrojenja - rijeka Lim, svrstana u I kategoriju (A1
klasa).
Hidrometeorološki zavod Crne Gore iz Podgorice je u svom Izvještaju o
kvalitetu voda u 2008. godini prezentovao rezultate odre enih fizi kohemijskih i mikrobioloških parametara rijeke Lim. U tabeli 10 date su
mjerodavne vrijednosti parametara kvaliteta vode rijeke Lim iz 2008.
godine, na profilu Plav, koju je uradio HMZ Crne Gore.
26
Tabela 10. Mjerodavne vrijednosti parametara kvaliteta vode rijeke
Lim 2008. godine; na profilu Plav, datum: 24.06. – 21.10.; Godišnji
izvještaj HMZ Crne Gore
Redni br.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
Parametar
TH2O
T vaz
pH
el.provod.
suvi ost.exp.
suvi ost.ra .
sus. mat.
O2
zas. O2
BPK5
HPK
HCO3 tvrdo a
Ca2+
Mg2+
Ca2+ / Mg2+
Na+
K+
Fe2+
NH4+
Cl–
SO42PO43NO3NO2fenoli
deterg.
aer. žive klice
ukupne koli. klice
ukupne fek. klice
Jedinica
o
C
o
C
–
S/cm
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
dHo
mg/l
mg/l
mol
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
na 1 ml vode
na 100 ml vode
na 100 ml vode
Vrijednost
11,8 – 21,2
13,0 – 25,8
8,3
233
111
130
0
10,3
91 – 117
2,7
2,9
159
6,6
39,6
5,3
4,5
1,2
0,9
0,06
0,18
3,4
5,3
0,02
0,76
0,004
0,002
0,051
485
1460
61
Na osnovu gore prikazanih rezultata ispitivanja kvaliteta vode rijeke Lim a u
odnosu na zahtijevanu klasu, može se primijetiti da su odre eni parametri
izvan klase A1. Tako vrijednosti slijede ih parametara pripadaju klasi A2:
zasi enje O2, HPK, NO2–, fenoli, ukupne coli klice, ukupne fekalne klice.
Vrijednosti slijede ih parametara su pripadale A3 klasi: koncentracija O2,
odnos Ca2+/Mg2+, NH4+, sadržaj deterdženata. Ostali parametri su bili u
granicama za vode A1 klase.
27
Na centralno postrojenje za pre iš avanje otpadnih voda (CPPOV) opštine
Plav, dovodi e se otpadne vode iz Plava i Gusinja i naseljenih mjesta:
Dosu e, Martinovi i, Kolenovi i, Kruševo, Višnjevo, Vojno selo,
Brezojevica, uri ka rijeka, Bogaji e, Prnjavor, Ski .
Hidrauli ko opterere enje za CPPOV Plav:
za period do 2019.godine : 14.143 ES,
za period do 2028. godine : 17.986 ES.
Usvojeno je ukupno optere enje budu eg CPPOV od 18.000 ES. Obzirom
na relativno malu razliku u broju ekvivalentnih stanovnika za gore navedene
vremenske distance, usvojeno je da e Postrojenje biti projektovano za
krajnju fazu, s tim što bi se sastojalo iz dvije linije od po 9.000 ES.
Organizacija rada na postrojenju za pre iš avanje otpadnih voda je takva da
omogu ava u skladu sa projektnim rješenjima da se na odgovaraju i na in
obavlja proces pre iš avanja otpadne vode i propisana upotreba stvorenog
mulja.
Unutrašnji transport unutar objekta zavisi od neophodnosti pojedinih
operacija i može se pratiti po pojedinim segmentima.
U skladu sa kategorizacijom recipijenta pre iš enih voda – rijeke Lim,
predloženo je pre iš avanje otpadnih voda sa procesom produžene aeracije i
procesima nitrifikacije i defosforizacije, kao i procesom dezinfekcije
efluenta sa predmetnog postrojenja.
1. Za organsko optere enje usvojena je vrijednost od 0,06 kg BPK5 po
ekvivalentnom stanovniku dnevno:
0,06 kg BPK5/ES d x 18.000 ES = 1.080 kg BPK5/d
2. Za sadržaj suspendovanih materija usvojena je vrijednost od 0,055 kg SM
po ekvivalentnom stanovniku na dan:
0,055 kg SM/ES d x 18.000 ES = 990 kg SM/d
3. Za ukupan azot (po Kjeldahlu) usvojena je vrijednost od 0,012 kg po
ekvivalentnom stanovniku na dan:
28
0,012 kg N/ES d x 18.000 ES = 216 kg N/d
4. Za ukupan fosfor, usvojena je vrijednost od 0,003 kg po ekvivalentnom
stanovniku na dan:
0,003 kg P/ES d x 18.000 ES = 54 kg P/d
Kao polazni dimenzioni kriterijumi za hidrauli ko optere enje uzete su
slijede e vrijednosti:
Za 18.000 ES:
m3/h
126,0
180,0
252,0
Minimalni protok, Qmin.
Srednji dnevni protok, Qsr.d
Maksimalni protok, Qmax.
l/s
35,0
50,0
70,0
Kvalitet otpadnih voda opštine Plav razmatran je u Vodoprivrednoj osnovi
Republike Crne Gore iz 2001. godine.
U osnovi su obra ena dva scenarija: jedan je u toku turisti ke sezone, a
drugi je van turisti ke sezone, što je prikazano u tabeli 11.
Tabela 11. Emisija zaga enja od stanovništva i industrije u turisti koj
sezoni i van turisti ke sezone u opštini Plav (Vodoprivredna osnova
Republike Crne Gore, 2001.god.)
Porijeklo
zaga enja
Stalno stanovništvo
Povremeno
stanovništvo
Ukupno
stanovništvo
Industrija
Ukupna emisija
Turisti ka sezona
Van turisti ke sezone
SM
BPK5 N
P
ES
SM BPK5 N
P
ES
kg/dan
kg/dan
1064 1161 232 58 19350 1064 1161 232 58 19350
131
143
29
7
2382
12
13
3
1
217
1195
1304
261 65 21733 1076
1174
235 59 19567
45
1240
36
1340
5
2
600
45
266 67 22333 1121
36
1210
5
2
600
240 61 20167
Iz prethodne tabele, dobijeno je ra unskim putem specifi no optere enje,
dato u tabeli 12.
29
Tabela 12. Specifi no optere enje za opštinu Plav
Naziv parametra
Vrijednost (g/ES dan)
60
55
12
3
BPK5
SM
N
P
Maksimalne dopuštene koncentracije opasnih i štetnih materija u otpadnim
vodama, koje se smiju ispuštati u površinske vode dati su u tabeli 13.
Tabela 13. Maksimalne dopuštene koncentracije opasnih i štetnih
materija u otpadnim vodama, koje se smiju ispuštati u površinske vode
(„Službeni list CG“ br. 45/08 i 9/10)
Redni
broj
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
Jedinica
mjere
Parametar
pH
Temperatura
t, ne više od
Boja
Miris
Taložive materije
Ukupne suspendovane materije
BPK5
HPK
Ukupni organski ugljenik (TOC)
Aluminijum
Arsen
Bakar
Barijum
Bor
Cink
Kobalt
Kalaj
Kadmijum
Živa
Ukupni hrom
Hrom 6+
Mangan
Nikal
Olovo
Selen
Srebro
Gvož e
ºC
ºC
mg/l Pt skale
ml/lh
mg/l
mgO2/l
mgO2/l
mgC/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
30
Maksimalno dopuštena
koncentracija (MDK)
6,5-8,5
30
2
5
bez
0,5
35
25
125
15
3,0
0,1
0,5
3,0
2,0
1,0
1,0
0,75
0,01
0,005
1,25
0,1
2,5
1,25
0,5
0,03
0,15
2,0
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
Vanadijum
Ukupni fenoli
Fluoridi
Sulfiti
Sulfidi
Sulfati
Aktivni hlor
Mineralna ulja
Ukupna ulja i masno e
Aldehidi
Alkoholi
Ukupni aromati ni ugljovodonici
Ukupni nitrirani ugljovodonici
Ukupni halogeni ugljovodonici
Ukupni organofosfatni pesticidi
Ukupni organohlorni pesticidi
Ukupne površinski aktivne
supstance
Ukupni deterdženti
Radioaktivnost
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
0,05
0,1
2,0
2,0
0,25
20
0,05
2,0
10
1,0
1,0
0,05
0,025
0,25
0,025
0,025
4,0
mg/l
Bq/l
0,5
0,5
Proces pre iš avanja otpadne vode se sastoji iz 4 faze ( etiri) glavne grupe
tretmana: primarnog, sekundarnog, tercijarnog i tretmana mulja.
Osnovne jedinice procesa su:
A) Primarni tretman:
uklanjanje grubog materijala na rešetkama;
uklanjanje inertnog materijala, ulja i masti na aerisanom pjeskolovumastolovu;
egalizacije i uklanjanje fosfora.
B) Sekundarni tretman:
formiranje mikrobiološkog floka koji se hrani organskim materijama
iz otpadne vode, uz metaboli ke reakcije sinteze i respiracije, a odvija
se u bazenima sa produženom aeracijom;
uklanjanje azota procesima nitrifikacije;
izdvajanje smeše mikrobiološkog floka i male koli ine suspendovanih
materija u bazenima sa produženom aeracijom i naknadnim
taložnicima.
C) Tercijarni tretman:
dezinfekcija pre iš ene vode korš enjem UV lampi.
31
D) Tretman mulja:
uguš ivanje mulja;
obezvodnjavanje mulja, kojim se postiže željena koncentracija
suspendovanih materija u stabilizovanom mulju.
Dakle, centralno postrojenje za pre iš avanje otpadnih voda Plava i Gusinja
sastoji se od:
Automatske fine rešetke i aerisanog pjeskolova – mastolova,
Egalizacionog bazena,
Razdjelnog šahta,
Bazena sa produženom aeracijom i naknadnim taložnicima,
Crpne stanice za recirkulaciju i višak mulja,
UV lampe,
Sabirnog šahta,
Mjera a protoka pre iš ene vode,
Gravitacionog uguš iva a mulja;
Dekantera – centrifuge za obezvodnjavanje mulja;
Komandno – pogonske zgrade.
3.1. Linija vode
Linija vode se sastoji iz jedinstvenog primarnog tretmana na kompaktnom
ure aju (nadzemni aerisani pjeskolov-mastolov i u njemu integrisana
automatska rešetka) dimenzionisan za krajnji kapacitet od 18.000 ES, potom
sledi egalizacioni bazen, a zatim se procesna linija deli na dve identi ne
linije, svaka kapaciteta po 9.000 ES.
Obje linije se sastoje iz bioaeracionog bazena, naknadnog taložnika i UV
dezinfekcije.
3.1.1. Primarni tretman – automatska fina rešetka, pjeskolov – mastolov i
egalizacioni bazen
Uklanjanje grubog, inertnog materijala i ulja i masti iz vode je prvi proces u
sistemu obrade, a primjenjuje se u cilju zaštite pumpi, ventila i armature od
ošte enja, zapušavanja i nesmetanog odvijanja narednih faza obrade. Tako
se ostvaruje i izvjesno smanjenje ukupnog stepena zaga enosti otpadne
vode.
32
Koli ina izdvojenog materijala zavisi od veli ine svijetlog otvora na rešetki,
brzine vode i na ina iš enja. Sadržaj vode u izdvojenom materijalu iznosi
oko 40-90 % u zavisnosti od izabranog tipa rešetke.
Funkcija aerisanog pjeskolova – mastolova u procesu pre iš avanja otpadne
vode je smanjenje optere enja u narednim fazama obrade otpadne vode, kao
i sprije avanje taloženja materija u cjevovodima i kanalima. U inertan
materijal spadaju estice pjeska, šljunak, manji komadi mineralnih materija i
nerazgradive organske materije, kao što su zrna kafe, vo ne peteljke,
sjemenke i sl. Koli ina i sastav inertnog materijala imaju zna ajan uticaj na
izbor metode pre iš avanja.
Na slici 5 je dat aerisani peskolov–mastolov sa integrisanom finom
rešetkom.
Slika 5. Aerisani pjeskolov–mastolov sa automatskom finom rešetkom
Aerisanjem pjeskolova postiže se uklanjanja plivaju ih i inertnih materija
definisanog pre nika, pri emu se inertne materije izdvajaju taloženjem a
plivaju e materije se skupljaju u bo nom kanalu za sakupljanje ulja i masti
kao i plivaju eg mulja. Osim toga aerisanjem se sprije ava nastajanje
septi kih uslova i širenje neprijatnih mirisa u okolinu.
Otpadne vode prvo prolaze kroz automatsku finu rešetku (veli ina svijetlog
otvora je 6 mm). Time se otpadna voda isti od plivaju ih materija i
krupnijih estica. Tako izdvojeni materijal se preko rotiraju eg konvejora
33
kompaktuje, dehidrira i izbacuje u kontejner. Sadržaj vrste materiju po
izlasku iz konvejera je do 40%. Iz automatske fine rešetke, otpadna voda
pada u aerisani pjeskolov-mastolov sa klasirerom peska i vija nom pumpom
za izdvojeni flotat. Na dnu pjeskolova nalazi se podužni dubinski pužni
transporter za usmjeravanje izdvojenog pjeska u ulazni produbljeni dio
tanka. Odatle se izdvojeni materijal pomo u transportera dehidrira i izbacuje
u kontejner. Izabran je kompaktni, nadzemni aerisani pjeskolov-mastolov i u
njemu integrisana automatska fina rešetka. Ovako kompaktni ure aj
obezbe uje kompletan mehani ki tretman, projektni kriterijumi su dati u
tabeli 14.
Tabela 14. Projektni kriterijumi za kompaktan ure aj za primarni
tretman
Parametar
Broj ure aja
Dimenzije ure aja (D x Š x V), m
Veli ina svijetlog otvora rešetke, mm
Nagib rešetke, °
Efektivna dužina pjeskolova, m
Vrijeme zadržavanja, min
Vrijednost
1
10,70 x 1,23 x 2,30
6
35
6
3,5
Voda se nakon tretmana na kompaktnom ure aju za primarni tretman,
transportuje u egalizacioni bazen. Nakon mehani kog tretmana, voda se
transportuje u egalizacioni bazen. U bazenu se vrši ujedna avanje protoka i
sastava otpadne vode. Egalizacioni bazen ima i funkciju razdjelne komore,
koja procesnu liniju dijeli na dva toka. Bazen je dimenzionisan tako da mo e
da prihvati razliku u protocima maksimalnog asa i dana.
Tako e, u egalizacionom bazenu se vrši i uklanjanje fosfora hemijskom
precipitacijom. Za uklanjanje fosfora koriste se multivalentni joni metala,
naj eš e Al3+, stoga bi hemijska jedna ina uklanjanja fosfora bila :
Al3+ + HnPO43-n
AlPO4 + nH+
Kod egalizacionog bazena treba voditi ra una da ne do e do pojave
septi kih uslova. Najjednostavnije i najekonomi nije rešenje bilo bi
instaliranje površinskog aeratora koji bi osim unosa neophodne koli ine
vazduha obezbjedio i mješanje. Za povremenu evakuaciju istaloženog mulja
na dnu egalizacionog bazena predvi ene su dvije centrifugalne pumpe u
mokroj izvjedbi pojedina nog kapaciteta 7,2 m3/h. Istaloženi mulj se
transportuje u uguš iva mulja na dalji tretman. Egalizacioni bazen pokriva
obje linije. Projektni kriterijumi za egalizacioni bazen su dati u tabeli 15.
34
Tabela 15. Projektni kriterijumi za egalizacioni bazen
Parametar
Broj bazena
Dimenzije bazena (D x Š), m
Dubina vode, m
Kapacitet aeratora, m 3/min m3
Kapacitet pumpi, m3/h
Vrijednost
1
11,0 x 3,5
4,5
0,1
7,2
3.1.2. Sekundarni (biološki) tretman – bioaeracioni bazeni i naknadni
taložnici
Sekundarni, biološki tretman otpadne vode odvija se u bioaeracionim
bazenima. Izabran je proces produžene aeracije u bioaeracionim bazenima sa
difuzorima (proces sa aktivnim muljem). Ovi bazeni u kojima se odigrava
proces aeracije, predstavljaju najvažniji dio postrojenja za pre iš avanje.
Aktivni mulj je vodena sredina u kojoj se pri konstantnom mješanju otpadne
vode i recirkulisanog mulja razvijaju brojni mikroorganizmi, pri emu su
najviše zastupljene heterotrofne bakterije, fungi i protozoe. Rad postrojenja
sa aktivnim muljem zavisi od sposobnosti mikroorganizama da uklone i
utroše otpadne materije, da se flokulišu i istalože u naknadnom talo niku. Za
život mikroorganizama je potrebna odre ena koli ina supstrata, odnosno
otpadna voda koja u sebi sadrži suspendovane koloidne i rastvorene
organske i neorganske materije.
U bioaeracionim bazenima se odvijaju metaboli ke reakcije sinteze i
respiracije, pri emu se formira mikrobiološki flok koji se hrani organskim
materijama iz otpadne vode.
Pored mikrobiološkog floka u bioaeracionim bazenima se nalaze i inertne i
nebiodegradabilne materije.
Na slici 6 dat je šematski prikaz ovakvog biološkog pre iš avanja.
35
Slika 6. Šematski prikaz biološkog pre iš avanja otpadne vode
Mikroorganizmi se uglavnom sastoje od 70–90% organske i 10–30%
neorganske materije. Njihovo formiranje i koli ina zavisi od sastava otpadne
vode. Flokule aktivnog mulja sastoje se iz velikog broja u više slojeva
raspore enih bakterija koje mogu biti obavijene slojem sluzi. Z
bog svoje velike površine i negativnog naelektrisanja, mulj ima znatnu
apsorpcionu mo i sadrži puno vezane vode, do 80 %. Optimalna
temperatura za ve inu mikroorganizama je 20–30°C. Niske temperature
smanjuju aktivnost mikroorganizama, pa prema tome i efekat pre iš avanja.
Zimi dolazi do ve e proizvodnje mulja i efluent sadrži ve u koli inu
suspendovanih materija. U naknadnom taložniku (koji se nalazi unutar
jedinice u kojoj se vrši bioaeracija) odvija se taloženje mikrobiološkog floka,
koji se zatim recirkuliše u bioaeracione bazene da bi populacija
mikroorganizama u njima bila konstantna. Bioaeracioni bazeni sa difuzorima
predstavljaju srž sistema sa aktivnim muljem. Za odvijanje reakcija u
bioaeracionim bazenima neophodno je prisustvo vazduha kojim se vrši
razlaganje supstrata i dobija potrebna energija za sintezu i disanje elija.
Kao što je navedeno, izabran je proces produ ene aeracije sa difuzorima.
Nakon egalizacije i uklanjanja fosfora, voda se gravitaciono transportuje u
bioaeracione bazene gdje se vrši proces biološkog pre iš avanja vode.
Usvojena su dva bioaeraciona bazena, za svaku procesnu liniju po jedan.
Bioaeracioni bazeni su kružnog oblika i integrisani su sa naknadnim
taložnicima (tip "krug u krugu"). Vrijeme zadržavanja u bazenu je 26 h.
36
Aeracija se vrši vazduhom. Potrebna koli ina vazduha zavisi od organskog
zaga enja. Nakon uvo enja vazduha pod pritiskom, prenos kiseonika se vrši
formiranjem finih mjehuri a i njihovim prolaskom kroz te nost. Na
efikasnost procesa uti e veli ina mjehura, brzina protoka vazduha, raspored
difuzora i brzina vode. Usvojene su dvije radne (za svaku procesnu liniju po
jedna) i jedna rezervna duvaljka, pojedina nog kapaciteta 900 m3N/h
Ukupan broj difuzora po bazenu iznosi 260.
Projektni kriterijumi za bioaeracione bazene dati su u tabeli 16.
Tabela 16. Projektni kriterijumi za bioaeracione bazene
Parametar
Ukupan protok, m3/h
Broj bazena
Protok po bazenu, m3/h
Dubina vode, m
Pre nik bazena (po jed.), m
Zapremina bazena za aeraciju (po jed.), m3
Broj difuzora (po jed.), kom.
Vrijeme zadr avanja (po jed.), h
Zapreminsko optere enje mulja, kgBPK5/m3d
Optere enje mase mulja, kg BPK5/kgSMd
Starost mulja, d
Vrijednost
180,0
2
90,0
5
26,5
2.356
260
26
0,23
0,06
27
Naknadno taloženje aktivnog mulja iz bioaeracionih bazena izvodi se u
naknadnim taložnicima koji su integrisani sa bioaeracionim bazenima.
Smjesa mikrobiološkog floka i male koli ine suspendovanih materija i
nerazgradljivih bioloških materija nastala taloženjem se jednim dijelom
recirkuliše u bioaeracione bazene.
U skladu sa preporukama WPCF (Water Polution Control Federation),
preporu uje se recirkulacija od 50–100 % u odnosu na koli inu otpadne
vode za usvojenu suspendovanu materiju aktivnog mulja–MLSS (Mixed
Liquor Suspended Solids). Za pravilno funkcionisanje sistema sa aktivnim
muljem i dobro talo enje u naknadnim talo nicima potrebno je održavati
dovoljnu koncentraciju MLSS i recirkulisati aktivni mulj–RAS (Returned
Activated Sludge). Ostatak mulja (višak mulja) koji je stabilizovan
transportuje se u gravitacioni uguš iva mulja, a zatim na obezvodnjavanje,
ka dekanteru-centrifugi. Aktivni mulj se recirkuliše pumpama za
recirkulaciju mulja.
Usvojena su dva naknadna taložnika kružnog oblika, koji su integrisani sa
bioaeracionim bazenima. Pre nik pojedina nog taložnika je 10,5 m, a bo na
37
visina vodenog stuba 4,6 m. U okviru crpne stanice za recirkulaciju i višak
mulja predvi ene su dvije pumpe za recirkulaciju mulja, pojedina nog
maksimalnog kapaciteta 130 m3/h, kao i jedna rezervna istog kapaciteta. Za
transport viška mulja iz predmetne crpne stanice ka gravitacionom
uguš iva u mulja, predvi ene su dvije radne pumpe, pojedina nog
kapaciteta od 2 m3/h, i jedna rezervna istog kapaciteta.
Projektni kriterijumi za naknadne taložnike dati su u tabeli 17.
Tabela 17. Projektni kriterijumi za naknadne taložnike
Parametar
Ukupan protok, m3/h
Broj taložnika
Protok po taložniku, m3/h
Dubina vode, m
Pre nik taložnika (po jed.), m
Zapremina naknadnog taložnika (po jed.), m3
Hidrauli ko optere enje (po jed.), m3/m2d
Vrijeme zadržavanja (po jed.), h
Vrijednost
180,0
2
90,0
4,6
10,5
400
25
4,4
Pre iš ena voda iz taložnika se gravitaciono odvodi na dalji tretman – na
UV dezinfekciju.
3.1.3. Tercijarni tretman – UV dezinfekcija
Iz razloga kvaliteta vode recipijenta–rijeke Lim, odnosno da ne do e do
njegovog pogoršanja, predvi en je i tercijarni tretman. Ovim tretmanom e
se redukovati odre eni parametri zaga enja koji mogu negativno uticati na
kvalitet recipijenta.
U okviru tercijarnog tretmana predvi ena je dezinfekcija pomo u UV lampi.
U skladu sa razvojem nauke i tehnike i trendom zaštite životne sredine i
uvanja prirodnih resursa, umjesto ranije naj eš e koriš enog procesa
hlorisanja predvi ena je dezinfekcija otpadne vode ultraljubi astim
zra enjem. Ovom tehnikom dobija se voda odgovaraju eg mikrobiološkog
kvaliteta bez upotrebe hlora. Posle sabirnog šahta, predvi ena je ugradnja u
odvodni kanal UV modula, u kojem e biti odgovaraju i broj lampi u skladu
sa protokom otpadne vode.
U tabeli 18 dati su projektni kriterijumi za UV dezinfekciju.
38
Tabela 18. Projektni kriterijumi za UV dezinfekciju
Parametar
Vrijednost
180,0
50
450
1
8
Protok, m3/h
UV transmitivnost, %
UV doza, J/m2
Broj modula,
Broj lampi po modulu
Na izlazu iz postrojenja predvi eno je postavljanje mjera a protoka
pre iš ene vode. Recipijent pre iš ene vode je rijeka Lim. Ovim tretmanom
se obezbe uje kvalitet pre iš ene otpadne vode koji e zadovoljiti kvalitet
vode u recipijentu, a u skladu sa vodoprivrednim uslovima i kategorizacijom
vodotoka, kao i u skladu sa Direktivama EU.
3.2. Linija mulja
3.2.1. Uguš ivanje mulja – gravitacioni uguš iva mulja
Uguš ivanje predstavlja prvi stepen procesa uklanjanja vode iz mulja, koji se
vrši radi smanjenja njegove ukupne zapremine.
Premda ve ina otpadnih muljeva može da se uspješno obezvodnjava i pri
koncentraciji od 1% vrste materije, mnogo je ekonomi nije da se
koncentrisanje vrši prije kondicioniranja i obezvodnjavanja. Procesom
uguš ivanja redukuje se sadržaj vode u stabilisanom mulju i smanjuje
volumen mulja. Na uguš ivanje se dovodi mulj iz naknadnih taložnika.
Aktivni mulj iz naknadnih taložnika se sastoji od organske materije i
kompleksa mineralne materije i sadrži visok procenat hidrofilnih materija
koje vezuju znatnu koli inu vode. Uguš ivanje mulja se obavlja u
gravitacionom uguš iva u za mulj, koji je kružnog oblika. Sirovi mulj se
dovodi u centralni deo uguš iva a. Na uguš iva u postoji preliv kojim se
nadmuljna voda vra a na po etak procesa. Mulj se izvla i pomo u muljne
pumpe.
Za optere enje uguš iva a usvojena je vrijednost od 0,0025 m3 mulja/d ES,
tako da koli ina mulja koji stiže u uguš iva iznosi:
Odavde se dobija koli ina mulja od 585 kg/d. Za odabranu vrijednost
površinskog optere enja od q = 24 kg/m2d, i koli inu mulja, potrebna
površina uguš iva a iznosi: 24,4 m2.
39
Pre nik uguš iva a za mulj se izra unava preko jedna ine:
Usvaja se pre nik uguš iva a za mulj D=6,0 m, odakle se dobija površina
uguš iva a P=28,3 m2. Uguš eni mulj sadrži 3 % suve materije. Usvojen je
jedan gravitacioni uguš iva kružnog oblika.
Projektni kriterijumi su dati u tabeli 19.
Tabela 19. Projektni kriterijumi za uguš iva mulja
Parametar
Vrijednost
1
45
6,0
3,2
2
Broj uguš iva a
Protok mulja, m3/d
Pre ik uguš iva a, m
Dubina vode, m
Vrijeme zadržavanja, d
3.2.2. Obezvodnjavanje mulja – dekanter–centrifuga
Obezvodnjavanje mulja predstavlja drugi dio u procesu njegovog tretmana.
Nakon obezvodnjavanja mulj gubi izgled rijetke suspenzije i može se
bezbjedno odlagati na prostor za to odre en. Obezvodnjavanje mulja može
da se vrši komornim filter presama, trakastim presama, vakuum filtracijom i
centrifugiranjem.
Prije obezvodnjavanja mulj se kondicionira polielektrolitom. Predvi ena
doza polielektrolita za kondicioniranje mulja je 0,2 kg/m3 – 0,3 kg/m3.
Procjedne vode se odvode na po etak procesa. Predvi eno je da se
obezvodnjavanje mulja vrši u dekanteru-centrifugi.
Izlazna koncentracija mulja iz gravitacionog uguš iva a je 3%, a koli ina
mulja koja dolazi na dekanter-centrifugu je 19,5 m3/d.
Obezvodnjeni i obra eni komunalni kanalizacioni mulj može se koristiti za
svrhe utvr ene lanom 53 Zakona o upravljanju otpadom („Sl. list RCG“, br.
80/05 i „Sl. list CG“, br. 73/08) samo ako je prethodno obra en i ako
ispunjava uslove u pogledu grani nih vrijednosti za koncentracije teških
metala, organskih materija, patogenih organizama i procenta suve materije iz
Priloga 1 Pravilnika o bližim uslovima koje treba da ispunjava komunalni
kanalizacioni mulj, koli ine, obim, u estalost i metode analize komunalnog
40
kanalizacionog mulja za dozvoljene namjene i uslovima koje treba da
ispunjava zemljište planirano za njegovu primjenu („Sl. list CG“, br. 89/09).
Kapacitet predloženog ure aja za obezvodnjavanje (dekanter – centrifuga),
dovoljan je i za obra ivanje mulja sa malih postrojenja u opštini Plav.
Projektni kriterijumi za dekanter–centrifugu dati su u tabeli 20.
Tabela 20. Projektni kriterijumi za dekanter–centrifugu
Parametar
Broj dekantera – centrifuge
Protok, m3/h
Sadržaj suve materije na izlazu
Dužina
Širina
Visina
Dužina pužnog transportera
Vrijednost
1
3
25 %
2,1 m
1,1 m
1,7 m
4,0 m
Prednosti sistema sa produženom bioaeracijom su sljede e:
Efikasna oksidacija organskog zaga enja i kompletna nitrifikacija
amonijaka zahvaljuju i dugotrajnom procesu aeracije;
Proizvedeni mulj je stabilizovan i može se ispuštati bez daljeg
pre iš avanja;
Sistem je fleksibilan u pogledu hidrauli kih i organskih maksimuma;
Primarni taložnici nisu neophodni zahvaljuju i dugom zadržavanju
vrstih materija, što smanjuje troškove rada;
Otpornost na temperaturne varijacije;
Ovo je vremenski testiran sistem (postoji iskustvo u radu kroz duži
vremenski period).
5)
Za potrebe rada PPOV-a u Opštini Plav koristi e se pitka voda i to za
sanitarne potrebe zaposlenih. Koli ina ove vode zavisi od broja zaposlenih.
Planirano je da se na centralnom postrojenju za pre iš avanje otpadnih voda
zaposli 10-tak radnika. Za sanitarne potrebe 9 zaposlenih koristi e se
odre ena koli ina vode u toku jednog dana. Za usvojeni normativ po ES od
165 l/danu x 9=1.485 l/dan. U skladu sa propisima potrebne koli ine vode za
gašenje jednog požara iznose 5 l/s u trajanju od 2 asa, što iznosi 36 m3.
41
Elektri na energija e se koristiti za grijanje i hla enje pojedinih prostorija
projekta.
Instalacije slabe struje i telekomunikacija bi e ura ene u skladu sa
najsavremenijim dostignu ima i tehnologijama sa aspekta kontrole i
upravljanja sistemima instalacija, obezbje enja i zaštite objekata i
zaposlenih.
Pre iš ene vode nakon završenog procesa na postrojenju za pre iš avanje
ispuštaju se u rijeku Lim. Ovaj na in rješavanja ispuštanja pre iš enih
otpadnih voda mora biti u skladu sa Pravilnikom o kvalitetu i sanitarnotehni kim uslovima za ispuštanje otpadnih voda u recipijent i javnu
kanalizaciju, na inu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda,
minimalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o utvr enom kvalitetu
otpadnih voda („Sl. list CG“, 45/08 i 9/10) koji definiše kvalitet otpadnih
voda koje se mogu ispuštati u recipijent (tabela 13).
Ispuštanje otpadnih voda u recipijent vrši se putem sistema kanala.
Ispusna gra evina kanalizacionog sistema, gradi se tako da obezbijedi što
kvalitetnije miješanje otpadne vode, koja se ispušta sa vodom recipijenta,
radi obezbje enja zahtijevanog kvaliteta recipijenta.
6)
Predvi eno je da se pojedini objekti postrojenja priklju uju na
vodovodnu mrežu u skladu sa uslovima koje propiše nadležni organ lokalne
uprave. Uslove priklju enja na elektro i tk mrežu investitor e obezbijediti
od nadležnih preduze a. Prilaz objektima postrojenja za pre iš avanje
otpadnih voda ostvarivat e se preko planirane pristupne saobra ajnice.
42
4. OPIS RAZMATRANIH ALTERNATIVA
Opredjeljenje za djelatnost koja se prezentuju ovim Elaboratom,
proizašla je iz injenice da se upotrebljene komunalne otpadne vode
gradskog podru ja Gusinja i Plava ispuštaju direktno, bez ikakvog
pre iš avanja u rijeke Lju a, Grn ar i Lim.
Studija izbora lokacije za izgradnju postrojenja za pre iš avanje otpadnih
voda za podru je Gusinja i Plava nije ura ena.
4.1. Predložene varijante lokacije centralnog postrojenja u Plavu
Razmotrene su dvije alternative i tri varijante. Alternative se odnose na to da
li e sela Bogaji e i uri ka rijeka biti priklju ene u kanalizacionu mrežu u
Plavu i u centralno PPOV (alternativa 1), ili e imati sopstvenu paketnu
jedinicu za pre iš avanje (2x300 ES) (alternativa 2), ime bi se uštedilo na
izgradnji kanalizacionog kolektora Ø200 dužine 3.700 m od Bogaji a i
uri ke rijeke do Plava. Centralno postrojenje u Plavu je odre eno za
2x6800 ES. Predv ena je fazna izgradnja, gdje bi se u prvoj fazi do 2019.
godine napravila jedna linija za 6.800 ES, a u sljede oj fazi druga. Postoje tri
varijante lokacije postrojenja: na Vijencu (bliže Plavu), preko puta Glavice
(dalje) i u Brezojevicama.
Prva varijanta lokacije postrojenja je na Vijencu, nedaleko od prvobitno
zamišljene lokacije koja je izabrana u „Master planu za otpadne vode za
sjeverni i centralni region Crne Gore“, na desnoj obali Lima, i nalazi se na
katastarskim parcelama 615, 614 i 612.
Do postrojenja obuhva ena je kanalizaciona mreža grada Plava, kao i
okolnih sela:
1. Plav (grad) 8.779 ES
2. Vojno selo 914 ES
3. Prnjavor 807 ES
4. Ski 234 ES
5. Brezojevica 1.195 ES
6. uri ka rijeka 303 ES
7. Bogaji e 317 ES (Alternativno sela uri ka rijeka i Bogaji e bi
imala sopstvenu paketnu jedinicu za pre iš avanje od 2x300 ES
43
8. Martinovi i (70 %) 730 ES
UKUPNO: 13.279 ES usvojeno 136.00 ES, 2x6.800 ES
Do ove lokacije potrebno je 5 crpnih stanica za otpadnu vodu. U ovom dijelu
toka obala Lima ima približno istu kotu kao i priobalno podru je. Kota
terena na mjestu lokacije PPOV je 906,0 mnm, a kota rijeke 904,1 mnm.
Ukoliko bi se ova lokacija odabrala potrebno bi bilo izvršiti nasipanje terena,
da bi se dovodni kolektor i PPOV zaštitili od eventualnih poplava.
Druga varijanta lokacije je na Ekonomiji na katastarskoj parceli 175/19.
Nizvodno od Plava Lim meandrira oko uzvišenja Gradac, i lijeva obala
postaje visinski izdignuta u odnosu na rijeku. Ova lokacija je na dijelu obale
koji se strmo spušta prema Limu - kota terena na mestu postrojenja je 910,0
mnm, a kota rijeke 875,8 mnm. Za ovu lokaciju ne bi bilo potrebno
nasipanje u okviru pripremnih radova. Potrebna bi bila još jedna crpna
stanica (tada bi ih bilo ukupno 6 u Plavu) i glavni kanalizacioni kolektor bi
se produžio za 1980 m metara. Gledano u cjelini druga varijanta lokacije je
bliže selu Novši i, koje bi se tada moglo priklju iti na centralno postrojenje.
Za izradu varijante 3 prikupljanja otpadnih voda u Opštini Plav koriš ene su
sve podloge koje su bile na raspolaganju za varijante 1 i 2. Postrojenje u
varijanti 3 locirano je na katastarskim parcelama 179 i 181 KO Brezojevice
1.
Razmatranje varijante 3 u Aneksu studije izvodljivosti inicirala je Opština
Plav, kako bi se sagledala mogu nost lokacije PPOV na parcelama koje su
ve u vlasništvu Javnog komunalnog preduze a, da ne bi došlo do problema
prilikom eksproprijacije zemljišta. Pored nove lokacije gdje e u ovoj
varijanti biti postrojenje u Projektnom zadatku se tražilo da se napravi
zajedni ko postrojenje za pre iš avanje otpadnih voda i za Plav i za Gusinje.
Ovo je zna ilo da se otpadna voda mora prikupiti i jednim zajedni kim
kolektorom dovesti na postrojenje.
4.2. Razmatrane procesne alternative za pre iš avanje otpadnih voda
Izbor optimalnog procesa pre iš avanja je jedan od najizazovnijih aspekata
projektovanja postrojenja za pre iš avanje otpadne vode.
44
Analizirane su sljede e procesne alternative za pre iš avanje otpadnih voda:
Alternativa 1 – Proces sa aktivnim muljem – konvencionalni –
tehnologija sa aeracionim bazenom
Alternativa 2 – Kombinacija sa SBR-om i dodavanjem trikling filtera
za turisti ku sezonu
Alternativa 3 – Tehnologija sa bio-filtracijom
Planirano je da tretman mulja bude sljede i: primarno uguš ivanje
primarnog i sekundarnog mulja, anaerobna stabilizija mulja, kondicioniranje
i dehidratacija mulja.
Prilikom definisanja potrebnog stepena pre iš avanja i izbora tehnologije i
koncepcije pre iš avanja otpadnih voda, prema doma oj zakonskoj
regulativi. Recipijent pre iš ene vode sa centralnog postrojenja je rijeka
Lim.
Nova zakonska regulativa zahtijeva da se primjeni nitrifikacijadenitrifikacija kao i uklanjanje fosfora, što zahtijeva pove anje ukupnog
vremena zadržavanja u bioaeracionim bazenima i uvo enje tercijalnog
tretmana (brzih pješ anih filtera).
Iako navedene procesne jedinice zna ajno pove avaju ukupne investicije,
one su neophodne zbog promjene zakonske regulative.
U tom smislu Projektant je izvršio dopunsku analizu tehnologija, uklju uju i
i ove faktore u obzir.
Tako su, na osnovu projektantskog i konsultantskog iskustva u
projektovanju postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda, ispitivane
sljede e procesne alternative za projektovanje Postrojenja za pre iš avanje
otpadnih voda Opštine Plav:
Alternativa 1 – Proces sa aktivnim muljem
Alternativa 2 – Intenzivni proces – Rast u suspendovanom obliku –
Aeracioni Biofilteri
Alternativa 3 – Intenzivni proces – Intenzivni proces sa aktivnim
muljem – SBR (sekvencijalni šaržni reaktor).
Stabilizacija mulja i prerada mulja prije njegovog odlaganja je predvi ena u
svakoj varijanti.
45
Na osnovu pra enja seta kriterijuma i njihove analize, tj. razmatranih
prednosti i nedostataka procesa, pouzdanosti procesa, tretmana mulja,
mogu nosti koriš enja biogasa, štetnih uticaja na okolinu, kompleksnosti
procesa, potencijala koriš enja efluenata i preliminarnih analiza
investicionih troškova, Projektant je predložio varijantu 3 - intenzivni proces
sa aktivnim muljem, odnosno SBR proces, prevashodno zbog lakog prelaska
sa letnjeg na zimski režim, koji se postiže isklju enjem potrebnog broja
radnih jedinica.
Fazna nadgradnja postrojenja je tako e jednostavna i kapacitet se lako
pove ava dogradnjom novih bazena.
Iz tog razloga predložena je alternativa procesa Intenzivni Proces sa
Aktivnim Muljem – Sekvencijalni Šaržni Reaktor (SBR).
Obra eni komunalni kanalizacioni mulj može se koristiti za svrhe utvr ene
lanom 53 Zakona o upravljanju otpadom („Sl. list RCG“, br. 80/05 i „Sl.
list CG“, br. 73/08) samo ako je prethodno obra en i ako ispunjava uslove u
pogledu grani nih vrijednosti za koncentracije teških metala, organskih
materija, patogenih organizama i procenta suve materije iz Priloga 1
Pravilnika o bližim uslovima koje treba da ispunjava komunalni
kanalizacioni mulj, koli ine, obim, u estalost i metode analize komunalnog
kanalizacionog mulja za dozvoljene namjene i uslovima koje treba da
ispunjava zemljište planirano za njegovu primjenu („Sl. list CG“, br. 89/09).
Izbor opreme i tehnologije rada je, prije svega, uslovljen potrebama i planom
rada Postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda i mora biti u skladu sa
najrigoroznijim zahtjevima Evropske Unije. Tako, predmetna oprema mora
da zadovoljava sve standarde u pogledu zaštite životne sredine.
46
5. OPIS SEGMENATA ŽIVOTNE SREDINE
5.1. Stanovništvo (naseljenost i koncentracija)
Na predmetnoj lokaciji nema ništa izgra eno, a najbliži stambeni objekti su
na udaljenosti oko 400-500 m. U neposrednoj blizini predmetne lokacije
nalaze se samo površine sa odre enim rastinjem koje je prisutno u
priobalnom dijelu rijeke Lim koja, kako je ve napomenuto, proti e u
neposrednoj blizini lokacije projekta. Šira zona podru ja je stambenog tipa
(individualni stambeni objekti) i o njoj se može govoriti kao o zoni koja je
trenutno sa malom gustinom naseljenosti.
5.2. Geografski položaj i istorijski zna aj
Opština Plav nalazi se u jugoisto nom dijelu Crne Gore i pripada regiji
Sjeverna Crna Gora, koja broji 11 opština. Sa južne i jugoisto ne strane
granica opštine se poklapa sa državnom granicom prema Albaniji, a sa
isto ne sa granicom prema Srbiji i Kosovom. Ukupna površina opštine
iznosi 486 km2 ili 48.631 ha. U strukturi opštine Plav najve e u eš e imaju
poljoprivredne površine i to pretežno pašnjaci; zna ajno je i u eš e šuma i
šumskih zemljišta. Shodno tome osnovna djelatnost stanovništva je
poljoprivreda i šumarstvo. Industrija je daleko manjeg obima i vezana je za
sirovinu kojom je opština bogata - drvo.
5.3. Geološka gra a terena i pedološki pokriva
Najniže terene uz dolinu Lju e, oko Plavskog jezera, dolinu Lima i uri ke
reke grade pesak, prašinasti pijesak, pjeskoviti šljunak – dakle nevezane
sitnozrne stijene. Nosivost i vodopropusnost ovog zemljišta varira usled
razli itog sadržaja glinovitih primjesa. Viši tereni izgra eni su od
krupnoznih stijena predstavljenih šljunkovima, pjeskovitim šljunkovima i
blokovima. Padine Visitora, zapadno od jezera, izgra ene su od kvarcnih i
kre nja kih škriljaca donjeg trijasa, a ogranci Prokletija, isto no od Plavskog
jezera, od paleozojskih škriljaca i pješ ara sa so ivima konglomerata i
kvarcita.
47
Pedološki pokriva
ine uglavnom sme a zemljišta. Na ve em dijelu
prostora ova zemljišta leže na šljunku, i pod dobrim terenskim uslovima su
plodna. Ova zemljišta su veoma podložna eroziji.
5.4. Geomorfloška struktura
Podru je Plavske opštine pripada sjeveroisto noj oblasti škriljaca. Ova
oblast obuhvata podru je gornjih tokova rijeke Tare, Lima i Ibra. Ovaj
geološki specifi an prostor, izgra en uglavnom od vodonepropusnih i lako
raspadljivih stijena, odlikuju šumovite planine, površi bogate pašnjacima i
gusta mreža ve ih i manjih vodotoka. Najizraženiji oblici reljefa su od 20002500 visoke planine. Izme u Tare i Lima, to je prostrani masiv Bjelasice, u
izvorišnom prostoru Lima visitor, a na istoku pograni ni djelovi planinskog
lanca Prokletija, sa najbolje o uvanim formama glacijalnog reljefa u Crnoj
Gori. Djelovi prema Republici Srbiji su niže planinske površi, koje se
neposredno nadovezuju na prostranu Peštersku površ. Središnji dio oblasti je
morfološki naglašena dolina Lima, sa ve im brojem proširenja oko Plava,
Murina, Berana i Bijelog Polja.
Zemljišta u kotlinama, sa izraženim kontinuitetom prostiranja i obiljem
vode, najzna ajniji su poljoprivredni potencijal oblasti. Dio prostora na
padinama izložen je eroziji. Viši djelovi planinskih površi predstavljaju
zna ajne komplekse pašnjaka.
5.5. Hidrografske karakteristike terena
Teren opštine Plav karakterišu mnogobrojni buji ni tokovi i reke. Podaci o
koli inama i kvalitetu vode za rijeke:
Lim - isti e iz Plavskog jezera. Ukupne je dužine 220 km do njegovog
uš a u Drinu. Prosje an pad korita mu je 3%. Postoji mjerna stanica
na samom mjestu isticanja iz Plavskog jezera. Prosje ni mejse ni
proticaji za period 1948-2000. godina su dati u tabeli 21.
48
Tabela 21. Prosje ni proticaji rijeke Lim (1948-2000)
Januar
15.2 m3/s
Februar
13.0 m3/s
Mart
14.4 m3/s
April
31.1 m3/s
Maj
42.6 m3/s
Jun
28.5 m3/s
Jul
14.2 m3/s
Avgust
7.3 m3/s
Septembar
8.0 m3/s
Oktobar
14.0 m3/s
Novembar
22.6 m3/s
Decembar
19.5 m3/s
Prosje an višegodišnji proticaj u periodu 1948-2000. godina iznosi
19,5 m3/s. Hidrološka stanica se nalazi na mostu preko Lima, na
samom izlazu iz Plavskog jezera. Obra eni hidrološki niz za Plav je
57 godina (1948-2004.). Minimalni protok 95 % obezbije enosti
iznosi 2,12 m3/s. Temperatura vode je 18-19ºC. U Lim se ulivaju
uri ka i Komara ka reka, nizvodno od Plava.
Lju a - procijenjena na 1,5 m3/s (zimi) odnosno 3 m3/s (ljeti). Rijeku
Lju u ine Grn ar i Vruja. Izuzetno je hladna - ljeti voda ne prelazi
12ºC . Uliva se u Plavsko jezero.
Grn ar- procijenjeno preko površine slivova (posredno) Q95%=0,86
m3/s.
Vruja- procenjena na 1,5 m3/s (zimi) odnosno 3 m3/s (ljeti).
Dolja
Grlja
5.6. Plavsko jezero
Plavsko jezero nastalo je u virmu (prije 2400. godina) u izdubljenom delu
valova plavskog lednika, koji je zagra en nizom morena. Leži na
49
nadmorskoj visini 906,67 mnm i zahvata površinu od 1,99 km2 (poslije
Bohinjskog jezera, Plavsko je bilo najve e ledni ko jezero u bivšoj SFRJ).
Elipastog je oblika, dužine 2160 m, a maksimalna širina je 1490 m.
Plavsko jezero je po površini najve e ledni ko jezero u Crnoj Gori. Nalazi se
u prostranoj Plavsko-gusinjskoj kotlini, tektonskoj potolini, izme u
Prokletija i Visitora. Jezero je na 908 metara nadmorske visine i najniže je
ledni ko jezero u Crnoj Gori. Nastalo je u terminalnom basenu najdužeg
lednika, u plestocenu, na prostoru Crne Gore, dugog 35 km. Lednik se
kretao od ku kog krškog lednika, tj. od cirkova na Žijovu, potom se spajao
sa više lednika sa središnjih djelova Prokletija i tako narastao u vrlo mo an
lednik, koji je cijelu kotlinu pretvorio u prostrani ledni ki valov.
Maksimalni vodostaj se javlja u maju i posljedica je sekundarnog
maksimuma padavina i otapanja snijega u najve em dijelu jezerskog sliva.
Apsolutni maksimum zabeležen je 16. decembra 1946. godine iznosi 255
cm, a apsolutni minimum ( zabeležen 6. januara 1937) 19 cm.
Od 1954. godine svakodnevno se vrše mjerenja temperature vode. Odlikuje
se relativno niskim temperaturama tokom cijele godine oko 8,6ºC , mada se
može desiti da se površinski sloj vode ljeti zagrije i do 25ºC. Voda jezera je
pretežno zelenkaste boje.
Tabela 22. Podaci o kvalitetu
Hidrometeorološki zavod Crne Gore
MJERNI
PROFIL
ZAHTIJEVANI
BONITET
pH
PLAVSKO sa
ponte
A1SI
A1 I
vode
u
El.prov Susp.
mat.
A1
A1 S
Plavskom
rast
O2 %
S
jezeru,
zas.O2 BPK5
A1 I
A1
5.7. Klima
Oblast Sjevernog regiona kojoj pripada Plav u cjelini ima odlike
kontinentalne klime, pri emu je srednja godišnja temperatura vazduha
najviša u podru ju Limske doline (do 8°C).
Mraz i ledeni dani esti su u itavoj oblasti, a u svim rje nim dolinama
prisutne su pojave temperaturnih inverzija. Ljeta su toplija nego u oblasti
visokih planina i površi. Najviše planinske djelove odlikuje subalpska klima.
50
Visina sniježnog pokriva a je u dolinama niža i ne prelazi 70 cm, dok se u
najve em dijelu oblasti kre e od 70-110 cm. U visokim planinskim
prevojima visina pokriva a prelazi ponekad i 2,00 m.
Istovremeno visina i dugi period održavanja sniježnog pokriva a ini ove
prostore atraktivnim za koriš enje u zimske sportsko-rekreativne svrhe.
Trajanje sijanja sunca u kotlinama i rje nim dolinama smanjeno je zbog
pojave magle.
5.8. Padavine
Podaci o padavinama dati su u Nacrtu GUP-a Plav. Pluviometrijski režim
za period 1962 - 1972 godina je dat je u tabeli 23.
Tabela 23. Padavine u Plavu i Gusinju, Hidrometeorološki zavod Crne
Gore
I
II
III
Plav
112 81 86
Gusinje 158 122 93
IV V
116 63
112 81
VI
56
68
VII VIII IX X
XI XII GODIŠNJE
66 47 89 86 152 194 1108
75 73 105 182 191 149 1392
Ve a koli ina padavina u Gusinju nego u Plavu je posledica, prije svega,
ve e eksponiranosti Gusinja maritimnom uticaju. Karakteristi no je da su
padavine u prolje e i jesen dosta obilne, ponekad i dugotrajne.
Sniježne padavine su dosta obilne. Do visine 1000 m period sniježnih
padavina po inje sredinom novembra i traje do sredine aprila, a na visini
1000-1500 mnm od 1. septembra do 1. maja.
Na visinama 1000-2000 m ima 70-140 dana sa sniježnim padavinama visine
50 cm, a 90-210 dana sa snegom visine 10 cm.
5.9. Flora i fauna
Lokacija na kojoj se planira postavljanje ure aja za pre iš avanje otpadnih
voda smještena je u mjestu Brezojevice, Opština Plav. Nakon obilaska
terena konstatovano je da se radi o lokalitetu uz obalni dio gornjeg toka
rijeke Lim. U okolini lokacije nalaze se vo njaci i oranice (zemljište pod
zasadima krompira).
51
Predmetni lokalitet je zapravo livada sekundarnog porijekla na kojoj je
ranije bila smještena deponija. To se odrazilo na sastav biljnog svijeta livade
koji je prili no siromašan, a u kojem dominira mala krvara Sanguisorba
minor subsp. muricata i livadska ze ina Centaurea jacea. Kao pratilice se
javljaju Bromus erectus, Trifolium nigricens, Helianthemum ovatum,
Verbascum nigrum, Teucrium chamaedrys, Achillea millefolium, Trifolium
montanum, Calamintha sp., Tunica sp., Salvia pratensis, Anchusa
officinalis, Fillipendula ulmaria.
Livada je obodom obrasla žbunastim zajednicama u kojima dominiraju
lijeska Coryllus avellana, glog Crataegus monogyna i drijen Cornus mas.
Uz rijeku Lim, ivicom livade javljaju se pojedina na stabla obi nog graba
Carpinus orientalis, te hrasta kitnjaka Quercus petraea, što su samo
fragmenti termofilnih hrastovo-grabovih šuma.
Uz rijeku Lim na predmetnoj lokaciji konstatovali smo pojedina na stabla
lu kog jasena Fraxinus excelsior, crne jove Alnus glutinosa, i topole
Populus sp.
Nemamo podataka o životinjskom svijetu na predmetnoj lokaciji, ali
pretpostavljamo da žbunaste zajednice predstavljaju sklonište za sitne
glodare, vodozemce, gmizavce, insekte i male ptice.
Dolina rijeke Lim je prepoznata kao EMERALD podru je, a obuhvata
rijeku Lim i uži okolni kanjonski i ravni arski pojas limske doline. Pored
kopnenih staništa sadrži i veoma bogato rije no stanište što ga ini veoma
kompleksnim.
Ovdje rastu najreprezentativnije sastojine sive jove (Alnus incana) i zajedno
sa istim takvima u kanjonu Tare opisane su kao poseban tip staništa pod
nazivom ''crnogorske Alnus incana šume u kanjonu Lima i Tare''. Ovo
stanište nalazi se na Rezoluciji 4 pod nazivom «Crnogorske galerije sive
jove». Šume crne jove Alnus glutinosa zauzimaju znatne površine zajedno sa
vrbovim šumarcima i hrastovo-grabovim šumama. U gornjem toku Lima na
sjevernim ekspozicijama prisutne su i sastojine bukve.
Ukupno 6 tipova staništa sa Rezolucije 4 Direktive o zaštiti prirodnih
staništa i divlje faune i flore (Council Directive 92/43/EEC) nalazi se na
ovom podru ju:
52
Staništa :
Bukove šume
Termofilne i supra-Mediteranske hrastove šume
Mješovite termofilne šume
Crnogorske galerije sive jove
Obalske vrbove formacije
Južne galerije jova i breza
Stanišni tip:
41.1
41.7
41.8
44.215
42.62
44.5
Na predmetnoj lokaciji nema zašti enih biljnih i životinjskih vrsta koje
su navedene u "Službeni list Republike Crne Gore", br. 36/77 i 2/89 i
"Službeni list Republike Crne Gore", br.76/2006.
Najosjetljiviji biološki sistem na predmetnom podru ju je rijeka Lim i njen
riblji fond.
Gornji tok Lima naseljava raznovrsna ihtiofauna poput Thymallus thymallus
(lipljen), Hucho hucho (mladica), Chondrostoma nasus (skobalj), Cottus
gobio (peš) i dr.
Otpadne vode koje budu ispuštane u rijeku Lim moraju imati isti kvalitet kao
i vode recipijenta. Ukoliko budu ispoštovani standardi ne e biti ugrožavanja
kvaliteta vode, a samim tim ni ribljeg fonda Lima.
Smatramo da izgradnjom Postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda ne e
biti ugrožena staništa koja su navedena u tabeli, a koja se nalaze na
Rezoluciji 4 Direktive o zaštiti prirodnih staništa i divlje faune i flore
(Council Directive 92/43/EEC), jer se na predmetnom podru ju nalaze samo
fragmenti nekih gore navedenih staništa, ali ne i reprezentativni habitati sa
pomenute Rezolucije i Direktive. Jedan od faktora koji može negativno
uticati, prije svega na životinjski svijet, je buka. Smatram da je ovaj faktor
prolaznog karaktera, i da može imati uticaja na ptice, u vidu uznemiravanja.
5.10. Vodosnabdijevanje i kanalisanje otpadnih i atmosferskih voda
Ve ina gradskih naselja u Crnoj Gori, zadovoljavaju e je snabdjevena
vodom, izuzimaju i neka naselja posebno u Primorskom regionu.
Problem snabdijevanja u podru ju Opštine Plav je izražen u seoskim
naseljima i katunima na bezvodnim terenima visokoplaninskih površi. Izvori
vode na ovim podru jima nijesu još u dovoljnoj mjeri ispitani.
Kanalisanje otpadnih i atmosferskih voda je izvedeno u skoro svim gradskim
naseljima u Republici, a naj eš e se to odnosi na urbanizovana gradska
53
jezgra. Stanje u ovoj komunalnoj djelatnosti je relativno zadovoljavaju e u
pogledu sakupljanja otpadnih voda, dok druga faza-njihova kona na
dispozicija, u ve ini slu ajeva nije ili je neadekvatno riješena.
U Sjevernom regionu otpadne vode iz djelova gradova opremljenih
kanalizacijom ispuštaju se direktno u rijeke. Posebno su ugrožene rijeke
ehotina i Lim, zaga enjima iz Pljevalja, odnosno Plava, Andrijevice,
Berana i Bijelog Polja.
5.11. Regionalne cjeline
Ras lanjena geomorfološka struktura prostora Crne Gore, uzrok je
raznolikosti, a ponekad i snažnih kontrasta, u okviru njenih prirodnogeoloških karakteristika. Te razlike su evidentne, kako u pogledu opšteg
izgleda prostora i na ina njegovog koriš enja, tako i u pogledu raspore-da
odre enih resursa i potencijala, kao i prisutnih ograni enja.
Sa stanovišta sli nosti problematike ure enja i zaštite prirodnih vrijednosti
prostora Republike, kao i pogodnosti koje pojedini njegovi djelovi pružaju
za razvoj, istovremeno uzimaju i u obzir nivo i uslove društvenoekonomskog razvoja, teritorija Crne Gore može se podijeliti na tri, u
odre enom smislu, jasno izdvojene regionalne cjeline: Primorski, Središnji i
Sjeverni region.
Sjeverni region kome pripada i podru je Plava, je izrazito visoko-planinski
dio teritorije, diseciran rije nim dolinama, kao „zeleni“ prostor Republike,
koji po karakteristikama reljefa, u mnogim svojim djelovima ima izgled i
oblike predjela alpskog tipa. Obradive poljoprivredne površine u dolinama,
prostrani pašnjaci, veliki kompleksi kvalitetnih šuma, zna ajne rezerve uglja,
olova i cinka, pretežan dio hidropotencijala i na nekim lokalitetima, veoma
povoljni uslovi za razvoj turizma, najzna ajniji su prirodni resursi ovog
Regiona.
5.12. Zašti eni objekti
U dijelu zone gdje se nalazi lokacija za realizaciju projekta „Izgradnja
postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda u Opštini Plav“ nema zašti enih
objekata ni dobara iz kulturno-istorijske baštine.
54
6. OPIS MOGU IH ZNA AJNIH UTICAJA
Mogu i negativni uticaji na životnu sredinu u toku izgradnje PPOV-a u
Opštini Plav, mogu imati uticaja na kvalitet vazduha, voda, zemljišta, floru i
faunu i sli no.
Ovi uticaji navedeni su taksativno:
vizuelno
estetsko
narušavanje
pejzaža
privremenim
zauzimanjem terena za potrebe izvo enja gra evinskih radova,
zaga enje vazduha prašinom i izduvnim gasovima gra evinskih
mašina i vozila,
zaga enje površinskih i podzemnih voda sanitarnim otpadnim vodama
i štetnim materijama iz gra evinskih mašina i vozila,
zaga enje zemljišta nekontrolisanim odlaganjem
iskopanog,
gra evinskog materijala i vrstog otpada,
pove anje buke i vibracija pri radu gra evinskih mašina i vozila,
poreme aj ekosistema gubitkom autohtonih staništa vegetacije,
uznemiravanje lokalnog stanovništva i šire javnosti, gubitak
materijalnih dobara.
Svi navedeni uticaji odnose se na prostor lokacije za izgradnju PPOV-a u
Opštini Plav i njene bliže okoline naselja Brezojevice.
6.1. Kvalitet vazduha
U toku izvo enja radova
a) Proizvodnja prašine usled gustine saobra aja, iskopavanja i proizvodnje
betonskih materijala predstavlja jedan od glavnih problema za vrijeme faze
izgradnje PPOV. Izduvni gasovi mašina (traktori, dizel mašine, kompresori,
dizalice, itd) utica e na kvalitet vazduha. Ovi izduvni gasovi sadrže CO2,
CO, NOX, okside sumpora i ostale organske zaga iva e nastale prilikom
sagorijevanja goriva. Buka nastala usled rada mašina se ne može sprije iti,
ali u samoj blizini postrojenja nema naselja i lokalno stanovništvo ne e biti
ugroženo.
55
Da bi se obavio proces iskopavanja temelja i ostalih zemljanih radova
neophodno je angažovati bager, utovarnu lopatu i kamione za odvoz
otkopanog materijala. Kao pogonsko gorivo, nabrojane mašine koriste dizel
gorivo, a njegova potrošnja je 0.2 kg/kWh.
U skladu sa prezentovanim možemo prora unati sastav izduvnih gasova
mašina koje rade na iskopu materijala (tabela 24).
Tabela 24. Koli ina i sastav izduvnih gasova iz mašina koje rade na
iskopu materijala
Vrsta
opreme
Utovariva
Bager
Kamion
Snaga
Koli ina
motora kW izduvnih
gas.m3/s
164
0.113
110
0.0814
187
0.261
Ukupna emisija gasova m3/s
CO2
CO
NOx
SO2
Aldehidi
0.00113 0.00126 0.000113 0.000017 0.0000002
0.00818 0.00089 0.00008 0.000011 0.0000001
0.0261 0.00292 0.00026 0.000036 0.0000055
Prikazani rezultati koli ine i sastava izduvnih gasova pokazuju da
prezentovane koli ine zaga uju ih materija ne mogu izazvati negativne
uticaje na kvalitet vazduha na ovom podru ju.
Na osnovu izloženog smatramo da nema potrebe vršiti pra enje stanja
životne sredine u toku izgradnje objekta.
Lokacija PPOV u Opštini Plav nije u neposrednoj blizini naseljenog
podru ja. Zbog toga e buka nastala u toku izgradnje imati malo uticaja na
stanovništvo. Radnici koji rade u ovakvom okruženju e biti zašti eni
opremom za zaštitu sluha.
U toku eksploatacije
Za vrijeme rada postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda u Opštini Plav
glavni uticaji na kvalitet vazduha su mirisi, dim i buka sa postrojenja. Glavni
negativan uticaj je miris. Bitno je navesti da e svi procesni djelovi u kojima
nastaje miris u budu em PPOV (pumpna stanica sirove vode - rešetka,
tretman mulja) biti postavljeni u zatvorenim objektima. Usvojena je
varijanta uklanjanja mirisa biofiltrima sa aktivnim ugljem.
Usljed pojave požara u pojedinim prostorima predmetnog projekta javljaju
se produkti razlaganja koji mogu imati toksi ni uticaj na vazduh u radnoj i
životnoj sredini, što se odražava na biološki organizam.
56
Do požara u pojedinim prostorima predmetnog projekta može da do e
usljed:
upotrebe otvorenog plamena (pušenje i sl.)
neispravnost, preoptere enja i neadekvatnog održavanja elektri nih
ure aja i instalacija,
upotrebe rešoa, grijalica i drugih grejnih tijela sa užarenim ili
prekomjerno zagrijanim površinama,
upotreba ure aja za zavarivanje, lemljenje i letovanje u toku
izgradnje, rekonstrukcije objekta,
držanja i smještaja materijala koji je sklon samozapaljenju, i
podmetanje požara i sl.
b) Kvalitet vazduha umnogome zavisi od meteoroloških parametara i
klimatskih karakteristika. Ovo zna i da e i kvalitet vazduha biti razli it u
razli itim godišnjim dobima i pri razli itim vremenskim prilikama.
c) Obzirom na položaj lokacije
prekograni nog zaga enja vazduha.
projekta
ne
postoji
mogu nost
6.2. Kvalitet voda
U toku izvo enja radova
U toku izvo enja radova na izgradnji postrojenja za pre iš avanje otpadnih
voda u Opštini Plav, kvalitet voda na i oko lokacije (rijeka Lim) se može
ugroziti usljed ispuštanja ulja, maziva i goriva iz mehanizacije, koja se
koristi u toku izgradnje postrojenja, i to u toku redovnih servisa koji se
obavljaju u fazi izvo enja radova. Na kvalitet voda u toku izvo enja radova
mogu uticati boje i rastvara i koji se koriste kod finalnog ure enja enterijera
i eksterijera pojedinih objekata koji e biti gra eni kao sastavni dio
kompleksa postrojenja. Pomenuti uticaji su privremenog karaktera i prestaju
nakon izgradnje objekta.
U fazi izgradnje voda e se koristiti u svrhu same gradnje, iš enja
gradilišta, proizvodnje betonskih materijala, kao i za li ne potrebe radnika.
Voda koriš ena prilikom izgradnje je zaga ena organskim, suspendovanim i
sedimentnim materijama. Kanalizaciona otpadna voda mora biti sakupljena i
tretirana prije ispuštanja na odgovaraju i na in, obzirom da pored lokacije
projekta proti e rijeka Lim.
57
U toku eksploatacije
a) Kvalitet voda može biti ugrožen funkcionisanjem projekta, zbog njegovog
sadržaja funkcija, odnosno djelatnosti. Prevashodan uticaj može biti izražen
usled neadekvatnog tretiranja otpadnih voda sa podru ja Opštine Plav,
obzirom da iste prolaze kroz postrojenje za pre iš avanje otpadnih voda
(PPOV) prije njihovog upuštanja u recipijent (rijeka Lim).
Otpadna voda iz postrojenja nastala od strane zaposlenih bi e tretirana
zajedno sa sirovom otpadnom vodom koja dolazi na postrojenje.
ekuju se samo pozitivni efekti po pitanju kvaliteta vode usled tretmana
otpadne vode sve do nivoa dozvoljenog za ispuštanje u recipijent.
Na osnovu re enog je jasno da ne e biti uticaja zaga uju ih materija na
kvalitet podzemnih voda ovog podru ja. Površinskih voda na lokaciji nema,
ali u blizini lokacije proti e rijeka Lim koja e biti recipijent za pre iš ene
otpadne vode.
b) Ne postoji mogu nost uticaja na prekograni no zaga ivanje voda kada je
lokacija ovog projekta u pitanju.
6.3. Zemljište
U toku izgradnje
a) Što se fizi kih uticaja na zemljište ti e (promjena lokalne topografije,
erozija tla, klizanje zemljišta i sli no) izgradnjom predmetnog projekta ne e
do i do njihove promjene. Naime, lokacija projekta je na ravnom terenu,
tako da izgradnjom PPOV-a ne e do i do zna ajnijih topografskih promjena,
erozije tla i klizanja zemljišta.
b) Neadekvatno odlaganje otpada (gra evinski šut i materijal iz otkopa)
može dovesti do devastacije prostora prilikom izvo enja projekta. Tako e,
ukoliko se na lokaciji projekta vrši zamjena ulja i punjenje rezervoara
kamiona i gra evinskih mašina gorivom može do i usljed prosipanja ulja ili
goriva do zaga enja zemljišta. Ovaj uticaj je ograni enog vremenskog
trajanja, odnosno do momenta završetka projekta. Izvo
radova mora
preduzeti pravilne mjere prilikom upravljanja i odlaganja otpada. U cilju
sprje avanja kontaminacije zemljišta, najbolje rješenje za otpadni materijal
58
je njegova klasifikacija i odlaganje u skladu sa njegovim porijeklom i
karakteristikama.
U toku eksploatacije
a) Zbog namjene projekta nijesu mogu i uticaji njegovog funkcionisanja na
zemljište. Prema tome ne postoje uticaji na zemljište prilikom
funkcionisanja postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda u Opštini Plav.
b) Predmetni projekat za potrebe funkcionisanja koristi e kompletnu
površinu zemljišta na lokaciji, ali to ne e imati zna ajnije posljedice, jer je
zemljište planirano za ovu namjenu.
c) Obzirom da je ovaj prostor namijenjen za izgradnju postrojenja za
pre iš avanje otpadnih voda u Opštini Plav, jasno je da je on trajno
izgubljen kao poljoprivredno zemljište.
d) Na lokaciji nema mineralnih bogatstava, pa nema ni uticaja projekta na
njih.
e) Odlaganje otpada može imati uticaja na kvalitet životne sredine na
lokaciji projekta ukoliko se ne bude vršilo njegovo adekvatno odlaganje.
Tako je nakon izvo enja projekta sav gra evinski otpad i višak
gra evinskog šuta potrebno ukloniti sa lokacije. Komunalni otpad sa
lokacije bi e odlagan u kontejnere i odvožen od strane nadležnog
komunalnog preduze a do mjesta njegovog deponovanja. Prema tome, jasno
je da ne e biti nikakvog nekontrolisanog odlaganja otpada na zemljište.
6.4. Uticaj na lokalno stanovništvo
a) U toku funkcionisanja projekta ne e do i do promjene u broju i strukturi
stanovništva u ovoj zoni. Promjena e se ogledati samo u pove anju broja
ljudi na lokaciji, prvenstveno za broj zaposlenih koji e raditi na postrojenju.
Funkcionisanjem projekta ne e do i do pove anja naseljenosti, pa samim
tim ni do pove anja koncentracije stanovništva.
Kao što je prethodno opisano PPOV u Opštini Plav nije u neposrednoj
blizini okolnih naselja i nema naseljenog stanovništva na lokaciji
59
predvi enoj za PPOV. Zbog toga ne e biti negativnih uticaja kao što je
migracija stanovništva.
b) Vizuelni uticaji ne e biti povoljni u toku izvo enja projekta, obzirom da
e u tom periodu biti gradilište, posebno za okolno stanovništvo i okolne
sadržaje, ali e nakon završetka izvo enja projekta u toku njegovog
funkcionisanja ovi uticaji biti pozitivni. Me utim, obzirom na položaj
lokacije na kojoj je predvi ena izgradnja PPOV, koja je u uvali i dosta je
zaklonjena, to e i vizuelni uticaji biti znatno smanjeni.
PPOV u Opštini Plav nije u neposrednoj blizini okolnih naselja i zbog toga
ne e biti negativnih uticaja na zdravlje stanovništva. Uticaji na vodu, vazduh
i zemljište za vrijeme faze eksploatacije, prethodno opisani, bi e pravilno
sanirani kako bi se izbjegle bilo kakve javne neprijatnosti.
Rad postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda (PPOV) u Opštini Plav
ima e puno pozitivnih efekata na ovo podru je. PPOV e obezbijediti
tretman otpadnih voda, a izbacivanje tretirane, odnosno pre iš ene vode e
poboljšati osnovne životne uslove stanovništva. Osim toga, funkcionisanjem
postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda sprije e se ispuštanje
nepre iš enih voda u rijeke Lju u, Grn ar i Lim. Rješenjem otpadnih voda
na podru ju Gusinja i niihovim prevo enjem do postrojenja za pre iš avanje
otpadnih voda na predvi enoj lokaciji u Plavu sprije e se negativni uticaji i
na Plavsko jezero.
c) U slu aju neadekvatnog rada projekta, u kumulativnom smislu, može do i
do kumuliranja projekta sa efektima drugih objekata, ukoliko se desi
akcidentna situacija, što je mala vjerovatno a.
Usljed rada mehanizacije prilikom izvo enja projekta može se zaklju iti da
e u ovoj fazi do i do pove anog nivoa buke koja nastaje usled rada
mehanizacije i ru nih alata. Najve i nivo buke se može o ekivati u fazi
iskopa temelja i tokom pripreme terena za polaganje podzemnih instalacija.
Za izvršenje ovih funkcija prema planiranom obimu rada e biti angažovani
bager, utovarna lopata i kamioni za odvoz otkopanog materijala. U sljede oj
tabeli su dati rezultati prora una zaga enja bukom od pomenutih mašina.
60
Tabela 25. Nivo buke koji nastaje usled rada mašina za otkop materijala
Vrsta opreme
Nivo buke u dB(A)
92
Utovariva
95
Bager
91
Kamion
Ukupni nivo buke iznosi 98 dB(A).
Važno je napomenuti da je ovaj uticaj ograni en na dnevne uslove i na
period trajanja pripremnih i zemljanih radova. U ostalim fazama izgradnje
nivo buke je limitiran dopremom materijala i betona koji se vrši kamionima
odnosno automikserima.
U fazi betoniranja, doprema betona vrši e se auto-mikserima, što zna i da e
i oni stvarati odre eno aerozaga enje i zaga enje bukom.
Tabela 26. Koli ina i sastav izduvnih gasova iz automiksera
Vrsta
opreme
Kamion
(5kom.)
Snaga Koli ina
motora izduvnih
kW
gas.m3/s
190
0.998
Ukupna emisija gasova m3/s
CO2
0.0996
CO
NOx
0.00994 0.00095
SO2
Aldehidi
0.0009
0.000009
Tabela 27. Nivo buke koji nastaje usled rada automiksera
Vrsta opreme
Nivo buke u dB(A)
91
Kamion (5 kom.)
97
Ukupni nivo
Prora unate vrijednosti nivoa buke ne mogu se dalje koristiti za
izra unavanje udaljenosti od izvora buke na kojem bi bio zadovoljen
Zakonom propisan nivo.
U toku izvo enja projekta na lokaciji e biti prisutna pojava vibracija usljed
rada gra evinskih mašina i kretanja kamiona. Me utim, vibracije su
periodi nog karaktera, jer traju dok se obavlja izvo enje projekta, odnosno
dok radi gra evinska operativa, bez zna ajnijeg uticaja na okolinu.
6.5. Uticaj na ekosisteme i geološku sredinu
a) U toku faze izgradnje postoja e odre eni uticaji na biljni i životinjski
svijet. Lokacija na kojoj e se graditi postrojenje za pre iš avanje otpadnih
61
voda je livadski prostor, tako da na njoj nema vegetacije, a planirana
površina bi e popunjena i prekrivena. Ovdje nema ugroženih vrsta biljaka i
životinja, koje bi bile uzurpirane usled izgradnje postrojenja. Biljne vrste
zbog svog velikog biološkog potencijala posjeduju mogu nost brzog širenja
i nalaženja novih lokacija za boravište i usled tih razloga radovi na izgradnji
postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda u Opštini Plav ne e uticati na
njihov opstanak.
b) U toku izvo enja projekta ne e do i do gubitka i ošte enja geoloških,
paleontoloških i geomorfoloških osobina.
6.6. Uticaj na namjenu i koriš enje površina
Pored podru ja koje je zauzeto izgradnjom postrojenja i okolne površine se
koriste u toku izgradnje. Ove površine su: radna površina, struktura
postrojenja, privremeni konstrukcioni putevi. Obzirom da je površina
prili no pristupa na, to e u jednom dijelu biti potrebno izgraditi pristupni
put.
Upotrebom podru ja u toku izgradnje staništa flore i faune mogu biti
uništena. Ipak lokacija postrojenja je od malog ekološkog zna aja i zbog
toga nema bitnijih uticaja koji se mogu navesti.
Obzirom da je namjena podru ja izgradnja postrojenja, ne e biti uticaja na
trenutnu upotrebu zemljišta, koje je livadska površina.
6.7. Uticaj na komunalnu infrastrukturu
Za vrijeme faze izgradnje uticaji na gradsku infrastrukturu se mogu
posmatrati kao nizak nivo smetnji za lokalno stanovništvo: umjerena
opstrukcija lokalnog saobra aja (mogu e blokade puteva usled velikog broja
vozila potrebnih pri izgradnji) i odre ene štete lokalne svojine (mogu e
zaga enje postoje ih puteva ili njihovo uništavanje).
Nakon izgradnje, postrojenje e biti povezano sa distribucionom mrežom
snabdijevanja pitkom vodom. Povezivanje na izvor elektri ne energije e
tako e biti ostvareno u toku izgradnje, kako bi se omogu io rad postrojenja.
Prilikom funkcionisanja projekta stvara se vrsti komunalni otpad od
zaposlenih. Komunalni otpad e se odlagati u kontejnere i odatle se dalje
odvoziti od strane komunalnog preduze a na mjesto njegovog deponovanja.
62
U toku rada postrojenja generisa e se otpadni mulj. Tretiranje otpadnog
mulja je predvi eno u procesnoj liniji. Finalni proizvod je dehidratisani
mulj, koji se može koristiti isklju ivo u skladu sa propisima.
6.8. Uticaj na zašti ena prirodna i kulturna dobra i njihovu okolinu
Ne postoje nikakvi dokazi o zašti enim prirodnim, arheološkim i istorijskim
dobrima na lokalitetu postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda (PPOV) u
Opštini Plav i zbog toga se ne posmatraju uticaji na njih.
6.9. Uticaj na karakteristike pejzaža
Pejzaž lokalnog podru ja e se blago promijeniti kao rezultat izgradnje
postrojenja. Ispravne mjere zaštite doprinije e vra anju prethodnog izgleda
predjela.
6.10. Rezime mogu ih uticaja
Realizacija prikupljanja i pre iš avanja otpadne vode na cijeloj teritoriji
Opštine Plav pozitivno e se odraziti na životno okruženje, kroz:
smanjenje zaga enja recipijenta, poboljšanje kvaliteta površinskih
vodotoka, o uvanje ugroženih vodnih resursa,
eliminisanje zaga enja zemljišta i podzemnih voda,
sprje avanje daljeg ugrožavanja flore i faune,
uklanjanje otpadnih materija i otklanjanje neugodnosti na toku svih
površinskih voda u Opštini Plav,
drasti no poboljšanje kvaliteta svih parametara životne sredine,
pove anje vrijednosti pejzaža i imovine u okruženju,
poboljšanje zdravlja i standarda stanovništva, otvaranje novih radnih
mjesta, privredni razvoj Opštine Plav i šireg podru ja.
U narednoj tabeli je dat prikaz o ekivanih uticaja PPOV Plav za vrijeme
izgradnje i prilikom rada postrojenja.
63
Tabela 28. Rezime o ekivanih uticaja
Predmet
Faza izgradnje Faza eksploatacije
Kvalitet vazduha
0
0
Kvalitet vode
+++
Zemljište
0
Lokalno stanovništvo
0
0
Ekosistemi i geološka sredina
-0
Namjena i koriš enje prostora
0
0
Komunalna infrastruktura
+++
Zašti ena prirodna i kulturna dobra
0
0
Karakteristike pejzaža
0
Koriš eni simboli:
0
---+
++
+++
nema uticaja
nizak negativan uticaj
srednje negativan uticaj
visok negativan uticaj
nizak pozitivan uticaj
srednje pozitivan uticaj
visok pozitivan uticaj
6.11. Uticaji u slu aju akcidenta
PPOV u opštini Plav posjeduje veliki broj procesnih jedinica i efikasan rad
postrojenja se postiže samo kada sve jedinice rade uskla eno u skladu sa
Uputstvom za rad postrojenja, pra ene sa redovnim mjerenjem bitnih
parametara.
U slu aju kada PPOV jedinice ne rade ispravno, može do i do kvara sistema
i pojave akcidentnih situacija, tako da ovo može rezultirati kvalitetom
tretirane otpadne vode koji nije u okviru dozvoljenih nivoa.
Na osnovu iskustva prilikom rada sli nih postrojenja za pre iš avanje
otpadnih voda, sljede e vanredne okolnosti se mogu javiti u toku redovnog
rada PPOV-a:
Nestanak struje
64
Mehani ki kvar opreme
Procedure primijenjene za rad postrojenja nijesu primjenljive za
kvalitet otpadne vode
Remont postrojenja
Vanredno ispuštanje e pove ati optere enje zaga enja prihvatnog vodenog
tijela. Ovo e rezultirati velikim optere enjem rijeke Lim.
Posebna pažnja se mora obratiti na spre avanje pojave takvih vanrednih
okolnosti.
65
7. OPIS MJERA ZA SPRJE AVANJE, SMANJENJE ILI
OTKLANJANJE ŠTETNIH UTICAJA
Tokom realizacije projekta „Postrojenje za pre iš avanje otpadnih voda u
Prijestonici Cetinje“ u cilju obezbje ivanja optimalnog rada, zaštite životne
sredine i zdravlja ljudi od eventualnog štetnog uticaja ovog zahvata,
neophodno je sprovesti mjere u cilju spre avanja ili eliminisanja mogu eg
zaga enja.
Cilj utvr ivanja mjera za smanjenje ili spre avanje zaga enja jeste da se
ispitaju eventualne mogu nosti eliminacije zaga enja ili pak redukcije
utvr enih uticaja.
Na operativnom planu, stalnim upore enjem analiza projektovanih
parametara, neophodno je definisati termine za provjeru koji bi omogu ili,
da se na projektnom planu, sa jedne strane, iskoriste informacije vezane za
životnu sredinu, a sa druge da se utvrdi uskla enost predvi enih rješenja sa
ekološkim zahtjevima.
Zaštita životne sredine podrazumijeva trajnu zaštitu vrijednih prirodnih i
stvorenih vrijednosti u cilju održavanja i poboljšanja kvaliteta sredine,
teritorije Opštine Plav.
Uslove za zaštitu životne sredine treba ispuniti na tri nivoa: u fazi
projektovanja gradnje, u fazi izgradnje i u fazi koriš enja.
U cilju zaštite životne sredine neophodno je pridržavati se važe ih zakonskih
propisa i normativa, a kojima su obuhva ena slede a podru ja: urbana
ekologija, zaštita od požara, zaštita od buke, termotehni ka zaštita objekta i
zaštita od zaga enja vode, vazduha i zemljišta.
Tehnologija gra enja i upotreba potrebne mehanizacije, moraju biti
prilago ene komunalnim odlukama koje štite uslove planiranih objekata,
uvanje sredine i sanitarno-higijenske mjere za o uvanje prostora.
Kao što je u poglavlju 3 navedeno prilikom funkcionisanja projekta
neophodno je predvidjeti odgovaraju e mjere zaštite životne sredine koje su
u skladu sa zakonskim propisima.
66
7.1. Mjere ublažavanja u toku faze izgradnje
U prethodnom poglavlju prikazani su mogu i uticaji na životnu sredinu koji
se mogu javiti u toku izgradnje postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda u
Prijestonici Cetinje. Prema tome neke od mjera ublažavanja planirane za
fazu izgradnje mogu se opisati na slede i na in:
U toku izgradnje PPOV-a javlja se mogu nost stvaranja otpada koji se
mora odlagati na definisano mjesto u okviru zone lokacije. Ov oje
neophodno, jer u blizini lokacije projekta proti e rijeka Lim, tako da
je u fazi izgradnje za stvoreni otpad potrebno izvršiti ispravno
planiranje i njegovo odlaganje. Svako podru je za skladištenje mora
biti projektovano tako da odgovara topografiji terena i minimalizuje
uticaje na okolno podru je. Nakon uklanjanja otpada sa ovog prostora,
predmetna površina e biti rehabilitovana prirodnom vegetacijom
podru ja.
Obzirom na postoje e stanje lokacije za izgradnju PPOV-a za Opštinu
Plav ne e do i do gubitka vegetacije, pri emu e štetni uticaji na
floru i faunu na lokaciji projekta biti minimalni i kratkotrajni.
U toku izvo enja radova na izgradnji postrojenja za pre iš avanje
otpadnih voda do i e do pojave buke i prašine. Obzirom da u
neposrednoj blizini lokacije za izgradnju PPOV-a u Opštini Plav nema
stambenih objekata, to e buka imati veoma mali uticaj na
stanovništvo. Sva vozila koja služe za prevoz viška zemlje i materijala
iz otkopa moraju biti pokrivena kako bi se sprije ilo stvaranje prašine.
Što se vizuelnih negativnih efekata ti e oni e biti prisutni u fazi
izgradnje PPOV-a za Opštinu Plav, a koji e se manifestovati kroz
estetsko narušavanje pejzaža privremenim zauzimanjem terena za
potrebe izvo enja gra evinskih radova. Najbolja mjera ublažavanja
vizuelnih negativnih efekata je smanjenje perioda izgradnje i
pridržavanje rasporeda. Ipak, što se same lokacije projekta ti e, može
se re i da se radi o prostoru koji je zaklonjen, tako da e vizuelni
uticaji biti svedeni na minimum.
Otpadne vode nastale na samoj lokaciji bi e prikupljene i tretirane u
pokretnim toaletima sa septi kim jamama. Otpadne vode generisane
od proizvodnje betona uglavnom sadrže suspendovane materije i zbog
67
toga e se koristiti odgovaraju i taložnik ili laguna u kojima e se
otpadna voda tretirati prije odlaganja. Gdje god je to mogu e tretiranu
otpadnu vodu treba ponovo koristiti u cilju eliminisanja prašine ili
navodnjavanja. Radnici moraju biti obu avani o osnovama kontrole
zaga enja kako bi se zaga enje na licu mjesta svelo na minimum. Ovo
je veoma zna ajno, jer se lokacija za izgradnju postrojenja za
pre iš avanje otpadnih voda za Opštinu Plav nalazi u blizini rijeke
Lim.
U toku izgradnje postrojenja lokacija projekta bi e veoma prašnjava i
veoma je bitno periodi no prskati puteve vodom u cilju uklanjanja
prašine. Curenje ulja, emisija gasova i buka od mašina prilikom
izgradnje bi e svedeni na najmanju mogu u mjeru. Svi radnici moraju
nositi sigurnosnu opremu kako bi osigurali zdravlje i zaštitu.
Transportna vozila e biti pokrivena u cilju prevencije od prašine i
periodi no prskana vodom zbog pranja od prašine.
Ukoliko prilikom izgradnje do e do ugrožavanja okolnog prostora
ugrožene površine bi e što prije rehabilitovane vegetacijom im se
završe aktivnosti vezane za izgradnju.
Redovan servis vozila i mehanizacije ne smije se vršiti na lokaciji
projekta, posebno što u neposrednoj blizini proti e rijeka Lim.
Ukoliko se prilikom izgradnje PPOV-a nai e na arheološke ostatke,
Investitor i Izvo
radova su dužni da sve radove obustave i o tome
obavijeste ovlaš enu instituciju kako bi se preduzele sve neophodne
mjere za njihovu zaštitu.
7.2. Mjere ublažavanja u toku faze eksploatacije
U toku faze eksploatacije potrebno je predvidjeti mjere koje se odnose na
rješavanje odlaganja i dozvoljene namjene mulja nastalog prilikom rada
postrojenja, rješavanje daljeg postupka sa otpadnim vodama poslije procesa
pre iš avanja, tretman vrstog komunalnog otpada sa prostora lokacije i
na in skladištenja opasnih materija (ovdje se misli na hemikalije koje se
koriste u procesu obrade otpadne vode).
Neke od mjera ublažavanja planirane za fazu eksploatacije su:
68
Najvažnija mjera spre avanja zaga enja u toku rada postrojenja za
pre iš avanje otpadnih voda jeste pridržavanje uputstva za rad
postrojenja i normalno njegovo funkcionisanje.
Otpadna voda nakon prolaska kroz postrojenje za pre iš avanje mora
ispuniti crnogorske i EU standarde, tako da otpadna voda ne smije
imati negativan uticaj na recipijent, rijeku Lim. Ukoliko kvalitet
izlazne vode ne bude odgovarao kvalitetu vode recipijenta ista se
mora vratiti na po etak procesa pre iš avanja.
Otpadni mulj e biti dehidratisan na lokaciji PPOV-a i transportovan
na mjesto kona nog odlaganja u skladu sa zakonskim propisima.
Otpadni mulj e se kontrolisati i sušiti na postrojenju, a zatim
deponovati u skladu sa propisima, prate i odgovaraju e karakteristike
utvr ene na postrojenju u toku tretmana. Obra eni komunalni
kanalizacioni mulj može se koristiti za svrhe utvr ene lanom 53
Zakona o upravljanju otpadom („Sl. list RCG“, br. 80/05 i „Sl. list
CG“, br. 73/08) samo ako je prethodno obra en i ako ispunjava uslove
u pogledu grani nih vrijednosti za koncentracije teških metala,
organskih materija, patogenih organizama i procenta suve materije iz
Priloga 1 Pravilnika o bližim uslovima koje treba da ispunjava
komunalni kanalizacioni mulj, koli ine, obim, u estalost i metode
analize komunalnog kanalizacionog mulja za dozvoljene namjene i
uslovima koje treba da ispunjava zemljište planirano za njegovu
primjenu („Sl. list CG“, br. 89/09).
Skladištenje hemikalija, odnosno opasnih materija koje e se koristiti
za rad postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda bi e pravilno
skladištene u rezervoare maksimalno zašti ene od procurivanja u
spoljnu sredinu.
Sav vrsti otpad generisan na lokaciji projekta bi e odlagan u
kontejnere odakle e od strane nadležnog komunalnog preduze a biti
odvožen do mjesta njegovog deponovanja.
Svi procesni djelovi koji proizvode mirise bi e postavljeni u
zatvorenim objektima gdje e biti instalirana oprema za uklanjanje
mirisa, a izduvni gas e se prije ispuštanja u okolinu tako e tretirati.
69
Cjelokupna oprema PPOV-a, gde se stvara velika buka, bi e
postavljena u specijalna ku išta kako bi se sveukupna buka smanjila.
Zdravlje stanovnika zavisi od kvaliteta vode, vazduha i zemljišta.
Prethodno objašnjenje metoda mjera ublažavanja u toku izgradnje i
eksploatacije postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda u Opštini
Plav obezbje uje da ne e biti negativnih uticaja po zdravlje
stanovnika.
7.3. Mjere ublažavanja u slu aju akcidenta
U toku funkcionisanja postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda u Opštini
Plav mogu e su akcidentne situacije. Usljed akcidentne situacije predvi ene
su sljede e mjere:
Ukoliko do e do nestanka struje, tada je za rad postrojenja za
pre iš avanje otpadnih voda predvi en dizel agregat. Elektroormani
su opremljeni elektri nim tamponskim sistemom. U toku perioda
nestanka struje samo e raditi linija vode, dok linija mulja ne e raditi
dok se ponovo ne uspostavi regularno napajanje strujom. Ukoliko
do e do kvara na elektronskom upravljanju, postoji mogu nost
prebacivanja na manuelno upravljanje svim agregatima.
Tako e ukoliko prilikom rada postrojenja za pre iš avanje otpadnih
voda do e do mehani kog kvara opreme tada e biti aktivirane standby jedinice koje e raditi za vrijeme popravke opreme.
Ukoliko procedure primijenjene u toku rada postrojenja nijesu
primjenljive za kvalitet otpadne vode, tada rukovodilac postrojenja
mora podesiti procesne parametre i preko Uputstva za rad postrojenja
provjeriti koje korake je neophodno preduzeti nakon poreme aja
procesa. Prema tome, bitan aspekt za projektovanje postrojenja za
pre iš avanje otpadnih voda je definisanje stepena kontrole potrebnog
za pouzdan rad i dobre performanse postrojenja.
70
8. PROGRAM PRA ENJA UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU
U skladu sa postoje im zakonskim propisima u Crnoj Gori, neophodan je i
program pra enja stanja životne sredine (monitoring) u toku funkcionisanja
projekta „Postrojenje za pre iš avanje otpadnih voda u Opštini Plav“,
nosioca projekta Opštine Plav.
1) Nosilac projekta je obavezan da preko nadležne institucije izvrši
ispitivanje kvaliteta životne sredine na lokaciji prije puštanja i u toku
probnog rada, u cilju dobijanja adekvatne slike stanja životne sredine na
ovom lokalitetu.
2) Imaju i u vidu planiranu lokaciju i mogu e uticaje, a u cilju kvalitetnog
sprovo enja mjera zaštite životne sredine datim Elaboratom o procjeni
uticaja potrebno je kontrolisati slede e:
• Monitoring kvaliteta otpadne vode
Monitoring kvaliteta otpadne vode se mora vršiti prije, u toku i nakon
tretmana, kako kontinuirano on-line instrumentima, tako i u laboratoriji
postrojenja. Za mjerenje performansi postrojenja za pre iš avanje predvi a
se kontinuirana kontrola.
Na postrojenju je potrebno obavljati sljede a mjerenja:
kontinuirani monitoring procesa
monitoring kvaliteta otpadne vode
monitoring kvaliteta efluenta
Potrebno je obezbijediti mjerenje kvaliteta otpadne vode, prije njihovog
upuštanja u rijeku Lim, prema Pravilniku o kvalitetu i sanitarno-tehni kim
uslovima za ispuštanje otpadnih voda u recipijent i javnu kanalizaciju,
na inu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda, minimalnom broju
ispitivanja i sadržaju izvještaja o utvr enom kvalitetu otpadnih voda („Sl.
list CG“, br. 45/08 i 9/10).
U tabeli 29 dati su parametri koji se mjere u postrojenjima za pre iš avanje
otpadnih voda.
71
Tabela 29. Parametri koji se mjere u postrojenjima za pre iš avanje
otpadnih voda
Frekvencija monitoringa
Kontinualno (on-line
instrumentima); rezultati se
automatski šalju na glavni
kompjuter i rukovodiocu
postrojenja
Predmet monitoringa
nivo vode protok
pH
doziranje hemikalija
vode pritisak
NO3
TSM efluenta
mutno a temperatura NH4
mutno a efluenta
provodljivost
BPK5
amonijak u efluentu
TSM
TSM mulja itd.
potrošnja kiseonika
Laboratorijsko (dnevna
nivo vode
NO2
KMnO4 potrošnja
kontrola) – potpuno u skladu temperatura
NO3
UV apsorbcija na
sa zakonskim regulativama pH
NH4
254 mm sedimentne
provodljivost
BPK5
estice mikobiološke
mutno a
O2
analize itd.
boja
S2TDS
SM
Laboratorijsko (mjese na
prethodno navedene teški metali
specijalno nazna eni
kontrola) – potpuno u skladu i tako e
pesticidi
parametri itd.
sa zakonskim regulativama TOC
dezinfekciona sred.
HPK
toksi ni materijali
• Monitoring kvaliteta vazduha
Monitoring kvaliteta vazduha u toku faze izgradnje bi e ograni en na
monitoring emisije prašine. Frekvencija monitoringa u udarnom periodu
izgradnje je tri puta dnevno (ujutru, u podne i uve e) u intervalima od po dva
dana.
Na osnovu gore navedenog potrebno je obezbijediti periodi no ispitivanje
kvaliteta vazduha u skladu sa „Pravilnikom o emisiji zaga uju ih materija u
vazduh” („Sl. list RCG“, br. 25/01). Periodi no ispitivanje kvaliteta
vazduha u toku eksploatacije obavljati 4 puta godišnje.
• Monitoring buke
Prema zakonu o Zaštiti životne sredine, nivo buke u životnoj sredini se
kontroliše sistematskim mjerenjem buke koje obezbje uje nosilac projekta.
Mjerenje buke obavljaju ovlaš ene stru ne organizacije.
Za spoljašnje uslove grani ni nivo buke za industrijska, skladišna i servisna
podru ja i transportne terminale bez stambenih zgrada na granici ove zone
ne smije prelaziti dozvoljeni nivo buke u zoni sa kojom se grani i, u skladu
72
sa Pravilnikom o grani nim vrijednostima nivoa buke u životnoj sredini („Sl.
list RCG“, br. 75/06).
U skladu sa istim Pravilnikom za ovjeka koji se nalazi u boravišnim
prostorijama, a izvor buke je izvan nje, dozvoljeni nivo buke u zgradi ne
smije pre i 45 dB (A) preko dana i 40 dB (A) u toku no i.
Usled tih razloga, u toku faze izgradnje monitoring buke nastale od strane
teških mašina i vozila e se sprovoditi tri puta na dan u udarnom periodu
izgradnje, a ina e dva puta na dan (ujutru i uve e).
U toku faze eksploatacije buka nastaje usled rada mehani ke opreme i
monitoring e se sprovoditi dva puta na dan (ujutru i uve e).
Prema tome potrebno je obezbijediti mjerenje nivoa buke u toku izgradnje i
eksploatacionog ciklusa na lokaciji u skladu sa Zakonom o zaštiti od buke u
životnoj sredini („Sl. list RCG“, broj 45/06) i Pravilnika o grani nim
vrijednostima nivoa buke u životnoj sredini („Sl. list RCG“, broj 75/06).
• Monitoring parametara PPOV
Monitoring parametara postrojenja bi e kontinuiran u cilju ispravnog rada
postrojenja.
Kontrola postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda e uklju iti:
• prikupljanje podataka (senzorima)
• automatski sistem
• obradu informacija (alarmi, održavanje, menadžment)
Osnovni cilj pri koriš enju sistema automatske kontrole u postrojenjima za
pre iš avanje je da on predstavlja garanciju efikasnog rada postrojenja pri
razli itom kvalitetu sirove otpadne vode, kako u smislu efikasnosti
postrojenja tako i obezbje enja minimalnih operativnih troškova. Sve ove
funkcije su veoma važne za ispravno i efikasno upravljanje postrojenjem.
Za sve predložene kontrole potrebno je uraditi Program kontrola koji e
pokriti široki spektar efekata na životnu sredinu koji se mogu izmjeriti i
upore ivati. Dobijene podatke upisivati i koristiti za informisanje,
intervenisanje ili naznake vanredne situacije za odre eni segment na
lokaciji.
O svim rezultatima mjerenja obavezno se vrši obavještavanje javnosti na
transparentan na in.
73
9. REZIME INFORMACIJA
Lokacija na kojoj je planirana izgradnja postrojenja za pre iš avanje
otpadnih voda u Opštini Plav nalazi se na katastarskim parcelama broj 179 i
181, KO Brezojevice 1, u blizini rijeke Lim i bi e prilago ena budu oj
namjeni. Predmetna lokacija na ijem jednom dijelu e biti izgra eno
postrojenje za pre iš avanje otpadnih voda je vlasništvo Komunalnog
preduze a Plav, a njena ukupna površina je 6,39 ha. Izgradnjom postrojenja
za pre iš avanje otpadnih voda u Opštini Plav do i e do poboljšanja
sadašnjeg stanja koje je sada na nezadovoljavaju em nivou. Studijom
izvodljivosti obra ivane su tri varijante za rješavanje pitanja izgradnje
postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda, pri emu je kao kona na
usvojena predmetna lokacija. Centralno postrojenje za pre iš avanje
otpadnih voda u Opštini Plav (varijanta 3) bi e kapaciteta 2x9.000 ES.
Za dovod otpadne vode iz Plava, Gusinja i ostalih mjesta bilo bi potrebno da
se izgradi 11 crpnih stanica.
Do lokacije na kojoj je planirana izgradnja postrojenja za pre iš avanje
otpadnih voda nema pristupnog puta, tako da je isti potrebno izgraditi.
U blizini lokacije projekta nema stambenih i poslovnih objekata, ali se na
udaljenosti oko 400-500 m od okvirne lokacije projekta nalazi nekoliko
individualnih stambenih objekata, koji se nalaze sa druge strane rijeke Lim.
Projekat se realizuje u dijelu zone za koju Opština Plav nema Detaljni
urbanisti ki plan, ali je predmetna lokacija predvi ena za izgradnju PPOV-a
prema Planu Opštine Plav.
Ukupna raspoloživa površina zemljišta na kojoj e biti realizovan projekat
izgradnje postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda u Opštini Plav je oko
6,39 ha. U toku izgradnje bi e zauzeta površina zemljišta na dijelu na kojem
se postavljaju sadržaji postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda sa
prate om opremom.
U zoni lokacije i u njenoj blizini nema podru ja koja su zašti ena kada su u
pitanju kulturna i prirodna dobra, a nema ni stambenih objekata.
74
Oblast Sjevernog regiona kojoj pripada Plav u cjelini ima odlike
kontinentalne klime, pri emu je srednja godišnja temperatura vazduha
najviša u podru ju Limske doline (do 8°C).
Mraz i ledeni dani esti su u itavoj oblasti, a u svim rje nim dolinama
prisutne su pojave temperaturnih inverzija. Ljeta su toplija nego u oblasti
visokih planina i površi. Najviše planinske djelove odlikuje subalpska klima.
Visina sniježnog pokriva a je u dolinama niža i ne prelazi 70 cm, dok se u
najve em dijelu oblasti kre e od 70-110 cm. U visokim planinskim
prevojima visina pokriva a prelazi ponekad i 2,00 m.
Istovremeno visina i dugi period održavanja sniježnog pokriva a ini ove
prostore atraktivnim za koriš enje u zimske sportsko-rekreativne svrhe.
Trajanje sijanja sunca u kotlinama i rje nim dolinama smanjeno je zbog
pojave magle.
Lokacija na kojoj se planira postavljanje ure aja za pre iš avanje otpadnih
voda smještena je u mjestu Brezojevice, Opština Plav. Nakon obilaska
terena konstatovano je da se radi o lokalitetu uz obalni dio gornjeg toka
rijeke Lim. U okolini lokacije nalaze se vo njaci i oranice (zemljište pod
zasadima krompira).
Predmetni lokalitet je zapravo livada sekundarnog porijekla na kojoj je
ranije bila smještena deponija. To se odrazilo na sastav biljnog svijeta livade
koji je prili no siromašan a u kojem dominira mala krvara Sanguisorba
minor subsp. muricata i livadska ze ina Centaurea jacea. Kao pratilice se
javljaju Bromus erectus, Trifolium nigricens, Helianthemum ovatum,
Verbascum nigrum, Teucrium chamaedrys, Achillea millefolium, Trifolium
montanum, Calamintha sp., Tunica sp., Salvia pratensis, Anchusa
officinalis, Fillipendula ulmaria.
Livada je obodom obrasla žbunastim zajednicama u kojima dominiraju
lijeska Coryllus avellana, glog Crataegus monogyna i drijen Cornus mas.
Uz rijeku Lim, ivicom livade javljaju se pojedina na stabla obi nog graba
Carpinus orientalis, te hrasta kitnjaka Quercus petraea, što su samo
fragmenti termofilnih hrastovo-grabovih šuma.
Uz rijeku Lim na predmetnoj lokaciji konstatovali smo pojedina na stabla
lu kog jasena Fraxinus excelsior, crne jove Alnus glutinosa, i topole
Populus sp.
Nema podataka o životinjskom svijetu na predmetnoj lokaciji, ali
pretpostavljamo da žbunaste zajednice predstavljaju sklonište za sitne
glodare, vodozemce, gmizavce, insekte i male ptice.
75
Dolina rijeke Lim je prepoznata kao EMERALD podru je, a obuhvata
rijeku Lim i uži okolni kanjonski i ravni arski pojas limske doline. Pored
kopnenih staništa sadrži i veoma bogato rije no stanište što ga ini veoma
kompleksnim.
Na predmetnoj lokaciji nema zašti enih biljnih i životinjskih vrsta koje su
navedene u „Službeni list Republike Crne Gore”, br. 36/77 i 2/89 i
„Službeni list Republike Crne Gore”, br.76/2006.
Predmetna lokacija ne spada u zašti ena prirodna podru ja.
U dijelu zone gdje se nalazi lokacija za realizaciju projekta „Izgradnja
postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda u Prijestonici Cetinje“ nema
zašti enih objekata ni dobara iz kulturno-istorijske baštine.
U projektnom zadatku se tražilo da se napravi zajedni ko postrojenje za
pre iš avanje otpadne vode i za Plav i za Gusinje. Ovo je zna ilo da se
otpadna voda mora prikupiti i jednim zajedni kim kolektorom dovesti na
postrojenje. Raspored naselja izme u Plava i Gusinje zahtijeva da se i
njihova otpadna voda, budu i da se nalaze na trasi kolektora, prikupi i
zajedni ki dovede na postrojenje. Da bi se redukovao broj crpnih stanica na
trasi, u ovoj varijanti su predvi ene duže dionice pod pritiskom. Time se
izbjeglo visinsko udaljavanje od puta sa obje strane rijeke Lju e, tako da se
sabirni kolektor nalazi duž puta, dok su dužine dionica koje se
prepumpavaju ve e.
Prilikom definisanja potrebnog stepena pre iš avanja i izbora tehnologije i
koncepcije pre iš avanja otpadnih voda, prema zakonskoj regulativi,
neophodno je voditi ra una o propisanoj kategoriji - klasi usvojenog
recipijenta, odnosno, kvalitet finalnog efluenta mora biti takav da ne dovede
do narušavanja propisanog kvaliteta vodotoka u koji se upušta (standard recipijent). Recipijent pre iš ene vode sa centralnog postrojenja je rijeka
Lim. Na osnovu Uredbe o klasifikaciji i kategorizaciji površinskih i
podzemnih voda („Službeni list RCG“, br. 2/07) utvr eno je da je recipijent
efluenta sa centralnog postrojenja - rijeka Lim, svrstana u I kategoriju (A1
klasa).
Sa druge strane, norme Evropske Unije nalažu minimalne stepene
pre iš avanja po odre enim parametrima kvaliteta otpadnih voda (Direktiva
Europske Unije 91/271/EEC), tj. propisuju maksimalno dozvoljene
76
koncentracije tih parametara u efluentu bez obzira na kvalitet recipijenta
(standard - efluent).
Na centralno postrojenje za pre iš avanje otpadnih voda (CPPOV) opštine
Plav, dovodi e se otpadne vode iz Plava i Gusinja i naseljenih mjesta:
Dosu e, Martinovi i, Kolenovi i, Kruševo, Višnjevo, Vojno selo,
Brezojevica, uri ka rijeka, Bogaji e, Prnjavor, Ski .
Hidrauli ko opterere enje za CPPOV Plav:
za period do 2019.godine : 14.143 ES,
za period do 2028. godine : 17.986 ES.
Usvojeno je ukupno optere enje budu eg CPPOV od 18.000 ES. Obzirom
na relativno malu razliku u broju ekvivalentnih stanovnika za gore navedene
vremenske distance, usvojeno je da e Postrojenje biti projektovano za
krajnju fazu, s tim što bi se sastojalo iz dvije linije od po 9.000 ES.
Organizacija rada na postrojenju za pre iš avanje otpadnih voda je takva da
omogu ava u skladu sa projektnim rješenjima da se na odgovaraju i na in
obavlja proces pre iš avanja otpadne vode i propisana upotreba stvorenog
mulja.
Unutrašnji transport unutar objekta zavisi od neophodnosti pojedinih
operacija i može se pratiti po pojedinim segmentima.
U skladu sa kategorizacijom recipijenta pre iš enih voda – rijeke Lim,
predloženo je pre iš avanje otpadnih voda sa procesom produžene aeracije i
procesima nitrifikacije i defosforizacije, kao i procesom dezinfekcije
efluenta sa predmetnog postrojenja.
Proces pre iš avanja otpadne vode se sastoji iz 4 faze ( etiri) glavne grupe
tretmana: primarnog, sekundarnog, tercijarnog i tretmana mulja.
Osnovne jedinice procesa su:
A) Primarni tretman:
uklanjanje grubog materijala na rešetkama;
uklanjanje inertnog materijala, ulja i masti na aerisanom pjeskolovumastolovu;
egalizacije i uklanjanje fosfora.
77
B) Sekundarni tretman:
formiranje mikrobiološkog floka koji se hrani organskim materijama
iz otpadne vode, uz metaboli ke reakcije sinteze i respiracije, a odvija
se u bazenima sa produženom aeracijom;
uklanjanje azota procesima nitrifikacije;
izdvajanje smeše mikrobiološkog floka i male koli ine suspendovanih
materija u bazenima sa produženom aeracijom i naknadnim
taložnicima.
C) Tercijarni tretman:
dezinfekcija pre iš ene vode korš enjem UV lampi.
D) Tretman mulja:
uguš ivanje mulja;
obezvodnjavanje mulja, kojim se postiže željena koncentracija
suspendovanih materija u stabilizovanom mulju.
Za potrebe rada PPOV-a u Opštini Plav koristi e se pitka voda i to za
sanitarne potrebe zaposlenih. Koli ina ove vode zavisi od broja zaposlenih.
Planirano je da se na centralnom postrojenju za pre iš avanje otpadnih voda
zaposli 10-tak radnika. Za sanitarne potrebe 9 zaposlenih koristi e se
odre ena koli ina vode u toku jednog dana. Za usvojeni normativ po ES od
165 l/danu x 9=1.485 l/dan. U skladu sa propisima potrebne koli ine vode za
gašenje jednog požara iznose 5 l/s u trajanju od 2 asa, što iznosi 36 m3.
Elektri na energija e se koristiti za grijanje i hla enje pojedinih prostorija
projekta.
Instalacije slabe struje i telekomunikacija bi e ura ene u skladu sa
najsavremenijim dostignu ima i tehnologijama sa aspekta kontrole i
upravljanja sistemima instalacija, obezbje enja i zaštite objekata i
zaposlenih.
Pre iš ene vode nakon završenog procesa na postrojenju za pre iš avanje
ispuštaju se u rijeku Lim. Ovaj na in rješavanja ispuštanja pre iš enih
otpadnih voda mora biti u skladu sa Pravilnikom o kvalitetu i sanitarnotehni kim uslovima za ispuštanje otpadnih voda u recipijent i javnu
kanalizaciju, na inu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda,
minimalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o utvr enom kvalitetu
otpadnih voda („Sl. list CG“, 45/08 i 9/10) koji definiše kvalitet otpadnih
voda koje se mogu ispuštati u recipijent (tabela 13).
78
Ispuštanje otpadnih voda u recipijent vrši se putem sistema kanala.
Ispusna gra evina kanalizacionog sistema, gradi se tako da obezbijedi što
kvalitetnije miješanje otpadne vode, koja se ispušta sa vodom recipijenta,
radi obezbje enja zahtijevanog kvaliteta recipijenta.
Predvi eno je da se pojedini objekti postrojenja priklju uju na vodovodnu
mrežu u skladu sa uslovima koje propiše nadležni organ lokalne uprave.
Uslove priklju enja na elektro i tk mrežu investitor e obezbijediti od
nadležnih preduze a. Prilaz objektima postrojenja za pre iš avanje otpadnih
voda ostvarivat e se preko planirane pristupne saobra ajnice.
Pored mjera utvr enih elaboratom koje se moraju izvesti u toku izgradnje i
koje se moraju sprovoditi u toku redovnog rada utvr ene su mjere koje e se
preduzeti u slu aju akcidentnih situacija.
U skladu sa postoje im zakonskim propisima u Crnoj Gori, definisan je
program pra enja stanja životne sredine (monitoring) u toku funkcionisanja
projekta, koji se mora poštovati i utvr ena obaveza investitoru da
obavještava javnost o rezultatima mjerenja.
Na osnovu svega navedenog može se konstatovati da pri normalnom
koriš enju, postrojenje za pre iš avanje otpadnih voda ni na koji na in ne e
uticati na eventualno zaga enje voda, vazduha ili zemljišta što garantuju
predložene mjere za spre avanje eventualnog uticaja u toku gradnje,
eksploatacije objekta ili u slu aju akcidenta.
79
PODACI O EVENTUALNIM TEŠKO AMA
U toku rada na izradi ovog dokumenta Obra iva je imao odre enih teško a
u smislu pribavljanja potrebnih podloga za analizu uticaja, pa su se iz tih
razloga koristili raspoloživi podaci o postoje em stanju životne sredine šireg
prostora, jer za posmatranu lokaciju nema konkretnih podataka. Imaju i u
vidu o konkretnom poslovnom objektu smatrali smo da nije neophodno
vršiti posebna istraživanja na licu mjesta, pa su iz tog razloga opisi
segmenata životne sredine preuzeti iz postoje e dokumentacije.
Tako e, Obra iva nije imao na raspolaganju urbanisti ko-tehni ke uslove
za planiranu lokaciju izgradnje PPOV-a u Opštini Plav, zbog ega je koristio
podatke iz Studije izvodljivosti koju je uradilo preduze e „EnergoprojektHidroinženjering” a.d. iz Beograda.
80
ZAKLJU AK
U toku izrade Glavnog projekta PPOV-a u Opštini Plav Nosilac projekta je
obavezan da uradi Studiju lokacije, kao i Elaborat postoje eg stanja
predmetnog lokaliteta sa stanovišta utvr ivanja kvaliteta životne sredine,
odnosno tzv. „nulto stanje“, prije po etka rada PPOV-a Plav.
Obzirom da se sada otpadna voda iz pojedinih djelova Plava i Gusinja
obuhva enim kanalizacionom mrežom ispušta bez prethodnog tretmana u
rijeke Lju u, Grn ar i Lim, to e izgradnjom PPOV u Opštini Plav do i do
zna ajnog poboljšanja postoje eg stanja, a što e za posljedicu imati
unapre enje kvaliteta ispuštene otpadne vode. Ovo e imati veoma pozitivan
uticaj na kvalitet pomenutih rijeka, kao i Plavsko jezero. Što se stanovništva
ti e ono e najviše dobiti zato što e životna sredina biti zdravija.
Karakteristike kvaliteta otpadne vode ispunjava e sve crnogorske standarde
za tretiranu otpadnu vodu.
Programom zaštite životne sredine predvi eno je sprovo enje intenzivnog
monitoring programa kako u fazi izgradnje, tako i u fazi eksploatacije kako
bi se osiguralo ispunjavanje svih mjera ublažavanja.
Mjerenja u toku monitoringa organizova e se na razli itim lokacijama kako
bi se pratili uticaji na vazduh, vodu, zemljište, životinjski svijet i biljke, sa
naglaskom na sve negativne efekte.
Za Obra iva a
VO A MULTI TIMA
Prof. dr Darko Vuksanovi
81
LITERATURA
Zakon o ure enju prostora i izgradnji objekata („Sl. list CG“, br. 51/08)
Zakon o životnoj sredini („Sl. list CG“, br. 48/08)
Zakon o komunalnim djelatnostima („Sl. list RCG“, br. 12/95)
Zakon o vodama („Sl. list RCG“, br. 27/07)
Zakon o kvalitetu vazduha („Sl. list RCG“, br. 48/07)
Pravilnik o kvalitetu i sanitarno-tehni kim uslovima za ispuštanje otpadnih
voda u recipijent i javnu kanalizaciju, na inu i postupku ispitivanja kvaliteta
otpadnih voda, minimalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o
utvr enom kvalitetu otpadnih voda („Sl. list CG“, 45/08, 9/10)
Uredba o klasifikaciji i kategorizaciji površinskih voda („Sl. list CG“, br.
2/07)
Zakon o upravljanju otpadom („Sl. list RCG“, br. 80/05, „Sl. list CG“, br
73/08)
Zakon o kvalitetu vazduha („Sl.list RCG“,br.48/07)
Zakon o zaštiti prirode („Sl. list RCG“, br.51/08)
Zakon o zaštiti od buke („Sl.list RCG“, br. 46/06)
Uredba o utvr ivanju vrsta zaga uju ih materija, grani nih vrijednosti i
drugih standarda kvaliteta vazduha („Sl. list CG“ br. 45/08)
Pravilnik o emisiji zaga uju ih materija u vazduh („Sl.list RCG“, br. 25/01)
Uredba o utvr ivanju vrsta zaga uju ih materija, grani nih vrijednosti i
drugih standarda kvaliteta vazduha („Sl.list CG“, br. 45/08)
Pravilnik o dozvoljenim koli inama opasnih i štetnih materija u zemljištu i
metodama za njegovo ispitivanje („Sl. list RCG“, br. 18/97)
82
Pravilnik o bližim karakteristikama lokacije, uslovima izgradnje, sanitarnotehni kim uslovima, na inu rada i zatvaranja deponija za otpad, stru noj
spremi, kvalifikacijama rukovodioca deponije i vrstama otpada i uslovima za
prihvatanje otpada na deponiji („Sl. list CG“, br. 84/09)
Pravilnik o bližim uslovima koje treba da ispunjava komunalni kanalizacioni
mulj, koli ine, obim, u estalost i metode analize komunalnog
kanalizacionog mulja za dozvoljene namjene i uslovima koje treba da
ispunjava zemljište planirano za njegovu primjenu („Sl. list CG“, br. 89/09)
Zakon o procjeni uticaja na životnu sredinu („Sl. list RCG“, br. 80/05)
Pravilnik o sadržini elaborata o procjeni uticaja na životnu sredinu („Sl.list
CG“, br. 14/07)
83
SKRA ENICE
PPOV
PPV
PS
SBR
MDK
HPK
BPK5
ES
UV
TOC
SM
TSM
TDS
Postrojenje za pre iš avanje otpadnih voda
Postrojenje za pre iš avanje voda
Pumpna stanica
Sekvencijalni šaržni reaktor
Maksimalna dozvoljena koncentracija
Hemijska potrošnja kiseonika
Biološka potrošnja kiseonika
Ekvivalent stanovnik
Ultra violetno
Ukupan organski ugljenik
Suspendovane materije
Ukupne suspendovane materije
Ukupne rastvorene materije
84
PRILOZI
85

BORPLASTIKA.in o

UREĐAJI ZA PREČIŠĆAVANJE OTPADNIH VODA U DOMAĆINSTVU

"VODOVOD I KANALIZACIJA" doo SARAJEVO OBAVJEŠTENJE ZA

Pregled najbolje prakse u automatizaciji postrojenja za

Preuzmite časopis Borplastika.info

Sustav odvodnje i pročišćavanje otpadnih voda

Održivo upravljanje otpadnim vodama: rješenja i

preuzmite pun tekst