Τ Ε Υ Χ Ο Σ 4 3 Ι Α Ν Ο Υ Α Ρ Ι Ο Σ - Φ Ε Β Ρ Ο Υ Α Ρ Ι Ο Σ 2 0 1 2 Τ Ε Β Ε Τ - Σ Ε Β Α Τ 5 7 7 2
Ê
ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΑΘΗΝΩΝ
Γκόλντα Μέιρ
περιεχομενα
03
συνταξης σημειωμα Ιχπάτ-λί δηλαδη
νοιαζομαι
04
κοινοτητας διοικηση εκδηλωση μνημης Ολοκαυτωματος
05
ημερα μνημης
07
Αλμπερτος Μπεραχας
08
αναμνησεις και διδαγματα
10
το χρονικο μιας υποκρισιας
11
13
η Θεσσαλονικη να γινει παλι διεθνης
14
μουσικα γενεθλια στο Τελ Αβιβ
16
Αμπντόλ Χοσεΐν Ζαρντάρι
ψηφιακα αρχεια μαρτυριων Ελληνων
Εβραιων για τη συγκροτηση της μνημης του Ολοκαυτωματος
28
ανακοινωσεις
29
17
αναγνωστων βημα
18
τεχνης σχολια - βιβλια
αποφθεγμα φωτογραφια
100 Εβραιοι που επηρεασαν τον
κοσμο Γκόλντα Μέιρ
21
30
31
τεχνης σχολια - ποιημα
οι Εβραιοι χρειαζονται την Ευρωπαϊκη
Ενωση
22
ο Γ.Γ. Θρησκευματων στο εβραϊκο
μουσειο και στη Συναγωγη
η υπουργος Παιδειας στο Ισραηλ
12
25
νεα αιθουσα μουσικης στο σχολειο
μας
26
ανεκδοτο, η γλωσσα κοκκαλα δεν
εχει
ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ: Ισραηλιτική Κοινότης Αθηνών,
Μελιδόνη 8, Αθήνα 105 53, τηλ.: 2103252898,
fax: 210 3220761, e-mail: athjcomm@otenet.gr.
ΕΚΔΟΤΗΣ: ο Πρόεδρος της Ι.Κ.Α. Βενιαμίν
Αλμπάλας ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ-ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Βίκτωρ Ελιέζερ fax: 2104820057, e-mail:
victorel@otenet.gr ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: Βίκτωρ Ελιέζερ, Ηλίας Νάχμαν, Ντορίτα Τρέβεζα
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ-ΚΑΛΛ/ΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ρασέλ
Μπαλέστρα ΕΚΤΥΠΩΣΗ: ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΑΕΒΕ
ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ Σ’ ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ: Μπένης Αλμπάλας, Ιφιγένεια Αντωνίου, Αλίκη
Αρούχ-Μορδεχάϊ, Ιων Βασιλειάδης, Ρίτα Γκαμπάι Ταζάρτες, Βίκτωρ Ισαάκ Ελιέζερ, Facility
Mat, Εβίτα Μιζάν, Ρένα Μόλχο, Ντορίτα Τρέβεζα, Αλμπέρτο Φόρνης, Ιάκωβος Φριζής.
συνταξης σημειωμα
03
δηλαδη
«νοιαζομαι»
Βιώνουμε στην Ελλάδα, την σοβαρότερη οικονομική και κοινωνική κρίση από το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου. Οι εβραϊκές
Κοινότητες της χώρας, προσπαθούν να ανταπεξέλθουν στις νέες
δύσκολες οικονομικές συνθήκες που απειλούν την ίδια τη βιωσιμότητα πολλών εξ αυτών. Είναι λοιπόν τούτες οι ώρες, ώρες ευθύνης για όλες τις κοινοτικές ηγεσίες. Ευθύνη για το παρόν και το
μέλλον.
Ευθύνη για τη συνέχιση της αξιοπρεπούς διαβίωσης όλων των περιθαλπομένων, όλων των Κοινοτήτων. Ευθύνη για τη συνέχιση
παροχής θρησκευτικών υπηρεσιών προς όλους τους ομοθρήσκους
για να διασφαλιστεί το μέλλον της ίδιας της εβραϊκής ζωής. Ευθύνη για την παιδεία, προκειμένου η νέα γενιά να συνεχίσει να
γνωρίζει τις αξίες της εβραϊκής θρησκείας, της εβραϊκής ιστορίας,
του εβραϊκού πολιτισμού.
Για να συνεχισθεί όμως αυτό το σπουδαίο έργο κάτω από αυτές
τις αντίξοες συνθήκες, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η αλληλεγγύη. «Ιχπάτ-λί» είναι η εβραϊκή έκφραση που αποδίδει την ατομική και συλλογική διάσταση της αλληλεγγύης. Δηλαδή,
«νοιάζομαι». «Νοιάζομαι» για τον συνάνθρωπό μου που υποφέρει, «νοιάζομαι» για την ταυτότητά μου, «νοιάζομαι» για το μέλλον και τις αξίες που οφείλει η σημερινή γενιά να κληρονομήσει
στις επόμενες. Αυτή είναι η ατομική διάσταση του «Ιχπάτ λί».
Υπάρχει όμως και η συλλογική διάσταση. Η μία Κοινότητα νοιάζεται για την άλλη, γιατί όλες μαζί οι Κοινότητες συνθέτουν τον
ιστό του ελληνικού εβραϊσμού. Αν κάποια Κοινότητα αποκοπεί, ο
ιστός αποσυντίθεται. Τούτες τις ώρες, δεν υπάρχουν ή δεν θα
έπρεπε να υπάρχουν, διαφορετικών Κοινοτήτων περιθαλπόμενοι,
γιατί η κάθε Κοινότητα «νοιάζεται» ή θα έπρεπε να «νοιάζεται»
για τη Κοινότητα που δεν διαθέτει τους απαραίτητους πόρους για
τη διασφάλιση του πολυποίκιλου έργου που προανέφερα. Τα σημάδια είναι θετικά. Η Κοινότητα της Θεσσαλονίκης προσπαθεί να
καλύψει πολλές εκ των αναγκών των άλλων εβραϊκών Κοινοτήτων της χώρας, αντιλαμβανόμενη πλήρως τη βαριά ευθύνη για το
μέλλον του εβραϊσμού στην Ελλάδα.
Αυτό το «Ιχπάτ λί» - «νοιάζομαι»- το υιοθετούν και εβραϊκοί οργανισμοί του εξωτερικού, οι οποίοι σπεύδουν για να ενισχύσουν
οικονομικά, φιλανθρωπικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, προκειμένου ο ελληνικός εβραϊσμός να μη διολισθήσει στη μιζέρια.
Σε ώρες κρίσης, η ισορροπία ανάμεσα στην ορθολογική διαχείριση και στη μιζέρια, είναι πολύ λεπτή. Η ορθολογική διαχείριση
είναι απαραίτητη για τη συνεχή ροή αγαθών και υπηρεσιών προς
όλους τους ομοθρήσκους στο παρόν και στο μέλλον. Εάν όμως, η
οικονομική πίεση παρασύρει τις ηγεσίες από την ορθολογική διαχείριση στη μιζέρια, αυτό θα είναι η αρχή του τέλους. Το ισχυρίζομαι αυτό, διότι αφού δεν μπορείς να κόψεις επιδόματα προς
αναξιοπαθούντες, δε μπορείς να περιορίσεις θρησκευτικές υποχρεώσεις, η εύκολη λεία είναι η παιδεία. Εάν γίνονται σπατάλες
σε ένα σχολείο, πρέπει να περιοριστούν οι σπατάλες και όχι η ποιότητα και οι ώρες μάθησης. Εάν γίνονται σπατάλες στην κατασκήνωση, που είναι ο κατ’ εξοχήν χώρος εβραϊκής παιδείας του
συνόλου της εβραϊκής νιότης, πρέπει να περιοριστούν οι σπατάλες και όχι η ποιότητα και η διάρκεια της κατασκήνωσης.
Διότι κάθε ώρα, κάθε μέρα, κάθε βδομάδα γνώσης και παιδείας
που στερείται από τους νέους ανθρώπους, είναι αντίστοιχη στέρηση εβραϊκής ζωής, ανάσας και προοπτικής. Και αυτή θα είναι η
αρχή του τέλους μας. Είμαι βέβαιος όμως, ότι ουδείς εκ των κοινοτικών ηγετών μας θα αναλάβει την ευθύνη να οδηγήσει τις επόμενες γενιές σε αυτό τον ολισθηρό δρόμο της μιζέριας.
Φίλοι αναγνώστες του Αλεφ,
Ελπίζουμε ότι το έντυπο αυτό θα παραμείνει ζωντανό παρά την
οικονομική κρίση, θα εξακολουθεί να συμβάλλει στην ενημέρωσή
σας και να προβάλει απόψεις, ειδήσεις και γεγονότα που διαμορφώνουν τη ζωή όλων μας.
Σε κάθε περίπτωση όμως, εκ μέρους όλων των συντελεστών του
Αλεφ, αυτών που το εμπνεύστηκαν, το δημιούργησαν και όσων
συνεχίζουν και δημιουργούν, απευθύνω ένα μεγάλο ευχαριστώ
για το ενδιαφέρον, το σεβασμό και την υποστήριξη που μας περιβάλλατε όλα αυτά τα χρόνια.
Και επειδή η ελπίδα πεθαίνει τελευταία, εμείς ελπίζουμε ότι σύντομα θα τα ξαναπούμε. Προς το παρόν ευχόμαστε
Καλή ανάγνωση
Βίκτωρ Ισαάκ Ελιέζερ
04
κοινοτητας διοικηση
εκδηλωση μνημης
Ολοκαυτωματος
Χαιρετισμός του προέδρου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών, Βενιαμίν Αλμπάλα, για την μνήμη
των Ελλήνων Εβραίων, μαρτύρων και ηρώων του Ολοκαυτώματος, στις 26 Ιανουαρίου 2012.
Επιβαλλόμενες καταστάσεις και απρόβλεπτες συγκυρίες κατάφεραν να δημιουργήσουν πρόσφατα ένα παράξενο κλίμα.
Σιωπήσαμε μαζί με άλλους, γιατί τώρα, πάνω απʼ όλα είναι η
σωτηρία της πατρίδας. Ανιστόρητες και προσβλητικές δηλώσεις, που έγιναν στο παρελθόν παραμένουν πάντοτε ζωντανές στη μνήμη μας.
Δεν μπορούμε όμως, να μείνουμε αδιάφοροι επαναλαμβανόμενες συχνές δηλώσεις ιεράρχη, στο διαδίκτυο και
αλλού, προκαλούν. Τι λένε; «ότι για την παρούσα οικονομική
κρίση στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο υπεύθυνοι είναι οι
Εβραίοι, οι οποίοι επηρεάζουν κυβερνήσεις και δημιουργούν
επώδυνες καταστάσεις» - δηλαδή, η ίδια ανούσια επανάληψη των παλιών, ξεθυμασμένων και ξεχασμένων αντισημιτικών στερεοτύπων.
Και από δίπλα οι λαϊκιστές από πολλές πλευρές, που έχουν
γίνει οι ιεροκήρυκες του μίσους και βλέπουν παντού συνωμοσίες. Είναι δύναμη, φαίνεται, που μαγεύει ο φασίζων λαϊκισμός σε ένα περιβάλλον ανέχειας και θλίψης.
Και φυσικά δεν ξεχνάμε, ότι σε 26 ημέρες θα είμαστε ξανά
κατηγορούμενοι, 4 ηγετικά στελέχη του ελληνικού εβραϊσμού από γνωστό νοσταλγό του ναζισμού και φασισμού, δηλωμένο αντισημίτη και ρατσιστή. Ο λόγος; Ότι καταθέσαμε
ως μάρτυρες κατηγορίας σε δίκη, που ο ίδιος αθωώθηκε
σχεδόν παμψηφεί. Τι καταθέσαμε; Αυτά που πιστεύουμε ως
άνθρωποι, ως Εβραίοι, ως επιζώντες του Ολοκαυτώματος,
αυτού του μοναδικού στην ιστορία της ανθρωπότητας τραγικού γεγονότος, του οποίου ο ίδιος είναι δηλωμένος αρνητής!
Και ποιές ήταν και ποιές είναι οι αντιδράσεις του πολιτικού
και πνευματικού κόσμου και της εκκλησίας σε αυτές τις μεθοδικά επιχειρούμενες στρεβλώσεις της ιστορικής αλήθειας; Ποιές ήταν και ποιές είναι οι αντιδράσεις των
οικονομικών φορέων, της Πολιτείας, των συνδικαλιστικών
οργανώσεων, για τις κατʼ εξακολούθηση παραπλανητικές
δηλώσεις στο διαδίκτυο, ότι για τη δυσχερή οικονομική κατάσταση, που έχει περιέλθει η πατρίδα, φταίνε, ποιός άλλος,
οι Εβραίοι!
Κυρίες και κύριοι,
Η σημερινή Ημέρα Μνήμης μας φέρνει στο νου, τουλάχιστον σε όσους από εμάς τη ζήσαμε, τη ναζιστική κατοχή της
πατρίδας και τις θυσίες και τους ηρωισμούς του ελληνικού
λαού. Δε θα ξεχάσουμε ποτέ, οι γονείς μας, εμείς και τα παι.
διά μας, ότι 300 περίπου Έλληνες χριστιανοί και οι οικογένειές τους, με κίνδυνο της ζωής τους, έκρυψαν και έσωσαν
πολλές εβραϊκές οικογένειες από τον προμελετημένο, βέβαιο και απάνθρωπο θάνατο.
Δεν ξεχνάμε τον Μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και
Πάσης Ελλάδος Δαμασκηνό, και τον Αστυνομικό Διευθυντή
Αθηνών Άγγελο Έβερτ και τον Μακαριστό Μητροπολίτη
Βόλου Ιωακείμ και τον Μακαριστό Μητροπολίτη Ζακύνθου
Χρυσόστομο και τον Δήμαρχο Ζακύνθου Λουκά Καρέρ.
Δεν ξεχνάμε την Εθνική Αντίσταση, ούτε τους πολλούς
άγνωστους και ανώνυμους Έλληνες χριστιανούς, που έσωσαν Έλληνες Εβραίους.
Οι νέες γενιές, ευτυχώς, δεν έχουν ζήσει τη φρίκη του Πολέμου, του διωγμού και της καταστροφής. Έτσι, οι Μνήμες
του Ολοκαυτώματος τους συγκλονίζουν, γιατί ήταν μοναδικό σε μέγεθος, στη σύλληψη και στον τρόπο που αυτό
συντελέστηκε. Αποτελεί διαχρονική καταστροφή, που στιγμάτισε για πάντα την ανθρωπότητα. Γι αυτό, πρέπει να μεταφέρεται και να διαιωνίζεται η μνήμη του από γενιά σε
γενιά, γιατί είναι μεγάλη γενναιότητα να κρατάς ζωντανό
και να θυμάσαι κάτι που δεν έζησες.
Η σημερινή και οι επόμενες γενιές ας μάθουν και ας διδαχθούν από το χθες, τι δεινά και τι καταστροφές μπορούν να
προκαλέσουν ο ναζισμός, ο αντισημιτισμός, ο ρατσισμός και
η μισαλλοδοξία. Έχουν χρέος να προστατεύσουν το σήμερα
και το αύριο, δηλαδή την ίδια τη ζωή και να θωρακίσουν την
κοινωνία μας για τη μη επανάληψη τέτοιων τραγικών γεγονότων.
Έτσι, τη σκυτάλη της σημερινής εκδήλωσης της Μνήμης
του Ολοκαυτώματος τη δώσαμε στα παιδιά μας, για να νιώσουν, να διαδώσουν, να μεταδώσουν και να συνεχίσουν τη
διατήρηση της φρικιαστικής μνήμης, αυτού που έζησαν οι
Έλληνες Εβραίοι όμηροι. Αυτοί που γύρισαν ζωντανοί από
το Άουσβιτς και τα άλλα εργοστάσια θανάτου και είναι σήμερα κοντά μας και τους τιμούμε όπως κάθε χρόνο.
Ένα από τα ρητά, που αναφέρονται στο Yad-Vashem, το
Μουσείο Μνήμης του Ολοκαυτώματος στην Ιερουσαλήμ,
λέει «Ποτέ μην ξεχάσεις, ποτέ μην αφήσεις τα παιδιά σου
και τα παιδιά των παιδιών σου να ξεχάσουν».
Αυτό κάνουμε και εμείς.
του ΒΙΚΤΩΡΑ ΙΣΑΑΚ ΕΛΙΕΖΕΡ
05
ημερα
μνημης
εκδήλωση στην Αθήνα στη μνήμη των
Ελλήνων Εβραίων μαρτύρων και ηρώων
Ολοκαυτώματος στις 27 Ιανουαρίου.
Πέμπτη 26 Ιανουαρίου 2012. Η Εβραϊκή Νεολαία της Αθήνας επιμελείται την εκδήλωση Μνήμης Ελλήνων
Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος, που συνδιοργανώνουν η Περιφέρεια Αττικής και η
Ισραηλιτική Κοινότητα Αθηνών. Μετά από πολλά χρόνια, οι Εβραίοι νέοι της Αθήνας πρωταγωνιστούν στη
διαιώνιση της μνήμης και στέλνουν τα δικά τους ηχηρά μηνύματα προς κάθε κατεύθυνση, προκαλώντας
συγκίνηση αλλά και αισιοδοξία ότι αυτοί, οι διαχειριστές του μέλλοντος, δεν θα επιτρέψουν την επανάληψη μιας αγριότητας και θα θωρακίζουν την κοινωνία της κρίσης και της παρακμής με αξίες ανθρωπιάς
και σεβασμού προς την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ανεξαρτήτως χρώματος, φυλής, έθνους ή θρησκείας.
Το θέατρο του Κέντρου Πολιτισμού «Ελληνικός
Κόσμος», γεμίζει κόσμο που προσέρχεται για να
θυμηθεί και να διδαχθεί. Κάποιοι όμηροι που επέζησαν της φρίκης είναι εδώ, ανάμεσά μας. Και ο
συντονιστής και παρουσιαστής της εκδήλωσης,
Έντυ Μωυσής, απευθύνεται σʼ αυτούς: «Σεβαστοί
μας όμηροι, παππούδες μας, γιαγιάδες μας, η δική
μας γενιά δεν θα ξεχάσει το Ολοκαύτωμα, δεν θα
σπάσει την ιστορική αλυσίδα. Η δική σας ζωντανή
απόδειξη για το πιο μαζικό και αποτρόπαιο έγκλημα της σύγχρονης ιστορίας, θα μείνει ζωντανή, θα περάσει και στα δικά μας παιδιά. Αυτή
είναι η υπόσχεση που σας δίνουμε σήμερα». Επτά
όμηροι, συνοδευόμενοι από επτά νέους που συμβολίζουν τη μνήμη και το «ποτέ ξανά», ανάβουν
τα επτά κεριά της μενορά στη μνήμη των έξι εκατομμυρίων Εβραίων θυμάτων του Ολοκαυτώματος.
Σειρά έχουν οι χαιρετισμοί που απεύθυναν ο Περιφερειάρχης Αττικής κ. Ιωάννης Σγουρος, ο γενικός γραμματέας Θρησκευμάτων κ. Γιώργος
Καλαντζής, εκ μέρους της υπουργού Παιδείας
κας. Αννας Διαμαντοπούλου, ως εκπροσώπου του
πρωθυπουργού και της κυβέρνησης, που δεν μπόρεσε να παρευρεθεί λόγω εκτάκτου κυβερνητικού συμβουλίου, ο εκπρόσωπος του δημάρχου
Αθηναίων κ. Γιώργος Παπανδρέου, ο πρέσβης του
Ισραήλ κ. Άριε Μέκελ, ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών κ. Βενιαμίν Αλμπάλας και
ο όμηρος με τον αριθμό 182641 στο βραχίονα, κ.
Ισαάκ Μιζάν.
Τη σκυτάλη παίρνουν τα παιδιά του δημοτικού
σχολείου της Ισραηλιτικής Κοινότητας της Αθήνας, τραγουδούν το λεχά ελί, έναν ύμνο προς το
Θεό και σκορπούν συγκίνηση.
Η πρώτη ομιλήτρια Άννα Μαρία Δρουμπούκη,
υποψήφια διδάκτωρ Νεότερης Ιστορίας, αναφέρθηκε χαρακτηριστικά στο έλλειμμα γνώσης για το
Ολοκαύτωμα σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και στην περιθωριοποίησή του ως ιστορικού
γεγονός, ενώ τόνισε την τεράστια σημασία της
έρευνας για το Ολοκαύτωμα, που συνεχίζεται και
σήμερα.
Στη γιγαντοοθόνη του θεάτρου προβάλλονται
μαρτυρίες επιζώντων των στρατοπέδων, ανθρώπων που κρύφτηκαν στα βουνά αλλά και άλλων,
06
που βρήκαν καταφύγιο στην καλοσύνη και την αυταπάρνηση χριστιανών συμπολιτών τους. Οι ήχοι της ναζιστικής μπότας ηχούν στο
θέατρο, προκαλούν ανατριχίλα σε αυτούς που έζησαν τα τραγικά
γεγονότα και αγανάκτηση, επειδή κάποιοι έμειναν σιωπηλοί θεατές
μιας εξελισσόμενης τραγωδίας.
Η Βανέσσα Κιού, απόφοιτος Νομικής, υποστήριξε ότι το Ολοκαύτωμα των Εβραίων υποβαθμίζεται, υπακούοντας σε τυφλά κίνητρα
και πολιτικές σκοπιμότητες με αποτέλεσμα να διαμορφώνεται και
μια υφέρπουσα αμφισβήτηση, που πρέπει να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Ο Λάζαρος Εφραίμογλου, μέλος οικογένειας που έσωσε
Εβραίους στην Κατοχή, περιέγραψε τα προσωπικά του βιώματα και
την φυσική ανθρωπιστική στάση της οικογένειάς του να προστατέψει τους κυνηγημένους συμπατριώτες της. Ο Αλμπέρτο Φόρνης,
μέλος της νεολαίας της Κοινότητας, αναφέρθηκε στις διηγήσεις
των προγόνων του, με τις οποίες ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με
το Ολοκαύτωμα και στην ανάγκη η νέα γενιά να αγωνιστεί ενάντια
σε κάθε μορφής ρατσισμό, ώστε να αποτραπεί η επανάληψη παρόμοιων φαινομένων σε βάρος οποιουδήποτε λαού, οπουδήποτε στον
κόσμο.
Η εκδήλωση έκλεισε με τους νέους ανθρώπους να σηκώνονται από
τη θέση τους, να ανεβαίνουν στη σκηνή και να αποκαλύπτουν το
δικό τους μήνυμα: «Είμαστε εδώ – Αρκεί;». Ένα μήνυμα κάλεσμα –
κάλεσμα μνήμης – κάλεσμα επαγρύπνησης - κάλεσμα υπεράσπισης
της ελευθερίας, της αξιοπρέπειας και του πολιτισμού.
Σε αυτούς τους νέους αξίζουν θερμά συγχαρητήρια.
Με αυτή την ευκαιρία όμως και μέσα από αυτές τις γραμμές, θέλω
να επισημάνω τον καταλυτικό ρόλο που έπαιξε με το σθένος της και
το θάρρος της μια σπουδαία γυναίκα στη δημόσια αφήγηση του
Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα: η Μπέρρυ Ναχμία. Η γυναίκα που
βίωσε τη φρίκη των στρατοπέδων συγκέντρωσης, αντίκρισε το
δήμιο Μένγκελε, νίκησε το θάνατο και δεν δίστασε να μιλήσει, όταν
ξεπέρασε τους εφιάλτες της. Και η Μπέρρυ Ναχμία, μιλούσε παντού, με το ίδιο θάρρος, σε σχολεία, σε σεμινάρια, στο ραδιόφωνο
και στην τηλεόραση, χωρίς μίσος, χωρίς εκδικητικότητα αλλά με
αποφασιστικότητα για τη ζωή. Την ευχαριστούμε.
07
Αλμπέρτος
Μπεράχας
Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το
1926, έφυγε από κοντά μας στις 19
Δεκεμβρίου 2011.
Ο αρχιτέκτων μηχανικός, που σώθηκε από τη ναζιστική λαίλαπα, παντρεύτηκε τη Ντενίζ Πάρδο και μαζί
δημιούργησαν μία οικογένεια, που
κοινή αναφορά είχε τον πολιτισμό και
την αισθητική.
Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός της εθελοντικής του
ενασχόλησης με το σχολείο της Ισραηλιτικής Κοινότητας
Αθηνών, σχεδόν από την ίδρυσή του το 1960 και μέχρι το
τέλος της δεκαετίας του ʼ70. Αρχικά ως μέλος και στη συνέχεια ως πρόεδρος της Σχολικής Επιτροπής, ο Αλμπέρτος
Μπεράχας εισάγει στο σχολείο τη Ψυχολογία και την καθιστά πυλώνα υποστήριξης δασκάλων, γονέων και μαθητών.
Το σχολείο αποκτά συγκριτικά πλεονεκτήματα, πρωτοποριακά μάλιστα για την εποχή εκείνη. Με περισσή μαεστρία,
συμμαχώντας με την πρόοδο και ενάντια στο φοβικό συντηρητισμό, που επέβαλε η δικτατορία, κατορθώνει και πείθει για την ανάγκη δημιουργικής ενασχόλησης των
παιδιών, εκτός προγράμματος του υπουργείου Παιδείας.
Λάτρης του βιβλίου ο ίδιος, υλοποιεί την δωρεά του Χαιμάκη Κοέν για την κατασκευή της βιβλιοθήκης και το σχολείο αποκτά τη δική του βιβλιοθήκη.
Ο Αλμπέρτος Μπεράχας χαμογελούσε ικανοποιημένος
όταν πετύχαινε τους στόχους του, στενοχωριόταν και σιωπούσε όταν κάτι δεν πήγαινε καλά, κοκκίνιζε και εκνευριζόταν όταν άλλοι επιχειρούσαν να τον πιέσουν να
υποχωρήσει από τις αρχές του. Ανέλαβε την προεδρεία της
Κοινότητας στα μέσα της δεκαετίας του ʼ70, κατά τη διάρκεια έντονων πολιτικών, ιδεολογικών και προσωπικών αντιπαραθέσεων. Δε δίστασε να συγκρουσθεί, αλλά όταν
διαπίστωσε ότι θα έπρεπε να υποχωρήσει από τις αρχές
του, προτίμησε το δρόμο της παραίτησης.
Από τότε η ανάμειξή του στην κοινοτική πολιτική ζωή ήταν
εξαιρετικά επιλεκτική, σε συγκεκριμένα θέματα και με συγκεκριμένο στόχο συνέχιζε όμως να αποτελεί σημείο αναφοράς, από το οποίο πολλοί αντλούσαν τη συμβουλή του.
Η Αρετή Μαλάμη, ήταν μια δασκάλα του σχολείου μας, που
γνώρισε καλά τον Αλμπέρτο Μπεράχα από την πρώτη κιόλας συνάντησή τους: «Ήταν κάπου εκεί στα 1968, στα χρόνια της Δικτατορίας, νεαρή τότε δημοσιογράφος, που με
το κλείσιμο της Μεσημβρινής έμεινα χωρίς δουλειά. Ανέσυρα το πτυχίο της δασκάλας από τα αχρησιμοποίητα «χαρτιά» μου και πήγα στο ισραηλιτικό σχολείο Αθηνών, όπου
από το φίλο και συγκάτοικό μου Τζάκο
Ελιέζερ έμαθα ότι ζητούσαν δασκάλα. Και
τότε, αφού συναντήθηκα με τους κυρίους
Αλμπέρτο Μπεράχα και Δανιήλ Αλχανάτη,
σχολικών παραγόντων τότε, διημείφθη μεταξύ μας ο εξής διάλογος: «Έμαθα ότι ζητάτε δασκάλα για το σχολείο σας. Εγώ
είμαι δασκάλα αλλά λίγο ΑΛΛΙΩΤΙΚΗ από
τις άλλες. «Δηλαδή»; με ρωτάνε και οι
δύο. «Να, εγώ δεν ακολουθώ την ʻπεπατημένηʼ του σχολείου. Θέλω άλλου είδους
επαφή με τα παιδιά μου και με τη γνώση,
που τη θέλω πλατιά και αδέσμευτη». «Μας
κάνετε κυρία Αρετή», μου απάντησαν και
οι δύο. «Γιατί, αν και εμείς δεν ήμασταν
ΑΛΛΙΩΤΙΚΟΙ, δεν θα κάναμε την έρημο που
μας έδωσαν για κράτος ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ!»
συμπλήρωσε ο Αλμπέρτος Μπεράχα και
κοιτάχτηκαν και οι δύο με σημασία και
απόλυτη συμφωνία.
Ίσως αυτή η επιδίωξη του «αλλιώτικου» να
οδηγούσε τον Αλμπέρτο Μπεράχα και
τους συνεργάτες του στο να δημιουργούν
«αλλιώτικα» έργα στο σχολείο, που τότε
για άλλα σχολεία φάνταζαν ανεκπλήρωτα
όνειρα.
Μία άλλη εκπαιδευτικός του σχολείου μας
που συνεργάστηκε και γνώρισε καλά τον
Αλμπέρτο Μπεράχα για πολλά χρόνια, η
Ιφιγένεια Αντωνίου, ήταν αυτή που τον
αποχαιρέτησε στο τελευταίο του ταξίδι.
«Ένας γλυκός, χαμογελαστός άνθρωπος
που κάθε πρωί, πριν πάει στη δουλειά του
περνούσε απ το σχολείο να μας πει: «Άντε
τώρα, όλοι στις δουλειές μας», κι έφευγε
αφήνοντας πίσω μια ατμόσφαιρα ηρεμίας
και αισιοδοξίας. Και τώρα, Αλμπέρτο Μπεράχα στεκόμαστε μπροστά σου να σʼ αποχαιρετήσουμε για το στερνό ταξίδι.
Αλμπέρτο, αν πηγαίνοντας εκεί ψηλά
βρεις το Θεό θυμωμένο με τους ανθρώπους της γης, με αυτά που κάνουν, κι αν
στο θυμό του επάνω έσπασε το καλούπι
Αλμπέρτος Μπεράχας, πες του πως τον
θερμοπαρακαλούμε να το ξαναφτιάξει και
να μας στείλει γρήγορα στη γη «Αλμπέρτους», γρήγορα γιατί τους χρειαζόμαστε.
Καλό ταξίδι Αλμπέρτο μας».
B.I.E.
08
του ΑΛΜΠΕΡΤΟ ΦΟΡΝΗ
και
διδαγματα
Ο Σάμουελ Τζόνσον είχε πει ότι η
μνήμη είναι η μητέρα κάθε σοφίας. Στον πολύτιμο χρόνο που
μου έχει δοθεί θα ήθελα καταρχάς να σας μιλήσω για το πώς
έχει διαμορφωθεί η δική μου
μνήμη, μέσα από τις ίδιες τις μνήμες των επιζώντων του Ολοκαυτώματος και από τις δικές μου
εμπειρίες. Θα ήθελα όμως να σας
μιλήσω και για το πώς πιστεύω ότι
πρέπει να χρησιμοποιηθεί αυτή η
μνήμη από τη δική μου γενιά,
ώστε να αποδειχθούμε άξιοι απόγονοι του άδικου χαμού των προγόνων μας.
Η πρώτη μου επαφή με τις μνήμες
του Ολοκαυτώματος ήταν στα
παιδικά μου χρόνια, όταν περνώντας πολλές ώρες στο σπίτι του
παππού και της γιαγιάς μου, μου
αφηγήθηκαν τις ιστορίες των
δικών τους παιδικών χρόνων.
Έμαθα πώς η οικογένεια Σπιλιάκου φυγάδευσε την οικογένεια
του παππού μου μέσα από το
γκέτο της Θεσσαλονίκης βάζοντας την δική τους οικογένεια σε
ρίσκο.
Μου περιέγραψαν το πώς κρύφτηκαν σε διάφορα σπίτια χριστιανών
στην Αθήνα και πώς η οικογένεια
της γιαγιάς μου κατάφερε να φυγαδευτεί στην Τουρκία. Από τον
πατέρα μου και το θείο του,
έμαθα τις ιστορίες του άλλου
παππού και γιαγιάς, που δεν πρόλαβα να γνωρίσω καλά.
Η μνήμη από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης πρωτοήρθε κάποια
Σαββατόβραδα, από γιαγιάδες
φίλων μου, που μας πρόσεχαν όλα
τα παιδιά μαζί, και ως μαθητής
του σχολείου της εβραϊκής Κοινότητας, από τους επιζώντες που
ήρθαν να μας μιλήσουν για τις δύσκολες εμπειρίες τους.
Δύο είναι όμως τα γεγονότα, που
με έχουν στιγματίσει περισσότερο
σε σχέση με το Ολοκαύτωμα. Το
πρώτο ήταν και πάλι στο δημοτικό, όταν κάνοντας επίσκεψη
στην προγιαγιά μου, που ήταν
τότε στα τελευταία της, της είπα
περιχαρής ότι θα πήγαινα εκδρομή στη εξοχή με το εβραϊκό
σχολείο. Εκείνη, με πραγματικό
άγχος στο πρόσωπο και στη φωνή,
μου απάντησε: «Παιδί μου, να
προσέχεις τους Γερμανούς». Η
προγιαγιά μου ήταν πια πολύ μεγάλη και περισσότερο από όλα μίλαγε το υποσυνείδητο. Τότε
κατάλαβα πόσο το Ολοκαύτωμα
είχε στιγματίσει όλη της τη ζωή,
μολονότι δεν είχε βιώσει τη φρίκη
των στρατοπέδων. Τότε, προσπάθησα να φανταστώ τι βάρος έφεραν μέσα τους οι άνθρωποι που
κατάφεραν επιστρέψουν από
αυτά.
Η δεύτερη εμπειρία που με στιγμάτισε και αποτέλεσε την πρώτη
βιωματική μου μνήμη, ήταν η επίσκεψή μου, σε μεγαλύτερη ηλικία,
στα στρατόπεδα συγκέντρωσης
και εξόντωσης στην Πολωνία. Το
πρώτο πράγμα που μου έκανε εντύπωση ήταν η μυρωδιά από καμένη σάρκα που έχει μείνει
ανεξίτηλη στο χώρο. Οι θάλαμοι
αερίων, οι φούρνοι, όπου έκαιγαν
τους νεκρούς, που στο στρατόπεδο του Λουμπλίν θέρμαιναν τη
σάουνα του διοικητή και τα στενάχωρα κρεβάτια, που κοιμόντουσαν δέκα και πλέον κρατούμενοι,
είναι απομεινάρια που μαρτυρούν
τη σκληρή καθημερινότητα των
στρατοπέδων. Οι ιστορίες που
είχα ακούσει, απέκτησαν πλέον
σάρκα και οστά.
Αναρωτήθηκα πώς μπορούν να
υπάρχουν άνθρωποι και κράτη,
που ακόμα και σήμερα αμφισβητούν ότι τελέσθηκαν ειδεχθή εγκλήματα σε εκείνα τα μέρη.
Πραγματικά πώς;
Σε όλη τη διάρκεια του ταξιδιού
ήταν πολύ έντονο και το αίσθημα
ευγνωμοσύνης προς τις οικογένειες εκείνες, σαν την οικογένεια
Σπιλιάκου και Εφραίμογλου, που
έβαλαν σε κίνδυνο τη δική τους
ασφάλεια, ώστε οι παππούδες μου
και άλλοι Εβραίοι αντίστοιχα, να
μη βιώσουν τη φρίκη των στρατοπέδων.
Η πιο φορτισμένη στιγμή της επίσκεψης όμως, ήταν όταν κάναμε
μία προσευχή στη μνήμη των νεκρών. Αισθάνθηκα ότι η γενιά
μου, νέοι, Εβραίοι και χριστιανοί,
αποδεχόμασταν και αναλαμβάναμε τις ευθύνες μας, τις υποχρεώσεις μας απέναντι στη γενιά του
Ολοκαυτώματος.
Ως Εβραίος και έχοντας ακούσει
τις ιστορίες από αυτούς που τις
έζησαν, αισθάνομαι την υποχρέ-
09
ωση να μεταφέρω το περιεχόμενο
και το πνεύμα αυτών των μνημών
στα παιδιά μου. Επίσης, αισθάνομαι την υποχρέωση να μεταφέρω
αυτές τις μνήμες και στους φίλους μου και να τους προτρέψω
να επισκεφθούν τα στρατόπεδα.
Η διαιώνισή τους είναι άρρηκτα
συνδεδεμένη με τη διαιώνιση της
παράδοσής μας. Το Ολοκαύτωμα
από την άλλη μεριά, έχει διδάγματα, η οικουμενικότητα των
οποίων αγγίζει συνολικά τη γενιά
μου, ανεξάρτητα από θρήσκευμα,
φυλή ή έθνος.
Το Ολοκαύτωμα είναι το μεγαλύτερο έγκλημα στην ιστορία της
ανθρωπότητας λόγω της έκτασης
της φρίκης που έσπειρε - εξοντώθηκαν 12 εκατομμύρια άνθρωποι
σε στρατόπεδα, εκ των οποίων τα
6 ήταν Εβραίοι - αλλά κυρίως
λόγω του γεγονότος ότι «τα καλύτερα μυαλά» ενός έθνους (αν
μπορεί κανείς να τα χαρακτηρίσει
έτσι), είτε με ζήλο είτε παθητικά,
αποδέχθηκαν να οργανώσουν με
επιστημονικό τρόπο αυτές τις ειδεχθείς και μαζικές δολοφονίες
του ναζιστικού καθεστώτος και
ένας ολόκληρος λαός αποδέχθηκε να τις εκτελέσει.
Γερμανοί επιστήμονες φιλούσαν
τα παιδιά τους κάθε πρωί και πήγαιναν στη δουλειά, όπου καλούνταν να βρουν με ποιο τρόπο το
καθεστώς θα αντλήσει το μεγαλύτερο όφελος από την εργασία των
ομήρων και με ποιο τρόπο θα ελαχιστοποιούσαν το κόστος κράτησης και εξόντωσής τους. Έτσι
δημιούργησαν σχέδια άφιξης και
εξόντωσης ομήρων, ώστε τα
στρατόπεδα να βρίσκονται σε
πλήρη λειτουργία με ανθρώπους
ικανούς να εργαστούν σκληρά.
Από την άλλη, εκμεταλλεύονταν
σαν προϊόν τα σώματα των ομήρων παίρνοντάς τους τα μαλλιά,
τα χρυσά δόντια και μετατρέποντας τα σώματά τους σε σαπούνι.
Οι Γερμανοί ψυχολόγοι βρήκαν
τρόπους για να μειώσουν την αντίδραση των ομήρων είτε κατά
την αναχώρησή τους προς τα
στρατόπεδα είτε πριν την εκτέλεσή τους. Έτσι έδιναν στους
Εβραίους πλαστούς τίτλους γης
στην Πολωνία, ώστε να μην καταλάβουν τι τους περιμένει. Επίσης,
έντυναν τα στρατόπεδα εξόντωσης, σαν στην Τρεμπλίνκα, με
προσόψεις νοσοκομείων, ώστε να
νομίζουν οι όμηροι ότι πάνε να
τους εξετάσουν γιατροί και να
μην αντιδρούν στο δρόμο προς
την εξόντωσή τους.
Αυτά είναι λίγα μόνο παραδείγματα που μαρτυρούν ότι μία γενιά
Γερμανών συνειδητά δέχθηκε να
χρησιμοποιήσει το ταλέντο της,
για να κάνει τεράστια εγκλήματα.
Αυτή ή γενιά των Γερμανών πρέπει να είναι για μας το μεγαλύτερο παράδειγμα προς αποφυγή.
Το δίδαγμα που αντλούμε από τις
μνήμες είναι ότι, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τη μεγαλύτερη δύναμη της γενιάς μας, που είναι η
γνώση και οι δεξιότητές μας, για
να κάνουμε «το καλό» στους ανθρώπους γύρω μας αλλά και σε
αυτούς που δε γνωρίζουμε. Η
γενιά μας πρέπει να πρεσβεύει και
να υπερασπίζεται την ηθική και να
αντιλαμβάνεται τον αντίκτυπο
των πράξεών της στις επόμενες
γενιές. Πρέπει να γίνουμε η γενιά
που θα βρει έξυπνους τρόπους
για ανάπτυξη με ταυτόχρονο σεβασμό στο περιβάλλον. Πρέπει να
γίνουμε η γενιά που θα βρει τρόπους, ώστε όλοι οι συμπολίτες
μας στον κόσμο, να έχουν πρόσβαση σε νερό και φαγητό. Πρέπει να γίνουμε η γενιά, που θα
εξαλείψει αρρώστιες που μαστίζουν σήμερα τον κόσμο.
Ως μέλος αυτής της γενιάς,
θεωρώ ιδιαίτερα λυπηρό που τα 6
εκατομμύρια Εβραίοι που εξοντώθηκαν στο Ολοκαύτωμα δεν μπό-
ρεσαν να δούνε την ίδρυση του
κράτους του Ισραήλ. Ο τόσο άδικος θάνατός τους, άσκησε πίεση
για την επιτάχυνση της δημιουργίας ενός κράτους, που δεκαετίες
πριν έπρεπε να έχει δημιουργηθεί.
Είμαι βέβαιος όμως, ότι είναι περήφανοι που το κράτος του Ισραήλ έχει ως ακρογωνιαίο λίθο
της υπόστασής του, να κάνει «το
καλό», όπως είπα πριν. Που έχει
καταφέρει να μετατρέψει την
έρημο σε γόνιμη γη. Που έχει
ανακαλύψει φάρμακα και ιατρικές
παρεμβάσεις, που σώζουν τη ζωή
πολλών συνανθρώπων μας. Που
έχει ανακαλύψει νέες τεχνολογίες, που βελτιώνουν την επικοινωνία και τη διακίνηση ιδεών.
Είμαι Έλληνας. Γεννήθηκα Έλληνας και συνειδητά θεωρώ τον
εαυτό μου Έλληνα. Σε αυτό το
πλαίσιο, αισθάνομαι ότι, η ύπαρξη
ενός ισχυρού κράτους του Ισραήλ
με κάνει καλύτερο Έλληνα, μειώνοντας το φόβο αυτοσυντήρησης και επιτρέποντάς μου να είμαι
πιο δημιουργικός και πιο αφοσιωμένος στο στοίχημα της γενιάς
μου.
Ας είναι αυτή η μέρα κάθε χρόνο,
ημέρα μνήμης των νεκρών μας,
ημέρα περισυλλογής για το πόσο
φρικιαστικά πράγματα μπορεί να
κάνει ο άνθρωπος αλλά και ημέρα
που ο καθένας από μας, θα αναλαμβάνει την ατομική του ευθύνη
απέναντι στους συνανθρώπους
του, όπου και αν βρίσκονται.
* Το κείμενο αυτό αναγνώσθηκε στην εκδήλωση μνήμης της 26/01/2012 στην Αθήνα
10
της ΝΤΟΡΙΤΑΣ ΑΛΕΞ. ΤΡΕΒΕΖΑ
το
μιας
χρονικο
υποκρισιας
Το άρθρο που ακολουθεί δεν πρόκειται να ευχαριστήσει
ιδιαίτερα τους αναγνώστες του Αλεφ. Γιατί αφορά σε μια
περίοδο, φορτισμένη με τις χειρότερες αναμνήσεις και
τις πιο συγκλονιστικές αφηγήσεις ανθρώπινου πόνου. Η
περιγραφή μια άγνωστης πτυχής του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που αποκαλύπτεται μέσα από την «μαρτυρία»
ενός κατοίκου σε ένα χωριό της περιοχής του νομού
Έβρου, αναδιπλώνει την πλήρη αδιαφορία που έδειξαν
προς τους Εβραίους συμπολίτες τους, πολλοί από τους
κατοίκους, των οποίων τα κίνητρα παραμένουν – για
μένα τουλάχιστον- ασαφή και σκοτεινά.
Θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι σε προηγούμενο τεύχος
έγινε αναφορά στους Εβραίους, που δεν κατάφεραν να
επιζήσουν την περίοδο 1941-1944 στην περιοχή της Ανατολικής Θράκης και συγκεκριμένα στο Διδυμότειχο. Τα
στοιχεία που παρέθεσα τότε, βασίστηκαν στα λεγόμενα
ενός μόνιμου κατοίκου της περιοχής, ο οποίος περιέγραψε σε απολογητικό τόνο την σοβαρότατη απώλεια
του εβραϊκού πληθυσμού της και τις δραματικές συνέπειες που αυτό είχε για την πορεία και εξέλιξη του τόπου.
Φαίνεται όμως ότι ο συγκεκριμένος κάτοικος παρέλειψε
να αναφερθεί στην έχθρα και τον φθόνο που υπήρχε
εναντίον των Εβραίων από μεγάλη μερίδα του γενικού
πληθυσμού, την πλήρη αδυναμία να τους παράσχουν την
στοιχειώδη βοήθεια μπροστά στον κίνδυνο του αφανισμού και την παντελή έλλειψη ηθικής ευθύνης απέναντι
στην εξαθλίωση εκατοντάδων συνανθρώπων τους.
Τετάρτη, 14 Δεκεμβρίου 2011. Επισκέπτομαι το σπίτι ενός
ηλικιωμένου στα περίχωρα του Διδυμοτείχου, που όταν
ξέσπασε ο Πόλεμος ήταν εννέα χρονών.* Πρώην πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου του Διδυμοτείχου και
σίγουρα ένας άνθρωπος που δραστηριοποιείται ακόμα και
σήμερα, σε ηλικία 80 ετών, στα κοινά της πόλης του. Με
υποδέχεται με μια σχετική αμηχανία και νευρικότητα.
Αρχικά θέλησα να μάθω ποια ήταν η σχέση του πληθυσμού της περιοχής με τον γερμανικό στρατό και πως αντιμετώπισαν την εισβολή τους, ήδη από τις πρώτες
ημέρες. Απάντησε λέγοντας ότι «οι Γερμανοί, μπαίνοντας στο χωριό, μοίρασαν σε μένα και όλα τα παιδιά της
ηλικίας μου σοκολάτες και καραμέλες». Η πρώτη φορά,
που θυμάται να έπιασαν λεφτά στα χέρια τους ήταν όταν
αντάλλασαν αγροτικά προϊόντα και οι Γερμανοί τους
πλήρωναν γι αυτά με χρήματα. Αναφέρει ότι, με πρωτοβουλία του γερμανικού στρατού κατασκευάστηκαν οι
δρόμοι της περιοχής και ότι σε αυτό το έργο όλοι εργάστηκαν επί πληρωμή, ενώ οι Εβραίοι εξαναγκάστηκαν να
δουλέψουν στην κατασκευή δρόμων, χωρίς να πάρουν
ούτε ένα ημερομίσθιο. Συνεχίζει επαναλαμβάνοντας αρκετές φορές ότι οι Εβραίοι ήταν πολύ πλούσιοι και στο
ερώτημά μου για το αν υπήρχε εβραϊκός πληθυσμός εκεί
τότε, αναφέρει ότι «στο χωριό τότε δεν υπήρχαν ούτε
Εβραίοι, ούτε Τούρκοι».
Ένας από τους πιο συνήθεις τρόπους που χρησιμοποίησαν τα γερμανικά στρατεύματα για να «εξαγοράσουν»
την εμπιστοσύνη και την συνεργασία των νεαρότερων
μελών της μικρής κοινότητας ήταν προσφέροντάς τους
αγαθά ή τρόφιμα με απώτερο στόχο να εξασφαλίσουν
από πλευράς τους συνεργασία και υπακοή. Αυτή η πάγια
πολεμική τακτική έλαβε χώρα και στο συγκεκριμένο
χωριό, με ιδιαίτερα αποτελεσματικό τρόπο.
Όταν τον ρώτησα αν κινδύνεψε η ζωή του ιδίου ή των
κατοίκων γενικά από τα δεινά της γερμανικής Κατοχής,
ανέφερε ότι δεν κατάλαβε τις συνέπειες του Πολέμου, η
παρουσία του γερμανικού στρατού ήταν αρκετά «διακριτική» απέναντί τους και δεν ενόχλησε κανένα άλλο,
πέραν του εβραϊκού πληθυσμού. Στο ερώτημα τι συνέβη
με τους Εβραίους της περιοχής, πως εκδιώχτηκαν, εκτοπίστηκαν και οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα θανάτου,
απαντά λέγοντας ότι «οι Εβραίοι γνώριζαν καλά ότι κινδύνευαν αλλά δεν είχαν κανέναν τρόπο να διαφύγουν. Ο
πατέρας μου είχε ένα φίλο ο οποίος τον παρακάλεσε να
τον βοηθήσει, προσφέροντάς του όλη του την περιουσία. Του το αρνήθηκε γιατί φοβήθηκε ότι θα πιαστεί κι
αυτός μαζί».
«Οι Γερμανοί τότε», μονολογεί, «είχαν άλλο ποιόν, που
δεν έχει καμία σχέση με το σημερινό». Μιλούσε με ιδιαίτερα κολακευτικά λόγια γι αυτούς, για το πώς θαμπώθηκε από τις μηχανές και τα βαριά τους οχήματα, για την
δύναμη και την «ανεκτική» τους στάση απέναντι σε
όσους ήταν μη Εβραίοι, χωρίς να αναφερθεί ούτε μια
11
φορά στην γενοκτονία ή την συντριπτική και ανεπανόρθωτη απώλεια των εβραϊκών οικογενειών της περιοχής
στην οποία ζούσε. Ανθρώπων που μέχρι πριν λίγο ήταν
συμπολίτες του.
Ο άνθρωπος αυτός έφυγε τη δεκαετία τουʼ60 για την
Γερμανία, όπου εργάστηκε για 30 χρόνια μαζί με την γυναίκα του. Όταν τον ρώτησα γιατί επέλεξε την συγκεκριμένη χώρα, για να ζήσει και να κάνει οικογένεια
δυσκολεύτηκε να απαντήσει. «Εκεί ήθελα», είπε στο
τέλος. Η αλήθεια είναι ότι την περίοδο της παραμονής
του γερμανικού εισβολέα, σε πολλά μέρη οι ντόπιοι συνεργάστηκαν άψογα με τις δυνάμεις κατοχής και ως εκ
τούτου τους προσφέρθηκαν ανταλλάγματα, όπως μια πιο
ευνοϊκή μεταχείριση σε περίπτωση που αργότερα θα επιζητούσαν να βρουν μια δουλειά στη Γερμανία. Οι απαντήσεις του σε όσα τον ρώτησα ήταν παραπλανητικές.
Εσκεμμένα, άλλαζε το θέμα της συζήτησης, ενώ η αμηχανία του ήταν έντονη καθώς κοιτούσε διαρκώς την γυναίκα του, κι εκείνη έστρεφε το βλέμμα προς την άλλη
πλευρά. Φαινόταν σα να είχε εντυπωσιαστεί υπερβολικά
από την παρουσία των Γερμανών, με αποτέλεσμα αυτή η
εμπειρία να τον οδήγησε σε εξεύρεση εργασίας αργότερα σε αυτή την χώρα.
Δεν θα ήθελα να αφήσω αιχμές και υπονοούμενα για το τι
πραγματικά συνέβη κατά την διάρκεια του Πολέμου ούτε
να αποδώσω σε αυτόν την φρικαλεότητα του παρελθόντος αλλά για όση ώρα διήρκεσε η συζήτηση δεν έδειξε
ούτε ένα ίχνος μετάνοιας, λύπησης ή θλίψης για το φοβερό μίσος με το οποίο καταδιώχτηκαν εκατοντάδες
Εβραίοι συμπολίτες του. Αντιθέτως, τα λόγια του για τους
Γερμανούς ήταν γεμάτα ένθερμο ενθουσιασμό που προσπαθούσε –ανεπιτυχώς- να μην αποκαλύψει. Νιώθω βαθύτατα συγκλονισμένη και ιδιαίτερα ενοχλημένη από την
πλήρη έλλειψη οποιουδήποτε συναισθήματος εκ μέρους
του και διαισθάνομαι ότι από τότε που ήταν παιδί μέχρι και
σήμερα, έχει ακριβώς την ίδια αντίληψη, τρέφει τα ίδια
αντι-εβραϊκά συναισθήματα και εξακολουθεί να μη θεωρεί οποιονδήποτε Εβραίο ισότιμο συνάνθρωπο ή συμπολίτη του. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί η αίγλη που
συνόδευε τότε την δύναμη ενός δυνάστη, μια δύναμη με
την οποία θέλησε να συνεργαστεί, προκειμένου να λάβει
ανταμοιβές και ασήμαντα αγαθά, σε μια περίοδο ανελέητης φτώχιας.
Η αποτυχία να κατανοήσω πλήρως το πώς κάποιοι άνθρωποι «αγκάλιασαν» την γερμανική εισβολή, είναι ίσως
δικό μου πρόβλημα. Η μισαλλοδοξία όμως και ο ρατσισμός που ακολουθεί ακόμα τις αντιλήψεις εκείνων που
είδαν με τα μάτια τους το μίσος και τη καταστροφή του
Πολέμου, είναι σίγουρα πρόβλημα τόσο δικό τους όσο
και δικό μας. Γιατί ζουν και υπάρχουν ανάμεσά μας.
*Ο ίδιος ζήτησε να μην αποκαλυφθεί το όνομα του, το οποίο γνωρίζει η
σύνταξη του Αλεφ.
Ο γενικός γραμματέας Θρησκευμάτων, Γιώργος
Καλαντζής, άνοιξε τις εργασίες του 7ου εκπαιδευτικού Σεμιναρίου «Διδάσκοντας το Ολοκαύτωμα
στην Ελλάδα», το οποίο διοργάνωσε το εβραϊκό
μουσείο Ελλάδος, υπό την αιγίδα του υπουργείου
Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων.
Στην ομιλία του, μεταξύ άλλων, τόνισε ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν διπλά κρίσιμο ρόλο, διότι αφενός πρέπει να αποκαλύπτουν ένα αντισημιτισμό
και ρατσισμό, που προσπαθεί να κρυφτεί φορώντας μοντέρνα ρούχα για να μην αναγνωρίζεται,
αφετέρου γιατί οι φασιστικές και ρατσιστικές οργανώσεις εστιάζουν τις τακτικές στρατολογήσεις
μελών κυρίως στους εφήβους.
Περιέγραψε επίσης, την προσωπική του εμπειρία
από την επίσκεψη στο μουσείο του Ολοκαυτώματος στην Ιερουσαλήμ: «Λίγο πριν την έξοδο, βρίσκεται μια μεγάλη κυκλική αίθουσα, όπου πάνω
από τον επισκέπτη σʼ ένα τεράστιο κώνο που σχεδόν τον αγκαλιάζει, υπάρχουν χιλιάδες φωτογραφίες παιδιών, γυναικών και αντρών. Άλλες είναι
σε στιγμές χαράς, άλλες από ταυτότητες, άλλες
είναι οικογενειακές, άλλες δείχνουν μια παρέα
φίλων σε κάποια εκδρομή, άλλες πάλι δείχνουν
παιδιά σε εκείνες τις στιγμές που κάθε μάνα θέλει
να τα θυμάται. Καμία τους δεν είναι φωτογραφία
λύπης κι ας είναι όλες ασπρόμαυρες.
Ανάμεσά τους υπάρχουν γράμματα ή δελτάρια
ευχών. Όταν οι ιστορικοί μετατρέπουν σε αριθμούς τα πρόσωπα, κανένα συναίσθημα δεν γεννιέται, όταν όμως αυτοί οι απρόσωποι αριθμοί που
έχουμε συνηθίσει να τους ακούμε, γίνονται πρόσωπα τότε ο πιο άγριος τρόμος κυριαρχεί στην
ψυχή μας, γιατί ξαφνικά συνειδητοποιούμε ότι καθένας από μας, τα παιδιά μας, θα μπορούσε να
έχει την ίδια μοίρα απλώς και μόνο γιατί μπορεί
να είναι διαφορετικός. Και επειδή κάθε εποχή και
κοινωνία μπορεί να ορίζει τη διαφορά όπως θέλει,
κανείς δεν μπορεί να είναι ασφαλής, όσο ο κάθε
είδους ρατσισμός σπέρνει το δηλητήριό του».
Στις 27 Δεκεμβρίου, ο Γιώργος Καλαντζής και η
σύζυγός του συμμετείχαν στην τελετή του Χανουκά, στην οδό Μελιδώνη, στο Θησείο. Όγδοη
μέρα της γιορτής του φωτός, ο Γιώργος Καλαντζής ανάβει ένα από τα οκτώ κεριά της μεγάλης
Χανουκιγιά, και μετά από πολλά χρόνια, η ελληνική πολιτεία μετέχει ενεργά σε μία θρησκευτική
τελετή της Ισραηλιτικής Κοινότητας της Αθήνας.
12
νεα αιθουσα μουσικης
στο
Για μια ακόμη φορά, αποδεικνύεται η έμφαση που δίνει ο
εβραϊσμός της Αθήνας στην παιδεία. Σε μια παιδεία, που διασφαλίζει το μέλλον και την πρόοδο της νέας γενιάς. Παρά την
κρίση, σε πείσμα της κρίσης, η παιδεία στο σχολείο της Ισραηλιτικής Κοινότητας της Αθήνας ενισχύεται, βελτιώνεται,
αναπτύσσεται προκειμένου τα παιδιά της Κοινότητάς μας να
αποκτήσουν ακόμη περισσότερα εφόδια για την αντιμετώπιση
των κρίσεων.
Η μουσική είναι πολιτισμός, ενώνει ανθρώπους και λαούς, γεφυρώνει χάσματα, αναδεικνύει ταλέντα. Στις 20 Ιανουαρίου
2012, ένα ακόμη όνειρο γίνεται πραγματικότητα. Το σχολείο
μας αποκτά τη δική του σύγχρονη αίθουσα μουσικής.
Μια ομάδα ανθρώπων οραματίσθηκε και υλοποίησε
αυτό το στόχο. Κάποιοι άλλοι χρηματοδότησαν το
έργο, που είναι αφιερωμένο στα 13.000 Eβραιόπουλα
της Ελλάδας που χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα.
Στα εγκαίνια παρευρέθηκαν ο πρόεδρος της Ι.Κ.Α. κ.
Β. Αλμπάλα, ο Ραββίνος κ. Ι. Μιζάν, οι δωρητές, χάρη
στους οποίους έγινε δυνατή η κατασκευή της αίθουσας και όλοι όσοι συνέβαλαν σε αυτή.
Η νεότερη ορχήστρα του ελληνικού εβραϊσμού υποδέχεται τους προσκεκλημένους. Βιολί, βιολοντσέλο,
ξυλόφωνο, μεταλλόφωνο και δύο κιθάρες, είναι τα
όργανα των μικρών μουσικών του σχολείου μας που
ερμηνεύουν Μπετόβεν.
«Οι φλόγες μπορούν να κάψουν το βιολί μα δεν μπορούν να κάψουν τις νότες». Με αυτά τα λόγια και το
μήνυμα αυτό, η νέα αίθουσα μουσικής υποδέχθηκε
τους προσκεκλημένους και θα υποδέχεται τους μαθητές του εβραϊκού σχολείου.
«Για τους πολλούς δωρητές μας η αίθουσα μουσικής
του σχολείου μας, αποτελεί την απόδειξη του εφικτού, της αλληλεγγύης, της συλλογικής συνεισφοράς και της υποστήριξης των παιδιών του σχολείου
μας, που αποτελούν το πιο γλυκό κύτταρο της Κοινότητάς μας σήμερα και είναι το μέλλον της, στα
χρόνια που θα ακολουθήσουν.
Για τις οικογένειες των μεγάλων δωρητών μας, η αίθουσα μουσικής του σχολείου μας, αποτελεί επιπροσθέτως ένα κομμάτι της ίδιας της ζωής τους, ένα
κομμάτι των δικών τους ανθρώπων, ένα κομμάτι γεμάτο αγάπη κι ένα σημείο αναφοράς για τους απογόνους τους. Μωρίς Φάις, Μωυσή Ματαθία, Ζουλή
Βιτάλη: θα σας θυμόμαστε κάθε φορά που θα επισκεπτόμαστε την αίθουσα μουσικής του σχολείου
μας.
«Σας ευχαριστούμε όλους από καρδιάς!». Με τα
ζεστά αυτά λόγια αυτά, η Σχολική Επιτροπή του δημοτικού σχολείου της Ισραηλιτικής Κοινότητας της
Αθήνας ευχαρίστησε όλους τους δωρητές, εκ μέρους του συνόλου του αθηναϊκού εβραϊσμού, αφού
το έργο αυτό καθίσταται πλέον η σύγχρονη μουσική
γωνιά για ολόκληρη την Κοινότητά μας, εκεί όπου
κτυπά η καρδιά της, στον τόπο που γεννιέται η πρόοδος, εκεί που οι παιδικές φωνές προκαλούν χαρά
και συγκίνηση.
Ακολούθησε Καμπαλάτ Σαμπάτ με τα παιδιά του νηπιαγωγείου, ενώ τους καλεσμένους αποχαιρέτησαν
όλα τα παιδιά του σχολείου, τραγουδώντας τους το
“Τhank you for the music”, ευχαριστώντας τους συμβολικά, που ένα ακόμη όνειρο του σχολείου μας
έγινε πραγματικότητα.
Β.Ι.Ε
της ΓΙΩΤΑΣ ΜΥΡΤΣΙΩΤΗ
13
η Θεσσαλονικη
να
παλι
Η επέτειος των 100 χρόνων από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης επιταχύνει τις κινήσεις
για το άνοιγμά της στον κόσμο.
Το 2012 είναι η χρονιά της Θεσσαλονίκης. Γιορτάζει τα
100 χρόνια ένταξής της στην ελληνική επικράτεια. Είναι
ίσως, η μοναδική επέτειος κατά την οποία η πόλη δεν αναλώνεται στη διοργάνωση ενός προγράμματος με εθνικοπατριωτικές και νοσταλγικές εκδηλώσεις, αλλά σε σχέδια
για τη μετάβαση στη δεύτερη εκατονταετία της μεταοθωμανικής περιόδου. Χρήματα λόγω της συγκυρίας δεν
υπάρχουν και οι «καιροί ου μενετοί». Η πόλη όμως, προσκαλεί τις δυνάμεις της να αφουγκραστούν το παρελθόν,
να αξιολογήσουν τον ιστορικό πλούτο και με εξωστρέφεια να αξιοποιήσουν τα πλεονεκτήματα και τη γεωγραφική της θέση, ως προοπτική εξόδου από την κρίση.
Ακούστηκαν συχνά όλα τα παραπάνω, αλλά το άνοιγμα
προς αυτήν την κατεύθυνση κάνει ήδη ο δήμος Θεσσαλονίκης: ματιά στο παρελθόν αλλά με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον, είναι το μήνυμα. «Πάμε δυναμικά στον
επόμενο αιώνα με μια λέξη-κλειδί: αλλαγή νοοτροπίας.
Βασίζομαι στους νέους, αλλά επαναλαμβάνω τα λόγια
του Κένεντι: «Μη σκέφτεσαι τι κάνει ο Δήμος για σένα,
σκέψου τι κάνεις εσύ για τον Δήμο», αναφέρει στην «Κ»
ο Γιάννης Μπουτάρης.
«Το 1912 η Θεσσαλονίκη ήταν μια πόλη με διεθνή ακτινοβολία, σήμερα, μια επαρχιακή πόλη. Ήταν εμπορικό λιμάνι, σήμερα, μετά βίας μαρίνα. Είχε 12 εφημερίδες,
τώρα με το ζόρι κυκλοφορεί μία. Όμως, κοιτάμε μπροστά. Σε μια πόλη που θα είναι τουριστικός προορισμός.
Με εναλλακτικά μέσα μαζικής μεταφοράς (μετρό, θαλάσσια συγκοινωνία). Με το ιστορικό της κέντρο χωρίς
αυτοκίνητα. Με πανεπιστήμια όπου θα αναπτυχθούν ανθρωπιστικές σπουδές, κέντρα τουρκικών, σλαβικών και
εβραϊκών μελετών. Με ένα μουσειακό άξονα που θα ξεκινάει από το Τελλόγλειο και μέσω του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, του Αρχαιολογικού και Βυζαντινού
Μουσείου, θα καταλήγει στην πλατεία Δημαρχείου. Με
μητροπολιτικό πάρκο στη θέση της Διεθνούς Εκθέσεως.
Μʼ ένα ζωντανό λιμάνι. Με πλατείες, φωτισμένα μνημεία
και με πινακίδες που θα υπενθυμίζουν σε κάθε γωνία, σε
κάθε δρόμο, την κρυμμένη ιστορία και τους ανθρώπους
της: την κεντρική συναγωγή Ταλμούδ Τορά Αγκαδόλ
(στην πλατεία Άθωνος), που κάηκε το 1917 και δεν ξα-
ναχτίστηκε. Τα 55.000 ονόματα Εβραίων –στην πλατεία
Ελευθερίας– που χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα, τον Δεσπεραί, τον Εμπράρ, τον Πολκ, τον Λαμπράκη».
«Η Θεσσαλονίκη, όπως την αποκαλεί ο Μαζάουερ, είναι
η πόλη των σιωπών. Μια πόλη με εκκωφαντικές, θορυβώδεις σιωπές, σιωπές που σε κουφαίνουν από την ένταση.
Αν περπατήσεις το κέντρο της θα ακούσεις τις φωνές των
Μουσουλμάνων, των Εβραίων, των Αρμενίων...», παρατηρεί ο Δημήτρης Καιρίδης, Αν. Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών
Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
«Τα 100 χρόνια», εξηγεί, «κουβαλούν το τραύμα από τις
συνεχείς απώλειες και μαζί πάντα την ανθεκτικότητα,
την επιμονή, τον αγώνα επιβίωσης. Όμως, η πόλη για να
πατήσει γερά στο μέλλον πρέπει να καταπολεμήσει νευρώσεις που έχουν συσσωρευτεί στο σώμα της αυτά τα
100 χρόνια. Η εκατονταετία λοιπόν, μας καλεί σε άσκηση
αυτογνωσίας, ώστε με αυτοπεποίθηση να επενδύσει στο
παρελθόν της, στον πολυπολιτισμικό και πολυεθνικό της
πλούτο, στην εύφορη ενδοχώρα, αναπτύσσοντας εμπορικές, τουριστικές, πολιτισμικές σχέσεις με τους πλούσιους και δυναμικούς της γείτονες. Αυτή ακριβώς είναι
και η ατζέντα του δημάρχου της, που άνοιξε δείχνοντας
το δρόμο προς το μέλλον».
Τα εκατό χρόνια για τον συγγραφέα Χρίστο Ζαφείρη
είναι όριο, σταθμός και αφετηρία. «Μολονότι ο 20ός αιώνας ήταν ένας αιώνας διαχρονικής “ελληνοποίησης”
της Θεσσαλονίκης, αλλοίωσης και άλωσης της αρχιτεκτονικής της κληρονομιάς στο όνομα της αντιπαροχής,
η αδιάλειπτη ιστορία της, η διαχρονική της κατοίκηση και
ο αρχαιολογικός και βυζαντινός της πλούτος με 17 μνημεία χαρακτηρισμένα από την UNESCO, την καθιστούν
μοναδική και προνομιούχα. Η προσπάθεια του δημάρχου
να την τοποθετήσει στον παγκόσμιο χάρτη, ως πόλη ιστορική και ως κέντρο μιας ευρύτερης ιστορικής περιοχής
με τα βασικότερα σημεία της παγκόσμιας Ιστορίας –
Αγιον Ορος, Βεργίνα, Δίον, Ολυμπος– αποτελεί ίσως, την
πιο σημαντική άσκηση του αιώνα, έναν εορτασμό με περιεχόμενο και ουσία».
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 6/01/2012
14
του RODRIGO CARRIZO COUTO
μουσικα γενεθλια
στο
Ζουμπίν
Μεχτά
Η Φιλαρμονική ορχήστρα του Ισραήλ γιορτάζει 75 χρόνια ζωής, με μια πλειάδα προσκεκλημένων μουσικών
αστέρων. Ο Ζουμπίν Μεχτά, διευθυντής εφʼ όρου ζωής
του ισραηλινού μουσικού συγκροτήματος, γιορτάζει
επίσης, τα 50 χρόνια της σχέσης του με την ορχήστρα.
Όταν, αύριο το βράδυ, παραμονή της πρωτοχρονιάς, ο
Κούρτ Μαζούρ θα διευθύνει την περίφημη «Ωδή στη
Χαρά» από την Ενάτη Συμφωνία του Μπετόβεν, θα δώσει
μια λαμπρή νότα σε δύο εβδομάδες εορτασμών, που
έφεραν στο Ισραήλ μια πλειάδα διεθνών αστέρων της
κλασικής μουσικής.
Ο λόγος δεν είναι άλλος, παρά ο εορτασμός των 75 ετών
της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Ισραήλ (ΙΡΟ, σύμφωνα
με το αγγλικό ακρωνύμιό της) και των 50 ετών της σχέσης του Ζουμπίν Μεχτά με την ορχήστρα αυτή, την πολιτιστική ναυαρχίδα του εβραϊκού κράτους. Μια
ορχήστρα που η ιδιαίτερη ιστορία της την καθιστά (σχεδόν) μοναδική στον κόσμο.
Η ιστορία αυτή ξεκινά το 1936, όταν ο Πολωνός βιολιστής Μπρόνισλαφ Χιούμπερμαν, βλέποντας το πολιτικό
τοπίο στην Ευρώπη να επιδεινώνεται από την ασυγκράτητη άνοδο της ναζιστικής Γερμανίας, αποφάσισε να
μεταναστεύσει στην τότε βρετανική Εντολή της Παλαιστίνης. Ο προνοητικός καλλιτέχνης προσκάλεσε 75
Εβραίους μουσικούς να εγκατασταθούν στους αμμόλοφους του Τελ Αβίβ, οι οποίοι ήταν ερμηνευτές σε ορισμένες από τις καλύτερες ορχήστρες της Ευρώπης.
Όπως θυμούνται ακόμα σήμερα τα γηραιότερα μέλη της
ορχήστρας, «όσοι ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά του,
έσωσαν τη ζωή τους. Οι υπόλοιποι χάθηκαν στα ναζιστικά
στρατόπεδα.» Αυτός ήταν ο πυρήνας του σχήματος, που
τότε ονομαζόταν Συμφωνική ορχήστρα της Παλαιστίνης,
την εναρκτήρια συναυλία της οποίας δεν διηύθυνε άλλος
από τον Αρτούρο Τοσκανίνι. Με εκείνη την ευκαιρία, ο
θρυλικός Ιταλός μαέστρος και μεγάλος πολέμιος του φασισμού, δήλωσε: «το κάνω αυτό για την ανθρωπότητα».
Έτσι άρχισε μια διαδοχή σπουδαίων διευθυντών ορχήστρας, ανάμεσά στους οποίους ξεχωρίζουν ο Λέοναρντ
Μπέρνσταϊν και ένας Ινδός από τη Βομβάη, που έφτασε
για πρώτη φορά στο Ισραήλ το 1961, ως προσκεκλημένος
διευθυντής ορχήστρας.
Μπάχ με μάσκα αερίων
Πρόκειται για τον Ζουμπίν Μεχτά, που από το 1981 είναι
διευθυντής εφʼ όρου ζωής της Φιλαρμονικής ορχήστρας
του Ισραήλ. Ο διορισμός αυτός επισφράγισε μια μεγάλη
σχέση φιλίας, η οποία άρχισε όταν ο νεαρός Μεχτά
έφτασε εκεί για μια αντικατάσταση της τελευταίας στιγμής. Λέγεται ότι ο μαέστρος από τη Βομβάη ταξίδεψε
στο Ισραήλ με αεροπλάνο, που μετέφερε όπλα και ότι καθόταν πάνω σε ένα κιβώτιο με οβίδες. Είτε αυτό ισχύει
είτε όχι, η εικόνα είναι εμβληματική.
Στην πραγματικότητα, η σχέση του Ινδού καλλιτέχνη,
που είναι Ζωροάστρης, με το Ισραήλ, δεν είναι λιγότερο
περίεργη. Όπως εξηγεί ένα μέλος της ορχήστρας, ο
Μεχτά είναι «επίτιμος πολίτης του Τελ Αβίβ», αλλά ποτέ
δεν ασπάστηκε τον ιουδαϊσμό, ενώ διατηρεί την ινδική
υπηκοότητά του. Αυτό δεν τον εμπόδισε να διευθύνει
την Φιλαρμονική ορχήστρα του Ισραήλ, σε καταστάσεις
υψηλού κινδύνου.
Είναι γεγονός ότι, η Φιλαρμονική ορχήστρα του Ισραήλ
είναι στενά συνδεδεμένη με την ιστορία της χώρας της
και των πολέμων, που σημάδεψαν τη ζωή του κράτους
του Ισραήλ. Αν υπάρχει κάτι που κάνει πραγματικά ασυνήθιστη την Φιλαρμονική ορχήστρα του Ισραήλ, είναι
αυτή η ικανότητα εργασίας υπό ακραίες συνθήκες, αφού
είναι αμφίβολο αν, οποιαδήποτε άλλη συμφωνική ορχήστρα υψηλού επιπέδου, θα ερμήνευε εν μέσω ρουκετών
ή στο πεδίο της μάχης.
Ο Άβη Σοσάνι, διευθύνων σύμβουλος της Φιλαρμονικής
ορχήστρας του Ισραήλ, εξηγεί: «Ήμουν παρών την ημέρα
που ο Ισαάκ Στέρν έδωσε ένα ρεσιτάλ Μπάχ σε μια αίθουσα, όπου όλοι φορούσαν μάσκα αερίων. Το εκπληκτικό είναι ότι κανείς δεν εγκατέλειψε την αίθουσα, παρά
τις αραβικές ρουκέτες που έπεφταν. Ήμουν εκεί όταν ο
Λέοναρντ Μπέρνσταϊν διηύθυνε στο Όρος Σκοπός, για
τους τραυματίες πολέμου. Όπως και την ημέρα που ο
Ζουμπίν Μεχτά διηύθυνε, κατά τη διάρκεια του Α΄ Πολέμου του Κόλπου. Δεν μπορούσαμε να ερμηνεύσουμε
στην έδρα μας και έπρεπε να πάμε στη Γιάφα, εξαιτίας
του κινδύνου. Υπάρχουν στιγμές που ποτέ δεν θα ξεχάσουμε, κυρίως επειδή οι αίθουσες ήταν κατάμεστες. Ο
κόσμος έψαχνε βαθιές ανθρώπινες αξίες και τις βρήκε
στη μουσική. Όσο οι άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να
διακινδυνεύσουν τη ζωή τους για να πάνε σε μια συναυλία, υπάρχει ελπίδα».
Παρόλο που συμβολίζει το τραγούδι της ελπίδας, το γεγονός ότι αποτελεί τη «ναυαρχίδα του ισραηλινού πολιτισμού» δεν είναι χωρίς συνέπειες. Παρά το γεγονός ότι
η Φιλαρμονική ορχήστρα του Ισραήλ δηλώνει ότι λαμβάνει ελάχιστες κρατικές επιδοτήσεις, λιγότερο του 10%
του συνολικού προϋπολογισμού της, η ορχήστρα θεωρείται εκ μέρους της διεθνούς κοινής γνώμης ως «προέκταση» της κυβέρνησης του Ισραήλ, που χρησιμεύει για
να νομιμοποιήσει την πολιτική του και, ως εκ τούτου,
έχει υποστεί συγκρουσιακές καταστάσεις στην Ευρώπη.
Όπως για παράδειγμα, κατά την πρόσφατη περιοδεία τής
στην Ισπανία το περασμένο φθινόπωρο.
Σε παρόμοια συγκυρία, φιλο-Παλαιστίνιοι ακτιβιστές, διέκοψαν τους μουσικούς εν μέσω συναυλίας στο Ρουαγιάλ
Άλμπερτ Χώλ του Λονδίνου, κατά τη διάρκεια των περίφημων Πρόμς. Μια δύσκολη (τουλάχιστον) κατάσταση
που είχε ως αποτέλεσμα τη δημόσια μαζική υποστήριξη
του αγγλικού κοινού προς την υπόθεση της μουσικής,
καθώς και τη σύλληψη των ακτιβιστών. Εντός έδρας
όμως, οι συγκρούσεις εξαφανίζονται.
Μουσική εκδήλωση δίπλα στη θάλασσα
Η περιοχή γνωστή ως Ναμάλ είναι το παλιό λιμάνι του
Τελ Αβίβ, όπου κάθε μέρα τουρίστες και νεαροί Ισραηλι-
νοί κάνουν βόλτα σε εμπορικά κέντρα, δειπνούν σε
εστιατόρια της μόδας και χορεύουν σε κλαμπ μέχρι το
πρωί. Αυτό το (ασυνήθιστο) περιβάλλον διασκέδασης
ήταν το σκηνικό του εορτασμού της Φιλαρμονικής ορχήστρας του Ισραήλ. Καθώς η ιστορική έδρα της, το Μαν
Οντιτόριουμ, ένα παλιό και άψυχο κτίριο, ήταν υπό ανακαίνιση, οι ιθύνοντές της αποφάσισαν να υποδεχθούν
τους προσκεκλημένους στην παραλία και να ερμηνεύσουν σε μια γιγαντιαία σκηνή χωρητικότητας άνω 2.000
των ατόμων, την Χανγκάρ 11.
Η εναρκτήρια εκδήλωση έλαβε χώρα τη νύχτα της 17ης
Ιανουαρίου με τον Βάλερι Γκέργκιεφ, ο οποίος μαζί με
τη Φιλαρμονική ορχήστρα του Ισραήλ, συνόδευσε τον
βιολιστή Γκίλ Σαχάμ σε μια μαραθώνια συναυλία, δύο
μέρη της οποίας –οι εκτελέσεις έργων Bruch και Tchaikovsky– μεταδόθηκαν από την τηλεόραση του Ισραήλ και
το κανάλι ARTE στην Ευρώπη. Τις επόμενες ημέρες, ενώθηκαν μαζί τους για ρεσιτάλ οι πιανίστες Ευγκένι Κισσιν
και Μάρεϊ Περάχια, οι διευθυντές ορχήστρας Κριστόφ
φον Ντοχνάβι, Κούρτ Μαζούρ, Τζιαναντρεα Νοζέντα,
καθώς και ο πανταχού παρών Ζουμπίν Μεχτά που συνόδευσε σολίστες όπως την Κινέζα ντίβα του πιάνου Ιότζα
Γουάν, τους Αμερικανούς αστέρες του βιολιού Πίνκας
Ζούκερμαν και Τζόσουα Μπέλ ή τον απροσδόκητο «ροκ
πιανίστα» Σλόμι Σαμπάν.
Αυτό το όνομα, σίγουρα άγνωστο στους Ισπανούς αναγνώστες, ήταν μια μεγάλη έκπληξη. Ο νεαρός Σλόμι Σαμπάν είναι ένας ανερχόμενος αστέρας της ποπ στο
Ισραήλ, κάτι μεταξύ Πάολο Κόντε και Βίνσεντ Ντελέρμ,
που εναλλάσσει τις δικές του συνθέσεις με «προσωπικές» αναγνώσεις κλασικών συνθέσεων των Ράβελ, Μότσαρτ και Λέοναρντ Κοέν. Όλο αυτό συνοδεύεται με
προβολές video art και με τους πιο αξιοσέβαστους μουσικούς της Φιλαρμονικής ορχήστρας του Ισραήλ να παίζουν βιολί με φωτεινά δοξάρια, σαν να επρόκειτο για
συμφωνική των Ντάρθ Βέιντερς. Μια «ποπ» παραχώρηση
που, περιττό να αναφέρουμε, αποτέλεσε μεγάλη επιτυχία
και προσέλκυσε όλο το Τελ Αβίβ να ακούσει μια ορχήστρα, η οποία λίγο ενδιαφέρει τους νέους.
Η πρόκληση της ανανέωσης του κοινού
Εδώ φτάνουμε στο κομβικό σημείο της ανανέωσης του
κοινού της ορχήστρας. Ένα πρόβλημα που μοιράζονται
το Τορόντο με το Μπουένος Άιρες, το Λονδίνο με το Τελ
Αβίβ. «Η έλλειψη ενδιαφέροντος για τη μουσική από μέρους της νεότερης γενιάς είναι δραματική και ακατανόητη», λέει με λύπη ο Άβη Σοσάνι. Ένα μυστήριο που
φαίνεται ανεξιχνίαστο σε όλες τις ορχήστρες όλων των
συνέχεια στη σελίδα 25
16
Αμπντόλ
ο Ιρανος «Σιντλερ»
ιλιάδες Ιρανοί Εβραίοι χρωστούν την
ύπαρξή τους σε έναν άνθρωπο: στον μουσουλμάνο διπλωμάτη, Αμπντόλ Χοσεΐν
Ζαρντάρι, ο οποίος στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου εργαζόταν στο Παρίσι και ρίσκαρε
τα πάντα για να βοηθήσει τους Ιρανούς συμπολίτες του να ξεφύγουν από τους ναζί. Υπολογίζεται
ότι βοήθησε περίπου 2.000 Ιρανούς να ξεφύγουν
από τη ναζιστική κόλαση.
Την ιστορία του διηγείται ένα νέο βιβλίο, το The
Lion's Shadow (H σκιά του λιονταριού). Η μικρή
Ελιάν Σεναχί Κοχανίμ, ήταν μόλις επτά ετών όταν
έφυγε για τη Γαλλία με την οικογένειά της. Θυμάται να κρατάει σφιχτά την αγαπημένη της κούκλα και να κάνει την κοιμισμένη όταν το τρένο
τους έφτανε σε σημεία ελέγχου των ναζί. Ο πατέρας της είχε στραφεί για βοήθεια στον νεαρό
επικεφαλής της διπλωματικής αποστολής του
Ιράν στο Παρίσι.
Ο Αμπντόλ Χοσεΐν Ζαρντάρι έδωσε στην οικογένεια Σεναχί διαβατήρια και έγγραφα, που τους
επέτρεψαν να διασχίσουν την Ευρώπη με ασφάλεια, σε ένα ταξίδι που διήρκεσε έναν μήνα και
ήταν γεμάτο φόβο και ανησυχία, θυμάται η Ελιάν.
Η 78χρονη σήμερα Ελιάν Σεναχί Κοχανίμ λέει ότι ο
Ιρανός διπλωμάτης είχε σώσει δεκάδες άλλα
άτομα, ανάμεσά τους τούς θείους και τους παππούδες της. «Νομίζω ότι ήταν σαν τον Σίντλερ τότε.
Βοηθούσε Εβραίους στο Παρίσι» λέει αναφερόμενη στον Γερμανό βιομήχανο, που βοήθησε να
σωθεί η ζωή περίπου 1.000 Εβραίων, προσλαμβάνοντάς τους για να εργαστούν στα εργοστάσιά του.
Στο βιβλίο του, ο συγγραφέας Φαριμπόρτς Μοχτάρι,
περιγράφει τον Ιρανό διπλωμάτη σαν έναν αμετανόητο εργένη και μπον βιβέρ, που πήγε να μείνει
στο Παρίσι ως επικεφαλής της διπλωματικής απο-
Χ
Ζαρντάρι
στολής του Ιράν, στην αρχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Θέλοντας να διατηρήσει τους εμπορικούς δεσμούς με την Τεχεράνη, η ναζιστική προπαγάνδα
ανακήρυξε τους Ιρανούς ως Άρια φυλή, αν και οι
Ιρανοί Εβραίοι συνέχιζαν να αντιμετωπίζουν προβλήματα.
Σε πολλές περιπτώσεις η Γκεστάπο ενημερωνόταν,
όταν τα αγόρια Εβραίων έκαναν την περιτομή τους
στα νοσοκομεία και τρομοκρατούσαν τις μητέρες
τους να κάνουν αναφορά στο γραφείο εβραϊκών
υποθέσεων και να λάβουν τα κίτρινα σήματα, που
έπρεπε να φοράνε οι Εβραίοι στα ρούχα τους.
Ο Ζαρντάρι χρησιμοποίησε την επιρροή του και
τις επαφές του με τους Γερμανούς και κατάφερε
να επιτύχει να εξαιρεθούν από τους θαλάμους αερίων περίπου 2.000 Εβραίοι, υποστηρίζοντας ότι
δεν είχαν δεσμούς αίματος με τους Ευρωπαίους
Εβραίους. Αρκετούς μάλιστα, τους βοήθησε να
επιστρέψουν στην Τεχεράνη, εκδίδοντάς τους
διαβατήρια.
Η συμμαχία με τη Γερμανία οδήγησε τους Ιρανούς
να καλέσουν τον Ζαρντάρι πίσω στην Τεχεράνη.
Εκείνος όμως, με κίνδυνο της ασφάλειάς του παρέμεινε στο Παρίσι αποφασισμένος να βοηθήσει
όσο περισσότερους συμπολίτες του μπορούσε.
Ο ίδιος δεν αναζήτησε την αναγνώριση στη διάρκεια της ζωής του, επιμένοντας ότι έκανε απλά το
καθήκον του. Πέθανε μόνος του στο νότιο Λονδίνο το 1981, έχοντας χάσει από την ιρανική επανάσταση τη σύνταξη του διπλωμάτη και τις
εκτάσεις που κατείχε στην Τεχεράνη.
ΤΑ ΝΕΑ, 21/12/2011
Η πραγματική γενναιοδωρία προς το μέλλον,
έγκειται στο να τα δίνουμε όλα στο παρόν.
Αλμπέρ Καμύ (1913-1960)
18
οι 100 Εβραιοι
που επηρεασαν
τον κοσμο
Γκόλντα
Μέιρ
37
(1898-1978))
οι 100 Εβραιοι
που επηρεασαν
τον κοσμο
πό τις πρώτες της αναμνήσεις είναι ο πατέρας της
να καρφώνει την εξώθυρα του σπιτιού τους στη
Ρωσία, με μεγάλα μαδέρια. Υπήρχαν φήμες για
ένα ενδεχόμενο πογκρόμ (εγκεκριμένη σφαγή
των Εβραίων από το κράτος και την εκκλησία).
Η Γκόλντα Μέϊρ, υπήρξε πρωθυπουργός του Ισραήλ για μια
πενταετία και ήταν από τους πιο αγαπητούς ηγέτες και τις
πιο αξιοθαύμαστες γυναίκες του 20ου αιώνα. Παρʼ όλο που
κατηγορήθηκε από τους συμπατριώτες της, τους Ισραηλινούς, για την καθυστερημένη απάντηση στην ύπουλη επίθεση των Αιγυπτίων, που πυροδότησε τον πόλεμο του
1973, ο κόσμος την θυμάται, ως τη μητέρα του έθνους και
ως σύμβολο ειρήνης.
Τα πρώιμα χρόνια της Γκόλντα είναι κρίσιμα στην κατανόηση των πράξεών της, όπως και οι δυσκολίες που αντιμετώπισε αυτή η εξαιρετική γυναίκα. Το πατρικό της όνομα
είναι Γκόλντα Μαμπόβιτς, γεννήθηκε στις 3 Μαΐου 1898
στο Κίεβο και σε ηλικία 8 ετών μετανάστευσε με την οικογένειά της στο Μιλγουώκι των ΗΠΑ. Ο πατέρας προηγήθηκε της οικογένειας κατά τρία χρόνια, με την ελπίδα να
επιστρέψει με μια περιουσία στην Ρωσία. Οι γονείς της
απέκτησαν οκτώ παιδιά, τέσσερα αγόρια και τέσσερα κορίτσια. Η Γκόλντα και οι δύο αδελφές της επέζησαν της
παιδικής ηλικίας. Η ζωή στην Ρωσία ήταν πολύ σκληρή και
η φτώχια απελπιστική.
Στο Πινσκ (η γενέθλια πόλη της οικογένειας, στην οποία
επέστρεψαν μετά από μια σύντομη παραμονή στο Κίεβο), η
μεγάλη της αδελφή Σίνα (Sheyna) συμμετείχε σε παράνομες πολιτικές δράσεις, ως σιωνίστρια και ως σοσιαλίστρια.
Το κρύο, η έλλειψη τροφίμων, οι λεηλασίες των Κοζάκων,
η καταδίωξη από τις αστυνομικές αρχές και η απουσία ευκαιριών οδήγησαν τις τρείς γυναίκες να το σκάσουν από τη
χώρα και να πάνε στον πατέρα τους στην Αμερική.
Στο Μιλγουώκι η οικογένεια έβγαζε τα προς το ζην. Ο πατέρας δούλευε ως ξυλουργός, η μητέρα λειτουργούσε ένα
μπακάλικο, η Σίνα το πρωί δούλευε ως ράφτρα και το
βράδυ συμμετείχε στο σιωνιστικό κίνημα. Αργότερα,
έφυγε για το Ντένβερ. Η Γκόλντα βοηθούσε την μητέρα
της στο μπακάλικο, άνοιγε το μαγαζί νωρίς το πρωί και γιʼ
αυτό έφθανε με καθυστέρηση στο σχολείο, κλαίγοντας.
Παρʼ όλα αυτά, είχε καλούς βαθμούς. Όταν έφθασε στην
εφηβεία, δημιουργήθηκε ένταση με τους γονείς της που
αντιτίθεντο στην επιθυμία της να γίνει δασκάλα και να παντρευτεί κάποιον που θα επέλεγε η ίδια. Στα δεκατέσσερά
της χρόνια, το έσκασε και πήγε στην αδελφή της στο Κολοράντο, όπου και γνώρισε τον μέλλοντα σύζυγό της,
Μόρις Μέγιερσον, πρόσφυγα από την Ρωσία, έναν ευγενικό διανοούμενο, που ζωγράφιζε πινακίδες για να ζήσει.
Επέστρεψε στο πατρικό της σπίτι σε ηλικία δεκαοχτώ ετών,
με διαμορφωμένη άποψη ότι θα δίδασκε σε σχολείο και θα
προωθούσε το σιωνιστικό όραμα. Ο πατέρας της αρχικά
Α
19
ήταν αντίθετος στο να μιλάει δημόσια, λέγοντας ότι αυτό
δεν είναι σωστή συμπεριφορά γυναίκας, μέχρι που την
άκουσε να αγορεύει στην γωνιά ενός δρόμου. Συνάντησε
τον Δαυίδ Μπεν Γκούριον, ο οποίος είχε επισκεφτεί το Μιλγουώκι για να εμφυσήσει τη σιωνιστική ιδέα και τη μετανάστευση. Σύντομα έφυγε και η ίδια, για την Παλαιστίνη. Ο
σύζυγός της, την ακολούθησε απρόθυμα.
Ο Μόρις και η Γκόλντα έζησαν σε ένα μικρό κιμπούτς το
Μερχάβια (Merhavia). Η Γκόλντα προσαρμόστηκε γρήγορα
στη ζωή εκεί, φρόντιζε τα ζώα, δούλευε στους αγρούς,
έπλενε ρούχα και ζύμωνε ψωμί. Αναγνωρίστηκε από τους
συντρόφους της ως σκληρά εργαζόμενη και καινοτόμος
εργάτρια και την επέλεξαν να εκπροσωπήσει το κιμπούτς
στη Γενική Ομοσπονδία Εργατών, την Ισταντρούτ. Ακόμα
και στις δύσκολες αγροτικές συνθήκες, οι ηγετικές της
ικανότητες ξεχώρισαν.
Ο Μόρις ωστόσο, δεν άντεχε αυτή τη ζωή των σκαπανέων.
Μετακόμισαν στην πόλη και εγκαταστάθηκαν σε μια γειτονιά της Ιερουσαλήμ. Ύστερα από λίγο γεννήθηκαν τα
παιδιά τους, ο Μενάχεμ και η Σάρα. Κατά την Γκόλντα η
ζωή τους εκείνα τα χρόνια ήταν «φτώχια, μόχθος και στεναχώρια».
Οι γονείς της εγκαταστάθηκαν κοντά στην παραλία, στην
Χερτσιλία. Ο πατέρας της συμμετείχε στην ασφάλεια της
περιοχής καθώς και στην Ισταντρούτ και αυτό την ευχαριστούσε πολύ. Η Γκόλντα γρήγορα ανέβηκε στην ιεραρχία
της Εργατικής Ομοσπονδίας, το 1928 έγινε γραμματέας
του συμβουλίου και το 1934 μέλος της εκτελεστικής επιτροπής. Οι πολιτικές δραστηριότητες την απασχολούσαν
πολύ, έλειπε συχνά από την οικογένειά της και ο γάμος της
διαλύθηκε. Μετακόμισε με τα παιδιά της σε ένα μικρό διαμέρισμα στο Τελ Αβίβ. Αργότερα η Γκόλντα περιέγραφε τι
κόστος είχε η χειραφέτηση της γυναίκας στα 1930, στην
Παλαιστίνη. Πονούσε κάθε φορά που τα παιδιά της την κοίταζαν με μάτια επιτιμητικά, όταν έπρεπε να φύγει στη δουλειά της και τα άφηνε με ξένες γυναίκες. Οι εργαζόμενες
μητέρες υπέφεραν για την επιλογή που είχαν κάνει.
Το 1938, σε ένα συνέδριο στη Γαλλία για το θέμα των
Εβραίων προσφύγων, είδε με τα μάτια της την αδιαφορία
των Ευρωπαίων κυβερνητικών αξιωματούχων στην παροχή
ασύλου στα θύματα του ναζιστικού διωγμού. Κατά τη διάρκεια του Πολέμου, που σύντομα ακολούθησε, η Γκόλντα
οργάνωσε την αντίσταση στην καταπιεστική βρετανική
αποικιοκρατική εξουσία. Το 1939, οι Βρετανοί απαγόρευσαν την μετανάστευση των Εβραίων στην Παλαιστίνη, φοβούμενοι ότι η αύξηση του αριθμού των Εβραίων
προσφύγων θα ωθούσε τους Άραβες να υποστηρίξουν τον
Χίτλερ (ορισμένοι το έκαναν, όπως ο Μουφτής της Ιερουσαλήμ). Οι σιωνιστές ηγέτες κατάφερναν να περνούν λαθραία έναν μικρό αριθμό προσφύγων κάθε φορά. Οι
βρετανικές απαγορεύσεις οδήγησαν ένα μεγάλο αριθμό
20
Εβραίων στο θάνατο στα χέρια των ναζί, ενώ σιωνιστές
όπως η Γκόλντα, θα μπορούσαν να τους σώσουν.
Η αδιαφορία της βρετανικής εξουσίας σκλήρυνε τη στάση
των σιωνιστών, προετοιμάζοντάς τους για τους αγώνες
τους μετά τον Πόλεμο. Το 1946, πολλοί σιωνιστές ηγέτες
φυλακίστηκαν για την κρυφή πολιτική τους δράση. Οι βρετανικές αρχές ωστόσο, δεν άγγιξαν «αυτή τη γυναίκα»,
την Γκόλντα. Σύντομα άρχισε να διευθύνει την αντίσταση,
δικτυώθηκε με τις παράνομες στρατιωτικές μονάδες και
προσπάθησε να διαπραγματευτεί με τους Άγγλους.
Όταν τα Ηνωμένα Έθνη πρότειναν την διαίρεση της Παλαιστίνης και τη δημιουργία ενός εβραϊκού κράτους, η
Γκόλντα πρόθυμα έκανε δύσκολες διαπραγματεύσεις με
τον βασιλιά της Υπεριορδανίας και ήταν έτοιμη να υπογράψει την διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Ισραήλ. Όταν
απειλείτο το Ισραήλ από την αραβική επίθεση, η Γκόλντα
ταξίδεψε στις ΗΠΑ για να συγκεντρώσει χρήματα για την
αγορά όπλων. Η εξαιρετική της ομιλία σε μια ομάδα
Εβραίων στο Σικάγο, οδήγησε σε μια εξίσου εξαιρετική
συγκέντρωση χρημάτων από τους Αμερικανούς Εβραίους
για το νεαρό κράτος. Η Γκόλντα επέστρεψε με πενήντα
εκατομμύρια δολάρια. Ο Μπεν Γκούριον σημείωσε ότι «κάποια μέρα η ιστορία θα γράψει ότι υπήρχε μια Εβραία γυναίκα, που βρήκε τα χρήματα που βοήθησαν στην
δημιουργία του κράτους».
Εξελέγη βουλευτής στην Κνέσετ, όπου υπηρέτησε από το
1949 ως το 1974. Μεταξύ του 1949 και του 1956 ήταν
υπουργός Εργασίας και άντλησε τις εμπειρίες της από την
Ισταντρούτ για να καθοδηγήσει τη χώρα της, εκείνους
τους δύσκολούς καιρούς των περιορισμένων τροφίμων και
των τεράστιων οικονομικών δυσκολιών. Βοήθησε να γίνουν κατοικίες για τους μετανάστες που ζούσαν σε σκηνές, εργάστηκε κατά της σεξουαλικής παρενόχλησης σε
μια μεσογειακή ανδροκρατούμενη κοινωνία, εισήγαγε κοινωνικά προγράμματα για τους ηλικιωμένους, τους άπορους, τους ανάπηρους, τους άνεργους.
Στα μέσα του 1950, κατόπιν προτροπής του Μπεν Γκούριον, άλλαξε το όνομά της στο πιο εύηχο εβραϊκό όνομα
Μείρ. Δεν αναπολούσε την Ρωσία (παρά μόνο με πικρία) ή
την Αμερική (παρά μόνο με ευγνωμοσύνη). Το Ισραήλ ήταν
η πατρίδα της, από τις πρώτες μέρες στο κιμπούτς.
Το 1956 κατά τη διάρκεια του πολέμου του Σουέζ, διορίστηκε υπουργός Εξωτερικών. Η ομιλία της για την υποστήριξη του Ισραήλ στα Ηνωμένα Έθνη, κατά την διάρκεια της
κρίσης, είχε παγκόσμια κάλυψη από τα Μέσα Ενημέρωσης.
Την ίδια περίοδο ανέπτυξε προγράμματα τεχνικής και οικονομικής βοήθειας στα αναπτυσσόμενα αφρικανικά έθνη.
Το 1966 αποσύρθηκε από το υπουργικό συμβούλιο και
έγινε γιαγιά πλήρους απασχόλησης. Ήταν σχεδόν 70 ετών
και κουρασμένη από την δημόσια διοίκηση και την πολιτική. Στα τέλη της δεκαετίας του 60, κατά την πρωθυ-
πουργία του Εσκόλ, έμεινε στον δημόσιο βίο, επηρεάζοντας ομάδες Εβραίων Αμερικανών να υποστηρίξουν το Ισραήλ ενώ τόνιζε ότι το Ισραήλ θέλει ειρήνη και όχι πόλεμο.
Δυστυχώς, ο Νάσερ, ο ηγέτης των Αιγυπτίων, δεν άκουσε
τις εκκλήσεις της καθώς και άλλων ηγετών για ειρήνη και
ξέσπασε ο πόλεμος του 1967. Υπό την δυναμική ηγεσία του
Μωσέ Νταγιάν, οι Άραβες εκδιώχθηκαν, η Ιερουσαλήμ
ενώθηκε υπό ισραηλινή διοίκηση και το Σινά, η Γάζα και τα
Υψώματα του Γκολάν έγιναν ασφαλή σύνορα.
Όταν ο σοφός Εσκόλ πέθανε αιφνιδίως το 1969, το κυβερνόν Εργατικό Κόμμα στράφηκε στη γενική γραμματέα
του, την Γκόλντα. Παρόλη την κούραση της κυβερνητικής
ζωής και το πρόβλημα της λευχαιμίας, η Γκόλντα έγινε η
πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός του Ισραήλ.
Τα χρόνια που μεσολάβησαν, μέχρι τον πόλεμο του Γιόμ
Κιπούρ το 1973, προσπάθησε να δυναμώσει το στρατό με
τα πιο εξελιγμένα όπλα αλλά και να συνεχίσει τις προσπάθειες για μια μακρόχρονη ειρήνη. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 1973, οι πληροφορίες που είχε από την
Υπηρεσία Πληροφοριών υποδείκνυαν μια αύξηση των αραβικών στρατευμάτων και την αποχώρηση των σοβιετικών
συμβούλων από την Συρία. Η Γκόλντα ήθελε τον στρατό
σε συναγερμό, κάτι που δεν πίστευε το υπουργικό της συμβούλιο. Μετάνιωσε πικρά που δεν ακολούθησε την διαίσθησή της, όταν το Κιπούρ, την αγιότερη μέρα του
εβραϊκού ημερολογίου, οι δυνάμεις του Σαντάτ έσπασαν
την υποτιθέμενη αδιαπέραστη γραμμή Μπάρ Λεβ στο
Σουέζ και απείλησαν την ύπαρξη του Ισραήλ.
Η Γκόλντα επικρίθηκε δριμύτατα από τους συμπατριώτες
της για την αργοπορημένη αντίδραση στην αραβική απειλή,
καθώς και για την πρόωρη κατάπαυση πυρός πριν την ολοκληρωτική νίκη. Αποσύρθηκε ένα χρόνο αργότερα εξαντλημένη από αυτήν την ιστορία. Η επιθυμία της να σώσει
ζωές και να κάνει ειρήνη, έδωσαν καρπούς τρία χρόνια αργότερα, όταν ο Σαντάτ ήρθε στο Ισραήλ να κάνει ειρήνη.
Νικήθηκε από τον καρκίνο το 1978, έμεινε στη μνήμη των
ανθρώπων ως η λέαινα του λαού της και παράδειγμα προς
μίμηση για τους άντρες και τις γυναίκες σε όλο τον κόσμο.
Της ζητήθηκε από την χώρα της να ηγηθεί σε δύσκολους
καιρούς. Πρώτα σαν σκαπανέας και κατόπιν με τις ενέργειές της για κοινωνική δικαιοσύνη, προσωποποίησε τις
αρχές του εβραϊσμού. Όπως η βιβλική Ντεμπόρα, η
Γκόλντα έδειξε στις γυναίκες πώς να οδηγεί κανείς έναν
στρατό να αμυνθεί της χώρας του, χωρίς να ξεχνά την ανθρωπιά της και πάντα να στοχεύει στην ειρήνη.
Από το ομότιτλο βιβλίο τού
MICHAEL SAPIRO
μετάφραση Αλίκη Αρούχ-Μορδεχάι
του JONOTHAN FREEDLAND*
οι Εβραιοι χρειαζονται την
Υπάρχει ένα νούμερο που δεν θα το
βρεις στο σύνολο των πολυάριθμων
δημοσκοπήσεων, που απελευθέρωσε
το βέτο του Ντέιβιντ Κάμερον στην Ευρωπαϊκή Σύνοδο Κορυφής. Σε αυτές
τις δημοσκοπήσεις, μπορείς να βρεις
τις απαντήσεις των ανδρών ηλικίας μεταξύ 18 και 24 ή των γυναικών στην
κοινωνική τάξη C2¹ αλλά, εάν ψάχνεις
για τη γνώμη των Βρετανών Εβραίων
για την Ευρώπη, είναι μάταιο.
Δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου δημοσκοπήσεις των Βρετανών Εβραίων
γύρω από οποιοδήποτε θέμα, με αποτέλεσμα να έχουμε ως αποδεικτικά
στοιχεία ό ,τι εμείς βλέπουμε ή
ακούμε. Ακολούθως, παραθέτω τα
στοιχεία της δικής μου -μη επιστημονικής- έρευνας: πρόκειται για ένα θέμα
το οποίο, ενώ δεν συζητήθηκε σχεδόν
καθόλου, αγγίζει τα πιο βαθιά αισθήματά μας, ακολουθώντας τα εσωτερικά
μας ένστικτα ενάντια στη λογική, τους
φόβους και ενάντια στις ελπίδες μας.
Με το εσωτερικό ένστικτό μας πρέπει
να είμαστε προσεκτικοί, ως προς το να
το εκφράσουμε, μήπως και φανεί ότι
έχουμε κολλήσει στο παρελθόν – στο
φόβο της Γερμανίας. Πολλοί Ευρωπαίοι δείχνουν έντονα, παρόμοιες ανησυχίες. Γίνονται μάρτυρες της
νευρικής αντίδρασης, όταν ένας από
τους συμμάχους της Άνγκελα Μέρκελ
σχολίασε σαρκαστικά: «Ξαφνικά η Ευρώπη μιλάει Γερμανικά». Επίσης, το
εξώφυλλο ελληνικού περιοδικού, το
οποίο διαμαρτυρόμενο για την υποταγή της Αθήνας σε οικονομικές αποφάσεις που ελήφθησαν στο Βερολίνο,
απεικονίζει την σβάστικα πάνω στην
Ακρόπολη. Ακόμα, να μην κοιτάξουμε
πιο μακριά από τον βρετανικό Τύπο, ο
οποίος συνέκρινε την στάση του Κάμερον με την περιφρονητική μοναξιά της
Βρετανίας του 1940, υπενθυμίζοντάς
μας τα γνωστά σε όλους σκίτσα του
μοναχικού Τόμυ, ο οποίος διακήρυττε:
«Πολύ καλά, μόνος!»
Μίλησα με έναν ιδιαίτερα σκεπτόμενο,
εβραϊκής καταγωγής, άνθρωπο των
γραμμάτων, ο οποίος ομολόγησε ότι οι
εικόνες της Συνόδου Κορυφής των
Βρυξελλών ξύπνησαν μέσα του φαντάσματα: ένας Γερμανός καγκελάριος
στο κέντρο, οι ηγέτες της Λιθουανίας
ή της Κροατίας να αιωρούνται γύρωγύρω κοντά του, τα μικρότερα έθνη
της Ευρώπης, προφανώς, υποβιβασμένα σε απλούς δορυφόρους του πανίσχυρου Βερολίνου. Ίσως αυτή η
εξήγηση να είναι άδικη ή διαστρεβλωμένη αλλά έτσι τα είδε.
Βλέποντας τα γεγονότα μέσα από το
συγκεκριμένο πρίσμα, ο Κάμερον
έκανε το σωστό. Οτιδήποτε μπορεί να
σταματήσει μια δημοσιονομική Ένωση,
που θα απαιτούσε από τα κράτη της Ευρωζώνης να παίρνουν έγκριση για τους
προϋπολογισμούς τους και τις εσωτερικές τους αποφάσεις από τη Γερμανία, μπορούμε να το καλωσορίσουμε.
Δεν έχει σημασία το ότι, καμία από
αυτές τις ρυθμίσεις δεν θα εφαρμοζόταν στη Βρετανία, η οποία παραμένει
ακόμη άνετα (και σωστά) εκτός της Ευρωζώνης. Όσον αφορά αυτό το
εβραϊκό ένστικτο, η όποια συζήτηση
για γερμανική κυριαρχία είναι τρομακτική και θα πρέπει να υποστηρίξουμε
κάθε κίνηση που στέκεται αντίθετη
στον δρόμο της.
Αλλά αυτός δεν είναι ο μόνος εβραϊκός
τρόπος για να δούμε το ευρωπαϊκό ζήτημα. Άλλοι Εβραίοι, όχι λιγότερο στοιχειωμένοι από τον περασμένο αιώνα,
θα μπορούσαν να έχουν την αντίθετη
αντίδραση. Θα μπορούσαν καταρχάς,
να τρομοκρατηθούν από την προοπτική
της διάλυσης της ευρωζώνης με έναν
χαοτικό τρόπο. Όλοι συμφωνούν, ότι
ένα τέτοιο δυσμενές γεγονός θα οδηγούσε σε οικονομική συντριβή, όχι
μόνο των χωρών της Ευρώπης -συμπεριλαμβανομένης της Βρετανίας- αλλά
και πέραν αυτής. Δεν χρειάζεται να
έχεις διδακτορικό στην σύγχρονη
εβραϊκή ιστορία, για να ξέρεις ότι, όταν
η κατάθλιψη μεγαλώνει, το ίδιο συμβαίνει και με τα προβλήματα των
Εβραίων. Μπορεί ίσως να μην παίξαμε
το ρόλο του αποδιοπομπαίου τράγου
για κάποιο χρονικό διάστημα, αλλά η
ιστορία θυμάται τα γεγονότα και τις
ενέργειες του παρελθόντος και το σε-
21
Ενωση
νάριο είναι ακόμα εκεί, έτοιμο να αναβιώσει.
Η ιστορία μάς θυμάται στο ρόλο του
αποδιοπομπαίου τράγου
Αλλά, ακόμη και αν το ευρώ δεν καταρρεύσει, οι Εβραίοι εξακολουθούν
να έχουν σοβαρούς λόγους να θέλουν
η Ευρωπαϊκή. Ένωση να επιτύχει και
όχι να αποτύχει. Αυτό που υποκίνησε
τους ιδρυτές πατέρες του ευρωπαϊκού
σχεδίου (μεταξύ των οποίων υπήρχε,
παρεμπιπτόντως, μια ισχυρή εβραϊκή
παρουσία) ήταν η επιθυμία, μετά τη
φρίκη των δύο Πολέμων, να εξασφαλίσουν ότι τα έθνη της Ευρώπης δεν θα
πολεμήσουν μεταξύ τους και πάλι, ότι
θα γίνουν εμπορικοί εταίροι και όχι
στρατιωτικοί αντίπαλοι. Ήταν ένα ευγενές ιδανικό, ένα ιδανικό στο οποίο οι
Εβραίοι έχουν επενδύσει ιδιαίτερα
πολύ - γιατί ο πόλεμος στην Ευρώπη
μάς είχε πληγώσει ιδιαίτερα πολύ.
Ο φόβος της Γερμανίας ήταν βασικός
παράγοντας, που οδήγησε σε αυτή την
απόφαση. Ο στόχος ήταν να δεσμεύσουμε τον Γερμανό Γκιούλιβερ με τα
δεσμά εμπορίου, περιορίζοντάς τον, οι
Λιλιπούτειοι της υπόλοιπης Ευρώπης,
με τα δεσμά της κοινής κυριαρχίας.
Την εποχή μετά το 1945 η Γερμανία
δέχθηκε ευχαρίστως αυτούς τους περιορισμούς, βλέποντας την Ευρωπαϊκή
Ένωση σαν τον τρόπο με τον οποίο θα
μπορούσε να προστατευθεί από τον
σκοτεινότερό της εαυτό.
Λίγοι Βρετανοί πολιτικοί μιλάνε με τον
τρόπο αυτό τώρα. Η γενιά της εποχής
του Πολέμου έχει περάσει. Αλλά οι
Εβραίοι έχουν βαθιές αναμνήσεις.
Εμείς πρέπει να τους προσέξουμε,
ακούγοντας το μυαλό μας και όχι τα
ένστικτά μας, με προθυμία, ώστε η Ευρωπαϊκή Ένωση να επιβιώσει από την
τρέχουσα θύελλα.
JEWISH CHRONICLE, 15/12/2011
Μετάφραση: Εβίτα Μιζάν
* Ο Jonathan Freedland είναι αρθρογράφος της
Guardian
¹ Η κοινωνική τάξη C2 στη Βρετανία παραπέμπει σε μια αυξανόμενα ειδικευμένη αστική
τάξη, σε οικογένειες που ανθούν και που οδηγούνται σε αστική ευημερία.
22
η υπουργος
στο Ισραηλ
με τον Βίκτωρα Ισαάκ Ελιέζερ
Η υπουργός Παιδείας Άννα Διαμαντοπούλου μετά την επίσημη επίσκεψή της στο Ισραήλ δήλωσε αποκλειστικά στο Αλεφ: «Ανοίξαμε μια νέα σελίδα συνεργασίας στην έρευνα και τεχνολογία με ερευνητικά
κέντρα και Πανεπιστήμια του Ισραήλ. Πέρα όμως από τη σημαντική αυτή συνεργασία, νιώθω βαθιά συγκίνηση από την επίσκεψή μου στο Μουσείο του Ολοκαυτώματος Γιαντ Βασέμ. Το μουσείο αυτό αποτελεί όχι μόνο σύμβολο μνήμης του πιο αποτρόπαιου εγκλήματος του 20ου αιώνα αλλά και σύμβολο αγώνα
εναντίον του ρατσισμού και του αντισημιτισμού».
Τη δήλωση αυτή, η Άννα Διαμαντοπούλου την έκανε στο
αεροπλάνο της επιστροφής από το Τελ Αβίβ στην Αθήνα
και αποκρυσταλλώνει τις εντυπώσεις και τα συμπεράσματα, που η ίδια η σχημάτισε μετά από μια επιτυχή επίσκεψη στο Ισραήλ, στην οποία είχα τη τιμή να
συμμετέχω, εκπροσωπώντας τον ελληνικό εβραϊσμό ως
μέλος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδας
και πρόεδρος της Θρησκευτικής Επιτροπής της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών.
Είχα λοιπόν την ευκαιρία να γνωρίσω την Άννα Διαμαντοπούλου όχι μόνο ως πολιτικό αλλά και ως άνθρωπο.
Το πρωί της Τρίτης 10 Ιανουαρίου 2012, στις 8.00, δίνει συνέντευξη στον Γιαρόν Ενός, έναν από τους κορυφαίους
Ισραηλινούς δημοσιογράφους, για το ραδιόφωνο του Ισραήλ. Δεν θέλει κανέναν δίπλα της. Κάθονται σε ένα μικρό
στρογγυλό τραπέζι, βάζουν τα ραδιοφωνικά ακουστικά και
συζητούν για περίπου μία ώρα. Από μακριά διακρίνω άλλοτε το χαμόγελο, άλλοτε ύφος αυστηρό και άλλοτε ύφος
πικρίας. Έχουμε πει μόνο μια καλημέρα, αλλά η εικόνα της
Άννας που δίνει ραδιοφωνική συνέντευξη προδιαθέτει μια
εξαιρετικά ενδιαφέρουσα γνωριμία.
Με ρωτά για τις μεζουζότ που διακρίνει στο περβάζι κάθε
πόρτας δωματίου στο ξενοδοχείο. Θέλει να μάθει για το
κόσερ και για την αργία του Σαββάτου.
Στο Γιαντ Βασέμ
Στις εννέα και μισή, η Άννα Διαμαντοπούλου συνοδευόμενη από τον Έλληνα Πρέσβη στο Ισραήλ Κυριάκο Λουκάκη, τον Γενικό Γραμματέα Έρευνας και Τεχνολογίας,
Κώστα Κοκκινοπλίτη, τα μέλη του ΕΣΕΤ, Άρτεμη Σιμοπούλου και Ιωάννη Ηλιόπουλο, τη σύμβουλο Ευη Χατζηανδρέου και τον Διευθυντή του γραφείου τύπου του
υπουργείου Παιδείας Γιάννη Μαστρογεωργίου, επισκέπτονται το Μουσείο του Ολοκαυτώματος Γιαντ Βασέμ.
Μας καλωσορίζουν, μας δίνουν τα ακουστικά. Ένας νέος
τριάντα περίπου χρονών, ξεκινά την ξενάγηση, η αφήγησή του απλή και ψύχραιμη, αφήνει τον επισκέπτη να
δει, να παρατηρήσει, να σκεφτεί να αναλογιστεί και να
κρίνει. Η Άννα Διαμαντοπούλου σιωπηρή, στέκεται σε
κάποιες φωτογραφίες και εκθέματα, η απορία του γιατί
ζωγραφίζεται στην έκφρασή της, στο σκοτεινό δωμάτιο,
όπου ηχούν τα ονόματα των 1.500.000 παιδιών που χάθηκαν, η απορία μετατρέπεται σε βαθιά θλίψη και μετά…
μετά το φως!
Στο βιβλίο επισκεπτών γράφει: «Σοκ! Ένα γιατί χωρίς
απάντηση. Μια υπόσχεση: Ως Ελληνίδα, ως πολιτικός, ως
γυναίκα και ως μάνα: Ποτέ ξανά! Ποτέ ξανά! Ποτέ ξανά!
Είμαστε όλοι υπεύθυνοι για να μην επιτρέψουμε να ξανασυμβεί. Μνήμη – Αλληλεγγύη – Σεβασμός, από όλους
προς όλους»
Θλίψη, αγωνία, αγανάκτηση είναι τα συναισθήματα που
συνοδεύουν την Ελληνίδα υπουργό, μέχρι που της δείχνω τα δένδρα που έχουν φυτευτεί προς τιμήν εκείνων,
που με κίνδυνο της δικής τους ζωής έσωσαν άλλους συνανθρώπους τους. Προς τιμήν των Δικαίων των Εθνών.
«Αυτοί είναι που διέσωσαν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια»,
ψιθυρίζει η Άννα Διαμαντοπούλου.
Συνάντηση με τον Ισραηλινό υπουργό Παιδείας
Στη συνέχεια συναντάται με τον Ισραηλινό ομόλογό της,
Gideon Saʼar και συμφωνεί οι δύο χώρες να προωθήσουν
τη δημιουργία μηχανισμών αξιολόγησης των πανεπιστημίων, την ίδρυση κέντρων αριστείας και τη συνεργασία
των ανθρωπιστικών σχολών. Η υπουργός προσκάλεσε τις
οκτώ σχολές του Ισραήλ με κλασικές σπουδές και αρχαία
ελληνική ιστορία να συμμετέχουν στο νέο πρόγραμμα
του υπουργείου Παιδείας για την Ακαδημία Πλάτωνος.
Επίσης, ξεκίνησε η ενεργοποίηση της συμφωνίας σε θέματα Έρευνας και Καινοτομίας ανάμεσα στις δύο χώρες,
με υπογραφή του πρώτου πρωτοκόλλου που αφορά στα
κοινά προγράμματα που εμπλέκουν ερευνητικά κέντρα
και ιδιωτικές επιχειρήσεις. Στόχος είναι να υπάρξει υποστήριξη για την πιλοτική λειτουργία μίας θερμοκοιτίδας
καινοτομίας στην Ελλάδα, στο πλαίσιο της εμπειρίας του
Ισραήλ.
Στην παλιά πόλη της Ιερουσαλήμ
Το απόγευμα η Άννα Διαμαντοπούλου, επισκέπτεται το
Πατριαρχείο, όπου ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων κκ Θεόφιλος, της απένειμε το Σταυρό των Σταυροφόρων του
Παναγίου Τάφου. Η υπουργός ρωτά, ενδιαφέρεται, για
τα ελληνικά σχολεία της περιοχής, συζητάει με μαθητές
της ιερατικής σχολής και περπατάμε όλοι μαζί προς τον
Πανάγιο Τάφο. Περνάμε από τον χριστιανικό τομέα της
παλιάς πόλης της Ιερουσαλήμ, στον μουσουλμανικό.
Το βράδυ, θα ήταν περίπου 9 η ώρα και εκτός επισήμου
προγράμματος, κατεβαίνουμε στο τείχος των δακρύων.
Η Άννα, παθαίνει σχεδόν πολιτισμικό σοκ, βλέποντας
τους θρησκευόμενους Εβραίους ντυμένους με τα ίδια
παραδοσιακά ρούχα της Ανατολικής Ευρώπης, προ του
Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Εξηγώ την πολυπλοκότητα της
εβραϊκής θρησκείας και τη σημασία της Ιερουσαλήμ για
τους Εβραίους όλου του κόσμου. Επειδή όμως, αυτή η
πόλη συγκεντρώνει ιερούς τόπους όλων των θρησκειών,
πρέπει τελικά να συμβάλλουν όλοι, ώστε να καταστεί και
πάλι πόλη της ειρήνης και της συμφιλίωσης, λέω στην
Άννα, η οποία έδειξε να συμφωνεί με την άποψη αυτή.
Από την παράδοση στην πρόοδο
Την Τετάρτη 11/1/2012, η Ελληνίδα υπουργός επισκέπτεται δυο σημαντικά ερευνητικά κέντρα του Ισραήλ, το Ινστιτούτο Επιστήμης Βάιζμαν και τον οργανισμό
Αγροτικής Έρευνας ARO. Στο επίκεντρο των επαφών της
και στα δύο ιδρύματα βρέθηκαν η εμπειρία και η τεχνογνωσία των ιδρυμάτων αυτών, για την αξιοποίηση των
αποτελεσμάτων από την έρευνα που παράγεται εκεί, με
σημαντικό όφελος για την κοινωνία και την οικονομία.
Το Ινστιτούτο Βάιζμαν και ο οργανισμός Αγροτικής Έρευνας (ARO) είναι από τα κορυφαία ιδρύματα διεπιστημονικής έρευνας παγκοσμίως. Το Ινστιτούτο Βάιζμαν απασχολεί
εκατοντάδες επιστήμονες και φοιτητές στον τομέα της
έρευνας για το φυσικό περιβάλλον και τον άνθρωπο. Απο-
24
τελεί σημείο συνάντησης επιστημόνων διαφορετικών κλάδων και θέτει τις βάσεις για διεπιστημονικές συνεργασίες.
Η ερευνητική του δραστηριότητα επικεντρώνεται κυρίως,
στην έρευνα εγκεφάλου, την έρευνα για τον καρκίνο, τη
βιολογία και τη νανοτεχνολογία.
Ο οργανισμός ARO είναι ο κρατικός φορέας έρευνας για
τα αγροτικά θέματα στο Ισραήλ, τόσο σε μεθόδους αγροτικής παραγωγής, όσο και στην εισαγωγή νέων προϊόντων. Έχει αναλογικά, ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά
ανταπόδοσης από την αξιοποίηση των ερευνητικών του
προγραμμάτων, σε θέματα γεωργίας και διατροφής.
Στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ
Η επίσκεψη της υπουργού στο δημόσιο πανεπιστήμιο του
Τελ Αβίβ -ένα από τα 100 καλύτερα στον κόσμο - έγινε
μετά από πρόσκληση του Πρύτανη Καθηγητή Τζόζεφ
Κλάφτερ. Η υπουργός παρακάθισε σε γεύμα εργασίας
μαζί και με τον καθηγητή Εχούντ Γκαζίτ, Αντιπρύτανη
του ιδρύματος και υπεύθυνο για την έρευνα και ανάπτυξή του, και με τον Ζεέβ Βάινφιλντ, πρόεδρο της εταιρίας RAMOT, που ανήκει αποκλειστικά στο πανεπιστήμιο
και είναι υπεύθυνος για τη διασύνδεση της έρευνας που
γίνεται στο ίδρυμα με την παραγωγή και την πραγματική
οικονομία. Στο γεύμα παρευρέθησαν και καθηγητές του
Τμήματος Κλασικών Σπουδών, οι οποίοι συζήτησαν με
την υπουργό για την πρωτοβουλία της για την Ακαδημία
Πλάτωνος.
Συναντήσεις με επενδυτές για την προώθηση έρευνας
και καινοτομίας
Η υπουργός Παιδείας, Άννα Διαμαντοπούλου, συναντήθηκε με τον Γιγκάλ Έρλιχ, πρόεδρο του ομίλου YOSMA,
που είναι από τα πλέον πρωτοποριακά επιχειρηματικά κεφάλαια και αποτελεί μετεξέλιξη του κρατικού προγράμματος προσέλκυσης επενδυτικών κεφαλαίων για
καινοτομία, ιδρυτής του οποίου ήταν ο ίδιος, το 1992. Ο
Γιγκάλ Έρλιχ θεωρείται ο «ιδρυτής» της «βιομηχανίας»
επιχειρηματικών κεφαλαίων στο Ισραήλ και μία από τις
πιο εξέχουσες προσωπικότητες στη βιομηχανία υψηλής
τεχνολογίας στο Ισραήλ. Η υπουργός μετέφερε πρόσκληση του πρωθυπουργού Λουκά Παπαδήμου να επι-
σκεφθεί την Ελλάδα, με σκοπό τη συνεργασία στην προσέλκυση κεφαλαίων στην έρευνα και καινοτομία.
Επίσης, η υπουργός είχε συνάντηση με την Κάριν Μάγιερ Ρούμπινσταιν, διευθύνουσα σύμβουλο της Ένωσης
Βιομηχανιών Υψηλής Τεχνολογίας και Επιστημών Ζωής
και τον Γκάμπυ Ταλ, μέλος του ΔΣ και διευθυντή του
Τμήματος Εταιρικής Ανάπτυξης της ΙΒΜ Ιsrael.
Συνάντηση με το συγγραφέα Άμος Οζ
Ο Άμος Οζ με τη σύζυγό του μας υποδέχονται με αφοπλιστική απλότητα. Χωρίς τυπικότητες, με απόλυτη χαλαρότητα. Η Άννα Διαμαντοπούλου, προσαρμόζεται
πλήρως, σα να της είναι οικείο το κλίμα που δημιουργεί
ένας λογοτέχνης. Το ίδιο και ο Έλληνας Πρέσβης Κυριάκος Λουκάκης.
Στο σαλόνι του σπιτιού του και με φόντο την πλούσια
συλλογή από τα βιβλία του, ο Άμος Οζ αναφέρθηκε στη
φτώχεια, στο φανατισμό και στις σχέσεις με τους Παλαιστινίους γείτονες.
Η σύζυγός του μας ρωτά αν θέλουμε καφέ ή τσάι. Πηγαίνει στη κουζίνα για να τα ετοιμάσει, καθυστερεί όμως
και ο πρέσβης δεν διστάζει, σηκώνεται να τη βοηθήσει
στο σερβίρισμα… γελάμε όλοι μαζί. Άννα και Άμος μιλούν για τα παιδιά τους. Ο γιός της Άννας γράφει ποιήματα, τα τρία παιδιά του Άμος συγγράφουν. «Και εσείς
τι κάνετε;» ρωτάει την κυρία Οζ. «Εγώ διαβάζω» απαντάει, «κάποιος σε αυτό το σπίτι πρέπει και να διαβάζει
όταν όλοι οι άλλοι γράφουν.»
Ο Άμος Οζ αποκάλυψε στην υπουργό, και το προσδιόρισε
ως το πλέον ευχάριστο μήνυμα, το γεγονός ότι, σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις, η πλειοψηφία των
Ισραηλινών και των Παλαιστινίων της Δυτικής Όχθης
τάσσονται υπέρ της λύσης των δύο κρατών για τους δύο
λαούς. «Όλοι γνωρίζουμε τη λύση. Λείπει το θάρρος από
αμφότερες τις πολιτικές ηγεσίες», τόνισε ο Ισραηλινός
διανοούμενος και συνέκρινε το πρόβλημα με τον ασθενή
που γνωρίζει καλά ότι πρέπει να χειρουργηθεί, αλλά δεν
υπάρχει χειρουργός για την εγχείρηση».
Στη συνέχεια, χαρακτήρισε τη σημερινή εποχή για το Ισραήλ, ως τη χρυσή εποχή της δημιουργικότητας, αφού
ανθίζουν η λογοτεχνία, το θέατρο, η μουσική και η τέχνη
γενικότερα.
Από την πλευρά της, η Άννα Διαμαντοπούλου, αναφέρθηκε στην ικανοποίηση που η ίδια αντλεί από την ποίηση,
στην ανάγκη να προβληθεί η ελληνική λογοτεχνία στο
Ισραήλ και επεσήμανε ότι η λογοτεχνία είναι ένας σημαντικός παράγοντας γνωριμίας των δύο λαών. Τέλος
προσκάλεσε τον Άμος Οζ να επισκεφθεί ξανά την Ελλάδα, προκειμένου να διοργανώσουν μία ανοικτή συζήτηση διανοουμένων στην Αθήνα.
25
συνέχεια απο τη σελίδα 15
χωρών, με εξαίρεση την Κίνα, όπου, σύμφωνα με
τον Σοσάνι, «η ευρωπαϊκή κλασική μουσική έχει
γίνει μέσο κοινωνικής ανόδου».
«Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στη Δύση, η κλασική μουσική στην Κίνα είναι δημοφιλής και ελκυστική», εξηγεί. «Σε μια αγορά όπου 200
εκατομμύρια άνθρωποι προστίθενται στη μεσαία
τάξη, υπάρχει η δυνατότητα 40 ή 50.000 συνδρομητών. Κάτι που στη Δύση σήμερα είναι
απλούστατα αδύνατο».
Η Φιλαρμονική ορχήστρα του Ισραήλ έχει 28.000
συνδρομητές και προσπαθεί με διάφορες πρωτοβουλίες να προσελκύσει στις συναυλίες της
μια ισραηλινή νεολαία που συχνάζει στις παραλίες και διασκεδάζει με τη μεθυστική νυχτερινή
ζωή του Τελ Αβίβ. Είναι όμως γεγονός, όπως διαπιστώνει ο υπογράφων, ότι το κοινό της Φιλαρμονικής ορχήστρας του Ισραήλ είναι αρκετά
ηλικιωμένο, αγγίζει μάλιστα τα όρια της τρίτης
ηλικίας. Και αυτό έχει ως αποτέλεσμα η περίφημη αυτή ορχήστρα να είναι γνωστή στον μικρόκοσμο της μουσικής ως ένας συντηρητικό
θεσμός, με ένα ακροατήριο πολύ δεμένο με το
κλασικό ρεπερτόριο και όχι ανοιχτό στους νεωτερισμούς. Ωστόσο, το συγκρότημα προσπαθεί
να εκπαιδεύσει τα παιδιά και προσφέρει συναυλίες με μπουφέ και απλό ντύσιμο για τους πιο
νέους.
Και μια τελευταία ιδιαιτερότητα. Στο Πόρτ Χανγκάρ 11, στο λιμάνι του Τελ Αβίβ, δεν υπάρχουν
λογότυπα. Δεν εμφανίζονται οι χορηγοί, ούτε οι
συνήθεις διαφημίσεις τραπεζών, ελβετικών ρολογιών και επισήμων θεσμών. Αυτοί δηλαδή, που
συνήθως χρηματοδοτούν τις συναυλίες. Αυτό
συμβαίνει επειδή η ορχήστρα έχει ένα «μυστικό
όπλο», το οποίο δε διαθέτουν οι ανταγωνιστές
της: την εβραϊκή διασπορά.
Στην πραγματικότητα, η μερίδα του λέοντος του
προϋπολογισμού για αυτόν τον μουσικό εορτασμό προέρχεται από τις (αρκετά γεμάτες) τσέπες των οργανώσεων των «Φίλων της
Φιλαρμονικής ορχήστρας του Ισραήλ» στη Νέα
Υόρκη, το Λονδίνο, το Άμστερνταμ, το Παρίσι ή
τη Ζυρίχη. Ένα σπάνιο προνόμιο, που επιτρέπει
στην ορχήστρα να μην κάνει καλλιτεχνικές παραχωρήσεις ούτε να παραδίδεται σε εμπορικά
συμφέροντα. Μια μεγάλη πολυτέλεια σε αυτή
την εποχή της πλήρους εξάρτησης από τις διεθνείς μάρκες και εταιρίες.
El País, 30/12/2011
Μετάφραση: Ιων Βασιλειάδης
ανεκδοτο
Ο δήμαρχος μιας μικρής εβραϊκής πόλης περπατά δίπλα σε ένα εργοτάξιο με τη γυναίκα του.
Ένας από τους εργάτες φωνάζει στη γυναίκα: «Τι
κάνεις Ρούθ;», την ρωτάει, «καλά είμαι, χαίρομαι
που σε βλέπω Ίζι» του απαντά η γυναίκα. Στη συνέχεια συστήνει τον εργάτη στο σύζυγό της και
κουβεντιάζει μαζί του για λίγο με ευχαρίστηση.
Όταν απομακρύνονται από εκείνο το σημείο, ο
δήμαρχος ρωτά τη γυναίκα του: «Πού τον ξέρεις
αυτόν τον άντρα;» και εκείνη του απαντά: «Τα είχαμε στο σχολείο. Μου είχε κάνει μάλιστα και
πρόταση γάμου». Ο άντρας γελά και λέει: «Θα
πρέπει να μου είσαι ευγνώμων. Εάν δεν ήμουν
εγώ, τώρα θα ήσουν η γυναίκα ενός εργάτη».
«Μην το λες» του απαντά η γυναίκα. «Εάν είχα
παντρευτεί αυτόν, τώρα θα ήταν δήμαρχος».
Η
κόκκαλα
δεν έχει..
Χρησιμοποιώντας την έκφραση τάζω λαγούς με
πετραχήλια, εννοούμε ότι κάποιος υπόσχεται κάτι
που μπορεί να ακούγεται εφικτό αλλά ουσιαστικά
και στην πράξη, είναι ανέφικτο ή σχεδόν αδύνατο.
Η λέξη πετραχήλι αποτελεί παραφθορά της λέξης
επιτραχήλιον. Αν και σήμερα η λέξη αυτή είναι
ταυτόσημη με το μακρόστενο άμφιο των ιερέων,
παλιά τη χρησιμοποιούσαν για το λουρί που έβαζαν στον λαιμό των ζώων για να τα κρατάνε δεμένα.
Το να έβαζε κάποιος το πετραχήλι σε ζώα οικόσιτα, όπως για παράδειγμα την κατσίκα, τον
σκύλο, τον γάιδαρο, ήταν σχετικά εύκολο και συνηθισμένο. Ήταν όμως ακατόρθωτο να συμβεί με
ζώα που ζουν ελεύθερα στη φύση, όπως οι λαγοί,
που το βάζουν αμέσως στα πόδια μόλις αντικρίσουν άνθρωπο. Έτσι λοιπόν, ένας λαγός με πετραχήλι ήταν κάτι αδύνατον και πρακτικά
ανέφικτο.
26
της ΡΕΝΑ ΜΟΛΧΟ
ψηφιακα αρχεια μαρτυριων
Εβραιων
για τη συγκροτηση της μνημης
του
Ολοκαυτωματος
έχρι τις αρχές της δεκαετίας του ʼ90, τα προγράμματα που κατέγραφαν τη μνήμη των
αφανισμένων εβραϊκών κοινοτήτων στην Ευρώπη εστίαζαν σε μαρτυρίες επιζώντων της
γενοκτονίας. Το 1994, το πρόγραμμα του Ιδρύματος του
Steven Spielberg Survivors of the Shoah Visual History Foundation (Oπτικοακουστική Iστορία των Eπιζώντων της
Shoah) έθεσε για πρώτη φορά ερωτήματα για τις εμπειρίες των επιζώντων πριν και μετά τον Πόλεμο. Το Ίδρυμα
USC Shoah Foundation Institute κατέγραψε τότε, σε βίντεο, τις μαρτυρίες περισσότερων από 52.000 Εβραίων και
μη Εβραίων επιζώντων του Ολοκαυτώματος, υλικό που
διατίθεται στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το οποίο συνδέθηκε online με το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο (Freie Universitaet) του Βερολίνου. Ένας από τους σκοπούς του
ιδρύματος, ήταν να εμπλουτίσει την εκπαίδευση με
στόχο την εξάλειψη των προκαταλήψεων σε όλο τον
κόσμο. Με αυτόν τον σκοπό, οι ειδικοί του ιδρύματος
ανέπτυξαν ένα πρωτόκολλο συνέντευξης που διασφάλιζε την αυθεντικότητα και την πληρότητα των μαρτυριών.
Η συνέντευξη αυτή καθεαυτή, συμπλήρωνε τις λεπτομέρειες για τη ζωή του επιζώντα κατά την προπολεμική περίοδο, την Κατοχή και την απελευθέρωση. Το τελευταίο
μέρος της συνέντευξης εστίαζε στον τρόπο με τον οποίο
ο επιζών ξανάφτιαξε τη ζωή του μετά τον Πόλεμο. Όσοι
κατέθεσαν τη μαρτυρία τους μέσω αυτής της διαδικασίας φάνηκαν να συμφιλιώνονται με το παρελθόν τους.
Αισθάνθηκαν ανακουφισμένοι που εκπλήρωσαν το χρέος
προς τους δολοφονημένους συνανθρώπους τους, κατα-
Μ
θέτοντας τη μαρτυρία τους για τα εγκλήματα στα οποία
υπήρξαν αυτόπτες μάρτυρες και ταυτόχρονα, επειδή μίλησαν δημόσια στον κόσμο, ένιωσαν ότι μέσω αυτής της
διαδικασίας μπόρεσαν να επανασυνδεθούν με τον κοινωνικό τους περίγυρο και τους συγγενείς τους.
Οι μαρτυρίες της Οπτικοακουστικής Ιστορίας καταλογογραφήθηκαν, ευρετηριάστηκαν και ψηφιοποιήθηκαν και
είναι σήμερα ηλεκτρονικά προσβάσιμες από τα πανεπιστήμια τα οποία έχουν συνδεθεί με το αρχείο. Στην Ευρώπη μπορεί να έχει κανείς πρόσβαση στο αρχείο από το
Freie Universitaet (Ελεύθερο Πανεπιστήμιο) του Βερολίνου και το Central European University (Κεντρικό Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Βουδαπέστης). Τριακόσιες
τέσσερις ελληνόγλωσσες μαρτυρίες είναι σήμερα προσβάσιμες στο αρχείο οπτικοα-κουστικής ιστορίας, με το
οποίο συνδέεται το Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Το Centropa, το ψηφιακό ηχητικό αρχείο, αποτελεί μια μικρότερη συλλογή μαρτυριών η οποία αναφέρεται μόνο
σε εκείνους τους Εβραίους από την Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη, οι οποίοι επέστρεψαν στον τόπο καταγωγής τους. Το πρόγραμμα παρέχει ένα βήμα στους
Εβραίους που γεννήθηκαν μέχρι το 1933, όχι μόνον για
να μοιραστούν τις αναμνήσεις τους από τη φρίκη που
έζησαν στον Πόλεμο, αλλά και ιστορίες από πρώτες αγάπες, τους καθηγητές τους, τις σχολικές διακοπές και
εβραϊκές γιορτές, με λίγα λόγια όλα όσα αποτελούν μια
ζωή. Εβραίοι και μη Εβραίοι ερευνητές, που προσλήφθηκαν και εκπαιδεύτηκαν στο πεδίο της έρευνας, συνέλεξαν τις 2.000 περίπου συνεντεύξεις επιζώντων,
διατυπώνοντας ερωτήσεις που συνθέτουν το περί-
27
γραμμα προσωπικών ιστοριών αλλά και της πολιτισμικής
ταυτότητας των επιζησάντων.
Η συνέντευξη ξεκινά με τη συμπλήρωση ενός δελτίου με
το οικογενειακό δέντρο του επιζώντα. Μολονότι αυτό γίνεται γραπτώς, το κασετόφωνο βρίσκεται σε συνεχή λειτουργία, καθώς ο μάρτυρας θυμάται διάφορα πρόσωπα
και αρχίζει να λέει την ιστορία του.
Ο επιζών αρχίζει μιλώντας για την καταγωγή της οικογένειάς του, τους παππούδες από τη μεριά του πατέρα και
της μητέρας του, το επάγγελμά τους, το σπίτι τους, την
εβραϊκή τους ταυτότητα και τη θέση τους μέσα στην Κοινότητα[…]Αυτό το τμήμα της συνέντευξης συνεχίζεται
με ερωτήσεις, που επιτρέπουν στον επιζώντα να περιγράψει το μέρος όπου γεννήθηκε.
Η εισαγωγή της διάστασης του περιβάλλοντος χώρου διευκολύνει τη μετάβαση του επιζώντα από τον κύκλο της
οικογένειας και της γειτονιάς σε μια ευρύτερη κοινωνική
μνήμη. Επιπλέον, ερωτήσεις τίθενται για την παιδική ηλικία και τη σχολική ζωή, παράλληλα με άλλες για την
εβραϊκή του παιδεία και παράδοση, που συμβάλλουν
στην ανάδειξη της θρησκευτικής και πολιτισμικής ταυτότητας του επιζώντα τόσο πριν όσο και μετά τον Πόλεμο[…]
Στη συνέχεια, εισάγεται το θέμα της ζωής του επιζώντα
ως ενήλικα, εάν αυτός ή αυτή δεν ήταν παιδί ή έφηβος
όταν ξέσπασε ο Πόλεμος.[…]Ο τρόπος με τον οποίο οι
μη-Εβραίοι αντέδρασαν στην κατάσταση, η οποία είχε
επιβληθεί στους Εβραίους, είναι γνωστό ότι έχει παίξει
έναν καθοριστικό ρόλο στη μοίρα των Εβραίων θυμάτων
και κάποιες από τις απαντήσεις τους μπορεί να συμβάλλουν στην ερμηνεία τού γιατί οι Εβραίοι έχουν επισήμως
εξοβελιστεί από ορισμένες εθνικές ιστορίες. Άλλες
απαντήσεις καταλήγουν σε αφηγήσεις τού πώς οι μάρτυρες επέζησαν από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης ή
πώς βοηθήθηκαν από μη-Εβραίους […]
Το τελευταίο μέρος της συνέντευξης αναφέρεται στην
περίοδο μετά την απελευθέρωση, τις προκλήσεις που αντιμετώπισαν οι επιζώντες και τις αλλαγές στην ζωή και
τις Κοινότητές τους: αυτό που συνάντησαν κατά την επιστροφή τους, τον τρόπο με τον οποίο τους υποδέχτηκαν
οι αρχές των χωρών τους και οι γείτονές τους, πώς θρήνησαν τους αγαπημένους τους, τον τρόπο με τον οποίο
οργάνωσαν από την αρχή την ζωή τους, τι άλλαξε στην
αίσθηση της εβραϊκότητας που είχαν και στην αντίληψή
τους για τον κόσμο, το πώς η εμπειρία τους επέδρασε
στον τρόπο με τον οποίο μόρφωσαν και σχετίστηκαν με
τα παιδιά τους και τι σκέψεις κάνουν για τη ζωή σήμερα.
Αυτό που καθιστά το πρόγραμμα Centropa μοναδικό είναι
το τελευταίο στάδιο, στο οποίο οι ερευνητές σάρωναν
φωτογραφίες και έγγραφα ενώ οι συνεντευξιαζόμενοι ή
μάρτυρες τα σχολίαζαν. Η ανάσυρση αυτών των εικόνων
ενίσχυε την μνήμη του μάρτυρα, που συνήθως χαιρόταν
να μοιράζεται το περιεχόμενό τους με τον ερευνητή. Τα
σχόλια του επιζώντα μαγνητοφωνούνταν, μεταφράζονταν και γίνονταν οι ιστορίες των φωτογραφιών. Οι εικόνες και τα έγγραφα χρησίμευαν επίσης και ως αποδείξεις
της αυθεντικότητας των αφηγήσεων […]
Η διαδικασία που ακολουθήθηκε στο Centropa επιτρέπει
ειδικά στο μη εβραϊκό κοινό να ανακαλύψει τον θεωρούμενο μυστηριακό προπολεμικό εβραϊκό κόσμο. Οι μηΕβραίοι
αναγνώστες
εκπλήσσονται
ευχάριστα
αναγνωρίζοντας τις ομοιότητες μεταξύ των ανθρώπων
που ζουν στο ίδιο πολιτισμικό και κοινωνικό περίγυρο,
μιας γειτονιάς ή μιας πόλης. Ο θεατής αποκτά έτσι επίγνωση, ότι αυτό που χάθηκε στο Ολοκαύτωμα αποτελούσε τμήμα και της δικής του ζωής.
Για τους Εβραίους οι οποίοι, μετά το Ολοκαύτωμα, έχασαν τους δεσμούς τους με συγγενείς που μετανάστευσαν προς διαφορετικές κατευθύνσεις, το οικογενειακό
δέντρο καθίσταται ένα ισχυρό σημείο αναφοράς. Η συγκέντρωση παραδοσιακών συνταγών, για παράδειγμα, ενισχύει την πολιτισμική ταυτότητα των επιζώντων και οι
ατομικές ιστορίες τονώνουν την συλλογική τους μνήμη
και ενδυναμώνουν την αυτοπεποίθησή τους.
Για τους κοινωνικούς επιστήμονες οι ηχητικές καταγραφές (εγγραφές) του Centropa αποτελούν ένα ξεχωριστό
ψηφιακό αρχείο. Τα οικογενειακά δέντρα και η βάση δεδομένων για συγγενικά πρόσωπα περιέχουν σημαντικές
δημογραφικές και γενεαλογικές πληροφορίες, αποτυπώνουν την κοινωνική διαστρωμάτωση της εβραϊκής κοινωνίας και εικονογραφούν την καθημερινή ζωή. Οι
ηχητικές αποτυπώσεις παρέχουν στους ιστορικούς και
στους κοινωνικούς ανθρωπολόγους πολύτιμο πρωτογενές υλικό. Αυτά τα αυτοβιογραφικά κείμενα έχουν μεγάλη σημασία και συνιστούν πηγές έμπνευσης για τη
μελέτη της ζωής των Εβραίων στον 20ο αιώνα, ενώ συγκαταλέγονται ανάμεσα στα αρχεία προφορικής ιστορίας
με την ευκολότερη δυνατότητα πρόσβασης.
[…]Οι ερευνητές εβραϊκής καταγωγής, όσο και οι μάρτυρες, επιθυμούν γενικά να ανασύρουν και να διατηρήσουν την ιστορική τους κληρονομιά ή να συμφιλιωθούν
με το παρελθόν τους, οι μη Εβραίοι ερευνητές προσεγγίζουν τις συνεντεύξεις περισσότερο ως μια πολιτική
πράξη, που στοχεύει να επανεντάξει τούτες τις ιστορίες
στο πεδίο της τοπικής μνήμης και ιστορίας.
Η Θεσσαλονίκη εντάχθηκε στο πρόγραμμα Centropa το
2005 με πρωτοβουλία μου. Οι ερευνητές, πέντε εβραϊκής και τέσσερις μη εβραϊκής καταγωγής, συναντήθηκαν σε τρία σεμινάρια κατάρτισης στην Θεσσαλονίκη και
στην Αθήνα, υπό την καθοδήγησή μου. Δεκατέσσερις
δίωρες ή μεγαλύτερης διάρκειας συνεντεύξεις ολοκληρώθηκαν και είναι προσβάσιμες στο διαδίκτυο.
28
ανακοινωσεις
Η Μπενότ Μπερίτ τιμά…
Στις 15 Ιανουαρίου 2012, ο φιλανθρωπικός σύλλογος Μπενότ Μπερίτ, τίμησε σε ειδική εκδήλωση την Καίτη Ελιέζερ, για την πολυετή
και πολυσήμαντη προσφορά της. Η πρόεδρος της Μπενότ Ελντα
Πάρδο, εξήγησε τους λόγους της απόφασης του Συμβουλίου και
αναφέρθηκε στη συνεργασία που είχε μαζί της για πολλά χρόνια,
υπηρετώντας με αφοσίωση τους στόχους της Μπενότ.
Στη συνέχεια, η Ρίνα Κοέν αναφέρθηκε στην ιστορία και το έργο
της Καίτης Ελιέζερ.
«Το 1981, μετά από σύσταση της Ίντας Κόβο, Λύντιας Εσκεναζή
και Βικτωρίας Χαΐμη, η Καίτη Ελιέζερ γίνεται μέλος της Μπενότ.
Εμπνέεται από τις μεγάλες κυρίες του εβραϊσμού και η Μπενότ γίνεται η δεύτερη οικογένειά της.
Το 1983, εκλέγεται μέλος του Συμβουλίου, ενώ στα τέλη της δεκαετίας αναλαμβάνει την προεδρεία της Μπενότ. Στις 31/5/1992
υπογράφει, ως πρόεδρος της Μπενότ, την ιστορική διακήρυξη της
Ιερουσαλήμ, όπου οι πρόεδροι των εβραϊκών οργανισμών της Ελλάδας εκφράζουν την αλληλεγγύη τους με το κράτος του Ισραήλ
και επιβεβαιώνουν ότι η Ιερουσαλήμ είναι η πρωτεύουσα του Ισραήλ και του εβραϊκού λαού.
Υποστήριξη απόρων, κάλυψη διδάκτρων σε μαθητές του σχολείου
μας που οι οικογένειες αδυνατούσαν να πληρώσουν, επισκέψεις
σε ομοθρήσκους φυλακισμένους που δεν είχαν συγγενείς, υλικοτεχνική υποστήριξη του σχολείου με όργανα χημείου, γεωγραφικούς χάρτες, βιβλία και εγκυκλοπαίδειες. Οι καθιερωμένες
δωρεές στο γηροκομείο Αθηνών, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για
τη συμβολή του στη διάσωση ομοθρήσκων της Αθήνας. Επισκέψεις σε αρρώστους, για συντροφιά και ενθάρρυνση, και τέλος ο
παιδικός χορός του Πουρίμ για το σχολείο, με πρωταγωνιστή την
ακούραστη Ιντα Κόβο. Έμφαση στη διατήρηση των παραδόσεων,
Του Μπισβάτ, Λαγκ μπα όμερ, Πέσσαχ στο σχολείο, Σαβουότ στη
συναγωγή, Σουκότ στη σουκά, Χανουκά στη Λέσχη. Μια συνεχής
και αδιάκοπη προσπάθεια. Σε όλες αυτές τις δραστηριότητες, η
Καίτη δεν έλειψε ποτέ. Ήταν εκεί, αγωνιούσε, αγχωνόταν, φώναζε,
χαμογελούσε και όταν οι στόχοι της Μπενότ επιτυγχάνονταν, αισθανόταν μια ικανοποίηση, την οποία μοιραζόταν με την οικογένειά της».
Στο έργο της Καίτης Ελιέζερ αναφέρθηκαν ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών Μπένης Αλμπάλας και ο πρόεδρος
του Μπενέ Μπερίτ Μάτος Μπορμπώλης.
Η Καίτη Ελιέζερ, αφού ευχαρίστησε το συμβούλιο της Μπενότ, τόνισε ότι στην πορεία αυτή δεν ήταν μόνη αλλά μαζί με πολλές
άλλες γυναίκες της Κοινότητάς μας, και η ίδια δεν έκανε τίποτε
παραπάνω από το καθήκον της να βοηθάει συνανθρώπους της και
να συμβάλλει στη διατήρηση των εβραϊκών παραδόσεων.
Ομαδα Αισθητικης Αναβαθμισης
αναμορφωση
χωρων
Συναγωγης Ιανουαριος 2012
Φωτογραφίες
Αίθουσας Κιντούς
και Συμβουλίου
Η αλλαγή έγινε κυρίως με την εργασία και
οικονομική ενίσχυση των γυναικών της
Κοινότητάς μας. Συνεχίζουμε και προγραμματίζουμε έργα στον γυναικωνίτη.
Ευχαριστούμε για τις συνεισφορές τους
τις κυρίες: Μπέλλα Ματαράσσο, Λίλιαν
Φάΐς, Νταίζη Φρανσές, Νίνα Φλωρεντίν,
Βέττα Μιωνή, Ντόλυ Χασσίδ, Ελντα Χασσίδ, Παυλίνα Ματαθία, Μάρω Κοέν, Λιλή
Αρούχ, Λούση Μπέζα, Ρήνα Κοέν, Λίνα
Σαμουήλ, Στερίνα Γιωχανά, Λούση Λεβή,
Λένα Ντε Σιγούρα, Σέρρυ Τσεζάνα, Νάντια Μπενβενίστε, Εστέρ Τζιβρέ, Giselle
Γκοζλάν.
Πολλές γυναίκες της Κοινότητάς μας
έχουν πλέον ανάγκη από ένα εξωτερικό
ασανσέρ, επειδή δεν μπορούν να ανέβουν τις σκάλες του γυναικωνίτη της μεγάλης Συναγωγής.
Τεχνικά είναι εφικτό και νόμιμο. Οικονομικά δαπανηρό. Ευχόμαστε να βρεθούν
ένας δύο, τρείς ιππότες δωρητές, να χαρίσουν αυτό το πολύτιμο και συνάμα απαραίτητο δώρο στις γυναίκες. Μην
αργήσετε, σας έχουμε ανάγκη. Είμαστε οι
μάνες, οι αδελφές, οι σύντροφοί σας.
αναγνωστων βημα
Ανακοίνωση
Ο κ. Χαΐμ Ισχακής διοργανώνει εκδρομή στη Σικελία το
Πάσχα, από Μεγάλη Πέμπτη 12 Απριλίου έως και την Τετάρτη
του Πάσχα 18 Απριλίου 2012 (έξι διανυκτερεύσεις). Το πρόγραμμα της εκδρομής περιλαμβάνει διαμονή σε πολυτελή ξενοδοχεία, ξεναγήσεις στα σημαντικότερα αξιοθέατα του
νησιού (Παλέρμο, Μονρεάλε, Τσεφαλού, Συρακούσες, νησάκι Ορτυγίας, Ακράγαντας, Κοιλάδα των Ναών, Ταορμίνα,
Κήποι της Νάξου, Μεσσήνη, Κατάνια), ανάβαση με πούλμαν
στο ηφαίστειο της Αίτνας μέχρι το καταφύγιο, εκδρομές στα
πιο γνωστά παραθαλάσσια θέρετρα, καθώς και φολκλορική
βραδιά με ζωντανή μουσική και τοπικούς χορούς. Η μετάβαση στη Σικελία από Αθήνα ή Θεσσαλονίκη και η επιστροφή
θα γίνουν αεροπορικώς μέσω Ρώμης, με πτήσεις της Alitalia.
Όσοι ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερες λεπτομέρειες
γιʼ αυτή την εκδρομή, παρακαλούνται να επικοινωνήσουν με
τον κ. Χαΐμ Ισχακή στα τηλέφωνα: 6937140945 και
2108945544. Η εκδρομή είναι ανοιχτή σε όλους κι επειδή προβλέπεται να συμμετάσχουν και αρκετοί χριστιανοί φίλοι,
λόγω των διακοπών του Πάσχα, θα κρατηθεί σειρά προτεραιότητας.
Εικαστικά και χορός στο Beton7
Τα εικαστικά και ο χορός ενώνονται για τέσσερις μέρες στο
Beton7. Τι συμβαίνει όταν ένα έργο τέχνης αποτελεί πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία ενός άλλου; Από τα μοτίβα της
παραδοσιακής υφαντικής στην ψηφιακή τέχνη και από την
οθόνη στην σκηνή.
Στον εκθεσιακό χώρο, η Άρτεμις Αλκαλάη προβάλει το animation "Paradise Lost or Found” και την ιστορία που οδήγησε
στη δημιουργία του, καθώς και συναφές υλικό, ενώ στο χώρο
του θεάτρου- με σημείο εκκίνησης το animation- οι χορογράφοι EeΚuipoiz, Μαριέλα Νέστορα και Νίνα Αλκαλάη σχολιάζουν ελεύθερα το έργο σε 15 λεπτά ο καθένας. Στο τέλος
απαντούν σε ερωτήσεις του κοινού.
Έναρξη των παραστάσεων: 19.00. Τιμές εισιτηρίων: 10 Ευρώ.
Διάρκεια έκθεσης: 1- 4 Μαρτίου, καθημερινές 14.30-20.30,
Σάββατο 14.00-18.00. BETON7, Πύδνας 7, Βοτανικός (στάση
μετρό ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ), τηλ. 210 7512625.
*Περισσότερες πληροφορίες στις ιστοσελίδες Paradise Lost or Found
http://www.youtube.com/watch?v=IffmiYmcUEw και
http://www.youtube.com/watch?v=TWqm2HHMq-I&feature=related και
www.beton7.com – info@beton7.com
29
Κύριε Ελιέζερ,
Διαβάζοντας στο τελευταίο τεύχος του
Αλεφ το κείμενο του Ραφαήλ Ναχμία για
το αποτέλεσμα των προσπαθειών μου,
που είχαν ως κατάληξη την ανέγερση και
τοποθέτηση του έφιππου ανδριάντα του
ήρωα Συν/ρχη Φριζή στη Χαλκίδα, θέλω
να τον ευχαριστήσω θερμά, μέσα από την
καρδιά μου, για τα καλά του λόγια, μέσω
του Αλεφ.
Οι πολλαπλές προσπάθειές μου, προκειμένου να τιμηθεί ο Συνρ/χης Φριζής, δεν
είχαν ως κεντρικό σκοπό μόνο την προσφορά του ήρωα, αλλά γενικότερα την
προσφορά και τη θυσία όλων των Ελλήνων Εβραίων, που έδωσαν τη ζωή τους
στον πόλεμο του 1940.
Με την ευκαιρία, θέλω να αναφέρω μία
λεπτομέρεια που αναφέρθηκε από τον
Συνρ/χη Χρήστο Γούση, κατά την εκδήλωση που έγινε στο Δήμο Κηφισιάς, στις
17 Οκτωβρίου 2011, προς τιμή του ήρωα
Μορδοχαίου Φριζή. Αφού αναφέρθηκε
εγκωμιαστικά ο Συνρ/χης Γούσης για την
τεράστια και καθοριστική προσφορά στη
Νίκη του ’40 του ήρωα Φριζή, είπε τα
εξής χαρακτηριστικά για τους στρατευμένους νεαρούς Έλληνες Εβραίους του
πολέμου του 1940: «Στο στρατιωτικό νεκροταφείο στις Βουλιαράτες της Β. Ηπείρου υπάρχει ένας χώρος από μνήματα
στρατιωτών, που χαρακτηρίζεται ως
«μαύρα μνήματα», γιατί οι νεκροί αυτοί
ήταν λιποτάκτες. Σ’ αυτά τα «μαύρα μνήματα» δεν υπάρχει ούτε ένας τάφος
Εβραίου. Αυτοί είναι οι Έλληνες Εβραίοι
πατριώτες, που έδωσαν την ζωή τους για
τη λευτεριά της Ελλάδας».
Επιτρέψτε μου ακόμη, να σας κάνω γνωστό, ότι άρχισαν στο Μίτσιγκαν των
ΗΠΑ οι διεργασίες μεταξύ της «Επιτροπής Φίλοι του Συνρ/χη Φριζή» και του
Πανεπιστημίου (Wayne State University),
για την ετήσια υποτροφία «Συνρ/χης
Μορδοχαίος Φριζής», όπως αυτό αναφέρεται στο σχετικό Μνημόνιο Συμφωνίας
που σας επισυνάπτω».
Φιλικά,
Ιάκωβος Φριζής
30
τεχνης σχολια - βιβλια
«ΚΑΜΠΑΛΑ»
Της Ρίτας Γκαμπάϊ
- Ταζάρτες
εκδ. Διώνη
Το βιβλίο αυτό,
είναι καρπός πολυετούς μελέτης,
της Καμπαλά, η
οποία αποτελεί ολόκληρη τη διδασκαλία
του εβραϊσμού. Γι' αυτό και η ερμηνεία
της λέξης, προέρχεται από τη ρίζα-ρήμα
«καμπέλ», που σημαίνει αποδέχομαι.
Καμπαλά λοιπόν, σημαίνει «αποδοχή».
Στο σύντομο αυτό βιβλίο προσπάθησα να
σκιαγραφήσω την απαρχή και την εξέλιξή
της μέχρι τις μέρες μας, περιορίζοντας το
θέμα μου στα κυριότερα γνωρίσματα της
εσωτερικής αυτής διδασκαλίας και παραλείποντας άλλες όψεις της, όπως την αγγελολογία, εσχατολογία και το τεράστιο
θέμα της πρακτικής Καμπαλά. Δυστυχώς,
λόγω ελλιπών στοιχείων δε μπόρεσα να
αναφερθώ στη συμβολή των σοφών Ραββίνων της Θεσσαλονίκης αλλά και άλλων
πόλεων της Ελλάδας, στη συγγραφή καβαλιστικών κειμένων.
Σε γλώσσα απλή και κατανοητή παραθέτω
στο τέλος του βιβλίου, αποσπάσματα από
το ιερό Ζόχαρ, το κύριο έργο της Καμπαλά
αλλά και κείμενα των καβαλιστών Χασιδίμ ή κείμενα σχετικά με τους καβαλιστές
αυτούς.
ΕΛΠΙΔΟΦΟΡΟΣ
ΙΝΤΖΕΜΠΕΛΗΣ
Κάποτε στην Άρτα
εκδ. Στοχαστής
Κυκλοφόρησε στα
μέσα Νοεμβρίου το
μυθιστόρημα του
Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη «Κάποτε
στην Άρτα», από τις εκδόσεις Στοχαστής. Ο
συγγραφέας χρησιμοποιεί την τέχνη της
γραφής με τέτοιο τρόπο, ώστε να μας μεταφέρει νοερά στην εποχή του μεσοπολέμου,
μέσα από ένα ταξίδι ζωής.
Μια ιστορία ενός ανεκπλήρωτου έρωτα
ανάμεσα σ’ ένα Ρωμιό και μια Εβραία, με
φόντο την Άρτα, το ξεκλήρισμα των
Εβραίων και το μεταπολεμικό τοπίο της
κατεστραμμένης από τους κατακτητές της,
Ελλάδας. Ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης
προσθέτει ένα σημαντικό κρίκο, όχι μόνο
στο έργο του, αλλά και στη σύγχρονη πεζογραφία, με ένα μυθιστόρημα που βρίσκεται στον αντίποδα της τρέχουσας
παραγωγής μυθιστορημάτων.
Ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης έχει δημοσιεύσει αρκετά διηγήματα και κριτικές βιβλίων σε διάφορα περιοδικά και
εφημερίδες. Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα γερμανικά και ισπανικά. Στην
ίδια σειρά κυκλοφορούν από τις ίδιες εκδόσεις οι συλλογές διηγημάτων του Δημήτριος Πολιορκητής και Σταθμός Ζωή.
«ΖΑΚ ΜΕΝΑΧΕΜ»
εκδ. Φερενίκη
Ένα βιβλίο του Ερρίκου Αρώνες αφιερωμένο «σ’ αυτούς
που δεν γύρισαν
και σ’ αυτούς που
νόμιζαν πως θα
μπορούσαν να μας
κρατήσουν εκεί». Ζακ Μεναχέμ: ο μουσικός, ο ραδιοφωνικός παραγωγός, ο οικογενειάρχης. Μέσα από τις σελίδες αυτού του
βιβλίου, ο Ερρίκος Αρώνες παρουσιάζει τη
συγκλονιστική ζωή ενός ανθρώπου, που
άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στη
μουσική και το ραδιόφωνο, αφού χρειάστηκε πρώτα να περάσει από την κόλαση
των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Με μια
μοναδική μαρτυρία του ίδιου του Ζακ Μεναχέμ για την Οδύσσεια που έζησε στα
χέρια των Ναζί, αλλά και αφηγήσεις της
συζύγου του και των φίλων και συνεργατών του, από τον Γιάννη Πετρίδη και τον
Ζάχο Χατζηφωτίου, έως τον Μίμη Πλέσσα
και τον Αλέξη Κωστάλα, ξετυλίγεται το
πορτραίτο ενός σπουδαίου ανθρώπου, που
αποτέλεσε και αποτελεί παράδειγμα σθένους, αποφασιστικότητας και ήθους.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός, ότι ο Ερρίκος
Αρώνες προσέφερε ένα μεγάλο αριθμό βιβλίων την ημέρα των εγκαινίων της αίθουσας μουσικής του Δημοτικού σχολείου της
Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών, διότι ο
Ζακ Μεναχέμ αγαπούσε το σχολείο αυτό
και ήταν από τους πρώτους διασωθέντες
ομήρους των στρατοπέδων συγκέντρωσης,
που αφηγήθηκαν την προσωπική τους
ιστορία στους μαθητές αυτού του σχολείου.
Β.Ι.Ε
Αντίλαλοι της
Ψυχής και του
Νου
Felicity Mat
εκδόσεις Αρμός
Εύχομαι οι θετικές
ιδέες και τα μηνύματα που πηγάζουν
από τους ποιητικούς μου στοχασμούς να
ανθίσουν στην ψυχή και στον νου του αναγνώστη, με τον ίδιο τρόπο που υπαινίσσεται
το μπουμπούκι στο εξώφυλλο αυτού του βιβλίου.
Η ιδιαιτερότητα του βιβλίου αυτού έγκειται στο ότι είναι δίγλωσσο και αλληλομεταφρασμένο. Περιέχει ένα σύνολο
ποιητικών κειμένων, που κατά την στιγμή
της έμπνευσής τους, γράφτηκαν σε μια
από τις δύο γλώσσες, δηλαδή τα ελληνικά
και τα αγγλικά. Για να μπορέσουν τα κείμενα αυτά να συνυπάρξουν σε ένα βιβλίο
και κάτω από το όνομα του ίδιου ποιητή, η
συγγραφέας διάλεξε να γραφτούν στην
πρωταρχική τους γλώσσα και στη συνέχεια να μεταφρασθούν παράλληλα στην
δεύτερη γλώσσα. Το ποιητικό υλικό του
βιβλίου είναι μοιρασμένο σε τρία μέρη,
ανάλογα με το περιεχόμενο που το χαρακτηρίζει.
Το πρώτο μέρος περιέχει ποιήματα, το
δεύτερο ελεγείες αφιερωμένες στο Ολοκαύτωμα και το τρίτο ποιητικούς στοχασμούς. Οι τελευταίοι αποτελούν έναν
ιδιάζοντα τρόπο γραφής που συνδυάζει
ποίηση και ψυχολογία. Ο κατάλογος κειμένων και οι ιδιαιτερότητές τους στο πίσω
μέρος του βιβλίου, επιτρέπει στον αναγνώστη να προσανατολισθεί σχετικά με την
γλώσσα γραφής και τα άλλα χαρακτηριστικά των ποιητικών κειμένων.
τεχνης σχολια - ποιημα
Βιέρα Γκραν
η κατηγορούμενη
ΑΓΚΑΤΑ
ΤΟΥΣΙΝΣΚΑ
εκδ. KAΠON
Η Βιέρα Γκραν, η
εκπληκτικής
ομορφιάς τραγουδίστρια στο γκέτο
της Βαρσοβίας στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, είναι το «κρυμμένο»
πρόσωπο στην ιστορία του Βλαντίσλαφ
Σπίλμαν, του περίφημου πιανίστα, που η
ζωή του έγινε έργο από τον Ρομάν Πολάνσκι. Ο Σπίλμαν έπαιζε πιάνο σ’ ένα
καφέ στο κέντρο του εβραϊκού γκέτο,
όπου η Βιέρα Γκραν τραγουδούσε από
τον Απρίλιο του 1941 έως την άνοιξη
του 1942. Το 1942 η Βιέρα Γκραν κατόρθωσε να διαφύγει από το γκέτο, αφήνοντας πίσω τους δικούς της ανθρώπους.
Μετά τον Πόλεμο κατηγορήθηκε ότι συνεργάστηκε με τους ναζί και ότι υπήρξε
διπλή πράκτορας. Ο Σπίλμαν την πολέμησε ανηλεώς, αρνούμενος κάθε συνεργασία μαζί της, ενώ η Βιέρα Γκραν
λύγισε από τις κατηγορίες. Οι δίκες του
1945 και του 1947 σχεδόν την απάλλαξαν λόγω αμφιβολιών, αλλά δεν τη δικαίωσαν. Η Βιέρα Γκραν
αυτοεξορίστηκε, τραγούδησε στα καμπαρέ του Καράκας και του Τελ Αβίβ
αλλά και στο Κάρνεγκι Χολ της Νέας
Υόρκης, και κατέληξε ολομόναχη σε ένα
μικρό διαμέρισμα του Παρισιού, βασίλισσα ενός βασιλείου σκιών και μυστικών από τον καιρό του Πολέμου.
Πέθανε στις 19 Νοεμβρίου του 2007. Η
συγγραφέας και δημοσιογράφος Αγκάτα
Τουσίνσκα, η μητέρα της οποίας γλύτωσε σε μικρή ηλικία από το γκέτο της
Βαρσοβίας, ενεργεί σαν ντετέκτιβ και
συνάμα ως ιστορικός. Ερευνά τη διαλείπουσα μνήμη ως κατ’ εξοχήν βιογράφος
και ξαναζωντανεύει σε τούτο το σπαρακτικό και έντονο βιβλίο, που αποτελεί
πραγματική επιτομή της εποχής, την
τσακισμένη μοίρα και τη χαμένη τιμή
της Βιέρα Γκραν.
Θεσσαλονίκη
1912-2012
Το μέλλον του
παρελθόντος
Μια διαφορετική
αφήγηση της ιστορίας
εκδ. KAΠON
Το βιβλίο του Λέων Α. Ναρ, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καπόν, με αφορμή
την εκατοστή επέτειο από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, αποτυπώνει, με
υλικό απρόσμενο και με μια φρέσκια
οπτική το σύμπαν της πόλης, μεταδίδοντας
την αίσθηση των βυζαντινών αποχρώσεών
της και αναδεικνύοντας παράλληλα όψεις
της σύγχρονης δυτικής μεγαλούπολης. Το
κείμενο και οι 150 εικόνες που περιλαμβάνονται στον τόμο, επικαιροποιούν τη
μνήμη και καταδεικνύουν τις σπουδαίες
μεταβολές που έχει υποστεί η Θεσσαλονίκη τον τελευταίο αιώνα. Οι συντελεστές
του έργου δεν αρκούνται στην χρονολογική απαρίθμηση των σπουδαιότερων γεγονότων της ιστορικής διαδρομής της
Θεσσαλονίκης. Αντίθετα, επιχειρούν μια
σύνθεση όψεων της ιστορίας της πόλης,
της δημόσιας εικόνας και του πολιτισμού
της, στο χρονικό πλαίσιο του τελευταίου
αιώνα, χωρίς να ακολουθούν αυστηρά μία
μόνο συγκεκριμένη επιστημονική οπτική
(π.χ. ιστορική, κοινωνιολογική, αρχιτεκτονική ή άλλη). Παράλληλα, ανιχνεύουν την
κοινωνική ανθρωπογεωγραφία της Θεσσαλονίκης, δίνοντας την αίσθηση του πολιτισμού της καθημερινότητας.
Άλλα βιβλία του Λέων Α. Ναρ είναι: Εγώ ο
εγγονός ενός Έλληνα, η Θεσσαλονίκη του
Νικολά Σαρκοζί, 25 χρόνια Ιανός, και Γιωσέφ Ελιγιά, Άπαντα.
31
ας μην ξεχναμε το
Ολοκαυτωμα
Αγωνία, φρίκη, θάνατος,
αισθήματα που μέχρι σήμερα ταράζουν συχνά τον
ύπνο αυτών που επέζησαν.
Οι σημερινοί άνθρωποι,
που βλέπουμε να αναβιώνουν δίπλα μας παρόμοια
φαινόμενα πρέπει να νιώθουμε ντροπή, αηδία, απέχθεια, φρίκη και να τα
πολεμάμε με κάθε τρόπο κι
όχι να μένουμε σιωπηλοί
φοβισμένοι θεατές. Πρέπει
να πιστέψουμε και να παλέψουμε για το «Ποτέ πια».
Πρέπει να θυμόμαστε, ν’
αποφασίσουμε να βροντοφωνάξουμε για να τ’ ακούσουν όλοι «Ποτέ πια».
Θυμησου
Όλα τριγύρω σκοτεινά
Λαλιά πουλιού γροικιέται
Όμοια ανθρώπινη κραυγή:
«Κουρνιάσανε οι μνήμες;»
Αλλοίμονο αν ξεχαστεί
Υπάρχει εδώ τριγύρω
Το αίμα εκεί που χύθηκε
Ωιμέ αχνίζει ακόμα
Μορφές αέρινες περνούν
«Αδέλφια θυμηθείτε»
Ιφιγένεια Αντωνίου
τ. Δ/ντρια Νηπιαγωγείου
και Δ/ντρια Διοικητικού
ΣΥΜΒΑΛΛΩ ΚΙ ΕΓΩ ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΜΑΣ
Τα παιδιά μας χρειάζονται
την αμέριστη βοήθειά μας
για παροχή
υψηλού επιπέδου παιδείας
στο Σχολείο μας
Η αλληλεγγύη προς τους
αναξιοπαθούντες
ομοθρήσκους μας,
είναι ιερό χρέος μας
Η συνέχιση των παραδόσεων
που διατηρούν
ζωντανό το λαό μας
οφείλουμε να είναι
διαρκές μέλημά μας
ΠΛΗΡΩΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΙΣΦΟΡΑ ΠΕΤΣΙΑ
ΠΟΥ ΜΟΥ ΑΝΑΛΟΓΕΙ
Η Επιτροπή Πέτσια

Τ Ε Υ Χ Ο Σ 3 6 Ν Ο Ε Μ Β Ρ Ι Ο Σ

alef new 52 - Ισραηλιτική Κοινότητα Αθηνών

στην κυβέρνηση

ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΗΛΙΚΑΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ - Sodali.com

Untitled - Εκδόσεις Αρχέτυπο