ΧΕΙΜΩΝΑΣ 2011 ΤΕΥΧΟΣ 28 • Εκδηλώσεις του Συλλόγου Καλά Χριστούγεννα! • O εθελοντισμός χωρίς προκαταλήψεις • Μολυσματική τέρμινθος στα παιδιά • Διατροφικές διαταραχές • Η σπουδαιότητα των λιπαρών οξέων στη διατροφή μας • Το μέλλον ξεκινά από σήμερα • Φύσει... δραστήριοι! • Η άλλη όψη της επιτυχίας • Ο αιώνας του Οδυσσέα Ελύτη ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 03 ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ 04 ΕΚ∆ΗΛΩΣΕΙΣ ΣΥΛΛΟΓΟΥ • Ίδρυμα Γεωργ. και Αικ. Χατζηκώνστα • Κέντρο Συμπαράστασης Παιδιών και Οικογένειας • Ο εθελοντισμός χωρίς προκαταλήψεις • Εθελοντισμός και ΙΒ • 29ος Μαραθώνιος 10 ΥΓΕΙΑ • Μολυσματική τέρμινθος στα παιδιά • Στοχεύοντας στην καλύτερη υγεία και ποιότητα ζωής των παιδιών μας Η σύνθεση του Δ.Σ. έχει ως εξής: Πρόεδρος: Κωνστανταροπούλου Ζωή Αντιπρόεδρος: Κοντομίχαλου Ναταλί Γενικός Γραμματέας: Κεστσόγλου Νίκος Ταμίας: Λορέντζου Θάνη 14 ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ • Διατροφικές διαταραχές 16 ∆ΙΑΤΡΟΦΗ • Η σπουδαιότητα των λιπαρών οξέων στη διατροφή μας 19 27 31 ΠΑΙ∆Ι • Το μέλλον ξεκινά από σήμερα • Τα ισπανικά στα χρόνια της κρίσης • Κινεζική γλώσσα για το μέλλον των παιδιών • Η γλώσσα κάνει τον άνθρωπο • Τα γερμανικά στη Σχολή Μωραΐτη • Κάτι αλά... γαλλικά! ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ • Φύσει... δραστήριοι! • Η άλλη όψη της επιτυχίας Μέλη: Βαμβουρέλης Ηρόδοτος, Βέργα-Αβραμίδη Δανάη, Ζαχοπούλου-Αντωνάτου Χριστίνα, Καλύβα Πέγκυ, Λυμπεροπούλου Μαριλένα Αναπληρωματικά Μέλη: Παπίρη-Παπαχατζάκη Άννα Μαρία, Μπάρμπα-Μώρου Μίκα, Ταμβάκη-Τσέλλου Τιτίκα Υπεύθυνοι Έκδοσης: Κωνστανταροπούλου Ζωή, Λορέντζου Θάνη, Παπίρη-Παπαχατζάκη Άννα Μαρία, Μπάρμπα-Μώρου Μίκα Παραγωγή: Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ, Τ.Θ. 504 88, 141 10, Ν. Ηράκλειο, ΑΘΗΝΑ Τηλ.: 210 27 11 222, fax: 210 27 11 056 www.minoas.gr • e-mail: info@minoas.gr Με την ευγενική χορηγία: ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ • Ο αιώνας του Οδυσσέα Ελύτη Τις θερμότερες ευχαριστίες μας στον κύριο Γιάννη Κωνστανταρόπουλο και στην κυρία Ζωή ΑντωνιάδουΚωνστανταροπούλου για την ευγενική χορηγία τους για την έκδοση του παρόντος τεύχους του περιοδικού. ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΟΥ Δ.Σ. ι τη ζωή ίδα µας έχει επηρεάσε τρ πα ν τη ι ίζε στ µα υ πο µε καθηµερινά τις Η οικονοµική κρίση περισσότερο, βιώνου ς λο άλ ι κα ο ερ ότ λιγ όλων µας. Άλλος της. Πνεύµα των Χριοδυνηρές επιπτώσεις ι όλοι χρειαζόµαστε το ότ θω νιώ τέ πο ό απ τη στενάχωρη Φέτος περισσότερο βγούµε για λίγο από να ει ήσ ηθ βο ς µα που θα γω της κρίσης, τις στουγέννων· το πνεύµα ενείς και φίλους. Λό γγ συ µε µε ού ηθ ντ να να συ συναισθήµατα καθηµερινότητα και αντί να επικρατούν ς, µα ς χέ ψυ ις στ ν ία, ιστουγέννω ανασφάλεια, η ανησυχ η η, ιψ ηµέρες αυτές των Χρ θλ τά κα η ύν ι ευτυχία, κυριαρχο όπως χαρά, γαλήνη κα όγνωση. από τη µελαγχολία η µελαγχολία και η απ ευκαιρία να απέχουµε α µι ω, εύ στ πι , αι είν να οβλήµατα και Τα φετινά Χριστούγεν λίγο στην άκρη τα πρ για µε ου ήσ αφ να ία κεί , µια ευκαιρ νατόν περισσότερο, αρ δυ το ο του χρόνου που πέρασε όσ , µε ου ήσ εµ ς δικούς µας τω και µόνο να ηρ να διασκεδάσουµε. Έσ υµε τα σπίτια µας στου ίξο νο να ξα Να ε. υµ σο να αποδρά στυχώς δίπλα όσο θα να µπορέσουµε τελικά οποία δεν είµαστε δυ α στ ς, µα ά ιδι πα τα ε ανθρώπους, να χαρούµ υ χρόνου. νό πρόγραµµα όλου το ρι µε θη κα το µε µε λα θέ ωτερικό απολογισµό αι να κάνουµε έναν εσ είν ς τέ αυ ες έρ ηµ τό που δεν τις ους της εποµένης. Αυ Εξίσου σηµαντικό για όχ στ υς το ε υµ σο θέ σε, και να ράγοντες αντιµετης χρονιάς που πέρα στάσεις σηµαντικοί πα τα κα ες ολ σκ δύ ις στ ι ουν τα µέλη αι ότ δεσµοί που αναπτύσσ πρέπει να ξεχνάµε είν οι ι κα εια έν ογ οικ ξης είναι η τώπισης και υποστήρι σουµε πίσω ς. Πιθανότητα να γυρί της µεταξύ τους. δα πί ελ ς τη ή ρτ γιο η χει. πάντοτε δεν φαίνεται να υπάρ ε αµ ύσ Τα Χριστούγεννα είναι ζο οίο οπ ν το σουµε πάλι χρόνο και τρόπο µε στον ψεύτικο, τελικά, ς ζωής και να οργανώ τη α ηµ νό ό ιν ηθ αλ βρούµε το Ελπίδα όµως να ξανα κά και υπάρχει. ο στέρεες βάσεις φυσι πι , ες νέ σε νω πά ς τη ζωή µα Καλές γιορτές! ούλου, Ζωή Κωνστανταροπ ν Γονέων και Κηδεµόνω Πρόεδρος Συλλόγου ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ 3 ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΥΛΛΟΓΟΥ Σ τις αρχές Νοεμβρίου, ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων βρέθηκε στην ευχάριστη θέση να ετοιμάσει επτά μεγάλες κούτες με σχολικά είδη για τα παιδιά που βρίσκονται σε ιδρύματα. Ευχαριστούμε όλους τους γονείς που συνέβαλαν στην επιτυχία της προσπάθειας του Συλλόγου, η οποία ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο. Τα σχολικά είδη που συγκεντρώθηκαν παραδόθηκαν σε δύο ιδρύματα τα οποία βοηθούν γονείς και παιδιά με κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Για άλλη μια φορά σας ευχαριστούμε που υποστηρίζετε τις ενέργειές μας και κυρίως αυτές που συμβάλλουν στη βελτίωση της ζωής κάποιων παιδιών που έχουν πραγματικά ανάγκη. Ίδρυμα Γεωργ. και Αικ. Χατζηκώνστα M ια ηλιόλουστη μέρα του Νοέμβρη, από αυτές που απροσδιόριστα καταγράφονται στην καρδιά μας, αντιπροσωπεία από τον Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων της Σχολής Μωραΐτη επισκέφθηκε το παλαιότερο οικοτροφείο στη χώρα μας, το Ίδρυμα Γεωργ. και Αικ. Χατζηκώνστα, για να παραδώσει τα σχολικά είδη που είχαν συγκεντρωθεί για τα παιδιά που έχουν εκεί υπό τη μέριμνά τους. Γνωρίζοντας γενικά το έργο που πραγματοποιείται στο τεράστιο κτίριο του Ιδρύματος επί της Κηφισίας, ζήσαμε στιγμές συ- γκινητικές, γεμάτες ουσία όταν ήρθαμε αντιμέτωπες με τη σπουδαία δουλειά που επιτελούν οι άνθρωποι που έχουν αφοσιωθεί σε αυτό τον σκοπό. Μας υποδέχθηκε ο κ. Λεωνίδας Δραγουμάνος, αναπλ. Διευθυντής, ο οποίος όχι μόνο μας ξενάγησε στους κύριους χώρους του Ιδρύματος, αλλά και μας παρουσίασε αναλυτικά το έργο που πραγματοποιούν στην Αθήνα και σε πολλές πόλεις της επαρχίας. Ένα Ίδρυμα 4 με αξιοζήλευτη προσφορά, που έδωσε στο παρελθόν –και συνεχίζει και σήμερα– τα απαραίτητα εφόδια στα παιδιά άπορων οικογενειών ώστε να εξασφαλίσουν τη σχολική τους φοίτηση. Το Ίδρυμα Γεωργ. και Αικ. Χατζηκώνστα ιδρύθηκε μετά τη συγκρότηση του ελληνικού κράτους, από τον Γεώργιο Χατζηκώνστα. Το 1856 στεγάστηκε στην οδό Πειραιώς και στις 16 Φεβρουαρίου 1856 εισήχθη ο πρώτος οικότροφος. Τα χρόνια εκείνα, μέσα στον περίβολο του κτιρίου, λειτουργούσαν Δημοτικό σχολείο και εργαστήρια υποδηματοποιίας, ραπτικής, επιπλοποιίας, σιδηρουργικής και σχεδίου, τα οποία παρακολουθούσαν οι οικότροφοι ολοκληρώνοντας τη φοίτηση στο Δημοτικό. Στο πέρασμα των χρόνων προέκυψαν διάφορα προβλήματα με αποκορύφωμα την επίταξη του κτιρίου το 1943 αλλά και την ολοσχερή καταστροφή των εγκαταστάσεων, που οδήγησαν τελικά στη διακοπή της λειτουργίας του. Το οικοτροφείο επαναλειτούργησε στις 10 Οκτωβρίου 1972 στο ιδιόκτητο κτίριο επί της Λ. Κηφισίας και Ριζαρείου, όπου στεγάζεται μέχρι σήμερα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Ίδρυμα είναι αυτοχρηματοδοτούμενο και δεν παίρνει καμία επιχορήγηση από το κράτος. Οι δράσεις του και όλα τα έξοδα λειτουργίας του καλύπτονται αποκλειστικά από τα εισοδήματα που προέρχονται από την ακίνητη περιουσία του Ιδρύματος και από τις δωρεές. Τα προγράµµατα Το Ίδρυμα έχει τη δυνατότητα να υποστηρίζει 55 εσωτερικούς οικότροφους και 300 εξωτερικούς. Σε όλα τα προγράμματά του ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ γίνονται δεκτά αγόρια και κορίτσια ηλικίας 6-18 ετών, ψυχικά υγιή και αρτιμελή, των οποίων οι οικογένειες λόγω κοινωνικών ή και οικονομικών προβλημάτων δεν δύνανται να τα υποστηρίξουν. Με βάση το καταστατικό του Ιδρύματος μπορούν να φιλοξενηθούν και παιδιά αλλοδαπών σε ποσοστό 5% επί του συνολικού αριθμού. Το πρόγραμμα των εσωτερικών υποτρόφων προβλέπει την πλήρη εισαγωγή στο Ίδρυμα παιδιών που φοιτούν στα δημόσια σχολεία της περιοχής. Σε αυτή την περίπτωση, το εξειδικευμένο προσωπικό βοηθά τα παιδιά στην καθημερινή τους μελέτη. Προβλέπεται επίσης και μερική εισαγωγή, όπου τα παιδιά μετά το σχολείο και την απογευματινή μελέτη επιστρέφουν στο σπίτι τους το βράδυ, ή προσωρινή εισαγωγή, προκειμένου να βοηθηθούν οικογένειες σε κρίση. Το πρόγραμμα των εξωτερικών οικοτρόφων είναι διαδεδομένο σε όλη την Ελλάδα και βοηθά μονογονεΐκές ή πολύτεκνες οικογένειες οι οποίες δεν επιθυμούν να στείλουν τα παιδιά τους στο οικοτροφείο ενώ βιώνουν οικονομικά προβλήματα ή κοινωνικές δυσκολίες και ζητούν έτσι βοήθεια για να μπορέσουν τα παιδιά τους να συνεχίσουν το σχολείο. Η συμμετοχή των παιδιών στα προγράμματα επιτυγχάνεται μετά την αξιολόγηση των αιτήσεων από τις ειδικές υπηρεσίες του Ιδρύματος και την απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου. Με επαγγελματισμό και σύγχρονη ματιά, ο στόχος του Ιδρύματος Κέντρο Γεωργ. και Αικ. Χατζηκώνστα για την εκπαιδευτική μέριμνα των παιδιών επιτυγχάνεται αθόρυβα, με σοβαρότητα και ευθύνη. Έτσι, η καλή μας διάθεση, που πραγματικά ξεκίνησε από τη στιγμή που συγκεντρώναμε τα χαρτοκιβώτια στο Σχολείο, κορυφώθηκε και επισφραγίστηκε με τον θαυμασμό μας για το έργο που επιτελείται εκεί. Όλοι εμείς μπορούμε να φανούμε πολύ χρήσιμοι με την προσφορά μας και έτσι να βοηθήσουμε τα παιδιά να διατηρήσουν το δικαίωμά τους στη μόρφωση, ακόμα και σε απομακρυσμένα μέρη από την πρωτεύουσα. Επισκεφθείτε το website του Ιδρύματος για περισσότερες πληροφορίες: www.xatzikonsta.gr Άννα Μαρία Παπίρη-Παπαχατζάκη, Αναπληρωματικό Μέλος Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων Συμπαράστασης Παιδιών Υ και Οικογένειας στερα από πρωτοβουλία του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων με τη σημαντική στήριξη των γονέων και μαθητών του σχολείου μας, επισκεφθήκαμε το Κέντρο Συμπαράστασης Παιδιών και Οικογένειας για να παραδώσουμε τις κούτες με τα σχολικά είδη που συγκεντρώθηκαν. Κέντρο Συµπαράστασης Παιδιών και Οικογένειας, Μεταξουργείο – Κολωνός Το Κ.Σ.Π.Ο λειτουργεί χάρη στην ακούραστη προσφορά της ιδρύτριας και των εθελοντών του εδώ και 20 χρόνια, στηρίζοντας τα κοινωνικά αποκλεισμένα άτομα που βρίσκονται σε ασθενή οικονομική και κοινωνική θέση. Χωρίς καμία βοήθεια και στήριξη από την Πολιτεία, το προσωπικό του Κέντρου κρατάει ζωντανή και εφαρμόζει στην πράξη την έννοια του εθελοντισμού προσφέροντας γνώση, ελπίδα και χαμόγελα σε δεκάδες άπορα παιδιά και οικογένειες που ζουν κάτω από άθλιες συνθήκες στις γειτονιές του κέντρου της Αθήνας. Στέκονται στο πλευρό άπορων παιδιών και τα βοηθούν να μάθουν γράμματα και να διατηρήσουν ζωντανά τα όνειρά τους! Η ιδέα για την ίδρυση του Κέντρου Συμπαράστασης Παιδιών και Οικογένειας ανήκει στην κ. Μυρτώ Λεμού που το 1991 έκανε το μεγάλο βήμα και αποφάσισε να βοηθήσει στην πράξη τα άπορα παιδιά και τις οικογένειές τους. Με μοναδικό σύμμαχο το όνειρό της και ελάχιστους αλλά πιστούς, ευαισθητοποιημένους πολίτες, που έσπευσαν να σταθούν στο πλευρό της και να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους εθελοντικά, η κ. Λεμού δημιούργησε έναν χώρο φιλοξενίας ο οποίος σήμερα έχει εξελιχθεί σε κιβωτό αγάπης για εκατοντάδες συνανθρώπους μας. Συναντήσαμε την κ. Πέπη Καράλη που ασχολείται με τη σχολική ένταξη των παιδιών και προσφέρει τις εθελο- ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ 5 ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΥΛΛΟΓΟΥ επικοινωνία με τους δασκάλους τους και παρακολουθούμε την εξέλιξή τους. Επιπλέον, μετά το σχολείο έρχονται εδώ και τα βοηθάμε με τα μαθήματά τους, ενώ το μεσημέρι τούς προσφέρουμε φαγητό που μας δίνει ο Δήμος Αθηναίων. Μάλιστα, κάποια από τα παιδιά που ζουν κυριολεκτικά στον δρόμο έρχονται εδώ ακόμα και για να κάνουν μπάνιο, ενώ τους μοιράζουμε και καθαρά ρούχα που μαζεύουμε από διάφορες δωρεές. Για εμάς είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά να είναι καλοντυμένα και καθαρά, ώστε να μην αντιμετωπίζουν προβλήματα με τους συμμαθητές τους. Μιλάμε για ανθρώπους που δεν έχουν ούτε δουλειά ούτε χρήματα, αλλά ούτε μόρφωση. Πρόκειται για συνανθρώπους μας που απλώς προσπαθούν να επιβιώσουν. Εμείς στηρίζουμε τα παιδιά αυτών των οικογενειών και τα βοηθάμε να εξοικειωθούν με τις αποδεκτές κοινωνικές συμπεριφορές και συνήθειες, ώστε να μπορέσουν να ενταχθούν ομαλά στις σχολικές κοινότητες. Παράλληλα, είμαστε κοντά στους γονείς τους και τους συμβουλεύουμε σε διάφορα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, ενώ τους ενημερώνουμε για τις σχολικές επιδόσεις των παιδιών τους. Τέλος, παρακολουθούμε τα θέματα υγείας, ειδικά στο κομμάτι της πρόληψης, και παραπέμπουμε αναλόγως». Παρά το ανεκτίμητο έργο που προσφέρει, το Κ.Σ.Π.Ο. εξακολουθεί να παραμένει «αόρατο» για την Πολιτεία, αφού λειτουργεί χωρίς καμία κρατική βοήθεια. «Το Κέντρο συνεχίζει να υπάρχει χάρη σε ευαισθητοποιημένους πολίτες που συνδράμουν με χρήματα, εθελοντική εργασία, ρουχισμό, σχολικό εξοπλισμό και τρόφιμα. Το Κέντρο στηρίζεται στον εθελοντισμό και ευτυχώς υπάρχουν ακόμη άνθρωποι. Λίγοι μεν, αλλά υπάρχουν!». ντικές υπηρεσίες της στο Κέντρο εδώ και επτά χρόνια. Ζει στον Σχοινιά και διασχίζει πάνω από 100 χιλιόμετρα σε καθημερινή βάση για να βρεθεί κοντά στα παιδιά και να προσφέρει. Η ίδια δηλώνει πως στο τέλος της μέρας νιώθει πάντα γεμάτη και ευτυχισμένη, γιατί θεωρεί ότι ο εθελοντισμός είναι θησαυρός. «Για μένα δεν υπάρχει τίποτε πιο σημαντικό. Προσφέρεις χωρίς να περιμένεις αντάλλαγμα. Στην ουσία όμως παίρνεις πιο πολλά από αυτά που δίνεις! Γεμίζει η ψυχή σου! Αυτήν τη στιγμή το Κέντρο Συμπαράστασης Παιδιών και Οικογένειας, που στε- 6 γάζεται σε ενοικιαζόμενο κτίριο, έχει τη στήριξη περίπου 20 εθελοντών, οι οποίοι βοηθούν όπως και όπου μπορούν. Καθημερινά φιλοξενούμε περίπου 50 παιδιά, ηλικίας από πέντε έως δώδεκα ετών. Η βασική προτεραιότητά μας είναι να τα βοηθήσουμε να μάθουν ανάγνωση και γραφή, και στη συνέχεια να γραφτούν στο σχολείο. Μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για “σκληρά παιδιά” που έχουν μάθει να επιβιώνουν στον δρόμο και πολλές φορές δεν έχουν στήριξη από το οικογενειακό περιβάλλον τους. Γι’ αυτόν τον λόγο τα προμηθεύουμε με τον βασικό σχολικό εξοπλισμό, ενώ είμαστε σε άμεση ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ Ο εθελοντισµός είναι θησαυρός Το Κέντρο έχει μεγάλη ανάγκη από την προσφορά σας. Μπορείτε να απευθύνεστε και ατομικά στην παρακάτω διεύθυνση: Κέντρο Συμπαράστασης Παιδιών και Οικογένειας Τηλ. 210-5239402 Αρίστωνος 6-8 & Πιερίας 5, 10 441 Μεταξουργείο – Κολωνός www.supportcenter.gr Χριστίνα Ζαχοπούλου-Αντωνάτου, Μέλος Δ.Σ. Ο εθελοντισμός χωρίς προκαταλήψεις Ο εθελοντισµός είναι στάση ζωής· είναι επικοινωνία, συνεργασία, δηµιουργία. Ω ς κοινωνικός λειτουργός αντιλαμβάνομαι τον εθελοντισμό ως έναν θεσμό αλληλεγγύης τον οποίο οφείλουμε να τον υποστηρίξουμε και να τον καλλιεργήσουμε. Ο εθελοντισμός είναι παράδειγμα παρέμβασης του κοινωνικού λειτουργού στην κάλυψη των κοινωνικών αναγκών, στην κοινωνικοποίηση και τη συμμετοχή μας στην πολυπολιτισμική κοινωνία. Στην εποχή μας, ο εθελοντισμός δεν αποβλέπει στη φιλανθρωπία και τη συμπόνια προς τον αδικημένο. Τα ευεργετήματα του θεσμού αυτού βοηθούν πρώτα απ’ όλα τον ίδιο τον εθελοντή. Το κίνητρο του εθελοντή δεν είναι η εξασφάλιση «μιας θέσης στον παράδεισο», αλλά η γνωριμία του με τον συνάνθρωπό του, η αρμονική συνύπαρξη στο περιβάλλον όπου ζει, ώστε να επιτύχει την αυτογνωσία και την ανάπτυξή του ως κοινωνικό ον. Ο εθελοντισμός είναι τρόπος εξισορρόπησης των κοινωνικών διαφορών και αλλαγών. Στοχεύει στην ενεργοποίηση, δραστηριοποίηση των πολιτών και στη συμμετοχή τους στα κοινά. Αποσκοπεί στη διαμόρφωση κοινωνικών ατόμων με έμπρακτο ενδιαφέρον προς τους συνανθρώπους τους. Ο εθελοντισμός καταπολεμά την απομόνωση των πολιτών, βοηθά και καλλιεργεί το συλλογικό πνεύμα εργασίας. Τώρα που ο σύγχρονος πολίτης δεν διαθέτει πια την πολυμελή οικογένεια του παρελθόντος, ο εθελοντισμός ικανοποιεί την ανάγκη του να ανήκει κάπου – σήμερα αυτό είναι η πολυπολιτισμική κοινωνία. Μυρτώ Λεμού Η κ. Μυρτώ Λεμού είναι κοινωνική λειτουργός. Από το 1992 στην Ελλάδα αγωνίζεται να βοηθήσει τα κοινωνικά αποκλεισμένα παιδιά, δράση που την οδήγησε το 1997 να ιδρύσει το Κέντρο Συμπαράστασης Παιδιών και Οικογένειας για τα παιδιά του δρόμου. Το Κέντρο συνεχίζει να λειτουργεί καθημερινά για περισσότερα από 400 παιδιά του μεροκάματου του δρόμου στην υποβαθμισμένη περιοχή στα όρια Μεταξουργείου – Κολωνού. Η πρωτοβουλία της αυτή έχει βραβευτεί επανειλημμένα. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ 7 ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΥΛΛΟΓΟΥ Ο εθελοντισμός καλλιεργεί την αδελφοσύνη των πολιτών και την αποδοχή του διαφορετικού, του ιδιαίτερου. Ο εθελοντής μπορεί έτσι να ξεπεράσει τις προκαταλήψεις και τις ρατσιστικές τάσεις. Θα μπορούσε επίσης να χαρακτηρισθεί ως θεραπευτική μέθοδος κοινωνικοποίησης των πολιτών. Σε αυτόν τον τομέα, οι κοινωνικοί επιστήμονες (κοινωνικοί λειτουργοί) οφείλουν να αναλάβουν την καθοδήγηση, τον συντονισμό και την εκπαίδευση των εθελοντών. Για να πετύχει τον στόχο του ο εθελοντής, χρειάζεται τη στήριξη των κοινωνικών επιστημόνων, οι οποίοι οφείλουν να γνωρίζουν τρόπους προσέγγισης του θέματος της εθελοντικής εργασίας. Ο κοινωνικός λειτουργός θα πρέπει να είναι σε εγρήγορση απέναντι στους προβληματισμούς των εθελοντών, να κρατά τις ισορροπίες στην επικοινωνία, μιας και ο σημερινός πολίτης, ο νέος πολίτης βρίσκεται μετέωρος και μόνος ύστερα από τις κοινωνικές αλλαγές και πιέζεται να αποδεχθεί νέους τρόπους ζωής και συνύπαρξης. Ο κοινωνικός λειτουργός πρέπει και Μια εθελόντρια του Κέντρου Συμπαράστασης Παιδιών και Οικογένειας έστειλε ένα κείμενο για το πώς εκείνη βλέπει τον εθελοντισμό: ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ... Από τη θεωρία περνάµε στην πράξη!!! ∆εν είναι ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΗ... απλώς είναι ένα απίθανο ταξίδι που µαθαίνεις πράγµατα για εσένα τον ίδιο... Μαθαίνεις τις δυνατότητές σου και τις εξαντλείς. Ανάλογα µε τα προσόντα σου, πλαισιώνεις τα ήδη υπάρχοντα προγράµµατα. ∆ιαθέτεις... ΟΡΕΞΗ, ΕΝΕΡΓΕΙΑ, ΥΠΟΜΟΝΗ, ΧΡΟΝΟ. Αντέχεις το συναίσθηµα του άλλου και είναι µια µορφή συµµετοχής στα κοινά. Υπερασπίζεσαι τον άνθρωπο και τις ανθρώπινες αξίες του. Έχει αφετηρία τον άνθρωπο!!! Τον εθελοντισµό τον εντάσσεις αρµονικά στην καθηµερινότητά σου, και αποκτά αξία... η στιγµούλα! Και το κυριότερο... απευθύνεται σε ΑΓΝΩΣΤΟΥΣ, ούτε συγγενείς ούτε φίλους... ∆εν περιµένεις ΑΝΤΑΠΟ∆ΟΣΗ, την οποία συχνά οι ευεργετηµένοι δεν είναι σε θέση να τη δώσουν. Είναι συγκεκριµένα τα χρόνια µας πάνω στη Γη και πρέπει να τα ΞΟ∆ΕΨΟΥΜΕ ΣΩΣΤΑ! οφείλει να σταθεί στο πλευρό των εθελοντών για να τους απαλλάξει από τους φόβους του διαφορετικού, να τους ενθαρρύνει να αγωνιστούν για μια νέα, ειρηνική, πολυπολιτισμική κοινωνία, μια κοινωνία χωρίς τείχη που χωρίζουν τους ανθρώπους. Όντας συνταξιούχος, έχω τη διπλή ιδιότητα του κοινωνικού λειτουργού αλλά και του εθελοντή. Η καθημερινή πολύωρη εθελοντική εργασία μου με γεμίζει, μου δίνει τη χαρά να περιβάλλομαι από παιδιά, με κρατά νέα και μάχιμη. Λίγα λόγια για τον εθελοντισµό Είναι πράγματι μάθημα ζωής, στάση ζωής, νόημα ζωής, πλούτος πραγματικός!... Είναι «σχέση», είναι άνοιγμα ψυχής, που όλοι έχουμε ανάγκη. Είναι απίστευτη η χαρά να στηρίζεις την πίστη ενός παιδιού –που δεν έχει τα εφόδια– ότι έχει κι αυτό δικαίωμα στη γνώση! Ήρθα δειλά στο Κέντρο για να δοκιμάσω στην πράξη, και όχι στα λόγια, τον εαυτό μου. Θυμάμαι στην πρώτη συνάντηση με την κ. Μυρτώ τα λόγια της: « Έστω και αν ένα παιδί βρει αυτό που έχει ανάγκη, αξίζει τον κόπο! Μην περιμένεις το αποτέλεσμα άμεσα. Δεν ξέρουμε πότε βλασταίνουν οι σπόροι...». Ασκήθηκα στην υπομονή, στη διακριτικότητα, στον σεβασμό του Άλλου και τώρα νιώθω πως απλώς κάνω αυτό που έπρεπε ανέκαθεν να κάνω. Αγγελική Παπασιδέρη, εθελόντρια Πέπη Καράλη Εθελοντισμός και ΙΒ O εθελοντισμός ως ιδανικό, θεωρία αλλά και ως έμπρακτη χειρονομία βρίσκεται στην καρδιά του Προγράμματος Σπουδών του Διεθνούς Απολυτηρίου. Όσοι είναι εξοικειωμένοι με το ΙΒ πιθανότατα γνωρίζουν πως για την απόκτηση του Διπλώματος επιβάλλεται κάθε μαθητής και μαθήτρια να συμπληρώσει 150 ώρες αφιερωμένες σε δημιουργικότητα, φυσική άσκηση και εθελοντική εργασία. Στο άρθρο αυτό, με αφορμή ότι 8 το 2011 έχει ανακηρυχθεί Ευρωπαϊκό Έτος αφιερωμένο στον Εθελοντισμό, θα συνοψίσουμε το πώς στο ΙΒ η εθελοντική εργασία ειδικότερα κατέχει ξεχωριστή θέση και αντιμετωπίζεται ως παιδαγωγική αξία. Θα ξεκινήσουμε σχολιάζοντας ένα παράδοξο: Ο εθελοντισμός είναι συνδεδεμένος με την ελευθερία της επιλογής, δηλαδή πιστεύεται ότι «έχει νόημα» μόνο όταν κάποιος επιλέγει ελεύθερα να προσφέρει εργασία, κόπο, χρόνο, ιδέες, ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ στηρίζοντας προσπάθειες που έχουν ως στόχο την αλληλεγγύη, την ενίσχυση μη προνομιούχων κοινωνικών ομάδων, την ευαισθητοποίηση γύρω από ζητήματα που αφορούν τον πλανήτη – ή απλώς κάποιες φορές την ελάχιστη βοήθεια στον άνθρωπο δίπλα μας που έχει ανάγκη. Πώς όμως συνδυάζεται σε ένα πρόγραμμα σπουδών ο εθελοντισμός, ως ελεύθερη επιλογή, με το «πρέπει να κάνεις εθελοντισμό»; Η αλήθεια είναι πως το παράδοξο αυτό δεν είναι κάτι που μπορεί να απαντηθεί εύκολα. Όμως, μέσα στο πλαίσιο της παιδαγωγικής μεθοδολογίας του ΙΒ επιχειρείται η αποφόρτιση της έντασης που δημιουργείται με τη σύγκρουση του «πρέπει» και του «αν θέλεις». Πρώτα απ’ όλα, το ΙΒ έχει ως αρχή ότι η γνώση ή η κατανόηση είναι σε μεγάλο βαθμό πράξη, δηλαδή εμπειρία. Η εφαρμογή των όσων «έμαθα/άκουσα στην τάξη», η ανάπτυξη δεξιοτήτων και ικανοτήτων, η επεξεργασία της γνώσης από αφηρημένη, θεωρητική σε χειροπιαστή, άμεση, όλα αυτά δεν μπορούν να κατακτηθούν εάν τα παιδιά δεν εμπλακούν στην καθημερινότητά τους με ασχολίες που θα τα οδηγήσουν να χρησιμοποιήσουν ό,τι «έμαθαν». Έτσι, η εθελοντική εργασία είναι υπό μία έννοια μια παιδαγωγική μέθοδος, συμπληρώνει ό,τι επιδιώκει αυτό το πρόγραμμα να επιτύχει σε ακαδημαϊκό επίπεδο: δυνατά μυαλά που μπορούν να αξιοποιήσουν τη θεωρητική γνώση για να αλλάξουν έμπρακτα προς το καλύτερο τις ζωές τους και τις ζωές των άλλων γύρω τους. Ταυτόχρονα, ο εθελοντισμός είναι για το ΙΒ ένας τρόπος για να αποκτήσουν τα παιδιά την απαραίτητη συναισθηματική και κοινωνική νοημοσύνη που θα τα καταστήσει ικανά να αναλάβουν την ευθύνη του εαυτού τους. Μέσω της εθελοντικής εργασίας βγαίνουν «έξω» από το συχνά –αν και όχι πάντα, φυσικά– προστατευμένο περιβάλλον της οικογένειας και του σχολείου. Αποκτούν εμπειρίες που τα κάνουν να σκεφτούν πάνω στις διαφορές των ανθρώπων –οικονομικές, κοινωνικές, κουλτούρας, εθνικές κ.ά.–, μαθαίνουν να αγωνίζονται για κάτι που υπερβαίνει το στενό ατομικό συμφέρον, εκπαιδεύονται στην ανοχή, στην ιδέα ότι υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί τρόποι αντίληψης των πραγμάτων. Τελικά, αποκτούν τα εφόδια για μια ζωή που βασίζεται στην προσπάθειά τους να κατανοούν τον κόσμο, και όχι αρνούμενοι ό,τι τα ξενίζει. Αυτός είναι ο λόγος που το ΙΒ ορίζει τον εθελοντισμό ως εργασία σε μη κυβερνητικές οργανώσεις, συλλογικότητες ή ομάδες που προωθούν την αλληλεγύη και την αξία της κοινωνικής δικαιοσύνης, και όχι μόνο ως «εργασία που δεν πληρώνεται». Τέλος, ένας ακόμα σημαντικός άξονας του εθελοντισμού μέσα στο πρόγραμμα του C.A.S. (Creativity, Action, Service) είναι ο αναστοχασμός πάνω στην εμπειρία της εθελοντικής εργασίας. Οι μαθητές και οι μαθήτριες του ΙΒ θα πρέπει να κρατούν ένα προσωπικό ημερολόγιο όπου θα καταγράφουν σκέψεις, ιδέες, συναισθήματα για όλα αυτά στα οποία συμμετείχαν στο πλαίσιο του C.A.S. Έτσι, καλλιεργούν την ικανότητα τού να σκέφτονται για τη ζωή τους και τα όσα κάνουν, την ικανότητα τού να μπορούν, με άλλα λόγια, να δουν τον εαυτό τους ως φορέα δράσης. Στον βαθμό που η γνώση είναι κάτι που ένας άνθρωπος κατακτά μόνος του, το εργαλείο του αναστοχασμού είναι πολύ βασικό: χωρίς αυτόν δεν μπορούμε να αξιολογήσουμε τι μάθαμε, πώς το μάθαμε, πόσο καλά το ξέρουμε, τι μας προσφέρει. Χωρίς αυτή τη διαδικασία, η γνώση δεν γίνεται ουσιαστική κατανόηση. Ο εθελοντισμός έχει αυτή τη στιγμή ισχυρή παιδαγωγική και ανθρωπιστική αξία στον δυτικό κόσμο. Το ΙΒ ως παιδαγωγικό πρόγραμμα επιδιώκει μέσω της έμφασης στην εθελοντική εργασία να δείξει στους νέους ανθρώπους πώς να αναλαμβάνουν προσωπικές προκλήσεις, να συμμετέχουν σε δραστηριότητες που έχουν σημαντικά αποτελέσματα για εκείνους και τους γύρω τους, να μαθαίνουν και να δρουν μέσα στις κοινότητές τους, να παίρνουν πρωτοβουλίες, να οργανώνουν, να συνεργάζονται. Τελικά, οι μαθητές και οι μαθήτριες τις περισσότερες φορές αναγνωρίζουν την αξία όλων των παραπάνω και λύνουν έτσι το παράδοξο από το οποίο ξεκινήσαμε – μόνοι τους. Καταλαβαίνουν ότι «...αν πιστεύεις σε κάτι, δεν πρέπει μόνο να σκέφτεσαι, να μιλάς ή να γράφεις αλλά και να πράττεις» (Peterson, 2003, απόσπασμα από τον οδηγό του C.A.S.). Ελένη Δούνια, Χρήστος Χατζηκωνσταντής, C.A.S COORDINATORS IB ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ 29ος Μαραθώνιος Τ ο Σχολείο μας σε συνεργασία με τον Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων και ο Σύνδεσμος Αποφοίτων, συγκεντρώνοντας πάνω από 120 άτομα, συμμετείχαν στον 29ο Μαραθώνιο Αθηνών (5 χλμ., 10 χλμ. και 42,2 χλμ. ) και σημείωσαν εξαιρετικές επιδόσεις. Μερικές από αυτές είναι: Η Αφροδίτη Μουστρούφη (IB1) κατέκτη- σε την 3η θέση στα 10 χλμ. με χρόνο 54.44 (κατηγορία 15-18). Η Αλεξία Πολυκράτη (Β΄ Γυμνασίου) κατέκτησε τη 2η θέση στα 5 χλμ. με χρόνο 23.04 (κατηγορία < 15). Η Νίκη Βολονάση (Β΄ Γυμνασίου) κατέκτησε την 6η θέση στα 5 χλμ. με χρόνο 24.32 (κατηγορία < 15). Ο Αντώνης Δανιήλ (Γ΄ Λυκείου) κατέκτησε την 7η θέση στα 5 χλμ. με χρόνο 19.50 (κατηγορία 15-18). Ευχαριστούμε όλους τους γονείς, καθηγητές και αποφοίτους που συμμετείχαν σε αυτή την διοργάνωση στηρίζοντάς την και βοηθώντας με αυτόν τον τρόπο και τις φιλανθρωπικές οργανώσεις MDA Hellas και ActionAid Hellas. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ 9 ΥΓΕΙΑ Μολυσματική τέρμινθος στα παιδιά E Σε συνεργασία με τη Λία Παπαδαυίδ-Δανιήλ, MD δερματολόγο Η κ. Παπαδαυίδ-Δανιήλ είναι Επίκουρη Καθηγήτρια Δερματολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και εργάζεται στο ΑΤΤΙΚΟΝ Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο. Αντικείμενό της είναι η Παιδοδερματολογία και διατηρεί ιατρείο στο Νέο Ψυχικό (Στρατήγη και Ψυχάρη 1). Έχει ασκήσει ειδικότητα και υποειδικότητα στην Αγγλία (Λονδίνο και Οξφόρδη) και έχει κάνει έρευνα στη Νέα Υόρκη. Είναι μητέρα του Ντάνυ Δανιήλ από το Γ3 Γυμνασίου. 10 ίναι μια καλοήθης, μεταδιδόμενη δερματοπάθεια, συχνή στα παιδιά, που οφείλεται σε έναν ιό με το όνομα Μolluscum Contagiosum και δεν προκαλεί ζημιά στον οργανισμό. Μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω της άμεσης επαφής με τα μολυσμένα μέρη του σώματος. Επίσης, στο ίδιο άτομο παρατηρείται συχνότατα η διασπορά της μόλυνσης: Μπορεί να ξεκινήσει από μία βλάβη και με αυτοενοφθαλμισμό να γίνουν πολλές, συνήθως μέχρι και 20, αλλά και περισσότερες. Εμφανίζεται πιο συχνά σε παιδιά που αθλούνται σε κολυμβητήρια και γυμναστήρια, και σε παιδιά που πάσχουν από ατοπική δερματίτιδα λόγω ξηροδερμίας. Η περίοδος μετάδοσης διαρκεί από 2 εβδομάδες μέχρι 6 μήνες. Είναι πιο συχνή σε παιδιά ηλικίας 8-12 ετών. Οι βλάβες εμφανίζονται στα σημεία τριβής με ρούχα, όπως στον λαιμό, στη μασχάλη και στον κορμό, αλλά και στο πρόσωπο, στα χέρια, στα πόδια και τα γεννητικά όργανα. Αρχικά μοιάζει με ένα μικρό σπυρί λίγων χιλιοστών (1-10) στο χρώμα του δέρματος, που είναι μαλακό στην αφή. Στη συνέχεια μεγαλώνει, γίνεται πιο σκληρό και εμφανίζει ομφαλωτό κέντρο. Πολλοί γονείς μπερδεύουν τις βλάβες με μυρμηγκιές. Μέσα σε 6-9 μήνες οι βλατίδες υποχωρούν (αυτοΐαση), αλλά μερικές φορές επιμένουν για χρόνια. Κάθε βλάβη ζει 2 μήνες, αλλά λόγω της μεταδοτικότητας από το ένα σημείο στο άλλο στο ίδιο άτομο, η πάθηση μπορεί να διαρκέσει το πολύ μέχρι 2 χρόνια. Λόγω της εύκολης μετάδοσης με αυτοενοφθαλμισμό στον ίδιο οργανισμό –ειδικά όταν το παιδί πάσχει από ατοπική δερματίτιδα– αλλά και σε άλλα παιδιά, καλό είναι να γίνεται θεραπεία. Η θεραπεία πραγματοποιείται αφού έχει εφαρμοστεί τοπική αναισθητική κρέμα μία ώρα πριν, ώστε να μην είναι επώδυνη αλλά πιο φιλική στο παιδί. Υπάρχουν πολλές μέθοδοι που καταστρέφουν τον ιό, όμως οι πιο ενδεδειγμένες για παιδιά είναι η κρυοπηξία με υγρό άζωτο και η αφαίρεση με μια λαβίδα. Σε πιο μεγάλα παιδιά μπορεί να γίνει δερμοαπόξεση με λέιζερ ή διαθερμοπηξία. Ύστερα, τα παιδιά πρέπει να αποφεύγουν το μπάνιο με άλλα παιδιά καθώς και να μοιράζονται ρούχα. Ειδικά εκείνα που πάσχουν από ατοπική δερματίτιδα πρέπει να ενθαρρύνονται ώστε να μην ξύνονται για να μην μεταδίδονται οι βλάβες από το ένα σημείο του σώματός τους σε άλλα. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ Στοχεύοντας στην καλύτερη υγεία και ποιότητα ζωής των παιδιών μας Η αξιολόγηση και η αντιµετώπιση της πρώιµης ήβης Η είσοδος στην εφηβεία σηματοδοτεί την αρχή μιας πολύπλοκης διεργασίας, που οδηγεί στην ολοκλήρωση της ωρίμανσης του γεννητικού συστήματος. Η διεργασία αυτή περιλαμβάνει την ανάπτυξη των πρωτογενών και δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου και την απόκτηση της ικανότητας για αναπαραγωγή. Οι μεταβολές αυτές πραγματοποιούνται έπειτα από ενεργοποίηση του άξονα υποθαλάμου – υπόφυσης – γονάδων και την παραγωγή των στεροειδών του φύλου από τις γονάδες. Οι φυσιολογικές αλλαγές που πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια της εφηβείας παρουσιάζουν συγκεκριμένη αλληλουχία, όμως η ηλικία έναρξης και η ταχύτητα με την οποία συμβαίνουν διαφέρουν πολύ από άτομο σε άτομο. Πώς εκδηλώνεται Η εφηβεία ξεκινά με την έναρξη της έκκρισης κατά ώσεις της εκλυτικής ορμόνης των γοναδοτροπινών (GnRH, gonadotropin-releasing hormone) από τον υποθάλαμο, η οποία διεγείρει την έκκριση των γοναδοτροπινών από την πρόσθια υπόφυση. Οι γοναδοτροπίνες, LH (luteinizing hormone, ωχρινοτρόπος ορμόνη) και FSH (folliclestimulating hormone, ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη), είναι οι δύο κύριες ορμόνες που σχετίζονται με την εφηβεία. Οι γοναδοτροπίνες οδηγούν στην αύξηση του μεγέθους και την ωρίμανση των ωοθηκών (στα κορίτσια) και των όρχεων (στα αγόρια), και στην παραγωγή των οιστρογόνων και ανδρογόνων, αντίστοιχα (Σχεδιάγραμμα 1). Η έναρξη της εφηβείας διαφαίνεται στα κορίτσια με την ανάπτυξη των μαστών, και στα αγόρια με την αύξηση του μεγέθους των όρχεων. Η εξέλιξη της εφηβείας και στα δύο φύλα πραγματοποιείται σταδιακά και αξιολογείται βάσει της σταδιοποίησης κατά Tanner. Το στάδιο Ι κατά Tanner αντιστοιχεί στο προεφηβικό παιδί, ενώ το στάδιο V στον ώριμο άνδρα ή γυναίκα. Οι πρώτες μελέτες που προσδιόρισαν το φυσιολογικό εύρος της ηλικίας έναρξης της εφηβείας, οι οποίες περιέγραψαν και τη σταδιοποίηση κατά Tanner, πραγματοποιήθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1960 από τους Marshall και Tanner. Με βάση τις Δρ. Ευαγγελία Χαρμανδάρη Η κ. Χαρμανδάρη είναι μέλος ΔΕΠ της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών στη βαθμίδα του Αναπληρωτή Καθηγητή, με γνωστικό αντικείμενο την Παιδιατρική Ενδοκρινολογία και εργάζεται στην Α’ Παιδιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία». Website http://www.echarmandari.gr/ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ 11 ΥΓΕΙΑ Εγκεφαλικός φλοιός Θάλαμος Υποθάλαμος Υπόφυση Γέφυρα Προμύκης μυελός Παρεγκεφαλίδα Σχεδιάγραµµα 1: Η θέση του υποθαλάµου και της υπόφυσης στον ανθρώπινο εγκέφαλο (κάθετη τοµή στη µεσότητα του εγκεφάλου). μελέτες αυτές, φυσιολογική θεωρείται η εφηβεία όταν αρχίζει μεταξύ 8 και 13 ετών στα κορίτσια, και 9,5 και 13,5 ετών στα αγόρια. Έτσι, οι περισσότεροι παιδοενδοκρινολόγοι, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στις ΗΠΑ, χαρακτηρίζουν ως πρώιμη την ήβη που εκδηλώνεται πριν από την ηλικία των 8 ετών στα κορίτσια, και των 9 ετών στα αγόρια. Οι κλινικοί γιατροί που αξιολογούν ασθενείς με πρώιμη ήβη πρέπει να απαντήσουν σε μια σειρά από ερωτήσεις: Είναι η εφηβεία πραγματικά πρώιμη; Ποιος είναι ο υποκείμενος μηχανισμός; Συνοδεύεται από κίνδυνο σοβαρής νόσου; Είναι πιθανόν να εξελιχθεί η εφηβεία, και αν ναι, θα επηρεάσει τη φυσιολογική σωματική, ψυχολογική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού; Ποια είναι η ενδεδειγμένη διαγνωστική προσέγγιση και ποια η κατάλληλη θεραπεία; Πώς θα γίνει η παρακολούθηση του παιδιού κατά τη διάρκεια της θεραπείας; Αιτιολογία πρώιµης ήβης Όταν αξιολογούμε έναν ασθενή με πρώιμη ήβη, θα πρέπει αρχικά να καθορίσουμε 12 κατά πόσο η ήβη είναι κεντρική ή περιφερική. Στην πρώτη περίπτωση (κεντρική ήβη), η έναρξη της ήβης οφείλεται σε πρώιμη έκκριση των γοναδοτροπινών από την υπόφυση, ενώ στη δεύτερη (περιφερική ήβη) αποδίδεται σε αυξημένη παραγωγή οιστρογόνων ή ανδρογόνων, ανεξάρτητα από την έκκριση των γοναδοτροπινών. Επιπρόσθετα, τρεις παραλλαγές της φυσιολογικής εφηβείας έχουν περιγραφεί: η μεμονωμένη πρώιμη θηλαρχή, η πρώιμη αδρεναρχή και η πρώιμη εμμηναρχή. Τα αίτια της κεντρικής πρώιμης ήβης διακρίνονται σε αυτά που δεν συνοδεύονται από διαταραχές του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ), όπως η ιδιοπαθής πρώιμη ήβη, η οποία αποτελεί την πιο συχνή αιτία κεντρικής πρώιμης ήβης σε κορίτσια, και σε αίτια που συνοδεύονται από διαταραχές του ΚΝΣ, όπως όγκοι, διαμαρτίες στη διάπλαση, λοιμώξεις ή επίκτητες παθήσεις. Η περιφερική πρώιμη ήβη μπορεί να οφείλεται σε όγκους των ωοθηκών ή των όρχεων, σε παθήσεις των επινεφριδίων, όπως η συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων και οι επινεφριδιακοί όγκοι, σε ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ έκθεση σε εξωγενείς παράγοντες, όπως τα στεροειδή του φύλου και οι ενδοκρινικοί διαταράκτες, και σε σοβαρού βαθμού μη θεραπευόμενο υποθυρεοειδισμό. Κλινική αξιολόγηση Το πρώτο βήμα στην αξιολόγηση ενός παιδιού με πρώιμη ήβη είναι η λήψη πλήρους οικογενειακού ιστορικού, το οποίο θα πρέπει να περιλαμβάνει την ηλικία έναρξης της ήβης στους γονείς και τα αδέλφια. Το ατομικό αναμνηστικό (ατομικό ιατρικό ιστορικό) θα πρέπει να περιλαμβάνει την ηλικία έναρξης καθώς και την εξέλιξη των σταδίων της ήβης, πιθανές λοιμώξεις, ακτινοβολία, κακώσεις του ΚΝΣ, όπως και κάθε ένδειξη πιθανής διαταραχής της λειτουργίας του ΚΝΣ (κεφαλαλγίες, αύξηση της περιμέτρου της κεφαλής, διαταραχές της όρασης ή σπασμοί). Συμπτώματα ανεπάρκειας ορμονών της πρόσθιας ή/και οπίσθιας υπόφυσης θα πρέπει επίσης να αναζητηθούν. Κατά την κλινική εξέταση, απαραίτητη είναι η σταδιοποίηση κατά Tanner. Θα πρέπει επίσης να προσδιοριστούν το ύψος και το βάρος του παιδιού και να υπολογιστεί ο ετήσιος ρυθμός αύξησής τους. Επιπλέον, θα πρέπει να καταγραφεί η ύπαρξη ακμής, λιπαρότητας στο δέρμα και τα μαλλιά, όπως και το αν υπάρχουν ψηλαφητές μάζες στην κοιλιά, στην πύελο ή στους όρχεις. Η πλήρης νευρολογική εξέταση είναι ιδιαίτερα σημαντική και για τα δύο φύλα, κυρίως όμως για τα αγόρια, στα οποία νευρολογικές διαταραχές παρατηρούνται σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50% σε κεντρική πρώιμη ήβη. Τέλος, θα πρέπει να αναζητηθούν κλινικά σημεία ενδεικτικά συγκεκριμένων παθήσεων που μπορεί να οδηγήσουν σε πρώιμη ήβη. όρχεων ή σε περιπτώσεις περιφερικής πρώιμης ήβης. Οστική ηλικία Η οστική ηλικία, η οποία προσδιορίζεται με ακτινογραφία του αριστερού χεριού και καρπού, είναι γενικά μεγαλύτερη από τη χρονολογική ηλικία σε παιδιά με πρώιμη ήβη. Η οστική ηλικία μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί για να προβλεφθεί το τελικό ανάστημα, αν και ο προσδιορισμός αυτός δεν είναι ιδιαίτερα ακριβής. Αντιµετώπιση της πρώιµης ήβης Μετρήσεις ορμονών Οι συγκεντρώσεις των οιστρογόνων, ανδρογόνων και γοναδοτροπινών στο αίμα θα πρέπει να προσδιορίζονται με πολύ ευαίσθητες μεθόδους. Καθοριστική για την αξιολόγηση των παιδιών με πρώιμη ήβη είναι η μέτρηση των γοναδοτροπινών ύστερα από διέγερση με GnRH, το οποίο οδηγεί σε περαιτέρω αύξηση των συγκεντρώσεων της LH και βοηθά σημαντικά στη διάγνωση. Άλλες εξετάσεις περιλαμβάνουν τον έλεγχο της θυρεοειδικής λειτουργίας και τον προσδιορισμό των πρόδρομων μορφών των στεροειδών των επινεφριδίων. Υπερηχογράφημα ελάσσονος πυέλου ή όρχεων Στα κορίτσια το υπερηχογράφημα μήτρας και ωοθηκών μπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση ωοθηκικών κύστεων ή όγκων. Οι αλλαγές στη μορφολογία της μήτρας λόγω έκθεσης στα οιστρογόνα μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως δείκτης εξέλιξης της εφηβείας. Στα αγόρια, το υπερηχογράφημα των όρχεων μπορεί να εντοπίσει μη ψηλαφητούς όγκους των όρχεων και θα πρέπει να πραγματοποιείται σε περιπτώσεις μη συμμετρικής αύξησης του μεγέθους των Μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου Σε όλες τις περιπτώσεις εξελισσόμενης κεντρικής πρώιμης ήβης θα πρέπει να γίνεται μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου για να προσδιοριστεί κατά πόσον υπάρχει μια υποκείμενη βλάβη του υποθαλάμου ή/ και της υπόφυσης. Η ύπαρξη μιας τέτοιας βλάβης είναι συχνότερη στα αγόρια από ό,τι στα κορίτσια με κεντρική πρώιμη ήβη, ενώ είναι πολύ πιο σπάνια όταν η ήβη έχει ξεκινήσει μετά την ηλικία των 6 ετών στα κορίτσια. Οι στόχοι της αντιμετώπισης της πρώιμης ήβης είναι οι εξής: 1) η διάγνωση και θεραπεία της υποκείμενης αιτίας, 2) η καθυστέρηση της εξέλιξης της εφηβείας μέχρι τη φυσιολογική, για την έναρξη της εφηβείας, ηλικία του παιδιού, 3) η καταστολή της επιτάχυνσης του ρυθμού σωματικής αύξησης και της σκελετικής ωρίμανσης, και η βελτίωση του τελικού αναστήματος, 4) η πρόληψη των συναισθηματικών διαταραχών του παιδιού, 5) η ανακούφιση του άγχους των γονέων, 6) η καθυστέρηση της έναρξης της σεξουαλικής δραστηριότητας και η πρόληψη μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης και 7) η ελάττωση του κινδύνου σεξουαλικής κακοποίησης. Η θεραπεία με GnRH ανάλογα (GnRHa) αποτελεί τη θεραπεία επιλογής για την αντιμετώπιση της εξελισσόμενης κεντρικής πρώιμης ήβης. Τα GnRHa χορηγούνται με τη μορφή ενδομυικών ενέσεων κάθε 4 ή 12 εβδομάδες και προκαλούν απευαισθητοποίηση και ελάττωση της έκκρισης της LH από την υπόφυση, με αποτέλεσμα την αναστολή της εξέλιξης της ήβης. Παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν το ύψος που κερδίζουν οι ασθενείς με τη θεραπεία με GnRHa είναι η οστική ηλικία κατά την αρχική αξιολόγηση, το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ διάγνωσης και έναρξης της θεραπείας, η χρονολογική ηλικία κατά την έναρξη της θεραπείας και η διάρκεια της θεραπείας. Το τελικό ανάστημα είναι αναλόγως αυξημένο όσο πιο σύντομα αρχίζει η θεραπεία μετά τη διάγνωση, όσο πιο μικρή είναι η χρονολογική και η οστική ηλικία κατά την έναρξη της θεραπείας, και όσο πιο μεγάλη είναι η διάρκεια της θεραπείας. Η είσοδος στην εφηβεία σηµατοδοτεί την αρχή µιας πολύπλοκης διεργασίας, που οδηγεί στην ωρίµανση του γεννητικού συστήµατος. Η θεραπεία με GnRHa μπορεί να συνοδεύεται από τοπικές επιπλοκές, όπως πόνο, ερυθρότητα και άσηπτα αποστήματα στα σημεία των ενέσεων (παρατηρούνται στο 3-13% των περιπτώσεων), και σπανιότερα από πονοκεφάλους, εξάψεις και άλλα συμπτώματα, που παρουσιάζονται επίσης στην εμμηνόπαυση λόγω καταστολής των οιστρογόνων. Αν και έχουν εκφραστεί ανησυχίες με την επικράτηση της παχυσαρκίας και της οστεοπόρωσης, προοπτικές μελέτες δείχνουν ότι ο δείκτης μάζας σώματος και η οστική πυκνότητα είναι φυσιολογικοί μετά τη διακοπή της θεραπείας. Η αντιμετώπιση της περιφερικής πρώιμης ήβης βασίζεται στην αντιμετώπιση της υποκείμενης αιτίας. Χειρουργική επέμβαση συνιστάται για την αντιμετώπιση των όγκων των γονάδων. Σε μεγάλες κύστεις των ωοθηκών προτείνεται χειρουργική εξαίρεση για να αποφευχθεί η πιθανότητα συστροφής. Αν υπήρξε έκθεση σε εξωγενή στεροειδή, θα πρέπει να γίνει διακοπή. Συμπερασματικά, η αντιμετώπιση στα παιδιά με πρώιμη ήβη συνίσταται σε διερεύνηση της αιτιολογίας με τη βοήθεια του ιστορικού και της κλινικής εξέτασης, τον προσδιορισμό της οστικής ηλικίας, των γοναδοτροπινών και των στεροειδών του φύλου, τη δοκιμασία πρόκλησης με GnRH καθώς και τη μαγνητική τομογραφία υπόφυσης και υποθαλάμου. Σε όλες τις περιπτώσεις η αξιολόγηση και η αντιμετώπιση στα παιδιά με πρώιμη ήβη πρέπει να γίνεται από ειδικό παιδίατρο–ενδοκρινολόγο. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ 13 ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Από τη Σοφία Βγενοπούλου, παιδοψυχίατρο Διατροφικές διαταραχές Με τον όρο αυτό εννοούµε κυρίως την ψυχογενή ανορεξία και την ψυχογενή βουλιµία. «Μεταφράστε» τα σηµάδια και ζητήστε άµεσα λύση. ∆ υστυχώς τα τελευταία χρόνια οι διαταραχές διατροφής είναι ένα αρκετά συχνό φαινόμενο στις δυτικές κοινωνίες. Είναι αναγκαίο να μπορούμε να τις αναγνωρίσουμε ώστε να τις αντιμετωπίσουμε έγκαιρα και με ευαισθησία και έτσι να οδηγηθούμε στη σωστή παρέμβαση, καθώς πέρα από τη μακροχρόνια ψυχολογική ταλαιπωρία των εφήβων που πάσχουν, κινδυνεύει και η ζωή τους: η ψυχογενής ανορεξία έχει ποσοστό θνητότητας 10%. Η ψυχογενής ανορεξία συνήθως εμφανίζεται στα κορίτσια λίγο μετά την έναρξη της ήβης ή αργότερα, κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Σπάνια συναντάμε περιπτώσεις σε μικρότερες ηλικίες, μεταξύ 8-14 ετών, και ακόμα πιο σπάνια σε ενήλικες. Επίσης σπανιότατα εμφανίζεται σε αγόρια. Να διευκρινίσουμε ότι όταν μιλάμε για ψυχογενή ανορεξία, δεν εννοούμε τη μειωμένη όρεξη και λήψη τροφής που μπορεί να συμβαίνει σε περιόδους άγχους ή κατάθλιψης. Μιλάμε για τη συνδρομική εμφάνιση των παρακάτω συγκεκριμένων συμπτωμάτων: 1. Το παιδί αρνείται να φάει ή τρώει ελάχιστα και συγκεκριμένες τροφές, σε βαθμό που αδυνατεί να διατηρήσει το βάρος του πάνω από το κατώτερο φυσιολογικό για την ηλικία και το ύψος του. 2. Εκφράζει υπερβολικό φόβο μήπως 14 πάρει βάρος αν και είναι εμφανέστατα πολύ αδύνατο. 3. Έχει μια διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος, δεν αναγνωρίζει πόσο αδύνατο είναι, ούτε δείχνει να κατανοεί τη σοβαρότητα του υπερβολικά χαμηλού βάρους. 4. Κάποια στιγμή εμφανίζει αμηνόρροια, που ορίζεται σαν απουσία τριών διαδοχικών κύκλων της περιόδου. Στην πράξη, έφηβες που πάσχουν από ψυχογενή ανορεξία χαρακτηρίζονται από έντονη ενασχόληση με το πόσο αδύνατες είναι και πόσο βάρος ακόμα πρέπει να χάσουν, απεχθάνονται το «πάχος» επάνω τους, ακόμα κι όταν είναι «σχεδόν σκελετοί», έχουν υπερβολική αγωνία και ανάγκη ελέγχου των τροφών που καταναλώνουν μετρώντας προσεκτικά ποσότητες ή και αποκλείοντας εντελώς κάποιες από αυτές. Μπορεί να πει κανείς ότι η ζωή τους εξουσιάζεται από τη διαχείριση του βάρους τους και της εικόνας του σώματός τους. Κάθε προσπάθεια συζήτησης ή και παρέμβασης για να πείσουμε το παιδί ότι πρέπει να φάει και ότι είναι πολύ αδύνατο είναι συνήθως μάταιη. Μάλιστα φαίνεται να επιδεινώνει την κατάσταση καθώς το παιδί, αμυνόμενο και κατατρομαγμένο ότι θα «το παχύνουν», παρουσιάζει τα συμπτώματα όλο και εντονότερα. Συχνά, τα παραπάνω συμπτώματα συνοδεύονται από κατάθλιψη, απόσυρση, ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ απομόνωση και ευερεθιστότητα. Διότι τα παιδιά αυτά έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και ταυτίζουν την εικόνα σώματος και μάλιστα το υπερβολικά αδύνατο σώμα, που ποτέ δεν μπορούν να φτάσουν, με το όμορφο, το τέλειο, το ελκυστικό. Όμως ταυτόχρονα κοιτάζοντας τον εαυτό τους στον καθρέφτη βλέπουν μια διαστρεβλωμένη εικόνα του εαυτού τους, ποτέ όσο αδύνατη και τέλεια όσο θα έπρεπε, πράγμα που οδηγεί σε κατάθλιψη και άγχος, και σε ακόμα χαμηλότερη αυτοεκτίμηση και απομόνωση. Αναζητώντας τα αίτια της διαταραχής αυτής φαίνεται ότι πρόκειται για συνδυασμό χαρακτηριστικών της οικογένειας, της ιδιοσυγκρασίας του παιδιού και των δυτικών κοινωνιών. Σημαντικό ρόλο παίζει η δομή της οικογένειας και ο τρόπος σκέψης των γονιών που συνδυάζονται με την ιδιοσυγκρασία και τον τρόπο διαχείρισης του συναισθήματος κάθε παιδιού. Άτομα με νευρική ανορεξία φαίνεται να έχουν μεγάλη ανάγκη για έλεγχο καταστάσεων γύρω τους, πράγμα που τους οδηγεί σε υπερβολικό έλεγχο του σώματός τους και του φαγητού που τρώνε. Από την άλλη, είτε λόγω συνειδητών πεποιθήσεων, είτε συχνότερα λόγω ασυνείδητων συναισθημάτων, οι γονείς δυσκολεύονται να επιτρέψουν πραγματικά στα παιδιά αυτά να ενηλικιωθούν, και επομένως να αποδε- χτούν τις αλλαγές του σώματός τους που συνοδεύουν αυτή την ενηλικίωση, και έτσι εκείνα υιοθετούν μια συμπεριφορά που εξυπηρετεί την ασυνείδητη επιθυμία όλων «να μην μεγαλώσουν». Αν το σκεφτεί κανείς, πράγματι, τα κορίτσια αυτά έχουν συχνά σώματα παιδικά, και, όπως είπαμε παραπάνω, αμηνόρροια. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι από την πολύ μικρή ηλικία το θέμα του φαγητού και της ανάπτυξης είναι ένα αρκετά συχνό πεδίο μάχης μεταξύ μητέρας και παιδιού, όπου προβάλλονται άγχη, ανησυχίες, ενοχές, αλλά και παιχνίδια εξουσίας. Ο τρόπος που οι δυτικές κοινωνίες αντιμετωπίζουν το γυναικείο σώμα έχει ενοχοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό για τη συχνότητα των διατροφικών διαταραχών. Το σίγουρο είναι ότι τα τελευταία χρόνια, που τα πρότυπα προάγουν το πολύ αδύνατο σώμα, τα ποσοστά της ψυχογενούς ανορεξίας έχουν εκτοξευθεί. Και ενώ στις μη δυτικές κοινωνίες δεν αναφέρονται περιστατικά ανορεξίας, ποσοστό παιδιών που μεταναστεύουν σε δυτικές κοινωνίες αναπτύσσουν διατροφική διαταραχή. Ας περάσουμε τώρα, όμως, στην ψυχογενή βουλιμία. Περιγράφουμε με αυτό τον όρο ένα σύνδρομο συμπτωμάτων που είναι τα εξής: 1. Επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας, με πλήρη έλλειψη ελέγχου ως προς την ποσότητα, συχνά κακής ποιότητας junk food, που ακολουθούνται από έντονη σωματική αλλά και ψυχική δυσφορία. 2. Ως αποτέλεσμα έχουμε προκλητούς εμετούς ή τις λεγόμενες αντισταθμιστικές συμπεριφορές, όπως νηστεία, υπερβολική άσκηση, χρήση διουρητικών ή καθαρκτικών. 3. Υπερβολική ενασχόληση με το βάρος και την εικόνα του σώματος, και αξιολόγηση του εαυτού βάσει μόνο αυτών των κριτηρίων. Η βουλιμία εμφανίζεται συνήθως αργότερα στην εφηβεία και έχει καλύτερη πρόγνωση από την νευρική ανορεξία. Πολλές ασθενείς με ψυχογενή ανορεξία παρουσιάζουν αργότερα ψυχογενή βουλιμία, ή κάποιες με βουλιμία γίνονται ανορεξικές, ενώ έφηβες με ψυχογενή ανορεξία μπορεί να παρουσιάζουν τα αντισταθμιστικά συμπτώματα της βουλιμίας. Έφηβες που πάσχουν από βουλιμία είναι πολύ δυσαρεστημένες με το σώμα τους, το βρίσκουν παχύ ή σε ορισμένα σημεία άσχημο, και η ενασχόληση αυτή παίρνει σχε- δόν εμμονική μορφή. Η ευτυχία τους, όπως και η αυτοεκτίμησή τους, εξαρτάται αποκλειστικά σχεδόν από το σώμα τους. Φαίνεται επίσης ότι έχουν μάθει από την παιδική ηλικία να καταπραΰνουν το άγχος τους με το φαγητό, οπότε οποιαδήποτε κατάσταση έντασης και άγχους στην ενήλικη ζωή τις σπρώχνει να βρουν καταφύγιο στο φαγητό. Αυτό οδηγεί σε αύξηση βάρους, και αρχίζει ο φαύλος κύκλος της δυσαρέσκειας και της χαμηλής αυτοεκτίμησης, που καταλήγει στο φαγητό για ανακούφιση, μετά, της δυσφορίας που οδηγεί σε προκλητούς εμετούς, υποσιτισμό, περισσότερη ενοχή και ντροπή, περισσότερο άγχος, άρα αναζήτηση και πάλι ανακούφισης μέσω του φαγητού, κ.ο.κ. Στην πραγματικότητα, αυτό από το οποίο προσπαθεί να απαλλαγεί η ασθενής είναι το ανεπιθύμητο άγχος, η θλίψη και η αίσθηση απώλειας ελέγχου. Και πάλι, αναζητώντας τα αίτια καταλήγουμε σε έναν συνδυασμό: από τη μια, οι συμπεριφορές της οικογένειας γύρω από το φαγητό και, από την άλλη, τα πρότυπα της κοινωνίας μας γύρω από την εικόνα σώματος. Από τη μια, συχνά λέμε στα μικρά παιδιά «τι καλά παιδιά» που είναι όταν τρώνε ό,τι και όσο θέλουμε εμείς, και, από την άλλη, ως έφηβες πρέπει κατά τα δυτικά πρότυπα να έχουν λεπτά και καλίγραμμα σώματα. Ίσως αυτά τα αντιφατικά μηνύματα που δίνουμε στο παιδί γύρω από την επιλογή και τον τρόπο διατροφής του στη διάρκεια της ζωής του δημιουργούν σύγχυση και έντονες εσωτερικές συγκρούσεις. Ίσως στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε αυτά τα προβλήματα πρέπει να σκεφτούμε μερικά πράγματα γύρω από την ανατροφή των παιδιών. Πόσο εύκολο τελικά είναι για εμάς τους ίδιους το ότι μεγαλώνουν τα παιδιά μας; Είμαστε έτοιμοι να τους «παραδώσουμε» τον έλεγχο του εαυτού τους και άρα και του σώματός τους; Το σώμα τους ανήκει πρωτίστως σε αυτά, και όχι στα δικά μας όνειρα, στις δικές μας προσδοκίες, ούτε είναι ο δικός μας καθρέφτης. Δύσκολο να αποχωριστούμε αυτή την έστω υποσυνείδητη τάση, καθώς από τη βρεφική ηλικία κιόλας ο θηλασμός δένει με έναν μοναδικό τρόπο το βρέφος με τη μητέρα, η λήψη τροφής γίνεται πολύ σημαντικός τρόπος επικοινωνίας μεταξύ των δυο τους, αλλά και μέσο ανταλλαγής συναισθημάτων και διαπραγμάτευσης της εξουσίας που έχουν ο ένας πάνω στον άλλο. Επίσης, στη σύγχρονη κοινωνία, με περισσότερα βιβλία, περισσότερους ειδικούς και λιγότερο χρόνο για τα παιδιά μας, φαίνεται ότι οι γονείς δεν εμπιστευόμαστε αρκετά τα ίδια τα παιδιά ότι μπορούν μόνα τους να επιλέξουν πώς θα τραφούν και πόσο. Ακολουθούμε πολύ πιο συχνά συστάσεις και προγράμματα ή οδηγούμαστε από τις δικές μας ενοχές και αγωνίες στο να είμαστε καλοί γονείς, παρά από την όρεξη του παιδιού. Τα παιδιά μαθαίνουν ότι είναι «καλά παιδιά» όταν τρώνε όσο και ό,τι τους λέμε, ότι μας στενοχωρούν αν δεν φάνε, ή ότι μας απογοητεύουν, και δεν θαυμάζουμε το σώμα τους αν παχύνουν. Δεν μαθαίνουν έτσι να έχουν αυτοέλεγχο, να ακούν το δικό τους αίσθημα πείνας, που συχνότατα μεταβάλλεται ανάλογα με τις ανάγκες του μεταβολισμού τους, και το δικό τους αίσθημα κορεσμού. Τόσο τα ίδια, όσο και η σχέση τους μαζί μας, σχετικά με το φαγητό και τον έλεγχο γενικότερα των καταστάσεων γύρω τους, καταλήγουν πολύ ευάλωτα. Θα πρέπει να είμαστε πολύ πιο προσεκτικοί ώστε οι δικές μας ανασφάλειες γύρω από τον γονεΐκό μας ρόλο να μην οδηγούν σε συμπεριφορές που δεν έχουν καμία σχέση με τις πραγματικές ανάγκες του παιδιού και, πολύ περισσότερο, του εφήβου. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ 15 ΔΙΑΤΡΟΦΗ Η σπουδαιότητα λιπαρών οξέων στη των διατροφή μας Απαραίτητα για την καλή µας υγεία· ενισχύουν το ανοσοποιητικό µας σύστηµα, βελτιώνουν τη λειτουργία του εγκεφάλου και ρυθµίζουν τα ζωτικά µας όργανα. Γιάννα Αρκά-Καρυδιά Η κ. Αρκά-Καρυδιά γεννήθηκε στην Αθήνα και φοίτησε και τα δώδεκα σχολικά χρόνια στη Σχολή Μωραΐτη. Στη συνέχεια εργάστηκε για τέσσερα χρόνια στην Ελληνική Πολιτική Εταιρεία και τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο Οικονομικής Συνεργασίας ως υπεύθυνη Γραμματείας και Οργάνωσης Συνεδρίων. Τα επόμενα τέσσερα χρόνια έζησε στην πόλη Mons του Βελγίου σπουδάζοντας στο κρατικό πανεπιστήμιο Μετάφραση και Διερμηνεία Συνεδρίων. Μετά την επιστροφή της στην Αθήνα, εργάστηκε ως διερμηνέας συνεδρίων, παντρεύτηκε και απέκτησε έναν γιο και μία κόρη, απόφοιτο και μαθήτρια του ίδιου Σχολείου. Το 2003 ύστερα από ένα σοβαρό ατύχημα, ένιωσε την επιθυμία να αλλάξει επαγγελματική κατεύθυνση. Για τέσσερα χρόνια, την περίοδο 2005-2009, σπούδασε Ολιστική Διατροφολογία και Φυσικοπαθητική στη Γενεύη, εμβαθύνοντας στην υγεία του ανθρώπου ως σύνθεση του τρίπολου: σώμα, ψυχή και πνεύμα. 16 ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ Τ α λίπη, μαζί με τα σάκχαρα και τις πρωτεΐνες, αποτελούν τα πιο σημαντικά συστατικά των τροφών. Το μεγαλύτερο ποσοστό των λιπών (στερεών και υγρών) που καταναλώνουμε συμβάλλουν στην παροχή ενέργειας και στη διευκόλυνση των λειτουργιών των κυττάρων. Παίζουν, επίσης, έναν πολύ σημαντικό ρόλο στη λειτουργία του νευρικού συστήματος καθώς και του ενδοκρινολογικού και του κυκλοφορικού. Tα βασικά λιπαρά οξέα αποτελούν το κύριο δομικό υλικό κάθε κυτταρικής μεμβράνης και είναι απαραίτητα για την κυτταρική διαίρεση και ανάπτυξη. Η πρόσληψή τους μέσω των τροφών μάς είναι αναγκαία, γιατί ο οργανισμός μας δεν μπορεί να τα παράγει διαφορετικά. Γι’ αυτό τον λόγο ονομάζονται βασικά. Σε σχετικά κείμενα μπορεί να αναφέρονται και ως θεμελιώδη ή απαραίτητα (EFAs, Essential Fatty Acids). Τόσο τα λίπη (στερεά) όσο και τα έλαια (υγρά) αποτελούνται κυρίως από λιπαρά οξέα και διαιρούνται σε δύο κύριες κατηγορίες ανάλογα με τη χημική δομή τους: τα κορεσμένα και τα ακόρεστα λιπαρά οξέα. Τα κορεσμένα λιπαρά οξέα αφομοιώνονται δύσκολα από τον ανθρώπινο οργανισμό λόγω της μοριακής τους αλυσίδας, που είναι κορεσμένη, πράγμα που σημαίνει ότι δεν έχει διπλό δεσμό μεταξύ των ατόμων του άνθρακα και δεν μπορεί να δεχθεί άλλο άτομο υδρογόνου. Είναι αυτά που συχνά συσσωρεύονται στις αρτηρίες μας και προκαλούν βλάβες στη σωστή λειτουργία του κυκλοφορικού μας συστήματος. Τα κορεσμένα περιέχονται κυρίως στα ζωικής προέλευσης λίπη, π.χ. στο κρέας, στα γαλακτοκομικά προϊόντα, αλλά και στα φυτικής προέλευσης, όπως είναι το φοινικέλαιο, που χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο από τη βιομηχανία, αν και η χρήση του βλάπτει την υγεία μας και το περιβάλλον. Τα ακόρεστα λιπαρά οξέα, λόγω του ελεύθερου δεσμού στη χημική τους δομή, ενώνονται εύκολα με άλλες ουσίες, σχηματίζοντας χρήσιμες ουσίες για τον οργανισμό μας. Χωρίζονται σε μονοακόρεστα, που έχουν έναν μόνο δεσμό και μπορούν να δεχθούν ένα μόνο άτομο υδρογόνου, με χαρακτηριστικό το ολεϊκό οξύ, και σε πολυακόρεστα, που έχουν δύο και περισσότερους διπλούς δεσμούς και μπορούν να ενωθούν με πολλά άτομα υδρογόνου, το λινολεϊκό και το αλφαλινολεϊκό οξύ. Σε αυτά τα τελευταία θα εστιάσουμε κυρίως το ενδιαφέρον μας εδώ: Το λινολεϊκό οξύ (έλαιο από ηλίανθο και καλαμπόκι) και το αλφα-λινολεϊκό οξύ (από τα λιπαρά ψάρια, το καρύδι, τον λιναρόσπορο, την κράμβη), τα οποία στη διαδικασία αφομοίωσης από τον οργανισμό μας μετατρέπονται σε άλλα λιπαρά οξέα. Αυτά που προέρχονται από το λινολεϊκό οξύ αποτελούν τα ω-6 και αυτά που προέρχονται από το αλφα-λινολεϊκό οξύ μάς δίνουν τα ω-3. Στην πραγματικότητα, όλες οι λιπαρές τροφές περιέχουν σύνθεση κορεσμένων και ακόρεστων λιπαρών οξέων, σε διαφορετικά βέβαια ποσοστά. Ακόμα και τα κορεσμένα λιπαρά οξέα είναι απαραίτητα (για παράδειγμα, ένα καλό βιολογικό βούτυρο στο πρωινό) σε ποσότητα που διαφέρει ανάλογα με το άτομο, και ιδίως την ηλικία και τη δραστηριότητά του. Επικίνδυνα όμως είναι τα λεγόμενα τρανς λιπαρά, προϊόντα της βιομηχανικής επεξεργασίας των λιπών. Στις ετικέτες των τροφίμων αναγράφονται ως «έλαια μερικώς υδρογονοποιημένα» και βρίσκονται συχνά στις μαργαρίνες, στα στερεά λίπη για τηγάνισμα, στα μπισκότα και γενικά στα τρόφιμα που έχουν υποστεί μεγάλη επεξεργασία πριν συσκευασθούν για πώληση. Αντίθετα, τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, με κύριο εκπρόσωπο το ελαιόλαδο, είναι ευεργετικά, ενώ τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα είναι απαραίτητα ακριβώς γιατί, όπως προαναφέρθηκε, ο οργανισμός μας δεν μπορεί να τα παράγει, ενώ τα έχει απόλυτη ανάγκη, όπως θα δούμε παρακάτω. Η φράση «0% περιεκτικότητα σε λίπος» στην ετικέτα ενός συνόλου βιομηχανικών τροφών έχει συντελέσει στην αρνητική εικόνα των καταναλωτών για τα λιπαρά. Για μια σωστή πληροφόρηση, το κοινό έχει ανάγκη να γνωρίζει τα λεγόμε- να «καλά» και «κακά» λιπαρά και να μην τα «βάζει όλα στο ίδιο καλάθι». Η μόδα των light προϊόντων είναι παρελθόν, και οι πρόσφατες έρευνες που έχουν διεξάχθει φέρνουν στο φως την αναποτελεσματικότητά τους ως προς τη διατήρηση της υγείας και του βάρους. Παρά το πλούσιο θερμιδικό φορτίο τους (σε σχέση με τα σάκχαρα και τις πρωτεΐνες), τα καλά λιπαρά είναι απαραίτητα κατά της γήρανσης του οργανισμού, των καρδιαγγειακών νοσημάτων, του διαβήτη, της παχυσαρκίας, των αρθροπαθειών, του καρκίνου, της κατάθλιψης, της ορμονικής ισορροπίας. Είναι ιδιαιτέρως χρήσιμα στην καλή λειτουργία του πεπτικού μας συστήματος, του ανοσοποιητικού συστήματος, του εγκεφάλου, του μυοσκελετικού μας συστήματος. Για τις απλές μας ρυτίδες έως την αρτηριακή μας πίεση, για την καλή μας διάθεση έως την ευλυγισία μας και για την καλή κατεργασία των τροφών έως την ισορροπία των ορμονών μας, δεν υπάρχει αμφιβολία πως εξαρτόμαστε από την κατανάλωση των βασικών λιπαρών οξέων, που στην καθημερινή μας διατροφή έχουν τη γνωστή μορφή των ω-3 και ω-6 (και των λιγότερο γνωστών ω-9). Ας δούμε όμως λεπτομερέστερα τη χρησιμότητα των βασικών λιπαρών οξέων για τον ανθρώπινο οργανισμό: Ενίσχυση ανοσοποιητικού συστήματος: Ιδίως τα ω-3 ρυθμίζουν τις ανοσοποιητικές και φλεγμονώδεις αντιδράσεις και επιβραδύνουν τις βλάβες που οφείλονται σε αυτοάνοσα νοσήματα. Η Ρωσίδα γιατρός Catherine Kousmine, ύστερα από πολυετείς έρευνες και πρακτική εμπειρία στην Ελβετία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, υποστήριξε τη θεραπεία σημαντικών ασθενειών (μεταξύ των οποίων και της σκλήρυνσης κατά πλάκας) με βάση την πρόσληψη ω-3 και ω-6. Μετά τον θάνατό της, το έργο της συνεχίζεται από το ομώνυμο ινστιτούτο στην πόλη Vevey της Ελβετίας. Χάρη στις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές τους, τα λιπαρά ω είναι ο καλύτερος φίλος μας στην πρόληψη κατά του καρκίνου. Ειδικά τα ω-3 εμποδίζουν την ανάπτυξη όγκων και προστατεύουν το γενετικό υλικό. Μείωση των παραγόντων επικινδυνότητας για καρδιαγγειακά νοσήματα: Κυρίως τα ω-3 συμβάλλουν στην ελάττωση των υψηλών επιπέδων της αρτηριακής πίεσης, των τριγλυκεριδίων και της τάσης για σχηματισμό θρόμβων καθώς και των φλεγμονών. Βελτίωση της εγκεφαλικής λειτουργίας: Συμβάλλουν σε καλή διάθεση, οξύνοια και ευκολία συγκέντρωσης και μάθησης καθώς και στη σύνθεση νευροδιαβιβαστών. Έρευνες έχουν δείξει χαμηλά επίπεδα ω-3 σε περιπτώσεις κατάθλιψης και άλλων εγκεφαλικών παθήσεων. Τα βασικά λιπαρά οξέα είναι δομικά συστατικά του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος. Πρόσφατες μελέτες αποδεικνύουν τη σπουδαιότητά τους στο Σύνδρομο Ελλειμματικής Προσοχής και σε μορφές δυσλεξίας καθώς και σε περιπτώσεις υπερκινητικότητας. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ 17 ΔΙΑΤΡΟΦΗ Ρύθμιση της καλής λειτουργίας ζωτικών οργάνων: Είναι απολύτως απαραίτητα στη λειτουργία του ήπατος, των νεφρών και των ενδοκρινών αδένων. Σε περιπτώσεις αυστηρής δίαιτας με μεγάλο ποσοστό πρωτεϊνών ή μυϊκής ανάπτυξης ή χαμηλών λιπαρών ή ακόμα και με πλήρη έλλειψη λιπαρών (στο παρελθόν συνέβαινε συχνά), ο ασθενής κινδυνεύει από σοβαρά προβλήματα υγείας λόγω της έλλειψης λιπαρών ω. Βελτίωση της πέψης και της λειτουργίας του εντέρου: Προκαλείται χάρη στη μείωση των φλεγμονών, οι οποίες οφείλονται σε αλλεργίες και μη ολοκληρωμένη πέψη. Μία από τις καλύτερες λύσεις κατά της δυσκοιλιότητας είναι ο λιναρόσπορος, σημαντική πηγή ω-3. Τα λιπαρά ω είναι επίσης απαραίτητα στον μεταβολισμό των πρωτεϊνών, όμως και αυτά χρειάζονται έστω και ένα μικρό ποσοστό πρωτεϊνών, προκειμένου να απορροφηθούν καλά. Βελτίωση της αντίστασης διαβητικών στην ινσουλίνη: Τα ω-3 καθιστούν την κυτταρική μεμβράνη πιο ελαστική, με αποτέλεσμα η ινσουλίνη να βοηθά τη γλυκόζη να εισχωρεί στους μυς για χρήση ή αποθήκευση. Ασπίδα αντιγήρανσης: Τόσο κατά των ρυτίδων όσο και για την καλή μνήμη. Η κατάσταση του δέρματος, των μαλλιών και των νυχιών μας φανερώνει άμεσα αν υπάρχει έλλειψη βασικών λιπαρών οξέων. Τα λιπαρά ω βοηθούν ιδιαίτερα στην ίαση των δερματικών προβλημάτων. Το ίδιο ισχύει και για τις δυσλειτουργίες του νευρικού μας συστήματος. Προκειμένου να δούμε από ποιες τροφές μπορούμε να αντλήσουμε τα βασικά λιπαρά οξέα, θα αναφερθώ χωριστά στις δύο 18 βασικές κατηγορίες των πολυακόρεστων, τα ω-3 και τα ω-6, γιατί η πρόσληψή τους πρέπει να είναι διαφορετική. Τα ω-3 βρίσκονται κυρίως στα λιπαρά ψάρια (σολομός, σκουμπρί, σαρδέλα, τόνος – και όχι η «παχιά» τσιπούρα του ιχθυοτροφείου!) αλλά και στο λινέλαιο (το έλαιο του λιναρόσπορου) και το κραμβέλαιο (το έλαιο της κράμβης) και λιγότερο στον ηλιόσπορο, τον κολοκυθόσπορο, τα καρύδια και τα έλαιά τους. Στα συνήθη φαρμακευτικά σκευάσματα αναγράφονται ως ΕΡΑ (εικοσιπενταενοϊκό οξύ) από την κράμβη, τον λιναρόσπορο, το καρύδι, και DHA (εικοσιεξαενοϊκό οξύ) από τα λιπαρά ψάρια. Οι ημερήσιες ανάγκες μας σε ω-3 μπορούν να καλυφθούν με 1-2 κουταλιές της σούπας λινέλαιο ή 100 γρ. λιπαρό ψάρι 2-3 φορές την εβδομάδα. Τα συμπτώματα έλλειψης είναι το ξηρό δέρμα, οι συχνές μολύνσεις, ο κακός ψυχοκινητικός συντονισμός, τα προβλήματα μνήμης και συγκέντρωσης, η αρτηριακή υπέρταση και τα φλεγμονώδη νοσήματα, όπως η ρευματοειδής πολυαρθρίτιδα, το έκζεμα, η ψωρίαση κ.ά. Τα ω-6 βρίσκονται κυρίως σε φυτά (νυχτολούλουδο, μποράγκο), στο κουκούτσι μαύρου φραγκοστάφυλου, στο σουσάμι, στο φύτρο σταριού και στο έλαιο (σιτέλαιο), στο καλαμπόκι και λιγότερο στο κρέας και τα γαλακτοκομικά. Οι ημερήσιες ανάγκες μας σε ω-6 μπορούν να καλυφθούν με 1-2 κουταλιές της σούπας ελαίου των παραπάνω φυτών ή με 2-3 κουταλιές της σούπας τριμμένων ηλιόσπορων ή αλεσμένου σουσαμιού. Τα συμπτώματα από την έλλειψή τους είναι η κόπωση, το ξηρό δέρμα, οι καταθλιπτικές καταστάσεις, τα έντονα συμπτώματα του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου, τα προβλήματα στην εμμηνόπαυση, η παχυσαρκία, οι συχνές παθολογίες και τα προβλήματα μνήμης. Από τα ω-6 ο οργανισμός μας μπορεί να συνθέσει προσταγλανδίνες, οι οποίες όμως συμβάλλουν στη δημιουργία φλεγμονών, στη θρόμβωση του αίματος και τη συστολή των αιμοφόρων αγγείων. Από τα ω-3 παράγουμε προσταγλανδίνες, οι οποίες αντιτίθενται στη δράση εκείνων των ω-6: Είναι αντιφλεγμονώδεις, αντιθρομβωτικές και βοηθούν στη διαστολή των αιμοφόρων αγγείων. Σε μια ιδανική διατροφή, οι δύο ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ επιδράσεις βρίσκονται σε ισορροπία. Το πρόβλημα όμως δημιουργείται με τα σύγχρονα επεξεργασμένα τρόφιμα, στα οποία τα ω-6 υπερισχύουν κατά πολύ των ω-3. Σήμερα η σχέση αυτή ω-6 – ω-3 έχει υπολογιστεί για τον μέσο Γάλλο, Βέλγο, Ελβετό και Καναδό σε τιμές μεταξύ 10/1 και 20/1, ενώ θα έπρεπε να είναι 4/1. Γενικά λοιπόν αλλά και πρακτικά, καλό θα ήταν να αποφεύγουμε το ηλιέλαιο, το καλαμποκέλαιο, το σογιέλαιο και τις μαργαρίνες που προέρχονται από αυτά. Αντίθετα, ιδιαίτερα ευεργετικά για την υγεία μας είναι το λινέλαιο, το κραμβέλαιο και το καρυδέλαιο, συμπληρωματικά με το ελαιόλαδο στη σαλάτα (το ελαιόλαδο παραμένει το καλύτερο για το φαγητό). Τα έλαια αυτά περιέχουν τα βασικά λιπαρά οξέα στην πιο απορροφήσιμη μορφή τους. Αυτό που είναι εξίσου ιδιαίτερα σημαντικό είναι η ποιότητά τους. Πρέπει να είναι βιολογικά και από την πρώτη ψυχρή σύνθλιψη του καρπού. Είναι ευαίσθητα στο φως και στη θερμοκρασία και πρέπει να συντηρούνται στο ψυγείο και να καταναλώνονται ωμά εντός 30-40 ημερών, γιατί αλλιώς οξειδώνονται εύκολα και γίνονται τοξικά. Στην Ελλάδα είναι δύσκολο να γίνουν αγαπητά λόγω της ιδιαίτερης προτίμησής μας στο ελαιόλαδο και επειδή είναι εισαγόμενα και δυσεύρετα μακριά από τις μεγάλες πόλεις. Ούτε ο σολομός, όμως, είναι ένα χαρακτηριστικό... ελληνικό ψάρι. Συνήθως εισάγεται από τη Βόρειο Θάλασσα και περιέχει επικίνδυνα βαριά μέταλλα. Επίσης, στην πράξη δεν είναι εφικτό να καταναλώνουμε λιπαρά ψάρια 3 φορές την εβδομάδα, ενώ η συμπληρωματική λήψη του λινελαίου με το ελαιόλαδο στην καθημερινή μας σαλάτα μπορεί να υιοθετηθεί ευκολότερα ως μία πολύ θετική και υγιεινή διατροφική συνήθεια. ΠΑΙΔΙ Το μέλλον ξεκινά από σήμερα Η γνώση ξένων γλωσσών δίνει προστιθέµενη αξία στη µόρφωση των παιδιών µας και συµβάλλει στην ανάπτυξη της κουλτούρας τους. Τα ισπανικά, τα κινέζικα, τα γερµανικά και τα γαλλικά θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στο µέλλον των επόµενων γενιών, ανοίγοντάς τους νέους ορίζοντες επαγγελµατικής αποκατάστασης. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ 19 ΠΑΙΔΙ Τα ισπανικά στα χρόνια της κρίσης Εύηχα και ευχάριστα, ασκούν µια ιδιαίτερη γοητεία στους γνώστες της γλώσσας ή σε εκείνους που απλώς την αγαπούν. Ε Elsa Martίnez Jiménez Η κ. Martίnez Jiménez είναι καθηγήτρια ισπανικών με 13ετή πείρα στη διδασκαλία της ισπανικής γλώσσας στην Ελλάδα και απόφοιτος της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών του Πολυτεχνείου του San Carlos στη Βαλένθια της Ισπανίας. 20 ίναι ίσως παράδοξο το γεγονός ότι στην εποχή της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης η εκμάθηση της ισπανικής γλώσσας γίνεται ολοένα και δημοφιλέστερη, καταλαμβάνοντας πλέον τη δεύτερη θέση προτίμησης μετά την αγγλική σε παγκόσμιο επίπεδο. Πού οφείλεται αυτό; Σίγουρα έχει να κάνει με τα αριθμητικά δεδομένα: Τα ισπανικά είναι η δεύτερη γλώσσα που χρησιμοποιείται περισσότερο στον κόσμο μετά τα κινέζικα, και δεύτερη επίσης σε αριθμό φυσικών ομιλητών. Τα ισπανικά είναι η επίσημη γλώσσα σε 21 χώρες. Έχουμε ήδη φτάσει στα 450 εκατομμύρια φυσικούς ομιλητές σε χρόνο ρεκόρ, και ο αριθμός αυτός αναμένεται στατιστικά να αυξηθεί άμεσα με νέο άλμα. Ενώ στα τέλη του 19ου αιώνα η ισπανική ήταν η μητρική γλώσσα 60 εκατομμυρίων ανθρώπων, σήμερα χρησιμοποιείται από 500 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Τα ισπανικά είναι η δεύτερη γλώσσα που χρησιμοποιείται στις διεθνείς επικοινωνίες και η τρίτη σε χρήση στο διαδίκτυο. Μάλιστα, χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Βραζιλία, η Ρωσία και η Κίνα δείχνουν ένα αξιοσημείωτο ενδιαφέρον για την ισπανική γλώσσα τα τελευταία χρόνια. Όλα αυτά αποδεικνύουν ότι, παρά την ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ οικονομική κρίση, η ισπανική γλώσσα δεν παύει να έχει μια ισχυρή παρουσία, η οποία προφανώς δεν συνδέεται άμεσα με την οικονομική κατάσταση των χωρών όπου χρησιμοποιείται. Επομένως, ποιοι είναι οι λόγοι που οδηγούν σχεδόν 20 εκατομμύρια μαθητές σε όλο τον κόσμο να επιλέγουν την ισπανική γλώσσα; Φαίνεται να μένει σε δεύτερη θέση το οικονομικό και πρακτικό κριτήριο, που θεωρητικά αποτελεί τον κύριο παράγοντα στην επιλογή εκμάθησης μιας ξένης γλώσσας, δίνοντας το προβάδισμα σε κάποια άλλα κριτήρια, πιο κοντά στον άνθρωπο και τον λαό ή λαούς. Πράγματι, ο πολιτισμός, η κουλτούρα, η λογοτεχνία, οι τέχνες, η μουσική, η γαστρονομία, ο χορός, το ταξίδι, οι σπουδές (η Ισπανία αποτελεί τον δημοφιλέστερο προορισμό των φοιτητών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα Erasmus) οδηγούν σήμερα όλο και περισσότερους ανθρώπους στην επιλογή της ισπανικής γλώσσας. Οι μαθητές των ισπανικών διαλέγουν συνειδητά μια γλώσσα που θα τους επιτρέψει να ονειρεύονται, να ταξιδεύουν, να γεύονται, να σκέπτονται, να απολαμβάνουν, να μαθαίνουν, να εμπλουτίζουν τον δικό τους κόσμο και να ικανοποιούν τις πραγματικές ανάγκες τους, σε πείσμα των καιρών. Κινεζική γλώσσα για το μέλλον των παιδιών Η γλώσσα είναι πολύ σηµαντική για όλες τις επικοινωνίες, για την αµοιβαία κατανόηση και τη φιλία... Αυτός είναι πολύ σηµαντικός λόγος που επηρεάζει όχι µόνο τη δική µας γενιά αλλά και τις µελλοντικές. Μ πορεί η κινεζική γλώσσα να γίνει η διεθνής γλώσσα στο άμεσο μέλλον; Πολλοί έθεταν αυτή την ερώτηση 10 χρόνια νωρίτερα, ακόμα και στην Κίνα. Πριν από 8 χρόνια εργαζόμουν ως δασκάλα στην Κίνα και αναρωτιόμουν εάν θα έπρεπε να συνεχίσω να διδάσκω την κινεζική γλώσσα και αν αυτή θα έπρεπε να είναι η κυρίως εργασία μου. Η ζωή μου άλλαξε αφότου παντρεύτηκα και μετακόμισα στην Αθήνα το 2005. Η ανησυχία μου ήταν έντονη επειδή δεν είχα ιδέα ποιο θα ήταν το μέλλον μου εκείνα τα χρόνια στην Ελλάδα. Διότι η εκμάθηση της κινεζικής γλώσσας δεν ήταν τόσο δημοφιλής όσο σήμερα. Θυμάμαι συγκεκριμένα όταν πρότεινα συνεργασία σε ένα γνωστό φροντιστήριο. Η απάντηση ήταν απογοητευτική: «Διδάσκουμε και διοργανώνουμε σεμινάρια για τις γλώσσες της Ευρώπης. Λυπούμαστε, αλλά δεν χρειαζόμαστε δάσκαλο της κινεζικής γλώσσας». Τρία χρόνια μετά, δεν έβρισκα αρκετό χρόνο να εκπληρώσω όλα τα αιτήματα που είχα για μαθήματα κινεζικής γλώσσας. Την περίοδο αυτή η ηλικία των σπουδαστών μου ποικίλλει, από παιδιά ηλικίας 4 ετών μέχρι και ενήλικες 56 ετών. Τα πιο πολλά αιτήματα προκύπτουν από εμπόρους και ελεύθερους επαγγελματίες. Τελευταία υπάρχει επίσης έντονο ενδιαφέρον από πανεπιστημιακούς δασκάλους και σπουδαστές. Πέρυσι είδα έναν τίτλο σε μια ελληνική εφημερίδα: «Κινεζική γλώσσα – η γλώσσα για το μέλλον!». Ήμουν ευχαριστημένη, και αυτό ήταν που οριστικοποίησε την απόφασή μου να δω το μέλλον μου στην Ελλάδα ως δασκάλα κινέζικων. Γιατί χρειάζεται η εκµάθηση της κινεζικής γλώσσας; Ρωτούσα πάντα τους σπουδαστές μου στο πρώτο μάθημα: «Γιατί θέλετε να μελετήσετε την κινεζική γλώσσα;». Οι περισσότερες από τις απαντήσεις που έπαιρνα ήταν: «Ενδιαφέρομαι πραγματικά για την κινεζική γλώσσα και τον πολιτισμό» ή «Θα επιθυμούσα να αναζητήσω εκεί μια καλή θέση εργασίας στο μέλλον». Huang Hui Η κ. Huang Hui αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Hubei στη Σανγκάη και τα τελευταία χρόνια είναι μόνιμος κάτοικος Ελλάδας ενώ εργάζεται ως δασκάλα κινέζικων. Διδάσκει τη γλώσσα σε παιδιά και ενήλικες και αναλαμβάνει ειδικά προγράμματα που αφορούν επαγγελματίες από τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες. E-mail επικοινωνίας: hellashui@hotmail.com ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ 21 ΠΑΙΔΙ Η πλειοψηφία των σπουδαστών σήμερα γνωρίζει ήδη ότι η Κίνα είναι ένας από τους παλαιότερους και πλουσιότερους πολιτισμούς, με ιστορία άνω των 5.000 ετών. Το ένα τέταρτο του πλανήτη μιλά τα κινέζικα ως μητρική γλώσσα. Η κινεζική γλώσσα είναι η μητρική σχεδόν 2 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, δεδομένου ότι η Κίνα είναι η πολυπληθέστερη χώρα στον κόσμο και αλληλεπιδρά σημαντικά με διάφορες άλλες χώρες. Ο σπουδαιότερος λόγος όμως είναι ότι η Κίνα έχει διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο στα παγκόσμια ζητήματα αφού τα τελευταία 30 έτη έκανε Η µελέτη της κινεζικής λογοτεχνίας και του πολιτισµού θα ανοίξει τους ορίζοντές σας και θα βοηθήσει να γεφυρωθεί το όποιο πολιτισµικό χάσµα. Η εκµάθηση της κινεζικής θα προσφέρει µια πλατφόρµα γνώσης και κατανόησης, κρίσιµη για την αποτελεσµατική επικοινωνία σε κοινωνικό και επαγγελµατικό επίπεδο. μεγάλο άνοιγμα στη Δύση και έχει επίσης μεγάλη οικονομική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια. Ήδη, η Κίνα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο και από τους κορυφαίους εμπορικούς εταίρους της ΕΕ. Όλο και περισσότερο, οι κινεζικές επιχειρήσεις έχουν τις πιο μακροπρόθεσμες επενδύσεις στην Ελλάδα, όπως οι COSCO, ZTE, HuaWei κ.λπ. Με την εκμάθηση της κινεζικής γλώσσας αποκτώνται σημαντικά εφόδια για την 22 επαγγελματική σταδιοδρομία, μιας και οι επιχειρησιακοί ηγέτες ψάχνουν ήδη τους ανθρώπους που θα μπορούν να μιλήσουν κινέζικα και να αναπτύξουν επιτυχώς δραστηριότητες σε ένα κινεζικό πολιτιστικό πλαίσιο. Μια γλώσσα µε παρελθόν, παρόν και µέλλον Η εκμάθηση μιας γλώσσας ταυτίζεται με τη γνωριμία και την κατανόηση του πολιτισμού και τη νοοτροπία των ανθρώπων που τη μιλούν. Ο κινέζικος πολιτισμός και η κουλτούρα έχουν ιστορία πάνω από 5.000 έτη και έχουν επηρεάσει τον ανατολικό κόσμο, με τον ίδιο τρόπο που ο ελληνικός πολιτισμός έχει διαμορφώσει τον δυτικό. Αξίζει να σημειώσουμε ότι στα κινέζικα το όνομα της Ελλάδας προέρχεται από τη λέξη «Hellas», που παραπέμπει αυτόματα στον ελληνικό πολιτισμό. Μέσα από την ιστορία των δύο χωρών καταδεικνύεται η άρρηκτη σχέση τους εδώ και 3.000 χρόνια. Η επικοινωνία είναι αναγκαία, αλλά η εκμάθηση της γλώσσας είναι επιπλέον το πρώτο και ζωτικής σημασίας κλειδί στον κόσμο της γνώσης, των τεχνών και των παραδόσεων. Μέσω της ιστορίας της και της σημερινής της κατάστασης, η Κίνα έχει επηρεάσει τον παγκόσμιο πολιτισμό και σίγουρα θα βάλει τη σφραγίδα της στα χρόνια που θα έρθουν. Οι περισσότεροι από τους Έλληνες σπουδαστές της κινεζικής γλώσσας εξοικειώνονται με αυτή την προοπτική και είναι πια έκδηλο ότι η γοητεία των ανατολικών πολιτισμών είναι το πρώτο ερέθισμα για την πλειοψηφία αυτών που θέλουν να τη μάθουν. Πώς µπορούν τα παιδιά µου να µάθουν κινέζικα; Στα ελληνικά συνήθως χρησιμοποιούμε την έκφραση «Μου φαίνονται κινέζικα» όταν περιγράφουμε κάτι που δεν είναι κατανοητό, αλλά μιας και ο αγγλόφωνος κόσμος λέει «Μου φαίνονται όλα ελληνικά», η ιδέα αυτή που έχουμε για τα κινέζικα δεν θα πρέπει να λειτουργεί ανασταλτικά για την εκμάθησή τους. Στη διδασκαλία, ξεκινάμε με πρακτικούς διαλόγους που είναι διασκεδαστικοί και αποτελούν τον καλύτερο τρόπο εκμάθησης για τα παιδιά. Παραδόξως, για τους περισσότερους σπουδαστές, τα κινέζικα έχουν μια σχετικά απλή γραμματική. Αντίθετα με την ελληνική και τις λατινογενείς ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ γλώσσες, στα κινέζικα δεν έχουμε κλίσεις ρημάτων (άρα δεν προκύπτουν προβλήματα στην απομνημόνευσή τους) και καμία κλίση των ουσιαστικών (π.χ. προσδιορισμοί γένους και αριθμού). Για παράδειγμα, όταν κάποιος μαθαίνει αγγλικά, πρέπει να μάθει τους διαφορετικούς χρόνους των ρημάτων, όπως «see, saw, seen», αντιθέτως στα κινέζικα το μόνο που πρέπει να θυμόμαστε είναι η λέξη: 看 (kan). Ενώ στα αγγλικά πρέπει να διακρίνουμε μεταξύ «cat» και «cats», στα κινέζικα υπάρχει μόνο μία μορφή: 猫 (mao). Η βασική σειρά των λέξεων σε μία πρόταση στα κινέζικα πάντως είναι υποκείμενο – ρήμα – αντικείμενο, ακριβώς όπως στα αγγλικά. Ένα μεγάλο φάσμα των βασικών όρων της κινεζικής γλώσσας (όπως όροι για το κράτος, την υγεία, την επιστήμη, τον πληθωρισμό και τη λογοτεχνία) έχουν επιρροές από την αγγλική γλώσσα. Μπορεί να είναι μια τελείως διαφορετική γλώσσα, αλλά η ουσία των λέξεων και οι βασικές έννοιές τους είναι κοινές. Η μελέτη της κινεζικής λογοτεχνίας και του πολιτισμού θα ανοίξει τους ορίζοντές σας και θα βοηθήσει να γεφυρωθεί το όποιο πολιτισμικό χάσμα. Η εκμάθηση της κινεζικής θα προσφέρει μια πλατφόρμα γνώσης και κατανόησης, κρίσιμη για την αποτελεσματική επικοινωνία σε κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο. Σήμερα 15 μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στη Σχολή Μωραΐτη διδάσκονται κινέζικα και συμμετέχουν στις δύο τάξεις που έχουν συγκροτηθεί. Ο αριθμός αυτός είναι σίγουρο ότι θα αυξηθεί τα επόμενα χρόνια, χάρη στο προνοητικό πρόγραμμα του Σχολείου και τη σύσφιξη των σχέσεών μας, μέσω της συνεργασίας, με το Ινστιτούτο Κομφούκιος. Από την Ευαγγελία Γραμματίκα, καθηγήτρια γερμανικών & μεταφράστρια, μέλος της Πανελ. Έν. Καθ. Γερμανικής Γλώσσας Πανεπ. Εκπαίδευσης Η γλώσσα κάνει τον άνθρωπο Macht die Sprache den Menschen erst zum Menschen? Είναι η πολυγλωσσία που χαρακτηρίζει τον µεταµοντέρνο άνθρωπο; Κι αν είναι έτσι, µε ποια κριτήρια επιλέγει κάποιος τις ξένες γλώσσες που θα µάθει; Ο λοι γνωρίζουμε πως μία ξένη γλώσσα δεν είναι πλέον αρκετή. Ο στόχος που έχουν θέσει τα κράτη μέλη είναι κάθε Ευρωπαίος να μιλάει δύο ξένες γλώσσες με την ολοκλήρωση της εκπαίδευσής του. Εδώ και καιρό, η διδασκαλία της δεύτερης ξένης γλώσσας είναι μία πραγματικότητα στα ιδιωτικά και τα δημόσια σχολεία της χώρας μας. Τα παιδιά μας μπορούν να μάθουν δύο, τρεις ή και περισσότερες, μερικές φορές, γλώσσες, χωρίς να επηρεάζεται αρνητικά η εκπαιδευτική τους εξέλιξη. Τα περισσότερα παιδιά στην Ελβετία είναι τρίγλωσσα μέχρι να αποφοιτήσουν από το σχολείο. Είναι η γερµανική γλώσσα δύσκολη; – Deutsche Sprache schwere Sprache? Ένας μύθος ο οποίος τείνει να εκλείψει από τότε που οι Έλληνες μαθητές, νέοι και ενήλικες, μαρτυρούν το αντίθετο. Εδώ και δύο δεκαετίες διδάσκω τα γερμανικά ως δεύτερη ξένη γλώσσα. Χωρίς ιδιαίτερο κόπο τα παιδιά, οι νέοι και οι ενήλικες μαθαίνουν γερμανικά και πετυχαίνουν στις εξετάσεις Α1 έως C1, αποκτώντας έτσι το αναγκαίο εφόδιο ενός ενεργού πολίτη στο πλαίσιο της πολύγλωσσης και πολύπολιτισμικής ευρωπαϊκής κοινωνίας. Γιατί τα γερµανικά είναι εύκολη γλώσσα για τους Έλληνες; Οι βάσεις για την ενιαία γερμανική γλώσσα μπήκαν το 1521 όταν ο Μαρτίνος Λούθηρος μετέφρασε την Καινή Διαθήκη από το πρωτότυπο κείμενο –τα αρχαία ελληνικά– στα γερμανικά. Στόχος του ήταν να μεταφράσει όλη τη Βίβλο από το πρωτότυπο. Κανένα άλλο βιβλίο δεν επηρέασε τόσο πολύ τη γερμανική γλώσσα όσο η μετάφραση της Βίβλου από τον Λούθηρο. Ο λαός μιλούσε τότε διαφορετικές γερμανικές διαλέκτους. Οι βόρειοι Γερμανοί δεν καταλάβαιναν σχεδόν καθόλου τους νότιους και μόνο οι μορφωμένοι μπορούσαν να συνεννοηθούν μεταξύ τους στα λατινικά, τη διεθνή γλώσσα τους. Υπήρχε η ανάγκη για μία ενιαία γερμανική γλώσσα, την οποία θα καταλάβαινε ολόκληρος ο λαός, και κυρίως η ανάγκη για μία ενιαία επίσημη γραπτή γλώσσα, η οποία θα βοηθούσε στη δημιουργία των μικρών κρατών και πόλεων (Staaten & Reichsstadte) μετά την πτώση της μεσαιωνικής αυτοκρατορίας (mittelalterliches Reich). Έτσι, γεννήθηκε η γερμανική επίσημη γραπτή και προφορική γλώσσα (deutsche Hochsprache) όπως την μαθαίνουμε σήμερα. Oι λέξεις «Muttersprache» (μητρική γλώσσα), «geistreich» (πνευματώδης/ευφυής), «Einfluss» (επιρροή), «friedfertig» (φιλήσυχος) κ.ά. προέρχονται από τη γλώσσα ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ 23 ΠΑΙΔΙ που δημιούργησε ο Λούθηρος για τις ανάγκες της μετάφρασης της Βίβλου. Εν μέσω της κατάρρευσης της παλαιάς Γερμανικής Αυτοκρατορίας (altes deutsches Reich) μπήκαν οι βάσεις για την ενιαία γερμανική γλώσσα και έναν ενιαίο γερμανικό πολιτισμό. Επιρροή της ελληνικής στη γερµανική Η γερμανική γλώσσα έχει παρόμοια δομή με την ελληνική, και μια σύγκριση των γραμματικών των δύο γλωσσών αποδεικνύει ότι δομούνται και αναπτύσσονται με την ίδια περίπου λογική. Για παράδειγμα, υπάρχουν τρία άρθρα, διαφορετικά γένη και οι ίδιες ακριβώς πτώσεις στην κλίση ουσιαστικών και επιθέτων. Αυτό που έχει επίσης ενδιαφέρον είναι ότι η γερμανική είναι μια γλώσσα που δομείται με βάση αυστηρούς κανόνες, με ελάχιστες εξαιρέσεις, γεγονός που καθιστά εύκολη την εκμάθησή της, με την προϋπόθεση της σωστής διδασκαλίας και της συστηματικής μελέτης. Υπάρχουν δε πολλές ομοιότητες ανάμεσα στις ελληνικές και τις γερμανικές λέξεις! Οι ελληνικές λέξεις πέρασαν στη γερμανική γλώσσα είτε μέσω της λατινικής είτε απευθείας από την ελληνική. Λέξεις όπως Akademie, Basis, Chronik, Diagnose, Exodus, Fasan, Gitarre, Horizont, Ikone, Jasmin, Kamille, Logik, Magie, Narzisse, Optiker, Paradies, Rhombus, Serie, Technik, Utopist, Xenophilie, Zone και πολλές άλλες προέρχονται από τη μητρική μας γλώσσα και μας διευκολύνουν αρκετά στην εκμάθηση της γερμανικής. Γιατί να µάθω γερµανικά; Πολλά από τα σχέδια που μπορεί να έχετε για εσάς ή για το παιδί σας μπορείτε να τα υλοποιήσετε έχοντας ένα ακόμα εφόδιο: τη γερμανική γλώσσα. Σε ό,τι αφορά τις σπουδές, τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Γερμανίας διακρίνονται για γερμανικά στη Σχολή Μωραΐτη Τα H Ναταλία Κοντιάδη H κ. Κοντιάδη είναι απόφοιτος της Σχολής Μωραΐτη και πτυχιούχος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει μεταπτυχιακό δίπλωμα Μεθοδικής-Διδακτικής καθηγητών γερμανικής γλώσσας από το ΕΑΠ και εργάζεται στο Σχολείο ως καθηγήτρια γερμανικών από το 1992. 24 Σχολή Μωραΐτη είναι από τα πρώτα σχολεία που σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Goethe εισήγαγε τη συστηματική διδασκαλία των γερμανικών στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η γερμανική γλώσσα άρχισε να διδάσκεται τη δεκαετία του ’60. Ως το 1990 το μάθημα των γερμανικών είχε φροντιστηριακό χαρακτήρα, ήταν δηλαδή ενταγμένο στο απογευματινό πρόγραμμα του Σχολείου. Από το 1991 τα γερμανικά εντάχτηκαν ως μάθημα επιλογής στο πρωινό πρόγραμμα. Βασικός στόχος του Τμήματος Γερμανικών του Σχολείου είναι να συμπορεύεται το μάθημα της γλώσσας με δραστηριότητες που προσφέρουν κίνητρο στους μαθητές και τις μαθήτριες να αξιοποιούν και να εμπλουτίζουν τις γνώσεις τους σε διάφορα επίπεδα, δημιουργώντας έτσι τις προϋποθέσεις για τη διαμόρφωση μιας συλλογικής ευρωπαϊκής συνείδησης. Η λογοτεχνία, το θεατρικό παιχνίδι, οι προβολές ταινιών ή ντοκιμαντέρ, τα projects, η διαθεματική προσέγγιση της γλώσσας, οι εκπαιδευτικές επισκέψεις σε χώρους και εκδηλώσεις που σχετίζονται με τον γερμανόφωνο πολιτισμό, η καλοκαιρινή εκπαιδευτική εκδρομή στη Βιέννη, οι ενημερωτικές συναντήσεις με εκπροσώπους φορέων σχετικών με τις σπουδές στη Γερμανία, την Αυστρία και την Ελβετία είναι κάποιες από τις δραστηριότητες που δίνουν τη δυνατότητα στα παιδιά να χρησιμοποιούν τη γλώσσα και σε πραγματικές συνθήκες. Το Τμήμα Γερμανικών συμμετέχει από το 2000 στα ευρωπαϊκά προγράμματα Comenius, τα οποία αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας της σχολικής εκπαίδευσης και στην ισχυροποίηση της ευρωπαϊκής διάστασής της, ιδίως μέσω της ενθάρρυνσης της διακρατικής συνεργασίας μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Αυτό είναι το τρίτο πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχει το Τμήμα με τα παιδιά του Δημοτικού και έχει τίτλο «Europa in Bewegung», δηλαδή «Η Ευρώπη εν κινήσει». ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ το υψηλό επίπεδο και το κύρος που κατέχουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ένα μεγάλο πλεονέκτημα είναι ότι δεν απαιτούνται δίδακτρα πανεπιστημιακών σπουδών και επίσης παρέχονται πλήθος υποτροφιών, που προϋποθέτουν βεβαίως την καλή γνώση της γερμανικής γλώσσας. Τα γερμανικά είναι η δεύτερη πιο σημαντική γλώσσα της επιστήμης, αφού η Γερμανία συνεισφέρει σημαντικά στην έρευνα και την εξέλιξη και παρέχει χρηματοδοτήσεις για έρευνα σε αλλοδαπούς επιστήμονες. Επίσης, είναι μια πραγματικότητα ότι το 40% των τουριστών της χώρας μας προέρχονται από γερμανόφωνες χώρες, συμβάλλοντας έτσι στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας. Τέλος, ποιος δεν θα ήθελε να είναι σε θέση να διαβάζει από το πρωτότυπο συγγραφείς όπως Hesse, Kafka, Rilke, Goethe ή να ακούει τον «Μαγικό Αυλό» του Mozart στην Όπερα της Βιέννης στα γερμανικά; Γερµανική γλώσσα και δυσλεξία Η διδασκαλία ξένων γλωσσών σε δυσλεκτικά άτομα αποτελεί σχετικά πρόσφατο πεδίο έρευνας. Είχα την τύχη να διδάξω γερμανικά ως δεύτερη ξένη γλώσσα επί σειρά ετών σε Έλληνες μαθητές οι οποί- Η γερµανική γλώσσα έχει παρόµοια δοµή µε την ελληνική και µία σύγκριση των γραµµατικών των δύο γλωσσών αποδεικνύει ότι δοµούνται και αναπτύσσονται µε την ίδια περίπου λογική. οι μάθαιναν τα αγγλικά ως πρώτη ξένη γλώσσα. Αυτό που διαπίστωσα αρχικά με έκπληξη ήταν ότι οι μαθητές μου μάθαιναν πιο εύκολα αλλά και πιο γρήγορα τη γερμανική γλώσσα, παρόλο που σε πολλές περιπτώσεις είχαν αρχίσει να μαθαίνουν την αγγλική από το νηπιαγωγείο, και τη γερμανική πολύ αργότερα. Με τη διδασκαλία μίας ξένης γλώσσας εισάγουμε τα παιδιά σε ένα άλλο γλωσσικό σύστημα, το οποίο διαφέρει από το μητρικό τους στη γραφή, στους φθόγγους, στην προφορά, στο λεξιλόγιο, στις γραμματικές και συντακτικές δομές μέσα στην πρόταση. Η ελληνική όπως και η γερμανική είναι διάφανες γλώσσες, που σημαίνει ότι κάθε γράφημα αναπαριστά ένα φώνημα, και η προφορά των λέξεων ακολουθεί τον τρόπο γραφής τους, ενώ στην αγγλική γλώσσα πολύ συχνά αυτό δεν ισχύει. Οι Έλληνες δυσλεκτικοί αντιμετωπίζουν μεγάλο πρόβλημα στην εκμάθηση της αγγλικής ως ξένης γλώσσας, σε όλα τα επίπεδα (συντακτικό, γραμματικό, λεξικολογικό και φωνολογικό καθώς και στην ορθογραφία και τη γραμματική) λόγω των μεγάλων διαφορών ανάμεσα στην αγγλική και την ελληνική. Όσο λιγότερες οι διαφορές μεταξύ της μητρικής τους γλώσσας και της ξένης, τόσο πιο εύκολη η εκμάθηση της ξένης. Πώς µπορούµε να βοηθήσουµε ένα παιδί µε δυσλεξία να κατακτήσει µία τόσο σηµαντική δεξιότητα για τη ζωή όπως αυτή της γνώσης µιας ξένης γλώσσας; Ο εκπαιδευτικός καλείται πέρα από την προφορική διδασκαλία να χρησιμοποιεί χρώμα, εικόνα, ήχο, αφή και σώμα σε μια προσπάθεια παράδοσης ενός μαθήματος με βιωματικό, «ζωντανό» τρόπο. Ο μαθητής με δυσλεξία μπορεί να κατανοήσει και να μάθει μόνο ό,τι μπορεί να βιώσει και να αισθανθεί. Ταυτόχρονα ο προαναφερόμενος τρόπος είναι ευεργετικός για όλους τους μαθητές κατά την εκμάθηση της ξένης γλώσσας. Ορισμένες φορές θα πρέπει ο εκπαιδευτικός να εξατομικεύσει τη διδασκαλία ανάγνωσης και γραφής και να την προσαρμόσει στις ανάγκες κάθε παιδιού χωριστά για τη σωστή αντιμετώπιση της μαθησιακής δυσκολίας. Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουν οι γονείς ότι η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση της μαθησιακής δυσκολίας βοηθά όχι μόνο στην επιτυχή αποκατάσταση αλλά και στην αποφυγή των ψυχολογικών προβλημάτων που ίσως βιώνουν τα δυσλεκτικά παιδιά στο σχολείο και το σπίτι. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ 25 ΠΑΙΔΙ Κάτι αλά ... γαλλικά Είναι η επίσηµη γλώσσα επικοινωνίας της Ευρωπαΐκής Ένωσης, ιδιαίτερα κοµψή και δηµοφιλής, και συνιστά πολύτιµο εφόδιο για το µέλλον. H Dr Τζίνα Ψαρουδάκη Η κ. Ψαρουδάκη γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Λογοτεχνία και Γλωσσολογία στο Παρίσι, στο Πανεπιστήμιο Paris – Sorbonne (IV). Είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου στον τομέα των παιδαγωγικών και ανθρωπιστικών επιστημών. Το 2008 το Υπουργείο Παιδείας της Γαλλίας τής απένειμε το παράσημο του Chevalier de l’ Ordre des Palmes Académiques για το εκπαιδευτικό της έργο και την προσφορά της στη διάδοση του γαλλικού πολιτισμού. Από το 1992 μέχρι σήμερα, είναι υπεύθυνη του Τμήματος Γαλλικών στη Σχολή Μωραΐτη. Διδάσκει στο τμήμα International Baccalaureate του Σχολείου. 26 γαλλική γλώσσα πάντα θα αποπνέει άρωμα κομψότητας, καλλιέργειας, προσεγμένης εκπαίδευσης. Κι αυτό, γιατί το παρελθόν και η παράδοση έχουν τη δική τους ανεκτίμητη αξία. Αφήνουν ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους στο ιστορικό, λογοτεχνικό και επιστημονικό γίγνεσθαι. Συνεπώς είναι αδύνατον να παραβλέψει κανείς τον όγκο της βιβλιογραφίας που έχει γραφτεί σε αυτή την γλώσσα, την τέχνη που βασίστηκε πάνω της, την επιστήμη με τους καταξιωμένους όρους της, την ομορφιά που ντύθηκε τον συγκεκριμένο γλωσσικό μανδύα. Αιώνες τώρα τα γαλλικά ήταν η γλώσσα της διπλωματίας, των λογοτεχνικών αποχρώσεων, των νομικών όρων, αλλά και της επιστημονικής έρευνας σε όλα τα πεδία. Στο παρελθόν, αλλά ακόμα και σήμερα, υπήρχε η πεποίθηση ότι κανείς δεν μπορεί να «σταθεί» σε έναν κύκλο ενημερωμένων, καλλιεργημένων ατόμων αν δεν χειρίζεται με άνεση τη συγκεκριμένη γλώσσα. Στο πέρασμά του, ο χρόνος δημιουργεί ανατροπές σε όλα τα επίπεδα, όμως ταυτόχρονα αναδεικνύει και τη διαχρονικότητα κάθε αξίας. Το ίδιο συμβαίνει και με τις γλώσσες. Αναδύονται γλώσσες που η απλουστευμένη δομή τους τις καθιερώνει ως εύκολες στην εκμάθησή τους, κι άλλες που εκπροσωπούν κοινωνικές ή πολιτικές σκοπιμότητες. Κάποιες ξένες γλώσσες γίνονται μόδα, κι άλλες πλασάρονται με καθαρά εμπορικά λογότυπα. Τίποτα από όλα αυτά δεν μπορεί να λειτουργήσει ως κριτήριο για την επιλογή της εκμάθησης της γαλλικής σήμερα. Κι αυτό, γιατί η συγκεκριμένη γλώσσα ποτέ δεν έπαψε να ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ λειτουργεί σαν μια στέρεα δομημένη συνολική πραγματικότητα. Τα γαλλικά είναι η ουσιαστική γλωσσική βάση που δίνει άμεση πρόσβαση σε όλες τις άλλες λατινογενείς γλώσσες. Είναι η γλώσσα που απεικονίζει τη σύγχρονη πραγματικότητα διατηρώντας την πολυτέλεια ποικίλων αποχρώσεων. Η επίσημη γλώσσα επικοινωνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανοίγει τον δρόμο για τα γαλλικά ή γαλλόφωνα πανεπιστήμια, ήδη με την απόκτηση του διπλώματος επιπέδου DELF Β2. Δεδομένου ότι η τριτοβάθμια εκπαίδευση στη Γαλλία έχει κατοχυρωθεί ως δημόσια, οι φοιτητές δεν επιβαρύνονται με δίδακτρα. Στη σημερινή δύσκολη διεθνή οικονομική συγκυρία, οι Έλληνες φοιτητές μπορούν να πραγματοποιούν σπουδές στα διεθνούς φήμης γαλλόφωνα εκπαιδευτικά ιδρύματα, χωρίς ιδιαίτερο προβληματισμό για το κόστος. Στην εποχή μας, η απάντηση στην ερώτηση «Γιατί κάποιος επιλέγει να μάθει γαλλικά;», είναι σχετικά απλή: Διότι μια γλώσσα δηλώνει, εκτός των άλλων, κυρίως ένα πολιτιστικό επίπεδο. Δεν έχει σημασία μόνο πόσοι τη μιλούν, αλλά ποιοι, πού και πώς. Σημασία έχει τι εκφράζει αυτή η γλωσσική δυνατότητα και σε ποιους τομείς δίνει πρόσβαση. Θα μπορούσαμε λοιπόν να συνοψίσουμε όλα τα προηγούμενα λέγοντας επιγραμματικά πως πρωταρχική σημασία στην επιλογή μιας ξένης γλώσσας έχει ο πολιτιστικός ορίζοντας που σου ανοίγει αυτή η γλώσσα. Και ο συγκεκριμένος ορίζοντας είναι όχι μόνο ευρύς, αλλά και ακαταμάχητα όμορφος. ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ Φύσει.. δραστήριοι! Η υγεία και η άσκηση είναι άρρηκτα συνδεδεµένες. Ανακαλύψτε το είδος άσκησης που σας ταιριάζει για να ζήσετε καλύτερα και περισσότερο. T ην τελευταία δεκαετία οι επιστήμονες της φυσικής αγωγής αντιμετωπίζουν μία μεγάλη πρόκληση: Τα στοιχεία των ερευνών που σχετίζονται με την υγεία καταδεικνύουν έξαρση σε νοσήματα τα οποία συνδέονται με την απουσία φυσικής δραστηριότητας και άσκησης σε συνδυασμό με την κακή διατροφή και τον τρόπο ζωής στις σύγχρονες κοινωνίες. Χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO, 2011) που τονίζουν ότι ο αριθμός των παχύσαρκων και υπέρβαρων ατόμων παγκοσμίως έχει αυξηθεί δραματικά, ενώ 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι τον χρόνο πεθαίνουν από αυτά τα αίτια. Σύμφωνα με τα στοιχεία του WHO, το 2010 ο αριθμός των υπέρβαρων παιδιών ηλικίας κάτω των 5 ετών έφτασε τα 42 εκατομμύρια, με 35 εκατομμύρια να ζουν στις –λεγόμενες– ανεπτυγμένες χώρες. Αποκαρδιωτικά είναι όμως και τα στοιχεία που αφορούν παθήσεις σχετιζόμενες με την απουσία οποιουδήποτε είδους φυσικής δραστηριότητας και άσκησης, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, διαβήτης, καρδιακά νοσήματα και πολλά άλλα. Πολλές χώρες, κυρίως στην Ευρώπη, αλλά και οι ΗΠΑ, αναγνωρίζοντας τη σχέση υγείας – άσκησης τα τελευταία χρόνια έχουν επενδύσει πολλά χρήματα στην έρευνα και την αντιμετώπιση του προβλήματος, προσπαθώντας να κινητοποιήσουν τους πολίτες και να τους καθοδηγήσουν σε πιο υγιεινούς τρόπους ζωής. Η άσκηση και η φυσική δραστηριότητα έχουν κριθεί μαζί με τη σωστή διατροφή ως οι σημαντικότεροι τρόποι διατήρησης του σώματος σε καλή κατάσταση μέχρι τα γεράματα. Ωστόσο, ο σύγχρονος τρόπος ζωής Γιώργος Κλειδωνάς Ο κ. Κλειδωνάς έχει B.Sc. στην επιστήμη της Φυσικής Αγωγής και του Αθλητισμού από το Πανεπιστήμιο Hull όπως και M.Sc. στη Φυσική Αγωγή και την Αθλητική Παιδαγωγική από το Πανεπιστήμιο Longborough της Αγγλίας. Έχει αναλάβει την οργάνωση και τη λειτουργία της Ακαδημίας Ποδοσφαίρου του Δήμου Φιλοθέης, ενώ παράλληλα εργάζεται στη Σχολή Μωραΐτη ως καθηγητής Φυσικής Αγωγής. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ 27 ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ σε πολλές περιπτώσεις αποτελεί τροχοπέδη στην ένταξη ενός υγιεινού τρόπου ζωής στο καθημερινό πρόγραμμα, κυρίως στα αστικά κέντρα. Η πολύωρη εργασία σε συνδυασμό με τις οικογενειακές υποχρεώσεις και την ανάγκη για ανάπαυση στο τέλος της ημέρας αφήνει σε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού ελάχιστο έως καθόλου χρόνο για άσκηση. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι που μπορούν να βοηθήσουν στη διατήρηση μιας στοιχειώδους φυσικής κατάστασης, η οποία θα έχει ευεργετική επίδραση στην ψυχική και σωματική υγεία μας· ακόμα και στην περίπτωση που κάποιος δεν έχει χρόνο να εντάξει στο πρόγραμμά του την επίσκεψή του στο γυμναστήριο ή την οργανωμένη άσκηση υπό την επίβλεψη ενός ειδικού. Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να γίνει η διάκριση μεταξύ των όρων «φυσική δραστηριότητα» και «άσκηση». Πολλοί θεωρούν ότι οι δύο όροι έχουν την ίδια σημασία, κάτι όμως που δεν ισχύει. Φυσική δραστηριότητα ορίζεται ως η κίνηση του σώματος, παραγόμενη από τους σκελετικούς μυς, που έχει ως αποτέλεσμα την αυξανόμενη δαπάνη ενέργειας και έχει θετική σχέση με τη φυσική κατάσταση. Η άσκηση εμπεριέχει την παραπάνω έννοια, όμως περιλαμβάνει τη σχεδιασμένη, οργανωμένη και επαναλαμβανόμενη κίνηση με σκοπό τη διατήρηση ή τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης (Biddle και Μutrie, 2008). Σύμφωνα με έρευνες, απαιτούνται τουλάχιστον τριάντα λεπτά την ημέρα, για όσο το δυνατόν περισσότερες ημέρες της εβδομάδας, μέτριας φυσικής δραστηριότητας προκειμένου να υπάρξουν οφέλη στην υγεία μας (Hardman και Stensel, 2004). Στην πράξη, αυτό σημαίνει οτι εύκολα μπορεί κάποιος να ενσωματώσει στο καθημερινό του πρόγραμμα φυσικές δραστηριότητες εύκολες και απλές. Για παράδειγμα, τριάντα λεπτά μέτριας έντασης περπάτημα την ημέρα αρκούν για να διατηρήσουμε ένα ικανοποιητικό επίπεδο φυσικής κατάστασης χωρίς να χρειαζόμαστε ιδιαίτερο εξοπλισμό ή καθοδήγηση. Η παραπάνω δραστηριότητα μπορεί να συνδυαστεί –τουλάχιστον τα Σαββατοκύριακα ή τις αργίες– με μια βόλτα σε κάποιο από τα βουνά της Αττικής για πεζοπορία, προσδίδοντας φυσιολατρική αξία στο περπάτημα και, για κάποιους, μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Εναλλακτικά, μια άλλη φυσική δραστηριότητα η οποία κερδίζει έδαφος τελευταία είναι η ποδηλασία. Με ένα απλό, οικονομικό ποδήλατο μπορεί καθένας να αφιερώσει τριάντα λεπτά την ημέρα προκειμένου να διατηρήσει τη φυσική του κατάσταση μόνος του ή με όλη την οικογένεια. Οι δραστηριότητες στις οποίες μπορεί κάποιος να εμπλακεί προκειμένου να υιοθετήσει έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής είναι ανεξάντλητες και καθένας μας μπορεί να επιλέξει ό,τι του ταιριάζει περισσότερο. Το μόνο που χρειάζεται είναι κίνητρο, διάθεση και τριάντα λεπτά την ημέρα! Πηγές Hardman, E.A., Stensel, J.D. (2004) Physical Activity and Health, The Evidence Explained, Routledge Biddle, J.H., Mutrie, N. (2008) Psychology of Physical Activity. Determinants, well-being and interventions, Routledge World Health Organization, http://www.who.int/en/ 28 ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ Η άλλη όψη της επιτυχίας Ο αθλητισµός επιδρά καταλυτικά στην υγιή ανάπτυξη της προσωπικότητας των παιδιών. Η σωστή αξιοποίησή του µπορεί να ενισχύσει τον ψυχισµό τους και να βελτιώσει την αυτοεκτίµησή τους. O λοένα και περισσότερο οι γονείς ενδιαφέρονται για το επίπεδο αυτοεκτίμησης των παιδιών τους, καθώς αναγνωρίζουν τη σημασία που έχει για την πορεία και την ευτυχία τους μια υγιής αυτοεκτίμηση. Ανεξαρτήτως ηλικίας, η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας επηρεάζει ποικιλοτρόπως τις επιλογές μας, την επίτευξη των στόχων μας και το πόσο απολαμβάνουμε τη ζωή. Αντίστοιχα στα παιδιά, η αυτοεκτίμησή τους επηρεάζει τις επιδόσεις τους στο σχολείο και τις υπόλοιπες ασχολίες τους αλλά και το πόσο χαρούμενα και ευτυχισμένα αισθάνονται. Είναι εκπληκτικό το πώς η αυτοεκτίμηση λειτουργεί σαν φίλτρο ανάμεσα στα όσα συμβαίνουν στη ζωή μας και το πώς τελικά αυτά γίνονται αντιληπτά από εμάς, διαδικασία που μπορεί φυσικά να διαστρεβλώσει την εικόνα που σχηματίζουμε για την πραγματικότητα. Ένα παιδί με χαμηλή αυτοεκτίμηση βλέπει τη ζωή με μελανότερα χρώματα, θεωρεί πως αξίζει λιγότερο από τους άλλους και θέτει χαμηλούς στόχους, για τους οποίους εκ των προτέρων έχει πείσει τον εαυτό του πως δε θα πετύχει. Οι αποτυχίες φαντάζουν αναμενόμενες, αλλά την ίδια στιγμή καταστροφικές, ενώ οι επιτυχίες αποδίδονται σε εξωγενείς παράγοντες, καθώς είναι αδιανόητο να σκεφτεί ότι πέτυχε κάτι επειδή το άξιζε πραγματικά και επειδή προσπάθησε. Χωρίς να μπορούμε να αποδώσουμε μια σχέση αιτίας και αιτιατού, καθώς και η ίδια η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να οφείλεται σε άλλους παράγοντες, η χαμηλή αυτοεκτίμηση σχετίζεται και με την εμφάνιση κατάθλιψης. Ένα πολύ αποτελεσματικό «εργαλείο» για να χτίσουμε γερή αυτεκτίμηση στα παιδιά είναι ο αθλητισμός, αν τον αξιοποιήσουμε σωστά. Σε σχέση με άλλες ασχολίες που μπορεί να έχει το παιδί, ο αθλητισμός παρουσιάζει κάποιες ιδιαιτερότητες που τον κάνουν να ξεχωρίζει ως μέσο ενίσχυσης του ψυχισμού. Το άτομο που αθλείται δεν χρησιμοποιεί απλώς και μόνο μία δεξιότητα ή και το μυαλό του, αλλά δοκιμάζει τα όρια και τις αντοχές ολόκληρου του σώματός του με μετρήσιμα αποτελέσματα. Βαγγέλης Βερτόπουλος Ο κ. Βερτόπουλος απέκτησε B.Sc. Ψυχολογίας στο London Metropolitan University και Επιχειρησιακής Έρευνας & Μarketing στην ΑΣΟΕΕ. Ασχολείται επαγγελματικά με τη Συμβουλευτική Επαγγελματικού Προσανατολισμού, τον εντοπισμό μαθησιακών τύπων και το Coaching Γονέων. Είναι παράλληλα ομοσπονδιακός προπονητής ξιφασκίας. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ 29 ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ Η συστηματική ενασχόληση του παιδιού με ένα άθλημα μπορεί να το βοηθήσει να θεμελιώσει μια υγιή αυτοεκτίμηση κυρίως με τρεις τρόπους: 1. Ανακαλύπτει πως είναι ικανό για περισσότερα επιτεύγματα από όσα νόμιζε μέχρι τώρα. 2. Μαθαίνει να σκέφτεται συνειδητά και υποσυνείδητα με λογικό, «μαθηματικό» τρόπο πως το επιθυμητό αποτέλεσμα είναι συνάρτηση της δικής του προσπάθειας και ότι δεν εξαρτάται από εξωτερικούς παράγοντες. 3. Ανακαλύπτει πως οι αποτυχίες και οι απογοητεύσεις συμβαίνουν και σε άλλους! Επιπλέον μαθαίνει να τις αντιλαμβάνεται ως πολύτιμες εμπειρίες μέσα στο παιχνίδι της ζωής και γίνεται πιο ικανό στο να τις αντιμετωπίζει και να τις ξεπερνά όταν αυτές προκύπτουν δίχως να αισθάνεται πως έχει συμβεί μια καταστροφή ή πως το ίδιο δεν αξίζει. Με άλλα λόγια, οι απογοητεύσεις δεν επηρεάζουν πλέον το θερμόμετρο της προσωπικής του αξίας. Από τα οφέλη αυτά προκύπτουν δευτερογενώς αρκετά ακόμα. Τα παιδιά που αθλούνται συστηματικά σε αγωνιστικό περιβάλλον –το οποίο ΔΕΝ σημαίνει απαραίτητα πως κάνουν πρωταθλητισμό– είναι λιγότερο αγχώδη, αναπτύσσουν μια πιο αισιόδοξη στάση ζωής και ξεδιπλώνουν την κοινωνικότητά τους. Μεγαλώνοντας εκδηλώνουν σπανιότερα προβληματικές συμπεριφορές, έχουν καλύτερη εικόνα για το σώμα τους και αναπτύσσουν ισχυρή θέ- 30 ληση και απόψεις, τις οποίες έχουν το σθένος να υποστηρίξουν μπροστά σε άλλους. Ο αθλητισμός προσφέρει τη μοναδική ευκαιρία στα παιδιά να μάθουν στην πράξη πώς γίνεται να συνυπάρχει η πειθαρχία, η δημιουργικότητα και ο αμοιβαίος σεβασμός στα πλαίσια της ίδιας δραστηριότητας. Απλώς και μόνο, όμως, επειδή το παιδί ασχολείται με τον αθλητισμό δε σημαίνει ότι η αυτοεκτίμησή του θα τονωθεί με έναν μαγικό και αυτόματο τρόπο. Για να έχει αυτά τα οφέλη ένα παιδί με χαμηλό αίσθημα προσωπικής αξίας, απαιτείται συνειδητή και συντονισμένη προσπάθεια από τον προπονητή και τους γονείς. Αυτή η προσπάθεια δεν είναι πάντα εφικτή καθώς οι αθλητικές ομάδες έχουν συγκεκριμένους στόχους και υπάρχουν χρονικοί περιορισμοί στο πόσο εξατομικευμένα μπορεί να δουλέψει ο προπονητής από παιδαγωγικής πλευράς τη συνεργασία του με τους αθλητές. Στα πλαίσια του εφικτού όμως, ο προπονητής μπορεί να συμβάλει κατά πολύ στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης των παιδιών. Για να το πετύχει αυτό, χρειάζεται να εξηγήσει στα παιδιά πως έχουν μια σχέση συνεργασίας, και όχι εξουσίας, όπως μπορεί ενίοτε να φαίνεται επειδή εκείνος έχει την ευθύνη και τις γνώσεις για να τα καθοδηγήσει ώστε να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους. Η συνεργασία αυτή πρέπει να βασίζεται στον αμοιβαίο σεβασμό μεταξύ αθλητή και προπονητή όσο και μεταξύ των αθλητών. Επιπλέον, ο προπονητής θα πρέπει να επισημαίνει τα θετικά χαρακτηριστικά κάθε παιδιού και να εστιάζει στο να τους επικοινωνεί ότι έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες, με τη διαφορά όμως ότι πρέπει πραγματικά να το πιστεύει! Σε περίπτωση ενός κακού αποτελέσματος, οφείλει να θυμάται ότι ο αθλητής δεν είναι ιδιοκτησία του και ότι δεν αγωνίζεται «σαν δούλος στην αρχαία Ρώμη» προς τέρψιν του αφέντη-προπονητή. Αυτό είναι ένα σημείο που καλό θα ήταν να έχουν στο μυαλό τους και οι γονείς! Ο προπονη- ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ τής μπορεί να συζητήσει με τον αθλητή του όχι για το αποτέλεσμα αλλά για το τι χρειαζόταν να γίνει διαφορετικά και το τι μπορεί το παιδί να μάθει από αυτό. Οπωσδήποτε θα πρέπει να επαινέσει και την προσπάθειά του. Πέραν του προπονητή, ο άλλος σημαντικός πυλώνας για την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης του παιδιού είναι οι γονείς. Ο ρόλος τους δεν είναι τόσο πολύπλοκος όσο του προπονητή και μπορούμε να τον συνοψίσουμε με τις λέξεις «ενθάρρυνση» και «σεβασμός». Το παιδί αθλείται για να περνάει όμορφα τον χρόνο του, όχι για να ικανοποιήσει τις φιλοδοξίες ή την ανάγκη για προβολή των γονιών του. Ας χαιρόμαστε αν τα παιδιά μας περνούν όμορφα, ας τα ενθαρρύνουμε και ας τα κάνουμε να αισθάνονται πως για ό,τι χρειαστούν θα είμαστε στο πλάι τους – όχι πάνω από το κεφάλι τους! Καλό είναι να μην είμαστε παρόντες στη διάρκεια των προπονήσεων, ενώ στους αγώνες ας αρκεστούμε στο να εκφράσουμε τη χαρά μας που βλέπουμε το παιδί μας να αγωνίζεται και την υπερηφάνεια για την προσπάθειά του. Η συζήτηση για τεχνικά θέματα ή, ακόμα περισσότερο, η, λεκτική ή μη, έκφραση της απογοήτευσής μας για το αποτέλεσμα ενός αγώνα μόνο αντίδραση και άρνηση φέρνει στα παιδιά, που αισθάνονται «σαν δούλος», όπως αναφέραμε νωρίτερα. Ύστερα από έναν αγώνα, ας προτιμήσουμε να ρωτήσουμε «πώς πήγε ο αγώνας;» αντί του «πώς πήγες;». Αν οι γονείς ενθαρρύνουν το παιδί τους και εκφράζουν την αγάπη και τη στήριξή τους, τότε εκείνο αισθάνεται ελεύθερο και απαλλαγμένο από το άγχος του αξιολογούμενου. Έτσι, θα απολαύσει αυτό που κάνει ενώ θα αισθάνεται καλά με τον εαυτό του. Συνοψίζοντας μπορούμε να κρατήσουμε στο μυαλό μας πως ο αθλητισμός είναι κάτι πολύ περισσότερο από «γέμισμα» του ελεύθερου χρόνου του παιδιού ή μία ακόμα υποχρέωση. Είναι στην ουσία ένα πολύτιμο εργαλείο για την υγιή ανάπτυξη της προσωπικότητάς του και μπορεί να ωφελήσει τα μέγιστα το παιδί και τη σχέση μας μαζί του εφόσον τηρούνται οι γενικές κατευθύνσεις που προαναφέρθηκαν. Γι’ αυτό, ας ενθαρρύνουμε τα παιδιά να αθληθούν και να χτίσουν πέρα από έναν γερό οργανισμό και έναν ανθεκτικό και χαρούμενο ψυχισμό! ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ αιώνας του ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ O ∆ιαδροµή στο λόγο και στο χρόνο Μ ια ξεχωριστή πολιτιστική προσφορά στο ελληνικό κοινό επεφύλασσε η ειδική εκδήλωση που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής τη Δευτέρα 12 Δεκεμβρίου 2011, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννηση του Οδυσσέα Ελύτη. Ο επίσημος μεταφραστής του νομπελίστα ποιητή στα γαλλικά, Xavier Bordes, παρέδωσε ιδιαίτερα συγκινημένος στον Πρόεδρο της Νέας Δημοκρατίας Αντώνη Σαμαρά ένα πολύτιμο αρχειακό υλικό. Το περιεχόμενό του περιλαμβάνει δεκάδες φωτογραφίες και αδημοσίευτες έως σήμερα επιστολές, προϊόν της εικοσαετούς συνεργασίας του Xavier Bordes με τον ποιητή. Το σημαντικό αυτό αρχειακό υλικό, που έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα με τη συμβολή του Αναπλ. Τομεάρχη Πολιτισμού Δημοσθένη Δαββέτα, παραδόθηκε στη συνέχεια από τον Αντώνη Σαμαρά στον εκπρόσωπο της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, Διευθυντή της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών Jack L. Davis. Ο Ελύτης είχε ήδη παραχωρήσει στη Γεννάδειο ένα σημαντικό μέρος του αρχείου του, το οποίο περιλαμβάνει, ανάμεσα σε άλλα, και επιστολές του Bordes προς ίδιο. Η νέα προσθήκη στο ήδη υπάρχον αρχειακό υλικό είναι οι επιστολές που έστειλε ο Ελύτης στον Bordes. Με την ένωση των δύο αρχειακών υλικών, ουσιαστικά δίνεται η δυνατότητα στους ερευνητές και στο υπόλοιπο κοινό να έχουν μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της μεταξύ τους αλληλογραφίας. Την εκδήλωση άνοιξε με ομιλία του ο Αντώνης Σαμαράς, και χαιρετισμό απηύθυνε ο Πρόεδρος του Ινστιτούτου Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής Ευάγγελος Μεϊμαράκης. Στην εκδήλωση συμμετείχαν με ομιλίες ο Xavier Bordes, ποιητής και μεταφραστής του Ελύτη στα γαλλικά, ο Ιngemar Rhedin, Καθηγητής Φιλολογίας, ποιητής και μεταφραστής του Οδυσσέα Ελύτη και της Κικής Δημουλά στα σουηδικά, ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Καθηγητής Γλωσσολογίας και πρ. Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, και ο Δημοσθένης Δαββέτας, Καθηγητής Φιλοσοφίας, συγγραφέας και εικαστικός. Την εκδήλωση συντόνισε η Γενική Διευθύντρια του Ινστιτούτου Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής Μαριάνα Πυργιώτη. Στον νομπελίστα ποιητή είναι αφιερωμέ- νο και το τεύχος 49 της Τριμηνιαίας Επιθεώρησης του Ινστιτούτου Δημοκρατίας «Φιλελεύθερη Έμφαση». Την έκδοση προλογίζει ο Αντώνης Σαμαράς. Πρόκειται, ουσιαστικά, για ένα τεύχος-λεύκωμα, καθώς τα κείμενα πλαισιώνονται από πλούσιο φωτογραφικό υλικό από τη ζωή του Οδυσσέα Ελύτη και φωτογραφίες έργων σημαντικών Ελλήνων εικαστικών καλλιτεχνών (Γιάννης Αντωνόπουλος, Αλέξης Βερούκας, Δημοσθένης Δαββέτας, Στέφανος Δασκαλάκης, Μαριλένα Ζαμπούρα, Ειρήνη Ηλιοπούλου, Πελαγία Κυριαζή, Θανάσης Μακρής, Νίκος Μιχαλιτσιάνος, Δημήτρης Ξόνογλου και Ηλίας Χαρίσης). Στο εικαστικό κομμάτι της έκδοσης έχει συμπεριληφθεί κι ένα σκίτσο του Γιάννη Τσαρούχη, στο οποίο απεικονίζεται ο Οδυσσέας Ελύτης με τη στολή αξιωματικού του Ελληνικού Στρατού. Στην ειδική αυτή έκδοση δημοσιεύονται έντεκα πρωτότυπες αναλύσεις διακεκριμένων εκπροσώπων της επιστήμης και των γραμμάτων (Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Ευριπίδης Γαραντούδης, Στρατής Πασχάλης, Δημήτριος Π. Τσομώκος, Θανάσης Χατζόπουλος, Γιάγκος Ανδρεάδης, Φίλιππος Φιλίππου και Δημοσθένης Δαββέτας, ο οποίος επιμελήθηκε και συνολικά την έκδοση). Η έκδοση περιλαμβάνει και την αναδημοσίευση παλαιότερου κειμένου του πολύ γνωστού φιλολόγου και από τους σημαντικότερους μελετητές του Ελύτη, Τάσου Λιγνάδη, με τίτλο «Πλοκή βίου και έργου του ποιητή Οδυσσέα Ελύτη». Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, τέλος, παρουσιάζουν τα κείμενα των δύο μεταφραστών του Οδυσσέα Ελύτη, Xavier Bordes και Ingemar Rhedin, καθώς καθένα από αυτά αποτελεί μία ενδιαφέρουσα μαρτυρία που φωτίζει διάφορες πτυχές της ποιητικής και προσωπικής διαδρομής του Ελύτη. Zωή Κωνστανταροπούλου, Πρόεδρος Δ.Σ. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΣΧΟΛΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗ 31 www.goneis-moraitis.gr Ο ΠΙΟ ΓΡΗΓΟΡΟΣ ΚΑΙ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΜΑΣ ÐÊÏÇÔØ×Ç¿ÖÇÉËÃÖËÙÇÍÆÊÎÓÕÇËÙÍÃËÖËÙÆÔÃÕÖÊÔËÀÖÊÖ½ÙÏÃÙ ÔÃÈÖÇ¿ÖÇÏ½ÎÑÙÍÃËÆËÃÄ¢ÕÖÇÀÎÇÙÖËÙÇÔØÖ¾ÕÇËÙÒÑÛÏÃÙÍ¢ÐÑÛÐ ÑËÉÑÐÇ¿ÙÍÃËÖËÙÃÒÃÐÖ¾ÕÇËÙÒÑÛ½ÆØÕÇÊËÇÂ×ÛÐÕÊÖÑÛÚÑÎÇ¿ÑÛ ËÃÄ¢ÕÖÇÇÐÆËÃÈ½ÔÑÐÖÃ¢Ô×ÔÃÒ¢ÐØÕÇ×½ÏÃÖÃÒÑÛÏÃÙÃÈÑÔÑÂÐ ÖÇ¿ÎÖÇÏÃÙ½ÐÃ¢Ô×ÔÑÒÑÛÍÔ¿ÐÇÖÇÀÖË½ÚÇËÇÐÆËÃÈ½ÔÑÐ ÑËÔÃÕÖÇ¿ÖÇÏÃÜ¿ÏÃÙÒÔ¢ÉÏÃÖÃÒÑÛÕÃÙÃÒÃÕÚÑÎÑÂÐ ËÃÄ¢ÕÖÇÊÎÇÍÖÔÑÐËÍ¢ÖÑÒÇÔËÑÆËÍÀÏÃÙ Site.indd 1 ѥ