“Λεσβιακή Παροικία” Ζήνωνος 29-31, 104 37 Αθήνα,
τηλ.: 210 523 7789, fax: 210 865 2088
e-mail: info@lesviaki-parikia.gr - site: www.lesviaki-parikia.gr
Καίτη Μεσσηνέζη - Πλατσή
Αγίας Ζώνης 42, 113 64 Αθήνα
Τηλ.: 210 867 4520
Θεόδωρος Πλατσής
Στρατής Μολίνος
Καίτη Μεσσηνέζη
Μάριος Λούπος
Eιρήνη Βεκρή
Θεόδωρος Πλατσής
Στρατής Μολίνος
Υπεύθυνη του site: Eιρήνη Βεκρή
ASTERIAS G.D.G. ΕΠΕ
Λεωφ. Βεΐκου 14, 11147 Γαλάτσι, Αθήνα
τηλ.: 210 865 0236, fax: 210 865 2088
E-mail: lespar@asterias.gr
Συνεργασίες αποστέλλονται υπόψη
Θ. Πλατσή, Αγίας Ζώνης 42, 11364 Αθήνα, τηλ.: 210 865 0236,
φαξ: 210 865 2088, e-mail: lespar@asterias.gr
1
σελ.
Εν Λευκώ:
Ένα ξεχωριστό νησί! - Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή
3
Σημείωμα της Σ.Ε.
4
Μικρές & μεγάλες ειδήσεις:
Επιμέλεια: Θόδωρος Πλατσής
Εκδηλώσεις:
Λαμπρή η εκδήλωση της “Λεσβιακή Παροικίας”
για την επέτειο των 100 χρόνων!
Αφιέρωμα:
Χριστουγεννιάτικα εδέσματα και λιχουδιές από το Αϊβαλί
της Μικράς Ασίας στη Λέσβο - Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή 12-13
Πρόσωπα της Τέχνης:
Κρητική Σχολή Αγιογραφίας: Ο αγιογράφος «Άγγελος» και
«Θεοφάνης ο Κρης» - Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή
14-17
Επίκαιρα Θέματα:
Η ανακύκλωση των σκουπιδιών
από το Δήμο Λέσβου - Νίκος Δημητριάδης
Χρονογράφημα:
Ποδόσφαιρο και εθνική κυριαρχία - Γιώργος Κόμης
«Η αξία της δωρεάς» - Μάριος Κακαδέλλης
Η «παρέα της Τετάρτης» - Θόδωρος Πλατσής
Λογοτεχνία:
Η πρώτη σελίδα του Φθινοπώρου - Ελένη Κονιαρέλλη-Σιακή 23-24
Το πάθημα του Παναγιώτη - Αρτέμης Γιαννίτσαρος
25-26
To είδωλο - Δημήτρης Κεφαλίδης - Γερμανία 27-28
Λαογραφία:
Τα δαιμόνια του δωδεκαήμερου - Στρατής Μολίνος
Πρόσωπα:
Χαρίλαος Αναγνωστόπουλος - Παναγιώτης Παρασκευαΐδης 31-32
Απόψεις - Θέσεις:
Ο οικοτουρισμός, η μαζική εγκατάσταση αιολικών πάρκων
και ο αναπτυξιακός προσανατολισμός
της Λέσβου - Ευάγγελος Παυλής
Γεύση & Παράδοση:
Χριστουγεννιάτικη γεμιστή γαλοπούλα
Πλατζέτα: πιτάκια με καρύδι, Γκιουζλεμέδες
Νησιώτικο Ανθολόγιο:
Γεώργιος Βιζυηνός, Δημήτρης Καραμβάλης,
Δημήτρης Νικορέτζος, Κική Σαραντάκου, Ιγνάτιος Αλεξίου,
Στρατής Γ. Γιαννίκος, Χρυσούλα Χατζηγιαννιού,
Άρης Ταστάνης, Νότης Παναγιώτου, Γιώργος Κόμης,
Παναγιώτης Αλεξέλλης, Άρης Καλάργαλης (Μικρασιάτης) 38-42
Βιβλιοπαρουσιάση:
Κριτικά σημειώματα
43-47
Φύση & Άνθρωπος:
Υγροβιότοποι της Ελλάδας - Θόδωρος Πλατσής
48-53
Τηλέγραφος:
Χαρείτε τη συνέχεια της γλώσσας μας - Βασίλης Ζούρος 54-55
Φίλοι που έφυγαν:
Λάκης (Παντελής) Γιαννόπουλος
5-7
8-11
18-19
20
21
22
29-30
33-35
36
37
Eικόνα εξωφύλλου: «Η Γέννηση» αγιογραφία κρητικής σχολής, 15ος αι. ανωνύμου,
πιθανολογείται ότι μπορεί να είναι του Άγγελου Ακοτάντου (Βυζαντινό Μουσείο Αθήνας)
2
56
Ένα ξεχωριστό νησί!
Στη ζωή, καθημερινά, αντιμετωπίζουμε διάφορα, πότε ευχάριστα, πότε
δυσάρεστα ή και κάποιες φορές θα έλεγα «καθημερινά».
Ένα πρωινό, καθώς προσπαθούσα ν’ ανοίξω την πόρτα, το κλειδί διαμαρτυρήθηκε, έσπασε και με ανάγκασε να ζητήσω τη βοήθεια του ειδικού.
Το παλικάρι, πρόθυμα ξεκίνησε την κατασκευή ενός νέου κλειδιού και ως
συνήθως άρχισε η κουβέντα περιμένοντας. Του μίλησα για την πατρίδα μας
τη Μυτιλήνη. Το πρόσωπό του φωτίστηκε. Με ενθουσιασμό άρχισε να μου
περιγράφει διάφορα σημεία της Λέσβου που έκαναν εντύπωση σ’ αυτόν και
τη γυναίκα του. «Έχουμε επισκεφτεί τη Λέσβο τρεις φορές. Δεν γνωρίσαμε τόσο ωραίο νησί πουθενά. Ο Μόλυβος; Είναι μοναδικό χωριό σ’ όλη την
Ελλάδα! Το Σίγρι με τ’ απολιθωμένα; Η Σκάλα Καλλονής; Το λιμανάκι της
Σκαμιάς; Η Αγιάσος, ο κόλπος της Γέρας, τα μοναστήρια και οι εκκλησιές,
τα μουσεία. Ένα νησί, που κάνει εντύπωση με τον πολιτισμό του».
Μ’ άφησε άφωνη η γνώση του για την κάθε γωνιά του νησιού μας.
Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που ακούω κολακευτικά λόγια για τη
γενέτειρά μας, όμως αυτό το πρωινό, ο ενθουσιασμός αυτού του νέου μου
έκανε εντύπωση και ιδιαίτερη ευχαρίστηση γιατί είδα ότι ο τόπος μας
συνεχίζει να κερδίζει σε εντυπώσεις. Να κερδίζει για πάντα αυτούς που
τον επισκέπτονται.
Αισθάνθηκα για άλλη μια φορά περήφανη για την πατρίδα μου και καθώς άπλωνα το χέρι για να πάρω το κλειδί, μισοχαμογέλασα γιατί σκέφτηκα, ότι ο τόπος μας έχει ένα κλειδί για κάθε έναν που τον επισκέπτεται. Ένα κλειδί για την καρδιά του καθενός που τον κλειδώνει και τον
κρατά αιχμάλωτο, όπως και όλους εμάς.
Έχουμε έναν τόπο «μοναδικό» που πρέπει να τον φροντίζουμε «όλοι»
σαν τα μάτια μας. Έτσι θα μπορούμε να νιώθουμε υπερήφανοι για το
νησί μας πάντα.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός που η Unesko αναγνώρισε την ομορφιά και
την ιδιαίτερη γεωλογική κληρονομιά του νησιού και επικύρωσε την ένταξή της Λέσβου, σαν το μοναδικό νησί, στο παγκόσμιο δίκτυο Γεωπάρκων
της, καθώς και το δίκτυο των Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων!
3
Η πληρωμή της συνδρομής σας
Αγαπητά μέλη και φίλοι της «Λεσβιακής Παροικίας»
Το Δ.Σ. της «Λεσβιακής Παροικίας» ευχαριστεί τα μέλη της που ανταποκρίθηκαν στην πληρωμή της συνδρομής των για το έτος 2012.
Φροντίζουμε να καταχωρούμε το ποσό αυτό στα βιβλία μας και να σας
στέλνουμε τις αντίστοιχες αποδείξεις, τις οποίες μπορείτε να συμπεριλάβετε στη φορολογική σας δήλωση.
Η «Λεσβιακή Παροικία» είναι μη κερδοσκοπικός Σύλλογος και οι συνδρομές των μελών είναι το μοναδικό έσοδο για να καλυφτούν τα λειτουργικά έξοδα των γραφείων, να οργανωθούν οι διάφορες εκδηλώσεις και να
εκδοθεί το περιοδικό του Συλλόγου «Αιολίδα».
Την συνδρομή σας 30€, καθώς και κάποιες άλλες προσφορές σας εκτός
από την ταχυδρομική επιταγή που στέλνετε στη διεύθυνση: «Λεσβιακή
Παροικία» - ΕΛΤΑ Κουμουνδούρου 29 - ΤΘ 34118 - ΑΘΗΝΑ 10029,
μπορείτε να τις καταθέσετε ονομαστικώς στην Εθνική Τράπεζα στο
λογαριασμό της «Λεσβιακής Παροικίας» Νο 415/481058-93 και στην
Τράπεζα Πειραιώς στον αριθμό: 5067-059786-003.
Όσα μέλη μας οφείλουν περισσότερα από 2 έτη μπορούν να πληρώσουν
μόνο τα 2 τελευταία έτη και μπουν σε ενημερότητα.
Για τους κατοίκους του εξωτερικού: η πληρωμή της ετήσιας συνδρομής γίνεται ονομαστικώς με κατάθεση 60$ ή 40€ στο λογαριασμό της Εθνικής Τράπεζας Νο 415/481058-93, IBAN GR 34 0110 4150 0000 4154 8105
893, ΚΩΔ. SWIFT ΤΡΑΠΕΖΑΣ-BIC ETHNGRAA.
Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων
ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗ
Γνωρίζομε στα μέλη μας, ότι από την 1 Δεκεμβρίου 2012 η πληρωμή της ετήσιας συνδρομής 30€, εκτός από την Εθνική τράπεζα, μπορεί να κατατίθεται ονομαστικώς
και στο νέο λογαριασμό ταμιευτηρίου της Παροικίας στην ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
με αριθμό: 5067-059786-003 και ΙΒΑΝ: GR10 0172 0670 0050 6705 9786 003.
Πρωτοχρονιάτικη γιορτή της Παροικίας
Η πρωτοχρονιάτικη γιορτή κοπής της βασιλόπιτας του Συλλόγου μας προγραμματίστηκε να γίνει στο ξενοδοχείο «Τιτάνια» την Παρασκευή 25 Ιανουαρίου 2013, ώρα 7.30 μ.μ. με πλούσιο μπουφέ, κρασί, αναψυκτικά και
μουσική, για να υποδεχτούμε όλοι μαζί με υγεία το καινούργιο χρόνο. Αξία
πρόσκλησης κατ’ άτομο 25€.
Για κρατήσεις-πληροφορίες: Τηλ. 210 5237 789, 210 8674 520 ή επικοινωνήστε με το τηλέφωνο όποιου μέλους του Δ.Σ. γνωρίζετε.
4
Επιμέλεια: Θ. Πλατσής
αλλάζοντας τα ενεργειακά δεδομένα,
όχι μόνο σε τοπικό επίπεδο, αλλά και
σε εθνικό, αφού με τη συγκεκριμένη
επένδυση αυξάνεται κατά 30% η ήδη
εγκατεστημένη ισχύς αιολικών πάρκων
σε όλη τη χώρα.
Ναι στα αιολικά πάρκα
του Β. Αιγαίου
Μήνυμα θετικής στάσης της τοπικής
κοινωνίας απέναντι στην επένδυση της
«Αιγαίας Ζεύξης» στέλνει η απόφαση
του Περιφερειακού Συμβουλίου Βορείου Αιγαίου. Με την απόφαση αυτή,
υπό όρους και κατά πλειοψηφία, γνωμοδότησε υπέρ της προοπτικής η Λέσβος, η Λήμνος και η Χίος να παράγουν 706 μεγαβάτ αιολικής ενέργειας
και να διασυνδεθούν ενεργειακά με
την ηπειρωτική χώρα.
Με 25 «ναι», έξι «όχι» και 10 απόντες, το Περιφερειακό Συμβούλιο
συναίνεσε στην έγκριση της Μελέτης
Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του έργου. Η συγκεκριμένη γνωμοδότηση,
που έχει σημαίνουσα βαρύτητα γιατί
απηχεί τη θέση της τοπικής κοινωνίας,
θα συναποτελέσει μαζί με αυτές των
συναρμόδιων φορέων το υπόβαθρο
για την απόφαση του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής
Αλλαγής σε σχέση με τη Μελέτη. Αν
υπάρξει θετική απόφαση, δεδομένης
και της προϋπάρχουσας έγκρισης της
Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) για
την άδεια παραγωγής, τότε μία επένδυση της τάξης του 1,8 δισ.€ θα ξεκινήσει
να υλοποιείται στα τρία νησιά.
Σύμφωνα με την ενημέρωση που είχε
γίνει στις αρχές Ιουλίου από εκπροσώπους του Ομίλου «Ρόκας» που επενδύει στην «Αιγαία Ζεύξη», ένα ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης του
έργου αναφέρει πως θα ολοκληρωθεί
σε περίοδο τεσσάρων - πέντε χρόνων,
Έργο του Θεόφιλου σε δημοπρασία του Λονδίνου
Στην τιμή των 264.000 €, ποσό διπλάσιο από την τιμή εκκίνησης, πωλήθηκε
το έργο του Θεόφιλου «Ερωτόκριτος και Αρετούσα», στη δημοπρασία
«Greek Sale» του Οίκου Bonhams, που
έγινε στο Λονδίνο.
Εμπνευσμένο από το γνωστό κωμειδύλλιο Βιτσέντζου Κορνάρου, που
γράφτηκε στην Κρήτη τον 17ο αιώνα,
το έργο «Ερωτόκριτος και Αρετούσα»
του Θεόφιλου παρουσιάζει τους ερωτευμένους νέους αγκαλιασμένους στο
μπαλκόνι της Αρετούσας. Ο λαϊκός
ζωγράφος αγαπούσε ιδιαίτερα το θέμα
αυτό, το οποίο φιλοτέχνησε σε διάφορες παραλλαγές, μια από τις οποίες
ήταν κι αυτή που πωλήθηκε στην δημοπρασία του Λονδίνου.
«Ο Θεόφιλος είναι πολύ γνωστός
στο εξωτερικό χάρη στον Τεριάντ, ο
οποίος στα μέσα της δεκαετίας τού ‘30
τον έκανε διάσημο στους Ευρωπαίους.
Αυτό που μετράει, φυσικά, είναι η
δουλειά που έχει κάθε έργο, αλλά και
η κατάσταση στην οποία βρίσκεται, το
αν είναι σε πανί και φυσικά αν το έργο
είναι πιστοποιημένο.
Πίνακας με τον «Ερωτόκριτο και την
Αρετούσα» μεγέθους 118 x 74 εκ.
υπάρχει και στη συλλογή του Μουσείου
5
Αγιάσου και το Καρναβαλικό Μουσείο
του Δήμου Λέσβου.
Θεοφίλου της Βαρειάς, αφού ο Θεόφιλος έκανε παραλλαγές στο ίδιο θέμα.
Με επιτυχία η 9η Γιορτή
Κάστανου στην Αγιάσο
Δημιουργία τουριστικών πακέτων
από την Κρήτη προς τη Λέσβο
Με στόχο την επιμήκυνση της
τουριστικής περιόδου
Μεγάλη επιτυχία σημείωσε και φέτος
η 9η Γιορτή Κάστανου.
Όπως και πέρυσι, έτσι και φέτος,
αποδείχτηκε περίτρανα, ότι παρά τις
εξαιρετικά αντίξοες οικονομικές συνθήκες η Γιορτή Κάστανου γνώρισε
τεράστια επιτυχία και βοηθούντος και
του καλού καιρού προσέλκυσε χιλιάδες ντόπιου και ξένου κόσμου, που
συνέρευσε για άλλη μια χρονιά στη
γραφική Αγιάσο, για να γευτεί τις συγκινήσεις της Γιορτής αυτής, η οποία
καθιερώθηκε πλέον σαν το μεγαλύτερο φθινοπωρινό θεσμό.
Από νωρίς το πρωί στις εισόδους και
στα κεντρικά σημεία του χωριού άναψαν οι φωτιές στις παραδοσιακές φουφούδες για το ψήσιμο και στα καζάνια
για το βράσιμο των κάστανων, που
προσφέρονταν δωρεάν στον κόσμο
μαζί με ούζο και κρασί. Στην Πλατεία
Αγοράς τα μέλη του Συνεταιρισμού
Γυναικών Αγιάσου πωλούσαν γλυκά
και άλλα παραδοσιακά προϊόντα κάστανου. Στον ίδιο χώρο τα Σαντούρια
του Αναγνωστηρίου παρουσίασαν ένα
ημίωρο μουσικό πρόγραμμα με παραδοσιακούς σκοπούς της Λέσβου και
της Μικρασίας.
Πολλοί ήταν οι φυσιολάτρες που
προτίμησαν τις περιπατητικές διαδρομές στα μονοπάτια και στις «πατωμένες» του καστανιώνα, ο οποίος αυτή
την εποχή ντύνεται με το υπέροχο κιτρινοφαιοπράσινο φόρεμά του.
Αρκετός ήταν κι ο κόσμος που είχε
την ευκαιρία να επισκεφτεί το Λαογραφικό Μουσείο του Αναγνωστηρίου
Υπενθυμίζεται ότι το εν λόγω μάρκετινγκ αναφέρεται στην αξιοποίηση
της υφιστάμενης αεροπορικής σύνδεσης Ηρακλείου-Μυτιλήνης, με τη
δημιουργία ελκυστικών τουριστικών
«πακέτων» προς τους Κρητικούς για
να επισκεφθούν τη Λέσβο, και δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία της Περιφέρειας Λέσβου και της Περιφέρειας
Β. Αιγαίου, σε στενή συνεργασία με τη
“MINOAN AIR”, τις 12 ξενοδοχειακές
μονάδες του νησιού, που λειτουργούν
σε ετήσια βάση, καθώς και τις επιχειρήσεις ενοικίασης αυτοκινήτων, οι
οποίες προσέφεραν εξαιρετικές εκπτώσεις στις τιμές, προκειμένου να
δημιουργηθούν τα τετραήμερα, πενταήμερα και εβδομαδιαία πακέτα.
Το συντονισμό της διάθεσης-διανομής των «πακέτων» σε όλα τα τουριστικά πρακτορεία της Κρήτης, τα
οποία στη συνέχεια θα πωλούν στους
πελάτες τους-υποψήφιους εκδρομείς
στη Λέσβο, έχει αναλάβει η ίδια η
“MINOAN AIR” μέσω κεντρικού της
πρακτορείου στο Ηράκλειο.
Η εφαρμογή του παραπάνω καινοτόμου και απόλυτα οικονομικού «πακέτου» εκτιμάται ότι θα προκαλέσει δημιουργία άμεσης νέας ζήτησης, η οποία με
τη σειρά της θα επιμηκύνει στο μέτρο
του δυνατού την τουριστική περίοδο,
προς όφελος τόσο των εμπλεκόμενων
επιχειρήσεων, όσο και της οικονομίας
της Λέσβου στο σύνολό της.
6
Εικαστική έκθεση:
«Λέσβιοι καλλιτέχνες στηρίζουν την απεξάρτηση»
Ο Σύλλογος Οικογένειας του ΚΕΘΕΑ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ διοργανώνει εικαστική
έκθεση για την προβολή του έργου του και την ενίσχυση της Μονάδας Συμβουλευτικής & Επανένταξης του ΚΕΘΕΑ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ.
Δεκάδες αναγνωρισμένοι Λέσβιοι εικαστικοί καλλιτέχνες ανταποκρίθηκαν στο
κάλεσμα του Συλλόγου και πρόσφεραν τα έργα τους δωρεάν, στηρίζοντας το
δικαίωμα στην απεξάρτηση και την κοινωνική ένταξη.
Η έκθεση με τίτλο:
«Λέσβιοι καλλιτέχνες στηρίζουν την απεξάρτηση»
θα πραγματοποιηθεί στο φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου Μυτιλήνης.
Εγκαίνια στις 14 Δεκεμβρίου, στις 8 το βράδυ.
Θα είναι ανοιχτή από τις 14 έως τις 23 Δεκεμβρίου και θα λειτουργεί καθημερινά
από τις 19:00 μέχρι τις 22:00. Η είσοδος είναι ελεύθερη.
Για τους σκοπούς της έκθεσης οι καλλιτέχνες έδωσαν την συγκατάθεσή τους τα
έργα τους να διατεθούν σε χαμηλότερες τιμές, ώστε να δοθεί η δυνατότητα
στους επισκέπτες να συμβάλουν με την αγορά των έργων στην επιτυχία της προσπάθειας για την ενίσχυση του ΚΕΘΕΑ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ.
Ο Σύλλογος Οικογένειας του ΚΕΘΕΑ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 2012 και βασικοί στόχοι του είναι να προσφέρει εθελοντική εργασία και
να προβάλλει το έργο του ΚΕΘΕΑ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ, να το υποστηρίζει με την εξεύρεση πόρων, να ενημερώνει και να ευαισθητοποιεί την κοινή γνώμη γύρω από το
πρόβλημα της εξάρτησης και να συμβάλλει στη διαμόρφωση της πολιτικής για τα
ναρκωτικά με τη δημόσια τοποθέτησή του σε σημαντικά θέματα. Στις δράσεις
του περιλαμβάνεται και η υποστήριξη των μελών του προγράμματος ΚΕΘΕΑ
ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ που βρίσκονται στη φάση της κοινωνικής επανένταξης.
Η Μονάδα Συμβουλευτικής και Επανένταξης ΚΕΘΕΑ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ δημιουργήθηκε το Νοέμβριο του 2008 και απευθύνεται σε χρήστες ναρκωτικών
ουσιών και τις οικογένειές τους. Στους χρήστες ναρκωτικών παρέχει υπηρεσίες ενημέρωσης, συμβουλευτικής και κινητοποίησης για θεραπεία. Στη συνέχεια,
εφόσον το επιθυμούν, μπορούν να ενταχθούν σε κάποια από τις Θεραπευτικές
Κοινότητες διαμονής του ΚΕΘΕΑ σε όλη τη χώρα. Παράλληλα, απευθύνεται στο
οικογενειακό και προσωπικό περιβάλλον του εξαρτημένου χρήστη ναρκωτικών,
ανεξάρτητα από το αν ο ίδιος είναι ενταγμένος σε θεραπεία, παρέχοντας ενημέρωση και ψυχολογική υποστήριξη.
Ευχαριστούμε θερμά όλους τους καλλιτέχνες για την υποστήριξή τους. Το ΝΠΙΔ
Παιδείας, Πολιτισμού & Αθλητισμού του Δήμου Λέσβου για τη δωρεάν παραχώρηση του χώρου της έκθεσης. Καθώς και για την ευγενική χορηγία, τον Δημήτρη
Αθανασέλο για το σχεδιασμό των εντύπων και τις Γραφικές Τέχνες Δούκας για
την εκτύπωσή τους.
7
Eκδηλώσεις
Λαμπρή η εκδήλωση της “Λεσβιακής Παροικίας”
για την επέτειο των 100 χρόνων!
ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ν.
Σμύρνης κ.κ. Συμεών, ο εκπρόσωπος
του Σεβασμιώτατου Μητροπολίτη Μυτιλήνης κ.κ. Ιακώβου αρχιμανδρίτης
πατέρας Ιωακείμ Ρουμελιώτης, ο τέως
πρόεδρος της Βουλής κ. Απόστολος
Κακλαμάνης, ο Βουλευτής Λέσβου κ.
Ν. Σηφουνάκης, ο Γ.Γ. Λιμένων & Λιμενικής Πολιτικής κ. Κ. Μουτζούρης,
Αντιπροσωπεία του Πολεμικού Ναυτικού, ο επίτιμος Πρόεδρος της «Λεσβιακής Παροικίας» κ. Τ. Χατζηαναγνώστου, ο πρώην Πρόεδρος κ. Στρατής
Μολίνος και οι Πρόεδροι Λεσβιακών
Συλλόγων κ.κ.: Χ. Τραγέλλης, Ι. Χατζηβασιλείου, Α. Χιωτέλλης, Γ. Ευαγγέλου
και Τ. Ιορδάνης.
Μηνύματα έστειλαν: Ο Δήμαρχος
Λέσβου κ. Δ. Βουνάτσος, ο βουλευτής
Λέσβου κ. Π. Βογιατζής και ο Πρόε-
Λαμπρή και πανηγυρική, όπως της
άξιζε, ήταν η εκδήλωση που πραγματοποίησε η «Λεσβιακή Παροικία», στο
αμφιθέατρο του Πολεμικού Μουσείου
της Αθήνας, την Κυριακή 18 Νοεμβρίου 2012, στις 12 το μεσημέρι συμμετέχοντας στον εορτασμό της επετείου
των 100 χρόνων της απελευθέρωσης
της Λέσβου από τον Οθωμανικό ζυγό.
Όλοι μαζί, τα μέλη της Λεσβιακής Παροικίας, και οι φίλοι της Λέσβου, μεγάλοι και μικροί, και συμπατριώτες μας
που έλαβαν το μήνυμα, ξεκίνησαν ακόμη και από τη ξενιτιά για να παραβρεθούν και να συνεορτάσουν τη μεγάλη
μέρα της απελευθέρωσης του αγαπημένου μας νησιού, της Λέσβου.
Οι καλεσμένοι γέμισαν τη μεγάλη
αίθουσα. Πλήθος και οι επίσημοι που
παραβρέθηκαν, μεταξύ των οποίων:
Ο τέως πρόεδρος της Βουλής Α. Κακλαμάνης, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ν. Σμύρνης
κος Συμαιών, ο βουλευτής Λέσβου Ν. Σηφουνάκης, ο Γ.Γ. Λιμένων & Λιμενικής Πολιτικής
κος Κ. Μουτζούρης και ο συμπατριώτης μας, φίλος κος Γιάννης Παγίδας.
8
δρος του ΦΟΜ «Ο Θεόφιλος» κ. Π.
Μαυρογιάννης.
Το ευρύχωρο βήμα του αμφιθεάτρου, με την ελληνική σημαία -λάβαρο
της «Λεσβιακής Παροικίας»- στο δεξί
του άκρο, φιλοξένησε μια σειρά ομιλητών, που ο καθένας πρόσθεσε το
δικό του λίθο για να ξαναζωντανέψουν
γλαφυρά και με τη χρονολογική τους
σειρά, τα γεγονότα της Ιστορίας που
ξεκίνησαν με την άλωση κι έφθασαν
στην απελευθέρωση, μετά από 450
χρόνια, του νησιού μας.
Η Πρόεδρος της Λεσβιακής Παροικίας, κυρία Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή,
καλωσόρισε εγκάρδια το κοινό και με
σύντομη αναφορά στη σπουδαιότητα
της ξεχωριστής μέρας για τη Λέσβο,
έδωσε το στίγμα του περιεχομένου
της εκδήλωσης. Στη συνέχεια ο Γενικός Γραμματέας κ. Μάριος Λούπος,
παρουσίασε τους ομιλητές και αναφέρθηκε και ο ίδιος στην περίοδο από
το 1462, όταν το νησί έπεσε στα χέρια
των Τούρκων.
Ο κεντρικός ομιλητής της εκδήλωσης συμπατριώτης μας φιλόλογος κ.
Παναγιώτης Παρασκευαΐδης, ανέπτυξε με το γνωστό χειμαρρώδη του
λόγο, από στήθους, διανθισμένο και
με προσωπικές θύμισες από τον πατέρα του και τη γιαγιά του, το θέμα:
«Σαν τη διψασμένη γη (η αποδοχή και
υποδοχή της λευτεριάς)».
Ο ναύαρχος Δημήτρης Παπαγιαννίδης αναφέρθηκε, πολύ παραστατικά, στο ρόλο του ναυτικού μας στην
απελευθέρωση των νησιών μας, σκιαγραφώντας τα γεγονότα, τις προσωπικότητες των ηρώων της εποχής και τα
μέσα, από το Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη, παράδειγμα θάρρους υπευθυνότητας, μέχρι το θρυλικό θωρηκτό
Αβέρωφ που αγκυροβόλησε στη Μυτιλήνη μεταφέροντας τη Λευτεριά.
Ακολούθησε προβολή ενός καλογυρισμένου, ενδιαφέροντος ντοκιμαντέρ με
κείμενα του Στρατή Μολίνου και τίτλο
«100 χρόνια από τότε», που συγκίνησε
τον κόσμο και καταχειροκροτήθηκε.
Το πάνελ των ομιλητών: από αριστερά ο Ναύαρχος κος Δ. Παπαγιαννίδης, η Πρόεδρος της Λ.Π.,
ζωγράφος Κ. Μεσσηνέζη-Πλατσή και ο Φιλόλογος-Ιστορικός κος Π. Παρασκευαΐδης.
9
Στο τέλος, η δεξίωση στο φουαγιέ
του Μουσείου με μεζέδες, μυτιληνιό
ούζο και κρασί, έκανε τους Μυτιληνιούς της Αθήνας και τους φίλους της
Λέσβου, να μαζευτούν, ως συνήθως,
στα πηγαδάκια και να ανταλλάξουν
δυο κουβέντες, να χαρούν έτσι το μεσημέρι μιας ηλιόλουστης επετειακής
Κυριακής.
Μια εκδήλωση της «Λεσβιακής Παροικίας» ανάλογη της πιο μεγάλης ημέρας της Λέσβου, που απέσπασε πολλά
κολακευτικά, εγκωμιαστικά σχόλια.
Στη λευτεριά της Λέσβου
Χρυσούλα Χατζηγιαννιού
Ω Λευτεριά.
Μέτοχος εκλεκτή των μακαρίων!
Λαμπρής ημέρας άγγελος περιχαρής.
Με σήμαντρα σε χαιρετούν οι λόφοι των
Αγίων
και επί σε αγάλλεταιη νήσος των ηλίων
η πατρίς μου, η Αιολής.
Ω Λέσβος! Βορεινή σαγήνη των Μουσών
που κινώντας απ’ τα ιερά μέλαθρα του Δία
με τη Σαπφώ την αρμονία, τραγούδησαν
τα ηλιοβλέφαρα στα περιβόλια σου
στα κάνιστρα των δειλινών…
Ω συ της Αιολίδας καύχημα πανάρχαιο.
Του γλαφυρού της κόρφου, ίσκιος ηγεμονικός.
Βάρβιτος πλεούμενη στου Αιγαίου τον
τράχηλο
που φτερωτός ταξίδευε τις μελωδίες σου
κι αναρριγούσε στις θωπείες σου
ο Ζέφυρος ο θρακικός.
Βαρύς ο ίσκιος των ωραίων και δύσκολος.
Κι η βάσανος των ημερών σου, πλήθος.
Πικρές αγέλες συμφοράς μαύρην εσπέρα
καθρεφτίσαν στα ύδατά σου.
Αιώνες σκλάβοι περιπαίξαν τα όνειρά σου
μα πάνω τους εστράφη ο λίθος.
Το αίμα των παιδιών σου αυλάκωσε τη γης
αντάξιο τίμημα της πλούσιας ξαγοράς σου.
Με της πληγής το τρίσβαθο μετρήθηκε η
καρδιά σου.
Και ιδού. Τινάχτηκε σα φως της αστραπής
τα γνέφια σου ξεσκώντας της ντροπής
η Λευτεριά σου.
Μια έκτακτη, ξεχωριστή παρουσία, εκτός
προγράμματος, ήταν η ποιήτριά μας κα
Χρυσούλα Χατζηγιαννιού, που απήγγειλε
κι εκείνη από στήθους το ποίημά της «Στη
Λευτεριά της Λέσβου», «κλέβοντας» ίσως
την παράσταση της όλης γιορτής.
Και ω δάφνες. Κόψτε κλώνια νιόβγαλτα.
Στεφάνια πλέξτε, κόρες, κρινοδάχτυλες.
Τα όρη γονατίστε. Ο Αβέρωφ σκίζει τα ζαφείρια τα νερά.
Άγγελοι φτερουγούν με την ρομφαία στα δεξιά.
10
Κι οι κάλαμοι οι άρρενες που γράφουν
ιστορίες.
Ω Λευτεριά!
Δεν είσαι πέλαγο να σε τρυγούν οι άνεμοι.
Μήδ’ άστρο. Μια να σε θωρούν και μια να
σιγοτρέμει,
Ατόφια, πλούσια, ατρύγητη κινάς και πας
και πας στα μεσουράνια.
Τα σπλάχνα μας θεριεύεις και τα σύμπαντα χωρείς
από τις σπάνιες, σπάνια.
Ω τάφοι ανθίστε.
Ανθίστε δίφροι των κυμάτων τέθριπποι.
Στη δοξασμένη αρμάδα. άνεμοι, γρηγορείτε.
Δε σε χωρούν οι αγκαλιές μας, Λευτεριά!
Ανοίξτε κάμποι, να χωρέστε τη στεριά.
Παίδες Ελλήνων, ίτε.
Βογγούν τα νέφη. Πυρωμένο το σπαθί
της μαύρης συμφοράς χτυπάει τη φρίκη.
Πορφύρα περιβάλλεται η νειώτη σου η
ξανθή
η ματομένη πέτρα σου τινάζεται κι ανθεί
στα όπλα η Νίκη.
Ήρθες.
Και πλημμυρίσαν με χρυσάφια οι ρύακες.
Κι ανάστα, η γη μας, χίλιες Άνοιξες φορεί.
Θάμα στο θάμα, ο λογισμός μας ο Έλλην
αστράφτει παιανίζοντας και τρέμει ως σε
θωρεί.
Και συ, τρισεύγενη του νου μας πρωτοκόρη
πορεύεσαι στον κάμπο
και λικνίζονται τα όρη.
Δάκρυα, μη σταλάξετε, στους τάφους των
γενναίων.
Σιγούν εδώ οι ελεγείες.
Τον έπαινο τον πρέποντα αντιλαλούν οι
ευθύαυλοι.
Τα μέλη και οι φίλοι μας τίμησαν την εκδήλωση και γέμισαν το μεγάλο αμφιθέατρο του Πολεμικού Μουσείου.
11
Αφιέρωμα
Χριστουγεννιάτικα εδέσματα και λιχουδιές
από το Αϊβαλί της Μικράς Ασίας στη Λέσβο
Γράφει η Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή
Προσφυγοπούλα η Μάνα μας απ’ το
Αϊβαλί, μέσα στ’ άλλα της χαρίσματα
είχε και γερό μνημονικό. Διηγιόταν με
τη γλυκιά νοσταλγική φωνή της και κατέθετε «ψυχή».
Τις κρύες χειμωνιάτικες νύχτες μας
μιλούσε για τα παιδικά της χρόνια, μαζί
με τα δυο αδέλφια της, ειδικά με τον
μικρό, για τα τραγούδια τους στις ακρογιαλιές και στις κούνιες της γειτονιάς,
για τα παιχνίδια με τις φίλες της, για τις
σοδιές, τα μαζώματα των καρπών, για
τα γλυκά και πως τα σερβίριζαν, για τα
φαγητά και ιδιαίτερα τα γιορτινά.
Ήταν τόσο παραστατική στην αφήγησή της, που νομίζαμε ότι τα ζούσαμε
όλα αυτά πραγματικά. Μας μετέφερε
πληροφορίες σημαντικές απ’ την παράδοσή μας. Όσο γνωρίζω, τα ίδια
έθιμα κρατούμε περίπου κι εμείς ακόμα σήμερα. Όσοι βέβαια τους αρέσει
να κρατούν την παράδοση.
Στο Αϊβαλί, αλλά και στη Λέσβο, τις
ημέρες των Χριστουγέννων ολόκληρο
το σπίτι ντυνόταν στα γιορτινά. Ήταν
όλα φρεσκοπλυμένα και σιδερωμένα.
Κουρτίνες, καναπελίκια, χαλιά, καρπέτες, πετσέτες, τραπεζομάντιλα. Όλα
άστραφταν και μοσχοβολούσαν πάστρα και νοικοκυροσύνη. Ακόμα και
έξω απ’ το σπίτι, στο δρόμο, ασπρι-
ζόταν με ασβέστη οι σκάλες και τα
πεζούλια. Τριβόταν και γυαλιζόταν όλα
τα μπακίρια και τ’ ασημικά κι όλα τα
«δαντελένια» έμπαιναν στην κόλα για
σιδέρωμα. Οι νοικοκυρές τις γιορτινές αυτές μέρες είχανε ακόμα και τη
φροντίδα της προετοιμασίας των γλυκών και φαγητών. Θυμάμαι στο νησί
τα μεγαλύτερα παιδιά κουβαλούσαν
στο φούρνο της γειτονιάς λαμαρίνες
με τα Χριστουγεννιάτικα γλυκά. Κουραμπιέδες και φοινίκια, τον πατροπαράδοτο μπακλαβά, κανταΐφια, στριφτά
και σαραγλί με καρύδια και κανέλλα
σιροπιαστά. Τα εδέσματα ήταν: Γουρουνοπούλα στο φούρνο ψητή, διάνος παραγεμισμένος με κουκουνάρια,
μαύρες σταφίδες και κάστανα ψημένα.
Άλλα φαγητά που ετοιμαζόταν στο
σπίτι ήταν λαχανοντολμάδες, σελινάτο
με χοιρινό και χοιρινό πρασοσέλινο.
Την ημέρα των Χριστουγέννων πηγαίναμε νύχτα στην εκκλησιά. Όταν
γυρίζαμε στο σπίτι ξημερώματα υπήρχαν στο τραπέζι: σουτζούκια, λουκάνικα, παστουρμάς με αυγά και κόκκινο
κρασί να ευχηθούμε όλοι η οικογένεια
μαζί για το καλό της άγιας αυτής ημέρας. Σε άλλα σπίτια συνήθιζαν να τρώνε
για πρωινό τον πατσά από ποδαράκια
μοσχαρίσια και πηχτή που την έκαναν
12
να είμαστε οι δυο πάλι μαζί -Μάνα και
κόρη- και προετοιμάζουμε και φτιάχνουμε αυτές τις ίδιες λιχουδιές και τα
«καλούδια», παραμονές γιορτών στον
τόπο μας, στο όμορφο νησί μας. Και
ακούω αχνά, από μακριά τις παιδικές
φωνές να «καλαντίζουν» σε σπίτια
και σε μαγαζιά, τέτοια ώρα απόγευμα,
όπως τότε:
«Καλήν εσπέραν άρχοντες
κι αν είναι ο ορισμός σας
Χριστού την Θεία Γέννησιν
να πω στ’ αρχοντικό σας …»
βράζοντας χοιρινό κεφάλι. Αυτά τα
έθιμα από τη Μικρά Ασία μεταφέρθηκαν στο νησί μας και συνηθίζονται και
σήμερα σε πολλά νοικοκυριά.
Το γιορτινό τραπέζι την Παραμονή
της Πρωτοχρονιάς ήταν γεμάτο με
φαγιάντζες, μπακίρια και ασημικά με
σύκα, καρύδια, σταφίδες, αμύγδαλα,
ξερά φρούτα, παστέλια, λουκούμια,
κυδωνόπαστα και εκτός απ’ τα παραδοσιακά γλυκά: μπακλαβά φοινίκια και
κουραμπιέδες υπήρχε το καραφάκι
με το «τσέρι» και τα μικρά ποτηράκια γύρω του για το καλωσόρισμα του
Άγιου Βασίλη, τη νύχτα, αλλά και των
επισκεπτών, συγγενών και φίλων, που
θα ερχόταν να δώσουν τις ευχές τους
την επόμενη μέρα απ’ το πρωί ως το
βράδυ, για το καλό της χρονιάς.
Πλησιάζοντας και φέτος τα Χριστούγεννα, όλα αυτά ήρθαν στη σκέψη
μου και μ’ έκαναν να αισθάνομαι σαν
και η μητέρα να «αποσώνει» με την αηδονολαλιά της:
«Χριστούγεννα Πρωτούγεννα,
πρώτη γιορτή του χρόνου.
Βγείτε, δείτε και μάθετε
που ο Χριστός γεννάται.
Γεννάται κι ανατρέφεται
με μέλι και με γάλα.
Το μέλι τρώνε οι άρχοντες
το γάλα οι Αφεντάδες.
Ανοίξτε τα συρτάρια σας
τα καλοκλειδωμένα
και δώτε μας τον κόπο μας
απ’ το χρυσό πουγκί σας.
Αν είσαστ’ απ’ τους πλούσιους
φλουριά μη λυπηθείτε.
Αν είσαστ’ από τους φτωχούς
ένα ζευγάρι κότες.
Και σας καλονυχτίζουμε πέσετε κοιμηθείτε.
Ολίγον ύπνο πάρετε και πάλι σηκωθείτε.
Στη εκκλησία τρέξετε μ’ όλη την προθυμία
και του Θεού ακούσετε την Θεία Λειτουργία...»
και χαμογελώντας να λέει την ευχή, όπως
την έλεγαν στη πατρίδα της το Αϊβαλί:
«Και εις έτη πολλά
και τον «παρά» μπροστά».
13
Κρητική Σχολή Αγιογραφίας
Επιμέλεια: Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή
Με την άλωση της Κωνσταντινούπολης, πρωτεύουσας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, από τους Τούρκους το 1453, Κωνσταντινοπολίτες ζωγράφοι μεταναστεύουν στη βενετοκρατούμενη Κρήτη μεταφέροντας και την ιερή τέχνη της
αγιογραφίας.
Στα τέλη του 15ου αιώνα οι επαφές με τη Βενετία έφεραν επιρροές της Αναγεννησιακής ιταλικής ζωγραφικής στην Κρήτη, σε επίπεδο τεχνοτροπίας και θεματογραφίας, οι οποίες ενώθηκαν με την βυζαντινή παράδοση, διαμορφώνοντας
ένα εντελώς ξεχωριστό ύφος κατά τον 16ο και 17ο μ.Χ. αιώνα, αυτό που ονομάζουμε Κρητική Σχολή Αγιογραφίας.
Κύρια γνωρίσματά της είναι η τελειότητα των μορφών, οι οποίες αποδίδονται
πιο γήινες και η εμμονή στην λεπτομέρεια δοσμένη με πλούσιο χρώμα. Από αυτό
το καλλιτεχνικό περιβάλλον προέρχεται και ο μεγάλος Ηρακλειώτης ζωγράφος
Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, γνωστός σε παγκόσμιο επίπεδο ως El Greco.
Πρέπει να σημειωθεί ότι το 1600 το Ηράκλειο είχε 20.000 κατοίκους και 200
ζωγράφους, ένα νούμερο ιδιαίτερα υψηλό που δείχνει την καλλιτεχνική άνθιση
στην Κρήτη. Η άνθιση αυτή δυστυχώς διακόπηκε βίαια με την κατάληψη του
Ηρακλείου από τους Τούρκους το 1669.
Δύο από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Κρητικής Σχολής είναι ο
Άγγελος Ακοτάντος και ο Θεοφάνης ο Κρης.
Ο αγιογράφος «Άγγελος»
όνομα «Χειρ Αγγέλου»,συνήθεια που
όπως παρατηρήθηκε οφείλεται στο ότι
Ο Άγγελος Ακοτάντος ήταν Kρητικός αγιογράφος που ζούσε και εργαζόταν στην πόλη του βενετοκρατούμενου Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο).
Σημαντική προσωπικότητα της κρητικής αγιογραφίας.
Η περίοδος της καλλιτεχνικής δράσης του τοποθετείται ανάμεσα στο
1425 και το 1450, το έτος που πεθαίνει. Υπέγραφε τα έργα του με το
14
ήταν από τους πιο διάσημους έλληνες
καλλιτέχνες της εποχής. Θεωρείται ως
ο πρώτος βυζαντινός ζωγράφος που
έκανε κάτι τέτοιο. Καθιέρωσε αυτή τη
συνήθεια, την οποία υιοθετούν ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, ο Μιχαήλ
Δαμασκηνός κ.ά.».
Στις αγιογραφίες του συνυπάρχουν
οι αναζητήσεις της βυζαντινής αγιογραφίας της Κωνσταντινούπολης, μαζί
με στοιχεία της βενετσιάνικης ζωγραφικής.
Τα περισσότερα στοιχεία για τη ζωή
του Αγγέλου μαθαίνουμε από τη διαθήκη του, την οποία έγραψε το 1436
πριν ξεκινήσει ένα ταξίδι του από τον
Χάνδακα στην Κωνσταντινούπολη και
η οποία βρίσκεται στο κρατικό αρχείο
της Βενετίας.
Ήταν πλούσιος, φιλάνθρωπος, ενώ
το σπίτι και το εργαστήριό του βρίσκονταν πίσω από τη Βασιλική του Αγίου
Μάρκου. Είχε μία κόρη, τη Βαρβάρα
και δύο αδερφούς, τον Ιωάννη, ζωγράφο επίσης, και τον Θεόδωρο που ήταν
σχολάρχης. Διατηρούσε σχέσεις με το
Σιναϊτικό μετόχι της Αγίας Αικατερίνης
στον Χάνδακα, όπως φαίνεται από δύο
εικόνες τις οποίες κληροδότησε στο
Μοναστήρι. Ήταν ένας ζωγράφος και
όχι ένας τεχνίτης.
H καθηγήτρια Βυζαντινής τέχνης
στο Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Μαρία
Βασιλάκη, η οποία έχει κάνει σημαντική έρευνα πάνω στη ζωή και το έργο
του Αγγέλου, αναφέρει: «ο ζωγράφος
Άγγελος υπήρξε ο πιο σημαντικός ζωγράφος του πρώτου μισού του 15ου
αιώνα, μιας εποχής κατά την οποία το
κέντρο της καλλιτεχνικής παραγωγής
μεταφέρεται από την πρωτεύουσα του
Βυζαντινού κράτους Κωνσταντινούπολη στην πρωτεύουσα της βενετοκρατούμενης Κρήτης, τον Χάνδακα».
Στην Κρήτη, όπου πραγματοποίησε
την καλλιτεχνική του διαδρομή η παραγωγή του είναι γνωστή από οκτώ
μόνο ενυπόγραφες εικόνες που σώζονται στις Μονές Οδηγήτριας, Βαλσαμονέρου και Βροντησίου, στην Αγία
Μονή Βιάνου και στην Ιεράπετρα. Δύο
ακόμη εικόνες ενυπόγραφες βρίσκονται στη συλλογή της Αγίας Αικατερίνης στο Ηράκλειο θα μπορούσαν
να αποδοθούν στον Άγγελο αλλά και
Οι δύο Απόστολοι Πέτρος και Παύλος σε
στάση ασπασμού
(Εικόνα με την οποία o ζωγράφος Άγγελος ενδεχομένως τάσσεται υπέρ της ένωσης της Ανατολικής με τη Δυτική Εκκλησία)
15
στους μαθητές του.
Ιδιαίτερη θέση στο έργο του Αγγέλου Ακοτάντου κατέχουν οι εικόνες
του Αγίου Φανουρίου κάποιες από τις
οποίες τον απεικονίζουν να σκοτώνει
δράκο έχοντας μεγάλη ομοιότητα με
αυτές του Αγίου Γεωργίου. Κατά πάσα
πιθανότητα η συγκεκριμένη επιλογή
του Αγγέλου έγινε έπειτα από θαύμα
κατά το οποίο ο Άγιος Φανούριος μεσολάβησε για την απελευθέρωση τριών Κρητικών από τους Τούρκους.
Εκτός από την Κρήτη, έργα του
έχουν εντοπιστεί στο Σινά, στην Πάτμο, στη Ζάκυνθο, στη Νάξο, στην
Κέρκυρα και την Αθήνα, απ’ όπου η
εικόνα του Προδρόμου και των Εισοδίων της Θεοτόκου του Βυζαντινού
Μουσείου της Αθήνας.
Παναγία η Καρδιώτισα έργο Άγγελου στο
Βυζαντινό Μουσείο
Θεοφάνης ο Κρης
Μεγάλος αγιογράφος του 16ου αιώνα
και από τους κυριότερους εκπρόσωπους της Κρητικής Σχολής. Γεννήθηκε
στην Κων/πολη. Το πότε γεννήθηκε ο
Θεοφάνης δεν το γνωρίζουμε.
Την αγιογραφία ο Θεοφάνης τη διδάχτηκε στην Κρήτη. Κατά τα τέλη του
15ου αιώνα είχε ήδη γίνει η διαμόρφωση της Κρητικής ζωγραφικής. Οι αρχές της τεχνικής αυτής βρίσκονται στο
συντηρητικό ρεύμα της Παλαιολογείου Αναγέννησης, που συναντάμε στο
Μυστρά, κυρίως στην Περίβλεπτο και
στην Κων/πολη, στο Καχριέ Τζαμί.
Ο Θεοφάνης, κατάφερε να μορφοποιήσει όλα τα διάχυτα στοιχεία της
εποχής του και να γίνει ο κύριος εκπρόσωπός της.
Δεν γνωρίζουμε αν στην Κρήτη
υπάρχουν έργα του Θεοφάνη σε τοιχογραφίες ή σε φορητές εικόνες. Τον
συναντούμε στα Μετέωρα, στην Ιερά
Μονή Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά
το 1527, σύμφωνα με την υπάρχουσα
επιγραφή στο πρώτο του αυτό έργο.
Το 1535 τον συναντάμε στο Άγιο
Όρος στην Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας, όπου εγκαταστάθηκε εκεί με τους
γιους του και φιλοτέχνησε το καθολικό
της μονής. Το 1543 εγκαταστάθηκε σε
Λαυρεωτικό κελί στις Καρυές και με
συνεργάτη το γιο του Συμεών, τοιχογράφησε το καθολικό της Ιεράς Μονής
Σταυρονικήτα στα 1545-46.
Μετά από πολύχρονη αγιορείτικη
δραστηριότητα, εγκατέλειψε το Άγιο
Όρος και στα τέλη του 1558 επέστρεψε στην πατρίδα του τον Χάνδακα (Ηράκλειο). Εκεί, πεθαίνει την ίδια
μέρα που κάνει τη διαθήκη του, στις 24
Φεβρουαρίου 1559.
Ο Θεοφάνης ο Κρητικός φαίνεται να
16
της τέχνης της εκκλησιαστικής μας ζωγραφικής.
Στην Κύπρο και πιο συγκεκριμένα
στη Μονή του Αγίου Νεοφύτου του
Εγκλείστου στην Πάφο έζησε για ένα
διάστημα της ζωής του ο μεγάλος αγιογράφος Θεοφάνης ο Κρης. Σημαντικά
στοιχεία για το "πέρασμα" από την Κύπρο και τα έργα του στο νησί μας δίνει ο Κύπριος αγιογράφος- ερευνητής
Γιώργος Πέτρου, μετά τη συντήρηση
και την αφαίρεση της επιζωγράφισης
εικόνας της Παναγίας Εγκλειστριανής,
που φυλάσσεται στη Μονή του Αγίου
Νεοφύτου, αλλά και τη μελέτη αρχειακού υλικού, που βρίσκεται στη Βενετία
και αφορά το πέρασμα του κορυφαίου
αγιογράφου από τη Κύπρο.
'ναι ο πρώτος ολοκληρωμένος συνεχιστής των παλαιών μαστόρων. Φέρει
το πνεύμα τους χωρίς να μιμείται την
εποχή τους. Ζωγραφίζει -σταυροαναστάσιμα- μέσα στο πνεύμα της ορθόδοξης λατρείας.
Σημαντικό ρόλο στη ζωή του μεγάλου Κρητικού αγιογράφου διαδραματίζει ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιερεμίας ο Α΄, κατά την πατριαρχία του
οποίου κλήθηκε ο Θεοφάνης να τοιχογραφήσει τον Αναπαυσά στα Μετέωρα
και τη Μεγίστη Λαύρα στο Άγιο Όρος.
Το ολοκληρωμένο αυτό έργο, που
το συναντούμε από τον Άγιο Νικόλαο Αναπαυσά στον Άγιο Νικόλαο της
Μονής Σταυρονικήτα, στο Άγιον Όρος
τον καθιερώνει σαν πατέρα και δάσκαλο για τους επόμενους λειτουργούς
Τοιχογραφία του Θεοφάνη στη Μονή Σταυρονικήτα
17
Η ανακύκλωση των σκουπιδιών από το Δήμο Λέσβου
Επιμέλεια Νίκος Δημητριάδης
Η μείωση, η επαναχρησιμοποίηση
και η ανακύκλωση των σκουπιδιών,
εξοικονομούν πρώτες ύλες και ενέργεια, που χρειαζόμαστε, για να παράγουμε καινούριο χαρτί, μέταλλο, γυαλί,
και άλλα αντικείμενα. Η εξοικονόμηση
ενέργειας βοηθάει στο να διορθώσουμε τις κλιματικές αλλαγές.
Περίπου τα 2/3 όλων των οικιακών
σκουπιδιών μπορούν να ανακυκλωθούν. Οι περισσότεροι δήμοι έχουν
εφαρμόσει προγράμματα ανακύκλωσης χαρτιού, γυαλιού, πλαστικού, μετάλλων. Κάποιοι άλλοι δήμοι έχουν
προγράμματα και για άλλα υλικά, όπως
μπαταρίες, ηλεκτρικές συσκευές, ρούχα, παπούτσια, ξυλεία.
θηκαν για πολύ μικρό χρονικό διάστημα, αφού σύντομα σταμάτησε η αποκομιδή των απορριμμάτων. Οι κάδοι
αυτοί έχουν ως εξής: οι 143 είναι για
χαρτί (μπλε) και οι 134 για αλουμίνιο
(κίτρινοι) κι έχουν χωρητικότητα 240
και 360 λίτρων αντίστοιχα ο καθένας.
Για τα νοικοκυριά
Στο κομμάτι του προγράμματος
που θα αφορά στην ανακύκλωση για
τα νοικοκυριά της Μυτιλήνης και των
γύρω από αυτήν κοντινών περιοχών,
πρόκειται να τοποθετηθούν στο μέλλον, αρχικά 20 κάδοι ανακύκλωσης
στις περιοχές του Νοσοκομείου, της
Χρυσομαλλούσας, του Συνοικισμού,
της Καλλιθέας, στην Αεροπόρου Γιαναρέλλη στη Λαγκάδα, αλλά και στη
Σουράδα, το Ακλειδιού, τη Βαρειά, τη
Νεάπολη, το Ακρωτήρι, το Κουμκό, τη
Μόρια, την Παναγιούδα και τα Πάμφιλα. Οι κάδοι θα προορίζονται για χαρτί, πλαστικό, μέταλλο και γυαλί και τα
υλικά που θα μαζευτούν, θα είναι ιδιοκτησίας της «Ανακύκλωση Αιγαίου Χυτήρια ΑΒΕΕ» η οποία θα αναλάβει
την αποκομιδή.
Η επιλογή των συγκεκριμένων σημείων έγινε με κριτήριο την κατά το
δυνατόν πιο ομοιόμορφη εξάπλωση
της ανακύκλωσης σε όλη την πόλη της
Μυτιλήνης κι εκτός αυτής, καθώς και
βάσει του πληθυσμού που θα εξυπη-
Πιλοτικό πρόγραμμα
ανακύκλωσης από το Δήμο Λέσβου
Πιλοτικό πρόγραμμα ανακύκλωσης,
ξεκινά σε συνεργασία με την εταιρεία «Ανακύκλωση Αιγαίου - Χυτήρια
ΑΒΕΕ» και ο Δήμος Λέσβου.
Το πρόγραμμα θα αφορά στην αποκομιδή ανακυκλώσιμων απορριμμάτων
τόσο νοικοκυριών, από 20 διαφορετικά σημεία της Μυτιλήνης, όσο και καταστημάτων της πόλης, αλλά και από
τα σχολεία του νησιού.
Για το σκοπό αυτό θα αξιοποιηθούν
οι 277 κάδοι ανακύκλωσης που είχε
προμηθευτεί η πρώην Νομαρχία, πριν
δύο χρόνια και οι οποίοι χρησιμοποιή18
μείωση του όγκου των απορριμμάτων
που μεταφέρονται στο ΧΥΤΑ, η μείωση των δρομολογίων των απορριμματοφόρων του Δήμου, η προώθηση και
η ενίσχυση της περιβαλλοντικής συνείδησης και ευαισθητοποίησης των πολιτών σε δράσεις ανακύκλωσης, καθώς
και ο εντοπισμός τυχόν προβλημάτων
που θα εμφανιστούν, ώστε να μπορέσει στη συνέχεια, με την υπερπήδησή
τους, να εξαπλωθεί το πρόγραμμα σε
ολόκληρο το νησί.
Το σύνθημα είναι: «Ανακύκλωση σε
όλη τη Λέσβο». Το μήνυμα αυτό πρέπει να περάσει σε όλους τους πολίτες
της Μυτιλήνης και να ευαισθητοποιηθούν, ώστε να συμβάλλουν κι αυτοί με
τον τρόπο τους, αφού χωρίς αυτούς
δεν μπορεί να γίνει τίποτα.
Μια πολύ σημαντική προσφορά στην
προσπάθεια αυτή γίνεται και από μέρους της ΝΕΛ, η οποία θα αναλαμβάνει
τη δωρεάν μεταφορά μιας νταλίκας με
ανακυκλώσιμα υλικά κάθε εβδομάδα.
Για να μην επιβαρύνονται οι κάδοι ανακύκλωσης με άλλα απορρίμματα, Περιβαλλοντολόγοι, που προσλήφθηκαν από
τον Δήμο, μέσω του Προγράμματος
Κοινωφελούς Εργασίας, πρόκειται να
οργανώσουν εκδηλώσεις πληροφόρησης κι ενημέρωσης των πολιτών για την
αξία της ανακύκλωσης, αλλά και για τη
σωστή αξιοποίηση των κάδων.
Ας ευχηθούμε, με την βοήθεια
όλων, να πετύχει η νέα προσπάθεια
του Δήμου Λέσβου, την οποία από
τη μεριά μας πρέπει να την επαινέσουμε, γιατί μέσω αυτής μειώνεται
η αποκομιδή σκουπιδιών, ενώ παράλληλα είναι χρήσιμα τα προϊόντα
που συλλέγονται.
ρετείται, ενώ εφόσον το πρόγραμμα
προχωρήσει με επιτυχία, οι κάδοι πρόκειται να αυξηθούν και να τοποθετηθούν και σε άλλα σημεία.
Παράλληλα, θα συνεχιστεί η δράση αποκομιδής των χάρτινων κουτιών
συσκευασίας που πετιούνται από τα
καταστήματα της Μυτιλήνης, η οποία
έχει ξεκινήσει ήδη από τον περασμένο
Απρίλιο και έχει να κάνει με τη συγκέντρωσή τους από ειδικά οχήματα της
εταιρείας ανακύκλωσης πριν περάσει
το απορριμματοφόρο όχημα του Δήμου, κάθε μεσημέρι μετά το κλείσιμο
των καταστημάτων. Με τη συνεργασία
και του Εμπορικού Συλλόγου Μυτιλήνης, οι καταστηματάρχες ενημερώνονται για τα σημεία όπου μπορούν να
βγάζουν τις κούτες, ενώ το πρόγραμμα
πρόκειται να προχωρήσει και αλλού,
εκτός της Ερμού και της Καβέτσου.
Ανακύκλωση στα σχολεία
Μαζί με την ανακύκλωση των νοικοκυριών και των καταστημάτων, μέσω
του πιλοτικού προγράμματος πρόκειται να προωθηθεί και η ανακύκλωση
στα σχολεία της Λέσβου.
Κύριος στόχος του Δήμου Λέσβου
θα είναι μέσω της υλοποίησης του
πιλοτικού προγράμματος ανακύκλωσης, η προώθηση της εναλλακτικής
διαχείρισης των απορριμμάτων ως ένα
πρώτο βήμα για τη δημιουργία ενός
ολοκληρωμένου προγράμματος ανακύκλωσης.
Επιμέρους στόχοι είναι η ενίσχυση
της ανακύκλωσης με την προώθηση
και περαιτέρω εξάπλωση της εναλλακτικής διαχείρισης απορριμμάτων, η
προστασία του περιβάλλοντος και η
19
Ποδόσφαιρο και εθνική κυριαρχία
Γράφει ο Γιώργος Κόμης
κή. Ο λαός όμως, το πλήθος, οι ταπεινωμένοι οι καθημαγμένοι, οι άπελπεις,
νομίζοντας ότι είδαν μια αχτίδα φωτός,
μια χαραμάδα για να περάσουν πάλι
εκεί που ήσαν πριν -ή που νόμιζαν ότι
ήσαν- όρμησαν ακάθεκτοι πάνω στο
"δόλωμα" και αποδεκατίστηκαν. Τώρα
η ζωή επανήλθε στα κανονικά της: Στα
Μνημόνια που μας πνίγουν, στους μισούς μισθούς και συντάξεις, στην αγωνία του μεροκάματου, στο ξεπούλημα
της Εθνικής Κυριαρχίας και της Ελλάδας. Το δίδαγμα είναι πικρό αλλά όπως
όλα τα διδάγματα αναγκαίο: Ποτέ,
ποτέ, καμία χώρα δεν ανέκαμψε ένεκα του θριάμβου της στο ποδόσφαιρο. Η Εθνική ομοψυχία δεν μετριέται
με γκολ, πηγάζει από την ενδόμυχη
επιθυμία μας, να αντιμετωπίσουμε τα
κρίσιμα, τα ανυπέρβλητα προβλήματα
που ανέκυψαν ξαφνικά εμπρός μας,
με θάρρος
και σύνεση.
Ας γίνει η
πατρίδα μας
ένα πελώριο
Γήπεδο ομοψυχίας όπου
το σύνθημα
θα είναι: Να
σώσουμε την
Εθνική μας
κυριαρχία και
την Ελλάδα.
Τα
Γκολ
έπονται.
Οι άγγλοι λαός αποικιοκρατικός, για
να αποτρέψει τους υπόδουλους λαούς
να ασχοληθούν με τον τρόπο αποτίναξης του ζυγού τους, ανακάλυψαν
τον ευφυέστερο ως τώρα τρόπο εκτόνωσης του πάθους για ελευθερία: Το
ποδόσφαιρο. Στη συνέχεια το ποδόσφαιρο ακολούθησε το δρόμο για τον
οποίον ετάχθη: Έγινε το υπ' αριθμόν
ένα ομαδικό παιχνίδι, τόσο έντονα διεκδικητικό που ταυτίστηκε διεθνώς με
την επιτυχημένη πορεία μιας χώρας,
Ευρωπαϊκής, Ασιατικής ή άλλης. Βασιλείς και Κυβερνήτες αφήνουν την
Έδρα τους για να παραστούν σε Derby
κρίσιμα για την "προβολή" της χώρας
τους. Ζωντανό παράδειγμα η παρουσία της Angela Merkel στον αγώνα
Ελλάδας-Γερμανίας και η χαρακτηριστική και γκροτέσκα έκφραση του
προσώπου της στις διάφορες φάσεις
του παιχνιδιού. Δέκα ημέρες περίπου
πριν, είχαμε νικήσει την Ρωσία. Τι εθνική έξαρση τότε τι συγκίνηση τι εθνική
ομοψυχία! Η εμπλοκή μας με τα ίδια
συναισθήματα ήταν δεδομένη.
Πρώτοι ήρξαντο βεβαίως οι Γερμανοί. Τα έντυπά τους όλα, ακόμα και
τα σοβαρά προκαλούσαν με ιταμότητα και θράσος, λοιδορούντες κάθε τι
Ελληνικό, ακόμα και τα έργα της αρχαιότητας. Εθισμένοι από τον αεί πελάζοντα Ναζισμό τους, κατάφεραν να
μας εμπλέξουν κι’ εμάς στην παγίδα. Η
αλήθεια είναι ότι η ομάδα μας παρέμεινε συγκροτημένη, ίσως και η Γερμανι20
«Η αξία της δωρεάς»
Γράφει ο Μάριος Κακαδέλλης
κή ακεραιότητα, λησμονούντες ακόμα
και την Αγία Γραφή που αναφέρει πως
«από χώμα έγινες και χώμα θα γίνεις».
Με τον τρόπο αυτό γεννιέται η φοβία
του κοσμάκη για την δωρεά οργάνων
και τούτο γιατί προβληματίζονται, καθώς έντρομοι αναλογίζονται ότι θα πάνε
στην «άλλη ζωή» χωρίς μάτια, χωρίς νεφρούς, ήπαρ, καρδιά ή πνεύμονες. Και
έτσι αρνούνται τη δωρεά με την οποία
θα έσωζαν ζωές συνανθρώπων τους.
Προ ημερών έχασα δυστυχώς έναν
από τους πιο καλούς μου φίλους. Πήρα
στο τηλέφωνο τη σύζυγο για να την συλλυπηθώ και να ζητήσω να με συγχωρέσει
που λόγω του δικού μου προβλήματος,
μου ήταν αδύνατο να παραστώ στην κηδεία. Και με έκπληξη άκουσα να μου λέει
«Δεν θα γίνει κηδεία. Ο φίλος σου Μάριε
άφησε ενυπόγραφη Υπεύθυνη Δήλωση
με το Γνήσιο της υπογραφής του από
Κ.Ε.Π. που δώριζε το άψυχο σώμα του
στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου
για εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς
σκοπούς». Είπα μέσα μου «Μπράβο
του» και θυμήθηκα τον Αντώνη Σαμαράκη που είχε πράξει το ίδιο. Δωρεά στην
Ιατρική Σχολή! Τι το καλύτερο!!!
Εδώ και πολλά χρόνια είμαι και εγώ
δωρητής σώματος και οργάνων με ειδική σχετική ταυτότητα. Δεν το κρύβω
ότι αισθάνομαι ικανοποίηση και περηφάνια. Και εκείνο που επιθυμώ διακαώς είναι να γίνουμε πολλοί. Όσοι
περισσότεροι κι αν είναι δυνατόν ώστε
να περιοριστούν οι λίστες αναμονής
για μοσχεύματα. Κι αν όντως υπάρχει
«άλλη ζωή» ίσως να είναι καλύτερη για
εμάς που προτιμήσαμε την επιστήμη
από τους άλλους που φοβούνται να
«ταξιδέψουν» κουτσουρεμένοι.
«Δωρεά έδωκες, δωρεά θα λάβεις»
«Όστις κατέχει δυο χιτώνας, έτερον δωρήσαι»
Δεν θυμάμαι αν αυτές οι αξιόλογες
και σημαντικές φράσεις είναι από Ευαγγέλιο ή από αρχαίες φιλοσοφικές
ρητορίες. Γνωρίζω όμως τη μέγιστη
αξία τους που μας υπενθυμίζουν το
θεάρεστο αγαθό της αλληλεγγύης.
Δεν χρειάζεται νομίζω να είσαι ο Μπενάκης ή ο Ζάππας για να αισθάνεσαι ως
ευεργέτης. Κι εσύ ο απλός άνθρωπος
αν έχεις τη δυνατότητα έστω και κατ’
ελάχιστο να βοηθήσεις το συνάνθρωπό σου που έχει ανάγκη, ταυτόχρονα
γίνεσαι και εσύ ευεργέτης του εαυτού
σου με την ικανοποίηση και μόνο που
θα αισθανθείς για την πράξη σου.
Δυστυχώς στις μέρες μας η αλληλεγγύη
κατάντησε είδος σε ανεπάρκεια. Σήμερα
δεν υπάρχουν μεγάλοι ευεργέτες. Υπάρχουν μόνο μικροί. Οι ελάχιστοι άνθρωποι
που διακατέχονται από ανθρωπιστική διάθεση να βοηθήσουν τον πλησίον τους.
Είναι λυπηρό να μαθαίνεις από τα
Μ.Μ.Ε. πως η χώρα σου είναι πρώτη στη
διαφθορά και τελευταία παγκοσμίως στη
λίστα με τα ποσοστά στη δωρεά οργάνων. Τι να φταίει άραγε; Η ημιμάθεια, η
προκατάληψη ή η θρησκευτική φοβία;
Γιατί η εκκλησία μας χρόνια τώρα μας
προτρέπει να ετοιμαζόμαστε για την
στιγμή που θα περάσουμε στην «άλλη
ζωή». Βέβαια οι μορφωμένοι κληρικοί
εννοούν να είμαστε έτοιμοι ηθικά, ούτως ώστε να φύγουμε ενάρετοι, έντιμοι και αναμάρτητοι. Όμως υπάρχουν
δυστυχώς, και άλλοι που απευθύνονται
σε αγράμματο κατά το πλείστον κοινό,
ειδικά στις μικρές κοινωνίες της περιφέρειας που εννοούν και την σωματι21
Η «παρέα της Τετάρτης»
Γράφει ο Θόδωρος Πλατσής
Το Α` Γυμνάσιο Μυτιλήνης ήταν το σχολείο στο οποίο είχα την καλή τύχη κάποτε,
την περίοδο 1951-1957, να φοιτήσω.
Ένα μοναδικό Γυμνάσιο, με σπουδαίους
καθηγητές και εξαίρετους συμμαθητές.
Τι κι αν πέρασαν τα χρόνια. Όσο κι
αν αλλάξανε οι καιροί, κι αν άλλαξε η
Μυτιλήνη. Όσο κι αν η δική μας γενιά,
αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει χίλια
δυο προβλήματα, στο πείσμα των καιρών υπάρχει η παρέα μας, η δική μας
παρέα. Η παρέα των τελειόφοιτων του
1957, που επιμένει εδώ και λίγα χρόνια,
στη συνάντηση της Τετάρτης.
Έχει υπόσταση, έχει παρελθόν και παρόν και γι’ αυτό -ελπίζουμε- και μέλλον.
Δημιουργήθηκε, μια «τυχερή» μέρα,
μετά από πρόταση του συμμαθητή μας
και φίλου Μιχάλη Κοσμά, που τύχη
κακή δεν βρίσκεται πια κοντά μας, να
συναντιόμαστε κάθε Τετάρτη για καφέ
και κουβεντούλα. Απώτερος σκοπός η
ανανέωση της σχέσης μας, της φιλίας
μας, που με τα χρόνια, με τις τόσες
υποχρεώσεις και τα προβλήματα του
καθ’ ενός είχε ατονήσει.
Ο καλός μας φίλος έφυγε, η «παρέα
της Τετάρτης» μεγαλώνει όμως, και συνεχίζει να υπάρχει.
Θα έχει πολλά ακόμα να πει και να
κουβεντιάσει, για τα χρόνια που πέρασαν, για τα χρόνια που θα έρθουν, για
καθημερινά προβλήματα και ερωτήματα που μας βασανίζουν.
Κι αν πραγματοποιηθεί η ευχή μας, να
ζήσει πολλά χρόνια και να συντροφέψει
γενιές ευτυχέστερες από τη δική μας.
Η «παρέα» σε καφενείο της Απάνω Σκάλας. Από αριστερά: Δημήτρης Δήμου, Μιχάλης Τσαγκλέλλης, Θόδωρος Πλατσής, Τάκης Νανόπουλος, Βασίλης Ζούρος, Δημήτρης Ζούρος, Γιώργος
Κικερίδης, Δημήτρης Αργεντέλλης, Στρατής Τσέγκος, Βαγγέλης Αψόκαρδος, Βασίλης Πετριανός.
22
Η πρώτη σελίδα του Φθινοπώρου
Γράφει ο Ελένη Κονιαρέλλη - Σιακή
Που βρέθηκαν τόσα γκρίζα και μαύρα σύννεφα έτσι ξαφνικά;
Ποιος τα έφερε; Πριν λίγες ώρες είχε
κοιμίσει τη φύση μια παράξενη ησυχία.
Νόμιζες ότι όλα ζούσαν σε πρωτόγονη
ραστώνη. Δεν ακουγόταν τίποτα.
Οι κορμοί των δέντρων, πολύπαθα αγάλματα της φύσης, φαίνονταν
να περιμένουν καρτερικά κάτι που το
γνώριζαν αλλά δεν το μαρτυρούσαν.
Μάταια κουνούσαν τις άκρες τους τα
μικρότερα κλαδιά, σα να ρωτούσαν.
Μάταια τα καφέ και τα κίτρινα φύλλα
προσπαθούσαν να συγκρατήσουν για
λίγες μέρες ακόμα τον κουρασμένο
μίσχο τους στη θέση που τα γέννησε
και τα μεγάλωσε, έτσι ώστε να καμαρώνουν τα πλουμίδια και τα στολίδια
τους στο διάβα του σύντομου χρόνου της ζωής που τους παραχώρησε
ο νόμος της φύσης, και να σκιρτούν
ερωτικά στα χαϊδέματα που έφερνε το
δροσερό αεράκι.
Ο χρυσός δίσκος του ήλιου που καθημερινά κυλούσε στο στερέωμα του
ουρανού, δε φαινόταν πουθενά αυτή
την ώρα. Λες και η δύναμη άξιου δισκοβόλου, τον είχε ρίξει με επιτυχία
σε άλλον πλανήτη. Κι έμεινε εκεί, χωρίς ίχνος επιθυμίας να επιστρέψει και
να συνεχίσει την ίδια διαδρομή που
έκανε αιώνες. Ίσως και να τον είχε
κουράσει, όπως κουράζει την ανθρώπινη ψυχή η επανάληψη, κάθε μέρα τα
ίδια και τα ίδια… Και παρ’ όλα αυτά
παραμένει η ψυχή, και υπομένει -πολ-
λές φορές- τα ίδια, σφιγμένη στο ζωνάρι της συνήθειας, και λουσμένη στο
φόβο μήπως παραπέρα βρει και χειρότερα.
Αυτή η φλύαρη σιωπή, εδώ και αρκετές ώρες, φαίνεται να επικοινωνεί με
έναν παράξενο τρόπο, με όλους και
με όλα. Είναι σίγουρο ότι τώρα όλοι
γνωρίζουν τι συμβαίνει. Όλοι προαισθάνονται ποιο μυστήριο της φύσης
θα ολοκληρωθεί τις επόμενες ώρες και
το περιμένουν με λαχτάρα, με νοσταλγία, αλλά και με απορία λες και θα το
νιώσουν στο σώμα και στην καρδιά για
πρώτη φορά κι ας το γνωρίζουν αιώνες.
Τα γκρίζα σύννεφα έγιναν τώρα ένα
μεγάλο ασύμμετρο μαύρο καπέλο που
σκέπασε το γαλάζιο του ουρανού,
αφήνοντας κρεμασμένα στις άκρες
του ελάχιστα μολυβένια ξέφτια. Το
γλυκό εκείνο γαλάζιο που μας συντρόφευε τους μήνες του καλοκαιριού,
στέλνοντας αισιόδοξα μηνύματα ελπίδας, χάθηκε.
Όμως και τα πουλιά χάθηκαν. Αργά
και που ακούγεται η συνομιλία τους
μέσα στις φυλλωσιές των δέντρων.
Άλλα με φουσκωμένο το φτέρωμά
τους, έγιναν σαν μπάλες, και έχουν
κουρνιάσει σε προστατευμένα μέρη,
το ένα δίπλα στο άλλο, πιστεύοντας
ότι η συντροφικότητα και η προσέγγιση της στιγμής, θα διώξει μακριά έναν
κίνδυνο που πλησιάζει απρόσκλητος
και κυρίως απρόβλεπτος.
23
ρίζουμε τι γράφει στα πολλά χοντρά
φύλλα του.
Τώρα φαίνεται ότι όλα είναι έτοιμα
για τη μεγάλη στιγμή.
Η φύση ολοκλήρωσε την καινούργια
ποιητική της εικόνα, χωρίς θορύβους
και φωνές, χωρίς αντιλογίες και αντιπαλότητες.
Σεμνά, στοχαστικά, χωρίς κινήσεις
πομπώδεις, με μια γλυκύτητα που
δυναμώνει και ταυτόχρονα πληγώνει,
άρχισε με τη μαγική της γραφίδα να
ζωγραφίζει αργά-αργά, στέλνοντας
δροσερές σταγόνες βροχής από τον
ουρανό μέχρι το χώμα και συνθέτοντας το δικό της έργο.
Τούτη την ώρα η φύση μας διδάσκει,
ευχαριστώντας το Θεό με τη δική της
σιγανή και γαλήνια προσευχή.
Είναι η πρώτη βροχή του φετεινού
φθινοπώρου και η αρχή μιας νέας προσωπικής πορείας για όλους.
Είναι η πρώτη σελίδα ενός βιβλίου
που μόλις το είδαμε, χωρίς να γνω-
«Με την πρώτη σταγόνα της βροχής
Σκοτώθηκε το καλοκαίρι…
Μουσκέψανε τα λόγια που είχαν γεννήσει
αστροφεγγιές…»
Έτσι έγραψε ο ποιητής μας Οδ.
Ελύτης. Με την πρώτη σταγόνα της
βροχής, και μετά από την αρχική μας
ρομαντική συγκίνηση για τη θλίψη που
φέρνει στο άρμα του το φθινόπωρο,
ας πιστέψουμε ότι τίποτα δεν είναι
αξεπέραστο και οι αντιξοότητες της
ζωής «που μούσκεψαν τα λόγια που
είχαν γεννήσει αστροφεγγιές…», ενδυναμώνουν το αόρατο μεγαλείο που
κρύβουμε όλοι στο αθέατο βάθος της
καρδιάς, νικώντας τις ακρότητες και
της πιο σκληρής απόγνωσης.
Φθινοπωρινό τοπίο.
24
Το πάθημα του Παναγιώτη
Γράφει ο Αρτέμης Γιαννίτσαρος
Ο Παναγιώτης ήταν ένας άνθρωπος
μέσης ηλικίας, μάλλον κοντός, με μαλλιά
γκριζωπά κοντοκουρεμένα. Καταγόταν
από το Πλωμάρι και έκανε τον πραματευτή γυρνώντας στα χωριά μ’ ένα πανέρι
γεμάτο μικροπράγματα για πούλημα: Κλωστές, κουβαρίστρες, κορδέλες, κουμπιά,
χτένες, χτενάκια, τσιμπιδάκια, παραμάνες,
παραμανάκια, βελόνες, δαχτυλήθρες, σούστες, κόπιτσες, λάστιχο για τα εσώρουχα
κι ό,τι άλλο χρειαζούμενο στις νοικοκυρές
εκείνη την εποχή, λίγο μετά τον πόλεμο
και την κατοχή. Το πανέρι ήταν με γερό
χερούλι και το 'χε περασμένο κάτω απ’ το
αριστερό του χέρι, ενώ στο δεξί κρατούσε ένα μεγάλο καλάθι. Σ’ αυτό έβαζε τα
αβγά που τις πιο πολλές φορές του δίνανε
αντί για χρήματα οι γυναίκες για τις αγορές
τους. Αν τύχαινε μπορεί να έπαιρνε και καμιά κότα ή πετεινό.
Στον Μεσότοπο, το χωριό μου, ερχόταν συχνά όπου είχε αρκετή πελατεία.
Τον ξέρανε όλοι οι μεσοτοπίτες και οι
γυναίκες περίμεναν πότε θα φανεί για
να ψωνίσουν τα χρειαζούμενα. Χρήματα
σχεδόν δεν υπήρχαν ποτέ και τον πλήρωναν σε είδος. Πολλές φορές έκανε κι ο
ίδιος αγορές πληρώνοντας. Έτσι υπήρχε
μια καλή σχέση συναλλαγής μεταξύ τους.
Ήταν ένας βιοπαλαιστής που προσπαθούσε να βγάζει τίμια το ψωμί του.
Ερχόταν από το Πλωμάρι με γκαζολίνα που τον πήγαινε στο Ταβάρι κι από
κει, με τα πόδια συνήθως, ανέβαινε στο
χωριό, τέσσερα χιλιόμετρα δρόμο. Η
γκαζολίνα τον περίμενε, μπορεί να κάθιζε και δυο-τρεις μέρες ή όταν είχε δουλειά έφευγε και γύριζε να τον πάρει.
Βέβαια δεν ήταν μόνο αυτός, ήταν και
δυο-τρεις άλλοι πραματευτάδες που
έρχονταν εκείνα τα χρόνια στο χωριό.
Ένας απ’αυτούς ήταν ο Σαράντος, που
εμείς τα παιδιά τον λέγαμε μπάρμπα-Σαράντο, κι αυτός από το Πλωμάρι. Γυρνούσε στο χωριό και φώναζε: «Ο πραματευτής! Κότες, κοτόπουλα, πετεινούς,
πετεινάρια, αβγά αγοράζω!». Οι πραματευτάδες αυτοί έρχονταν με βάρκες ή
και με ζώα, άλογα, μουλάρια ή γαϊδούρια, από στεριά, πάνω στα οποία φόρτωναν την πραμάτεια τους. Αυτοί οι τελευταίοι πουλούσαν συνήθως υφάσματα.
Εκείνη περίπου την εποχή, λίγο μετά,
εμφανίστηκε κι ένας ντόπιος πραματευτής, μεσοτοπίτης, ο μπάρμπα-Γιάννης ο
Σκαρβέλης. Εδώ όμως μας ενδιαφέρει ο
Παναγιώτης κι ένα περιστατικό που τον
έκανε να μείνει αλησμόνητος σ’ όλους
τους χωριανούς εκείνης της εποχής.
Ήταν Σεπτέμβρης μήνας κι είχαν αρχίσει οι πρώτες φθινοπωρινές ψύχρες. Ο
Παναγιώτης είχε έρθει στο χωριό με τις
πραμάτειες του. Είχε και κοντύλια, μολύβια, σβυστήρια και πένες. Εκείνες τις μέρες
θα άνοιγε το σχολείο και όσο νάναι κάτι
θα χρειάζονταν οι νοικοκυρές και για τα
παιδιά τους. Έμεινε δυο-τρεις μέρες, έκανε τις συναλλαγές του κι η γκαζολίνα ήταν
πρωί στο Ταβάρι για να τον πάρει πίσω.
Κατέβαινε ο Παναγιώτης τον κατηφορικό δρόμο φορτωμένος με το πανέρι
και το καλάθι με τα αβγά. Αυτή τη φορά
όμως είχε κι ένα ακόμα μπελά. Έσερνε
μαζί του και μια κατσίκα που την είχε αγοράσει σε καλή τιμή. Ο δρόμος τότε ήταν
κακός, μόλις ένα μονοπάτι κατηφορικό
με στροφές. Ο Παναγιώτης περπατούσε δύσκολα και με πολύ προσοχή. Στο
τέλος της κατηφόρας είναι το εκκλησάκι
του Άι-Γιάννη του Προδρόμου. Από κει ο
δρόμος φάρδαινε αρκετά και ήταν ίσιος
μέχρι την παραλία, όπως είναι τώρα. Όλη
25
σχέδιο σύλληψης του ορτυκιού σε δράση.
Έβγαλε το σακάκι του και ξεκίνησε σιγάσιγά αλλά αποφασιστικά για να κουκουλώσει μ’ αυτό τον πολυπόθητο μεζέ. Αλλά
δυστυχώς δεν υπολόγισε σωστά. Με την
απότομη κίνηση που έκανε για να ρίξει το
σακάκι, το ορτύκι πέταξε μακριά. Κι αυτό
δεν ήταν τίποτα! Η κατσίκα τρόμαξε και
πήρε δρόμο παίρνοντας σβάρνα πανέρι
και καλάθι. Τα πράγματα σκόρπισαν, τα
αβγά έγιναν μια μεγάλη ομελέτα που σκέπασε πέτρες, χώματα κι αστοιβές.
Μαύρη απελπισία έπιασε τον καημένο τον Παναγιώτη. Προσπάθησε να μαζέψει τα ασυμμάζευτα και να πιάσει την
κατσίκα. Κι όταν μετά από πολλή ώρα τα
κατάφερε, μονολογούσε απαρηγόρητος:
«Αμ κι τούθιλις μπε Παναγιώκ’ τ’αρτύτσ’;
Δεν έτρουγις πιο καλά ένα αρμυρόiv». Κι
αυτό το παραμίλημα δεν το σταμάτησε
μέχρι που έφτασε στην παραλία, όπου
τον περίμεναν να τον πάρουν. Γρήγορα
μαθεύτηκε το πάθημά του στο χωριό. Κι
οι μεσοτοπίτες -μεγάλα πειραχτήρια- από
τότε τον έλεγαν «ι Παναγιώκ’ς τ’αρτύτσ’».
Έτσι τον ήξεραν πια όλοι και δεν τον ξέχασαν ποτέ όσοι τον γνώρισαν.
η περιοχή του κατήφορου γυμνή, γεμάτη
πέτρες κι αστοιβές. Ξεραΐλα!
Κατέβαινε λοιπόν ο Παναγιώτης σιγάσιγά κι εκεί λίγο πριν φτάσει στον ΆιΓιάννη βλέπει από μακριά ανάμεσα σε
δυο αστοιβές λουφαγμένο ένα ορτύκι.
Είναι δύσκολο να το ξεχωρίσεις, αλλά το
μάτι του έκοβε. Είχε ψυχράνει, όπως είπαμε, ο καιρός κι είχαν πέσει τη νύχτα
ορτύκια στην περιοχή. Μόλις είδε το
πουλί ζαρωμένο ο Παναγιώτης κοντοστάθηκε. Σκέφτηκε ότι θα μπορούσε να
το πιάσει και να κάνει ένα καλό μεζέ. Ναι,
αλλά πως; Είχε τόσα πράγματα που κουβαλούσε, είχε και την κατσίκα. Σκέφτηκε
πάλι και νόμισε ότι βρήκε τον τρόπο.
Ακούμπησε προσεχτικά το πανέρι και
το καλάθι χάμω. Έψαξε να βρει να δέσει
κάπου την κατσίκα, τίποτα. Μόνο πέτρες
κι αστοιβές. Κάποιοι λένε -οι κακές γλώσσες- ότι μην έχοντας άλλο τρόπο, έδεσε
το σχοινί στο χερούλι του πανεριού κι
άλλοι του καλαθιού με τα αβγά! Δεν το πιστεύω. Υπερβολή! Νομίζω ότι θα βρήκε
καμιά μεγάλη πέτρα κι εκεί θα μπέρδεψε
το σχοινί της κατσίκας.
Αφού τα τακτοποίησε όλα, έβαλε το
Παλιοί πραματευτάδες.
26
To είδωλο
Γράφει ο Δημήτρης Κεφαλίδης (Γερμανία)
Τον γνώριζα τον Κύριο από πολλά
χρόνια. Ναι μπορώ να πω από μωρόπαιδί. Στέκουνταν πάντα ευθυτενής κι
ακίνητος σαν τους τσολιάδες, τη τιμητική φρουρά στον Άγνωστο Στρατιώτη.
Για το άτομο του είχα σχηματίσει τις
καλύτερες ιδέες. Γιατί να το κρύψω; Με
τα χρόνια και μ’ όλη τη διαφορά ηλικίας,
είχαμε φιλιωθεί σε τέτοιο βαθμό, που
μου ήταν σχεδόν αδύνατο κάθε πρωί να
μην τον συναντούσα. Έτσι και δεν ανταμώναμε, για την απαραίτητη πρωινή μας
καλημέρα, ήμουνα πάντα της γνώμης,
πως η μέρα κείνη θα μου έβγαινε γουσούζικη.
Μα και κείνος τα ίδια. Πάντα μ΄ αντιμετώπιζε με το ύφος που τον έβλεπα
κι΄ εγώ. Σαν ήμουνα γελαστός και χαρούμενος, ίδιο κι αυτός χαρούμενος και
γελαστός. Ωιμέ όμως σαν τον αντάμωνα
άκεφος και κατσούφης, ίδιο κι εκείνος
μουντός, συννεφιασμένος. Λες και διάβαζε από μακριά τη κάθε μου γκριμάτσα. Με το καιρό και μ’ όλη τη διαφορά
ηλικίας, είχαμε γίνει φίλοι αχώριστοι.
Δεν είχα άλλωστε κανένα παράπονο
μαζί του. Η συμπεριφορά του ήταν άψογη. Ήταν αυτό που λέμε ΄΄τάφος'' στη
κυριολεξία. Γι΄ αυτό μεγαλώνοντας του
εμπιστευόμουνα όλα τα μυστικά μου.
Και δεν άκουσα ποτέ να βγάλει καμιά
απ΄ τις εκμυστηρεύσεις μου στη φόρα.
Απεναντίας με συμβούλευε κιόλας στις
κοπελοδουλιές της ηλικίας μου.
Κάνε σωστά τη χωρίστρα σου. Ρίξε
παραπάνω μπριγιαντίνη για να γυαλίζουν
τα μαλλιά σου. Αυτές οι δουλείες θέλουνε τόλμη και να μη κάνεις πίσω. Μάθε να
περπατάς με το στήθος έξω. Να κάνεις
τα γλυκά τα μάτια. Να...να.... Όλο και με
συμβούλευε, όλο και με παρότρυνε για
το.... καλό μου. Ήθελε να γίνω τέλειος
όπως μου ‘δίνε να καταλάβω. Θυμάμαι
σαν ανταμώσαμε, ύστερα απ΄ το πρώτο
μου ραντεβού, πόσο κόμπαζε και καμάρωνε κι εκείνος μαζί μου. Ολοφάνερη
η ικανοποίηση στη φάτσα του. Βλέπεις
πως τα κατάφερες; Δεν σου ‘λεγα εγώ
πως θα την κόψεις, κι εσύ δεν πίστευες στα λόγια μου; Και περίμενες να τ΄
ακούσεις απ΄ το στόμα της για να πειστείς; Άπιστε Θωμά! Τα βλέπεις λοιπόν
πως είσαι... καπάτσος, πως είσαι... Δον
Ζουάν και δεν έπαυε να με παινεύει και
‘γω το πήρα απάνω μου. Κι΄ από κείνη
τη μέρα, άνοιξε η σταδιοδρομία μου.
Σαν έβγαινα έξω δεν άφηνα ούτε γάτα
απείραχτη και για τους κόπους μου πότε
εισέπραττα αγκαλιές και φιλιά κι άλλοτες αποδεχόμουνα χαστούκια και καμιά
τσάντα. Κι έλεγα πως η δουλειά μας τα
‘χει κάτι τέτοια, όπως λέει κι΄ εκείνο το
σοφό δίστιχο:
του κυνηγού και του ψαρά το πιάτο
δέκα φορές είν' αδειανό και μια φορά γεμάτο.
Και για να λέμε την αλήθεια το δικό
μου, σπάνια ήταν αδειανό. Σχεδόν πάντα
κάτι θ΄ ανέβαζε η πετονιά μου. Τσιμπούσαν βέβαια λαβράκια και τσιπούρες. Ποτέ δεν έλειπε ο φρέσκος ο μεζές! Μεταξύ μας τώρα, λουκούμι κι' η
μαριδούλα φτάνει να ‘ναι στην ώρα της.
Στο ψάρεμα βέβαια παίζει ρόλο μεγάλο
και το πως και πότε θα ρίξεις τα δίχτυα
σου ή το δόλωμα που διαλέξεις για τις
πετονιές. Όλες τούτες τις τεχνικές τις
χρώσταγα στο δάσκαλο μου και πήγαιναν οι δουλειές κορδόνι, ώσπου....
27
σα σκιάχτρο πετσοκακαλιάρη ερημίτη,
απ΄ το όρος Σινά. Έμοιαζε εξαγριωμένος,
έσχιζε με το δεξί χέρι τον αέρα με θυμό
και με βαρύγδουπο τόνο φωνής άρχισε
το "κατηγορώ" του.
Σ΄ όλες τις βρομοδουλειές που γίνουνται στο πλανήτη, υπαίτιος και ηθικός
αυτουργός ήταν ανέκαθεν και παραμένει τούτος ο Κύριος. Δηλαδή ο έμπιστος
συμβουλάτοράς σου, ο ατβοκάτορας του
διαβόλου όπως τον αποκάλεσε. Στο αντίκρισμα του κομπάζει ο νέος, το δεσποινάριον γίνεται γυνή, η γηραιά δεσποσύνη
ευελπιστεί παλαιάν αίγλην κι ο πάλαι μαθουσάλας, σφρίγος νεανικόν. Τάδε έφη
στ΄ όνειρο μου, ο άνθρωπος τούτος του
Θεού, που μ΄ άνοιξε επιτέλους τα μάτια,
να δω σε ποιο γκρεμνό κατρακυλούσα
και να κρίνω το ποιόν του Κυρίου που
μαζί του χρόνια τώρα είχα νταραβέρια.
Ξετίναξα μονομιάς τον ύπνο από πάνω
μου, ανακάθισα αγριεμένος και βλοσυρός στο κρεβάτι μου. Τώρα πια ήταν η
απόφαση μου τελεσίδικη. Ήθελα να λογαριαστώ με το υποκείμενο, που ΄χα αλισβερίσι δεκαετίας μαζί του. Έψαξα να
πιάσω τη μαγκούρα, που ΄χα για βοήθεια
πλάι στο προσκεφάλι μου. Με σφιγμένα
δόντια, πάτησα όσο πιο σίγουρα μπόρεσα στα ποδιά μου. Άνοιξα τη πόρτα
και βγήκα στο διάδρομο. Ποιος είδε το
Θεό και δεν φοβήθηκε. Η καταδικαστική απόφαση ήταν κιόλας βγαλμένη. Σαν
με αντίκρισε έτσι απειλητικό και μανιασμένο κατάλαβε πως έφταξε η ώρα του.
Στέκουνταν άφωνος, κατακίτρινος σαν
φλουρί κωσταντινάτο. Τρέμαν τα φυλλοκάρδια του. Δίχως να χάσω δευτερόλεπτο σήκωσα τη μαγκούρα μου και μ΄
όλο μου το άχτι, βάραγα απανωτά με το
ρόζο της χειρολαβής, στα μούτρα του
ώσπου τον έκανα θρύψαλα γυαλιστερά
και στο τοίχο έχασκε τώρα πια, σκέτη η
κορνίζα του.
Ώσπου μια γλυκεία πρωία, μάλλον
θα ‘ταν κατά το μεσημέρι, ξυπνώντας
ένοιωσα αδύναμος σαν μαραμένος βλαστός κι΄ απ΄ τη κομμάρα που με κατείχε, να μη μπορώ να σύρω τα πόδια μου.
Γουρσούζα η μέρα τούτη, αποφράδα
σκέφτηκα ευθύς, αφού δεν καλημέρισες τον Κύριο. Ο κουράντες ο γιατρός
έκανε σωστά τη δουλειά του. Μέτρησε σφυγμούς και πίεση, εξήτασε μάτια
γλώσσα κι αυτιά, πήρε μπροστόπλατα
ακροαστικά, δούλεψε και το σφυράκι
για τ΄ αντανακλαστικά μου, όλα τα ‘ψαχνε
στην εντέλεια. Μόνο το άτιμο θερμόμετρο δεν έβρισκε στις τσέπες του. Όλες
ήταν άδειες. Να σκάσει ο άνθρωπος.
Έβγαλε το σακάκι και βάλθηκε να το
ψαχουλεύει. Ξάφνου άστραψαν τα μάτια
του. Νάτο ψιθύρισε, προσπαθώντας να
το ξαναφέρει στην επιφάνεια, δια μέσω
τουλάχιστον μιας οπής της τσέπης. Σαν
αποτελείωσε και τούτη τη προσπάθεια,
έβγαλε ρεζουμέ: τη καταδίκη μου! Μίλησε για νευροφυτικές διαταραχές και
παντελή εξάντληση αγνώστου αιτιολογίας. Αφού δε με ρώτησε, μόνος μου θα
τ΄ ομολογούσα; Η θεραπευτική αγωγή
που διέταξε ήταν απόλυτη ησυχία για τις
ερχόμενες τρεις-τέσσερες βδομάδες,
δυνατή τροφή και κάτι ενέσεις που θα
μου ΄βαζε παραμέρα και... βλέπουμε,
είπε φεύγοντας.
Χρειάστηκαν βδομάδες για να συνέλθω, να βάλω λίγο χρώμα ξανά και να πατήσω λιγάκι στα πόδια μου. Είχε σκεβρώσει η ραχοκοκαλιά μου. Δεν είχα κέφι για
τίποτα, τις περσότερες ώρες βρισκόμουν
σ΄ ένα είδος χειμερίας νάρκης απ΄ τη κατάπτωση. Θα ΄πρεπε να ΄ταν στο τέλος
της τέταρτης βδομάδας που με καταπήρε
μια ακατανίκητη υπνηλία μέρα μεσημέρι.
Ξαφνικά τρόμαξα, μες τον ύπνο μου ορθώνεται μπροστά μου κάτι σα σκοτεινή
θωριά βυζαντινής εικόνας, περσότερο
28
Τα δαιμόνια του δωδεκαήμερου
Γράφει ο Στρατής Μολίνος
τελούν κομμάτι της εορταστικής μας
ζωής, μικροί-μεγάλοι τους μνημονεύουμε ο καθένας μας με τον τρόπο
του κατά τις δώδεκα μέρες των μεγάλων εορτών. Έχουν γίνει μια συμπαθητική συνήθεια.
Αυτά τα έχω ξαναπεί, τα έχω ξαναγράψει και κινδυνεύω να γίνω βαρετός. Δεν θα επιμείνω. Όμως, όπως
και πιο πάνω αναφέρθηκε, τα ξωτικά
τούτα απασχόλησαν πολλούς και σοβαρούς λογοτέχνες μας κι έναν απ’
αυτούς το δικό μας Στράτη Μυριβήλη ο οποίος στο ξεχωριστό βιβλίο
του «Τα Παγανά», ουσιαστικά μονογραφία για τους καλλικάντζαρους,
δίνει σκηνές ανεπανάληπτες όταν οι
γιορτές είναι στο φόρτε τους κι οι
άνθρωποι δήθεν με την αιτιολογία
των καλλικαντζάρων, ξεφεύγουν από
την χρηστή ροή της ηθικής.
Ιδού ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα … για το καλό των ημερών!
«Μιας και λάχαινε όμως στα χέρια
τους -των καλλικαντζάρων- απροστάτευτη καμιά κοπέλα, μπορούσε
να πάθει και τα χειρότερα. Έτσι ένα
βράδυ με τη Ραλλού, την πρωτοξαδέρφη του Παρασκευά. Γύρισε σπίτι
ξετραχηλισμένη κι αλλοσούσουμη,
με τα κουμπιά μπροστά στο μπουστάκι ξεπαρδαλωμένα.
Δεν είπε σε κανέναν τίποτα, μόνο
Ομολογώ ανερυθρίαστα την έντονη
συμπάθειά μου προς τα ξωτικά ή αλλιώς τις «επίγειες θεότητες» όπως τις
χαρακτηρίζει ο λαογράφος Ν. Πολίτης, πιο απλά τους καλλικάντζαρους.
Θα αναρωτιόταν κανείς, και με το
δίκιο του, είναι σοβαρά πράγματα να
ασχολούμαστε με ανύπαρκτα δήθεν
βρωμερά και πρόστυχα πνεύματα,
που στη διάρκεια του Δωδεκαήμερου, απ’ τα Χριστούγεννα μέχρι τα
Φώτα, έρχονται από τα κατάβαθα της
γης επάνω για να τυραννούν τις νοικοκυρές, να μαγαρίζουν τα εδέσματα
και τα γλυκά, να φοβερίζουν τα μικρά
και να κάνουν μ’ άλλα λόγια τα σπίτια
άνω-κάτω, έτσι για το καλό και για την
εορταστική ευτυχία του σπιτικού;
Θα έλεγα απερίφραστα ναι! Πρώτα-πρώτα γιατί τόσοι μεγάλοι της
λαογραφίας μας ξόδεψαν οκάδες μελάνι για να μελετήσουν αυτά τα κατασκευάσματα της δοξασίας και να
βρουν το νόημα της ανάμιξής τους
στην καθημερινή μας ύπαρξή, γιατί
αρκετοί λογοτέχνες μας τους χρησιμοποίησαν σαν μέσο για να κάνουν
τις διηγήσεις τους παραστατικότερες, πιο σπαρταριστές, πιο ελκυστικές ή και πιο τραγικές ίσως. Αλλά και
το κυριότερο: θέλουμε δεν θέλουμε,
οι καλλικάντζαροι έχουν πλέον μπει
για τα καλά στο μεδούλι μας, απο29
ντζάροι. Αστόχησα κι απόμεινα ξώρας
η άμοιρη, μ’ έπιασαν εκειδά στο ρέμα
οι καταραμένοι, εκειδά μου τόκαμαν, οι
Παγανοί!
Οι Παγανοί της τόκαμαν της κακότυχης της Ραλλούς, όμως ο Βάσο
Γκίκας τη στεφανώθηκε.
-Δεν πειράζει, θειά, είπε της μάνας
του Παρασκευά, και σιμογέλασε
κάτω από τα μαύρα μουστάκια του.
Την παίρνω ‘γω τη Ραλλού κι έτσι πούναι!
Η θειά κούνησε το κεφάλι, όμως
του τόδεσε κόμπο.
Την Πρωτοχρονιά, πούχε τη γιορτή του ο γαμπρός, έδωσε στο μικρό
Παρασκευά μια βασιλόπιτα κι ένα
μπουκάλι ρακί.
-Αϊντε να τα πας του Βασίλη, είπε, και
να του πείς «η μάνα μου τα στέλνει
στον ξορκισμένο Παγανό».
Έτσι περνούσε και διάβαινε το Δωδεκάμερο, λέει ο Μυριβήλης, με την
ωραία πένα του… κι έτσι εύχομαι και
γω να το περνάμε και μεις, όσο μπορούμε κι όσο έχουμε κέφι!
από κείνη τη μέρα, μόλις κ΄ έκανε να
σουρουπώσει, καθόταν στο παραθύρι πίσ’ από το τζάμι κι έβλεπε έξω.
Χουχούλιζε το παχνισμένο γυαλί, το
πάστρεβε αργά-αργά με την απαλάμη
και κοίταζε έξω κατά την λαγκαδιά,
με τα ζαρκαδίσια μάτια της χαμένα
στο βύθος. Σα να ‘βλεπε ξύπνια κάποιο όνειρο, σα να περίμενε κάτι που
ήταν για νάρθει από κει κάτω, από το
σκοτεινό σύλλογγο, ετσιδά κοίταζε η
Ραλλού.
-Τι έχεις ορή, και κουρνιάζεις σαν την
τσιφνιασμένη κότα; Τη ρώταγε η μάνα
της. Κι αυτή σήκωνε τους ώμους κι
αναστέναζε, στόμα είχε και μιλιά δεν
είχε. Όπου μια μέρα ακούστηκε ένα
τραγούδι νάρχεται απ’ έξω. Αποτραβήχτηκε, δαγκάστηκε, αναψοκοκκίνησε.
Το τραγούδι έλεγε:
Τι με θωρείς και κρύβεσαι σαν την
οχιά στο βάτο
Εγώ είμουνα που σούκανα τον κόρφο
σ’ άνω-κάτω!
Το λοιπόν μια νύχτα, του Δωδεκάμερου νύχτα, ήρθε κι έπεσε μ’ αναφιλητό στα πόδια της μακαρίτισσας της
μάνας του Παρασκευά. Πρέπει νάταν
πολύ μικρός κείνη τη χρονιά, ωστόσο θυμόταν το χάλι που την είδε,
σαν νάγινε χτες-προχτές ετούτη η
ιστορία. Τα ρούχα της κρέμουνταν
ξεσκισμένα, τα μαλλιά μπερδεμένα
με αγκάθια και ξερόχορτα με φύλλα,
τα μάτια της γεμάτα τρέλα.
-Γλύτωσέ με, θειά, έκλαιγε και παρακαλούσε η καημένη η Ραλλού, κι
έσφιγγε τα χέρια της απελπισμένη.
Δεν είναι πλιά να μεταγυρίσω σπίτι. Θα
με σφάξει στο κατώφλι ο πατέρας να
το μάθει!
-Ποιος σου τόκανε, ορή;
-Οι καλλικαντζάροι, θεία, οι καλλικα30
Χαρίλαος Αναγνωστόπουλος
Γράφει ο Παναγιώτης Παρασκευαΐδης
Τρία-τέσσερα χρόνια πριν από τον θάνατο του Γιώργου Αναγνωστόπουλου,
που αναφέρθηκε στις νεκρολογίες του
προηγούμενου τεύχους της «Αιολίδας», είχε πεθάνει ο δίδυμος αδερφός
του Χαρίλαος. Και οι δυο τους ήταν
αξιόλογοι και αξιαγάπητοι άνθρωποι και
σαν γείτονες στην περιοχή του Αγίου
Ευδοκίμου και συμμαθητές στο Γυμνάσιο ήμασταν καλοί φίλοι παιδιόθεν.
Ο Χαρίλαος παραδεχόταν και ανεγνώριζε τον Γιώργο σαν «μεγαλύτερο», γιατί φαίνεται πως ήταν πρωτότοκος, αν και ανακύπτει ισχυρή
διαφωνία για το ποιος είναι «πρώτος» στα δίδυμα. Είναι το πρώτον
συλληφθείς στη μήτρα της μητέρας
τους και τοποθετηθείς στο βάθος
της και ακολουθεί η δεύτερη σύλληψη στην έξοδο της μήτρας. Βέβαια
τα έμβρυα κάνουν τούμπες μέσα στο
μητρικό σάκκο και είναι δύσκολο να
προσδιοριστεί ποιο απ’ τα δύο είναι
«πρώτο» και ποιο δεύτερο. Να, ένα
βιολογικό και ίσως και νομικό πρόβλημα για το ποιο απ’ τα δύο νεογνά
είναι «αρχαιότερο», μεγαλύτερο.
Πάντως ο Χαρίλαος εκτός από τη γνωστή αγάπη και αφοσίωση των διδύμων
μεταξύ τους, έδειχνε και πρόσθετο
σεβασμό και ιδιαίτερη εκτίμηση προς
τον αδερφό του Γιώργο, που τον παίνευε σαν εξαίρετο δημοσιογράφο και
στιχοποιό. Γνωστότερο τραγούδι του
μελοποιημένο απ’ τον Κώστα Κλάβα
Ο Χαρίλαος Αναγνωστόπουλος μαθητής
γυμνασίου.
ήταν το «Λουλούδι μου». Σαν δείγμα της ποίησης του σας αντιγράφω
απ’ τον «Κυδωνιατικόν Αστέρα» του
1989 ένα ποίημά του:
Στην Πάνω Σκάλα, στο Συνοικισμό
μιλούν για Σμύρνη κι Αϊβαλί,
για τον Τσεσμέ, το Τσανταρλί.
Κι όπως το φέρνει και το ούζο
τις μνήμες κάνουν κολαούζο
κι ανιστορώντας τα παλιά
παν ως την Κόκκινη Μηλιά.
Στην Πάνω Σκάλα, στο Συνοικισμό
φορτούνα έχουν στην καρδιά
τ’ Αγιού Νικόλα τα παιδιά
κι αντάμα γράφουν μ’ αγιοκέρι
31
Ανταμώναμε όταν πήγαινα στην Αθήνα και πριν παντρευτούν το σπίτι τους
στην οδό Μπουμπουλίνας ήταν τόπος
συνάντησης όλων των Μυτιληνιών φίλων, τόσο που να μη βρίσκουν ησυχία.
Μετά συχνάζαμε σ’ ένα καφενεδάκι
στην οδό Χρήστου Λαδά, εκεί που
σήμερα είναι το μεγάλο κτίριο των
«Νέων» και του «Βήματος».
Σ’ αυτό ερχόταν κι ο αξέχαστος Στρατής Αναστασέλλης και δόστου παλιές,
αλλά και καινούργιες ιστορίες κι αστεία
και κάνα τραγουδάκι πότε-πότε. Μια
φορά πιάσαμε να τραγουδάμε: «Πάνω
στην όμορφη Λέσβο δεν είναι πια Γερμανοί»,
«Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα, το δίκιο και
τη λευτεριά». Όταν οι 5-6 θαμώνες του
καφενείου πήραν είδηση για το τι άκουγαν, άρχισαν ένας-ένας να το στρίβουν,
μη βρουν κανένα μπελά. Δικτατορία
ήταν κι απαγορευόταν απ’ τους γελοίους
σφετεριστές της εξουσίας ως και του
Θεοδωράκη τα τραγούδια.
σε κείνο το παλιό τεφτέρι:
Άλλονε πια ποτέ ξεριζωμό
στην Πάνω Σκάλα, στο Συνοικισμό.
Ο ίδιος ο Χαρίλαος, χαρούμενος και
εύθυμος άνθρωπος, ήταν πολύ καλός
γελοιογράφος και σκιτσογράφος. Συνεργασίες του έδινε στα περιοδικά
«Ρομάντσο», «Πάνθεον» και σε άλλα
αυτού του είδους, όπου δούλευε ως
συντάκτης κι ο Γιώργος. Συνεργαζόταν
και με αθλητικές εφημερίδες.
Την έμπνευσή του ο Χαρίλαος τροφοδοτούσε ξεφυλλίζοντας τόμους ελαφρών περιοδικών στην Εθνική Βιβλιοθήκη, ιδίως σατιρικών σαν το «Τραστ του
Γέλιου», όπου έβλεπε τις γελοιογραφίες και τα διάφορα σκίτσα των παλιών
ιδίως γελοιογράφων σαν τον Αρχέλαο,
Πολενάκη, Χριστόδουλο κ.α.
Ας πούμε το δημοσιευόμενο σκίτσο για
το νόθο δημοψήφισμα της Χούντας το
1973 για την τάχα Δημοκρατία, είναι μια
άλλη εκδοχή γελοιογραφίας, του Χριστόδουλου στη «Βραδυνή», όπου ένας
Κρητικός λυράρης λέει τη μαντινάδα:
«Τι συμβαίνει εδώ πέρα
άλλο να ψηφίζεις νύχτα
κι άλλο να βγαίνει την ημέρα».
Δεν αποδίδω ακριβώς τους στίχους,
αλλά αυτό ήταν το νόημά τους).
Τη Δικτατορία σατίρισε και με άλλες
επιτυχημένες γελοιογραφίες, που βέβαια δεν τόλμησε να δημοσιεύσει.
Εκτός απ’ αυτή την καλλιτεχνική δουλειά, που ως συνήθως δεν μπορούσε
να διαθρέψει την τετραμελή οικογένειά του, σχεδίαζε, τύπωνε και κατασκεύαζε γεωγραφικούς χάρτες τοίχου,
τους οποίους πουλούσε σε σχολεία
και ιδιώτες. Μικρόσωμος και λεπτούλης σαν τον αδερφό του φορτωνόταν
δεκάδων κιλών χάρτες και γύριζε στα
χωριά για να τους διαθέσει.
Γέλια εμείς. Νέοι ήμασταν τότε κι ο
Αναστασέλλης ακόμα πιο νιος κι ανέμελος. Έτσι έμειναν κι αυτός κι ο Χαρίλαος ως τα γεράματά τους.
Σκίτσο του Χαρίλαου Αναγνωστόπουλου (1973).
32
Απόψεις
- Θέσεις
Απόψεις
- Θέσεις
Ο οικοτουρισμός, η μαζική εγκατάσταση αιολικών πάρκων
και ο αναπτυξιακός προσανατολισμός της Λέσβου*
Γράφει ο Ευάγγελος Παυλής
Διδάκτωρ - Ερευνητής
Τμήμα Γεωγραφίας Πανεπιστημίου Αιγαίου
εγκατάσταση ανεμογεννητριών τότε
αναπόφευκτα η ζημία που θα προκληθεί στο φυσικό τοπίο της Λέσβου,
στην άγρια ζωή και στην τοπική οικονομία θα είναι μη αναστρέψιμη».
«Οι παρατηρητές πουλιών είναι μια
δυναμική ομάδα. Αποτελούν σημαντικό έσοδο για την τοπική οικονομία της
Λέσβου. Για πολλά θέρετρα και ιδίως
για το σημαντικό θέρετρο παρατήρησης πουλιών στη Σκάλα Καλλονής,
αποτελούν ένα ζωτικό κομμάτι της τοπικής οικονομίας με μέσο εβδομαδιαίο τοπικό όφελος περίπου 1000 ευρώ
ανά παρατηρητή πουλιών (σ.σ. για την
ακρίβεια, η επίσκεψή τους στο νησί διαρκεί 7-14 μέρες). Με περίπου 3.000
παρατηρητές πουλιών που επισκέπτονται το νησί κάθε χρόνο, σημαίνει ότι
το συνολικό ετήσιο όφελος από τη διεθνή κοινότητα παρατηρητών πουλιών
ανέρχεται στα 3.000.000 ευρώ. Το
ποσό αυτό αυξάνεται αν συνυπολογίσουμε και εκείνους που ενδιαφέρονται
για την ευρύτερη άγρια ζωή. Αυτό είναι
σημαντικό, ειδικά αν σκεφτούμε ότι η
δαπάνη αυτή αφορά μόνο μία ή δύο
περιοχές του νησιού. Τα ετήσια έσοδα από τον οικοτουρισμό (από όλες
τις ομάδες επισκεπτών που αναζητούν
την άγρια ζωή) είναι πιθανώς περισσότερα από την αποζημίωση που προσφέρει η εταιρεία εκμετάλλευσης του
Η Λέσβος είναι ένας από τους σημαντικότερους προορισμούς παρατήρησης πουλιών στην Ευρώπη, λόγω της
ποικιλίας ενδημικών και μεταναστευτικών πτηνών και οικοσυστημάτων. Ο
φυσικός αυτός πόρος αποτελεί κεφάλαιο, αλλά και κληρονομιά του τόπου,
και, μέχρι στιγμής, η αξιοποίησή του
γίνεται μόνο μέσω ορισμένων ιδιωτικών πρωτοβουλιών, ενώ η Πολιτεία
κοιτάζει από μακριά.
Σήμερα, με αφορμή την επένδυση
του ΡΟΚΑ και τη μαζική εγκατάσταση
αιολικών πάρκων στις Δημοτικές Ενότητες Καλλονής και Ερεσού-Αντίσσης
(περιοχές NATURA και περιοχές μικρών προστατευόμενων υγροτόπων
βάσει ελληνικού νόμου), οι παρατηρητές πουλιών, μέσω του Steve Dudley,
εξέφρασαν με τα παρακάτω λόγια την
άποψη και τη θέση τους:
«Μπορούν οι τοπικοί άρχοντες και
η ελληνική κυβέρνηση να διακινδυνεύσουν σοβαρά μια σημαντική μείωση
του οικοτουρισμού κατά τη διάρκεια
της τρέχουσας οικονομικής κρίσης; Είναι πρόθυμοι να αυξήσουν περαιτέρω
την οικονομική εξαθλίωση των πολιτών τους από την επέκταση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης σε
περιοχές όπως η Λέσβος, που έχει τη
δυνατότητα να ξεπεράσει τη σημερινή
κρίση; Αν προχωρήσει η πρόταση για
33
δεση με την ηπειρωτική Ελλάδα μέσω
των λογαριασμών τους (ΔΕΗ), της
οποίας το κόστος είναι αρκετά μεγάλο. Επίσης, η φυσική διακύμανση της
έντασης του ανέμου, οι διακυμάνσεις
της μηχανολογικής κατάστασης, η φυσική φθορά, τα ατυχήματα, οι βλάβες,
οι διακοπές στην παροχή ενέργειας,
κ.α., αφού οι ανεμογεννήτριες δεν είναι
δυνατόν να δουλεύουν πάντα με πλήρη απόδοση, θα κάνει τα οφέλη πολύ
λιγότερα από 3.700.000 ευρώ ετησίως.
Να συνεκτιμηθεί ότι μεγάλο μέρος
των οφελών που προσφέρονται από
την εταιρεία θα πηγαίνει έμμεσα στο
δημότη, αφού θα αποδίδεται μέσω του
Δήμου και του Κράτους (Πράσινου
Ταμείου), σε αντίθεση με τα έσοδα
από τον οικοτουρισμό που πηγαίνουν
απευθείας στο δημότη. Ως προς το
θέμα του εργοστασίου της ΔΕΗ, πρακτικά δεν είναι ακόμα δυνατή η πλήρης
απεξάρτηση από την παραγωγή της
ηλεκτρικής ενέργειας με τη βοήθεια
της αιολικής ενέργειας, καθώς η λειτουργία των ανεμογεννητριών προϋποθέτει λειτουργία θερμοηλεκτρικών
σταθμών. Συνεπώς, το εργοστάσιο της
ΔΕΗ, αν και θα αποφορτωθεί, θα συνεχίσει να λειτουργεί.
Βάσει των παραπάνω, υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο τα οικονομικά και κοινωνικά οφέλη που προσφέρονται από
την εταιρεία ΡΟΚΑΣ να είναι λιγότερα
από τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά οφέλη του οικοτουρισμού (παρατήρηση πουλιών, τουρισμός φύσης
& άγριας ζωής). Ο οικοτουρισμός φαίνεται ότι μπορεί να πληγεί σημαντικά
από την επένδυση, λόγω των ενδεχομένων επιπτώσεων των αιολικών πάρκων στην πλούσια πανίδα και χλωρίδα
του νησιού. Αν, στα παραπάνω, προσμετρηθούν πιθανές αρνητικές επι-
έργου (νομίζω ότι αυτό είναι περίπου
3.700.000ευρώ)» (πηγή: http://www.
lesvosbirding.com)
Η ομάδα των παρατηρητών πουλιών
εμφανίζει μια ισχυρή συνοχή και αν
χρειαστεί, κάνει πράξη τα λόγια της.
Ενδεικτικά, αξίζει να αναφερθεί ότι
σήμερα η συντριπτική πλειοψηφία των
Ευρωπαίων παρατηρητών πουλιών αρνείται να επισκεφτεί το νησί της Μάλτας λόγω του βάρβαρου κυνηγιού των
άγριων πτηνών, για το οποίο τόσο η
τοπική αυτοδιοίκηση, όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν καταπολεμάν.
Όσον αφορά την επένδυση ΡΟΚΑ,
τα οφέλη -που δεν είναι ορθό να παρουσιάζονται με απόλυτους αριθμούς,
αλλά μόνο με ποσοστά- ΔΕΝ είναι
πραγματικά ανταποδοτικά/ αντισταθμιστικά για τον τοπικό πληθυσμό. Είναι
τα όσα προβλέπονται βάσει του ισχύοντος νόμου και των κατασκευαστικών
αναγκών της επένδυσης, ενώ αφορούν
ΜΟΝΟ τους κατοίκους ΕρεσούΑντίσσης και Καλλονής και όχι όλους
τους κατοίκους της Λέσβου.
Τα βασικά αυτά οφέλη είναι 30 μόνιμες και αρκετές περιστασιακές θέσεις
εργασίας (για 3 χρόνια, από το 2017
και μετά) που προβλέπονται από τη
μελέτη της εταιρείας (η ελληνική εμπειρία έχει δείξει ότι τα νούμερα των μελετών των εταιρειών είναι πολύ μικρότερα κατά τη διάρκεια του έργου), η
πρόσκαιρη (3χρονη) τόνωση του κατασκευαστικού/ οικοδομικού κλάδου
και το μηνιαίο όφελος των 20 ευρώ
(που σαφώς θα είναι λιγότερο ίσως και
κατά 30-40% λόγω των αναμενόμενων
διακυμάνσεων στην απόδοση) σε κάθε
λογαριασμό της ΔΕΗ.
Παράλληλα, θα πρέπει να συνυπολογιστεί ότι οι δημότες είναι εκείνοι που
θα κληθούν να πληρώσουν τη διασύν34
αιολικής ενέργειας με ανεμογεννήτριες, αλλά ως προς την τεράστια κλίμακα/ μέγεθος της συγκεκριμένης επένδυσης, η οποία δεν συνάδει με την
κλίμακα του πολυδιάστατου και πολυλειτουργικού ελληνικού νησιωτικού τοπίου, ούτε με την αναπτυξιακή κατεύθυνση του τόπου. Ενστάσεις επίσης
υπάρχουν ως προς τα αντισταθμιστικά
οφέλη, τα οποία θα πρέπει να απευθύνονται στο σύνολο του πληθυσμού,
να είναι ικανοποιητικώς ανταποδοτικά,
αειφόρα και μακροπρόθεσμα. Τέλος,
είναι αυτονόητο ότι η δημόσια διαβούλευση του έργου και η συμμετοχή του
κοινού, προϋποθέτει πολύπλευρη και
επαρκή ενημέρωση των πολιτών από
την Πολιτεία.
Θα ήταν, λοιπόν, χρήσιμο, σωστό και
πρέπον για τους αρμόδιους φορείς και
τα κέντρα λήψης αποφάσεων σε τοπικό
και εθνικό επίπεδο, εφόσον διακυβεύεται το δημόσιο συμφέρον, να διερευνήσουν προσεκτικά τα παραπάνω και να
λάβουν επαρκώς υπόψη τις μελέτες και
τα άρθρα των εξειδικευμένων επιστημόνων του Πανεπιστημίου Αιγαίου (κυρίως) που έχουν εκπονηθεί για το έργο
«Αιγαία Ζεύξη», τα οποία συγκλίνουν
σε αρκετά τους συμπεράσματα.
δράσεις της επένδυσης ΡΟΚΑ σε άλλες ειδικές μορφές τουρισμού, όπως
ο αγροτοτουρισμός, γεωτουρισμός,
περιπατητικός τουρισμός, εκπαιδευτικός τουρισμός, κ.λπ. (κίνδυνοι σε αρχαιολογικές θέσεις και σε διάσπαρτα
απολιθώματα, πολλαπλασιασμός φαινομένων διάβρωσης, επίδραση στην
ποιότητα των χαρακτηριστικών του
τοπίου, επίδραση σε μονοπάτια, κ.λπ.),
όπως έχουν τονίσει αρκετοί επιστήμονες σχετικών αντικειμένων, τότε το
πρόβλημα γίνεται ακόμα μεγαλύτερο
έχοντας επιπτώσεις στον τομέα της
απασχόλησης, στην τοπική οικονομία
και στα δημόσια έσοδα. Οι απώλειες
αυτές δεν θα είναι μόνο σε αριθμούς
τουριστών, αλλά θα σημάνουν αδυναμία σχεδιασμού της μελλοντικής
τουριστικής ανάπτυξης σε διαφόρους
τομείς, όπως και (μερική) αδυναμία
προώθησης/ αξιοποίησης της πρωτογενούς μας παραγωγής μέσω του
τουρισμού. Γενικότερα, ο τουρισμός
ωφελεί περισσότερους οικονομικούς
κλάδους, απ' ότι η αιολική βιομηχανία,
ενώ, σήμερα, υπάρχει ανάγκη προώθησης της τοπικής παραγωγής. Επιπλέον,
η αναπτυξιακή κατεύθυνση/ προσανατολισμός του νησιού προς τις ειδικές/
εναλλακτικές μορφές τουρισμού και
γενικότερα προς τις δραστηριότητες
ήπιας μορφής, δεν αφήνει περιθώρια
για τέτοιου μεγέθους παρεμβάσεις
στον πολιτισμικό και φυσικό του κεφάλαιο/ πόρο/ κληρονομιά. Ποιοι είναι
εκείνοι, άραγε, που θα πάρουν την ΕΥΘΥΝΗ να αλλάξουν/ ακυρώσουν (είτε
με οριστική απόφαση, είτε με γνωμοδοτική) την αναπτυξιακή κατεύθυνση/
προσανατολισμό του νησιού, με ποια
κριτήρια και με ποιο σχεδιασμό;
Εν κατακλείδι, οι βασικές ενστάσεις
δεν είναι ως προς την αξιοποίηση της
*Το περιοδικό μας, από αυτό το τεύχος, θα
δημοσιεύει κατά καιρούς «απόψεις-θέσεις»
πάνω σε θέματα που αφορούν τον Πολιτισμό, το Περιβάλλον και γενικά την Ποιότητα Ζωής στο αγαπημένο μας νησί.
Θα είχε ίσως μεγάλο ενδιαφέρον και ένας
διάλογος με τους αναγνώστες μας πάνω
στα συγκεκριμένα θέματα.
Το σημερινό μας ενδιαφέρον άρθρο του
καθηγητού κ. Ευαγ. Παυλή δημοσιεύτηκε
στην εφημερίδα «Δημοκράτης» στο φύλλο
της 21ης Σεπτεμβρίου 2012.
35
Με τρεις παραδοσιακές συνταγές, εύχομαι σε όλες τις αναγνώστριές μας καλές
και χαρούμενες γιορτές.
Κατερίνα
Χριστουγεννιάτικη γεμιστή γαλοπούλα
(Με μαρινάρισμα)
Υλικά για μία γαλόπουλα (4-5 κιλά)
μορφα με ένα πινέλο εσωτερικά και
εξωτερικά, την τοποθετούμε σε ένα
ταψί και την αφήνουμε για 3-4 ώρες.
Για την μαρινάδα
1 φλιτζ. του καφέ ελαιόλαδο
1 κ.σ. μουστάρδα απαλή
1 φλιτζ. του καφέ κονιάκ
2 κ.σ. μέλι
1 κ.σ. σόγια σος
φεσκοτριμμένο πιπέρι
Γέμιση γαλοπούλας
Σε ένα μεγάλο τηγάνι ζεσταίνουμε το
ελαιόλαδο και σοτάρουμε το κρεμμύδι μέχρι να ροδίσει. Ρίχνουμε μέσα
τον κιμά και τον καβουρδίζουμε καλά.
Ρίχνουμε το ρύζι και ανακατεύουμε.
Σβήνουμε με το λευκό κρασί. Προσθέτουμε τη σταφίδα, το κουκουνάρι και
τα κάστανα. Ανακατεύουμε, προσθέτουμε 1 ποτήρι κρασιού νερό και αφήνουμε να πάρει βράση. Αποσύρουμε
τη γέμιση από τη φωτιά και προσθέτουμε το μπαχάρι, το αλάτι και το πιπέρι. Με τη βοήθεια ενός κουταλιού
γεμίζουμε τη γαλοπούλα πιέζοντας τη
γέμιση για να χωρέσει όση περισσότερη γίνεται. Ράβουμε το άνοιγμα με
κλωστή, ή τοποθετούμε στην τρύπα
ένα ξινόμηλο. Βάζουμε το ταψί στο
φούρνο, περιχύνοντας τη γαλοπούλα
με όση μαρινάδα έχει μείνει, τη σκεπάζουμε με ένα λαδόχαρτο πρώτα και
με ένα αλουμινόχαρτο κλείνουμε καλά
το ταψί. Την ψήνουμε στους 180°C για
περίπου 3,5 ώρες. Την τελευταία μισή
ώρα αφαιρούμε το αλουμινόχαρτο και
το λαδόχαρτο και την αφήνουμε να
ροδίσει καλά.
Η γεμιστή γαλοπούλα είναι έτοιμη για
το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι σας.
Για τη γέμιση
1 κιλό κιμάς χοιρινός
3 κ.σ. ρύζι για πιλάφι
24 κάστανα ψητά και καθαρισμένα
4 κ.σ. μαύρη σταφίδα χωρίς κουκούτσι
4 κ.σ. κουκουνάρι
1 κρεμμύδι μεγάλο, τριμμένο στο μίξερ
3 κ.σ. ελαιόλαδο
1 ποτήρι κρασιού λευκό ξηρό κρασί
4-5 κόκκοι μπαχάρι
Αλάτι, πιπέρι
Εκτέλεση:
Μαρινάρισμα
Προετοιμάζουμε τη γαλοπούλα, καθαρίζοντάς τη σχολαστικά και πλένοντάς
τη με άφθονο κρύο νερό. Σ’ ένα μπλέντερ ρίχνουμε τα υλικά της μαρινάδας
και τα δουλεύουμε όσο να γίνουν πολτός. Αλείφουμε τη γαλοπούλα ομοιό36
Πλατζέτα: πιτάκια με καρύδι
Εκτέλεση:
Ετοιμάζουμε τη ζύμη αναμειγνύοντας το λάδι, το νερό, το αλεύρι και
το μπέικιν. Στη συνέχεια κόβουμε τη
ζύμη σε μικρά κομμάτια (σε μέγεθος
μανταρινιού) και τα ανοίγουμε σε λεπτό φύλλο. Ραντίζουμε κάθε φύλλο με
λάδι, βάζουμε δύο κουταλιές καρυδόψιχα, το τυλίγουμε και στρίβοντάς το
φτιάχνουμε μακριές, λεπτές λουρίδες.
Τοποθετούμε κάθε λουρίδα σε στρογγυλό ταψί, ξεκινώντας από το κέντρο
σε σχήμα κοχλία. Όταν το ταψί γεμίσει, περιχύνουμε την πλατζέτα με λίγο
ζεματιστό λάδι και ψήνουμε στους 150
βαθμούς μέχρι να ροδίσει το φύλλο.
Ετοιμάζουμε το σιρόπι στη φωτιά,
φροντίζοντας να λιώσει καλά η ζάχαρη, και περιχύνουμε την έτοιμη κρύα
πλατζέτα. Πασπαλίζουμε με κανέλα.
Υλικά:
1 φλιτζάνι τσαγιού ελαιόλαδο
2 φλιτζάνια τσαγιού νερό
1 1/2 κιλό αλεύρι
1 κουταλάκι γλυκού κοφτό μπέικιν ή σόδα
1 κιλό ψιλοκομμένη καρυδόψιχα
Κανέλλα
Για το σιρόπι
2 κιλά ζάχαρη
1 λίτρο νερό
3 φακελάκια βανίλια
Γκιουζλεμέδες
Εκτέλεση:
Ανακατεύουμε τα υλικά για το φύλλο και μόλις είναι έτοιμη η ζύμη την
αφήνουμε για μία ώρα να ξεκουραστεί.
Κατόπιν τη χωρίζουμε σε 4 μέρη και
ανοίγουμε ψιλό φύλλο. Έχουμε ήδη
ανακατέψει σε μία λεκάνη τα υλικά της
γέμισης την οποία χωρίζουμε εξίσου
σε 4 μέρη. Παίρνουμε κάθε μέρος γέμισης και το τοποθετούμε στο κέντρο
του κάθε φύλλου. Το διπλώνουμε σε
σχήμα παραλληλόγραμμου και πατάμε
τις άκρες με πιρούνι για να κολλήσουν
καλά μεταξύ τους. Τηγανίζουμε σε
καυτό λάδι.
Αν θέλουμε στο σερβίρισμα πασπαλίζουμε τα «μαντιλάκια» μας με τυρί.
Υλικά:
Για το φύλλο:
1/2 κιλό αλεύρι
2 κουταλιές σούπας ελαιόλαδο
ελάχιστο αλάτι
1 ποτήρι γεμάτο χλιαρό νερό
1 κουταλιά ξύδι
Για τη γέμιση:
3 αυγά
1/2 κιλό φέτα τριμμένη
1 βραστή πατάτα
αλάτι, πιπέρι
37
Τιμή στους μεγάλους Ποιητές μας
Το όνειρον
Γεώργιος Βιζυηνός
1849-1896
Εψές είδα στον ύπνο μου ένα βαθύ ποτάμι,
-Θεός να μην το κάμη να γείν’ αληθινό!
Στην όχθη του στεκότανε γνωστό μου παλληκάρι
χλωμό σαν το φεγγάρι, σαν νύχτα σιγανό.
Αγέρας το παράσπρωχνε με δύναμη μεγάλη,
σαν νάθε να το βγάλη απ’ της ζωής τη μέση.
Και το νερό, π’ αχόρταγα τα πόδια του φιλούσε,
θαρρείς το προσκαλούσε στ’ αγκάλια του να πέση.
-Δεν ειν’ αγέρας, σκέφθηκα, και σένα που σε δέρνει.
Η απελπισιά σε παίρνει κ’ η απονιά του κόσμου!
Κ’ εχύθηκ’ απ’ τον θάνατο τον δύστυχο ν’ αρπάξω…
Ωϊμέ! Πριν ή προφθάξω, εχάθηκ’ απ’ εμπρός μου!
Στα ρέμματα παράσκυψα, να τον ευρώ γυρεύω.
Στα ρέμματ’ αγναντεύω, το λείψανό μ’ αχνό!...
Εψές είδα στον ύπνο μου ένα βαθύ ποτάμι,
-Θεός να μη το κάμη να γείν’ αληθινό!
38
Αχ να μπορούσα
Ερωτικό
Δημήτρης Καραμβάλης
Δημήτρης Νικορέτζος
Δεν ξέρω από πια μεριά
Μου χαμογέλασε ο Θεός
Εκείνο που μόνο γνωρίζω
Είναι πως τη νύχτα που σ’ αντάμωσα
Το φεγγάρι των χαμένων μου ονείρων
Ξαναβγήκε πάλι μέσα στο χαμόγελό σου
Και στα χέρια σου που φίλησα
Φεύγαν κι ερχόντουσαν ξανά τ’
αγριοκότσυφα
Χελιδόνιζαν στο σπαθάτο σου κορμί.
Τα χρόνια που έχασα πριν σε γνωρίσω
Μέσα σε θρύψαλα παλιών καιρών
Δε σταματούσα να ιστορώ τη μορφή που
θα’ χες
ως τη στιγμή που θα’ ρχόσουν κοντά μου
Ντυμένη στ’ άσπρα και στα πράσινα
Ποιος ξέρει από ποια καρτέρια και
χαράματα
Και ποια πεδία βολής ψυχών και
οραμάτων
Τότε που περνούσες πλάι μου
Και δεν το πίστευα
κι έμενα στο φόβο και δεν σου μιλούσα
Κι έμενα πάλι στο μεταίχμιο
Ζωής και θανάτου,
ελπίδας και απελπισίας ανάμεσα
Άνοιξης και φθινοπώρου γυρτό μικρό
καλάμι…
Εκείνο που μόνο γνωρίζω
Είναι πως στο δάσος με τα πεύκα
Που τώρα βαδίζουμε αγκαλιασμένοι
Έχουμε αρκετές φορές ο ένας βγει
Την ώρα που απ’ την απέναντι πλευρά
Έμπαινε ο άλλος…
Εκείνο που μόνο δεν γνωρίζω
Είναι πόσους κύκλους ζωής διανύσαμε
Μέχρι να διασταυρωθούν για πάντα
Τα κουρασμένα βήματά μας…
Αχ να μπορούσα ένα σκοπό στη λύρα να τονίσω
που κανενός η μουσική να μην τον έχει πει
πρωτάκουστο κι αμόλευτο να σου τον
τραγουδήσω
Και να ‘ναι κάτι απ’ τ’ όνειρο και κάτι απ’
τη σιωπή!
Αχ να μπορούσα ό,τι βολεί στον κόσμο να
σου δώσω
και στ’ απαλό σου μέτωπο διαμάντι ένα φιλί
κι έτσι νεράιδα να γελάς και να σε
καμαρώσω
στο πάλλευκο σου φόρεμα με φως
τριανταφυλλί!
Να ‘μουν καράβι της χαράς να σ’ έπαιρνα
στα πλάτη
Να ‘σαι στο κύμα λευκαφρός του πόντου
μυστικό
και κάπου ν’ αγναντεύαμε της λήθης το παλάτι
να μας προσμένει ολόφωτο με κήπο εξωτικό!
Με της αυγής χαμόγελα στεφάνι να σου φτιάξω
να σου κεντήσω νούφαρα μ’ ολόχρυσα κλωνιά
της καλομοίρας τ’ ΄άμετρα τα δώρα να
φυλάξω
που τόσα χρόνια πρόσμενες στη
βαρυχειμωνιά!
Σαν άυλο δάκρυ, τ’ ουρανού τον κάμπο να
περάσω
και φως από το χρώμα σου να σπείρω χαρωπά
το ψίθυρο της ρεματιάς να φέρω από το δάσο
και μια καμπάνα στ’ άγναντο τον όρθρο
να χτυπά!
Αχ να μπορούσα ένα σκοπό στη λύρα να τονίσω
μιας Απολλώνιας άνοιξης τραγούδι ν’ αντηχεί
Πρωτόφαντο κι ατίμητο για να σου το χαρίσω
λουλούδι ακριβοθώρητο στην άγια σου ψυχή.
39
Αργοσβήνει το καλοκαίρι…
Θέλει καθαρότητα, πείρα
δούλεψη πολύ, κουράγιο
δύναμη και θάρρος
για να ελπίζεις τ’ όραμα.
Δροσιστικό το πέρασμα
στα περιβόλια με τους ροδαλούς
τους κλώνους που μας φέρνουν ένα
ρυάκι
από αίμα με όραμα.
Εκεί στο ατέλειωτο η αρμονία του
οράματος.
Στον Μίμη
Κική Σαραντάκου
Αργοσβήνει το καλοκαίρι στην Αίγινα…
Κι η ζέστα του ήλιου
συμπυκνώθη στη ρόγα του σταφυλιού,
στη γλύκα του σύκου,
στο χρώμα των φιστικιών,
μ όλες τις αποχρώσεις του κόκκινου.
Και στα μάτια σου!
Τώρα, που καταλάγιασε το πλάνταγμα
της ζωής,
είναι σαν τις θάλασσες του Σεπτέμβρη,
μετά τα μελτέμια…
Νόστος
Στρατής Γ. Γιαννίκος
Τη μνήμη άφησε
θάλασσα μακρινή.
Μπήκε σε κήπους
στέναξε.
Η μνήμη πέλαγος
αρμύρισε η ψυχή.
Νόστος απέραντος
πατρίδα γαλανή.
Αργοσβήνει το καλοκαίρι στην Αίγινα…
Φυλακίζω τον ήλιο στις γυάλες με το
γλυκό,
στο βαρέλι την αψάδα του μούστου.
Πιάνομαι στα χέρια σου ν' απαγκιάσω.
Είναι βαρύς ο χειμώνας που έρχεται.
Γύρισε έψαξε.
Ακούμπησε το βράχο
στην άκρη του χωριού.
Να βλέπει κύμα
να ριγά.
Το σκίρτημα να νιώθει
του κάμπου την ανάσα.
Μύρισ’ ανθό χλωρό.
Της λυγαριάς το φύλλο
μύρισε.
Κι είπε:
Εκεί στο ατέλειωτο
Ιγνάτιος Αλεξίου
Κι όταν ακόμη σύννεφα και μπόρες
έλθουν
εμείς το τραγούδι θα έχουμε παρέα
στην αγκαλιά μας παιδί θα τόχουμε.
Έτσι στην ώρα του πνεύματος
θέλω να γράφω την παιδική μου αλήθεια
και την ανδρική μου πείρα.
Των μοιρασμένων τα όνειρα
δεν είναι πια καθώς εδόθηκαν.
Των φωτεινών τα σύμβολα
δεν έχουν την ουσία
το μόνο πράγμα και το μεγαλύτερο
το δικό τους όραμα.
Όταν λαμπύζουν οι ελιές
ίσως γίνει κάτι.
Πνευμόνια ανοίξτε διάπλατα.
Όσον αγέρα που χωρά
να λάβετε.
Οι μέρες μας είναι άπειρες.
Η μέρα είναι μία.
Μνήμη μου θάλασσα.
Μνήμη αγέρα.
40
Στης ξενιτιάς
το τελευταίο
το φευγιό.
Μνήμη μου θάλασσα
Μνήμη αγέρα.
Της ζωής μας το μηδέν και το άπειρο.
Κι όλα θα είναι πάλι στο γιατί.
Όρκοι που έσβησαν στο περίμενε.
Να δένεις τα λάθη με του Μάρτη την
κλωστή.
Της ψυχής μας το αμήν και το πήγαινε.
Χριστούγεννα
Νυχτώνει ξανά στις ανώνυμες συνοικίες.
Ο νόστος της θάλασσας στις αντένες
φωλιάζει.
Χριστόψωμα ο Ελπήνορας στους
αλαφροΐσκιωτους τάζει.
Με τα ρέστα που ξέχασαν οι Τρίτωνες
στα βραχάκια.
Χρυσούλα Χατζηγιαννιού
Νάναι τόσο χρονώ το σπήλαιο και η
φάτνη
κι’ όμως το φέγγος της να μένει ακόμα
έξω.
Στα πετρόσκαλα και στην αυλή μας
ότι, η έπαρση
μας πήρε τα κλειδιά
και μας εκλείδωσε έξω απ’ την ψυχή
μας.
Κι όμως οι Μάγοι αιώνια θάρχονται
πλούσια δώρα φέροντες
απ’ την Περσίδα γη
να ξαναφέρουν στο βαθύ μας μεσονύχτι
του Ήλιου την Ανατολή.
Φθινόπωρο
Νότης Παναγιώτου
Τώρα το φθινόπωρο μέσα μου έχει
απλώσει
ισκιερό, βαθύ
Τώρα πια κι ο πόθος μου δε θα
ξεφαντώσει,
έχει κοιμηθεί.
Ίσκιος μες στους ίσκιους θα γυρίζω
τώρα
στη βαθειά σιγή.
Λαχταράς καρδιά μου τ’ ουρανού τη
μπόρα
και την αστραπή.
Νυχτώνει
Άρης Ταστάνης
Νυχτώνει ξανά στις σκουριασμένες
αποβάθρες.
Το μάτι του κυκλώνα στο πέλαγος
βοσκάει.
Κι η Μαντόνα στη λεωφόρο
τσιχλόφουσκες σκάει.
Κάτω από το νέο malboro με τον
αξύριστο κάου-μπόι.
Ήταν από χιόνι της γενιάς μας το σόι.
Τ’ ουρανού τη μπόρα και τ’ αστροπελέκι
πόθησες ψυχή.
Τα όνειρά σου σκόρπισε το βαρύ πελέκι
κι είσαι μοναχή.
Νάτο το φθινόπωρο που ‘χες λαχταρήσει
έρημη ψυχή.
Το θέρος είναι θύμηση, στέρεψε κι η
βρύση
που ήπιαμε μαζί.
Κι όπου νάναι θα έρθει η βροχή.
Καθώς θα κλείνεις το παράθυρο.
Στο τζάμι πάνω διάφανη γραφή.
41
Ερώτημα
πότε πάλι ήταν εύκολη η ανασαμιά,
ανάλαφρος ο ύπνος.
Γιώργος Κόμης
Πότε άνοιγαν φόβος και ντροπή βαθύ
βάραθρο -για το τίποτα- κάτω απ’ τα
πόδια,
πότε πάλι ερχόταν -κι αυτός αχνόςκάποιου θρίαμβου αχός.
Τα χέρια χαλαρά και το χαρτί μπροστά μου
σαν Στέπα χιονισμένη ή Έρημος καυτή.
Τα μάτια στυλωμένα εκεί που δεν
υπάρχει κάτι
και ειν’ αυτό η έσχατη απειλή.
Πότε ξεχώριζε μακριά η καρμανιόλα
και σέρνονταν για κει βήματα ένοχα,
σκυφτά,
πότε πάλι αθώου θυμός σήκωνε μαύρη
παντιέρα.
Πιέζω την πένα στο χαρτί ωσάν μαχαίρι
χαράζω τη σάρκα του να βγει,
στίχος η αίμα ή κραυγή μα αυτό
σωπαίνει.
Αντέχει, μαζί όλα τούτα,
κι άλλα ακόμα …
χωρεί μαζί Άδη, Ουρανό …
κι ακόμα ζει;
Ω Θέ μου,ναν’ τούτο η αρχή του τέλους
η όψη του χαμού;
ή ναν σωτήριο σάλπισμα πολέμου στην
άκρη του γκρεμού;
Κλαπάδος
Πλούσια ζωή
Άρης Καλάργαλης (Μικρασιάτης)
Παναγιώτης Αλεξέλλης
Ο χρόνος φύσηξε συντρίμια
τ’ αγκονάρια των σπιτιών
αιολικές κολόνες
Στα πίσω δωμάτια
πεύκα πλατάνια καστανιές
Μπροστά μυρσίνες δάφνες
αγριοτριανταφυλλιές
Το κιρκινέζι παρακολουθεί
τα χνάρια των γενειοφόρων
Τόσους χρόνους πολεμάνε
τη σιωπή
Εξισλαμισμένοι εξελληνισμένοι
χρόνια σκοτεινά ολούθε
Το νερό
στον καμμένο Πλάτανο
Δροσισμός ψυχών
πορεία του μέλλοντος
ατελεύτητη.
Πως βρέθηκε πηγή ξερή και γη
στεγνή, φρυγμένη, δίπλα σε δροσερά νερά,
άνθια και φουντωμένους λόφους;
Πως μπόρεσε άνθρωπος μονάχος στο
φεγγάρι
- ψάρι που μάταια το στόμα ανοιγοκλείνει στη ζωή να μείνει, να ξαναδεί την αυγή;
Πότε ταυροκεφαλές ξεπρόβαλλαν
μιλώντας
απ’ το στενοπαράθυρο του πύργου,
πότε πάλι φαινόταν της Εδέμ φωλιά.
Πότε ξεσπούσε άγνωστη αντάρα μέσ’ στα
στήθια
στράγγιζε τον αέρα, σούρωνε την καρδιά,
42
ποιήματα του Ελύτη ή του Ρίτσου.
Τα καφενεία που φωτογράφησε στην
πατρίδα της Μυτιλήνη η Τζέλη Χατζηδημητρίου μοιάζουν με άνθη στο χείλος
του γκρεμού της ζωής ή του θανάτου
των ανθρώπων της νήσου. Της υφηλίου. Μου θυμίζουν μια πόλη που χάνεται.
Την τέχνη της ηρεμίας, της απουσίας
των καρδιακών παθήσεων ή της υπέρτασης. Γι' αυτό μοιάζουν με εκκλησίες
άγνωστων θεοτήτων. Χαμένων παραδείσων. Γεννούν δάκρυα για την ομορφιά
τους. Δάκρυα καθαρής ψυχής.»
Κεντρική διάθεση του λευκώματος
από τις εκδόσεις «Αιολίδα» στη Μυτιλήνη, Αλκαίου 4.
Γιώργος Χρονάς
Τζέλης Χατζηδημητρίου
«39 Καφενεία και ένα κουρείο»
Λεύκωμα που απαθανάτισε την αυθεντικότητα των χώρων αυτών που αργοπεθαίνουν.
Με κείμενα των:
Aλέκου Φασιανού, Γιώργου Xρονά, Γιώργου
Nικολακάκη, Eυθύμιου Παπαταξιάρχη, Θανάση Παρασκευαΐδη και Φωτεινής Φραγκούλη
Επανακυκλοφορεί στα ελληνικά και
στα αγγλικά.
Τα καφενεία που φωτογράφησε, στη Μυτιλήνη, η Τζέλη Χατζηδημητρίου είναι σαν τις
παλιές πορσελάνες στο
ντουλάπι με το τζάμι και
τους καθρέφτες. Λαμπερά και φωτεινά. Η αρχιτεκτονική τους
και το φίνο γούστο τους -που βγαίνει πηγαία- τα κάνουν όψεις ενός πολιτισμού
που θα χαθεί. Μοιάζουν σαν να υπήρχαν
πάντα. Σαν να μην έχουν ηλικία. Είναι και
της αρχαιότητος και της χθεσινής μέρας.
Άπλετο φως τα λούζει. Το φως της
Μυτιλήνης. Τα χρώματά τους, όπως των
λουλουδιών στους αγρούς. Οι όψεις των
θαμώνων τους λουσμένες σ' ένα φως
αγιότητος. Μια ηρεμία διακατέχει τον
χώρο. Είναι η ώρα πριν την άφιξη του
αγγελιοφόρου. Πριν από την αντιπαροχή τους, ή την κατεδάφιση. Πριν από τον
μαρασμό των άγνωστων αναχωρήσεων θανάτων, ξενιτιάς, αρρώστιας.
Νερό, γλυκά του κουταλιού, άφθονοι
καφέδες τα όπλα τους. Οι καρέκλες
όπως στα έργα του Θεόφιλου ή του
Τσαρούχη. Τα τραπέζια τους όπως στα
Φυσική ιστορία της Λέσβου
«Άγρια θηλαστικά της Λέσβου»
Εκδότης: Συλλογή Φυσικής Ιστορίας
Βρίσας Λέσβου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Σελ. 220
Μυτιλήνη 2012
Τα «Άγρια θηλαστικά
της Λέσβου» είναι το
δεύτερο βιβλίο της σειράς «Φυσική ιστορία της
Λέσβου» που εκδίδεται
από τη Συλλογή Φυσικής
Ιστορίας Βρίσας Λέσβου
του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Το πρώτο βιβλίο
της σειράς αφορούσε τα «ΑΜΦΙΒΙΑ &
ΕΡΠΕΤΑ» της Λέσβου και είχε εκδοθεί στην Ελληνική και Αγγλική Γλώσσα.
43
Το παρόν βιβλίο έχει σαν σκοπό να κάνει γνωστά στο ευρύ κοινό την αναμφισβήτητα πλούσια πανίδα των θηλαστικών
της Λέσβου, αλλά και να δώσει πληροφορίες για τη ζωή των πλέον συγγενικών συγκατοίκων μας πάνω στον πλανήτη.
Οι συγγραφείς του βιβλίου προέρχονται από το Πανεπιστήμιο Αθηνών
(Στρατής Βαλάκος, Παναγιώτης Παφίλης,
Χρυσή Σίμου), το Πανεπιστήμιο Αιγαίου
(Γιώργος Παπαμιχαήλ) και το Πανεπιστήμιο Κρήτης (Παναγιώτης Γεωργιακάκης,
Πέτρος Λυμπεράκης). Τη συγγραφική
ομάδα πλαισιώνει και ο Κώστας Ταξείδης,
που η συμβολή του στην έκδοση της σειράς είναι ανεκτίμητη. Το βιβλίο δεν είναι
ένα απλό λεύκωμα όπου παρουσιάζονται
τα είδη ενός νησιού, με φωτογραφίες και
κάποια κείμενα αλλά αποτελεί έναν πλήρη
οδηγό για τα θηλαστικά. Αυτό γιατί στο
πρώτο μέρος του βιβλίου δίνονται όλες
οι πληροφορίες που αφορούν τη ζωή των
Θηλαστικών. Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου παρουσιάζονται τα θηλαστικά της
Λέσβου. Από τα 115 είδη θηλαστικών
της Ελλάδας τα 38 είδη εξαπλώνονται
στη Λέσβο. Τα είδη κατανέμονται σε 26
γένη, 14 οικογένειες και επτά τάξεις. Αν
εξαιρεθούν τα Κητώδη και η φώκια, η Λέσβος έχει μια πλούσια πανίδα χερσαίων
θηλαστικών συγκρινόμενη με άλλα μεγαλύτερα νησιά της Ανατολικής Μεσογείου,
όπως είναι η Κρήτη (34 είδη) και η Κύπρος (26 είδη).
Στην ξεχωριστή περιγραφή του κάθε
είδους αναφέρονται: Η ονομασία του
(επιστημονική, κοινή, και τοπική αν υπάρχει), τα γνωρίσματα του, οι βιότοποί του,
τα χαρακτηριστικά της αναπαραγωγής
του, η κατανομή του, οι κίνδυνοι και το
καθεστώς προστασίας. Το βιβλίο φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα εργαλείο για αυτόν
που αγαπά και ενδιαφέρεται για το φυσικό περιβάλλον, ιδίως για περιβάλλοντα
που είναι μοναδικά αλλά και ευαίσθητα
όπως είναι τα νησιωτικά, που οποιαδήποτε διαταραχή έχει απρόβλεπτες καταστροφικές συνέπειες. Δεν πρέπει να
ξεχνάμε ότι το φυσικό περιβάλλον ενός
τόπου αποτελεί αναπόσπαστη τμήμα της
πολιτιστικής κληρονομιάς.
Το ενδιαφέρον αυτό βιβλίο μπορεί να
το προμηθευτεί κανείς στη Μυτιλήνη από
το κεντρικό βιβλιοπωλείο των εκδόσεων
«Αιολίδα» Αλκαίου 4 και στην Αθήνα από
τις εκδόσεις «Πρωτεύς» Μεγ. Αλεξάνδρου 19, Ζωγράφου, Τηλ. 210 7792 166.
Θ.Α.Π.
Αριστείδης Καλάργαλης
«Ελευθέρια Λέσβου 1912-2012»
Συμβολή στη λεσβιακή γραμματεία
Τόμος τέταρτος
Εκδόσεις «Εντελέχεια», σελ. 176
Μυτιλήνη 2012
Ο πάντα δημιουργικός,
σοβαρός, ακαταπόνητος,
χαμηλών τόνων Αριστείδης Καλάργαλης, μας
εξέπληξε ευχάριστα και
μας ικανοποίησε με την
έκδοση του τελευταίου
του βιβλίου, που είναι καρπός έρευνας και συλλογής εξαίρετων κειμένων
Ιστορίας και λογοτεχνίας της Λέσβου
των 100 χρόνων.
Μέσα από το βιβλίο του Καλάργαλη
«Ελευθέρια Λέσβου 1912-2012», με
το δημοσιογραφικό άρθρο, την ανταπόκριση, το ποίημα, το χρονογράφημα, το χρονικό, όπως αποτύπωσαν οι
λόγιοι της Λεσβιακής Άνοιξης, στις
εφημερίδες, την Απελευθέρωση της
Λέσβου το 1912, ζούμε, όσο είναι δυνατό, τη Μυτιλήνη πριν εκατό χρόνια,
44
Felix Sartiaux
«Φωκαϊκά Βλέμματα»
Έκδοση «Δ. Δούκας & Σια»
Μυτιλήνη 2012
τις πρώτες ώρες τις απελευθέρωσης,
τα στρατιωτικά, πολιτικά και κοινωνικά
γεγονότα. Παρατηρούμε τους Μυτιληνιούς, Οθωμανούς υπηκόους, να μετατρέπονται μέσα σε λίγες ώρες, στο ξημέρωμα μιας νύχτας, από υπόδουλους
σε ελεύθερους πολίτες.
Οι ποιητές και οι χρονογράφοι της
Λέσβου εκφράζουν με στίχους και
χρονογραφήματα τη χαρά, τον ενθουσιασμό, το συναίσθημα του ελεύθερου
ανθρώπου. Απλά στιγμιότυπα, καθημερινές ασχολίες, επακόλουθα του αποδιωγμού του κατακτητή καταγράφονται παράλληλα με την ευγνωμοσύνη
και υμνητικούς στίχους.
Λόγιοι της εποχής, όπως οι Ασημάκης
Βεϊνόγλου, Αργύρης Εφταλιώτης, Μίλτος Κουντουράς, Χρύσανθος Μολίνος,
Στράτης Μυριβήλης, Στρατής Παπανικόλας, Αντώνης Πρωτοπάτσης, Άγγελος και Γιώργος Σημηριώτης, Κώστας
Τζελέπης και πολλοί άλλοι με τα κείμενά τους, που περιέχονται στο βιβλίο
αυτό, πρόσθεσαν σημαντικά τεκμήρια
γραπτού λόγου και τοπικής Ιστορίας
στη γραμματεία της Λέσβου.
Ο Αριστείδης Καλάργαλης, μετά από
τα δύο τελευταία αξιόλογα βιβλία του:
«Ανθολόγιο Χρονογραφημάτων, Δημοκράτης (1928-1932)» και «Η Επάνω
Σκάλα των Χρονογράφων», προσθέτει
στη Λεσβιακή Γραμματεία ακόμα ένα
σημαντικό, συλλεκτικό βιβλίο: «Ελευθέρια Λέσβου 1912-2012».
Σαν έκδοση είναι αρκετά προσεγμένη
στη σελιδοποίηση και την εκτύπωση,
θεωρώ όμως ότι μειονεκτεί στη βιβλιοδεσία στο κόλλημα του εξωφύλλου στο
σώμα του βιβλίου. Είναι ένα σημείο που
θα πρέπει να προσέξουν οι εκδόσεις
«Εντελέχεια» γιατί το έχω παρατηρήσει
και σε άλλες εκδόσεις της.
Θ.Α.Π.
Λίγες συνοπτικές σκέψεις για το πολύτιμο βιβλίο-φωτογραφικό λεύκωμα, των Χάρη Γιακουμή
και Νικολάου Χόρμπου με
τίτλο «Φωκαϊκά Βλέμματα» του Felix Sartiaux, που
παρουσιάστηκε την 22-9-2012 στο Επιμελητήριο Λέσβου, στη Μυτιλήνη, από τον
Σύλλογο Μικρασιατών Σκάλας Λουτρών
Λέσβου «ΤΟ ΔΕΛΦΙΝΙ».
Είναι γνωστό ότι κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821, και καθ όλη την διάρκεια
του 19ου αιώνος αναπτύσσεται στην Ευρώπη και ιδιαιτέρως στην Γαλλία, ένα ισχυρό
πνεύμα Φιλελληνισμού. Αυτό συμβαίνει διότι οι Νέο-Έλληνες, ύστερα από 400 χρόνια
πολιτισμικής σιωπής και βίαιης υπαρξιακής
καθηλώσεως από την Οθωμανική σκλαβιά,
τολμούν με υπέρτατες θυσίες και ηρωισμό,
να διεκδικήσουν την ελευθερία τους και την
πολιτιστική συνέχεια των αρχαίων Ελλήνων.
Αυτό όμως ισοδυναμεί με αναγέννηση του
αισθήματος ότι ο Ευρωπαϊκός και γενικά ο
Δυτικός πολιτισμός, έχει τις ρίζες του στον
αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό.
Ιδιαιτέρως οι Γάλλοι, αισθάνονται ότι
έχουν άμεση συνέχεια με αυτόν τον πολιτισμό, καθ' ότι «περί το έτος 600 π.χ.,
Έλληνες ναυτικοί από την πόλη Φώκαια
της Μικράς Ασίας, ίδρυσαν την Μασσαλία
ως αποικία απ' όπου έλαμψε στη Δύση
ο Πολιτισμός» όπως αποτυπώθηκε στην
αναμνηστική πλάκα του παλαιού λιμανιού
της Μασσαλίας (σελ. 31 του βιβλίου). Παράλληλα η Γαλλία, ήδη από τον 19ο αιώνα
είχε πετύχει να θέσει υπό την προστασία
της τις χριστιανικές μειονότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η πολιτιστική
45
Οι αρχαιολογικές έρευνες του Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου 1913, είχαν τόσο
θετικά αποτελέσματα ώστε να του ανατεθεί, με κυβερνητικό διάταγμα καινούργια
αρχαιολογική αποστολή, τον Μάρτιο του
1914, που δέχθηκε με μεγάλο ενθουσιασμό (σελ. 34). Η αποστολή διεκόπη διότι
τον Ιούνιο του 1914, εξερράγη ο πρώτος
διωγμός των Ελλήνων της Φώκαιας και η
απαρχή του Α΄ παγκοσμίου πολέμου.
Ο Felix Sartiaux αποτέλεσε τον βασικότερο μάρτυρα των γεγονότων του διωγμού
των Ελλήνων της Παλαιάς και της Νέας Φώκαιας του Ιουνίου του 1914. Επρόκειτο για
τον μόνο ξένο μάρτυρα του διωγμού που
διέθετε αντίστοιχο φωτογραφικό αρχείο.
Τα πολλαπλά γραπτά κείμενα προς τον
Γαλλικό τύπο, από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο του 1914 που παρατίθενται στο βιβλίο,
μαρτυρούν έναν ιδιαίτερα συναισθηματικά
πλούσιο άνθρωπο με μεγάλη μόρφωση,
ηθική υπόσταση και φιλανθρωπική διάθεση.
Η επιβράβευση από το Υπουργείο
Εξωτερικών της Γαλλίας το 1915, για τον
ενεργό και πρωτεύοντα ρόλο του στην
σωτηρία των Φωκιανών προσφύγων
κατά τον διωγμό του Ιουνίου 1914 αναγνωρίζει το έργο του (σελ.6).
Η κορυφαία επιβεβαίωση των ανωτέρω,
είναι η ιδιόχειρη αφιέρωση του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου «τω λαμπρώ
φίλω και φιλέλληνι και φιλανθρώπω… αγάπης και ευγνωμοσύνης δείγμα δι όσα υπέρ
των ψυχών Φωκαέων έπραξεν» (σελ.7).
Θεωρώ ότι το κείμενο που παρατίθεται στη σελ. 122 είναι εξαιρετικό και έχει
μεγάλη σημασία για την έννοια του Ελληνισμού και των φορέων του, διαχρονικά.
«Οι πληθυσμοί που μόλις εκδιώχθηκαν από την
Ανατολία δεν είναι τυχαίοι πληθυσμοί, που η ταραγμένη πολιτική κατάσταση στην Ανατολή τους
μεταφέρει από τη μια περιοχή στην άλλη. Είναι
οι άμεσοι κληρονόμοι των λαμπρών και ανδρείων Ελλήνων, οι οποίοι μας κληροδότησαν τον
παρουσία της Γαλλίας στο χώρο της Ανατολής εκδηλώθηκε με τη λειτουργία ενός
ολόκληρου δικτύου σχολείων, και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων που τα διατηρούσαν
τα καθολικά μοναχικά τάγματα.
Η Γαλλία, πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο
Πόλεμο του 1914, αποτελούσε τον μεγαλύτερο δανειστή της Τουρκίας και είχε
υπό τον έλεγχό της, το 60% του Οθωμανικού δημοσίου χρέους. Σε όλο το έδαφος της Τουρκίας, ιδιωτικές και κρατικές
επιχειρήσεις αναλάμβαναν την κατασκευή
και εκμετάλλευση μεγάλων δημοσίων έργων, ανέπτυσσαν δε επενδυτικές και αρχαιολογικές δραστηριότητες.
Οι συνεχιζόμενες απελευθερωτικές
επιτυχίες των Ελλήνων κατά τους Βαλκανικούς πολέμους και έως τη νίκη του
1912, εντείνουν στη Γαλλία το Φιλελληνικό συναίσθημα και την ανάγκη της περαιτέρω αναζήτησης των πολιτισμικών ριζών
τους, μέσω αρχαιολογικών ανασκαφών
και μελετών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον κατέχει
η Φώκαια της Μικράς Ασίας, ως ένδοξος
Μητρόπολη της Αποικίας των Φωκιανών
της Μασσαλίας (σελ. 9). Μέσα σ' αυτό το
πλαίσιο, κατόπιν υποδείξεως μιας ειδικής
πολιτιστικής επιτροπής, διορίζεται από τον
υπεύθυνο υπουργό, ο Felix Sartiaux, για διερευνητική αρχαιολογική επιχείρηση, στην
Φώκαια τον Σεπτέμβριο του 1913.
Παρά τις ατυχείς χρονικές ιστορικές συγκυρίες που παρ ολίγον να σβήσουν την μνήμη της σημαντικότατης αυτής προσπάθειας
και χάρη στην επιμονή της ιστορικής αναζήτησης του κ. Χάρη Γιακουμή και των συνεργατών του, το παρόν βιβλίο, αποδεικνύει την
εξέχουσα προσωπικότητα του Felix Sartiaux.
Ο Felix Sartiaux, (1876-1944), Γάλλος αρχαιολόγος και μηχανικός, ήταν αξιόλογος
Ελληνιστής ήδη στα 33 του χρόνια όπως αποδεικνύεται από την απονομή τιμητικού μεταλλείου, από την εταιρεία προώθησης Ελληνικών
σπουδών, στο Παρίσι το 1909 (σελ. 6).
46
πολιτισμό μας, έθεσαν τις βάσεις του δικαίου και
της ηθικής, ανακάλυψαν τις πρώτες αρχές της
επιστήμης και έκαναν τη γοητεία και την τελειότητα του κάλλους να θεριέψει στον κόσμο. Εδώ
και τρεις χιλιάδες χρόνια, οι ακτές της Μικράς
Ασίας είναι Ελληνικές. Οι Έλληνες δημιούργησαν τη ζωή, τη διέσωσαν και την ανέπτυξαν σε
αυτή την ευφρόσυνη χώρα. Κράτησαν εδώ συνεχώς ζωντανή τη γλώσσα, τις παραδόσεις, τη
λατρεία των προγόνων τους. Τομή και απότομη
ρήξη υπέστη τώρα η μακριά αυτή αλυσιδωτή
διαδοχή, που οι Πέρσες, οι Ρωμαίοι, οι Βυζαντινοί και οι Λατίνοι, οι Οθωμανοί του 15ου αιώνα
είχαν σεβαστεί τη συνέχειά της. Στη Φώκαια
συγκεκριμένα, τη λαμπρή αυτή πόλη της Ιωνίας,
που με τέτοια τόλμη μετέφερε στις ακτές της
δικής μας Προβηγκίας τα καλά του Ελληνισμού,
όσοι επιζούσαν μετά από τόσες ανατροπές και
καταστροφές κατάφερναν πάντα να υπερασπίζουν την αρχαία κληρονομιά, ενάντια στην
πίεση που άσκησαν τόσες και τόσες φορές κατακτητικές και βάρβαρες ορδές. Κατάφεραν να
μεταδώσουν από γενιά σε γενιά τις παραδόσεις
και τις μνήμες τους. Καμιά επίθεση από όσες
υπέστησαν κατά τη διάρκεια της λαμπρής και
θυελλώδους ιστορίας τους δεν διέρρηξε τον
δεσμό που τους συνέδεε με τις ρίζες τους και
καμιά δεν είχε, όπως η τωρινή, τον χαρακτήρα
άνανδρης επίθεσης, τον οποίο μόλις προσέδωσε
η Νέα Τουρκία στον διωγμό τους».
Φελίξ Σαρτιώ.
Η έννοια της Ευρωπαϊκής πολιτιστικής
ταυτότητας είναι μια συνεχής διαδικασία
που βασίζεται στις αμοιβαίες ηθικές αξίες,
παραδοσιακές αρχές και κοινωνική δικαιοσύνη του αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού.
Στην σημερινή, μεγάλη, ηθική και οικονομική κρίση στην Ελλάδα, επιβάλλεται αυστηρή αυτοκριτική, αμοιβαία ανθρώπινες
σχέσεις καλής γειτονίας, χωρίς υποτέλεια,
με ζωντανή πάντοτε την Ιστορική Μνήμη.
Αλέξανδρος Αθανασίου Χατζηδήμος
Ιατρός
47
Υγροβιότοποι της Ελλάδας
Επιμέλεια Θόδωρος Πλατσής
Ορισμός
-Τα υδρόβια πουλιά μεταναστεύουν
εποχιακά και πρέπει να προστατεύονται.
-Τα οικοσυστήματα πρέπει να προστατευτούν για την αειφόρο (βιώσιμη)
ανάπτυξη και διατήρηση, εφόσον ο άνθρωπος εξαρτάται από το περιβάλλον.
-Να μη γίνει μετατροπή των υγροβιότοπων σε άλλη μορφή.
-Έχουν μεγάλη περιβαλλοντική αξία
λόγω της ποικιλότητας των οικοσυστημάτων και της βιοκοινότητας τους.
-Οι υγρότοποι αποτελούν συνδυασμό φυσικών βιοτόπων. Είναι σύνθετα
οικοσυστήματα και παρέχουν οφέλη
ως προς την αλιεία, την κτηνοτροφία,
τη δασική ξυλεία, την αναψυχή και την
περιβαλλοντική εκπαίδευση.
Ένας υγροβιότοπος χαρακτηρίζεται
ως Διεθνούς Σημασίας όταν:
α) φιλοξενεί το 1% του μεταναστευτικού πληθυσμού ενός υδρόβιου είδους
σε αριθμό τουλάχιστον 100 ατόμων.
β) αν σταματούν εκεί τουλάχιστον
10.000 μεταναστευτικά πουλιά.
γ) αν υπάρχουν φυτά και ζώα που βρίσκονται σε εξαφάνιση.
Σύμφωνα με τη Σύμβαση Ραμσάρ*,
ως υγροβιότοποι ή υγρότοποι εννοούνται έλη, τέλματα, περιοχές τύρφης και
υδάτων φυσικής ή τεχνητής προέλευσης (λίμνες), μόνιμων ή πρόσκαιρων,
όπου το νερό γλυκό ή υφάλμυρο ή
αλμυρό, ρέει ή είναι στατικό, συμπεριλαμβανομένων και εκτάσεων που καλύπτονται από θαλάσσιο νερό (αλυκές),
βάθους όχι μεγαλύτερο των έξι (6) μέτρων στην άμπωτη. Στους υγροτόπους
μπορεί να περιλαμβάνονται το δέλτα
ποταμών, παρόχθιες και παράκτιες ζώνες, παρακείμενες των υγροτόπων και
νησιά ή θαλάσσιες εκτάσεις βαθύτερες
των έξι (6) μέτρων στην άμπωτη, που
βρίσκονται στα όρια του υγροτόπου.
Οι χώρες που υπέγραψαν τη σύμβαση συμφωνούν στα εξής:
-Οι υγροβιότοποι είναι φυσικοί πόροι με μεγάλη αξία (για αναψυχή, οικονομία, επιστήμη).
-Οι υγροβιότοποι αποτελούν ενδιαιτήματα σπάνιων ειδών χλωρίδας και
πανίδας και κυρίως ορνιθοπανίδας.
Flamingos στις Αλυκές
48
ζουν σ’ αυτά τα οικοσυστήματα.
Η Ελλάδα έχει σήμερα περισσότερους από 415 μικρούς και μεγάλους
υγροτόπους συνολικού εμβαδού πάνω
από 2 εκατομμύρια στρέμματα.
Αυτή τη στιγμή στη σύμβαση Ραμσάρ έχουν ενταχτεί 11 μεγάλοι υγρότοποι της Ελλάδας:
1) Η Λιμνοθάλασσα του Κοτυχίου,
2) Η Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου
3) Ο Αμβρακικός Κόλπος,
4) Η λίμνη Μικρή Πρέσπα,
5) Το Δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα με την Αλυκή Κίτρους,
6) Οι λίμνες Βόλβη και Κορώνεια,
7)Η τεχνιτή λίμνη Κερκίνη,
8) Η Λίμνη Βιστωνίδα και η Λιμνοθάλασσα του Πόρτο Λάγος,
9) Το Δέλτα του Νέστου,
10) Η Λίμνη Ισμαρίδα
11) Το Δέλτα του Έβρου.
Οι περιοχές αυτές αποτελούν σήμερα Εθνικά Πάρκα και προστατεύονται
με ειδικές διατάξεις.
Πριν από δύο γενεές η χώρα μας
είχε τριπλάσια έκταση υγροτόπων.
Οι ελληνικοί υγρότοποι, έχουν μειωθεί σημαντικά εξαιτίας της μετατροπής
τους σε άλλες χρήσεις γης (δόμηση,
αποξηράνσεις για γεωργική χρήση),
καθώς και της μη ορθολογικής χρήσης
των υδατικών πόρων (υπεράντληση
για άρδευση και ύδρευση). Επιπλέον, η καταστροφή πλήθους δασικών
εκτάσεων, η ρύπανση των νερών από
τη χημική γεωργία και τα αστικά και
βιομηχανικά λύματα, καθώς και η υπεραλίευση, οδήγησε σε περαιτέρω υποβάθμιση και μείωση των υγροτοπικών
οικοσυστημάτων. Όσον αφορά στους
μεγάλους υγροτόπους της χώρας και
κυρίως αυτούς που έχουν χαρακτηριστεί ως υγρότοποι διεθνούς σημασίας,
βάσει της συνθήκης Ραμσαρ, έχει γίνει
Αξίες υγροτόπων
Οι υγρότοποι έχουν πολλαπλές αξίες
για τον άνθρωπο, διότι: η μεγάλη τους βιολογική ποικιλότητα είναι απαραίτητη για
τη βελτίωση καλλιεργούμενων φυτών,
αγροτικών ζώων και μικροοργανισμών,
για ένα μέρος της επιστημονικής προόδου, ιδιαίτερα στην ιατρική, δίνουν νερό
για ύδρευση και άρδευση, εμπλουτίζουν
τους υπόγειους υδροφορείς, προστατεύουν από πλημμύρες, ενεργούν ως
φίλτρα καθαρισμού ρύπων, μειώνουν τις
ζημίες από παγετούς και καύσωνες, παράγουν αλιεύματα, συντηρούν θηράματα, δίνουν πλούσια τροφή σε αγροτικά
ζώα, παρέχουν ευκαιρίες για αναψυχή,
άθληση, οικολογικό τουρισμό, εκπαίδευση και έρευνα, είναι συνδεδεμένοι
με την ιστορία, τη μυθολογία και την πολιτιστική παράδοση.
Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται
στην ελληνική κοινωνία η τάση για αναγνώριση της τεράστιας σημασίας των
υγροτοπικών πόρων της χώρας. Ωστόσο, η τάση αυτή δεν είναι ακόμη αρκετά
ισχυρή ώστε να ανακόψει την υποβάθμιση που προκαλούν οι ασύνετες πρακτικές που ασκούνται στους υγροτόπους
και τις λεκάνες απορροής τους. Η πορεία
προς την αειφορική (βιώσιμη) διαχείριση
των υγροτοπικών και χερσαίων οικοσυστημάτων θα είναι συνεπώς μακρά και
δύσκολη. Δικαιούμαστε όμως να αισιοδοξούμε, εφόσον καταβάλλονται συντονισμένες προσπάθειες διατήρησης από
τους Δήμους και τους κατοίκους, γύρω
από τις φυσικές περιοχές στη διατήρηση
και διαχείρισή τους.
Οι υγρότοποι της Ελλάδας
Οι ελληνικοί υγρότοποι αποτελούν
αναπόσπαστο μέρος του φυσικού τοπίου της χώρας μας, ενώ ταυτόχρονα
πλήθος πουλιών και άλλων ειδών τρέφονται, αναπαράγονται ή ξεχειμωνιά49
κτεινόμενη αστικοποίηση των νησιών
και τις ανθρώπινες επεμβάσεις.
Τα νησιά του Αιγαίου φιλοξενούν
λίγους και μικρούς υγροτόπους, οι
οποίοι όμως έχουν ιδιαίτερα αξιόλογη
οικολογική σημασία.
Βάσει της Σύμβασης Ραμσάρ, τα Συμβαλλόμενα Μέρη (συμπεριλαμβάνεται
και η χώρα μας), έχουν την υποχρέωση
να διαμορφώσουν και εφαρμόσουν το
σχεδιασμό τους για την προώθηση της
διατήρησης των υγροτόπων διεθνούς
σημασίας, αλλά και την βιώσημη χρήση
όλων των υγροτόπων που υπάρχουν
στην επικράτειά τους.
Ως «μικροί υγρότοποι» χαρακτηρίζονται οι υγρότοποι που η έκτασή τους
δεν υπερβαίνει τα 80 στρεμμάτων.
Ειδικά στη λεκάνη της Μεσογείου για
τη διατήρηση της Βιοποικιλότητας είναι
απαραίτητη η προστασία των μικρών
νησιωτικών υγροτόπων, ως κοιτίδων
Βιοποικιλότητας διεθνούς σημασίας
και ως σταθμών ξεκούρασης και διατροφής για τα μεταναστευτικά πουλιά.
η καταγραφή των ορίων τους και έχουν
καθοριστεί μέτρα για την διαχείριση
και διατήρησή τους, τα οποία, βέβαια,
θα πρέπει να εφαρμόζονται αποτελεσματικά και να επανεξετάζονται, ώστε
να καλύπτονται πλήρως οι ανάγκες για
τη «συνετή χρήση» των υγροτόπων.
Δυστυχώς δεν ισχύει μέχρι σήμερα
το ίδιο και για τους μικρούς υγροτόπους της χώρας, οι οποίοι είναι πολλοί
και διάσπαρτοι σε όλη την επικράτεια
και παρά το γεγονός ότι αποτελούν
πολύ σημαντικά οικοσυστήματα για
τους λόγους που προαναφέρθηκαν.
Μετά από 41 χρόνια έγινε φανερό,
ότι δεν είναι σημαντικοί μόνο οι υγρότοποι μεγάλου μεγέθους, αλλά και τα
μικρότερα υγροτοπικά οικοσυστήματα, ειδικά στις νησιωτικές χώρες, όπως
η Ελλάδα, όπου τα νησιά αποτελούν
σταθμούς μετανάστευσης αποδημητικών πουλιών. Αυτές οι περιοχές έχουν
μικρή έκταση και συνήθως δεν εντάσσονται στο δίκτυο Natura, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν από την επε-
Αργυροτσικνιάδες
50
Ικαρία, 3 στη Σάμο, 11 στη Χίο, 3 στις
Οινούσσες και 1 στη νήσο Πασά).
Πολύ σημαντικό είναι και το γεγονός,
ότι οι υγρότοποι αυτοί λειτουργούν ως
ασπίδες προστασίας των νησιωτικών
εδαφών από την κλιματική αλλαγή και
την ερημοποίηση.
Υγροβιότοποι στη Λέσβο
Με το συγκεκριμένο Προεδρικό διάταγμα μπαίνουν σε καθεστώς προστασίας 63 περιοχές στο Νομό Λέσβου,
από ένα στρέμμα ο μικρότερος έως 76
στρέμματα ο μεγαλύτερος.
Μερικοί από τους κυριότερους υγροβιότοπους της Λέσβου είναι: Ο κόλπος
Γέρας, Έλος Ντίπι, Όρος Όλυμπος.
Η περιοχή βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού και περιλαμβάνεται στις προστατευόμενες περιοχές του Δικτύου Φύση (Natura) 2000.
Ο Όλυμπος (υψόμετρο 968μ.) καλύπτεται από δάση καστανιάς και Πεύκης
εκτός από την κορυφή που είναι γυμνή
και βραχώδης. Παρουσιάζει ιδιαίτερο
βοτανικό ενδιαφέρον, λόγω της παρουσίας του ενδημικού είδους «άλυσσο το
λεσβιακό» και άλλων σπάνιων για την
Ελλάδα και την Ευρώπη φυτικών ειδών.
Πλούσια είναι η χλωρίδα των γαιοφύτων και ειδικά των σπάνιων ορχε-
Προστασία των μικρών
νησιώτικων υγροτόπων
Η υπογραφή, από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ενός διατάγματος για την προστασία 380 μικρών υγροτόπων (έκτασης
μέχρι 80 στρ.) στα ελληνικά νησιά αποτελεί
σημαντική εξέλιξη στον αγώνα προστασίας
των μικρών νησιωτικών οικοσυστημάτων.
Με βάση το διάταγμα αυτό, το οποίο
περιέχει αναλυτικό κατάλογο των υγροτόπων με τα όρια της προστατευόμενης
περιοχής, από εδώ και στο εξής οι υγρότοποι αυτοί θα προστατεύονται αυστηρά και οποιαδήποτε ενέργεια υποβάθμισής τους είναι πλέον ποινικό αδίκημα.
Μεταξύ των προστατευόμενων μικρών
νησιωτικών υγροτόπων περιλαμβάνονται
και 90 μικροί υγρότοποι των νησιών του
βορείου Αιγαίου (4 στον Αγ. Ευστράτιο,
16 στη Λήμνο, 43 στη Λέσβο, 4 στην
Ερωδιοί στον υγρότοπο της λίμνης Κερκίνης.
51
Ευεργέτουλα, δημιουργεί έναν υγρότοπο σημαντικής οικολογικής αξίας.
οειδών (υπάρχουν 12 είδη ορχιδέας,
ευαίσθητα, προστατευόμενα από τη
συνθήκη CITES, που θεωρούνται σπάνια στην Ελλάδα και στην Ευρώπη).
Σπάνια ή πολύ σπάνια σ’ όλη την Ελλάδα είναι ορισμένα είδη και υποείδη
που φύονται στην περιοχή του Ολύμπου σε σχετικά υγρές περιοχές και
χωρίς να είναι αυστηρώς υγρόφιλα. Σ’
αυτά περιλαμβάνονται είδη του γένους
Τulipa και άλλα. Τα περισσότερα απ’
αυτά έχουν και διακοσμητική αξία. Φύονται συνήθως σε θέσεις μακριά από
τη θάλασσα στο εσωτερικό του νησιού, σε σκιερές, δασώδεις περιοχές
ή μερικές φορές κοντά σε τρεχούμενα
νερά, τα οποία όμως δεν έχουν μόνιμη
ροή. Τα παραπάνω είναι μερικά μόνο
από τα σπάνια και ενδιαφέροντα φυτά
του δασικού όγκου Ολύμπου.
Ο κόλπος της Γέρας είναι ένας εσωτερικός κόλπος ο οποίος επικοινωνεί με
το Αιγαίο μέσω ενός στενού καναλιού.
Κατά μήκος των ακτών του κόλπου
έχουν σχηματιστεί υφάλμυρα έλη, όπως
στη Λάρσο, στη Χαραμίδα και κυρίως
στο Ντίπι, το οποίο, μαζί με τον ποταμό
Υγρότοπος του Κόλπου Καλλονής
Ο Κόλπος της Καλλονής βρίσκεται στο
νοτιοδυτικό τμήμα του νησιού και είναι
ο μεγαλύτερος με έκταση 110 τ.χλμ. Ως
υγρότοπος του κόλπου της Καλλονής
νοείται η ευρύτερη περιοχή, που, εκτός
του θαλάσσιου τμήματος, περιλαμβάνει
και έναν αρκετά μεγάλο αριθμό χερσαίων υγροτόπων, με γνωστότερους τις
αλυκές Καλλονής και Πολιχνίτου, τους
χείμαρρους Τσικνιάς, Βούβαρης, Αλμυροπόταμος, τη λιμνοθάλασσα των Μέσσων και τα έλη της Σκάλας Καλλονής,
των Παρακοίλων και της Νυφίδας.
Η περιοχή, πέρα από την αξία του
φυσικού περιβάλλοντος με τη μεγάλη
ποικιλία και την ιδιαίτερη βιολογική ποικιλότητα που εμφανίζει (προστατευόμενη περιοχή του Δικτύου Φύση (Natura)
2000), αποτελεί και ένα από τα σημαντικότερα αλιευτικά κέντρα της Ελλάδας.
Στο νησί υπάρχουν ακόμη και αρκετοί άλλοι μικρότεροι χαρακτηρισμένοι
υγροβιότοποι, όπως έλη, εκβολές ποταμών, και μικρές λίμνες με πιο σημα-
Ο Ανεμόμυλος του Περάματος στη Γέρα
52
για την προστασία των μικρών νησιωτικών υγροβιότοπων, θα υπάρξει αλλαγή σε πολλές περιοχές του Νομού
σ’ ό,τι αφορά στη χρήση γης, καθώς η
απαγόρευση δόμησης και κάθε άλλης
δραστηριότητας.
ντική την τεχνητή λίμνη Ερεσού στο
φράγμα Πιθαρίου.
Η Λέσβος που είναι παγκοσμίως το
μοναδικό νησί που συμπεριλαμβάνεται
ολόκληρο στο Δίκτυο Γεωπάρκων της
Unesko, έχει έναν ακόμη σημαντικό
λόγο για να φροντίσει και να προστατεύσει τα οικοσυστήματά της ως κόρη
οφθαλμού, ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τη σημαντική αυτή διάκριση.
Αξίζει να σημειωθεί, ότι με την εφαρμογή του Προεδρικού Διατάγματος
* Η σύμβαση για τους Υγροβιότοπους Διεθνούς
Σημασίας υπογράφηκε στις 2 Φεβρουαρίου 1971
στην περσική πόλη Ραμσάρ και άρχισε να ισχύει στις
21 Δεκεμβρίου του 1975.
Η Ελλάδα έχει υπογράψει τη συγκεκριμένη σύμβαση και την επικύρωσε με το Ν.Δ.191/74.
Εκδήλωση με θέμα:
«Η Λέσβος στα Παγκόσμια Γεωπάρκα της ΟΥΝΕΣΚΟ»
Η «Λεσβιακή Παροικία»
θέλοντας να αναδείξει στην Αθήνα το μεγάλο επίτευγμα του Δήμου Λέσβου,
την ένταξη της Λέσβου σαν το μοναδικό νησί από όλο τον κόσμο,
στα Παγκόσμια Γεωπάρκα της ΟΥΝΕΣΚΟ
και το δίκτυο των Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων,
προγραμμάτισε εκδήλωση για το τέλος Μαρτίου 2013
στην οποία ομιλητής θα είναι ο κύριος συντελεστής του εν λόγω επιτεύγματος
Καθηγητής Γεωλόγος, Διευθυντής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Σιγρίου,
ΝΙΚΟΣ ΖΟΥΡΟΣ
(Η ακριβής ημερομηνία, ο τόπος, και το πρόγραμμα της εκδήλωσης
θα ανακοινωθούν στα μέλη και τους φίλους μας, έγκαιρα, με προσκλήσεις).
Φοινικόπτερα στην Αλυκή Πολυχνίτου (παλαιά φωτογραφία, πριν τις αποξηράνσεις).
53
Ο συμπατριώτης μας, Βασίλης Ζούρος, μας έστειλε από την Γερμανία, για την
Αιολίδα, το πιο κάτω μήνυμα:
«Καλησπέρα σας, ας αφήσουμε για λίγο το κουραστικό και απογοητευτικό μας παρόν
και ας ρίξουμε μια μάτια προς τα πίσω. Ακόμη και σήμερα, μόνο από το παρελθόν
μπορεί ο σημερινός Έλληνας να αντλήσει λίγη αισιοδοξία για το μέλλον. Σήμερα έλαβα
από κάποιον φίλο, το ακόλουθο πολύ ενδιαφέρον κείμενο, το οποίο και σας το στέλνω».
Χαρείτε τη συνέχεια της γλώσσας μας.
Για τους νεώτερους που δεν πρόλαβαν να διδαχτούν και να γνωρίζουν...
«Από την εποχή που μίλησε ο Όμηρος ως τα σήμερα,
μιλούμε, ανασαίνουμε και τραγουδούμε με την ίδια γλώσσα».
Γιώργος Σεφέρης
Ποια Ελληνική λέξη είναι αρχαία και
ποια νέα; Γιατί μια Ομηρική λέξη μας
φαίνεται δύσκολη και ακαταλαβίστικη;
Οι Έλληνες σήμερα ασχέτως μορφώσεως
μιλάμε ομηρικά, αλλά δεν το ξέρουμε επειδή αγνοούμε την έννοια των λέξεων που
χρησιμοποιούμε. Για του λόγου το αληθές
θα αναφέρομε μερικά παραδείγματα για
να δούμε ότι η Ομηρική γλώσσα όχι μόνο
δεν είναι νεκρή, αλλά είναι ολοζώντανη.
τώρα λέμε στρατόπεδο, πεδινός.
(Γιατί οι γιατροί γράφουν «ορθοπαιδικος»;;;)
Το κρεβάτι λέγεται λέχος, εμείς αποκαλούμε λεχώνα τη γυναίκα που μόλις
γέννησε και μένει στο κρεβάτι.
Πόρο έλεγαν τη διάβαση, το πέρασμα, σήμερα χρησιμοποιούμε τη λέξη
πορεία. Επίσης αποκαλούμε εύπορο
κάποιον που έχει χρήματα, γιατί έχει
εύκολες διαβάσεις, μπορεί δηλαδή να
περάσει όπου θέλει, και άπορο αυτόν
που δεν έχει πόρους, το φτωχό.
Αυδή είναι η φωνή. Σήμερα χρησιμοποιούμε το επίθετο άναυδος.
Αλέξω στην εποχή του Ομήρου σημαίνει
εμποδίζω, αποτρέπω. Τώρα χρησιμοποιούμε τις λέξεις αλεξίπτωτο, αλεξίσφαιρο,
αλεξικέραυνο αλεξήλιο Αλέξανδρος (αυτός που αποκρούει τους άνδρες) κ.τ.λ.
Φρην είναι η λογική. Από αυτή τη λέξη
προέρχονται το φρενοκομείο, ο φρενοβλαβής, ο εξωφρενικός, ο άφρων κ.τ.λ.
Με το επίρρημα τήλε στον Όμηρο εννοούσαν μακριά, εμείς χρησιμοποιούμε
τις λέξεις τηλέφωνο, τηλεόραση, τηλεπικοινωνία, τηλεβόλο, τηλεπάθεια κ.τ.λ.
Δόρπος, λεγόταν το δείπνο, σήμερα η
λέξη είναι επιδόρπιο.
Λώπος είναι στον Όμηρο το ένδυμα.
Τώρα αυτόν που μας έκλεψε (μας έγδυσε το σπίτι) το λέμε λωποδύτη.
Λάας ή λας έλεγαν την πέτρα. Εμείς
λέμε λατομείο, λαξεύω.
Ύλη ονόμαζαν ένα τόπο με δένδρα,
εμείς λέμε υλοτόμος.
Πέδον στον Όμηρο σημαίνει έδαφος,
54
νεισφέρουμε φαγητό, αλλά χρήματα.
Υπάρχουν λέξεις, από τα χρόνια του
Ομήρου, που ενώ η πρώτη τους μορφή
μεταβλήθηκε - η χειρ έγινε χέρι, το ύδωρ
νερό, η ναυς έγινε πλοίο, στη σύνθεση
διατηρήθηκε η πρώτη μορφή της λέξεως.
Άρουρα ήταν το χωράφι, όλοι ξέρουμε τον αρουραίο.
Τον θυμό τον αποκαλούσαν χόλο.
Από τη λέξη αυτή πήρε το όνομα της
η χολή, με την έννοια της πίκρας. Λέμε
επίσης αυτός είναι χολωμένος.
Από τη λέξη χειρ έχουμε: χειρουργός,
χειριστής, χειροτονία, χειραφέτηση,
χειρονομία, χειροδικώ κ.τ.λ.
Νόστος σημαίνει επιστροφή στην
πατρίδα. Η λέξη παρέμεινε ως παλινόστηση, ή νοσταλγία.
Από το ύδωρ έχομε τις λέξεις: ύδρευση υδραγωγείο, υδραυλικός, υδροφόρος, υδρογόνο, υδροκέφαλος, αφυδάτωση, ενυδρείο, κ.τ.λ.
Άλγος στον Όμηρο είναι ο σωματικός πόνος, από αυτό προέρχεται το αναλγητικό.
Το βάρος το αποκαλούσαν άχθος, σήμερα λέμε αχθοφόρος.
Από τη λέξη ναυς έχουμε: ναυπηγός,
ναύαρχος, ναυμαχία, ναυτικός, ναυαγός, ναυτιλία, ναύσταθμος, ναυτοδικείο, ναυαγοσώστης, ναυτία, κ.τ.λ.
Ο ρύπος, δηλαδή η ακαθαρσία, εξακολουθεί και λέγεται έτσι - ρύπανση.
Από τη λέξη αιδώς (ντροπή) προήλθε
ο αναιδής.
Σύμφωνα με τα προαναφερθέντα παραδείγματα προκύπτει ότι:
Δεν υπάρχουν αρχαίες και νέες Ελληνικές λέξεις, αλλά μόνο Ελληνικές.
Πέδη, σημαίνει δέσιμο και τώρα λέμε
πέδιλο. Επίσης χρησιμοποιούμε τη
λέξη χειροπέδες.
Η Ελληνική γλώσσα είναι ενιαία και ουσιαστικά αδιαίρετη χρονικά.
Από την εποχή του Ομήρου μέχρι
σήμερα προστέθηκαν στην Ελληνική
γλώσσα μόνο ελάχιστες λέξεις.
Η γνώση των εννοιών των λέξεων θα
μας βοηθήσει να καταλάβουμε ότι μιλάμε τη γλώσσα της ομηρικής ποίησης, μια γλώσσα που δεν ανακάλυψε
ο Όμηρος αλλά προϋπήρχε πολλές
χιλιετηρίδες πριν από αυτόν.
Φίλοι μου, προσθέστε και εσείς τις δικές
σας γνώσεις που να σχετίζονται με το θέμα.
Σκοπός μας είναι να ανακαλύψουμε τις
έννοιες των λέξεων για να μπορέσουμε να επικοινωνήσουμε καλύτερα.
Από το φάος, το φως προέρχεται η
φράση φαεινές ιδέες.
Άγχω, σημαίνει σφίγγω το λαιμό, σήμερα λέμε αγχόνη. Επίσης άγχος είναι η
αγωνία από κάποιο σφίξιμο, ή από πίεση.
Βρύχια στον Όμηρο είναι τα βαθιά
νερά, εξ ου και τo υποβρύχιο.
Φερνή έλεγαν την προίκα. Από εκεί
επικράτησε την καλά προικισμένη να
τη λέμε «πολύφερνη νύφη».
Το γεύμα στο οποίο ο κάθε παρευρισκόμενος έφερνε μαζί του το φαγητό
του λεγόταν έρανος. Η λέξη παρέμεινε, με τη διαφορά ότι σήμερα δεν συ-
Πηγές: Απολλώνιου Σοφιστού Λεξικόν κατά
στοιχείον Ιλιάδος και Οδύσσειας Εκδόσεις Ηλιοδρόμιο.
55
OI ΦΙΛΟΙ ΠΟΥ ΕΦΥΓΑΝ
Λάκης (Παντελής) Γιαννόπουλος
Ψηλός, ωραίος νέος ξεχώριζε για την
καλοσύνη του. Αγαπητός στη Μυτιλήνη και
ανάμεσα στους φίλους του, αγάπησε ιδιαίτερα την ορειβασία με την οποία ασχολήθηκε κατά το 1960. Ήταν επίσης και από τα
τακτικά μέλη της «Περιηγητικής Λέσχης».
Επαγγελματικά διατηρούσε μαζί με τ’
αδέρφια του κατάστημα με υφάσματα.
Αργότερα, παντρεύτηκε τη Μαρία κόρη
του γνωστού ζαχαροπλάστη Δημήτρη
Γιαρλού. Μετανάστευσε όπως και πολλοί άλλοι Μυτιληνιοί στη Νότια Αφρική
για καλύτερες συνθήκες δουλειάς, όπου
παρέμεινε δώδεκα χρόνια περίπου.
Όταν ξεσηκώθηκαν οι Αφρικανοί αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην Ελλάδα.
Εγκαταστάθηκε στο Φάληρο μαζί με
τη σύζυγό του Μαρία και τις δυο κόρες
του τη Βίκυ και τη Νάσια, όπου άνοιξε
ένα φούρνο στην οδό Αγίου Αλεξάνδρου. Εξυπηρετούσε τους πελάτες του
πάντα με το χαμόγελο και για όλους
είχε ένα καλό λόγο ή κάποιο αστείο.
Έγινε μέλος της «Λεσβιακής Παροικίας» και ήταν πάντα παρών στις περισσότερες εκδηλώσεις και τις εκδρομές αν
και είχε το πρόβλημα με την καρδιά του.
Η καρδιά άντεξε, όσο αδύναμη κι αν
ήταν, μα με τα χρόνια γονάτισε και το
μυαλό! Η γυναίκα του Μαρία, και οι κόρες του τον στήριξαν μ’ όλη τη δύναμη
της ψυχής τους.
Όμως το νήμα της ζωής του αγαπητού
σε όλους Λάκη κόπηκε ξαφνικά στα 82
του χρόνια. Ένας καλός άνθρωπος, ένας
υπέροχος οικογενειάρχης, ένας καλός
φίλος ξεκίνησε το στερνό του ταξίδι.
Ο Θεός ας αναπαύσει την ψυχή του
και ας έχει υγιείς τους δικούς του ανθρώπους για να τον θυμούνται πάντα!
Κ.Μ.-Π.
Την Δευτέρα 2 Ιουλίου 2012 κηδεύτηκε στην Αθήνα από την αγαπημένη
του σύζυγο Μαρία, τις δύο κόρες του,
τους αδελφούς, τους γαμπρούς και τα
εγγόνια του ό πολύ αγαπητός σε όλους,
ο φίλος Λάκης Γιαννόπουλος.
Σύσσωμη η Λεσβιακή Παροικία,
εκατοντάδες φίλοι και συμπατριώτες
αποχαιρέτησαν τον Λάκη Γιαννόπουλο
στην τελευταία του κατοικία.
Γεννήθηκε από μικρασιάτες (Σμυρνιούς) γονείς στη Μυτιλήνη στις 17 Νοεμβρίου 1931. Οι γονείς του τον ανάθρεψαν, μαζί με τα αδέρφια του, με τις
πιο σωστές κοινωνικά αρχές της παραδοσιακής ελληνικής οικογένειας.
Ο Λάκης Γιαννόπουλος.
56

Εδώ - Literature.gr

Τεύχος 47 - Λεσβιακή Παροικία

Τεύχος 44 - Λεσβιακή Παροικία

Τεύχος 36 - Λεσβιακή Παροικία

Τεύχος 33 Δεκέμβριος 2012

Μεγάλα αιολικά πάρκα…στα μικρά νησιά του Βορείου Αιγαίου

Γυναίκα - Λεσβιακή Παροικία

Τεύχος 40 - Λεσβιακή Παροικία

Stylus Magazine Indesign Template

Νικόλαος Κ. Ζούρος

Έλληνες Καλλιτέχνες