“Λεσβιακή Παροικία” Ζήνωνος 29-31, 104 37 Αθήνα,
τηλ.: 210 523 7789, fax: 210 865 2088
e-mail: info@lesviaki-parikia.gr - site: www.lesviaki-parikia.gr
Καίτη Μεσσηνέζη - Πλατσή
Αγίας Ζώνης 42, 113 64 Αθήνα
Τηλ.: 210 867 4520
Θεόδωρος Πλατσής
Στρατής Μολίνος
Eιρήνη Βεκρή
Θεόδωρος Πλατσής
Στρατής Μολίνος
Υπεύθυνη του site: Eιρήνη Βεκρή
ASTERIAS G.D.G. ΕΠΕ
Λεωφ. Βεΐκου 14, 11147 Γαλάτσι, Αθήνα
τηλ.: 210 865 0236, fax: 210 865 2088
E-mail: lespar@asterias.gr
Συνεργασίες αποστέλλονται υπόψη
Θ. Πλατσή, Αγίας Ζώνης 42, 11364 Αθήνα, τηλ.: 210 865 0236,
φαξ: 210 865 2088, e-mail: lespar@asterias.gr
1
σελ.
Εν Λευκώ:
Προσφορά αγάπης
Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή
3
Σημείωμα της Σ.Ε.
Χρήσιμες πληροφορίες
4
Μικρές & μεγάλες ειδήσεις:
Επιμέλεια: Θεόδωρος Πλατσής
Εκδηλώσεις
Η «Λεσβιακή Παροικία» γιόρτασε την Παγκόσμια Ημέρα
της Ποίησης και τίμησε τον Λέσβιο ποιητή Δ. Νικορέτζο
« ΓΕΥΣΕΙΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ»
με πρωτοβουλία του Επιμελητηρίου Λέσβου
11-12
110 χρόνια από τη γέννηση του Ηλία Βενέζη,
η Τράπεζα της Ελλάδος τιμά το μεγάλο συγγραφέα
13-17
Αφιέρωμα
Η Ανάσταση του Χριστού
18-21
Επίκαιρα Θέματα:
Περιβαλλοντικές επιπτώσεις των έργων - Νίκος Σταυρίδης 22-25
Απόψεις-Θέσεις:
Οι ξένοι μας και τα κέντρα κράτησής τους,
όπως αυτό στη Μόρια - Τάκης Ιορδάνης
26-28
Λογοτεχνία:
Τα Τρομπόνια της Λαμπρής - Ειρήνη Βεκρή
29-30
Στην ποδιά της γιαγιάς, πλουμίδια είναι τα εγγόνια
- Ελένη Κονιαρέλλη - Σιακή
31-32
Το δικό μου Σύμπαν - Ειρήνη Βαρβαρέσσου
Τα καλοκαίρια μου - Όλγα Παπαδημητρίου
34-36
Ιστορία:
Το ναυάγιο των Αντικυθήρων - Λάμπης Ηλιόπουλος
37-41
Ιστορικά - διατηρητέα ακίνητα - Παράσχος Καραβατάκης
42-44
Λαογραφία:
Ο μήνας Ιούνιος στη Λαϊκή παράδοση - Στρατής Μολίνος
45-46
Γεύση & Παράδοση:
Τσουρέκι πολίτικο & Πορτοκαλόπιτα
47-48
Νησιώτικο Ανθολόγιο:
Ν. Εγγονόπουλος - Σ. Δουκάκης - Γ. Κόμης - Δ. Νικορέτζος Ε. Κονιαρέλλη - Σιακή 49-51
Βιβλιοπαρουσιάση:
Κριτικά σημειώματα
52-50
Φύση & Άνθρωπος:
Εναλλακτικός Τουρισμός, μια νέα τουριστική προσέγγιση
- Θεόδωρος Πλατσής
56-58
Οι φίλοι που έφυγαν
Δημήτρης Δεληγιάννης
59-60
Βάσος Καραμάνος
Τηλέγραφος
Επιστολές Αναγνωστών μας
5-7
Προσφορά αγάπης
9-11
33
60
Ξεκινήσαμε τη «φιλαλληλία» διστακτικά στην αρχή – πάντα στηριζόμενοι στα φιλάνθρωπα αισθήματά σας – και τώρα, προχωρήσαμε, με σκοπό
να γίνει πιο ουσιαστική αυτή η προσπάθεια μας.
Ονομάζοντας το 2014 έτος αγάπης προς τον συνάνθρωπο, η «Λεσβιακή
Παροικία» ενδιαφέρεται συνεχώς να βελτιώνεται ο σκοπός της αυτός.
Επιθυμούμε και μπορούμε, καθώς θα τελειώνει η χρονιά, να γίνουμε περισσότερο αποδοτικοί και χρήσιμοι, διοργανώνοντας μια «κίνηση προσφοράς αγάπης» για τους ανθρώπους του νησιού μας, που το έχουν ανάγκη.
Παρακαλούμε λοιπόν, εσάς και τους γνωστούς και φίλους σας, που
εσείς θα ενημερώσετε, να έχετε υπόψιν ότι:
Κυριακή 9, Δε. 10, Τρ.11 και Τετάρτη 12 Νοεμβρίου 2014
ώρες 10 – 12 τα πρωινά, και 5-7 μόνο το απόγευμα της Τετάρτης
Τις ημέρες αυτές και τις ώρες που προαναφέραμε τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου μας θα βρίσκονται στην αίθουσά μας Ζήνωνος 29-31
(Ομόνοια), τηλ. 210 5237789, για να παραλαμβάνουν: τρόφιμα, ρουχισμό, παιχνίδια που θα έχετε την καλοσύνη να μας φέρετε ή και χρήματα
για τα οποία θα σας δοθεί απόδειξη για τη φορολογική σας δήλωση.
Αν κάπου υπάρχει δυσκολία στη μεταφορά, παρακαλούμε να μας τηλεφωνήσετε και θα βρούμε τη λύση.
Σας ενημερώνουμε έγκαιρα για να προετοιμαστείτε από τώρα, αλλά κι
εμείς να ετοιμάσουμε την αποστολή πριν τα Χριστούγεννα.
Μην ξεχνάτε την «προσφορά αγάπης».
61-64
«Η αγάπη... θείο δώρο
Μην το κρατάς
Μοίρασ' το και στους άλλους»
Eικόνα εξωφύλλου: Ψηφιδωτό της Αναστάσεως από τη Μονή Δαφνίου
2
3
Επιμέλεια: Θ. Πλατσής
Η πληρωμή της συνδρομής σας
Αγαπητά μέλη και φίλοι της «Λεσβιακής Παροικίας»
Το Δ.Σ. της «Λεσβιακής Παροικίας» ευχαριστεί τα μέλη της που ανταποκρίθηκαν στην πληρωμή της συνδρομής των για το έτος 2014.
Φροντίζουμε να καταχωρούμε το ποσό αυτό στα βιβλία μας και να
σας στέλνουμε τις αντίστοιχες αποδείξεις, τις οποίες μπορείτε να συμπεριλάβετε στη φορολογική σας δήλωση.
Τη συνδρομή σας 30€, καθώς και κάποιες άλλες προσφορές σας
εκτός από την ταχυδρομική επιταγή που στέλνετε στη διεύθυνση:
«Λεσβιακή Παροικία» - ΕΛΤΑ Κουμουνδούρου 29 - ΤΘ 34118
- ΑΘΗΝΑ 10029, μπορείτε να τις καταθέσετε ονομαστικώς και
στην Εθνική Τράπεζα στο λογαριασμό της «Λεσβιακής Παροικίας»
Νο 415/481058-93 ή στην Τράπεζα Πειραιώς στον αριθμό: 5067059786-003.
Όσα μέλη μας οφείλουν περισσότερα από 2 έτη μπορούν να πληρώσουν μόνο τα 2 τελευταία έτη, δηλ. 60€ και να μπουν σε ενημερότητα.
Για τους κατοίκους του εξωτερικού: η πληρωμή της ετήσιας συνδρομής γίνεται ονομαστικώς με κατάθεση 60$ ή 40€ στο λογαριασμό
της Εθνικής Τράπεζας Νο 415/481058-93, IBAN GR 34 0110 4150 0000
4154 8105 893, ΚΩΔ. SWIFT ΤΡΑΠΕΖΑΣ-BIC ETHNGRAA.
Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ
Στο λογαριασμό της Τράπεζας Πειραιώς υπάρχουν δύο καταθέσεις που έγιναν
ΑΝΩΝΥΜΑ. Παρακαλούμε τους καταθέτες να έρθουν σε επικοινωνία με τον
ταμία Θ. Πλατσή στο τηλ. 6947267277, για να δηλώσουν το όνομά τους.
1) Κατάθεση στις 10 Δεκεμβρίου 2013........................................................... 150,00 €
2) Κατάθεση στις 26 Μαρτίου 2014 ................................................................. 30,00 €
Ζητούμε συγνώμη από τα μέλη μας γιατί από κακό χειρισμό των ΕΛΤΑ
επεστράφησαν τα χρήματα που μας εστάλησαν για την πληρωμή της συνδρομής του 2014.
Σας υπενθυμίζομε, ότι οι συνδρομές σας μπορεί να κατατεθούν ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΩΣ και στους λογαριασμούς των τραπεζών: Εθνική (415/48105893) και Πειραιώς (5067-059786-003).
Ευχαριστούμε!
4
Οι βράχοι του Μολύβου καταρρέουν.
λείων, παιδικών σταθμών, κοιμητηρίων),
αλλά και γενικότερα εκτάσεων σ’ ολόκληρο το νησί.
Όπως σημειώνεται σε σχετικό Δελτίο
Τύπου του Δήμου, μέσα από τις καθημερινές εργασίες (καθαριότητα, διάνοιξη
λεκανών άρδευσης, πότισμα, κούρεμα
χλοοτάπητα, ψαλίδισμα, κλάδεμα δένδρων, ξεβοτάνισμα, λίπανση, συντήρηση
δικτύων κ.ά.), αλλά και μέσα από παρεμβάσεις όπως η φύτευση νέων φυτών, ετησίων, δένδρων, θάμνων, την εγκατάσταση
νέου χλοοτάπητα με σπορά ή έτοιμου
χλοοτάπητα κ.τ.λ., θα συντηρείται και θα
αναβαθμίζεται το πράσινο.
Καθώς βλέπουμε από τον κεντρικό
δρόμο τον οικισμό του Μολύβου μας
εντυπωσιάζουν τα κρεμαστά του καφενεία χτισμένα επάνω στο βράχο από
όπου η θέα είναι πράγματι εκπληκτική!
Και να που ξαφνικά ανήμερα της εθνικής μας γιορτής την 25η Μαρτίου με μια
μεγάλη βροχή που έπεσε στη Μήθυμνα,
τα πετρώματα της επιφάνειας, πιέστηκαν
από μέσα και οι βάσεις πάνω στις οποίες
είναι κτισμένα τα μαγαζιά, κλονίστηκαν κι
κομμάτια βράχων έπεσαν κάτω στον κεντρικό δρόμο, ευτυχώς δεν έπεσαν πάνω
σε ανθρώπους ούτε σε αυτοκίνητα.
Ειδοποιήθηκε αμέσως ο Δήμος Λέσβου
και δόθηκε εντολή να τοποθετηθούν ταινίες σήμανσης – απαγόρευσης της κυκλοφορίας οχημάτων και διέλευσης πεζών,
επειδή υπήρχε σοβαρός κίνδυνος συνέχισης του φαινομένου.
Οι τεχνικές υπηρεσίες του Δήμου έκαναν επί τόπου αυτοψία, όμως θα είναι
αρκετά σοβαρό και δύσκολο το έργο της
σταθεροποίησης των βράχων, γιατί τα
ακλόνητα στους αιώνες πετρώματα πάνω
στα οποία είναι χτισμένος ο γραφικός κι
ωραίος Μόλυβος, άρχισαν να μη αντέχουν στην πίεση των νερών!
Εθελοντικές δράσεις καθαρισμού
Η Ερεσός συμμετέχει και φέτος στην
καμπάνια LET’S DO IT GREECE κατά τη
διάρκεια της οποίας θα πραγματοποιηθούν εθελοντικές δράσεις καθαρισμού
σε κάθε γωνιά της Ελλάδας.
Οι χώροι στους οποίους θα δραστηριοποιηθούν οι Ερεσιώτες στα πλαίσια του
LET’S DO IT GREECE 2014 καθορίστηκαν από τη συντονιστική ομάδα και είναι
η παιδική χαρά, η Δημοτική Βιβλιοθήκη
και το πάρκινγκ της Φόνισσας στο Χωριό
της Ερεσού, καθώς και η παραλία, η παιδική χαρά, το αλιευτικό καταφύγιο και ο περιβάλλοντας χώρος του εξωκλησιού της
Παναγιούδας στο Γιαλό (Σκάλα Ερεσού).
Το Let’s Do It αποτελεί τη μεγαλύτερη
και πιο ταχέως αναπτυσσόμενη εθελοντική καμπάνια καθαρισμού σε παγκόσμια
κλίμακα. Κάθε χρόνο, χιλιάδες πολίτες
από κάθε μεριά του πλανήτη, καθαρίζουν
τις χώρες τους, περνώντας μήνυμα βελτίωσης και προστασίας του φυσικού και
αστικού περιβάλλοντος.
Έργο για… καλύτερο πράσινο
Με σύμβαση που υπέγραψε ο δήμαρχος Λέσβου κ. Δ. Βουνάτσος, ανατέθηκε
σε ιδιώτη εργολάβο το έργο της Συντήρησης Χώρων Πρασίνου και Πάρκων Δήμου Λέσβου.
Οι εργασίες προϋπολογισμού 114.240
ευρώ (με Φ.Π.Α.) αφορούν στη συντήρηση του πρασίνου κοινόχρηστων χώρων
(όπως αλσών, δενδροστοιχιών, παιδικών
χαρών, νησίδων, πάρκων, πλατειών, σχο5
Απελευθερώνουν το πεζοδρόμιο
Φιλόδοξο πρόγραμμα για τα δάση
Σε απελευθέρωση πεζοδρομίου της
προκυμαίας προς την πλευρά του δρόμου και στην αφαίρεση των παραπετασμάτων προχώρησαν οι καταστηματάρχες στην προκυμαία Μυτιλήνης.
Η δικαστική απόφαση προβλέπει την
απομάκρυνση όλων των κινητών κατασκευών από το πεζοδρόμιο στο συγκεκριμένο τμήμα της προκυμαίας.
Μπροστά από τις καφετέριες στο
ανατολικό κομμάτι της προκυμαίας.
Εκτός από τα πλαστικά αντιανεμικά
παραπετάσματα, ξηλώθηκε το πάτωμα
που είχε τοποθετηθεί σε τμήμα του πεζοδρομίου και οι στύλοι που βρίσκονταν στη μεριά του δρόμου και στήριζαν τις τέντες πολλών καταστημάτων,
μετακινήθηκαν ενάμισι περίπου μέτρο
προς το εσωτερικό του πεζοδρομίου.
Υποχρέωση των καταστηματαρχών
είναι να είναι ελεύθεροι πλέον δύο διάδρομοι, ο ένας πλάτους περίπου 1,70 μ.
δίπλα ακριβώς στο δρόμο και αυτός
που υπάρχει και τώρα μπροστά ακριβώς από τις προσόψεις των καταστημάτων, πλάτους 1,20 μ.. Σχετικά με την
απομάκρυνση των τραπεζοκαθισμάτων,
πιθανότερο θεωρείται πως δε θα απομακρυνθούν τελικά, παρά το αντίθετο
που αναφέρει η απόφαση.
Δεν είναι μόνο τα μεγάλα έργα που
χρηματοδοτεί το ΕΣΠΑ, αλλά και μικρότερες δράσεις που ως πρωταρχικούς στόχους έχουν την προστασία
και βελτίωση των δασών των νησιών,
οι οποίες περιλαμβάνονται στις προτάσεις της Διεύθυνσης Δασών Ν. Λέσβου
για το ετήσιο πρόγραμμα του 2014, το
οποίο και εγκρίθηκε σε επίπεδο σχεδιασμού.
Όπως κάθε χρόνο, όμως, όλα τα
τελευταία χρόνια - και προ κρίσης -,
αποτελεί ζητούμενο η χρηματοδότηση
όλων εκείνων των ενεργειών που θα διασφαλίσουν τη θωράκιση του δασικού
μας πλούτου απέναντι στις πυρκαγιές ή
και του συνόλου των ενεργειών που θα
βοηθήσουν στην προστασία και βελτίωση των δασών.
Πριν από λίγες μέρες, ο γενικός διευθυντής Δασών και Αγροτικών Υποθέσεων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης
Αιγαίου (ΑΔΑ), ενέκρινε με απόφασή
του το Πρόγραμμα Δασικών Δραστηριοτήτων έτους 2014 της Διεύθυνσης
Δασών Λέσβου, προϋπολογισμού δαπάνης 1.020.000 €, χωρίς μάλιστα παρατηρήσεις, για χρηματοδότηση από
τον Ειδικό Φορέα Δασών.
Ο Αριστείδης Κ. Γιαπαλής
Επίτιμος Διδάκτορας του Πανεπιστήμιου Πελοποννήσου.
Το μεσημέρι της 10ης Μαϊου 2014,
στην αίθουσα Τελετών του Πολιτιστικού
Κέντρου Δήμου Τριπόλεως, το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου αναγόρευσε τον
συμπατριώτη μας Αριστείδη Κ. Γιαπαλή
σε Επίτιμο Διδάκτορά του.
Οι τιμήσαντες τον Αριστείδη κάλυπταν
όλο το φάσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας με επικεφαλής τον πρώην Πρωθυπουργό κ. Γρίβα. Ακόμη πέραν του Σε-
βασμιότατου Αρκαδίας, παρόντες ήσαν
αντιπροσωπεία των ενόπλων Δυνάμεων
και των τριών Όπλων, με επικεφαλής τον
στρατηγό Διοικητή της ΑΣΔΕΝ (τιμώντας
τον ως δάσκαλό τους σε διάφορες Σχολές των Ε.Δ.), διάφοροι Επιστήμονες, το
Διδακτικό Προσωπικό του Πανεπιστημίου, φοιτητές, φίλοι του απ’ όλα τα μέρη
της χώρας, απλοί άνθρωποι που τον εκτιμούν και τον υπολήπτονται.
6
Κατά τα λεχθέντα του Πρύτανη κ. Κ.
Μασσέλου, η αναγόρευση του οφείλεται
στο πολυεπίπεδο, πολυετές και μεστό
περιεχομένου έργο του στην Επιστήμη,
στην Παιδεία, στην Κοινωνία, και στην
εν γένει συνεισφορά του Αριστείδη στην
χώρα, αλλά και στη γενέτειρά μας. Ολοκληρώνοντας την εναρκτήριο ομιλία της
όλης διαδικασίας ο Πρύτανης είπε ότι
«τιμούμε τον Αριστ. Κωνστ. Γιαπαλή,
πρότυπο ανδρός καλού καγαθού».
Το διδακτορικό αυτό είναι ειδικότερα, της Σχολής Οικονομίας, Διοίκησης &
Πληροφορικής, στο τμήμα Οικονομικών
Επιστημών. Όπως τονίστηκε από τον Κοσμήτορα της κ. Α. Μαρά, τούτη αποτελεί
την πρώτη σχετική αναγόρευση. Ο Πρόεδρος του Τμήματος τέλος καθηγητής Δ.
Θωμάκος που υπήρξε και ο εισηγητής
της ανακήρυξης του σε ένα περιεκτικό
λόγο του, παρουσίασε τον Επίτιμο Διδάκτορα και σκιαγράφησε την πορεία του
Αριστείδη από την φοίτηση του αρχικά
στη Σχολή Πολιτικών Επιστημών της Παντείου, στη συνέχεια στη Νομική Σχολή
του Α.Π. Θεσσαλονίκης και μετά αυτή
των μεταπτυχιακών του σπουδών στη
Γαλλία ως υπότροφος του ΙΚΥ και της
Γαλλικής Κυβέρνησης με θέμα «Το ζήτημα της Παιδείας στην Ελλάδα» όπου και
ανεκηρύχθη διδάκτορας του Πανεπιστημίου της Σορβόννης. Εργασθείς μετά σε
διάφορους τομείς της επιστήμης, παιδείας, δημόσιας διοίκησης στη Γαλλία και
διδάξας στην εκεί περίφημο σχολή της
Δημόσιας Διοίκησης, όταν ολοκληρωμένος πιά επιστήμονας αλλά και γνώστης
των σχετικών πραγμάτων γύρισε στη Ελλάδα, εργάστηκε ως Δικηγόρος στο ΣτΕ
και έδωσε τα φώτα του σε διάφορους
τομείς της Παιδείας, της Πολιτικής και
της Κοινωνικής δράσης της χώρας μας,
ως σύμβουλος του Υπουργείου Προεδρίας επί Υπουργού Κ. Στεφανόπουλου,
ή σύμβουλος το ΕΛΚΕΠΑ, κ.λ.π.
Ο ρόλος του ως ακαδημαϊκός δάσκαλος σε πολλούς τομείς, ως τη σχολή δημόσιας διοίκησης, των διαφόρων σχολών
των ενόπλων δυνάμεων κ.α. αλλά και ως
επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο
Αθηνών, όπου σ’ όλα με ιδιαίτερη ζέση
υπηρέτησε, τον καταξίωσαν στη συνείδηση των κάθε λογής μαθητών του και
του έδωσαν την έξωθεν καλή μαρτυρία
ως τέτοιου. Στην προώθηση σκέψεων και
ιδεών επί πρωτοποριακών θεμάτων όπως
αυτό της δημιουργίας του Υπουργείου
Αιγαίου, της συλλογής χιλιάδων υπογραφών για την επέτειο των 50 χρόνων από
του τελειωμού του Β! παγκοσμίου και των
υποχρεώσεων έναντι της Ελλάδος κ.ά.
Ακόμη υπήρξε συγγραφέας βιβλίων
όπως « Τα ιδανικά της νέας γενιάς», « Ευρωπαϊκή Σκέψη και Ελληνικότητα», «Κρίση του Δημόσιου Τομέα και ΔΕΚΟ » κ.ά.
Η αξία και η προσφορά του Αριστείδη
ανεγνωρίσθηκαν και εκτός Ελλάδος. Η
Γαλλία δε, του έδωσε την υψίστη διάκρισή της, ανακηρύσσοντάς τον, ιππότη του
τάγματος της λεγεώνας της τιμής.
Μετά την ολοκλήρωση της ανακήρυξης
του ως επίτιμου διδάκτορος και αφού
ενεδύθη την τήβεννο, του εδόθη ο λόγος και ο Αριστείδης αφού εξέφρασε τις
ευχαριστίες του για το γεγονός, ομίλησε
από καρδιάς εμπνευσμένα και βαθυστόχαστα με θέμα αυτό που μία ολόκληρη
ζωή υπηρέτησε και ετίμησε. Εκείνο της
Παιδείας.
Η Λέσβος μπορεί να καυχάται για
τους πολλούς πνευματικούς της γόνους
που διαθέτει. Μεταξύ αυτών αναμφίβολα
περιλαμβάνεται και ο Μηθυμναίος ευπατρίδης Αριστείδης Κ. Γιαπαλής, ο οποίος
με τη διακονία του στις Επιστήμες και τα
Γράμματα και την εν γένει Κοινωνική του
δράση τιμά την γενέτειρά του.
Προσωπικά σεμνύνομαι, που με περιλαμβάνει, ο Αριστείδης, στην χορεία των
φίλων του.
Δρ.Τάκης Χαραλ. Ιορδάνης
7
Eκδηλώσεις
Η «Λεσβιακή Παροικία» γιόρτασε την Παγκόσμια Ημέρα
της Ποίησης και τίμησε τον Λέσβιο ποιητή Δημήτρη Νικορέτζο
Την Παρασκευή, στις 21 Μαρτίου,
στις 7 το βράδυ, η Ποίηση, που είχε τη
γιορτή της, καθώς έψαχνε χωρίς αποτέλεσμα, να βρει τον «μονοσήμαντο
ορισμό» της, σκαρφάλωσε στο δέκατο
όροφο του Ξενοδοχείου «Τιτάνια» και
συνάντησε το πνεύμα της. Γιατί πραγματικά το «Πνεύμα της Ποίησης» σαν
το αεράκι της πρώτης μέρας της άνοιξης, ήταν εκεί και δρόσιζε γενναιόδωρα
τις καρδιές των Λέσβιων και των φίλων
της Λέσβου που ανταποκρίθηκαν στην
πρόσκληση του Πολιτιστικού Συλλόγου
«Λεσβιακή Παροικία» και πέρασαν μια
εξαιρετική βραδιά. Ήταν οι ομιλίες, οι
απαγγελίες και σίγουρα τα τραγούδια
της χορωδίας Καλλιθέας «η Αρμονία»,
που έδωσαν τη συγκίνηση και άναψαν
το φως μέσα στο σκοτάδι της καθημερινότητας.
«Φως στο σκοτάδι» είναι η ποίηση,
είπε στην αρχή της εκδήλωσης η Πρόεδρος της «Λεσβιακής Παροικίας», αφού
πρώτα διαβάστηκαν μηνύματα του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Ν. Σμύρνης κ.κ.
Συμεών, του Βουλευτή Λέσβου κ. Ν. Σηφουνάκη, του Περιφερειάρχη Β.Α. Αιγαίου κ. Νάσου Γιακαλή, και του Δημάρχου
Λέσβου κ. Δ. Βουνάτσου. Στη συνέχεια η
κυρία Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή, παρουσίασε τον Ναξιώτη και πολιτογραφημένο
Πλωμαρίτη, λόγω της συζύγου του Πέρσας Βαρτή, διαπρεπή φιλόλογο κ. Νίκο
Δέτση, που μίλησε με θέμα «Έχει και η
Ποίηση την Παγκόσμια Ημέρα της».
Ο κ. Δέτσης, εραστής και στοχαστής
της ποίησης, παρουσίασε το θέμα με
πληρότητα και σαφήνεια, μη παραλείποντας να αναφερθεί και στην κατ’ εξοχήν
ποίηση των ημερών, αυτή της βυζαντινής
υμνολογίας.
ας μη καταλαβαίνει και πολύ τα νοήματά
τους. Αρκεί που μιλούν, στίχοι και μουσική,
στην ψυχή του.
Πρέπει να είμαστε πολύ ευγνώμονες
στους μεγάλους μουσουργούς μας, τον
Χατζηδάκη, Θεοδωράκη, Ξαρχάκο, Μαρκόπουλο, Μικρούτσικο, Ανδριόπουλο, Μούτση κ.ά., για την προσφορά τους στην Ποίηση...».
Μελοποιημένη ποίηση τραγούδησε
στη συνέχεια, η Χορωδία του μουσικού
Ομίλου Καλλιθέας «Η Αρμονία» υπό τη
διεύθυνση του μαέστρου Γιώργου Σακκογιάννη. Τα υπέροχα ποιήματα Ελύτη,
Σεφέρη, Βρεττάκου, Λειβαδίτη που
βρήκαν την πιο ταιριαστή μουσική των
ελλήνων συνθετών κι έτσι έγιναν πιο
γνωστά στο λαό, αποδόθηκαν με μεγάλη επιτυχία.
Μέσα στα πλαίσια της σημαντικής αυτής εκδήλωσης η «Λεσβιακή Παροικία»
τίμησε τον συμπατριώτη μας, καταξιωμένο ποιητή και λογοτέχνη Δημήτρη
Νικορέτζο, για το έργο και την προσφορά του στα λεσβιακά και ευρύτερα
στα ελληνικά γράμματα.
Η Ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Μερόπη Σπυροπούλου εκλεκτή ομιλήτρια αναφέρθηκε με
λεπτομέρειες στη ζωή και το έργο του
ποιητή, ενώ τέσσερα έξοχα ποιήματα
του τιμώμενου απήγγειλαν αισθαντικά
η καθηγήτρια απαγγελίας Νινέτα Παπαδάκη και η ηθοποιός Άννα ΠολυτίμουΠαπακωνσταντίνου.
Στη συνέχεια η Πρόεδρος Καίτη
Μεσσηνέζη κάλεσε το Διοικητικό Συμβούλιο της Παροικίας για να αποδώσουν στον εκλεκτό συμπατριώτη μας
μια τιμητική πλακέτα.
Ο κ. Νικορέτζος συγκινημένος, ευχαρίστησε θερμά, όλους εκείνους που
Ο κεντρικός ομιλητής Νίκος Δέτσης
Αναφέρουμε ενδεικτικά μια παράγραφο από την ομιλία του κ. Δέτση:
«...Η επαφή μας με την Ποίηση ως λαός,
δεν έπαυσε ούτε σήμερα, που δεν τη διαβάζουμε. Αυτό το οφείλουμε στη συνάντησή της με τη Μουσική, από την οποία προέκυψε η μελοποιημένη ποίηση. Έτσι, χάρη
στο γεγονός αυτό, ο απλός άνθρωπος, που
όχι μόνο δεν είχε διαβάσει ποτέ, αλλά ούτε
καν είχε δει ποιήματα των μεγάλων ποιητών μας (ίσως και να μην είχε ακούσει και
τα ονόματά τους), του Σολωμού, Κάλβου,
Σικελιανού, Ελύτη, Ρίτσου, Γκάτσου, Βρεττάκου, Λειβαδίτη, Καβαδία κ.ά., τα τραγουδά (ακόμη και του Καβάφη, παρά τις
δυσκολίες που προβάλλει η ποίησή του για
μελοποίηση) στις ομαδικές διασκεδάσεις
του ή τα σιγοτραγουδά μόνος ακούγοντας
τα από δίσκους ή με άλλους τρόπους και
8
Ο τιμώμενος ποιητής Δ. Νικορέτζος
9
συντελεστές της αποψινής γιορτής. Όπως,
ίσως, γνωρίζετε, στην πνευματική μου ζωή,
τύχη ξύμορφος, ευδόκησε να καταξιωθώ
με πολλές διακρίσεις. Όμως, για μένα η
σημερινή τιμή – και νομίζω το αντιλαμβάνεσθε – έχει πρωτίστως χαρακτήρα συναισθηματικό, γιατί, όπως είναι παγκοίνως
γνωστό, πολύ δύσκολα μπορεί κανείς να
προφητεύσει στον τόπο του. Και είναι μια
άλλη, διαφορετική αίσθηση, να σε βραβεύουν οι συντοπίτες σου για την προσφορά
σου στα γράμματα, γιατί έχει το άρωμα της
προσωπικής συγκίνησης...».
Το «Πνεύμα της Ποίησης» μετά και
από τα τελευταία τραγούδια που ακούστηκαν από τη χορωδία του Ομίλου
Καλλιθέας «Η Αρμονία», συγκινημένο,
συμφωνούσε απόλυτα με τους καλεσμένους που έλεγαν: «Ήταν άλλη μια
εκδήλωση της «Λ.Π.», πολύ υψηλού
επιπέδου».
Από αριστερά: Χ. Τραγέλης, Τ. Χατζηαναγνώστου,
Νινέτα Παπαδάκη, Μερόπη Σπυροπούλου και
Δ. Νικορέτζος
Η Πρόεδρος Καίτη Μεσσηνέζη, προσφέρει στον Δημήτρη Νικορέτζο
εκ μέρους του Δ.Σ. τιμητική πλακέτα (φώτο.: Γ. Θωμαΐδης)
του στάθηκαν αρωγοί και φάροι στη
ζωή του κι ακούστηκε ο ίδιος να λέει:
«...Όμως, αν επέμεινα να καταθέσω λόγους χάριτος σε μακαριστούς ευεργέτες
μου, η κλεψύδρα, είναι βέβαιο, πως θα με
καλούσε... σε απολογία. Αρκούμαι λοιπόν,
στις ευχαριστίες μου στους εμπνευστές και
« ΓΕΥΣΕΙΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ»*
με πρωτοβουλία του Επιμελητηρίου Λέσβου
Η χορωδία του Ομίλου Καλλιθέας, «Η Αρμονία»
10
Είναι μερικές φορές που η τρέχουσα
συγκυρία σε κάνει να ξεχάσεις τα πολλές φορές πιο ουσιώδη από αυτά που
σου αποσπούν το μυαλό και κυρίως
όταν τα τελευταία αφορούν τα της πολιτικής ως εκ των επικειμένων εκλογών.
Έτσι δεν μπόρεσα να γράψω δυο
λέξεις ευθύς αμέσως μετά το γεγονός
προχθές, πράγμα που κάνω τώρα έστω
και με μία μικρή καθυστέρηση.
Η εκδήλωση που πραγματοποίησε
από κοινού το Επιμελητήριο του νησιού
μας με το Ελληνοβρετανικό Επιμελητήριο, στο Ξενοδοχείο ΜΕΤΡΟΠΟΛΙΤΑΝ στην Αθήνα την Τρίτη 20 τ.μ. με
τίτλο « ΓΕΥΣΕΙΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ»*.
Ο Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Λέσβου
κ. Θράσος Καλογρίδης προσέφερε στην Πρόεδρο
του Ελληνοβρετανικού Επιμελητηρίου κ. Χανδρή
αναμνηστικό λεσβιακό κεραμικό.
11
Η αίθουσα ήταν κατάμεστη από κόσμο, οι περισσότεροι των οποίων δεν
ήσαν Λέσβιοι και άρα ο σκοπός της
εκδηλώσεως να γίνει η προβολή του
νησιού μας στους κατοίκους του λεκανοπεδίου Αττικής υπήρξε εκ των πραγμάτων επιτυχημένη.
Οι δύο Πρόεδροι κ. Καλογρίδης και
κα Χανδρή άνοιξαν την εκδήλωση με
τις ομιλίες – παρουσιάσεις των σχετικών με την εκδήλωση, ώστε δι΄ αυτής
να υπάρξει η πρέπουσα Τουριστική
Προβολή του νησιού μας. Βέβαια οι
στη συνέχεια ακολουθήσαντες ομιλητές κ. Στάθης Βαρβαγιάννης, κ. Νίκος
Ζούρος και κ. Ελένη Παπαθωμά από
το Μουσείο Βρανά που παρουσίασαν
τα θέματα της παραγωγής (ελαιοπαραγωγής, κτηνοτροφίας, ποτοποιίας, κ.ά.)
και τις εξ αυτής προερχόμενες πρώτες
ύλες της υπέροχης μεσογειακής μας
διατροφής και των σχετικών εξαιρετικών δυνατοτήτων του νησιού μας, τα
θέματα της κληρονομιάς μας φυσικής
(Απολιθωμένο, Γεωπάρκο), πολιτιστικής (Μονές, προσκυνήματα, αρχαιότητες κεραμοποιία κ.ά.), κ.λπ., των φυσικών τοπίων της χλωρίδας και πανίδας
του νησιού μας, τα θέματα των βιοτεχνικών και βιομηχανικών σκιρτημάτων
και σχετικών επιτυχιών των περασμένων αιώνων των προπατόρων μας (σαπωνοποιία, έκθλιψης ελαιοκάρπου - οι
«μηχανές» ως αυτή του Βρανά, παππού
του νομπελίστα μας Οδ. Ελύτη-) έδωσαν στο ακροατήριο τα στοιχεία εκείνα
που απαιτούντο για την σκοπουμένη
προβολή του νησιού μας.
Στη συνέχεια το δείπνο που παρατέθηκε στο roof garden του ξενοδοχείου
από τους οργανωτές της εκδηλώσεως
με προσφορές Λεσβιακών εταιρειών
με διάφορα προϊόντα τους ήταν αντίστοιχα της λεσβιακής κουλτούρας στις
τροφές, τα ποτά και τα γλυκά μας. Στο
τέλος της εκδήλωσης προσφέρθηκε
ένα ωραίο πακέτο με εκλεκτά προϊόντα
και ποτά Λεσβιακών εταιρειών. Στην
εκδήλωση αυτή παρευρέθησαν εξαιρετικές προσωπικότητες του νησιού μας
όπως ο αειθαλής μεγάλος λογοτέχνης
μας κ. Τάκης Χατζηαναγνώστου μετά
της συζύγου του κ. Μυρσίνης, και ο Δρ.
Αρ. Γιαπαλής. Τέλος παρευρέθη σύσσωμο το Δ.Σ. της Λεσβιακής Παροικίας με επικεφαλής την πρόεδρο της κ.
Κ. Μεσσηνέζη. Ακόμη παραβρέθηκαν
Πρόεδροι και μέλη διαφόρων Δ.Σ. Πολιτιστικών Συλλόγων των εδώ Λεσβίων.
Μακάρι η πρωτοβουλία αυτή να βρει
μιμητές σ’ όλο το φάσμα της δραστηριότητας των συμπατριωτών μας μήπως
κάποια στιγμή επιτύχουμε μόνοι μας,
αυτό που η Πολιτεία με ιδιαίτερη ομολογουμένως «επιμέλεια» απέφυγε να
κάνει στο με μιζέρια καταδικασθέντος
εκ του λόγου αυτού νησί μας εδώ και
ένα αιώνα.
* Υ.Γ κ. Πρόεδρε, αγαπητέ μου Θράσο «
ΓΕΥΣΕΙΣ ΛΕΣΒΟΥ» αντί « ΓΕΥΣΕΙΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ» θα ήταν πιο δόκιμο. Εξ άλλου η
ποτοποιία Βαρβαγιάννη και άλλες βρίσκονται στο Πλωμάρι , η κτηνοτροφία, η ελαιοκαλλιέργεια κ.λπ. βρίσκονται στη Λεσβιακή
ύπαιθρο, το Απολιθωμένο βρίσκεται στη
Δυτική Λέσβο, και τέλος το κατ΄εξαιρετικό
τρόπο προβληθέν Μουσείο «Βρανά» βρίσκεται στη Γέρα.
Άρα Λέσβο κ. Πρόεδρε και όχι Μυτιλήνη.
Ας το προσπαθήσουμε κάποτε να καθιερωθεί αυτό!!
Δρ.Τάκης Χαραλ. Ιορδάνης
12
110 χρόνια από τη γέννηση του Ηλία Βενέζη,
η Τράπεζα της Ελλάδος τιμά το μεγάλο συγγραφέα
Η Τράπεζα της Ελλάδος τίμησε τη
Δευτέρα 7 Απριλίου 2014, τον μεγάλο
συγγραφέα Ηλία Βενέζη, με αφορμή τη
συμπλήρωση 110 χρόνων από τη γέννησή του, σε ειδική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα Γενικών
Συνελεύσεων της Τράπεζας, παρουσία
του Προέδρου της Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια.
Στην εκδήλωση απηύθυνε χαιρετισμό
ο Διοικητής Γεώργιος Προβόπουλος,
ενώ μίλησαν ο συγγραφέας Τάκης Χατζηαναγνώστου, ο οποίος ήταν προσωπικός φίλος του Ηλία Βενέζη και είχε
γράψει το σενάριο για την τηλεοπτική
μεταφορά της «Γαλήνης», ο συγγραφέας-αρθρογράφος Τάκης Θεοδωρόπουλος και η κόρη του συγγραφέα Άννα Βενέζη Κοσμετάτου. Διηγήματα του Ηλία
Βενέζη διάβασε ο ηθοποιός Χρήστος
Λούλης. Την εκδήλωση συντόνισε ο δημοσιογράφος Νίκος Βατόπουλος.
Στο χαιρετισμό του, ο κ. Προβόπουλος αναφέρθηκε στη σχέση του τιμώμενου συγγραφέα με την Τράπεζα της Ελλάδος, καθώς υπηρέτησε σε αυτήν από
το 1930 ως το 1957, και στη συγγραφή
του «Χρονικού της Τραπέζης της Ελλάδος», που αποτελεί μια εξιστόρηση των
πρώτων 25 ετών λειτουργίας της.
«Ο βίος του Ηλία Βενέζη αποτελεί φωτεινό παράδειγμα για τους νεότερους», προσέθεσε ο κ. Προβόπουλος. «Ανεξάρτητα
από τους δύσκολους καιρούς που έζησε,
δεν έπαψε να μετατρέπει τις αρνητικές
του εμπειρίες σε συγγραφική έμπνευση και
καλλιτεχνική δημιουργία. Μέσα από πασίγνωστα και πολυδιαβασμένα βιβλία του, ο
συγγραφέας δείχνει ακριβώς αυτό: ότι το
ανθρώπινο πνεύμα πάντοτε επιβιώνει των
αντιξοοτήτων του βίου.»
Ο δημοσιογράφος Νίκος Βατόπουλος τόνισε ότι η σημερινή εκδήλωση
είναι «μία ευκαιρία να σταθούμε στο εύρος της προσωπικότητας του Βενέζη, στην
ποιότητα της προσφοράς του, στη διαρκή
επικαιρότητα του λόγου και της σκέψης
του» και επεσήμανε ότι «η συζήτηση για
προσωπικότητες του διαμετρήματος και της
προσφοράς του δεν μπορεί να περιορίζεται
στην ανάμνηση και στον αναστοχασμό του
παρελθόντος, αλλά υποχρεωτικά σχεδόν
οδηγεί μέσα από τα κανάλια της αυτογνωσίας και της αυτοκριτικής και σε μία θεώρηση
για το μέλλον».
Ο συγγραφέας Τάκης Θεοδωρόπουλος αναφέρθηκε κυρίως στη Γενιά του
΄30, τονίζοντας ότι ο Βενέζης υπήρξε μια
από τις πιο εμβληματικές φυσιογνωμίες της. «Η Γενιά του ΄30 είπε, ήταν η πιο
Ο συγγραφέας Ηλίας Βενέζης
13
σοβαρή και οργανωμένη απόπειρα εθνικής
μυθιστορηματικής σχολής που βρισκόταν
σε διαρκή συνομιλία με το ευρωπαϊκό μυθιστόρημα και κατάφερε να αφήσει μια πολύτιμη πνευματική παρακαταθήκη, αποδεικνύοντας ότι οι ελίτ αυτού του τόπου ήταν
πάντοτε στραμμένες προς τον ευρωπαϊκό
πολιτισμό».
Η κόρη του τιμώμενου συγγραφέα
Άννα Βενέζη Κοσμετάτου μίλησε για τον
καθοριστικό ρόλο που έπαιξε η Τράπεζα της Ελλάδος στη ζωή της οικογενείας
της, «γεγονός που έκανε τον πατέρα μου
διά βίου ευγνώμονα προς το Ίδρυμα που
υπηρετούσε», όπως ανέφερε χαρακτηριστικά. Στάθηκε επίσης στο λιγότερο
γνωστό έργο του πατέρα της, που είναι
η συγγραφή ιστορικών βιβλίων. Εκτός
από το «Χρονικόν της Τραπέζης της Ελλάδος» (1955), που συνέγραψε με παρότρυνση του τότε Διοικητή Γεωργίου
Μαντζαβίνου.
Ο συμπατριώτης μας συγγραφέας
Τάκης Χατζηαναγνώστου αναφέρθηκε
στα τρία πιο γνωστά έργα του Βενέζη,
το «Νούμερο 31328», τη «Γαλήνη» και
την «Αιολική Γη», τονίζοντας ότι «οι σελίδες τους χρωματίζονται από μια απέραντη ευγένεια ψυχής, από μια καλοσύνη, κι από μια ταπεινοφροσύνη - ιδανικά
και αξιοζήλευτα χαρακτηριστικά, που
σπανίζουν τόσο στην εποχή μας».
Μίλησε επίσης για τη γνωριμία του με
τον Βενέζη στη Μυτιλήνη, για τις φιλίες
του συγγραφέα και για τη σχέση του με
άλλους εκπροσώπους της Γενιάς του
΄30, καθώς και για την ανθρώπινη πλευρά
του.
Πιο κάτω δημοσιεύουμε αποσπάσματα από την ομιλία του Τάκη Χατζηαναγνώστου η οποία απέσπασε
και τα πιο θερμά χειροκροτήματα
των παρευρισκομένων.
Ηλίας Βενέζης
Ομιλία του Τάκη Χατζηαναγνώστου
εδώ το τραπεζικού Ιδρύματος: της Τραπέζης
Ελλάδος. Τον άνθρωπο που έγραψε πλήθος
βιβλίων, αρχίζοντας απ’ τα διηγήματα «Μανόλης Λέκας» και προχωρώντας στα αριστουργηματικά: «Νούμερο 31328», το στίγμα της
αιχμαλωσίας του στα Τάγματα Εργασίας,
βαθιά στην Ανατολή. «Γαλήνη», το χρονικό
της προσφυγιάς μετά το ’22, μιας ομάδας
κυνηγημένων ανθρώπων, που εγκατέλειψαν
τα πάντα απ’ το βιός τους κι αναζητούσαν
καινούρια χώματα στην ελληνική πατρίδα
να φυτέψουν τη ζωή τους. «Αιολική Γη», το
σχεδόν παραμυθικό χρονικό της αθώας παιδικής εποχής, έτσι όπως το έζησε η τρυφερή
φαντασία του ανατολίτη συγγραφέα. Κι ακολούθησαν: τα ταξιδιωτικά «Αμερικανική Γη»,
και «Φθινόπωρο στην Ιταλία», τα διηγήματα
«Αιγαίο», «Άνεμοι», «Ώρα πολέμου», «Οι
Με ιδιαίτερη συγκίνηση, πιάνω να μιλήσω σήμερα για έναν
άνθρωπο με τον
οποίο θήτευσα στην
ίδια τραπεζοϋπαλληλική οικογένεια,
υπηρέτησα και εγώ,
κατά τις δυνάμεις μου, τα ελληνικά γράμματα, υπήρξα θαυμαστής του πολυδιάστατου
συγγραφικού έργου του, και είχαμε κοινή
καταγωγή, αυτήν εκ της Αιολίδας - εκείνος
εκ της περιοχής του μυτιληναίων αιγιαλού
της Μικρασίας, κι ο υποφαινόμενος εκ της
Μυτιλήνης. Τέλος, τιμήθηκα απ’ τον ίδιον με
την πολύτιμη φιλία του.
Αναφέρομαι στο συγγραφέα και ακαδημαϊκό Ηλία Βενέζη - κάποτε υπάλληλο τούτου
14
νικημένοι», το ιστορικό «Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός», τα μυθιστορήματα «Έξοδος» και
«Ωκεανός», το θεατρικό “Block C”, που παίχτηκε και από σκηνής του Εθνικού Θεάτρου,
και τα τελευταία του: «Μικρασία χαίρε» και
«Εφταλού»...
...Γεννημένος στις αρχές του αιώνα (1904)
στο Αϊβαλί, έζησε το δράμα του διωγμού απ’
το σπίτι και την πατρίδα του στην ηλικία των
δέκα, έντεκα χρόνων. Κατέφυγε τότε στη
Μυτιλήνη, το πιο κοντινό καταφύγιο στη
γενέθλια γη του. Μπορεί σε 4-5 χρόνια να
γύρισε σπίτι του. Αλλά δεν ήταν για πολύ.
Σύντομα άρχισε η εκστρατεία της Μικρασίας
απ’ τον ελληνικό στρατό, για να καταλήξει
στη γνωστή καταστροφή, με συνέπεια την
προσφυγιά και την αιχμαλωσία. Απ’ αυτήν
την αιχμαλωσία ενός δεκαοχτάχρονου αγοριού στα Τάγματα Εργασίας, στα βάθη της
Ανατολής αντλήθηκε το υλικό του πρώτου
μεγάλου βιβλίου του Βενέζη, του «Νούμερο
31328». Σ’ αυτά τα Τάγματα και στις φρικτές
τους συνθήκες διαβίωσης ο Βενέζης προπηλακίστηκε, πείνασε, δίψασε, βασανίστηκε.
Με τη συγγραφή του «Νούμερου 31328»
λυτρώθηκε απ΄ την πίεση τους. Η λύτρωση
αυτή τον οδήγησε σε μια έξοδο. Ο σίφουνας
είχε περάσει. Η μπόρα είχε περάσει. Η ζωή,
όμορφη πάλι σαν πριν, είχε πιάσει να ξεμυτά
σαν τις ανοιξιάτικες μαργαρίτες απ’ τα χαλάσματα. Μπορούσε λοιπόν κανείς να βγάλει
από πάνω του το όποιο βάρος και ν’ ανοίξει
τα μάτια του στο φως.
Τότε ο Βενέζης έγραψε τη «Γαλήνη», ένα
βιβλίο όπου οι ήρωές του αναζητούν, μέσα
απ’ τα δεινοπαθήματά τους, να καλλιεργήσουν τριαντάφυλλα, συμφιλιωμένοι με τη
μοίρα τους. Βασικός εκφραστής αυτής της
συμφιλίωσης ο γιατρός Βένης, ένας τραγικά ξεσπιτωμένος άνθρωπος, βρίσκει τον
τρόπο, να επιβάλλει στον μέσα του κόσμο
τη συμφιλίωση με τη μοίρα και να βρει την
εγκαρτέρηση και τη γαλήνη.
Μ’ αυτό το βιβλίο ο Βενέζης κέρδισε τη
δική του γαλήνη. Κι έτσι, αποδεσμευμένος
απ’ ό,τι πιεστικά είχε καταδυναστέψει την
αισθαντικότητά του, νιώθοντας τώρα να φυσούν από μέσα του, αναγεννητικά, οι αναστάσιμες πνοές της ζωής: η χαρά, η ομορφιά, το
φως, η πίστη, κάθισε κι έγραψε την «Αιολική
Γη» - ένα βιβλίο όπου μιλούν χίλιες φωνές,
χίλιες λαλιές ανθρώπων, πουλιών, βουνών,
φαντασμάτων, ζώων, ονειρεμένων κοριτσιών, και κοντραμπατζήδων.
Δε θα σας κουράσω με αναφορές σε άλλα
βιβλία του συγγραφέα μας. Θα υπογραμμίσω μόνο ότι όλες οι σελίδες που διατρέξαμε
χρωματίζονται από μια απέραντη ευγένεια
ψυχής, από μια καλοσύνη, κι από μια ταπεινοφροσύνη - ιδανικά και αξιοζήλευτα χαρακτηριστικά, που σπανίζουν τόσο στην εποχή
μας.
...Η πρώτη μου γνωριμία μαζί του ήταν
όταν εκείνος είχε μπει στην ώριμη φάση της
ζωής του -ώριμη και ηλικιακά και συγγραφικά, ήταν γύρω στα πενήντα του- ενώ ο ομιλών βρισκόταν ακόμα στο στάδιο των ακαταστάλαχτων αναζητήσεων. Είχε έρθει στο
νησί μου, τη Λέσβο, με την οικογένειά του,
για διακοπές, και με την ευκαιρία αυτή θέλησε να δει και μερικούς παλιούς του φίλους
-λόγω της προϋπηρεσίας του στην Τράπεζα
της Ανατολής, στη Μυτιλήνη- στους οποίους,
15
φυσικά, δε συγκαταλεγόμουν, αφού δε γνωριζόμασταν καν. Όμως είχα διαβάσει σχεδόν
όλα τα ως τότε βιβλία του: το «Νούμερο
31328», τη «Γαλήνη», τη μαγευτική «Αιολική
Γη», και τα διηγήματα «Άνεμοι» και «Ώρα πολέμου και ήμουν θαυμαστής του έργου του.
Εκείνον τον καιρό έβγαζα στη Μυτιλήνη, το
λογοτεχνικό περιοδικό «Λόγος», «Επιθεώρηση της πνευματικής επαρχίας» όπως το ονόμαζα. Ήταν ευκαιρία λοιπόν να επιδιώξω
να τον δω από κοντά, να μιλήσω μαζί του,
και να καταγράψω τις σκέψεις και τις απόψεις του γύρω από θέματα της συγγραφικής
τέχνης, για τις σελίδες του περιοδικού. Τον
πλησίασα με αρκετό τρακ -είναι η αλήθεια.
Κιόλας εκείνος ήταν πανελλήνια γνωστός,
κι είχαν αρχίσει και οι πρώτες μεταφράσεις
των έργων του στο εξωτερικό, ενώ εγώ δεν
είχα ακόμα βγει καλά-καλά απ’ τα φανάρια
του λιμανιού της μικρής μου πατρίδας. Στάθηκα μπροστά του με αρκετό δισταγμό, που,
ωστόσο, δεν κράτησε πολύ. Η εγκαρδιότητα του ανθρώπου, το ζεστό του χαμόγελο,
η φιλική του διάθεση, μ’ έβγαλαν αμέσως
απ’ το νοσηρό κλίμα της επιφύλαξης και της
απόστασης. Βρισκόμασταν στον αύλειο χώρο
του ξενοδοχείου, όπου διέμενε. Ίσως να
έπαιζε το ρόλο της και η συναισθηματική του
φόρτιση ότι βρισκόταν απέναντι στις ακτές
της αγαπημένης του πατρίδας, της Αιολίδας
-ακριβώς αντίκρυ μας διαγραφόταν αχνά
μέσα σ’ ένα μενεξελί φως η γραμμή απ’ τα
Κιμιντένια, το μυθικό βουνό του χαμένου πια
παιδικού παραδείσου. Μιλήσαμε για χίλια
-δυο πράματα γύρω στη λογοτεχνία μας.
...Από τότε ανταμώσαμε πάρα πολλές φορές τόσο στη Μυτιλήνη, όσο και στην Αθήνα. Ήταν πάντα ζεστός, φιλικός, εγκάρδιος. Ήταν η έκφραση του κατασταλαμένου
πόνου, που είχε την ανάγκη της συντροφικότητας, να δώσει και να πάρει ανθρώπινη
τρυφερότητα, αγάπη, καλοσύνη, ταπεινότητα, ομορφιά. Τον θυμάμαι καθισμένον στον
πέτρινο πάγκο του σπιτιού που έχτισε στην
κορυφή ενός λόφου στην Εφταλού της Λέσβου. Αγνάντευε απέναντι τα βουνά της
χαμένης πατρίδας του και δάκρυζε. Μου μιλούσε για τους δικούς του, τους γονείς του,
τ’ αδέλφια του. Ήταν ένας απλός άνθρωπος
που αναμετρούσε χωρίς παράπονο τους
καημούς του και πολεμούσε να τους ελαφρύνει μόνος του, για να γλυκάνει τη μοίρα
του. Τότε μου μίλησε και για το όνομά του:
«Ξέρεις, θεωρούν το «Βενέζης» ψευδώνυμό
μου, και Μέλος το πραγματικό μου όνομα
αλλά δεν είναι έτσι. Βενέζης είναι το πραγματικό όνομα της οικογένειάς μου έτσι λεγόταν
ο προπάππος μου, που ήρθε κι εγκαταστάθηκε στο Αϊβαλί απ’ την Κεφαλονιά μάλλον
το «Μέλος» ήταν παρατσούκλι του, που επικράτησε του πραγματικού ονόματος, όπως
συμβαίνει πολλές φορές στα μικρά μέρη.»
...Πρέπει να πω εδώ ότι κατά την περίοδο
της αρρώστιας του ο Βενέζης έκοψε όλες τις
επαφές του με τους γνωστούς του. Οι εγχειρήσεις που υπέστη στη στοματική κοιλότητα
τον είχαν παραμορφώσει. Ήταν κοκέτης και
δεν ήθελε να τον βλέπουν πώς είχε καταντήσει. Μόνο αλληλογραφούσε με τους στενούς
φίλους. Έχω δυο ή τρία γράμματά του εκείνης της περιόδου. Είχε πια καταλαγιάσει όλη
του η ενεργητικότητα. Θαρρείς είχε συνειδητοποιήσει ότι ξεκίνησε οριστικά το μεγάλο
του αγύριστο ταξίδι. Τα γράμματά του ήταν
γεμάτα ευχές για το αύριο, για μια καλύτερη
ζωή, για ένα ευτυχέστερο μέλλον του φίλου
προς τον οποίο απευθυνόταν. Θαρρώ και τον
βλέπω ακόμα και τώρα στο βάθος να απομακρύνεται μ’ ένα άσπρο μαντήλι στο χέρι, κι
ένα πικρό χαμόγελο στα χείλη.
Τον έθαψαν στο μικρό νεκροταφείο του
Μολύβου της Λέσβου. Η πλάκα του τάφου
του δεν έγραφε τίποτ’ άλλο, παρά μόνο μια
λέξη: Γαλήνη. Ήταν ό,τι περισσότερο είχε
λαχταρήσει σ’ αυτή τη ζωή.
Στο σημείο αυτό επιτρέψτε μου μια ειδική
αναφορά. Σε μια ειδική εκδήλωση τιμής προς
το πρόσωπό του, εκεί, στη Μυτιλήνη, στον
χαιρετισμό που του απηύθυνε ο τότε Διευθυντής Γραμμάτων στο Υπουργείο Παιδείας
Γεώργιος Κουρνούτος, απευθυνόμενος στον
Βενέζη, είπε το κατά την ευαγγελική ρήση:
16
«μακαρία η κοιλία η βαστάσασσά-σε (το Αϊβαλί -που, ωστόσο, ήταν ο Μυτιληναίων αιγιαλός) και μακάριοι οι μαστοί ους εθήλασας
(η Λέσβος). Επιστρέφοντας ο Βενέζης στην
Αθήνα, έγραψε: «είμαι ευγνώμων στη Λέσβο
για τη ζεστασιά με την οποία με δέχτηκε,
για τους φίλους που βρήκα, για την αγάπη
τους είμαι ευγνώμων στο Θεό γιατί ένιωσα
να έχω πατρίδα.»
Απόψε, με την παρούσα εκδήλωση των
συναδέλφων του της Τραπέζης Ελλάδος, θα
μπορούσε να προσθέσει ότι έχει κι έναν δικό
του προσωπικό χώρο κάτω απ’ τη στέγη του
Εθνικού μας Τραπεζικού Ιδρύματος.
Περηφάνια του, Τιμή του, και Δόξα του.
Με αφορμή την εκδήλωση αυτή, το Κέντρο Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης της Τράπεζας της Ελλάδος εξέδωσε
αναμνηστικό τεύχος του περιοδικού των
εργαζομένων της Τράπεζας «Ο κύκλος»,
με κείμενα του Ηλία Βενέζη από την εποχή που αρθρογραφούσε για το περιοδικό
και φωτογραφίες από το Ιστορικό Αρχείο
της Τράπεζας και της οικογενείας του. Το
αναμνηστικό τεύχος περιλαμβάνει επίσης
ανέκδοτη αλληλογραφία του συγγραφέα
με τους Διοικητές Εμμ. Τσουδερό και Κ.
Βαρβαρέσο, καθώς και ντοκουμέντα σχετικά με τη σύλληψή του το 1943 από τις
δυνάμεις Κατοχής.
Ευχαριστήριο
Το Διοικητικό Συμβούλιο της «Λεσβιακής Παροικίας» ευχαριστεί την κυρία
Μίκα Παπαευστρατίου για τη δωρεά στη βιβλιοθήκη του Συλλόγου 425 σημαντικών βιβλίων από τη βιβλιοθήκη του αείμνηστου Στράτου Παπαευστρατίου εξαίρετου μέλους και φίλου της «Λεσβιακής Παροικίας».
Καλοκαιρινή εκδήλωση
Η «Λεσβιακή Παροικία» φέτος το καλοκαίρι προγραμμάτισε στη Μυτιλήνη
μια ιδιαίτερα ποιοτική εκδήλωση στον πρόσφατα ανακαινισμένο Ιερό Ναό της
Κοιμήσεως της Θεοτόκου της Καθολικής Εκκλησίας Μυτιλήνης.
Την Δευτέρα 11 Αυγούστου ε.ε. στις 8.30 το βράδυ θα δοθεί ρεσιτάλ τραγουδιού με ορατόρια γνωστών συνθετών, από τη Mυτιληνιά σοπράνο Μαρία
Γαλάνη. Στο πιάνο συνοδεύει η συμπατριώτισσά μας γνωστή πιανίστα Ιωάννα
Αβραάμ. Η εκδήλωση γίνεται για φιλανθρωπικό σκοπό.
Η τιμή της πρόσκλησης θα είναι 10 €.
Φιλαλληλία
Ο Τάκης & η Μυρσίνη Χατζηαναγνώστου στη μνήμη του Βάσου Καραμάνου 50,00 €
Ο Γιάννης & η Ιλόνα Παγίδα στη μνήμη του Βάσου Καραμάνου......................... 400,00 €
Ο Γιώργος & η Μαρούλα Κλειδαρά στη μνήμη του Βάσου Καραμάνου............ 50,00 €
Ο Θόδωρος & η Καίτη Πλατσή στη μνήμη του Βάσου Καραμάνου.................... 50,00 €
Σας γνωρίζουμε, ότι όλα τα χρήματα της φιλαλληλίας μας δίνονται στο νησί για
φιλανθρωπικούς σκοπούς. Η Προσφορά αυτή γνωστοποιείται στα μέλη μας
μέσω του περιοδικού μας και με επιστολή στους ενδιαφερόμενους.
17
Αφιέρωμα
Αφιέρωμα
Η Ανάσταση του Χριστού
Του Φώτη Κόντογλου
Όλα όσα γίνονται στον κόσμο, γίνονται και ξαναγίνονται πολλές φορές τα
ίδια· μονάχα ένα πράγμα έγινε μόνο μια
φορά και δεν θα ξαναγίνει πια, η Ανάσταση του Χριστού. Αυτό είναι το μοναδικό θαύμα των θαυμάτων, το «άφραστον
θαύμα», που αναποδογύρισε τον κόσμο,
κι’ έδωσε ελπίδα στο απελπισμένο γένος των ανθρώπων. Με την Ανάσταση
του Χριστού, μας προσκάλεσε να πιστέψουμε στην αφθαρσία ο Θεός, ο «ζωοποιών τούς νεκρούς και καλών τά μή
όντα ώς όντα».
Όποιος δεν πιστεύει στην Ανάσταση
του Χριστού, ψέματα λέγει πως πιστεύει
σ’ αυτόν τον βασιλέα της αθανασίας.
Η βάση λοιπόν και το θεμέλιο της
θρησκείας μας είναι η Ανάσταση του
Χριστού. Κι’ η Ορθοδοξία που έχει την
Ανάσταση «εορτών εορτήν καί πανήγυριν πανηγύρεων» έχει την αληθινή, την
απλή και την ασάλευτη πίστη, και δεν
κατάντησε να γίνει ένα κοσμικό ηθικό
σύστημα, όπως γίνηκε αλλού, και που
κατά δυστυχία σ’ αυτό ξεπέφτουμε κι
εμείς, όσο ολοένα αρχίζει να μας λείπει η πίστη. Για τούτο, στην ορθόδοξη
Εκκλησία μας γινήκανε λογής θρησκευτικά έργα για να τιμηθεί η Ανάσταση του
Χριστού με κάθε τι έμορφο κι’ αγνό που
έχει μέσα της η καρδιά τ’ ανθρώπου.
Αυτά τα έργα είναι τα έργα της υμνωδίας, της αγιογραφίας και της ψαλμωδίας,
τα μυρίπνοα άνθη, που όσο συναχώνο-
Ανάσταση, Μονή της Χώρας
18
νται οι πνευματικές μας αισθήσεις, τόσο
δεν νοιώθουμε τη μυρουδιά τους. Αυτά,
τα λέγω και τα ξαναλέγω, τόσο που βαρέθηκα. Στου κουφού την πόρτα, όσο
θέλεις βρόντα. Λοιπόν ας σταθώ ίσαμε
δω, κι’ ας γράψω, για τα έργα τα ίδια, κι’
όποιος βρεθεί κατά τύχη να τα νοιώθει,
ας ευχαριστήσει τον Θεό που φώτισε
εκείνους τους ευλαβείς ανθρώπους να
τα κάνουνε.
Οι ύμνοι που λένε στην εκκλησία κατά
την Κυριακή του Πάσχα είναι, θαρρώ,
από τα πιο υψηλά κι’ από τα πιο πνευματικά έργα της ορθοδοξίας. Ο κανόνας
του Πάσχα είναι ποίημα του Ιωάννου
Δαμασκηνού, κι’ ο Ειρμός της α’ Ωδής
είναι τούτος:
«Αναστάσεως ημέρα· λαμπρυνθώμεν
λαοί. Πάσχα, Κυρίου Πάσχα.
Εκ γάρ θανάτου πρός ζωήν καί εκ γης
πρός ουρανόν Χριστός ο Θεός ημάς διεβίβασεν, επινίκιον άδοντας».
Δεύτερη αγιασμένη τέχνη για την ορθοδοξία, ύστερα από τη ψαλμωδία, είναι
η αγιογραφία· γιατί η υμνογραφία κι’
η μουσική είναι ένα, όπως το δείχνει η
λέξη υμνωδία.
Η αγιογραφία είναι η ζωγραφική
που κάνει θρησκευτικά ήγουν πνευματικά έργα, γι’ αυτό και ξεφεύγει από
τη λεγόμενη φυσικότητα, που είναι ένα
μοιάσιμο μάταιο κι’ άσκοπο της φύσης,
όπως κι’ η πίστη ξεφεύγει από τα φυσικά όντα, ένα χάρισμα υπερφυσικό. Οι
πολλοί θαρρούνε πως το φυσικό είναι
ένα με τ’ αληθινό. Η φυσικότητα είναι
η ξώπετση και περαστική όψη σε κάθε
πράγμα, ενώ η αληθινή και βαθιά ουσία
του πράγματος βρίσκεται παραμέσα,
στα βαθιά και δεν μπορεί να παρασταθεί με το να βάζουμε στη ζωγραφιά με
ελαφράδα τα σχήματα και τα χρώματα
που βλέπει το σαρκικό μάτι μας, αλλά με
το να βρίσκουμε και να αποτυπώνουμε
τα σχήματα και τα χρώματα που βλέπει
το πνευματικό μάτι μας και που ξεσκε-
πάζονται μοναχά στην ψυχή που ζει αληθινά πνευματικά, δηλαδή θρησκευτικά. Η
πνευματική αίσθηση δεν είναι αυτή που
λέμε για κάθε τι που είναι μεν σαρκικό,
πλην εκλεπτυσμένο, αλλά είναι κάποια
μυστική λειτουργία πολύ πιο σπάνια απ’
ό,τι θαρρούμε κι’ ολότελα ακατανόητη
για τον άνθρωπο, που είναι αναίσθητος
στ’ αληθινά πνευματικά, ήγουν χωρίς μυστικισμό. Τα έργα της ανατολίτικης ζωγραφικής, που τη λένε βυζαντινή, είναι
έργα πνευματικά, γιατί οι τεχνίτες που
τα κάνανε είχανε αυτή την πνευματική
αίσθηση, και μπορέσανε να εκφράσουνε
με υλικά μέσα, με σχήματα και με χρώματα, κάποια πράγματα πνευματικά, για
τούτο αυτά τα σχήματα και τα χρώματα
κι’ ο τρόπος που είναι συνταιριασμένα
δεν έχουνε τούτη τη στενή και μηχανική
φυσικότητα, αλλά την βαθύτερη ουσία
της αλήθειας, κι’ είναι όλα μυστικά, και
αναγωγικά στην πνευματική, στην πραγματική αλήθεια. Αυτά τα έργα της ανατολίτικης αγιογραφίας δεν είναι άσκοπα
και νεκρά αλλά δίνουνε τροφή πνευματική σ’ όποιον έχει αίσθηση και νοιώθει
την αλήθεια της θρησκείας του Χριστού
που είναι κρυμμένη μέσα σε μυστήριο:
για τούτο είναι απλά και σταθερά στον
αιώνα.
Οι δικοί μας ορθόδοξοι αγιογράφοι
ζωγραφίζουνε την Ανάσταση μ’ αυτόν
τον πνευματικό τρόπο, ενώ οι δυτικοί
ζωγράφοι τη ζωγραφίζουνε με τρόπο
σαρκικό και αντιπνευματικό, γιατί τους
λείπει η αίσθηση η πνευματική. Η πνευματική αίσθηση βγαίνει από το συμμάζεμα της καρδίας, ή από τον πόνο της
ψυχής κι’ από την ταπείνωση του νου. Μ’
αυτόν τον τρόπο η ψυχή βρίσκει το μυστικό μονοπάτι που πηγαίνει μέσα στα
έγκατα του ανθρώπου.
Την Ανάσταση τη ζωγραφίζουνε οι
βυζαντινοί αγιογράφοι χωρίς εκείνες τις
θεαματικές φαντασμαγορίες που ζωγραφίζουνε οι δυτικοί ζωγράφοι. Αλλά
19
πάρι που θυμίζει την εικόνα της Ανάστασης είναι και τούτο: «Τήν αμετρόν σου
ευσπλαγχνίαν οι ταίς του Άδου σειρές
συνεχόμενοι δεδορκότες πρός τό φώς
ηπείγοντο, Χριστέ, αγαλλομένω ποδί,
Πάσχα κροτούντες αιώνιον». Η ίδια η εικόνα της Ανάστασης, όπως τη ζωγραφίζανε οι ορθόδοξοι αγιογράφοι, θαρρείς
πως είναι με λόγια ζωγραφισμένη στο
τροπάρι που ψέλνουνε μικροί μεγάλοι:
«Χριστός Ανέστη εκ νεκρών θανάτω
θάνατον πατήσας καί τοις εν τοις μνήμασι ζωήν χαρισάμενος».
Που τις βρήκανε λοιπόν τις σημαίες
και τα μπαϊράκια που βάζουνε να βαστά
ο Χριστός; Αυτά τα εφεύρανε οι ζωγράφοι της δύσης που τα κάνανε όλα κατά
τη μικρόλογη φαντασία τους και που
αγαπούσανε αυτά τα θεατρικά, και βάλανε έναν κρίνο στο χέρι του αρχάγγελου
Γαβριήλ που πήγε στην Παναγία, κάτι
γύρους σαν τσέρκια καθισμένα απάνω στα κεφάλια των άγιων, μια καρδιά
με αχτίνες κολλημένη στο στήθος του
Χριστού, δαχτυλίδια στο χέρι της αγίας
Αικατερίνας, μαντολίνα και κιθάρες στα
χέρια των αγγέλων, κι’ ένα σωρό άλλα
τέτοια φτηνά στολίδια, ανάξια για τη βαθιά θρησκεία του Χριστού.
Οι δυτικοί ζωγράφοι ζωγραφίζουνε
τον Χριστό να αναστήνεται από τον τάφο
γυμνός και επιδειχτικός σαν να αλαλάζει,
καλοχτενισμένος, με παχουλό και ροδαλό κορμί όπως τον άνθρωπο που έκανε
μπάνιο. Βαστά στο χέρι του μια σημαία
και το άλλο το σηκώνει ψηλά ή σηκώνει
και τα δυο του τα χέρια απάνω. Ένας άγγελος ασπροντυμένος κι’ ανέκφραστος,
σαν νοσοκόμα, κάνει πως κυλά την ταφόπλακα. Πεντέξη στρατιώτες κάνουνε
κάτι προσποιητές χειρονομίες σαν θεατρίνοι, πως τάχα τους έπιασε φόβος. Το
πρόσωπο του Χριστού είναι γαλατένιο,
με τριανταφυλλιά μάγουλα σαν καλοφαγωμένη γυναίκα, με κάτι ψεύτικα κι’ αταίριαστα γένια. Πίσω ο ουρανός είναι σαν
με αυστηρότητα, με ταπεινό και σοβαρό πνεύμα, που έχει ωστόσο κάποια
θριαμβευτική πνοή, πλην ξένη ολότελα
από την ανόητη ματαιοδοξία των κοσμικών θριάμβων. Την Ανάσταση την
λένε τις περισσότερες φορές «εις Άδου
κάθοδον». Ο Χριστός παριστάνεται
τυλιγμένος με ένα ιμάτιον ευρύπτυχον
ανεμιζόμενον απάνω από την κεφαλή
του, πατώντας με ορμή απάνω στις καστρόπορτες του Άδου που κείτουνται
σπασμένες. Τα χέρια του και τα πόδια
του είναι τρυπημένα από τα καρφιά του
σταυρού. Σε άλλες εικόνες της Ανάστασης, που είναι πιο αρχαίες, ο Χριστός
βαστά με το δεξί χέρι τον σταυρό και
με τ’ αριστερό τραβά τον Αδάμ από το
μνήμα, ενώ η Εύα είναι γονατισμένη με
τα χέρια της τεντωμένα στον λυτρωτή.
Σε άλλες εικόνες ο Χριστός πατά απάνω
στον Άδη που κείτεται μπρούμιτος κι’
αλυσοδεμένος μέσα στα σκοτεινά καταχθόνια. Ανάμεσα στους δικαίους, που
στέκονται από τις δύο μεριές του Χρίστου, είναι κι’ ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, κατά τον υμνωδό που λέγει πως
μαρτύρησε πριν από τον Χριστό «ίνα
καί τοις εν Άδη του Σωτήρος κηρύξη τήν
�λευσιν», όπως κήρυξε τον ερχομό Του
στον απάνω κόσμο. Κι’ οι προφήτες παραστέκουνται γιατί προφητέψανε την
ανάσταση, κι’ ο Άβελ ωσάν που στάθηκε ο πρώτος αδικοσκοτωμενος μάρτυρας. Κι’ οι κλειδαριές οι σπασμένες και
τα μάνταλα δείχνουνε τις καταραμένες
αμπάρες που βαστούσανε σφαλισμένες
τις ψυχές μέσα στο σκοτεινό βασίλειο
του Χάρου, κατά το τροπάρι που λέγει:
«Κατήλθες εν τοις κατωτάτοις της γης
καί συνέτριψας μοχλούς αιωνίους, κατόχους πεπεδημένων, Χριστέ». Βλέπεις
πως οι αγιογράφοι παίρνανε έμπνευση
από την υμνωδεία· γιατί στην ορθοδοξία τα έργα της κάθε τέχνης είναι υπομνήματα στο Ευαγγέλιο, κι’ όχι άσκοπα
εφευρήματα της φαντασίας. Άλλο τρο20
ρημένες, ξεχωρίζει η Ανάσταση που είναι ζωγραφισμένη στην Περίβλεπτο του
Μύστρα. Μα και σε κάθε παλιά εκκλησιά
της Ελλάδας είναι ζωγραφισμένη η Ανάσταση στον ίδιο τύπο.
Στα νησιά δεν βρίσκονται τοιχογραφίες αλλά βρίσκουνται εικονίσματα της
Ανάστασης ζωγραφισμένα σε σανίδι,
έργα του Δαμασκηνού στην Κρήτη, του
Τζάνε, του Βίκτορος, του Λαμπάρδου
κ.ά.
Μαστορικές εικόνες της Ανάστασης
βρίσκονται στορημένες και μέσα σε
χειρόγραφα βιβλία στα μοναστήρια του
Βατοπεδιού, της Λαύρας και των Ιβήρων, καθώς κι’ άλλες δουλεμένες στο
ασήμι ή στο μάλαμα απάνω στα καπάκια
τους στολισμένες.
κάρτποσταλ με σύννεφα ζωγραφισμένα
από κάποιο βασίλεμα εκ του φυσικού.
Μ’ αυτά τα πράγματα θέλουνε να παραστήσουνε τον κόσμο της αθανασίας και
της αλήθειας που μας έδειξε ο Χριστός,
με καλοθρεμένα κορμιά, με αγγέλους να
φοράνε κολλαρισμένα ρούχα.
Οι βυζαντινοί αγιογράφοι φιλοτεχνήσανε εξαίσιες εικόνες της Ανάστασης
με την αποκαλυπτική απλότητα της αλήθειας, κι’ όχι θεατρικές σκηνοθεσίες.
Απ’ αυτές τις εικόνες, άλλες είναι ζωγραφισμένες σε σανίδια κι’ άλλες στον
τοίχο, και λιγοστές καμωμένες σε ψηφιδωτά. Με ψηφία είναι του Δαφνιού, του
Οσίου Λουκά και της Νέας Μονής της
Χίου. Του Δαφνιού είναι μαστορική, μα
του Οσίου Λουκά και της Νέας Μονής
είναι πιο θρησκευτικές. Του Οσίου Λουκά, είναι δογματική και λιγοπρόσωπη.
Απ’ όσες εικόνες είναι στον τοίχο ιστο-
*Φ. Κόντογλου -5 μελετήματα για τον πεζογράφο
καί τον καλλιτέχνη, εκδ. Κριτικών φύλλων,
επιμ. Ι. Μ. Χατζηφώτη, Αθήνα 1975, σελ. 45-51
Ανάσταση, Μονή Όσιου Λουκά
21
Eπίκαιρα Θέματα
Περιβαλλοντικές επιπτώσεις των έργων
Γράφει ο Νίκος Α. Σταυρίδης*
Είναι γνωστό ότι όλα τα τεχνικά έργα
επιδρούν στο Περιβάλλον και το επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά. Στη δεύτερη
περίπτωση, δηλ. σ’ αυτήν που μας ενδιαφέρει περισσότερο, αναφερόμαστε
στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των
έργων. Αυτές μπορεί να είναι αμελητέες,
μικρές, ή μεγάλες, ανάλογα με το είδος
και το μέγεθος κάθε έργου. Η ικανότητα
των τεχνικών φαίνεται και στο σχεδιασμό των έργων, τον οποίον πραγματοποιούν, κατά πόσον δηλ. είναι σε θέση
να επιτύχουν να περιορίσουν τις δυσμενείς επιπτώσεις τους στο Περιβάλλον.
φίλους, ενώ μας αρέσει να ζούμε σε
πολύ ωραία σπίτια, με πολλά στολίδια
στο εσωτερικό τους, δεν δίνουμε μεγάλη σημασία για το περιβάλλον του
νησιού μας. Πιθανόν να φοβόμαστε τη
γνώμη των άλλων για εμάς (μη τυχόν και
μας χαρακτηρίσουν ως οπισθοδρομικούς), και σπάνια δημοσιοποιούμε και
υποστηρίζουμε τη δική μας γνώμη... Ένα
επίσης χαρακτηριστικό της συστολής
μας είναι ότι προσπαθούμε να αλλάξουμε την όμορφη προφορά μας, για να
μην δώσουμε αφορμή να καταλάβουν
από που είμαστε. Από καιρό ως πολίτης προερχόμενος από τη Λέσβο, με
απασχολεί αυτό το φαινόμενο, αλλά δεν
μπορώ να το εξηγήσω.
Η Ελλάδα εδώ και μερικά χρόνια
εναρμόνισε τη νομοθεσία της με αυτήν
των χωρών της Ε.Ε., και θεσμοθέτησε
την περιβαλλοντική αδειοδότηση των
έργων. Στη διαδικασία αυτή έδωσε βασικό εγκριτικό ρόλο στις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες, με τα εκλεγμένα Αυτοδιοικητικά τους όργανα, καλούνται πλέον
να αποφασίζουν εάν συμφωνούν με την
κατασκευή των σημαντικών έργων που
γίνονται στις περιοχές ευθύνης τους, αν
διαφωνούν με αυτά ή εάν επιθυμούν να
επιβάλλουν πρόσθετους περιβαλλοντικούς όρους.
Τα παραπάνω φάνηκαν καλύτερα,
τότε που υπήρχε το θέμα της μετεγκατάστασης του εργοστασίου της ΔΕΗ
(του ΑΣΠ Λέσβου, όπως τον λέγαμε στη
ΔΕΗ). Η θέση του, από όποια πλευρά
και αν εξεταστεί, είναι βέβαιο ότι δεν είναι η καταλληλότερη που υπάρχει στο
νησί. Στα εύλογα παράπονά μας η ΔΕΗ
κατανοούσε το πρόβλημα και απευθυνόμενη προς τις Αρχές του νησιού έλεγε: «Υποδείξτε μας κάποιο χώρο που να
πληρεί τις προδιαγραφές μας και εμείς
θα μετακινήσουμε το εργοστάσιό μας».
Έχοντας την εμπειρία πολλών περιβαλλοντικών αδειοδοτήσεων, σε πολλές
περιοχές της Χώρας, μπορώ να υποστηρίξω ότι στο νησί μας οι εγκρίσεις αυτές
παίρνονται από τους ενδιαφερόμενους
εύκολα, σε αντίθεση με κάποια άλλα
μέρη (π.χ. Ρόδος, Λευκάδα, Καστοριά...)
που παίρνονται πάρα πολύ δύσκολα.
Αντί λοιπόν εμείς να εκμεταλλευτούμε
την ευκαιρία αυτή, να βάλουμε κάποια
κριτήρια, ώστε η περιβαλλοντική όχληση από αυτό να είναι κατά το δυνατόν
μικρότερη, δηλ. οι επιπτώσεις στο περιβάλλον, από τη λειτουργία του, να είναι
οι μικρότερες δυνατές και να ανακοινώσουμε στη ΔΕΗ μια σωστή επιλογή,
εμείς διαφωνούσαμε μεταξύ μας.
Φαίνεται, ότι ενώ μας αρέσει πάρα
πολύ η καλή ζωή, οι παρέες με καλούς
22
δεν λύσαμε εμείς όταν μπορούσαμε.
Εδώ θα πρέπει να υπενθυμίσω ότι σε
όλες τις παρουσιάσεις υπεύθυνων στελεχών της ΔΕΗ στη Λέσβο, αλλά και στις
δικές μου, παρουσιάζοντας το πρόγραμμα ανάπτυξης των έργων ΑΠΕ της ΔΕΗ,
πάντα διευκρινιζόταν ότι ναι μεν, είναι
άριστη η γεωθερμία, πολύ καλά τα φωτοβολταικά, καλά τα αιολικά έργα, αλλά
ένα εργοστάσιο της ΔΕΗ με συμβατικά
καύσιμα, είναι απαραίτητο να υπάρχει
στο νησί και με καμιά δύναμη δεν μπορεί αυτό να τεθεί σε ψυχρή εφεδρεία.
Τελικά προτείναμε μια παραθαλάσσια
περιοχή βόρεια της πόλης, προς τον
Μανταμάδο, από την οποία με βεβαιότητα όλα τα καυσαέρια θα κατευθυνόταν σε πυκνοκατοικημένες περιοχές...
Τότε, χωρίς να είμαι αρμόδιος για το
θέμα, παρακολουθούσα τις συζητήσεις
αρμοδίων συναδέλφων μου, που απορούσαν πως ένα τόσο μεγάλο νησί με
τέτοια ιστορία, να μη διαθέτει σε υπεύθυνες θέσεις ανθρώπους με κοινή λογική για να βοηθήσουν να λυθεί το πρόβλημα. Υποστήριζαν επίσης, ότι καμιά
άλλη πόλη και μάλιστα νησιωτική, δεν θα
επέτρεπε να επικρατεί τέτοια κατάσταση στο θέμα της παραγωγής ενέργειας,
που στις μέρες μας είναι ένα από τα βασικότερα.
Αγνοώντας τις παραπάνω επισημάνσεις, οι οποίες βέβαια δεν μπορούσαν
να ενταχθούν στην επιθυμία μας για την
κατάργηση του εργοστασίου, μεταθέσαμε τις προσδοκίες μας σε ένα μεγάλο αιολικό έργο, που ενδιαφέρθηκε να
κατασκευάσει μια μεγάλη εταιρεία στο
χώρο αυτόν. Προφανώς σκεφτήκαμε
ότι τι καλά που θα ήταν εάν είχαμε πάρα
πολλές ανεμογεννήτριες (Α/Γ), και εάν
γινόταν πράξη η περίφημη διασύνδεσή
μας με το Εθνικό Διασυνδεδεμένο Δίκτυο (ΕΔΣ) δηλ. με το ηλεκτρικό δίκτυο
της ηπειρωτικής Ελλάδας. Πιστεύαμε ότι
έτσι θα λύναμε το πρόβλημα του κακού
εργοστασίου μας. Ας αφήσουμε πια και
το καμάρι μας «Εμείς στη Λέσβο έχουμε τόσες Α/Γ, εσείς πόσες έχετε;»
Όμως, σε τέτοιες περιπτώσεις (που
δεν υπάρχει στην ίδια περιοχή εμπειρία
τέτοιων μεγάλων έργων), δεν θεωρώ καθόλου μειωτικό το να απευθυνθούμε σε
άλλες περιοχές της Ελλάδας ή του Εξωτερικού και να δούμε με τα μάτια μας
(στέλνοντας κάποια επιτροπή που θα
εισηγηθεί στη συνέχεια στις αρμόδιες
Υπηρεσίες) ένα αντίστοιχο έργο. Παρόμοια έργα με το προτεινόμενο, έστω
και με μικρότερες Α/Γ από τις εγκεκριμένες στην Άδεια Παραγωγής που έχει
εκδοθεί, (2ΜW) θα μπορούσε κάποιος
να συναντήσει στη Σητεία, στη Νότια
Εύβοια, στην Ροδόπη κ.ά. και να βγάλει
τα συμπεράσματά του.
Θυμάμαι βέβαια τότε κάποιες εντελώς
...άσφαιρες διαμαρτυρίες στο νησί, ακόμη και πορείες, οι οποίες βέβαια ήταν
καταδικασμένες σε αποτυχία, αφού μόνον κάποιο θόρυβο δημιουργούσαν, χωρίς να δίνουν λύση στο πρόβλημα.
Τελικά και αφού ταλαιπωρήθηκαν
αφάνταστα οι κάτοικοι του συνοικισμού
(πάνω από το εργοστάσιο), βρέθηκε η
αναγκαστική... λύση των καμινάδων, έτσι
... στολίσαμε την όμορφη πόλη μας με
δύο καμινάδες που καπνίζουν και μεταφέρουν τα καυσαέρια σε μικρότερη
πυκνότητα και λίγο πιο μακριά από εκεί
που συγκεντρωνόταν πριν. Αμφιβάλω
εάν αυτές τις καμινάδες, για τις οποίες
εμείς σχεδόν πανηγυρίσαμε, θα τις δεχόταν αδιαμαρτύρητα κάποια άλλη πόλη
της Χώρας, ακόμη και από τις πλέον ταλαιπωρημένες περιβαλλοντικά.
Μετά από αυτήν την αστοχία των ενεργειών μας, χωρίς να την παραδεχθούμε
και να αναγνωρίσουμε το σφάλμα μας,
στραφήκαμε με λαχτάρα στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), ελπίζοντας
αυτές να μας λύσουν το πρόβλημα, που
23
μένως αντιλαμβανόμαστε ότι σε κάποια
ακτίνα γύρω από την καθεμιά ουσιαστικά
καταργείται εκ των πραγμάτων η ανοικοδόμηση των αγροτεμαχίων.
Όταν διαπιστωθεί πλέον η πολυεπίπεδη όχληση ενός τέτοιου έργου (με
περισσότερες από 150 Α/Γ, σε 100
km²) σίγουρα θα είναι πάρα πολύ αργά.
Ας αφήσουμε τη δυσμενή περίπτωση, όταν υλοποιηθεί το έργο αυτό να
επανυποβληθούν οι αιτήσεις που ανακάλεσε ο παρών επενδυτής (άλλες 80
Α/Γ περίπου) από τον ίδιον ή από άλλον επενδυτή και να χειροτερέψει κατά
πολύ η παρούσα άσχημη κατάσταση.
Η νομοθεσία προβλέπει κατά τη χωροθέτηση των Α/Γ να τηρούνται κάποιες
ελάχιστες αποστάσεις από κτίρια κατοικιών. Επίσης προβλέπει και κάποιες ελάχιστες αποστάσεις των κτιρίων των κατοικιών από τις Α/Γ. Αυτό πρακτικά σημαίνει
ότι ισχύει το «όποιος προλάβει πρώτος».
Εάν κατασκευαστούν σπίτια δεν μπαίνουν
Α/Γ και εάν εγκατασταθούν Α/Γ δεν κατασκευάζονται στη γειτονία τους σπίτια.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η
Νάξος όπου δεν πρόλαβαν οι επενδυτές
να εκμεταλλευτούν το θαυμάσιο αιολικό
της δυναμικό, αλλά πρόλαβαν οι κάτοικοι
και έχτισαν κτίρια, οπότε εμπόδισαν στην
πράξη την εγκατάσταση Α/Γ.
Κατ’ αρχήν θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι Α/Γ ποτέ δεν είναι μόνες
τους, πάντα αυτές συνοδεύονται από
εκτεταμένα ηλεκτρικά δίκτυα, (στο συγκεκριμένο έργο θα υπάρχουν δίκτυα
Μέσης και Υψηλής Τάσης), συνοδεύονται από υποσταθμούς, επίσης Μέσης
και Υψηλής Τάσης, αλλά και από έναν
μεγάλο Υποσταθμό στην έξοδο του καλωδίου από το νησί. Όλα τα παραπάνω
δεν είναι έργα μικρής κλίμακας και βέβαια δεν είναι δυνατόν να γίνει η χωροθέτησή τους μόνον με ηλεκτρολογικά
κριτήρια, παραβλέποντας τα περιβαλλοντικά.
Δυστυχώς όμως οι επιβαρύνσεις που
έχει ήδη δεχθεί αλλά και κινδυνεύει στο
άμεσο μέλλον να δεχθεί, το περιβάλλον
του όμορφου νησιού μας, δεν σταματούν
εκεί. Από πέρυσι τέθηκε θέμα αναβάθμισης του Ταρλά, λόγω της ανόδου της
ΑΕΛ Καλλονής στην Α’ Εθνική κατηγορία.
Τα παραπάνω έργα απαιτούν δρόμους προσπέλασης με ανοικτές στροφές, που να μπορούν να δεχθούν πολύ
μακριά οχήματα (αυτά που μεταφέρουν τα πτερύγια των Α/Γ) καθώς και
γερανούς. Οι παραπάνω δρόμοι σπάνια
μπορούν να χρησιμοποιηθούν για άλλους σκοπούς εκτός από τις ανάγκες
των αιολικών πάρκων. Ο περίφημος
κυνηγότοπος της Δυτικής Λέσβου, που
αποτελεί πόλο έλξης πολλών τουριστών, με ένα τέτοιο έργο, μάλλον θα
πρέπει να ξεχαστεί. Δε θέλω να πιστέψω ότι το πολυδιαφημιζόμενο λιμάνι
στο Σίγρι, γίνεται για να εξυπηρετήσει
το έργο αυτό, γιατί θα είναι κρίμα.
Από αυτή τη θέση θα ήθελα να δώσω
τα θερμά μου συγχαρητήρια στην ομάδα
μας, τα συγχαρητήριά μου στον Πρόεδρό της και διπλά συγχαρητήρια που παρέμεινε στην Α’ Εθνική Κατηγορία.
Όμως, τι συγχαρητήρια μπορεί να δώσει κάποιος στην πολιτική και αυτοδιοικητική μας ηγεσία, σ’ εκείνους δηλ. που
προέρχονται από τη Λέσβο και την αγαπούν όπως όλοι μας και που θα πρέπει
κάποτε να σκεφτούν τι Περιβάλλον θα
παραδώσουν στις γενεές, που ακολουθούν.
Αναρωτιέμαι γιατί θεωρούν τους
εαυτούς τους ότι τα ξέρουν όλα και
δεν κάνουν το αυτονόητο, δηλ. γιατί δεν απευθύνονται στους κατοίκους
Ο θόρυβος από τη λειτουργία κάθε
Α/Γ, όσο και αν έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, δεν είναι αμελητέος, επο24
την πόλη, σε Δημόσιο ή Δημοτικό χώρο,
(αφού σε τέτοιες εκδηλώσεις κανείς δεν
πηγαίνει με τα πόδια;). Στην περίπτωση
αυτή η όχληση της πόλης θα ήταν μηδενική και η λειτουργικότητα του γηπέδου
άριστη.
άλλων επαρχιακών πόλεων, που πριν
από εμάς είχαν ποδοσφαιρικές ομάδες
στην Α’ Εθνική και συγχρόνως είχαν
στάδια, όπως τον Ταρλά μας, μέσα στη
πόλη τους. Κάθε λογικός και προσεκτικός άνθρωπος δεν θα πίστευε ότι έχει
ανακαλύψει τον τροχό, αλλά φιλικά θα
προσπαθούσε να επωφεληθεί από την
εμπειρία άλλων και μεταξύ των άλλων θα
τους ρωτούσε και τα εξής:
Από τις απαντήσεις τους, που είναι
αξιοποίηση μιας σημαντικής εμπειρίας, μπορεί να οδηγηθούν οι δικοί μας
παράγοντες στη λήψη της πιο σωστής
απόφασης. Αντί όμως γι’ αυτό παρακολουθούσαμε επί αρκετούς μήνες τις
διαβεβαιώσεις τους ότι ολοκληρώθηκε
αυτό, ολοκληρώθηκε το άλλο και ότι
την τάδε του μήνα η τον επόμενο μήνα,
η ΑΕΛΚ θα παίξει στο σπίτι της... Όλα
αυτά αποδείχθηκαν μη αληθινά, αλλά κανείς δεν είχε την ευθιξία να παραδεχθεί
το σφάλμα του. Τελικά με όλες τους τις
δυνάμεις οι αρμόδιοι θα... χαλάσουν μια
ακόμη περιοχή.
Γιατί εκείνοι «έβγαλαν» τα γήπεδά
τους έξω από τον πολεοδομικό ιστό των
πόλεών τους; (Πανθεσσαλικό στο Βόλο,
Πανηπειρωτικό στα Γιάννενα, Παναρκαδικό στην Τρίπολη, στη Λειβαδιά κά).
Με τη νέα θέση των γηπέδων τους δυσκολεύονται να προσεγγίσουν το χώρο
του γηπέδου για να παρακολουθήσουν
κάποιον αγώνα;
Γίνονται τώρα βανδαλισμοί μέσα στην
πόλη τους από οπαδούς των φιλοξενούμενων ομάδων, όπως γινόταν πριν;
Την εποχή που τα ποδοσφαιρικά γήπεδα ήταν μέσα στην πόλη υπήρχε ενόχληση στις βασικές λειτουργίες της π.χ.
δυσκολευόταν να κινηθούν και να παρκάρουν τα αυτοκίνητά τους, γύρω από
την περιοχή των γηπέδων, πριν, μετά
και κατά τη διεξαγωγή ποδοσφαιρικών
αγώνων, ή αν είχαν πρόβλημα να περάσουν από μπροστά από το γήπεδο πηγαίνοντας επειγόντως σε κάποιο κοντινό
Νοσοκομείο;
Η μορφή των στεγάστρων, που είναι
απαραίτητα για τέτοιο γήπεδο, μπορεί
να ενταχθεί χωρίς προβλήματα σε μια
γειτονιά που κυριαρχούν διατηρητέα
ωραία χαμηλά σπίτια, μαζί με ένα μικρό
αλλά πανέμορφο Πάρκο και με μια παραλία με πολλές δραστηριότητες;
Τι να πει κανείς, είναι κρίμα να υπάρχει τέτοια νοοτροπία ακόμη και σήμερα
όταν πλέον όλοι έχουμε συνειδητοποιήσει, πού έχουμε οδηγηθεί από την
επικράτηση πρόχειρων σκέψεων και
ερασιτεχνικής αντιμετώπισης σοβαρών
προβλημάτων.
*Δεν είμαι βέβαιος εάν τα Λεσβιακά μέσα
ενημέρωσης θα ήταν πρόθυμα να δημοσιεύσουν
το παραπάνω άρθρο. Δυστυχώς η μέχρι τώρα
εμπειρία μου για μερικά από αυτά είναι αρνητική.
Έτσι, ευχαριστώ τη Λεσβιακή Παροικία, που
κρατώντας αναλλοίωτες τις αρχές της, στα πενήντα περίπου χρόνια της ζωής της, το φιλοξένησε
στο κομψό τεύχος του περιοδικού της «Αιολίδα».
Παράλληλα με αυτά θα μπορούσαν να
ελέγξουν κάποια εναλλακτική λύση δηλ.
τη δυνατότητα να κατασκευαστεί πολύ
γρήγορα ένα λυόμενο Παλλεσβιακό γήπεδο ποδοσφαίρου (όπως αυτά που κατασκευάζονται στο Εξωτερικό) έξω από
*Ο Νίκος Α. Σταυρίδης είναι Πολιτικός Μηχανικός
μέλος του Δ.Σ. της «ΛΠ»
25
Απόψεις
- Θέσεις
Απόψεις
- Θέσεις
Πόση έκταση μπορεί να πάρει ακόμα η βία και ο θάνατος;
- Νέα τραγωδία ανοιχτά της Συκαμνιάς.
Πλαστική βάρκα που μετέφερε 16 Σύρους μετανάστες, βούλιαξε.
- Ναυάγιο του δουλεμπορικού σκάφους με επτά νεκρούς Σύρους και δυο
αγνοούμενους.
Υγρός τάφος έγιναν για μία ακόμα φορά τα νερά του Αιγαίου. Επτά πρόσφυγες του πολέμου της Συρίας, νεκροί και δύο ακόμα (εκ των οποίων, ο 16χρονος Τούρκος, κατά πάσα
πιθανότητα, μεταφορέας) που αγνοούνται, είναι ο απολογισμός της νέας τραγωδίας που
διαδραματίσθηκε χθες τα ξημερώματα στη θαλάσσια περιοχή της Συκαμνιάς.
- Συγκλονιστική μαρτυρία τού Μοχάμεντ, Σύρου πρόσφυγα που επέζησε
από το προχθεσινό ναυάγιο.
«... 3.000 ευρώ ο ένας η αμοιβή, για να πεθάνουμε όλοι μαζί…»
(Από δημοσιεύσεις στο Λεσβιακό ημερήσιο Τύπο)
Οι «ξένοι» μας και τα Κέντρα Κράτησης τους,
όπως αυτό στη Μόρια.
Γράφει ο Τάκης Χαραλ. Ιορδάνης ( Ph.D.)
«Μυτιλήνη,18.3.2014: Ανείπωτη τραγωδία
με 7 νεκρούς μετανάστες - Αναποδογύρισε
η λέμβος και πνίγηκαν - Σώθηκαν 8. Φόβοι για αύξηση των θυμάτων», έγραφε το
Lesvosnews.net
Αυτό, δυστυχώς, το «αγγελτήριο θανάτου», μου έδωσε το ερέθισμα να ξαναγράψω για την τραγωδία αυτή που εξελίσσεται μπροστά στα μάτια μας εδώ και
δέκα περίπου χρόνια.
Είναι πια σχεδόν καθημερινό, κάποιος
λαθρέμπορος απ’ τα απέναντι να καταφέρνει να «παραδώσει» το «εμπόρευμα»
του στις ακρογιαλιές του… Ομήρου.
Δύσμοιροι «μετανάστες», σε παρτίδες
ποικίλες κατ’ αριθμό ατόμων, που έρχονται από την άλλη άκρη της Γης για να
περάσουν… στον Παράδεισο τους, στην
Ευρώπη. Το καταβαλλόμενο «πορθμείο»
στον Τούρκο διακινητή, κάποιες χιλιάδες
δολάρια.!! «Λιμάνι υποδοχής» τους τα
300 τόσα χιλιόμετρα των ακτογραμμών
μας: Αεροδρόμιο, Λουτρά, Μιστεγνά,
Πέραμα, Κόλπος της Γέρας, Κόρακας,
Κλειού, Ταβάρι, Αγριλιά, Λάψαρνα, κλπ,
κλπ.!! Άϋπνοι, νηστικοί, ταλαιπωρημένοι, πολλές φορές άρρωστοι και γενικά
πολλαπλά κακοπαθημένοι, χωρίς χαρτιά,
«άνθρωποι χωρίς ταυτότητα», τους βρίσκει συνήθως η αστυνομία, τους συλλαμβάνει για παράνομη είσοδο στη χώρα και
τους οδηγεί για τα «περαιτέρω».
Αυτή είναι η πλέον ευνοϊκή για τους
«άθλιους» της σήμερον, κατάσταση. Γιατί
στην αντίθετη περίπτωση, είτε γιατί ο καιρός ήταν ακατάλληλος (που συνήθως τέτοιον διαλέγουν επίτηδες οι Τούρκοι λαθρέμποροι για να μη εντοπίζονται απ’ τα
πλεούμενα του Λιμεναρχείου), είτε γιατί
το πλεούμενο είναι σάπιο και «αναλώσι26
μο» για τους λαθρέμπορους, είτε γιατί
τους κυνήγησε η καταδίωξη, είτε για άλλους λόγους, πολλές φορές ατυχώς, των
δύσμοιρων αυτών ανθρώπων οι σωροί
γεμίζουν τα ακρογιάλια του νησιού μας,
όπως τη 18 του Μάρτη που προανέφερα. Και η τραγωδία ολοκληρώνεται μ’ ένα
μνήμα ανώνυμο με μόνο την ημερομηνία
πνιγμού, εκεί που δυστυχώς «φιλοξενούνται» οι της τραγικής αυτής σύγχρονης
οδύσσειας ναυαγοί.
Μόνο για το 2013, ατυχώς εκατό και
πάνω δυστυχείς κυνηγοί της ελπίδας,
πνίγηκαν στα πάντα φιλόξενα νερά του
Αιγαίου στην προσπάθειά τους να περάσουν στο νησί μας.
Παλιά στις αρχές του «φαινομένου»
στα τέλη της δεκαετίας του ’10, τους
συλλαμβανόμενους τους πήγαιναν και
τους στοίβαζαν στις παλιές φυλακές στην
Παγανή.
Οι εκεί συνθήκες κράτησής τους απερίγραπτες και εξ αιτίας του γεγονότος
αυτού, το νησί μας είχε γίνει πρώτη είδηση, αρνητικά βέβαια, στα διεθνή ΜΜΕ, με
ανταποκρίσεις, φωτογραφίες με εικόνες
ανθρώπων στοιβαγμένων στο εκεί «Κέντρο Κράτησης»!! Φωτογραφίες, με τραγικές φιγούρες πίσω απ’ τα κάγκελα έκαναν κατά καιρούς το γύρω του Κόσμου.
Τι και αν έτρεχαν και δεν έφταναν οι δικοί μας, Δήμαρχοι, Νομαρχαίοι, Περιφερειάρχες και λοιποί αρμόδιοι να συνδράμουν. Τι και αν η φιλευσπλαχνία κάποιων
εκπροσώπων της Εκκλησίας προσέφερε
τα μέγιστα για να απαλύνει τα δεινά αυτών των δύστυχων. Τι και αν έρχονταν
μέλη της Κυβέρνησης τότε στην Παγανή
για να πούν και να κάνουν τα αυτονόητα για μας τους Έλληνες, τα παιδιά του
Ξένιου Δία. Τελικά κάτω από τη διεθνή
κατακραυγή η Παγανή έκλεισε.
Εν τω μεταξύ, με την πρώτη τότε προσπάθεια μιας κάποιας παρουσίας Ευρωπαϊκής Δυνάμεως φυλάξεως των θαλασσίων
συνόρων (Frontex) και ταυτόχρονα η από
τα χερσαία σύνορα μας στη Θράκη σχετική ευκολία διέλευσης αυτών, των προς
την Ελλάδα «μυρίων κατερχομένων» και
εκείθεν γι’ αυτούς προς τον Παράδεισό
τους την Ευρώπη, το κύμα «μετανάστευσης» προς τα νησιά είχε περισταλεί σημαντικά. Μετά όμως την ολοκλήρωση του
«τοίχου» στα Ελληνοτουρκικά σύνορα,
ξανάρχισε η κίνηση και μάλιστα σε καθημερινά εντεινόμενο ρυθμό.
Έτσι το πρόβλημα της φιλοξενίας των
ανθρώπων αυτών στο νησί μας εξακολουθεί να είναι άλυτο αλλά και τραγικό και
μάλιστα επιδεινούμενο όταν κάθε χρόνο
χιλιάδες τέτοιοι «επισκέπτες», φθάνουν
στις ακροθαλασσιές μας. Η αυτοβουλία
οργανώσεων, ενεργών πολιτών, σωματείων κ.λπ. δεν μπόρεσε να δώσει λύση στο
αδιέξοδο. Λύσεις πρόχειρες όπως, στο
ΠΙΚΠΑ στη Νεάπολη, ή ο στοιβαγμός
στις εγκαταστάσεις του Λιμανιού Μυτιλήνης και άλλα τέτοια πρόχειρα και τριτοκοσμικά, είχαν τη συνέπεια το νησί μας
να υφίσταται δυσφήμηση διεθνώς αλλά
και να εισπράττει ειρωνικά σχόλια, ακόμη και εκπροσώπων της Ε.Ε. Αυτών που
καλά γνωρίζουν ότι για όλα αυτά φταίει η
ίδια η Ε.Ε. με τις επιλογές, αποφάσεις και
τις επιβολές της, τις εκ των σχετικών κελευσμάτων της επικυριάρχου Γερμανίας.
Η θεσμοθέτηση του κανονισμού «Δουβλίνο ΙΙ» που έγινε το 2003, ήταν υποτίθεται για να προστατεύσει όλη την Ένωση.
Όμως τελείως ετεροβαρής, προστατεύει
τις βόρειες της χώρες και στην κυριολεξία «χαντακώνει» τις μεσογειακές, νότιες.
Τούτο με τον κανόνα ότι ο «μετανάστης»
λαμβάνει άσυλο (που συνήθως ζητούν
αυτοί οι δύσμοιροι) και γίνεται πολίτης
της χώρας όπου αυτός πρωτοεισέρχεται
στην Ε.Ε.. Αν τούτος καταφέρει να φθάσει
σε μία από τις χώρες του βορά, τότε τούτη τον γυρίζει πίσω στη χώρα της πρώτης
εισόδου του. Εκεί κρατείται μέχρις ότου
τελειώσει το θέμα του ασύλου του ή της
επαναπροώθησης του στην πατρίδα του.
27
Έτσι ατυχώς αντί να φροντίσει η Ε.Ε. να
κάνει πολιτική εξωστρεφή κατάφερε ή
μάλλον επέβαλε εσωστρεφή πολιτική.
Αντί να δημιουργήσει ασπίδα προστασίας για να μη μπορεί κανείς να μπαίνει από
τα σύνορά της, διεκδικεί εμείς οι νότιοι
να γίνουμε καλοί φύλακες της. Γιατί και
τα σύνορα της Ισπανίας, και της Ιταλίας
και ασφαλώς της Ελλάδας είναι σύνορα
της Ε.Ε., άσχετα κι αν τούτο ουδέποτε
το αποδέχθηκαν οι μεγάλοι εταίροι μας,
γιατί αν το είχαν αποδεχθεί είναι πρόδηλο ότι θα έπρεπε να συμμετάσχουν στο
κόστος της φύλαξής τους.
Η φύλαξη των συνόρων είναι υποχρέωση κάθε κράτους μέλους της Ένωσης.
Οποίας της υποκρισίας των μεγάλων
εταίρων μας το μέγεθος, που ξεπερνά το
την αναισχυντία εκατομμυρίων πιθήκων!!
Η Ελλάδα, να φυλάξει τα 16.000 χιλιόμετρα των ακτών της (ξεπερνούν τον περίπλου της Αφρικής!!!). Μας επέβαλαν το
αναίσχυντο Δουβλίνο ΙΙ και κάνουν τάχα
ότι δεν αντιλαμβάνονται το κοινωνικό
δράμα αλλά και σφυρίζουν αδιάφορα για
το διαρκές έγκλημα που συντελείται καθημερινά στις θάλασσές μας που είναι το
σταυροδρόμι τριών Ηπείρων!!
Και σαν να μη μας έφτανε η τραγωδία
που βιώνουμε αυτά τα πέντε χρόνια των
Μνημονιακών ανθρωποθυσιών συνΕλλήνων όπου ένας στους επτά πια ζεί κάτω
από το όριο της απόλυτης φτώχειας, οι
Βόρειοι μας ψέγουν και μας οικτίρουν ως
ανάλγητους αφού δεν «περιποιούμαστε»
αυτούς τους σύγχρονους «άθλιους»
που φθάνουν στα νησιά μας. Και μας
υποχρεώνουν να δημιουργούμε Κέντρα
Κράτησης (βλέπε Μόριας) για να «μαντρίζουμε» μέσα όλους αυτούς τους τάλαινες!!! Και να σκεφθεί κανείς ότι (έτσι
που παρακολουθώ) πως κατά μέσο όρο
μας έρχονται περί τα 50 άτομα την ημέρα. Δηλ στις 365, το ένα χρόνο θα μας
έρθουν περί τις 18.000!!! Δηλ. περίπου το
20% του πληθυσμού μας. Και υποτίθεται
ότι εμείς οι Λέσβιοι πρέπει να υπάρξουμε άρτιοι και να είμαστε ανθρωπιστικά
correct σ’ αυτούς όλους!!! Άραγε μας
θεωρούν όλοι αυτοί οι απόγονοι των Ούνων οι εκ του Μέλανος Δρυμού ορμώμενοι τόσοι… ιθαγενείς!!! Ή άραγε στην
πραγματικότητα είμαστε τόσο!!!!
Γιατί υπαρχούσης αυτής της ανθρωπιστικής τραγωδίας δεν ξεσηκωνόμαστε
να διεκδικήσουμε την αλλαγή της αναίσχυντης αυτής συνθήκης του Δουβλίνου
ΙΙ. Τουλάχιστο οι κύριοι Γερμανοί, Ολλανδοί, Αυστριακοί, Γάλλοι κ.λπ. ας αναλάβουν αναλογικά τις δαπάνες που τους
πρέπει για τη «θεραπεία» της ανθρωπιστικής αυτής καθημερινά χαίνουσας και
αιμάζουσας πληγής. Ας πάρουν στις χώρες τους όλους αυτούς που έτσι κι αλλιώς
προς τις δικές τους χώρες προορίζονταν
κι όχι την ταλαίπωρη πατρίδα μας. Ας μας
αφήσουν αναλογικά όσους μας ανήκουν.
Αν δεν το κάνουν αυτό τότε ας πληρώσουν να χτισθούν Κέντρα Κράτησης
πολλά, μα πάρα πολλά που απαιτούνται κι
αυτά σύμφωνα με τις αντιλήψεις τους και
τις σχετικές προδιαγραφές και εμείς οι
Έλληνες ας γίνουμε φύλακες αυτών των
ανθρώπων που καταδικάστηκαν να ζούν
σ΄ αυτά. Έτσι κι αλλιώς 1.500.000 ανέργους έχουμε. Ίσως πληρώνοντάς μας οι
εταίροι μας θα λύσουν ταυτόχρονα δύο
προβλήματα.
Αυτό το ανθρωπιστικό με τους ξένους
μας, αλλά και της ανεργίας στην Πατρίδα
μας. Δεν μπορεί όλα να τα θέλουν δικά
τους κατά την «Καραγκιόζειο» προσέγγιση: «τα δικά μου δικά μου, αλλά και
τα δικά σου δικά μου» κατά πως μας το
επέβαλαν. Αν δεν γίνει αυτό όσα Κέντρα
Κράτησης όπως της Μόριας κι αν χτίσουμε, όσο κι αν από το φιλότιμο του
Έλληνα γίνουν σχετικά, έναντι των υποκριτών εταίρων μας, θα είμαστε σχετικώς
χρεωμένοι. Θα ισχύει δε αυτό που λέει
θυμόσοφα ο λαός μας «…και μας χρωστούσαν, και μας πήραν και το βόδι».
28
Τα Τρομπόνια της Λαμπρής
Γράφει η Ειρήνη Βεκρή*
το αίμα του, καμιά εικοσαριά χρονών
παληκαρόπουλο, στα ντουζένια του
ήταν. Στη γειτονιά της Ρηνιώς αν μπορούσε βέβαια. Εκεί να τα ’σκαγε. Γιατί
τη Ρηνιώ την αγαπούσε. Κρυφά. Κάπως
θα έπρεπε πια να της το δείξει. Όμως
είχε βγάλει εγκύκλιο αυστηρή ο Δεσπότης Χρυσόστομος, που διαβάστηκε στις εκκλησιές κι έλεγε:
«Το έθιμο πυροβολισμών του Πάσχα,
των κροτίδων, είναι μια συνήθεια από τους
τουρκικούς γάμους και το μπαϊράμι και
δεν πρέπει να βρίσκει τόπο στις χριστιανικές ιεροτελεστίες και τα πανηγύρια. Και
εδώ μάλιστα δεν μιλάμε καν για πανηγύρι,
αλλά την εορτή των εορτών, που είναι το
πνευματικό Πάσχα των Χριστιανών. Οι εκπυρσοκροτήσεις δεν είναι φωτιές χαράς,
αλλά καταστροφής. Οι νέοι που ασχολούνται μ’ αυτά, δεν κάνουν κάτι το ευγενές,
αλλά κάτι το βαρβαρικό και θέλουμε η νεολαία να ξεφαντώνει με έργα άξια του παρελθόντος της φυλής και πρόσφορα στο
φωτεινό μέλλον του Γένους μας».
Τόσο ωραία λόγια πήγαν στον βρόντο. Πραγματικά. Βρόντηξαν και κάηκαν. Σαν τις τρακατρούκες. Σαν να μην
τους είχε πει τίποτα. Οι Σμυρνιοί, δεν
πήραν χαμπάρι από την οδηγία στην
εγκύκλιο. Δεν κατάλαβαν στ’ αλήθεια
και πόσο επικίνδυνη είναι αυτή η συνήθεια. Αυτοί το χαβά τους. Αλλά ο Γιάννης, τον άκουγε και τον πονούσε το
Δεσπότη. Ωραία τα έλεγε. Κι όχι μόνο
τα έλεγε, έκανε και έργα. Πολλά. Κι ας
είχε και τόσα αναπάντεχα προβλήματα να λύσει. Γιατί από τη μέρα που ενθρονίστηκε Δεσπότης στη Σμύρνη, το
1910, όλο αναποδιές τυχαίνανε. Ξεπε-
Η ελευθερία είναι μέσα στον κάθε
άνθρωπο. Και κάθε άνθρωπος, αργά ή
γρήγορα αντιδρά στην καταπίεση, κρυφά και φανερά, όπως ξέρει κι όπως ο
καθένας μπορεί. Και παίρνει χαρά απ’
αυτό. Καμιά φορά χαίρεται κιόλας, μονάχα θαρρώντας με το νου, πως αντιδρά. Με μια κουτουράδα, μιαν αποκοτιά. Για το έτσι, να πει πως κάτι έκανε.
Γιατί τί σόι αντίδραση είναι να βγεις και
να βαράς με τους γκράδες1 και τα τρομπόνια²;
«Καίγοντας οι Έλληνες της Σμύρνης πυρίτιδα, εκδηλώνουν τη χαρά τους για την
Ανάσταση του Κυρίου, που έχει την έννοια της Ανάστασης του Έθνους», έγραψε ένας Γάλλος που τα είδε αυτά, στο
ελληνικό Πάσχα της Σμύρνης. Αυτό
εξηγεί το γιατί τράνταξε ο τόπος πάλι,
από τους γκράδες, τα μαρτίνια, τους
τσιφτέδες, τις καραμπίνες, τα μονόκαννα και τα τρομπόνια, που τα λέγαν
και τρουμπούνια.
«Όμως διώχτηκε ο Τούρκος; Όχι ακόμα.
Τότε μείνε μακριά απ’ την κακιά την ώρα.
Φύλαγε τα ρούχα σου. Είναι να απορεί κανείς, πώς ο κόσμος δεν μπορεί να ακούσει
δυο λόγια, δυο οδηγίες από πιο ψηλά και
να κάνει υπακοή», έλεγε ο Γιάννης ο Λάβδας, σαν έμαθε τα νέα και κουνούσε
το κεφάλι σκεπτικός. Γιατί πάλι γίνανε
κι εκείνη τη χρονιά στη Σμύρνη, φασαρίες με τις τρακατρούκες και τα βαρελότα. Και ατυχήματα βέβαια. Όχι πως
ο ίδιος ο Γιάννης, δεν θα το ήθελε να
βγει και να σκάσει καμιά ντουζίνα κροτίδες. Και πολύ μάλιστα. Γιατί έβραζε
1
παλιό όπλο του στρατού
² παλιό όπλο β
29
της, πήγε ο Δεσπότης να συγχαρεί τον
Τούρκο Διοικητή. Όλο χαρά, εγκαρδιότητες και τεμενάδες ο Τούρκος. Σαν
να μην έτρεχε τίποτα. Ούτε γάτα ούτε
ζημιά. Έτσι έληξε και το ζήτημα αυτό.
Πέρασε ο χρόνος κι έφτασε αισίως η
Σαρακοστή και πάλι. Αναστέναζε ο τόπος, με πολλά τερτίπια των Τούρκων.
Αναστέναζε κι ο Γιάννης ο Λάβδας
κρυφά και δεν κοτούσε να μιλήσει στη
Ρηνιώ. Αλλά το ’χε αποφασίσει. Κάτι
πια να κάνει τη Λαμπρή. Ήταν χαλαρή
και η Εγκύκλιος από το Δεσπότη ετούτη τη χρονιά.
Ο Γιάννης κορδώθηκε δίπλα στο
φίλο του το Γιώργη, που βαστούσε το
τρομπόνι, ένα παλιό, βραχύκαννο όπλο
που είχαν οι ναυτικοί, αντί για τα καριοφίλια των στεριανών και που μπορούσε
να ρίχνει πολλές μικρές σφαίρες μαζί.
Είχε το νου του ο Γιάννης, να τ’ αρπάξει από το χέρι του Γιώργη, μόλις θα
φαινόταν η Ρηνιώ να βγαίνει από την
εκκλησιά...
Έτσι έχασε το χέρι του, το ευλογημένο το παιδί, ο Γιάννης. Και τι, δεν
έχασε μονάχα το χέρι του, έχασε και
το επίθετό του. Από Λάβδας έγινε
Τρουμπούνης, γιατί του κόλλησε σιγά
σιγά το παρατσούκλι, «αυτός με το
τρουμπούνι», που του έμεινε για τα
καλά και προχώρησε και στις επόμενες
γενιές και σιγά σιγά έγινε το κανονικό
τους όνομα, το επίθετο δηλαδή.
Όμως ο Γιάννης, έχασε ένα χέρι,
κέρδισε τη Ρηνιώ, που συγκινήθηκε
πολύ και τον αγάπησε κι εκείνη, σαν
έμαθε την ιστορία και δεν δίστασε να
παντρευτεί το Γιάννη και να γίνει κυρά
Ρηνιώ Λάβδα-Τρουμπούνη και κάποτε
πολύ αργότερα και προγιαγιά μου!
ράστηκαν όμως. Έτσι, μια ο εμπορικός
αποκλεισμός, το «μποϋκοτάζ» των ελληνικών προϊόντων και των μέσων μεταφοράς, μια η επιδημία της χολέρας
που αποδεκάτισε τους ανθρώπους και
μια η τεράστια επιδρομή των ακρίδων
που κατασπάραξε τα μποστάνια και τις
σοδιές, απέδειξαν περίτρανα τη δύναμη και την αξιοσύνη του να βοηθά τον
κόσμο.
Πέρασαν κι οι μέρες της Λαμπρής.
Είχαν ηρεμήσει τα πράματα. Μονάχα
ένα μικρό φίδι κρυβόταν πάλι στον
κόρφο του Δεσπότη, τον κατάτρωγε
και φούσκωσε σιγά σιγά. Ήταν η γιορτή τ’ Αγιού Γιωργιού. Δεν μπορούσε
να περάσει απαρατήρητη. Πώς να μην
παν τα σκολιαρόπουλα στην εκκλησιά,
να μην βαστά κανείς ελληνικές σημαίες. Γίνονται αυτά; Και τάχα μου, να μην
το θυμηθεί κανείς πως γιορτάζει ο βασιλιάς της Ελλάδας, ο Γεώργιος; Άλλοι
τρελαίνονται για βασιλιάδες και παλάτια, βασιλικές αυλές και μεγαλεία. Άλλοι πάλι δε θέλουν ούτε να τ’ ακούσουν
ούτε να το δουν το γαλαζοαίματο συγγενολόι και τους παρατρεχάμενους.
Καλώς. Γούστα είναι αυτά. Μα όπως
και να ‘χει το πράγμα, ο βασιλιάς είναι
στην κεφαλή του Ελληνικού Κράτους.
Να μην ακουστούν δυο κουβέντες για
την Ελλάδα, που γιορτάζει ο αρχηγός
της; Έλληνες είμαστε. Έτσι μπορεί ο
Βαλής³ να παρεξηγεί τις ομιλίες του
και να βγάζει από το Συμβούλιο το
Μητροπολίτη; Φασαρίες, κουβέντες,
πηγαινέλα των Δημογερόντων, προσβολές από τους Τούρκους, απειλές.
Πίκρες πάλι και στεναχώριες. Πέρασαν
όμως κάμποσοι μήνες και φάνηκε πως
τελικά έβαλε νερό στο κρασί του ο Βαλής. Σε μια γιορτή της Τουρκίας, την
επέτειο ανακήρυξης ενός συντάγματός
* Η Ειρήνη Βεκρή είναι κόρη του Παναγιώτη
Λάβδα-Τρουμπούνη
³ Τούρκος Διοικητής
30
Στην ποδιά της γιαγιάς, πλουμίδια είναι τα εγγόνια!
Γράφει η Ελένη Κονιαρέλλη-Σιακή
Ήταν γαντζωμένη στα κάγκελα της αυλής του σχολείου, σαν γερασμένο πουλί
που κρατιέται από το κλαδί του δέντρου
για να στηριχτεί. Κάθε λίγη ώρα μετέφερε το βάρος του σώματός της από το
ένα πόδι στο άλλο, και τότε γινόταν φανερό ότι η ισορροπία της την πρόδιδε
λες και κάποιο αόρατο χέρι την έσπρωχνε θέλοντας να την ρίξει κάτω στο
δρόμο. Στο πρόσωπό της, με γράμματα
που όλοι και κανείς δεν μπορούσε να
διαβάσει, έγραφε δύο λέξεις, αγωνία και
λαχτάρα, ενώ τα κουρασμένα της μάτια
ακίνητα σαν γυάλινα, νόμιζες ότι δεν πετάριζαν καθόλου έτσι όπως ήταν καρφωμένα στην πόρτα του σχολείου που από
λεπτό σε λεπτό θ’ άνοιγε διάπλατα για να
ξεχυθούν στην αυλή τα παιδιά, σαν μικρά
σπουργίτια κουρασμένα και πεινασμένα,
που τα είχαν κλείσει σε ένα δωμάτιο και
ξαφνικά τα ελευθέρωσαν και όλα μαζί
στριμώχνονταν στην έξοδο.
Ανάμεσα στο πολύχρωμο και πολύβουο κοπάδι των παιδιών, βάδιζε αργά
προς την πόρτα και ένα λεπτό, ξανθό,
πανέμορφο κορίτσι φορτωμένο στην
πλάτη τη βαριά σάκα του. Η γυναίκα με
μάτια θολά το ξεχώρισε αμέσως, σαν να
ήταν το κομμάτι που έλειπε από το δικό
της σώμα κι εκείνη είχε έρθει εκεί που
ήξερε ότι σίγουρα θα το βρει και θα το
βάλει ξανά στη θέση του, για να νοιώσει
πλήρης και ευτυχισμένη.
Χαλάρωσε τα σφιγμένα της δάκτυλα
από τα κάγκελα και με γρήγορα βήματα
βρέθηκε μπροστά στο παιδί, κόβοντας
σα σκούρα σκιά την πορεία του και ανοίγοντας την αγκαλιά της διάπλατα, έτσι
που φαινόταν πως ένας αετός χάρισε για
λίγο τις ανοιχτές και τεράστιες φτερούγες του σ’ αυτό το γερασμένο κορμί.
Το κορίτσι έκπληκτο είδε μπροστά
του τη γυναίκα με την ανοιχτή αγκαλιά, με το φως στο πρόσωπό της που
έδειχνε ακόμα πιο θλιβερές τις βαθιές μολυβιές του χρόνου, με τα συννεφιασμένα μάτια της που έβρεχαν
ασυγκράτητα τα χλωμά μάγουλα, και
εκείνο το απεγνωσμένο χαμόγελο που
ισορροπούσε στη δοκό μιας πλουσιοπάροχης καρδιάς κι ενός μυστικού
πόνου. Για ένα λεπτό κάρφωσε επάνω της τα γλυκά του μάτια και αμέσως
μετά ελευθερώνοντας τους ώμους του
από τη βαριά σάκα, την έριξε κάτω και
ανοίγοντας την άγουρη αγκαλιά της
γυναίκας φωνάζοντας από χαρά, όσο
πιο δυνατά του επέτρεπε η ταραχή της
καρδούλας του:
-Γιαγιάκα μου.. Γιαγιά μου καλή..Ήρθες πίσω; Πότε ήρθες; Γιατί έφυγες;
Κάθε μέρα σε ψάχνω στο σπίτι μας...
Κι εσύ πουθενά… Γιατί μετακόμισες
στο χωριό και με άφησες; Πότε θα τελειώσεις τις δουλειές σου εκεί;
Ήταν φανερό ότι το ενδεκάχρονο
ξανθό κορίτσι, τούτη την ώρα βίωνε ένα πρωτόγνωρο παραλήρημα. Οι
ερωτήσεις έβγαιναν από το στόμα του
με παράπονο και οργή ταυτόχρονα.
Ήταν οι πρώτες θυμωμένες σταγόνες
της απρόσμενης βροχής, που νομίζεις
ότι θα τα διαλύσει όλα.
Η γιαγιά εξουθενωμένη από το κλείσιμο της αγκαλιάς του, το έσφιγγε
πάνω της, λες και φοβόταν μήπως της
το αρπάξει κανείς, ενώ τα δάκρυά της
αφού ταξίδεψαν σε όλο το πρόσωπο,
σταματούσαν στο λακάκι του λαιμού
που αργά και αθόρυβα γέμιζε, όπως η
μικρή αθέατη κρύπτη της ακτής, που
έκρυβε τα δάκρυα της θάλασσας.
31
Η γιαγιά λύγισε. Κάθησε σε ένα σκαλοπάτι που ήταν κοντά της για να μην
καταρρεύσει, για να μην προδοθεί. Το
στόμα της είχε στεγνώσει, και η φωνή
της έγινε κομπιασμένο μουρμούρισμα,
όμως βιάστηκε να απαντήσει γιατί
ένιωθε ότι τα όρια αντοχής της ψυχής
της είχαν εξαντληθεί:
-Έλα... Έλα να σε φιλήσω και να φύγω
γρήγορα, γιατί θα χάσω το τελευταίο
λεωφορείο για το χωριό… Έλα γρήγορα… και μην κλαις... Σε λίγες μέρες θα
είμαι πίσω…
Το κορίτσι έμεινε ακίνητο στη μέση
του δρόμου να κουνά σε αβέβαιο χαιρετισμό το χέρι του και ταυτόχρονα
να σκουπίζει το βρεγμένο πρόσωπο
στα μανίκια της μπλούζας.
Η γιαγιά, με όση δύναμη της είχε
απομείνει, έφυγε βιαστικά παραπατώντας σα μεθυσμένη και χωρίς να γυρίσει να δει πίσω της. Όταν απομακρύνθηκε αρκετά και δεν μπορούσε τώρα
να τη δει κανείς, κάθησε στο πρώτο
παγκάκι που βρήκε μπροστά της και
αθόρυβα, κοιτάζοντας ψηλά το φωτεινό γαλάζιο του ουρανού, άφησε
ελεύθερα τα δάκρυά της να κυλήσουν
για ώρα πολλή, χωρίς να καταφέρνουν
τώρα να γεμίσουν το λακκάκι του λαιμού, όπως η τρικυμισμένη θάλασσα
στην απόγνωσή της, όσο κι αν προσπαθούσε δεν κατάφερνε ποτέ να
γεμίσει την αόρατη σχισμή ανάμεσα
στους βράχους της απότομης ακτής.
Κατάκοπη, αλλά χαρούμενη, σαν
παλιό μονόχρωμο μεταξωτό κουρέλι
που είχε φωνή και μιλούσε, άνοιξε αργά-αργά την πόρτα του Γηροκομείου.
Μπήκε και την έκλεισε πίσω της σιγά.
Μήνες τώρα αυτό ήταν το σπίτι της και
η ιστορία για δουλειές στο χωριό, ήταν
ένα παραμύθι για να παρηγορήσει το
μικρό κορίτσι… χωρίς να δικαιώσει
και να λυτρώσει κανέναν!...
Το κορίτσι πήρε από κάτω τη σάκα του
και κρατώντας σφιχτά το χέρι της γιαγιάς
που βαριανάσαινε, απομακρύνθηκε από
το σχόλειο με κατεύθυνση προς το σπίτι
τους. Ήταν κοντά, αλλά κάθε λίγα μέτρα
η γιαγιά σταματούσε και κοίταζε στοχαστικά το πρόσωπο του παιδιού, σα να
ήθελε να κρύψει σαν φυλαχτό στα βάθη
της ψυχής της ολοζώντανη αυτή την εικόνα – για όση ζωή της έμενε ακόμα –
έτσι που κανείς ποτέ, και όλο το σύμπαν
να έσβηνε να μην μπορεί να τη βρεί και
να ξεθωριάσει τα φωτεινά της χρώματα.
Το παιδί ευτυχισμένο, την αγκάλιαζε και
τη φιλούσε ξανά. Ήταν σα να είχε βρει
πάλι, μετά από αρκετό χρόνο πικρής
απουσίας το φωτεινό μονοπάτι που
την οδήγησε στην ασφάλεια της ζεστής
αγκαλιάς της γιαγιάς, που την κοίταζε με
την ίδια λαχτάρα και υπομονή από τότε
που γεννήθηκε. Από όσα μπορούσε να
θυμηθεί το παιδί, το πρόσωπο της γιαγιάς την ηρεμούσε και τη γαλήνευε. Ήταν
φύλακας άγγελός της. Οι γονείς έλειπαν
από το σπίτι σχεδόν όλη μέρα. Δούλευαν σκληρά για να τα βγάλουν πέρα.
Η γιαγιά ήταν μάνα, πατέρας, δασκάλα,
μαγείρισσα, γιατρός, φίλη… και ότι άλλο
μπορεί ακόμα να σκεφτεί κανείς, και μεγάλωνε σχεδόν μόνη αυτό το αγγελούδι,
παίρνοντας ζωή από την ανάσα του, και
δίνοντας του φροντίδα και αγάπη, αγάπη
αστρόφωτη και αληθινή. Μόλις έφτασαν
κοντά στο σπίτι η γιαγιά σταμάτησε. Το
παιδί την τράβηξε λέγοντας:
-Έλα γιαγιάκα μου…Έλα στο σπίτι μας
να είμαστε μαζί όπως είμασταν πάντα…
Πότε θα τελειώσεις πια αυτές τις δουλειές στο χωριό για να γυρίσεις πίσω;
Η μαμά μου λέει να κάνω λίγη υπομονή
και ότι θα επιστρέψεις γρήγορα... Μόλις
πάψεις να ξεχνάς. Αλλά εγώ δεν μπορώ. Κάθε μέρα νευριάζω και κλαίω γιατί μου λείπεις εσύ και το σπίτι μας είναι
άδειο και παγωμένο χωρίς την αγκαλίτσα
σου…
32
Το δικό μου Σύμπαν
Γράφει η Ειρήνη Βαρβαρέσσου
Απαλά γλιστράει στο τέλος της και
αυτή η ημέρα του καλοκαιριού.
Γλυκά... ήρεμα αποτραβιέται να ξεκουραστεί, στους κοιτώνες του χρόνου.
Ο ανεμοδείκτης στην καπνοδόχο στο
απέναντι σπίτι, γυρίζει με φούρια και
στο πιο ελαφρό φύσημα του αγέρα.
Τα Τζιτζίκια τραγουδάνε ασταμάτητα και στο καμπαναριό ο σταυρός με
γαλάζιο νέον, σπάει την μονοτονία του
πράσινου του πευκώνα, γύρω από την
Εκκλησία.
Οι κεραμιδοσκεπές, αληθινά καλλιτεχνήματα, συνθέτουν λαξευμένη οροσειρά, στο ροδακινί του ορίζοντα. Ένα σμάρι Χελιδόνια πετάνε σε κύκλους, στο χλωμόχρυσο φόντο του ουρανού, που δίνει ο ήλιος που δύει και
ετοιμάζουν την πορεία τους για το βουνό, για να κοιμηθούν, όπως κάθε βράδυ.
Εκατοντάδες άσπρες πολύ μικρές,
ίσαμε το νύχι του αντίχειρα, σαν από
φίλντισι πεταλουδίτσες, πεταρίζουν
επάνω στην τεράστια Ακακία Κωνσταντινουπόλεως στην αυλή μου και κάθονται στα σαν πούπουλα ροζ λουλούδια
της και στα κλαδιά της, κάνοντας την να
φαντάζει, σαν νύφη ντυμένη με τούλια
και οργάντζες.
Η Γάτα μου η Τανσού, ξαπλωμένη νωχελικά στον πάγκο δίπλα μου, αφήνει το
νερένιο χρώμα της γούνας της να στολίζει την πλάση.
Με κοιτάει.
Στα εξαίσια καταγάλαζα μάτια της, λιμνάζει η φράση: «Σε εμπιστεύομαι».
Σε αγαπώ! της απαντώ εγώ και εκείνη
αφήνει ένα σιγανό μιουρρρρρ.
Μια Σαμιαμιδίνα πρόβαλε από μια σχισμή
και με γρήγορες κινήσεις αναρριχάται στον
τοίχο. Την ακολουθούν τα δυο μικρά της.
Φυσάει. Το ρολόι χτυπάει τη μισή ώρα
μετά τις οκτώ το βράδυ. Ακόμα βλέπω
να γράφω.
Μια Νυχτερίδα περνάει σαν σαΐτα σε
λοξό πέταγμα και κουνάει τα φτερά της
γοργά τρεμουλιαστά, σαν χορεύτρια
στην «Λίμνη των Κύκνων» και πιο πέρα
ένας Γκιώνης μονολογεί τον καημό του.
Στη μαρμάρινη ζαρντινιέρα με τη φουντωτή φτέρη, έχει κάνει την κρυψώνα
του ο γάτος μου ο Πατούχας και ανάμεσα από τα φυλλώματα κρέμονται απτάλικα το ένα του πισινό πόδι και η ουρά
του. Ξαπλανταρωμένος και αδιάφορος
για τα πάντα, απολαμβάνει το ραχάτι του.
Στην απέναντι αυλή η γειτόνισσα μου
τραγουδάει το «μήλο μου κόκκινο, ρόϊδο βαμμένο» χορεύοντας στα γόνατα
την εγγονή της που σε λίγες μέρες θα
βυθισθεί στην κολυμπήθρα και θα πάρει
τ’ όνομα της.
Τα λουλούδια στα παρτέρια έχουν
μπερδέψει τα κλωνιά τους σε ένα αρμονικό δέσιμο χρωμάτων. Μια ντοματιά
που φύτρωσε μόνη της, ενώνει τη δροσερή της μυρουδιά με τα αρώματα της
αρμπαρόριζας του βασιλικού και της γαρουφαλλιάς με το βαθύ βυσσινί χρώμα.
Πιο πέρα στην πλατεία, οι συγχωριανοί
μου αναβιώνουν το αλώνισμα του σταριού, στήνοντας γλέντι και γύρω από το
στήχερο, τα χλιμιντρίσματα του αλόγου,
τα ξεφωνητά και τα γέλια των ανθρώπων,
δεν έχουν τελειωμό.
Όμορφα!!!
Έχει κατεβεί στη βεράντα μου, ο Θεός!
Αυτή η ώρα είναι η αγαπημένη μου.
Και αυτός γύρω, είναι ο κόσμος μου.
Και ξέρω πια πως πουθενά αλλού,
δεν βρίσκεται ο Παράδεισος μου.
33
Τα καλοκαίρια μου
Γράφει η Όλγα Παπαδημητρίου
Βιώνοντας το Μακρύ Χειμώνα της
κρίσης ξυπνάει μέσα μου η ανάμνηση
των ανέμελων καλοκαιριών της παιδικής και εφηβικής μου ηλικίας.
Ξαναγυρίζω στις πηγές μου, στη Λέσβο, γενέθλιο τόπο της μητέρας, για να
συναντήσω το παλιό μου αποτύπωμα.
Είμαστε στη δεκαετία του ’50. Με παίρνουν μαζί τους εκείνα τα μικρά αργοκίνητα βαπόρια, που ταξίδευαν χρόνια το
Αιγαίο, με τα ηρωικά ονόματα «Έλλη»,
«Αγγέλικα», «Καραϊσκάκης», «Κολοκοτρώνης», «Μιαούλης».
Στριμωγμένοι στο κατάστρωμα, νησιώτες και παραθεριστές της ιδιαίτερης
πατρίδας, ζούμε την περιπέτεια στη
γραμμή Πειραιάς - Χίος - Μυτιλήνη.
Διασχίζουμε το Αιγαίο με ανέμους,
ψιχαλίσματα κυμάτων και καπνούς
φουγάρων, συμπιεσμένοι ανάμεσα σε
μπαγάζια, στα πήγαινε - έλα και στα
πλαγιασμένα σώματα των συνταξιδιωτών μας. Μέχρι να παραδοθούμε σε
ύπνους ονειρευτούς στην αστροφεγγιά
της νύχτας.
Με την αυγή η γλαυκή σιλουέτα του
νησιού φεγγοβολάει εμπρός μας σαν
όνειρο. Ύστερα το όνειρο παίρνει
όγκο, χρώματα, σχήματα. Είναι το νησί.
Ευλογημένο πράσινο πάνω στο μπλε.
Φωτόλουστος έρωτας. Πάμφωτος λόγος.
Κυματιστά χαμηλώνουν τα δασωμένα βουνά μέχρι το μπλε της θάλασσας.
Γελαστά μας χαιρετάνε οι ακρογιαλιές,
τα πρόσχαρα εξοχικά σπίτια, οι πύργοι από τα υψώματα, η πόλη, το λιμάνι.
Η σειρήνα βουίζει. Οι καρδιές λαχταρίζουν. Τα μάτια κοιτάζουν αχόρταγα.
Η πόλη απλωμένη στους λόφους,
αγαλλιάζει στο φως του πρωινού.
Το βλέμμα σταματάει στο κάστρο
που τη στεφανώνει, απλώνεται στην
προκυμαία με το συνεχόμενο μέτωπο
των κτηρίων εποχής, μετεωρίζεται στον
σχεδόν υπερβατικό τρούλο του αγίου
Θεράποντα, χάνεται στους μαιάνδρους
των παλιών δρόμων, ακολουθεί τις εκκλησιές, τα πέτρινα σπίτια, τα αρχοντόσπιτα, τους κήπους, ως τις κόκκινες
στέγες, όπως αυτές ανηφορίζουν στα
ψηλώματα. Κόκκινες χρωματιστές κηλίδες σε φόντο πράσινο.
Η φαντασία μου μετουσιώνει τις εικόνες σε σκηνές θαυμάτων.
Πάνω τους ξεπροβάλλουν άνθρωποι,
πολύπαθοι άνθρωποι των καιρών τους.
Έχουν στην όψη τους χαραγμένη τη
δύσκολη ζωή τους, τον αγώνα της επιβίωσης, αλλά και τη δύναμη, τις αντοχές, την αξιοσύνη τους. Μέσα από το
φόντο της Λεσβιακής μεταπολεμικής
ζωής, προβάλλουν προς τον κόσμο τα
παιδιά του χτες, και οι άνθρωποι που
πέρασαν και δεν υπάρχουν πια.
Οικεία πρόσωπα σμιλεμένα στο χρόνο έρχονται να θυμίσουν την απλότητα μιας ζωής μετρημένης, χωρίς υλικές ανέσεις, με ανοιχτές πόρτες και
ενωμένες οικογένειες. Βλέπω ανάμεσά
τους τον πολύπραγο πάππο μου και
την ενάρετη γιαγιά μου. Γενάρχες μιας
πολυμελούς οικογένειας, με δοκιμασίες και προσωπικές ιστορίες. Μικρές
34
παραγράφους στην ιστορία όλων μας.
Σε εποχές δύσκολες στήριξαν αφειδώλευτα παιδιά και εγγόνια. Το σπιτάκι
τους, μια αγκαλιά. Το περιβόλι με τα
καρποφόρα δέντρα, το μπαξεδάκι και
τα κατοικίδια, ένας μικρός παράδεισος.
Ολόγυρα ελιές. Στα φυλλώματά τους τα
τζιτζίκια δοξάζουν το καλοκαίρι. Αντίκρυ στα χωράφια δύο πελώρια πεύκα
θροΐζουν με το αεράκι και μια τσικουδιά, μοναδική, πρασινίζει τους καρπούς
της. Πιο μακριά, ανάμεσα στα δέντρα,
ορθώνεται η εκκλησία του Άη - Γιάννη
του Καλυβίτη. Στον απέριττο χώρο της
λειτουργούνται γνωστοί και οικείοι.
Από εδώ ψηλά η θάλασσα μοιάζει με
αστραφτερή πρόκληση. Εδώ είναι το
παιδικό μου βασίλειο. Εδώ σκαρφάλωσα στα δέντρα. Έχτισα φιλίες. Ίδρωσα
στα παιχνίδια. Χάθηκα στο χάρτη του
νυχτερινού ουρανού. Μαγεύτηκα από
τα παραμύθια. Ονειρεύτηκα και φαντάστηκα. Ακράγγιξα τα πρώτα μεταφυσικά αινίγματα.
Γυρίζω στο ήρεμο κύλισμα των ημερών. Τα πρωινά ευωδιάζουν φρεσκοκομμένα σύκα, τα απογεύματα φρεσκοψημένο καφέ, γλυκό του κουταλιού
και καρδιακές κουβέντες με θειάδες
και ξαδέλφια. Τα βράδια γύρω από τον
σοφρά μοιραζόμαστε σπιτικό φαγητό
και αγαπημένες ιστορίες.
Εδώ, ανάμεσα σε ασπούδαχτους,
αλλά σοφούς ανθρώπους, έζησα την
οικο - επιβίωση και τις ανθρώπινες
σχέσεις με πράξεις προσφοράς και
καλοσύνης. Θυμάμαι το σακάτικο το
Μ’χαλέλ με τα παράλυτα πόδια. Πως
«περπατούσε» στα τέσσερα, με τη
χρήση των χεριών, πηδώντας με μικρά
βηματάκια, σαν βάτραχος. Ανέβαινε
μέχρι τα Πυργέλια, με τον αιώνιο μπε-
ρέ του στο κεφάλι, για να κάνει μικροδουλειές, έναντι αμοιβής, με τα γερά
του χέρια. Η γιαγιά μου τον λογάριαζε
ακέραιο και έτσι τον βοηθούσε, όπως
έκαναν και άλλα μέλη της κοινότητας.
Έτσι έζησε, ελεύθερος και αξιοπρεπής
ανάμεσά μας ο μειλίχιος Μιχάλης.
Ξετυλίγεται η κορδέλα των αναμνήσεων. Θυμάμαι τους συντρόφους των παιχνιδιών, τα μπάνια στο Μακρύ - Γιαλό
με τα «δελφινάκια» του Αιγαίου - μου
στοίχισε πολύ νερό η ιδέα να αναμετρηθώ μαζί τους - τις γαϊδουροκαβαλαρίες στον Παππάδο.
Δεκαπενταύγουστο βρίσκομαι στην
Αγιάσο, σ’ ένα περιβόλι γιορτινής ζωής,
με ζωηρούς ανθρώπους, ζωντανή παράδοση, χυμούς, χρώματα, δροσιές
ευωδιές. Στους δρόμους και τις ανοιχτές πόρτες των σπιτιών λεβεντόκορμες Αγιασώτισσες με υφαντές βράκες
- όπως και η θεία μου η Χρυσώ - μπλέκονται με μαυροφορεμένες γυναίκες,
ταμένες στη χάρη της Παναγίας. Ένα
συναπάντημα με το τάμα και το θαύμα
της ζωής και της πίστης, ανάμεσα στο
εγκόσμιο και το θείο.
Εκεί στο Πέραμα στην «Πατωμένη»
η ζωή χορεύει με βιολιά και με σαντούρια στους γάμους και στα πανηγύρια.
Με μερακλήδες Μυτιληνιούς, συρτούς,
μπάλους και καρσιλαμάδες.
Θυμάμαι… μα ο καιρός περνάει και
δεν χωράω πια στα παιδικά μου ρούχα.
Περνάω στην εφηβεία. Την όμορφη
εφηβεία με την λάμψη των αισθημάτων, της
εξιδανίκευσης και της ερωτικής αφύπνισης
στα μάτια. Στην εφηβεία της ρευστής ταυτότητας, της ανησυχίας, των αναζητήσεων.
Η ορμή της ελευθερίας τιθασεύεται από
τους αυστηρούς κώδικες ηθικής της εποχής και τον κοινωνικό έλεγχο.
35
Στο Μακρύ - Γιαλό όμως οι έφηβοι
τολμούν το ντεμπούτο τους.
Δέρμα ηλιοκαμένο, βρεγμένα μαλλιά, τα πρώτα μπικίνι, λευκά σορτσάκια, ελβιέλες, εκπομπές ερωτισμού,
διασταυρώσεις βλεμμάτων και αμήχανα
χαμόγελα, έμειναν όλα σ’ εκείνη την
ακρογιαλιά με τις λυγαριές, τις καλαμιές
και τις πεζούλες, πριν μεταμορφωθεί
σε τουριστικό αραξοβόλι.
Καθώς προχωράμε στη δεκαετία του
’60 ο κόσμος αλλάζει. Βγαίνουμε στο
καινούργιο Πάρκο με τραγουδίστριες
και μουσική από την Αθήνα. Ολόγυρα
στα τραπέζια καλοντυμένες κυρίες με
κομμώσεις μιζανπλί. Στο τραπέζι μας η
σπαθάτη, γαλανομάτα μαμά μου φαντάζει με το καλοραμμένο της φόρεμα. Ο
μπαμπάς, παλιός Αθηναίος, μαζί μας για
λίγες μέρες στο νησί, μας συνοδεύει.
Άλλες φορές μαζεμένοι στο σινεμά,
ταξιδεύουμε παρέα με τον Μάρλον
Μπράντο και τον Τζέιμς Ντην, γλυκά
μπερδεμένους στο μυαλό μου, με τον
Περικλή και τον Άγγελο.
Τα φεγγαρόφωτα βράδια τραγουδάμε παρέα στα σκαλάκια του σπιτιού της
Ελευθερίας, της Έλλης και του Πάνου.
Τέτοιες βραδιές κατηφορίζουμε για
βόλτα στην προκυμαία. Μυρίζουν με
άρωμα γιασεμί. Με ποτίζει ως τα μύχια.
Έξω από τις πόρτες των σπιτιών κάθονται οι γιαγιάδες που πέρασαν ολόκληρη τη ζωή τους στο νησί. Αναρωτηθήκαμε με τις φίλες μου: πως ζούνε έτσι;
Και εμείς τότε ήμασταν στα πρώτα ανθισμένα μας νιάτα.
Τα φώτα της προκυμαίας τρεμοφέγγουν στην ήρεμη θάλασσα. Η βραδιά
ανυπόφορα γλυκιά κλέβει ματιές και
βουβές υποσχέσεις. Παραλήπτης το
όνειρο.
Στην άλλη άκρη του λιμανιού δένουν
τα βαπόρια.
Ένα από αυτά θα είναι για μένα το
πλοίο της επιστροφής.
Το τελευταίο της πρώτης μου νιότης.
Μέχρι τότε θα θησαυρίζω ενθύμια παρακαταθήκες.
Φεύγω με τα μελτέμια. Με ένα από
εκείνα τα βαπόρια που έφυγαν ανεπιστρεπτί με το πλήρωμα του χρόνου και
με ένα μαγεμένο δεσμό μέσα μου.
Θα ξανάρθω, λέω, σε ένα σύμπαν από
εικόνες, ανθρώπους, βλέμματα, κύματα
λέξεων και σιωπές αναπολήσεων.
Και χαίρεται η Μνήμη.
Απονομή τιμητικής
διακρίσεως
Η Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών
στις 10 Μαΐου ε.έ., τίμησε τη συγγραφέα και ποιήτρια Ελένη Κονιαρέλλη - Σιακή, για την πολύχρονη
προσφορά της στη Λογοτεχνία.
Η απονομή αυτής της Τιμητικής
Διακρίσεως έγινε στην όμορφη αίθουσα εκδηλώσεων της Εταιρίας,
στην εορταστική επέτειο της συμπληρώσεως ογδόντα χρόνων από
της ιδρύσεως της Εταιρίας Ελλήνων
Λογοτεχνών, και με την παρουσία
Μελών της Εταιρίας και πολλών επισήμων προσκεκλημένων ομιλητών
του πνευματικού χώρου.
Η «Λεσβιακή Παροικία» συγχαίρει
την συμπατριώτισσά μας συγγραφέα
και ποιήτρια Ελένη Κονιαρέλλη - Σιακή για την τόσο σημαντική διάκριση
και της εύχεται να είναι γερή και πάντα το ίδιο δημιουργική.
36
Ιστορία
Ιστορία
Το ναυάγιο των Αντικυθήρων
Το Πλοίο, οι Θησαυροί, ο Μηχανισμός
Μια περιοδική έκθεση - Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Επιμέλεια Λάμπης Ηλιόπουλος*
(Μέρος B')
Μια εμβληματική έκθεση, «Το Ναυάγιο των Αντικυθήρων», με παγκόσμιο ενδιαφέρον παρουσιάστηκε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο από 6/4/2012 - 12/01/2014. Παρουσιάστηκαν 378 εκθέματα, για να γνωρίσουν οι επισκέπτες της έκθεσης όλα τα μυστικά του
θρυλικού Ναυάγιου των Αντικυθήρων που η ανέλκυσή του αποτέλεσε και την πρώτη ενάλια
αρχαιολογική έρευνα παγκοσμίως.
Τα κυριότερα ευρήματα που έχουν ανελκυστεί:
Έφηβος των Αντικυθήρων
(340-330 π.Χ.)
Χάλκινο άγαλμα, το οποίο παριστά γυμνό όρθιο άνδρα. Στο αριστερό χέρι
έφερε σπαθί. Το δεξί χέρι είναι προτεταμένο και κρατά κάποιο αντικείμενο
που δε διασώθηκε. Κατά τις δύο επικρατέστερες απόψεις, ταυτίζεται είτε
με τον Περσέα που επιδεικνύει την
κομμένη κεφαλή της Μέδουσας, είτε
με τον Πάρη που κρατά το Μήλον της
Έριδος. Πιθανά έργο γλύπτη της αργειο-σικυώνιας σχολής, ίσως του Κλέωνα από τη Σικυώνα.
το Βορυσθενίτη. Άλλα ευρήματα του
ναυαγίου υποδεικνύουν ότι ανήκε σε
σύμπλεγμα που απεικόνιζε τέσσερις
φιλοσόφους.
Φιλόσοφος των Αντικυθήρων
(τέλη 3ου αιώνα π.Χ.)
Χάλκινο άγαλμα, από το οποίο έχουν
βρεθεί η κεφαλή, τα χέρια, τα πόδια
και τμήματα της ενδυμασίας. Αποδίδει
με ρεαλισμό και ζωντάνια έναν ηλικιωμένο άνδρα, του οποίου η ατημέλητη
εμφάνιση παραπέμπει σε κυνικό φιλόσοφο, ίσως τον Αντισθένη ή το Βίωνα
Γυάλινα σκεύη (ελληνιστική περίοδος)
Διάφορα κομψοτεχνήματα από γυαλί,
κυρίως μικρά αγγεία. Η περίτεχνη διακόσμηση μαρτυρά ότι δεν επρόκειτο
για χρηστικά αντικείμενα του πληρώματος και των πιθανών επιβατών, αλλά
για μικρά έργα τέχνης που ανήκαν στο
κυρίως φορτίο. Οι τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή, παρα-
Μαρμάρινα γλυπτά (ελληνιστική περίοδος)
Διάφορα γλυπτά από παριανό μάρμαρο
- ως επί το πλείστον παραλλαγές παλαιότερων έργων, αλλά και πρωτότυπες
δημιουργίες όπως οι Ομηρικοί Ήρωες.
Τα τμήματα των αγαλμάτων που είχαν
σφηνωθεί στο βυθό, παρέμειναν άθικτα. Αντίθετα, ό,τι προεξείχε, αλλοιώθηκε από τους μικροργανισμούς της
θάλασσας.
37
πέμπουν στα εργαστήρια της Αλεξάνδρειας και της Παλαιστίνης, απ' όπου
εξάγονταν σε ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο.
όργανο αστρονομικών παρατηρήσεων,
που παρουσιάζει ομοιότητες με πολύπλοκο ωρολογιακό μηχανισμό.
Με βάση τη μορφή των ελληνικών
επιγραφών που φέρει χρονολογείται
μεταξύ του 150 π.Χ. και του 100 π.Χ.,
αρκετά πριν από την ημερομηνία του
ναυαγίου, το οποίο ενδέχεται να συνέβη ανάμεσα στο 87 π.Χ. και 63 π.Χ..
Θα μπορούσε να ήταν κατασκευασμέ-
Νομίσματα (3ος-1ος αι. π.Χ.)
36 αργυρά κιστοφορικά τετράδραχμα μεγάλης αξίας (περ. 13 γραμμάρια
καθαρό ασήμι έκαστο), κομμένα τέλη
2ου-αρχές 1ου αι. π.Χ. σε Πέργαμο και
Έφεσο, καθώς και 40 χάλκινα κέρματα
κοπής μεταξύ 3ου-1ου π.Χ. από πόλεις
της Σικελίας και Μικράς Ασίας. Η ύπαρξη τύπου που πρωτοκόπηκε το 76 π.Χ.,
όπως και η απουσία νομισμάτων με
ονόματα Ρωμαίων επάρχων της Μ. Ασίας (κόβονταν μαζικά μετά το 59 π.Χ.),
υποδεικνύουν το χρόνο του ναυαγίου.
Οξυπύθμενοι αμφορείς
(α΄ μισό 1ου αι. π.Χ.)
Αμφορείς με μυτερό κάτω μέρος (οξυπύθμενοι), ώστε κάθε σειρά να σφηνώνει στα κενά που άφηνε η από κάτω και
να αποφεύγεται η μετατόπιση φορτίου.
Έχουν ανελκυστεί 23 τεμάχια με προέλευση το Ανατολικό Αιγαίο (Ρόδος,
Κως, Έφεσος) και την Αδριατική. Πιστεύεται ότι με τους πρώτους μεταφέρονταν προϊόντα προς εμπορία, όπως
κρασί, λάδι και αλίπαστα τρόφιμα, ενώ
οι δεύτεροι ανήκαν στο μόνιμο εξοπλισμό του πλοίου και κάλυπταν τις ανάγκες του πληρώματος.
Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων
νο μέχρι μισόν αιώνα πριν το ναυάγιο.
Στις 17 Μαΐου 1902 ο αρχαιολόγος
και διευθυντής του Μουσείου Βαλέριος
Στάης πρόσεξε ότι ένα από τα ευρήματα είχε έναν οδοντωτό τροχό ενσωματωμένο και εμφανείς επιγραφές με
αστρονομικούς όρους.
Ο μηχανισμός είναι η αρχαιότερη
σωζόμενη διάταξη με γρανάζια. Είναι
φτιαγμένος από μπρούντζο σε ένα ξύλινο πλαίσιο και έχει προβληματίσει και
συναρπάσει πολλούς ιστορικούς της
επιστήμης και της τεχνολογίας αφότου
ανακαλύφθηκε. Η πιο αποδεκτή θεωρία
σχετικά με τη λειτουργία του υποστη-
Μηχανισμός των Αντικυθήρων
(πιθ. β΄ μισό 2ου αι. π.Χ.)
Μηχανισμός από χάλκινα γρανάζια,
ανασύρθηκε με τη μορφή συγκολλημένων θραυσμάτων και αποτελεί έναν
από τους μεγαλύτερους γρίφους στην
ιστορία της τεχνολογίας. Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων (γνωστός και
ως αστρολάβος των Αντικυθήρων ή
υπολογιστής των Αντικυθήρων) είναι
ένα αρχαίο τέχνημα που πιστεύεται ότι
ήταν ένας μηχανικός υπολογιστής και
38
ρίζει ότι ήταν ένας αναλογικός υπολογιστής σχεδιασμένος για να υπολογίζει
τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων.
Πρόσφατες λειτουργικές ανακατασκευές της συσκευής υποστηρίζουν
αυτήν την ανάλυση. Από τις πρόσφατες έρευνες καταρρίφθηκε η θεωρία
ότι εμπεριέχει ένα διαφορικό γρανάζι,
όμως ο ανακαλυφθείς μηχανισμός της
κίνησης της Σελήνης είναι ακόμα πιο
εντυπωσιακός, καθότι δίνει τη δυνατότητα μεταβλητής γωνιακής ταχύτητας
στον άξονα που κινεί τη Σελήνη (δεύτερος Νόμος Κέπλερ).
Ο καθηγητής Ντέρεκ ντε Σόλλα
Πράις (Derek De Solla Price), φυσικός
και ιστορικός της επιστήμης που εργαζόταν στο Πανεπιστήμιο του Γέηλ, δημοσίευσε ένα άρθρο για τον μηχανισμό
αυτό στο περιοδικό Scientific American
τον Ιούνιο του 1959, όταν ακόμα ο μηχανισμός δεν είχε μελετηθεί πλήρως.
Το 1973 ή το 1974 δημοσίευσε τη μονογραφία του με τίτλο "Γρανάζια από
τους Έλληνες", βασισμένη σε σάρωση του μηχανισμού με ακτίνες γ που
πραγματοποίησε ο ακτινοφυσικός του
Ε.ΚΕ.Φ.Ε. "Δημόκριτος" Χαράλαμπος
Καράκαλος. Ο Πράις υποστήριξε ότι η
συσκευή αυτή θα μπορούσε να είχε κατασκευαστεί από τη Σχολή του Απολλωνίου στη Ρόδο. Τα συμπεράσματά
του δεν έγιναν αποδεκτά από τους ειδικούς της εποχής, οι οποίοι πίστευαν ότι
οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν το θεωρητικό
υπόβαθρο αλλά όχι και την απαιτούμενη πρακτική τεχνολογία για μια τέτοια
κατασκευή.
Η μελέτη του συνεχίζεται από Άγγλους και Έλληνες ειδικούς των Πανεπιστημίων του Κάρντιφ, των Αθηνών,
της Θεσσαλονίκης, του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, σε
μια διαπανεπιστημιακή ομάδα. Η σύγχρονη έρευνα υποστηρίζεται από την
τελευταία τεχνολογία με τη βοήθεια
μεγάλων εταιρειών, με πρωτοποριακά
προγράμματα ψηφιακής απεικόνισης
και έναν ειδικό τομογράφο, ο οποίος
κατασκευάστηκε ειδικά για την έρευνα του μηχανισμού των Αντικυθήρων.
Τα αποτελέσματα την έρευνας επιβεβαίωσαν ότι ο μηχανισμός φέρει 30
οδοντωτούς τροχούς οι οποίοι περιστρέφονται γύρω από 10 άξονες. Η
λειτουργία του μηχανισμού κατέληγε
σε τουλάχιστον 5 καντράν, με έναν ή
περισσότερους δείκτες για το καθένα.
Με τη βοήθεια του ειδικού τεράστιου
τομογράφου, ο οποίος κατασκευάσθηκε ειδικά για την περίπτωση αυτή από
την Mikrosoft, έχουν διαβαστεί αρκετές από τις επιγραφές που υπήρχαν
στις πλάκες και στους περιστρεφόμενους δίσκους, οι οποίες εμπεριέχουν
αστρονομικούς και μηχανικούς όρους,
και έχουν χαρακτηριστεί από τους ειδικούς ως ένα είδος "εγχειριδίου χρήσης" του οργάνου.
Ο μηχανισμός αυτός έδινε, κατά την
επικρατέστερη σύγχρονη άποψη, τη
θέση του ήλιου και της σελήνης καθώς
και τις φάσεις της σελήνης. Μπορούσε
να εμφανίσει τις εκλείψεις ηλίου και σελήνης βασιζόμενος στον βαβυλωνιακό
κύκλο του Σάρου. Τα καντράν του απεικόνιζαν επίσης τουλάχιστον δύο ημερολόγια, ένα ελληνικό βασισμένο στον
Μετωνικό κύκλο και ένα αιγυπτιακό,
που ήταν και το κοινό "επιστημονικό"
ημερολόγιο της ελληνιστικής εποχής.
Οι παλαιότερες απόψεις που έχουν
παρουσιασθεί (κυρίως πριν από τον Β'
Παγκόσμιο Πόλεμο) για πιθανές χρήσεις με το όργανο αυτό είναι: αστρολάβος, ή δρομόμετρο, ή αναφορικό
ρολόι, ή πλανητάριο, ή αστρονομικό
ναυτικό ρολόι ή πλοογνώμονας της αρχαιότητας. Όλες αυτές οι χρήσεις δεν
είναι αμοιβαία αποκλειόμενες.
39
Wright), τότε έφορο μηχανολογίας μηχανικής του Μουσείου της Επιστήμης
του Λονδίνου, σε συνεργασία με τον
Μπέρναρντ Γκάρντνερ από το Σίδνεϋ.
Επίσης, ο μαθηματικός Διονύσιος
Κριάρης έκανε το 1999 μια πρώτη ανακατασκευή, βασισμένη στο μοντέλο
του Πράις. Ακολούθησε μια ακόμα το
2007 με ακόμη μεγαλύτερη λεπτομέρεια, καθότι βασίζεται στα αποτελέσματα των νέων ερευνών από το Πρόγραμμα Έρευνας για τον Μηχανισμό
των Αντικυθήρων. Τα θραύσματα του
πρωτοτύπου φυλάσσονται στο Εθνικό
Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.
Στη συλλογή χαλκών βρίσκονται σε προθήκη τα τρία μεγαλύτερα θραύσματα.
Προσπάθειες ανακατασκευής
Ανακατασκευή του μηχανισμού
των Αντικυθήρων.
Εθνικό Μουσείο των Αθηνών
Μια μερική ανακατασκευή του μηχανισμού πραγματοποιήθηκε από τον Αυστραλό επιστήμονα των υπολογιστών
Άλαν Τζωρτζ Μπρόμλεϋ (Allan George
Bromley, 1947-2002), του Πανεπιστημίου του Σίδνεϋ και τον ωρολογοποιό του
Σίδνεϋ Φρανκ Πέρσιβαλ (Frank Percival).
Η έρευνα αυτή ώθησε τον Μπρόμλεϋ να
επανεξετάσει την ανάλυση ακτίνων Χ
του Πράις. Ο Μπρόμλεϋ, με τη βοήθεια
του Βρετανού Μάικλ Ράιτ, παρήγαγε επίσης νέες και ακριβέστερες ακτινοσκοπήσεις (απεικονίσεις με ακτίνες Χ) του
μηχανισμού οι οποίες μελετήθηκαν από
έναν μαθητή του, τον Μπέρναρντ Γκάρντνερ (Bernard Gardner), το 1993.
Αργότερα, ένας Βρετανός κατασκευαστής μηχανικών πλανηταρίων ονόματι
Τζων Γκληβ (John Gleave) κατασκεύασε
ένα λειτουργικό αντίγραφο του μηχανισμού. Σύμφωνα με την ανακατασκευή
του, η ανάγνωση του εμπρόσθιου τροχού υποδεικνύει την ετήσια πορεία του
Ήλιου και της Σελήνης διαμέσου του
Ζωδιακού Κύκλου κατά το Αιγυπτιακό
ημερολόγιο. Η ανάγνωση του επάνω
οπίσθιου τροχού παριστάνει μια περίοδο τεσσάρων ετών και συσχετίζεται με
άλλες ενδείξεις που παριστάνουν τον
Μετωνικό κύκλο των 235 συνοδικών
μηνών, ο οποίος ισούται με 19 ηλιακά
έτη. Συνοδικός μήνας ονομάζεται η περίοδος που μεσολαβεί ανάμεσα σε δύο
νέες σελήνες. Η ανάγνωση του κάτω
οπίσθιου τροχού σκιαγραφεί τον κύκλο
ενός και μόνου συνοδικού μήνα, ενώ
ένας δευτερεύων τροχός καταγράφει
το σεληνιακό έτος των 12 συνοδικών
μηνών.
Μια ακόμη ανακατασκευή έγινε το
2002 από τον Μάικλ Ράιτ (Michael
Ιστορική καταγωγή και εξέλιξη
του μηχανισμού
Για την ικανότητα κατασκευής πολύπλοκων μηχανισμών από γρανάζια,
έχουμε πολύ λίγες πληροφορίες, γιατί
ουσιαστικά σαφή αναφορά στους οδοντωτούς τροχούς έχουμε για πρώτη
φορά από τον Αλεξανδρινό μηχανικό
Ήρωνα. Όμως υπάρχουν ενδείξεις που
υποδεικνύουν τον Αρχιμήδη ή και τον
Κτησίβιο ως πιθανούς εφευρέτες του
οδοντωτού τροχού.
Ο Αρχιμήδης είναι γνωστός για τις πολύπλοκες κατασκευές του που αναπαριστούσαν τις κινήσεις των άστρων και των
πλανητών στο στερέωμα, έχουμε όμως
πληροφορίες μόνο για το τι λειτουργίες
εκτελούσαν και όχι για το πως τις εκτελούσαν. Πιθανότατα όμως ο τρόπος λειτουργίας τους να ήταν παρόμοιος με του
μηχανισμού των Αντικυθήρων. Τη σφαίρα του Αρχιμήδη έχουν αναφέρει οι
Πάππος, Πρόκλος, Σέξτος Εμπείρικος,
Φιρμίκιος, Μαρτιανός Καπέλλα, Οβίδιος
και Τερτυλλιανός, όμως την σημαντικότερη μαρτυρία δίνει ο Κικέρων.
40
ελληνικής αστρονομίας και τεχνολογίας. Ταυτόχρονα, τα αποτελέσματα της
πρώτης φάσης της έρευνας δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Nature. Στις 7
Απριλίου του 2008, σε εκδήλωση που
οργανώθηκε στην Αθήνα από την Εταιρεία Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας, οι ειδικοί της ελληνοβρετανικής ερευνητικής ομάδας ανακοίνωσαν
τα σημεία στα οποία επικεντρώνεται η
συνέχιση της έρευνας με τη συνεργασία ειδικών από τον χώρο της Ιστορίας
της Επιστήμης.
Παράλληλα, ο Μαικλ Ράιτ, που είναι ο
μοναδικός ερευνητής που έχει επεκτείνει το υλικό του μοντέλο έτσι ώστε να
περιλαμβάνει τις κινήσεις των 5 πλανητών που ήταν γνωστοί στην αρχαιότητα
(Ερμή, Αφροδίτη, Άρη, Δία και Κρόνο),
αναθεώρησε το μηχανικό του μοντέλο
με βάση τα τελευταία αποτελέσματα
των ερευνών. Για τις κινήσεις των πλανητών δεν υπάρχουν άμεσες μηχανικές
ενδείξεις από τα θραύσματα του μηχανισμού, παρά μονάχα τα ονόματα δύο
πλανητών (της Αφροδίτης και πιθανώς
του Ερμή) στις πρόσφατα αναγνωσθείσες επιγραφές.
Το αναθεωρημένο μοντέλο του είχε
παρουσιαστεί σε εκδήλωση του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, στην Αθήνα
στις 6 Μαρτίου 2007, στα πλαίσια του
προγράμματος: "Επιστήμης κοινωνία".
Στα πρώιμα στάδια της εξέλιξης παρόμοιων μηχανισμών βρίσκουμε τα ηλιακά ρολόγια, αρχικά στατικά και αργότερα μεταφερόμενα. Τα μεταφερόμενα
ηλιακά ρολόγια είναι κοντινοί πρόγονοι
του μηχανισμού των Αντικυθήρων.
Με τα νεότερα ευρήματα γίνεται φανερό ότι η τεχνολογία των οδοντωτών
τροχών διατηρήθηκε εν μέρει και στο
Βυζάντιο, δεδομένου ότι έχει βρεθεί
ένας απλούστερος μηχανισμός κατασκευασμένος τον 5ο-6ο αιώνα. Μάλιστα αντίστοιχος μηχανισμός περιγράφεται από τον μεταγενέστερο Άραβα
Αλ Μπιρουνί. Ένα μεγάλο ποσοστό των
τεχνολογικών κατακτήσεων στον τομέα
αυτό αφομοιώθηκε από τους Άραβες.
Όπως είναι επίσης γνωστό, πλήθος αρχαίων ελληνικών πραγματειών έχουν
διασωθεί μόνο σε αραβικές μεταφράσεις. Οι Άραβες πειραματίστηκαν με
διάφορα σχέδια και κατασκευές για να
αποδείξουν την ορθότητα των ελληνικών κειμένων.
Η τεχνολογία των οδοντωτών τροχών
εξελίχθηκε μεταξύ άλλων στην ωρολογοποιία που εμφανίστηκε και άνθησε
τον 13ο και 14ο αιώνα.
Το πρόγραμμα έρευνας του μηχανισμού των Αντικυθήρων (Πανεπιστήμιο
Αθηνών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης,
Πανεπιστήμιο Κάρντιφ) διεξήγε μελέτες και διεθνές συνέδριο στην Αθήνα,
στις 30 Νοεμβρίου έως και την 1 Δεκεμβρίου 2006, στο οποίο ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα των πρόσφατων
ερευνών. Συμμετείχαν ειδικοί της ιστορίας των μηχανισμών και της αρχαίας
Ο Λάμπης Ηλιόπουλος είναι αρχιτέκτων.
*Βοήθήματα: Διαδίκτυο: Βικιπαίδια
41
Ιστορικά - διατηρητέα ακίνητα
Γράφει ο Παράσχος Καραβατάκης*
Τα ιστορικά και διατηρητέα ακίνητα είναι κτίρια τα οποία ενσωματώνουν στοιχεία
καλλιτεχνικής, ιστορικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς σε κάθε χώρα.
Σε κάποιες περιπτώσεις, ολόκληρες περιοχές έχουν χαρακτηρισθεί διατηρητέες
(π.χ. διατηρητέοι οικισμοί) ή τμήματα πόλεων ή ζώνες ιδιαίτερου κάλλους, φυσικούς
σχηματισμούς, ζώνες προστασίας παραδοσιακών συνόλων και περιοχές που έχουν
ανάγκη από ιδιαίτερη προστασία.
Συνήθως πρόκειται για κτίρια, συγκροτήματα κτιρίων, μεμονωμένα στοιχεία (π.χ.
αυλές, πόρτες, κρήνες, λιθόστρωτα κ.λ.π.), ομάδες κτιρίων ενωμένων ή μη, με καλή
αρχιτεκτονική, ομοιογένεια ή θέση στο τοπίο με ξεχωριστή ιστορική, επιστημονική
ή καλλιτεχνική αξία.
Κριτήρια για τον χαρακτηρισμό
κτιρίου ως διατηρητέο αποτελούν:
είναι οι συνιστώσες που οδηγούν στη
συνειδητή απαίτηση για διατήρηση
της αρχιτεκτονικής μας παράδοσης. O
Προβελέγγιος στο σύγγραμμα του «Το
Πνεύμα της Πόλης» αναφέρει ότι: «Οι
μεγάλες μας καλλιτεχνικές και πνευματικές παραδώσεις, πρέπει να μας οδηγούν σε νέα δεδομένα και όχι να τις
αγνοούμε ή να τις παρερμηνεύουμε με
έργα παρακμής»
Η απαίτηση αυτή τείνει να εκφραστεί
με την ένταξη των παλαιών κτισμάτων
στη σύγχρονη ζωή, με χρήσεις που να
τονίζουν και να αξιοποιούν τα σημαντικότερα στοιχεία της αρχιτεκτονικής
τους υπόστασης.
Μέσα από τη γνώση της κληρονομιάς
μας, είναι δυνατό, το παλιό να δέσει
οργανικά με το καινούριο χωρίς συγκρούσεις και διλήμματα. Το καινούριο
μπορεί να αφομοιώσει δημιουργικά το
παλιό χωρίς να μιμήται και να αντιγράφει δημιουργώντας έτσι μια σύγχρονη
ολοκληρωμένη αρχιτεκτονική έκφραση
του τόπου μας και της εποχής μας.
Εδώ μπορώ να αναφέρω ως μελετητής τρία ζωντανά δείγματα δουλειάς
μας της παραπάνω αντίληψης, καθώς
η συμμετοχή του γραφείου μας υπήρξε καθοριστική για την αποκατάσταση
τους.
1. Αξιόλογα μορφολογικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία τα οποία δίνουν ιδιαίτερη αρχιτεκτονική αξία στο κτίριο και
μπορεί να αποτελέσει σημείο αναφοράς και ιστορικότητας ανάλογα με την
περιοχή στην οποία βρίσκεται.
2. Η θέση του. Μπορεί να αποτελεί
ενιαίο σύνολο με άλλα πλέον αξιόλογα
κτίρια και να είναι απαραίτητη η διατήρησή του, λόγω κλίμακας ή ολοκλήρωσης ενός συνόλου π.χ. ενός μετώπου
δρόμου.
Σύγχρονη αρχιτεκτονική
δημιουργία σε διατηρητέα
κτήρια
Μέσα από τις σύγχρονες κοινωνικές,
πολιτικές, πολιτιστικές διαμορφώσεις
της κοινωνίας μας, προβάλλει ζωτική η
ανάγκη της διατήρησης των αρχιτεκτονικών δημιουργημάτων των περασμένων εποχών, σαν ζωντανά στοιχεία της
Ιστορίας μας. Η ανάγκη του σύγχρονου
ανθρώπου για απτά παραδείγματα της
ιστορίας και η οικολογική σημασία που
αποκτά η διατήρηση της αρχιτεκτονικής μας παράδοσης στο σύγχρονο
τεχνoκρατικό και αστικό περιβάλλον,
42
Το μέγαρο Γιάνναρου
Πύργος Δημ. Νάνια
Το μέγαρο Γιάνναρου, του 1868 που
αναπαλαιώθηκε από το γραφείο μας το
1986, εξακολουθεί να υψώνεται δεσπόζοντας μέχρι σήμερα στην κάτω πλευρά της πλατείας Συντάγματος, αντιπαλεύοντας τη φθορά του χρόνου με την
ανανεωμένη μορφή του. Λειτούργησε
ως πολυτελές ξενοδοχείο της εποχής
του, σε σχέδια του Αρχιτέκτονα Νάσου Γιάνναρου χτίστηκε στο μεταίχμιο
του Νεοκλασσικού κινήματος, σε διαδοχικές φάσεις και ήταν από τα πρώτα
κτίρια των Αθηνών που έγινε η χρήση
μπετόν στον φέροντα οργανισμό του.
Από εμάς ως αρχιτέκτονες έγινε η προσπάθεια να δωθεί η φθαρμένη από το
χρόνο Νεοκλασσική του ταυτότητα, με
συνέπεια στη μορφή του, Εξετάζοντας
το κτίριο αυτό καθ αυτό, με την οργάνωση των όψεων και την διατήρηση των
Νεοκλασσικών αναλογιών του.
Το έτος 1643, στην περιοχή της Θέρμης υψώνεται σταυρόσχημος πύργος
που στέκεται μέχρι σήμερα ασυμβίβαστος και με το αγέρωχο βλέμα του
εποπτεύει τις ακτές της Μικράς Ασίας.
Ως κατασκευή ανήκει στους αμυντικούς Καστρόπυργους - χωρίς σαχνισιά - με τους πετρομάχους στα υψηλά
παράθυρα και τις μεσαιωνικές αμπάρες
στις πόρτες τους ισογείου.
O σταυρόσχημος πύργος
του Δημήτρη Νιάνια,
στην περιοχή Κάτω Πύργοι Θερμής
Στις γωνίες κάτω από τα κρηπιδώματα της στέγης, σκαλισμένα στις γωνίες πανάρχαια σύμβολα της ζωής και
των ανθρώπων: ο τροχός του Ήλιου,
ο τροχός της Σελήνης οι διαβήτες των
μαστόρων της εποχής. Αυτά είναι σύμβολα-οχυρά. Και εδώ η συμμετοχή του
γραφείου μας υπήρξε καθοριστική για
την αποκατάσταση του.
Το μέγαρο Γιάνναρου,
στην πλατεία Συντάγματος,
μετά την ανακαίνισή του
43
Ξενοδοχείο «ΗΡΑΚΛΕΙΟ»
Ο Ηρακλής, εξού και το όνομα του
Ξενοδοχείου, λουζόταν στα καυτά νερά
της πριν από κάθε άθλο για να ξεκουραστεί και ανακτήσει τις δυνάμεις του.
Είναι λιθόκτιστο τριώροφο, κεραμοσκεπές σε ορθογώνιο σχήμα με έντονο
κόκκινο χρώμα στις όψεις του. Με μια
σειρά ήπιων και αναστρέψιμων επεμβάσεων, η μελέτη αποσκοπούσε στην δημιουργία ενός σύγχρονου, ως προς τις
ανέσεις, απλού ξενοδοχείου τεσσάρων
αστέρων σύμφωνα με τις απαιτήσεις
του Ε.Ο.Τ. Το γραφείο μας ανέλαβε
την αποκατάσταση του και την επέκταση με νέα πτέρυγα, συνολικής δυναμικότητας 100 κλινών.
Το διατηρητέο αυτό κτίριο είναι ένα
παλαιού τύπου Ξενοδοχείο στην Αιδηψό, η οποία είναι γνωστή για τις πανάρχαιες φυσικές ιαματικές πηγές της.
*Ο Παράσχος Καραβατάκης είναι Αρχιτέκτων
Μέλος ICOMOS
Εσωτερικό του παραδοσιακού ξενοδοχείου
Πρόταση για την αποκατάσταση του παραδοσιακού ξενοδοχείου
και την επέκταση με νέα πτέρυγα, συνολικής δυναμικότητας 100 κλινών.
44
Λαογραφία
Λαογραφία
Ο μήνας Ιούνιος στη λαϊκή παράδοση
Γράφει ο Στρατής Αλ. Μολίνος
Από το θέρο ως τις ελιές
δεν απολείπουν οι δουλειές
Προ Χριστού η κάθε ελληνική πόλη
σχεδόν βάδιζε με το δικό της ημερολόγιο. Και είχε δικούς της μήνες με διαφορετικά ονόματα. Στην πιο μεγάλη και
μεγαλόπρεπη αρχαία ελληνική πολιτεία,
την Αθήνα, τον Ιούνιο τον ονόμαζαν Σκιροφοριώνα. Άρχιζε στις δεκαοκτώ του
σύγχρονου Ιουνίου και τελείωνε στις
δεκαπέντε του Ιουλίου. Η ονομασία
Σκιροφοριών προέρχεται από μία μεγάλη θρησκευτική πανήγυρη που γινόταν
στην Αθήνα την εποχή εκείνη, τα Σκιροφόρια, που εόρταζαν για την χάρη της
Σκιράδος Αθηνάς, της μεγάλης αυτής
θεάς εκείνου του καιρού.
λέει ο λαός που μελετάει τη ζωή του.
Και με το δίκιο του το λέει. Τον θερισμό
ακολουθεί το αλώνισμα, τα ποτίσματα,
τα σκαλίσματα, το μάζεμα του καλαμποκιού, ο τρύγος των σταφυλιών και τέλος
το μάζεμα των ελιών. Δουλειά, δουλειά,
ατέλειωτη δουλειά.
Στη Μακεδονία και τον Πόντο τον Ιούνιο συνηθίζεται να τον αποκαλούν Κερασάρη ή Κερασινό. Πολύ σωστά. Αυτό
το μήνα σε τόσο ψηλά μέρη τα κεράσια
βρίσκονται ακόμα στην ακμή τους ενώ
έχουν σχεδόν λείψει πια στα χαμηλά.
Στα πιο ζεστά μέρη ο θερισμός των
σιταριών αρχίζει από τον Μάϊο. Με το
έβγα του είναι κι αυτά έτοιμα στον καιρό τους. Επόμενο είναι λοιπόν εκεί να
έχουν αλωνισμό τον Ιούνιο και για τούτο
ο μήνας τούτος λέγεται και Αλωνιστής,
Αλωνίτης ή Αλουν(ι)τής, όχι όπως αλλού
ο Ιούλιος. Στην Κάρπαθο τον ονομάζουν
Πρωτόλη, δήθεν πρόδρομο του Ιουλίου, δηλ. πρώτο Ιούλιο, χωρίς να παραλείπουν πλάι στο όνομα αυτό να βάζουν
και το θεριστής. Λένε και το ένα και το
άλλο. Αλλού τον ίδιο μήνα τον λένε και
Πρωτογιούλη.
Το όνομα Ιούνιος ο μήνας το έχει πάρει από τη ρωμαϊκή εποχή κι επεκράτησε παντού όπου εξαπλώθηκε η κοσμοκρατορία των Ρωμαίων. Οι Ρωμαίοι
στους πιο πολλούς μήνες του ημερολογίου τους είχαν δώσει ονόματα των
θεών τους. Έτσι και τον Ιούνιο τον είχαν
αφιερωμένο στη θεά τους Juno που αντιστοιχούσε, που δεν ήταν άλλη από την
ελληνική θεά Ήρα. Απ’ αυτήν έρχεται το
όνομά του. Την ονομασία αυτή παραδέχθηκαν και τα άλλα έθνη, όσα η ρωμαϊκή
αυτοκρατορία είχε υποτάξει. Το δέχθηκαν έπειτα και οι Βυζαντινοί και απ’ αυτούς πέρασε και στη σύγχρονη εποχή.
Τώρα, οι Αιγαιοπελαγίτες το μήνα
Ιούνιο τον λένε Ορνιαστή και ιδού ο
λόγος. Στα νησιά τους, απ’ τα οπωροφόρα δέντρα πλεονάζουν οι συκιές. Και τα
σύκα ως γνωστόν προσφέρουν μεγάλη
ωφέλεια. Είναι πρώτης τάξης φαγώσιμο,
μπαίνει στο εμπόριο, αποδίδει χρήματα. Είναι πολλοί που ζούνε τις φαμελιές
τους μόνο από τα σύκα. Όποιοι πέρασαν καμιά φορά, Ιούνιο μήνα κάτω από
συκιές θα είδαν τι συμβαίνει. Σωρός τα
πεσμένα σύκα, τα «μπόσυκα» όπως λέ-
Ωστόσο, ο Ιούνιος έχει κι άλλα ονόματα, τα «λαϊκά», που επικρατούν εδώ κι
εκεί. Τέτοιο λαϊκό όνομα, το επικρατέστερο του Ιουνίου, είναι το «Θεριστής»
ή «Θερίστης» όπως έλεγαν οι Φαρασιώτες στην Καππαδοκία. Το πήρε από τις
ασχολίες που έχουν οι άνθρωποι της
εξοχής αυτήν την εποχή, που κυριότερη
όπως ξέρομε, στα περισσότερα τουλάχιστον μέρη της χώρας, είναι ο θερισμός. Ύστερα ακολουθούν κι οι άλλες:
45
γονται. Τα σύκα που δεν κράτησαν οι
συκιές γιατί δεν είχαν γονιμοποιηθεί.
Από τα παλιά χρόνια, λοιπόν, οι άνθρωποι σκέφτηκαν να βρουν μια τέχνη να
γονιμοποιούν όλα τα σύκα και την εφάρμοσαν. Σύκα υπάρχουν δύο ειδών. Τα
αρσενικά και τα θηλυκά, το ίδιο όπως
και τα άνθη. Αν πέσει η κίτρινη σκόνη
που βγάζουν τα αρσενικά πάνω στα
γεννητικά όργανα των θηλυκών σύκων,
η εργασία ολοκληρώθηκε. Τα σύκα δεν
πέφτουν πλέον κάτω, αξιοποιούνται. Μ’
άλλα λόγια, ανάγκη να κάνει κανείς με
την τέχνη αυτό που η φύση για οποιοδήποτε λόγο το παραλείπει. Να κάνει
τεχνητή γονιμοποίηση. Και ιδού πως
πετυχαίνει αυτή. Μαζεύουν από τις αγριοσυκιές ορνιούς, ερινεούς όπως είναι η
σωστή ονομασία, τα αρμαθιάζουν και τα
κρεμούν στις ήμερες συκιές. Δυο τρείς
αρμαθιές για κάθε συκιά είναι αρκετές.
Στους ορνιούς μέσα φωλιάζουν πλήθος
από νύμφες που η βοτανική επιστήμη τις
ονομάζει «Psenes blastophagus». Με τις
μέρες οι νύμφες μεταμορφώνονται και
γίνονται έντομα. Τότε τρυπούν το δέρμα του ορνιού όπως ακριβώς γίνεται με
τα κουκούλια του μεταξοσκώληκα και
πετούν έξω. Μαζί παρασύρουν και κάποια ποσότητα γονιμοποιητικής γύρης.
Τελικά, ύστερα από μερικά πετάγματα
αναζητούν χώρο για να γεννήσουν αυγά.
Ο χώρος αυτός είναι τα μπόσυκα που
προαναφέρθηκαν. Εκεί εισέρχονται και
γεννοβολούν. Η γύρη που παρασύρθηκε κατά την έξοδο των εντόμων γονιμοποιεί τα γεννητικά όργανα των θηλυκών
μπόσυκων. Το πέσιμο καταγής σταματά
και η σοδειά προχωρεί πλουσιοπάροχα.
Όπως λέει ο Θεόφραστος, η τεχνική
αυτή ήταν γνωστή από την αρχαιότητα.
Μάλιστα στα Δωδεκάνησα τον Ιούνιο
τον αποκαλούν και Αλυθτσατσή ήτοι
Ολυνθιαστή, ονομασία που προέρχεται
από τη λέξη όλυνθος, τουτέστιν αγριόσυκο.
μήνα γιορτάζεται το γενέθλιο του Αγίου
Ιωάννη του Προδρόμου, του Αη-Γιάννη
του Ριγανά, καθώς τότε ο κόσμος ξεχύνεται να μαζέψει ρίγανη και βότανα που
βρίσκονται στην άνθισή τους.
Αλλού, όπου υπάρχουν μελισσώνες,
οι μελισσοκόμοι ανοίγουν για το καλό
τα μελίσσια τους και προσφέρουν μέλι
στους οικείους και φίλους. Έτσι ο ΑηΓιάννης γίνεται Μελάς.
Τέλος έχομε και την ονομασία ΑηΓιάννης Κλήδονας προερχόμενη από τις
παγανιστικές και μαντικές επιδόσεις των
ανθρώπων την παραμονή και ανήμερα
της γιορτής του αγίου.
Αυτά, σε ό,τι έχουν να κάνουν με τις
ονομασίες του Ιουνίου και τις καθημερινές αγροτικές ασχολίες στη διάρκεια
του μήνα. Κλείνοντας, παρατίθεται ένα
μικρό απόσπασμα από κείμενο του λαογράφου Δ. Λουκόπουλου ο οποίος είχε
το προνόμιο να ζει από κοντά τις χάρες
της φύσης λόγω καταγωγής αλλά και
λόγω επαγγελματικής ασχολίας.
Λέει λοιπόν: «Κι οι βοσκοί είναι στη δόξα
τους το μήνα τούτο, μόνο που δεν μπόρεσαν να επιβάλουν ένα δικό τους όνομα στον
Ιούνιο. Τα πρόβατά τους ανεβασμένα στα
θερινά λιβάδια των βουνών από το έβγα
του Μαϊου, βόσκουν σε χλοερά βοσκοτόπια
όπου η άνθιση ακμάζει. Κάνουν κι αυτά το
καλοκαιρινό τους πανηγύρι. Ο τσομπάνης
που τα οδηγεί, φουσκωμένος από το πολύ
καμάρι, σου δίνει μισή την καλημέρα όταν
τον καλημερίζεις. «Καλημέ…. τον ακούς».
Με το δίκιο του! Η ζωή του είναι: το μεσημέρι σταλό, τη νύχτα νυχτοσκάρι, πριν
το γεύμα σκάρος, κοντά τη χαραυγή γλυκός ύπνος, από γιόμα ως το μεσημέρι βαθύς ύπνος στον παχιόν ίσκιο αποκάτω. Και
δροσιά, δροσιά ανοικονόμητη. Ενώ ο άλλος
κόσμος στα χαμηλά αρχίζει να ξεροψήνεται
απ’ του ήλιου τη λαύρα την τσουχτή, αυτός
τυλιγμένος στη χοντρή κάπα του ακολουθεί
με τα γλυκοχαράματα τα πρόβατα. Είναι μακάριος ο τσομπάνης τον Ιούνιο, γιατί τότε
έχει και τα μπόλικα γαλατερά του».
Σε μερικούς τόπους το μήνα Ιούνιο
αποκαλούν και Αη-Γιάννη. Προφανής ο
λόγος μιας και στις εικοσιτέσσερις του
46
Τσουρέκι πολίτικο
Ιστορικό
Το όνομα "τσουρέκι" μάλλον υιοθετήθηκε από τους Έλληνες κατά την περίοδο της
τουρκικής κατοχής, που προέρχεται από την
Τουρκική λέξη "çorek" που αναφέρεται σε
οποιοδήποτε ψωμί είναι φτιαγμένο με ζύμη
που περιέχει μαγιά και έκτοτε ξεκίνησαν να
φτιάχνουν τη δική τους εκδοχή ενός γλυκού
ψωμιού φτιαγμένο με γάλα, βούτυρο και
αβγά. Βέβαια, σήμερα στην Ελλάδα το τσουρέκι καταναλώνεται όλο το χρόνο, όμως έχει
μια μοναδική σημασία κατά την Πασχαλινή
περίοδο. Είναι έθιμο να προσφέρουμε τσουρέκι στον νουνό ή στην νουνά. Εκτός από
το τσουρέκι, υπάρχουν και άλλες ποικιλίες
Πασχαλινού ψωμιού γνωστές ως "λαμπροκούλουρα" ή "λαμπρόψωμο" ή με άλλες
ονομασίες ανάλογα με την τοπική παράδοση.
Το ψωμί αυτό είναι συμβολικό γιατί αντιπροσωπεύει την ανάσταση του Χριστού, καθώς
το αλεύρι ζωντανεύει και μεταμορφώνεται
σε ψωμί.Το ψωμί συμβόλιζε τη "ζωή" και
στην ειδωλολατρική παράδοση και μπορούμε
να βρούμε απομεινάρια της ακόμη και σήμερα, σε παραδόσεις όπως της προσφοράς
Πασχαλινού ψωμιού και κόκκινων αβγών
στους τάφους αγαπημένων προσώπων κατά
το Πάσχα.
Τα κύρια συστατικά για τη δημιουργία Πασχαλινού ψωμιού είναι αυγά, βούτυρο και
γάλα. Είναι προϊόντα που εισέρχονται ξανά
στα παραδοσιακά πιάτα, ύστερα από τη μακρά
περίοδο της νηστείας της Μεγάλης Σαρακοστής, κατά τη διάρκεια της οποίας απαγορεύονται μεταξύ άλλων και αυτά τα τρόφιμα. Οι
προετοιμασίες για τη δημιουργία των Πασχαλινών ψωμιών ξεκινάνε τη Μεγάλη Εβδομάδα, ιδιαίτερα τη Μεγάλη Πέμπτη και είναι η
μέρα που βάφονται τα αυγά κόκκινα.
Οι τοπικές διαφορές υπαγορεύουν τα υπόλοιπα συστατικά, που προστίθενται στο Πασχαλινό ψωμί. Τα πιο συνηθισμένα μπαχαρικά και από τα πιο γευστικά που προστίθενται
είναι η μαστίχα (σκόνη μαστίχας), το μαχλέπι,
φλούδες πορτοκαλιού ή βανίλια. Σε ορισμένες μάλιστα περιοχές της Ελλάδας, προτιμούν να κάνουν αλμυρά Πασχαλινά ψωμιά
χωρίς ζάχαρη. Τα πιο παραδοσιακά ψωμιά,
όμως, είναι γλυκά και συμβολίζουν τη γλύκα
της ζωής.
Το τσουρέκι έχει την δική του ιστορία. Δεν
έχει γίνει γνωστό από πού ακριβώς ξεκίνησε
αυτή, πιθανότατα από την Κωνσταντινούπολη, αλλά το μόνο σίγουρο είναι πως η λαμπροκουλούρα (όπως λέγεται σε κάποια μέρη της
Ελλάδας) ζυμώνεται για «το καλό». Γι'αυτό,
άλλωστε, τα παλαιότερα χρόνια τουλάχιστον,
οι αγρότες παράχωναν κομμάτια τσουρεκιού
και τσόφλια αυγών στα χωράφια τους για να
γίνουν πιο καρπερά.
Αφράτο και αρωματικό τσουρέκι,
ιδανικό για πρωινό με γάλα ή συνοδευτικό του καφέ.
Υλικά:
1 κ. αλεύρι
3 φακελάκια μαγιά ξερή
85 γρ. μαγιά νωπή
120 γρ. νερό
300 γρ. ζάχαρη
1 πρέζα αλάτι
½ κ.τ.σ. μαχλέπι
1 κ.τ.σ. μαστίχα
120 ml γάλα
5 αυγά
150 γρ. βούτυρο γάλακτος
σουσάμι ή αμύγδαλα φιλέ
για το πασπάλισμα
47
Εκτέλεση:
Τι χρειαζόμαστε:
2 πορτοκάλια
για την κυρίως πορτοκαλόπιτα και
2 για στόλισμα σε κάθε κομμάτι
6 αυγά
1 κουταλιά σούπας μπέικιν
250 γραμ. σιμιγδάλι ψιλό
150 γραμ. αμύγδαλο
ασπρισμένο τριμμένο
250 γραμ. ζάχαρη
Ζεσταίνουμε το νερό για να γίνει χλιαρό, διαλύουμε μέσα του όλη τη μαγιά
και προσθέτουμε περίπου 2½ κουταλιές
αλεύρι για να δημιουργηθεί ένας χυλός.
Σκεπάζουμε με μεμβράνη και πετσέτα για
περίπου 15 λεπτά, μέχρι να φουσκώσει.
Χτυπάμε για 5' στο μίξερ τα αυγά, το
γάλα (χλιαρό), τη ζάχαρη, το αλάτι, το
βούτυρο γάλακτος (λιωμένο) και το μαχλέπι με την μαστίχα κοπανισμένα σε
σκόνη.
Ρίχνουμε το υπόλοιπο αλεύρι σε μια
λεκάνη και προσθέτουμε όλα τα υλικά
που ετοιμάσαμε παραπάνω. Ζυμώνουμε για περίπου 20', ώσπου το μείγμα να
μην κολλάει στα τοιχώματα της λεκάνης.
Σκεπάζουμε την λεκάνη με πετσέτα και
αφήνουμε το μείγμα να φουσκώσει για
περίπου 90 λεπτά.
Χωρίζουμε το μείγμα σε δύο ίσες ποσότητες, πλάθουμε τα τσουρέκια, τα τοποθετούμε σε ταψί στρωμένο με λαδόκολλα και τα αφήνουμε για άλλα 60 λεπτά
περίπου.
Αλείφουμε με κρόκο αυγού την επιφάνεια των τσουρεκιών και τα πασπαλίζουμε με αμύγδαλα φιλέ ή/και σουσάμι. Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους
180°C, σε χαμηλή θέση στο φούρνο, στο
πρόγραμμα για πάνω-κάτω, για περίπου
40-45 λεπτά.
Για το σιρόπι
1 φλυτζάνι τσαγιού ζάχαρη
1½ φλυτζάνι νερό
Τα βάσανα της αγάπης
Οδηγίες παρασκευής:
Νίκος Εγγονόπουλος
(1907-1985)
Πρώτα ετοιμάζουμε το σιρόπι και το
αφήνουμε να κρυώσει. Στύβουμε τα
πορτοκάλια και φυλάμε το χυμό. Στη
συνέχεια βάζουμε τις φλούδες να βράσουν με λίγο νερό για να μαλακώσουν.
Τις πολτοποιούμε στο μούλτι (όχι
πολύ) ή τις ψιλοκόβουμε με το μαχαίρι.
Χτυπάμε στο μίξερ τους κρόκους των
αυγών με τη ζάχαρη και συνεχίζουμε το
χτύπημα προσθέτοντας το σιμιγδάλι,
το μπέικιν και το χυμό πορτοκαλιού.
Τέλος προσθέτουμε το τριμμένο
αμύγδαλο, τα πολτοποιημένα φλούδια
των πορτοκαλιών και τα ασπράδια που
τα έχουμε κάνει μαρέγκα.
Αδειάζουμε το μείγμα σε καλά λαδωμένο μεγάλο ταψί, για να γίνει λεπτή η
πίτα και ψήνουμε σε προθερμασμένο
φούρνο στους 180°, για είκοσι περίπου
λεπτά.
Όταν ψηθεί η πορτοκαλόπιτα την
περιχύνουμε με το κρύο σιρόπι, όπως
είναι ζεστή.
Προαιρετικά, αφού κρυώσει, στρώνουμε στην επιφάνεια της πορτοκαλόπιτας κρέμα ζαχαροπλαστικής ή Garni,
την κόβουμε σε κομμάτια και πάνω σε
κάθε κομμάτι βάζουμε μισή φετίτσα
πορτοκαλιού. Καλή επιτυχία, που είναι
σίγουρη!
Πορτοκαλόπιτα*
Ξεύρεις την χώραν που ανθεί /
φαιδρά πορτοκαλέα;
που κοκκινίζ’ η σταφυλή /
και θάλλει η ελαία;
Ω! δεν την αγνοεί κανείς /
είναι η γη η ελληνίς!
Σ’ αυτή την Ελληνίδα χώρα λοιπόν, η πορτοκαλέα σε διάφορες ποικιλίες, αφού ανθίσει και μοσχομυρίσει, δένει τα πορτοκάλια
της, τα γλυκίζει σιγά σιγά και τα κάνει πεντανόστιμα. Δυο ζουμερά πορτοκάλια είναι
ότι καλύτερο για απογευματινό ή δεκατιανό. Αν όμως τα βαρεθήκατε σκέτα, ιδού η
συνταγή για πορτοκαλόπιτα. Βγάζει παραπάνω από καμιά εικοσαριά κομμάτια.
Τιμή στους μεγάλους Ποιητές μας
Καθώς ανέμισαν τα μαλλάκια της
έτσι μπροστά στα μάτια μου
λες και σαν ξαφνικά να ξύπνησα
και για πρώτη φορά την είδα.
-και την πρόσεξα- την ωραία νεαρή κόρη.
Με συγκίνησε η αρμονία των κινήσεών της
η ραδινότης των μελών του κορμιού της
η γοητεία του βλέμματός της
η απαλή στρογγυλάδα των μαστών της
η όλη χάρη τέλος που ανεδίδετο
από το κομψό ολόδροσο πλάσμα.
Κι αμέσως σκέφτηκα –και φιλοσόφησαο νους μου πήγε στον αγαθό εκείνον
που μπορεί κάποτε-μα είμαι βέβαιοςνα υποφέρη μαρτυρικά, να δυστυχήση
σα να φαντάζεται πως έχει σκέψη
κι έχει ψυχή το τρυφερό το αιθέριο πλασματάκι
και να ματώνει η καρδιά του
ν’ απελπίζεται ως θ’ αποδίδη
έστω και κόκκο νου στ’ ολότελα άδειο μικρό κρανίο.
*Τη συνταγή για την πορτοκαλόπιτα μας την
έστειλε το μέλος του Δ.Σ., κ. Ειρήνη Βεκρή
Την ευχαριστούμε!
48
49
Υστερόγραφα μιας νύχτας…
Να, όμως που, έστω κι έτσι, πέρασε η
ώρα.
Τραβώ τις κουρτίνες.
Χαμηλώνω το φως και γεμίζει η
κάμαρα με σιωπές κι αμήχανα
αποσιωπητικά...
Τα θαυμαστικά τα ’δωσα χάρισμα σε
φίλη αγαπημένη.
Στράτος Δουκάκης
Άρχισε να νυχτώνει πλέον, πιο
γρήγορα…Όταν πριν λίγο καιρό,
τέτοια ώρα, ούτε καν είχε βασιλέψει ο
ήλιος.
Νυχτώνει και… με προβληματίζει αυτό
το άδειο που αφήνει η νύχτα.
Τα μάτια μου κλείνουν… το
παρατράβηξα φαίνεται.
Ας κλείσουν, μήπως και ονειρευτώ.
«Να ονειρεύεσαι...», μου 'λεγε ένας
φίλος που με ήξερε καλά και μ'
αγαπούσε.
Τι να το κάνω, όμως;
Τα όνειρά μου δεν μπόρεσαν ν’
αλλάξουν και πολλά πράγματα…
Προσπαθώ να το ξεπεράσω με
μουσικές παρενθέσεις από κάποια
παλιά βινύλια που μ’ απόμειναν.
Τα νοσταλγώ αυτά τα κομμάτια.
Μου φέρνουν αναμνήσεις.
Ακούω λίγο από κάθε μουσική κι από
κάθε τραγούδι.
«Άστο να παίξει ολόκληρο», με
προστάζει η καρδιά…
«Άστο να παίξει… να πλημυρίσει
η νύχτα μουσική κι ο μέσα κόσμος
νότες»…
Τ’ ακούω κάνοντας βόλτες στις θύμησες
κι αυτό που μένει είναι μια γλυκιά
υγρασία.
Η υγρασία της νιότης μου…
Η λατέρνα
Δημήτρης Νικορέτζος
Τι λαχτάρες κρύβαν
οι κλειστές οι γρίλλιες
π’ άνοιγαν οι κόρες με τη φεγγαράδα
τότε που στα πάρκα χόρευαν
καντρίλλιες
με τη μαγική σου λάγνα σερενάδα.
Κρύβω καλά εκείνο το άγιο
καλοκαίρι… το δικό μας!
Και μου λείπεις… Πόσο πολύ μου
λείπεις
στον αέρα, στη μουσική, στα πλεούμενα
χρόνια.
Ήρθανε και τα δυο μαζί αξεχώριστα
ενωμένα και το κρασί και κι’ ο
Χάροντας τους έκλειναν τα μάτια
Τι κι αν όλα σβήσαν
κι άλλαξαν τα χρόνια
κάτι απ’ την ψυχή σου
στην καρδιά μου μένει
κάτι απ’ το τραγούδι που λαλούν
τ’ αηδόνια
μου ξυπνούν μια αγάπη,
χρόνια ξεχασμένη.
Μεθώ απ’ το κρασί του ήλιου και
ξαναζω χρυσοστιγμές
Ό,τι αγαπώ πλάθεται ξανά και ξανά.
Γεννιέται πάλι μια αρχή με ‘σένα.
Δεν σε βλέπω..
Είσαι πιο χαμηλά απ’ το κύμα.
Πιο ψηλά απ’ τον άνεμο.
Πιο μακριά απ’ τη σκιά του γλάρου…
Πέρασαν χρόνοι κι’ η ζωή κυλούσε
κι΄επροχώρα
νέες γενιές φουντώσανε και νιάτα
ελπιδοφόρα
Ω! παλιά λαχτάρα, ξύπνα από τη λήθη
στα στενά δρομάκια για να ξαναπάμε
μακρινή λατέρνα πες το παραμύθι
πούλεγες για μένα, για να σε θυμάμαι.
Μια λευκή πεταλούδα κάθισε στην
παλάμη μου.
Πενθώ γι’ αυτήν τραγουδώ για σένα.
Είναι αλήθεια! Σημάδεψα την ευτυχία!!
Πρώτα ήρθε η Απελπισιά μετά ήρθε
η Ελπίδα και τέλος η άγρια Κραυγή
του λυτρωμού η Αχτίδα.
Ελευθερία ή Θάνατος.
Το πρώτο διαλέξαν οι πολλοί.
Το δεύτερο οι λίγοι
που τους μεθούσε ο Θάνατος.
50
Το φυλάω μυστικό και ανέγγιχτο,
σ’ ένα ιδρωμένο ποτήρι παγωμένο
νερό,
σ’ ένα κίτρινο ξημέρωμα σκυμμένο σε
κόκκινες πινελιές,
σ’ ένα λαύρο μεσημέρι που θωπεύει τα
σιωπηλά λεμονόδεντρα.
Το κρύβω μυστικό ανομολόγητο,
στης νύχτας τα δεσποτικά αστέρια,
στις φράσεις που δεν αντέχουν ν’
ακούσουν οι άνθρωποι,
σε μια χούφτα λουΐζα, σε μια λόγχη
λευκού φωτός,
στη μοναξιά που δεν ξεδιψά και δεν
παλεύεται.
Γιώργος Κόμης
Ακουμπάω τα κενά ανάμεσα στις
λέξεις κι είναι σα ν’ ακούω καρδιές
να ψιθυρίζουν…
Δεν υπάρχει ωραιότερη συμφωνία.
Ελένη Κονιαρέλλη – Σιάκη
Α! πως σε θυμάμαι,
τούτο εδώ το βράδυ
τώρα π’ αλαργεύουν
οι καημοί του δρόμου
φτωχική λατέρνα με τ’ αβρό σου χάδι
που μου τραγουδούσες στο παράθυρό
μου.
25 Μαρτίου 1821
Ύστερα καταπιάνομαι με το να
ξεφυλλίζω
τσαλακωμένες σελίδες διαβασμένων
βιβλίων.
Επάνω τους, ξαναβλέπω χαραγμένες
με μολύβι,
ένα σωρό παρατραβηγμένες
υποσημειώσεις.
Σημειώσεις επί παντός...
Ανέγγιχτο καλοκαίρι
Όμως η Δόξα που άστραψε την άγια
κείνη μέρα και σα φοβέρα έσκισε
του ουρανού τα βάθη ξεστράτισε, και
γίνηκε λαούτο και φλογέρα να τέρπει
και να τραγουδά των κραταιών τα λάθη.
51
σήμερα είναι επίκουρος Καθηγητής στο
τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και πρόεδρος της Ακαδημίας
των Πολιτών.
Θ.Α.Π.
Ευστρατίου Παπάνη
«Ο θαμπωμένος καθρέφτης του
εαυτού μας»
(Αυτοεκτίμηση και συναισθηματική
ενδυνάμωση)
Σειρά: Θέματα Σύγχρονης Ψυχολογίας
Επιμέλεια σειράς: Ιουλία Κατσαΐτη
Αριθμός Σελίδων: 256
Έκδοση Ι. Σιδέρης
Αθήνα 2013
«Ελαιοτριβείο - Μουσείο Βρανά»
Παπάδος Γέρας Λέσβου
Κείμενα, επιμέλεια έκδοσης:
Ελένη Παπαθωμά
Εκδότης: Αρχιπέλαγος
Αθήνα 2013, σελ. 103
Το νέο βιβλίο του Ευστράτιου Παπάνη με
τίτλο «Ο θαμπωμένος
καθρέφτης του εαυτού
μας: Αυτοεκτίμηση και
συναισθηματική ενδυνάμωση» κυκλοφόρησε
από τις εκδόσεις Σιδέρη.
Το μέτρο της αυτοεκτίμησης πολλές
φορές ορίζεται από την ικανότητα να
αρνούμαστε τις ιδιότητές μας, ώστε να
λάμψει η ύπαρξη ατόφια και απαλλαγμένη από κοινωνικές μνήμες που θαμπώνουν την ουσία και τον αρχικό σκοπό.
Από τη δυνατότητα να λησμονούμε τη
συσσωρευμένη πίκρα, τις ματαιώσεις, τις
συμβάσεις, τις προσδοκίες και να αναγεννιόμαστε, κρατώντας μόνο την εμπειρία και την ευγνωμοσύνη του βιώματος.
Και καθώς η πορεία, με την πάροδο του
χρόνου, θα γίνεται ολοένα και πιο μοναχική και η αυτοκριτική πιο αδέκαστη και
στυγνή, η ποιότητα της αυτοεκτίμησης
και όχι η ποσότητά της είναι αυτή που
θα κρατήσει τα προσχήματα.
Το παρόν βιβλίο, είναι το έκτο βιβλίο του
συμπατριώτη μας συγγραφέα Ευστράτιου Παπάνη, ο οποίος γεννήθηκε στην
Αγιάσο της Λέσβου το 1969, σπούδασε Ψυχολογία και Δημοσιογραφία και
Το Ελαιοτριβείο Βρανά
ιδρύθηκε το 1887 και διέκοψε τη λειτουργία του
στις αρχές της δεκαετίας
τού 1970. Ήταν ένα από
τα πρώτα ατμοκίνητα εργοστάσια της Λέσβου και
ανήκε στην οικογένεια
της μητέρας του ποιητή
Οδυσσέα Ελύτη.
Το 1999 αγοράστηκε από μέλη της πολιτιστικής, αστικής, μη κερδοσκοπικής
εταιρείας «Αρχιπέλαγος», τα οποία το
παραχώρησαν στην εταιρεία για να γίνει
μουσείο και χώρος πολιτισμού.
Οι εργασίες αποκατάστασης ξεκίνησαν
το 2005 και κράτησαν 4 περίπου χρόνια.
Το Ελαιοτριβείο - Μουσείο Βρανά εγκαινιάστηκε το 2009 και είναι ένας πολύπλευρος χώρος πολιτισμού.
Παράλληλα, λειτουργούν δύο ξεχωριστές μόνιμες εκθέσεις.
Η έκθεση «Ματιές σ' ένα μνημείο» περιλαμβάνει έργα σύγχρονων καλλιτεχνών
εμπνευσμένα από το ελαιοτριβείο.
Η έκθεση «Η Λέσβος του Ελύτη». Η
παρούσα έκδοση που έγραψε και επιμελήθηκε η Ελένη Παπαθωμά, επιχειρεί
να παρουσιάσει τους χώρους και τις εκ52
θέσεις του Ελαιοτριβείου - Μουσείου
Βρανά και να σκιαγραφήσει τα ιστορικά
συμφραζόμενα της μηχανοκίνητης ελαιουργίας στη Λέσβο.
Χωρίζεται στα παρακάτω κεφάλαια: Ο
τόπος και ο χρόνος (Η Λέσβος, η ελιά
και η βιομηχανία, Το βιομηχανικό «θαύμα» στη Λέσβο, Η εξέλιξη της ελαιοπαραγωγής στη Λέσβο, Η Γέρα και το
Πέραμα, Ο Παπάδος), Οι άνθρωποι και
η εργασία (Η οικογένεια Βρανά, Δούναι
και λαβείν: ένα πολύτιμο αρχείο, Χτύπαγ'
η μπουρού κάθε πρωί, Η ζωή στο ελαιοτριβείο), Η δουλειά και η μηχανή (Από
το δέντρο στη «μηχανή». Η παραγωγή
λαδιού στα μηχανοκίνητα ελαιοτριβεία,
Η μπατή και το μπασκί, τα χαμούρι και η
αμούρη: η γλώσσα του λαδιού), Το Ελαιοτριβείο - Μουσείο Βρανά: οι χώροι και
οι μηχανές (Η διάταξη και η μορφολογία
του συγκροτήματος, οι μπατές, Ο κύριος χώρος παραγωγής, το μηχανοστάσιο
και το λεβητοστάσιο, οι αποθήκες του
λαδιού, βοηθητικός χώρος-σαπωνοποιείο, η εσωτερική αυλή), Το λιοτρίβι και η
τέχνη (Ματιές σ' ένα μνημείο, Η Λέσβος
του Ελύτη),
Το εγχείρημα: Το λιοτρίβι που έγινε μουσείο (Η αρχιτεκτονική αποκατάσταση, Η
αποκατάσταση του μηχανολογικού εξοπλισμού, Η λειτουργία του ελαιοτριβείου
ως μουσείου και χώρου πολιτισμού).
Τα κείμενα πλαισιώνονται από πλούσιο
αρχειακό και φωτογραφικό υλικό.
Θ.Α.Π.
στορήματός της, που έχει
βραβευτεί με Έπαινο από
τη «Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά».
Πρόκειται για το δεύτερο
βιβλίο της μετά από το,
επίσης, μυθιστόρημα της
«Ουρανία», που έχει κυκλοφορήσει ένα
χρόνο πριν από τις ίδιες εκδόσεις. Δικαιολογημένα, θα λέγαμε, ότι με τα δύο
αυτά βιβλία της θεμελιώνεται η δυναμική
παρουσία της συγγραφέως στην ανθηρή
λεσβιακή Λογοτεχνία και ευρύτερα στα
Γράμματά μας.
Αφορμή για τη συγγραφή του «Δήλος,
88 π.Χ» ήταν η αθλοθέτηση ενός μυθιστορήματος με θέμα την ξενοφοβία και
τη διαφορετικότητα, ένα διεθνές ζήτημα
που έχει δημιουργήσει σε πολλές χώρες-μεταξύ τους και η δική μας-σοβαρά
προβλήματα, λόγω της συρροής σ’ αυτές μυριάδων εξαθλιωμένων αλλοεθνών
προσφύγων. Η συγγραφέας τοποθετεί
τη δράση της εξέλιξης της υπόθεσης
του μυθιστορήματος στην αρχαία εποχή, το 88 π.Χ, στη Δήλο, η οποία ήταν
τότε ένα ακμαίο οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο, χάρη στη συγκέντρωση
στο νησί, τη συμβίωση και τη συνεργασία πολλών διαφορετικών, φυλετικά, ανθρώπων. Το έτος αυτό, ο βασιλιάς του
Πόντου Μιθριδάτης Στ΄, πολεμώντας
εναντίον των Ρωμαίων, κατέστρεψε, δυστυχώς την πλούσια, ειρηνική και ευημερούσα Δήλο. Όσοι από τους κατοίκους
της σώθηκαν, έγιναν πρόσφυγες στα γειτονικά της νησιά.
Το τραγικό αυτό γεγονός απετέλεσε
τον « καμβά» του μύθου του βιβλίου,
στα 17 κεφάλαια του οποίου συμπλέκονται, με αξεχώριστο τρόπο, η φαντασία
με την πραγματικότητα. Πρωταγωνιστούν σε αυτά δυο μικροί φίλοι, ο Απόλλων και ο Αμάρ, Έλληνας ο πρώτος, ο
οποίος και αφηγείται τα γεγονότα που
εκτυλίσσονται στο βιβλίο, και Αιγύπτιος
Ειρήνης Βεκρή,
«ΔΗΛΟΣ, 88 π.Χ»
Μυθιστόρημα
Εκδόσεις «Αιολίδα»
Μυτιλήνη 2013
Η κυρία Ειρήνη Βεκρή μάς ξάφνιασε και
πάλι ευχάριστα με την κυκλοφορία από
τις εκδόσεις «Αιολίδα» της Μυτιλήνης
του νέου, με τον παραπάνω τίτλο, μυθι53
βλέπει βαθειά και πλούσια και τον εξωτερικό κόσμο και την ανθρώπινη ψυχή.
Και περισσότερο ακόμη, γνωρίζει να
μας κάνει κοινωνούς της ευαισθησίας
και των αισθημάτων της.
Νίκος Δ. Δέτσης
ο δεύτερος. Πλάι τους κινούνται πολλά
άλλα πρόσωπα, όπως οι γονείς τους, ο
παππούς του Απόλλωνα, οι παιδαγωγοί
τους, οι έμπιστοι δούλοι των σπιτιών
τους κ. ά. Με ευαισθησία, ζωντάνια και
γλαφυρότητα λόγου και ύφους περιγράφονται στο βιβλίο οι ευτυχισμένες ειρηνικές ημέρες που έζησαν στη Δήλο, πριν
από την καταστροφή της, τα δύο παιδιά,
οι οικογενειακές και κοινωνικές τους
σχέσεις, η αγάπη τους για τη φύση που
αλληγορικά παρουσιάζεται με το δεσμό
τους με τη μικρή νεογέννητη φώκια που
υιοθέτησαν κλπ. Παράλληλα, μορφώνονται κοντά στον παιδαγωγό και τον «παιδοτρίβη» τους και επιδίδονται με πάθος
στα Μαθηματικά, στοχεύοντας στη λύση
του «Δηλίου προβλήματος».
Μύθος κοινός θα λέγαμε, μα ωστόσο συγκινεί τον αναγνώστη, χάρη στον
τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται, με
τις ζωντανές περιγραφές, την αμεσότητα και τη γνησιότητα του λόγου, τη λιτή
γραφή και την ανεπιτήδευτη γλώσσα,
απλή μεν στο τυπικό και στα εκφραστικά της μέσα αλλά πλούσια για να χρωματίσει τα γεγονότα και να διαγράψει
τους χαρακτήρες. Η συγγραφέας ξέρει
να συνθέτει τη διήγηση, να κινεί το ενδιαφέρον, να οικονομεί τα θέματά της,
να οργανώνει την πλοκή, χωρίς να καταφεύγει σε αισθητικές ακροβασίες, κοινότυπους στοχασμούς, εκζητημένο ύφος,
λεξιθηρία, επαναλήψεις και πλατειάζουσες περιγραφές. Συναφή είναι, τέλος,
και η άρτια εκτύπωση του βιβλίου, το
καλαίσθητο εξώφυλλο και οπισθόφυλλο
και η γενικότερη εικονογραφησή του με
τις πινελιές του χρωστήρα της εξαίρετης
ζωγράφου κ. Μαρίας Οικονόμου.
Ευαισθησία, τρυφερότητα και γνώση
διαχέει το βιβλίο. Διαβάζοντάς το αισθανόμαστε «φωνήν αύρας λεπτής»,
αύρα αγάπης για τον τόπο μας, για τους
ανθρώπους του, για τον περιβάλλοντα
χώρο μας. Η κ. Ειρήνη Βεκρή ξέρει να
Θωμά Δεμερτζή
«Εμίγη εν φιλότητι»
(Οι έρωτες του Δία)
Κατερίνη 2013
Στα πλαίσια του προγράμματος της Εστίας
Πιερίδων Μουσών «Εαρινές ημέρες» πραγματοποιήθηκε στις 11 Μαρτίου στην αίθουσα της
Αστικής Σχολής Κατερίνης η παρουσίαση του
Βιβλίου του κ. Θωμά Δεμερτζή με τον
τίτλο «Εμίγη εν φιλότητι» και τον υπότιτλο «Οι έρωτες του Δία».
Το πρωτότυπο στο είδος του βιβλίο,
που βασίζεται σε γραπτές πηγές και
μαρτυρίες αρχαίων Ελλήνων ποιητών και
συγγραφέων, όπως του Ομήρου, Ησιόδου, Απολλοδώρου, Χρύσιππου, Διογένη του Λαέρτιου, Καλλίμαχου, Μουσαίου και άλλων παρουσίασε ο Δικηγόρος
κ. Δημήτριος Δημηνάς. Βιογραφικά
στοιχεία της πολυσχιδούς προσωπικότητας του κ. Θωμά Δεμερτζή παρέθεσε
ο κ. Ηλίας Βεργιώτης, συνάδελφος και
φίλος του συγγραφέα.
Ο κ. Δημηνάς έκανε μια επιστημονική αποτίμηση του τεκμηριωμένου, με
την παράθεση αυτούσιων αποσπασμάτων από τα αρχαία κείμενα των προαναφερόμενων ποιητών και συγγραφέων,
μυθογραφήματος και το προσέγγισε
από θρησκειολογική - θεολογική άποψη μέσω των ιστορούμενων στο έργο
θεϊκών ερώτων και των αποδιδόμενων
υπερφυών ιδιοτήτων στον ύπατο του
54
από τις εκδόσεις: «Ίδρυμα για την ανάπλαση της Βατούσας "Χρήστος & Μαρία Παπουτσή"».
Η προσέλευση των Λέσβιων της
Αθήνας και των φίλων της Λέσβου ήταν
πολύ μεγάλη, καθώς το βιβλίο αποτελεί
μια από τις ελάχιστες ιστορικές πηγές
που ρίχνουν φως στην περίοδο της
Τουρκοκρατίας στη Λέσβο, συμπεριλαμβάνοντας τους κώδικες και τα λυτά
έγγραφα της εκκλησίας και της κοινότητας Βατούσας.
Την άψογη οργάνωση της παρουσίασης είχε η Ομοσπονδία Λεσβιακών
Συλλόγων Αττικής (Ο.Λ.Σ.Α.) και ο
Σύλλογος Βατουσαίων, με τη στήριξη
του Οργανισμού Αθλητισμού και Πολιτισμού του Δήμου Αθηναίων. Χαιρετισμό απηύθηναν ο πρόεδρος της
Ο.Λ.Σ.Α., Χριστόδουλος Τσακιρέλλης
και ο πρόεδρος των Βατουσαίων Γιάννης Μανούκας, αλλά το λόγο πήραν και
φίλοι του συγγραφέα και παλιοί μαθητές του, που μίλησαν με συγκίνηση και
πολύ επαινετικά λόγια για τον ίδιο και
το έργο του.
Το βιβλίο παρουσίασαν οι: Παναγιώτης Μιχαηλάρης, Βαγγέλης Γδοντέλης, Βασίλης Ψαριανός. Αποσπάσματα
του βιβλίου διάβασε η ηθοποιός Ρηνιώ
Κυριαζή. Την παρουσίαση συντόνισε ο
Γενικός Γραμματέας της Ο.Λ.Σ.Α. Μανώλης Παπουτσής. Στο τέλος της εκδήλωσης ο συγγραφέας ευχαρίστησε
τους διοργανωτές και τους παρευρισκόμενους και τόνισε ότι δυο ήταν τα
κίνητρα που τον βοήθησαν να ολοκληρώσει το έργο αυτό: «Η αγάπη για την
έρευνα και η αγάπη για τη γενέτειρα (τη
Βατούσα), που σαφώς υπερίσχυε της
πρώτης».
Ε.Β.
αρχαιοελληνικού πανθέου Δία. Επεσήμανε τις υποκρυπτόμενες στο μύθο
αλήθειες, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι οι αρχαίοι πρόγονοί μας, οι
οποίοι διακρίνονταν για την ελευθεριότητά τους στις ερωτικές τους σχέσεις,
κατασκεύασαν κατά τα πρότυπά τους
ανθρωπόμορφους θεούς τους με ύψιστο του αρχιγένεθλο Δία, και απέδιδαν
σ' αυτούς τα πάθη και τις ποικιλώνυμες
διαστροφές τους προς απενοχοποίησή
τους.
Κατακλείνοντας την εισήγησή το ο κ.
Δημηνάς εξήρε την πολύμοχθη ερευνητική εργασία του κ. Δεμερτζή για την
τεκμηρίωση του δυναμένου να χαρακτηρισθεί εκ πρώτης όψεως ως ελαφρού αισθησιακού μυθογραφήματος διανθισμένου με σκωπτικά και πνευματώδη σχόλια
και το οποίο παρά ταύτα, αποτελεί μια
εργώδη επιστημονική προσέγγιση ενός
θέματος, απτόμενου της ελληνικής μυθολογίας, που δίνει το πλαίσιο και τις διαστάσεις του χωροχρόνου στον οποίο
αναφέρεται, των κρατουσών αντιλήψεων, ηθών και συμπεριφορών των θνητών
και θεών της απώτερης αρχαιοελληνικής
αρχαιότητας με κυρίαρχο στοιχείο την
ερωτική τους δραστηριότητα.
«Πιερικοί Αντίλαλοι»
(25.03.2014)
"Τα αρχεία της Βατούσας Λέσβου,
1733-1912"
Στις 23 Μαρτίου 2014,
στο Πνευματικό Κέντρο
του Δήμου Αθηναίων,
στην Αίθουσα Αντώνης
Τρίτσης, έγινε η παρουσίαση του βιβλίου του
καθηγητή φιλολόγου κ.
Χρήστου Σταυράκογλου, "Τα αρχεία
της Βατούσας Λέσβου, (1733-1912)",
55
Εναλλακτικός Τουρισμός, μια νέα τουριστική προσέγγιση.
Γράφει ο Θεόδωρος Πλατσής
Ανταποκρινόμενη στη διεθνή τάση για
διεύρυνση και διαφοροποίηση του τουριστικού της προϊόντος, τα τελευταία
χρόνια, η Ελλάδα προσφέρει ελκυστικά πακέτα και υπηρεσίες εναλλακτικών
μορφών τουρισμού.
Πλεονέκτημα των εναλλακτικών μορφών τουρισμού είναι η δυνατότητα τους
να προσελκύουν τουρίστες καθ’ όλη την
διάρκεια του χρόνου με αποτέλεσμα να
δημιουργείται μια σταθερή πηγή εσόδων και απασχόλησης.
Ανταποκρινόμενη στην διεθνή τάση
για διεύρυνση και διαφοροποίηση του
τουριστικού της προϊόντος, τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα προσφέρει ελκυστικά πακέτα και υπηρεσίες εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Με τη βοήθεια
σημαντικών κρατικών επενδυτικών κινήτρων οι επιχειρηματίες δημιουργούν
υποδομές και υπηρεσίες σχετικές με
τον τουρισμό υγείας, το θρησκευτικό
τουρισμό, το γαστρονομικό τουρισμό, τον αθλητικό τουρισμό και τον
οικοτουρισμό και αγροτοτουρισμό.
Πλεονεκτήματα Επένδυσης
στον Εναλλακτικό Τουρισμό
• Ποικίλο φυσικό περιβάλλον εξαιρετικής ομορφιάς
• Αυξανόμενη ζήτηση για νέες τουριστικές εμπειρίες οδηγούν σε ευοίωνες
προοπτικές ανάπτυξης
κής υποδομής νέων μορφών εναλλακτικού τουρισμού οι οποίες συμπληρώνουν
το παραδοσιακό τουριστικό προϊόν της
χώρας. Η Ελλάδα προσελκύει ετησίως
περισσότερους από 17 εκατομμύρια
επισκέπτες.
Οικοτουρισμός
Η Ελλάδα με τα μαγευτικά τοπία της και
ένα πλήθος μοναδικών οικοσυστημάτων
όπως οι προστατευόμενες περιοχές
Ramsar, αγροτικά τοπία, επιβλητικά βουνά και αμόλυντα ποτάμια, παρέχει μοναδικές ευκαιρίες για την ανάπτυξη οικοτουριστικών εμπειριών. Αυτή η ραγδαία
αυξανόμενη αγορά, υπόσχεται σημαντικές αποδόσεις και υποστηρίζεται αμέριστα από την Ελληνική κυβέρνηση με την
παροχή ελκυστικών κινήτρων.
πλαγιάς, η Ελλάδα είναι σε θέση να προσελκύσει λάτρεις των σπορ από όλο τον
κόσμο, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα
να ασχοληθούν με ποικίλες δραστηριότητες, ενώ παράλληλα θα απολαμβάνουν
τα φυσικά θέλγητρα της χώρας, από θεαματικά τοπία μέχρι μαγευτικές παραλίες.
Τουρισμός Υγείας
Η Ελλάδα φημίζεται για τους άριστους
γιατρούς της και τους επαγγελματίες
υγείας, που σπουδάζουν και εξειδικεύονται σε μερικά από τα καλύτερα πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Βορείου
Αμερικής. Το γεγονός αυτό αποτελεί
στρατηγικό πλεονέκτημα για τη χώρα,
καθώς οι ασθενείς ανακαλύπτουν τα
οφέλη της ιατρικής φροντίδας σε χώρους όπου η εξειδίκευση συνδυάζεται
με την εξοικονόμηση εξόδων και ένα
ελκυστικό περιβάλλον ανάρρωσης. Ο
Οργανισμός Παγκόσμιας Υγείας κατα-
• Εξαιρετικός πολιτισμικός και ιστορικός
πλούτος
• Αναπτυγμένη υφιστάμενη τουριστική
υποδομή η οποία μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά και να υποστηρίξει
προϊόντα εναλλακτικών μορφών τουρισμού.
Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, ένα
σημαντικό ποσοστό (άνω του 25%) ευκατάστατων με υψηλό μορφωτικό επίπεδο Ευρωπαίων ταξιδιωτών αναζητούν
πρωτότυπες βιωματικές εμπειρίες και
τουριστικές υπηρεσίες πέρα από το τρίπτυχο ήλιος, θάλασσα, φιλοξενία.
Ελλάδα: Ένας παγκοσμίως
αναγνωρίσιμος προορισμός
Η Ελλάδα μπορεί να προσφέρει πληθώρα τέτοιων εμπειριών εκμεταλλευόμενη την βιοποικιλότητα των τοπίων της,
τους φυσικούς της πόρους, τον πολιτισμικό και ιστορικό της πλούτο, καθώς
και την παράδοση, τα ήθη και τα έθιμά
της. Όλα τα προηγούμενα, συνδυασμένα με νεωτεριστική επιχειρηματικότητα,
μπορούν να αναδείξουν πρωτότυπες
κερδοφόρες επενδυτικές ευκαιρίες.
Στόχος της Τουριστικής Στρατηγικής
της χώρας μας είναι να μετατρέψει τον
πλούτο των πόρων της σε πρότυπα, μοναδικά τουριστικά προϊόντα με την σύμπραξη Ελλήνων και ξένων επενδυτών.
Προκειμένου να εξυπηρετήσει την
στρατηγική της αυτή, η Ελληνική κυβέρνηση έχει θέσει ως προτεραιότητά της
και ενθαρρύνει την ανάπτυξη τουριστι56
Αθλητικός Τουρισμός
Ο τόπος που έφερε στον κόσμο τους
Ολυμπιακούς Αγώνες και το 2004, διοργάνωσε από τους πιο επιτυχημένους
Ολυμπιακούς Αγώνες στα χρονικά, είναι
ιδανικός για την ανάπτυξη του αθλητικού τουρισμού. Από ιστιοπλοΐα, όπως η
ετήσια Aegean Regatta, αγώνες αυτοκινήτου, όπως το WRC Acropolis Rally of
Greece (ετήσιο), και εξερεύνηση σπηλαίων, μέχρι πεζοπορία και αλεξίπτωτο
57
τάσσει το σύστημα υγείας της Ελλάδας
στη 14η θέση μεταξύ 191 χωρών παγκοσμίως.
με δεδομένη τη διασπορά των εν λόγω
μνημείων.
Από τους αρχαίους χρόνους ακόμη,
το ταξίδι με θρησκευτικό χαρακτήρα
αποτέλεσε ισχυρό κίνητρο που οδήγησε Έλληνες και ξένους να κατευθυνθούν
σε θρησκευτικά κέντρα ανά την Ελλάδα.
Ανέκαθεν οι Έλληνες συνήθιζαν να εκφράζουν το θρησκευτικό τους αίσθημα,
τη βαθιά τους πίστη και ευλάβεια προς
το Θεό, βασικό χαρακτηριστικό της
Ορθοδοξίας εδώ και 2.000 χρόνια.
Η πλαστική χειρουργική, τα κέντρα
αποτοξίνωσης, οι κλινικές γονιμότητας
και η αιμοκάθαρση σε ευχάριστο περιβάλλον είναι από τους τομείς που γνωρίζουν επιτυχία στον τομέα του τουρισμού υγείας. Μία από τις πιο ελκυστικές
πλευρές της θεραπευτικής αγωγής στην
Ελλάδα είναι η δυνατότητα ανάρρωσης
σε ένα πανέμορφο περιβάλλον απολαμβάνοντας την ελληνική φιλοξενία.
Οι ξενοδόχοι όλης της χώρας
και της Λέσβου υπέρ του
πράσινου τουρισμού
Θρησκευτικός τουρισμός
Ο θρησκευτικός τουρισμός στην Ελλάδα αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια γεγονός που
τον καθιστά μια ενδιαφέρουσα μορφή
εναλλακτικού τουρισμού με ιδιαίτερη
συμβολή στην ανάπτυξη των μειονεκτι-
Με υπόμνημά τους προς την Κυβέρνηση ζητούν - έστω και πιλοτικά – σε Ξενοδοχειακές μονάδες που έχουν ενταχθεί
στο Πρόγραμμα Πράσινου Τουρισμού
και ήδη εφαρμόζουν νέες «πράσινες»
Τεχνολογίες να επιτραπεί για την παραγωγή ζεστού νερού και την λειτουργία
της κεντρικής θέρμανσης τους, η αντικατάσταση του πετρελαίου με βιοκαύσιμο
π.χ. πυρηνόξυλο, που το νησί μας διαθέτει άφθονο, αντιμετωπίζοντας έτσι με
αυτό τον τρόπο επιτυχώς και το έντονο
περιβαλλοντικό πρόβλημα της διάθεσής
του. Με αυτό τον τρόπο τακτοποιείται
το πρόβλημα - βραχνάς των μονάδων
ετήσιας λειτουργίας – οι οποίες επιθυμούν να επιμηκύνουν την περίοδο λειτουργίας τους.
Ακόμη εκτός των άλλων ζητούν την
τοποθέτηση Φωτοβολταϊκών συστημάτων και Ανεμογεννητριών ισχύος μέχρι
20 kw η κάθε μια, χρησιμοποιώντας όση
ενέργεια χρειάζονται και την υπόλοιπη
να την αποδίδουν στη ΔΕΗ.
κών και λιγότερο αναπτυγμένων περιοχών της χώρας. Επειδή συνδέεται με τις
επισκέψεις σε μνημεία ή χώρους θρησκευτικής σημασίας αποτελεί μια περιφερειακή οικονομική δραστηριότητα
58
OI ΦΙΛΟΙ ΠΟΥ ΕΦΥΓΑΝ
Δημήτρης Δεληγιάννης
Λεωνίδιο», «γιατί όχι στον Τυρό; Εκεί είναι πιο
ωραία» μας είπε.
Ο δάσκαλος αυτός μαζί με τη δουλειά
του - που κατείχε τα πρωτεία στη ζωή
του - καθόρισαν το μέλλον του Δημήτρη
Δεληγιάννη. Αρνήθηκε πολύ καλές θέσεις
στο εξωτερικό και δεν ξεκόλλησε από εκεί
ως το τέλος της ζωής του.
Ο Τυρός και η δουλειά του ήταν οι
μεγάλοι του Έρωτες. Όλα τα έβρισκε
θαυμάσια σ’ αυτά τα δυό.
Αυτός ο άνθρωπος με το κοφτερό
βλέμμα και μυαλό, που πριν καλά-καλά
μπει στο χώρο ενός Ταχυδρομείου είχε
δει τις ελλείψεις του, που με μια ματιά σ’
έναν άνθρωπο ήταν σαν να του έκανε…
ακτινογραφία, εκεί έκλεινε τα μάτια του
νου και άνοιγε τα μάτια της ψυχής του. Με
αυτά, έβρισκε όλους και όλα τέλεια.
Τους αγαπούσε όλους. Πολλές φορές,
τον έπαιρναν τα δάκρυα: «Τους αγαπώ
γιατί προσπαθούν να κάνουν το καλύτερο που
μπορούν και να επιζήσουν. Έπειτα η φιλοσοφία
ζωής τους είναι σαν τη δική μου: απλή, λιτή,
ανθρώπινη». Στους δύο χώρους που
αγαπούσε, ήξερε τους περισσότερους.
Απορούσα… πώς γινόταν αυτό!
Στη δουλειά του τα έδινε όλα. Δίχως να
κρατά δυνάμεις για τον εαυτό του. Κι αυτό
το έκανε ενσυνείδητα. Έδινε την υγεία του,
την ηρεμία του, τα πάντα. Ό,τι είχε και δεν
είχε ως άνθρωπος. Δίχως να σκέφτεται και
να μετρά το κόστος.
Το μόνο που σκεφτόταν όταν
αρρώσταινε ήταν το τι θα γινόταν η δουλειά
του. Όχι εκείνος, η δουλειά του που την
τοποθετούσε πάνω απ’ αυτόν. Όχι βέβαια
για το… κέρδος (!) αφού μόνο ζημιά είχε
στην υγεία του. Και το άσχημο είναι ότι δεν
δεχόταν καμμιά συζήτηση πάνω σ’ αυτό.
Στο χώρο της δουλειάς και του Τυρού
ποτέ δεν κακολόγησε κανέναν ούτε και
επέτρεψε άλλους να το κάνουν.
Έφυγε έχοντας ένα μόνο παράπονο:
δεν έζησε όσο ήθελε τη θάλασσα. Δεν
ταξίδεψε αρκετά με το καραβάκι του…
Επάνω στον τάφο του, ένας καλλιτέχνης
σκάλισε ένα καράβι. Ένα όμορφο καράβι
που ταξιδεύει με παρέα του ένα γελαστό
Ο Άνθρωπος
Όταν τον γνώρισα,
δεν ήταν καλάκαλά 35 χρόνων
και είχε κιόλας
σταδιοδρομήσει.
Παθιασμένος με τη
δουλειά του, που
είχε ξεκινήσει από
μαθητής Γυμνασίου
ακόμη, λόγω της
αρρώστιας του πατέρα του (Διευθυντή
Ταχυδρομείου), έτρεχε διαρκώς να
ικανοποιήσει όλους, να τα προλάβει όλα:
συνέδρια, συσκέψεις, επαγγελματικά
ταξίδια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Η ικανοποίηση και η χαρά του, όταν
τα πρόφθαινε και προσέφερε κάτι, δεν
περιγράφεται.
Είχε καταλάβει όσο ελάχιστοι ότι τα
Ταχυδρομεία για να έχουν λόγο ύπαρξης
χρειάζονταν
εκσυγχρονισμό:
νέα
συστήματα και τρόπους δουλειάς. «Και
αρκούν λίγοι άνθρωποι για να το πετύχουν
αυτό;» τον ρωτούσα. «Τι να κάνουμε; Αυτούς
διαθέτουμε» μου απαντούσε.
Είχε μείνει αρκετό καιρό στη Γαλλία,
λιγότερο στην Ελβετία με τις κεραίες του
τεντωμένες να μάθει και να φέρει εδώ ό,τι
πιο σύγχρονο υπήρχε. Βλέπετε, τη δουλειά
του τη λάτρευε σαν να ‘ταν προσωπική του
δουλειά.
Εκεί γύρω στα 40 του, ένιωσε κάπως
κουρασμένος: από τις αντιδράσεις που
συναντούσε, τις στενομυαλιές και κάποια
άλλα που δεν δεχόταν η συνείδησή του.
«Θέλω να βρω την Ιθάκη μου» έλεγε. «Να
μένω λίγο σ’ αυτήν και να παίρνω δύναμη».
Και τη βρήκε…
Σε μια εκδρομή, που του πρότεινα
διαβάζοντας τις “ΔΙΑΚΟΠΕΣ”, γνώρισε
τον Τυρό Αρκαδίας. Οι “ΔΙΑΚΟΠΕΣ”
μιλούσαν για το Λεωνίδιο, κυρίως. Τον
Τυρό μόλις που τον ανέφεραν.
Στο δρόμο, πήραμε μαζί μας ένα
δάσκαλο, που έκανε ωτοστόπ. «Που
πάτε;» μας ρώτησε! Όταν του είπαμε «στο
59
ήλιο, με φουσκωμένα από τον άνεμο όλα
του τα πανιά, δυο σημαιάκια να ανεμίζουν
στα κατάρτια του, χαρούμενους γλάρους
να το συνοδεύουν και μια επιγραφή:
Ταξίδευε στο Φως,
Δημήτρη Δεληγιάννη
Επάνω ρίξαμε βότσαλα από έναν έρημο
κόλπο κοντά στον Τυρό, που τόσο του
άρεσε.
Τώρα, μπορεί να κοιμάται ήσυχος και να
ονειρεύεται τις δύο αγάπες του: τον Τυρό
και τη δουλειά του, στην αιωνιότητα…
Όλγα Δεληγιάννη
Οι ακρογιαλιές της Λέσβου στο εύχονται κι
οι γνωστοί κι οι φίλοι και οι άγνωστοι.
Ας δροσερεύει την ψυχή σου πάντα το
κύμα του Αιγαίου που τόσο αγαπούσες.
Καλό ταξίδι!
Ας γίνει ο χρόνος παρήγορος για τους
δικούς σου.
Κ.Μ-Π.
Βάσος Καραμάνος
«Αν ένας άνθρωπος, απ’ όλους αυτούς
που βλέπουμε μπροστά μας, είναι να πάει
στον Παράδεισο, αυτός είναι μόνο ο Βάσος
Καραμάνος».
Μια τέτοια κουβέντα ακούστηκε στην
εκφορά του εξαίρετου, του αθωότατου,
του γλυκύτατου, του ευγενικότατου, του
άριστου, του απόλυτα ανθρώπινου γιατρού
και συμπατριώτη μας Βάσου, που τον
έκλαψε η ψυχή μας και τον συνοδέψαμε
στην τελευταία του κατοικία στις 17 του
Μαγιού με σκυφτά κι απελπισμένα κεφάλια.
Του Βασέλ’!...
Ποιος θα το ‘λεγε ότι ο άνθρωπος αυτός,
που με το χαμόγελό του, το γλυκό του
βλέμμα, τον παρήγορο και φιλικό πάντα
λόγο του, ανακούφιζε και μοίραζε ελπίδες
για βελτίωση και υγεία των πασχόντων, θα
ερχόταν ώρα που θα μας εγκατέλειπε για
το αγύριστο ταξίδι; Κι όχι μόνο αυτό, αλλ’
ότι θα βασανιζόταν στα τελευταία του από
μιαν άδικη μοίρα σε σημείο που όλοι να
παρακαλούμε το Θεό να τον αναπαύσει πια
και να τον ξεκουράσει.
Αυτός που γράφει τούτες τις φτωχές
γραμμές δε θέλει να προσθέσει κανέναν
άλλο λόγο, κανένα άλλο στολίδι στη
σκιαγράφηση αυτής της αψεγάδιαστης
προσωπικότητας που με τη στάση της και
τις συμπεριφορές της τίμησε όχι μονάχα
τον εαυτό της, αλλά και το ανθρώπινο
είδος, και την ιστορία του, και το νησί
μας, που τον γέννησε και τον ανέστησε.
Ας θεωρηθούν σαν μια χούφτα παρθένο
χώμα απ’ την αγαπημένη πατρίδα - ένδειξη
απέραντης τιμής και αγάπης για όσα έπραξε
σ’ αυτόν το μάταιο κόσμο...
Βάσος Καραμάνος
Το Σάββατο 17
Μαΐου 2014, στο
Νεκροταφείο
της Κηφισιάς, άνθρωποι γνωστοί,
άνθρωποι ξένοι
με πόνο ψυχής,
σιωπηλά κι αθόρυβα, πλησίασαν
για ν’ αποτίσουν φόρο τιμής κι ευγνωμοσύνης στον επιστήμονα, στο φίλο, στο
γιατρό, στον Άνθρωπο. Στον μειλίχιο,
πράο, και πάντα χαμηλών τόνων ΒΑΣΟ
ΚΑΡΑΜΑΝΟ.
Όποιος τον πλησίαζε, για οποιαδήποτε
αιτία, ένιωθε πρώτα απ’ όλα τη ζεστή φιλική
και ανθρώπινη αύρα που τον περιέβαλλε.
Δεν ήταν ο γιατρός, ήταν ο «άνθρωπος»
που με τις επιστημονικές του γνώσεις και
την ανθρωπιά του άπλωνε το χέρι στην
κάθε ταλαιπωρημένη ψυχή κι έβρισκε
λύσεις, κι έδινε κουράγιο και σιγουριά.
Μαζί, χέρι-χέρι με την γλυκύτατη Μαρία
του, χάριζαν σε όλους την πολύτιμη
«ελπίδα».
Κόσμος, κόσμος πάρα πολύς! Συγκίνηση,
θλίψη κι απορία. Όπως πάντα το «γιατί»
και σιγανές κουβέντες: «Αυτός ο άνθρωπος
θα πάει κατ’ ευθείαν στον Παράδεισο» και η
απάντηση «αν δεν πάει αυτός, τότε ποιος θα
πάει;».
Καλό κατευόδιο καλέ άνθρωπε,.
Καλό κατευόδιο Βάσο.
Τ.Χ.
60
Στον απόηχο μιας εκδήλωσης προς τιμή
του Αργύρη Εφταλιώτη
Στην εποχή μας που η τεχνολογία
καλπάζει, έγινε προ καιρού μία
εκδήλωση που γέμισε την ψυχή μας με
ταπεινά, μικρά και ασήμαντα που μας
προσφέρουν το αληθινό νόημα μιας
απλούστερης ζωής.
Κύριος ομιλητής, ο καθηγητής κ.
Δημήτριος Νικορέντζος, άριστος στην
τέχνη του λόγου και της ποίησης, με
τον εμπεριστατωμένο λόγο του μας
έφερε στο νου θύμισες και αναπολήσεις
των νεανικών μας χρόνων και μας
συμπλήρωσε πολλά που δεν ξέραμε και
που χαρήκαμε να μάθουμε.
Η ραψωδός κα Άννα Παπακωνσταντίνου
ήταν καταπληκτική με την απαγγελία
της, όπου ένα μεγάλο μέρος της
το απήγγειλε απ’ έξω. Η κα Νινέτα
Παπαδάκη, καθηγήτρια απαγγελίας, εξ
ίσου χαρισματική, ζωντάνεψε τραγούδια
και ποιήματα.
Χαιρετισμούς απηύθυναν ο Πρόεδρος
της Ε.Ε.Ε.Λ και πρέσβης της Ελλάδος
κ. Βασίλης Βιτσαξής και η Πρόεδρος
της Λεσβιακής Παροικίας κα Καίτη
Μεσσηνέζη-Πλατσή. Και προς μεγάλη
μας χαρά είδαμε να πλαισιώνεται η
εκδήλωση από έναν νέο, τον κ. Δουκάκη,
που παρουσίαζε τους ομιλητές.
Ο Εφταλιώτης ήταν ο πρώτος που
διάβασα στα νεανικά εφηβικά μου
χρόνια και με είχε συνεπάρει με τα
τραγούδια, τα ποιήματα, τα διηγήματα
και τα παραμύθια του. Κάθε χρόνο στις
καλοκαιρινές μου διακοπές διάβαζα την
Οδύσσεια του Ομήρου σε μετάφραση
του Εφταλιώτη, γιατί δεν μπορούσα ν’
αγοράσω άλλα βιβλία. Μόνο όταν πήγα
από την 4η Δημοτικού στο Γυμνάσιο
άρχισα να διαβάζω και άλλα από την
βιβλιοθήκη του σχολείου.
Και οι θύμησες φέρνουν άλλες, ο
ένας συλλογισμός περνάει σε άλλον, η
μνήμη πηγαίνει σε χαμένα πρόσωπα,
σε άλλες εποχές και χρόνους. Τα
βιβλία του Εφταλιώτη δε μένουν σε
σκονισμένα ράφια, πάντοτε είχαν κάτι
να μου πουν, κάτι που μου θύμιζε και
το όμορφο και το πονεμένο που είχε
απωθηθεί, αλλά δεν είχε λησμονηθεί.
Και καταθέτω αποσπάσματα της μνήμης,
συμπληρώματα των όσων ελέχθησαν
στη εκδήλωση.
Ο αργαλειός, ήταν ένα από τα
τραγουδάκια,
που
τραγουδήθηκε
πανέμορφα από την Σοφία Βέμπο και
σιγοτραγουδούσαμε στην ανεμελιά μας:
Τάκου, τάκου ο αργαλειός μου,
τάκου κι έρχεται ο καλός μου,
τάκου, τάκου σε λίγο φτάνει,
για φιλί και για στεφάνι.
Και η θύμηση ολογυρνά στα περασμένα.
Η γιαγιά μου, καλή υφάντρα, με τον
αργαλειό μεγάλωνε τη φαμίλια της, όταν
ο παππούς ξενιτεμένος στα χωριά του
Αϊβαλιού προσπαθούσε να συμβάλλει
στα έξοδα της οικογένειας. Στα παιδικά
μας χρόνια υπήρχε ο αργαλειός στο
υπόστεγο της αυλής μας και μας έκανε
μεγάλη χαρά να τον δουλεύουμε και
61
πεζό λόγο αλλά και τον παραμυθένιο,
τον ποιητικό και τραγουδιστικό. Διέθετε
επίσης έναν άρτιο εξοπλισμό για τα
συμβαίνοντα στον τόπο μας, παρ’ όλο
που ζούσε μακριά από αυτόν και είχε
σωστή ενημέρωση για τα ρεύματα
και τις αναζητήσεις της εποχής. Το
γλωσσικό, ένα από τα πρωτίστως
ενδιαφέροντα ζητήματα της εποχής
του, πολύ τον απασχολούσε χωρίς να
εμπλέκεται σε ακρότητες. Όπως και ο
Στρατής Μολίνος σημειώνει στο κείμενο
του για τον Εφταλιώτη: «Ευτυχώς
συμμορφώθηκε στην αποδεκτή απ’
όλους καθομιλουμένη γλώσσα που
ομιλούμε σήμερα και την κατανοεί και
ομιλεί άπταιστα ένας υπουργός και ένας
λούστρος».
Και τούτο μου θυμίζει ένα διάλογο
όταν ήμουνα μικρή, αλλά ποτέ μου δεν
ξέχασα. Κατέβαινα τα σκαλάκια από το
σπίτι μας στο Βουναράκι και συνάντησα
δύο γείτονες να ανταλλάσουν τον
παροιμιώδη διάλογο. Στην προκυμαία
έβγαζε λόγο ένας από τους πολιτικούς,
δεν υπήρχαν τότε τα ραδιόφωνα και η
τηλεόραση, - ‘Άκουσες τον λόγο κυρ
Γιάννη; - Από ‘κει έρχομαι - Ήταν καλός;
- Α! ένας λόγος, μα τί λόγος! - Τί είπε
κυρ-Γιάννη; - Α! μουρέλι μ, εμείς τούτα,
πού να τα καταλάβουμε!
να βλέπουμε πόσο χρήσιμα ήταν τα
παλιά ρούχα να γίνονται όμορφες,
πλουμιστές καρπέτες για το σπίτι, απλές
τις καθημερινές μέρες και με όμορφα
σχέδια στις γιορτινές. Φιλοξενούμενη
στη Σουηδία, σ’ ένα σπιτάκι δίπλα σε
παγωμένη λίμνη, μου έκανε εντύπωση
ότι δεν υπήρχαν Περσικά χαλιά αλλά
καρπέτες-κουρελούδες. Πόσο χρήσιμο
θα ήταν για τα χωριά μας να ξαναστηθεί
ο αργαλειός για ανακύκλωση των παλιών
ρούχων στην οικιακή οικονομία.
Και ελεύθερος ο νους αναμοχλεύει
μνήμες και βιώματα στον χρόνο και
τις εποχές. Και μου το θύμισε πάλι ο
Εφταλιώτης με «Το Αηδόνι» από τα
«Πεζοτράγουδα». Ήταν η εποχή του
Πάσχα όταν απολαύσαμε με τον άνδρα
μου μια από τις ωραιότερες εκπλήξεις
της ζωής μας, κελαίδημα αηδονιού.
Όποιος δεν έχει ακούσει αηδόνι, έχει
χάσει μία από τις ωραιότερες ομορφιές
της ζωής. Ήταν περασμένα μεσάνυχτα,
μετά την Ανάσταση, στην Αγία Μαρίνα
της Εκάλης. Παραμείναμε στην πρωινή
λειτουργία που είναι κατανυκτική και
λίγοι την απολαμβάνουν, έπειτα από
τον θόρυβο των πολλών. Πηγαίνοντας
μετά για το σπίτι μας, μέσα στην ήρεμη
σιωπή της νύχτας, σ’ ένα ψηλό δέντρο
σαν πλάτανος, ανάμεσα στα πιο ψηλά
κλαδιά ακούσαμε ‘τη θεία μουσική’
που ανθρώπινος νους δεν μπορεί
να περιγράψει, ούτε ήχος μουσικού
οργάνου να αναπαράγει. Ήταν αηδόνι!
Ο Εφταλιώτης στα «Σκόρπια και
άβγαλτα» του αφιερώνει με πολύ
συγκίνηση το εγκώμιο και τη λαχτάρα
να το ξανακούσει στην ιδιαίτερη
πατρίδα του την Εφταλού, αλλά δεν το
κατόρθωσε.
Ο Εφταλιώτης καλλιέργησε όλα
σχεδόν τα είδη του έντεχνου λόγου και
θα λέγαμε ότι υπήρξε ένας από τους
αξιόλογους εκπροσώπους της γενιάς
του. Ήταν απλός, καταγίνετο με τον
Η τιμητική εκδήλωση ήταν ακόμα μια
επιτυχία της Λεσβιακής Παροικίας που
ανέδειξε έναν από τους λόγιους του
νησιού μας τον Αργύρη Εφταλιώτη,
διαπρεπή συγγραφέα και ποιητή, από
τους πρωτοπόρους της δημοτικής μας
γλώσσας, που αν και έζησε μακριά από
την πατρίδα, ζούσε με την πατρίδα.
Για μας τους ακροατές ήταν ανάταση
ψυχής και ευχάριστο ταξίδι με θύμισες
και αναμνήσεις.
Δρ. Νέδα Βουτσά-Περδίκη
Ιατρός, Παθολογοανατόμος-Κυτταρολόγος
62
Είναι κάτι στιγμές…
Αφιερωμένο στον Δημήτρη Νικορέτζο, αγαπημένο ποιητή
Είναι κάτι στίχοι, θαρρείς κι είναι για
σένα γραμμένοι. Λες και κλείνουν μέσα
τους όλες τις δικές σου λαχτάρες, όλες
τις έμμονες, βασανιστικές και ξάγρυπνες
σκέψεις κι όλα τα σκιρτήματα της
καρδιάς σου. Συνδέονται δε, τόσο
συναισθηματικά μαζί σου που, σχεδόν
αυθόρμητα, τους κάνεις… δικούς σου.
Τους αποσπάς, κατά κάποιο τρόπο,
απ’ το δημιουργό τους και τους κάνεις
κτήμα σου. Κι όχι μόνο, αλλά θα ’θελες
–αν γινόταν– να κατοχυρώσεις και τα
πνευματικά του δικαιώματα! Τέτοιο
θράσος… Αν είναι δυνατόν… Και, για
σιγουριά, τους κλείνεις –τους φυλακίζεις
κυριολεκτικά… – σ’ ένα κελί… Στην
καρδιά σου!
Κάπου είχα διαβάσει – πού, τι σημασία
έχει… – πως συχνά οι ποιητές, αφού
γράψουν τους στίχους, τους σφραγίζουν
σε μπουκάλια και τ’ αφήνουν να τα πάρει
το πέλαγο. Και λένε πως, έστω κι ένας
μόνο αναγνώστης να βρεθεί να τους
διαβάσει, δηλαδή στα χέρια ενός και
μόνο ναυαγού να έφτανε το μπουκάλι,
θ’ άξιζε τον κόπο ο ποιητής να ’γραφε
μόνο γι’ αυτόν. Για φανταστείτε…
Πόσες φορές θα θέλαμε, στη ζωή μας
να παίξουμε το ρόλο του ναυαγού και
πόσο ευτυχισμένους θα μας έκανε η
κρυφή μας ελπίδα να ξεβράσει το κύμα
μπροστά μας ένα τέτοιο μπουκάλι…
Τέτοιους στίχους, συνηθίζουμε να
τους κρατάμε σα θησαυρό κάτω απ’ το
προσκεφάλι μας, έτσι για να νιώθουμε την
ανάσα τους. Ν’ αναβλύζουν αλλόκοτα,
δίχως σειρά και να μας συνεπαίρνουν.
Να τους δίνουμε το δικό μας νόημα,
αυτό που εμείς θέλουμε, με το δικό μας
τρόπο. Να νομίζουμε πως ερμηνεύουν
όλα όσα εμείς θα θέλαμε, σε στιγμές
«περισυλλογής και λυρικής ρέμβης», να
ερμηνεύσουν… Και το κατορθώνουν!
Και τι κάνουμε τότε; Τους κάνουμε
πιότερο δικούς μας. Τους κλείνουμε
μέσα βαθιά… Στον εαυτό μας.
Κι είναι κάτι στιγμές, καλέ μου ποιητή,
κάτι στιγμές «περισυλλογής και λυρικής
ρέμβης», όπως λέγαμε πιο πάνω, όταν
κοιτάζω τους δείχτες του ρολογιού να
βαραίνουν, τον αγέρα να σκορπά όσα
κίτρινα φύλλα απομείναν ακόμη πάνω
στα ημίγυμνα δέντρα, τον ουρανό να
παίρνει εκείνες τις γκρίζες αποχρώσεις
της καταχνιάς, το ραδιόφωνο να παίζει
λυπητερά κομμάτια κι ο αλήτης ο
λογισμός μου να τρέχει πίσω στο χρόνο,
να λεηλατεί το παρελθόν και να κάνει
το παρόν να ονειρεύεται, να ξεσηκώνει
μια παράξενη αντάρα στην ψυχή μου κι
εκείνη, αλίμονο… να χάνει τη σιωπή της.
Κι αυτά τα λόγια που ακούω μέσα μου
σαν ψίθυρο τώρα, να ξέρεις, δικά σου
λόγια είναι…
Στράτος Δουκάκης
Ποιητική βραδιά στη Λεσβιακή Παροικία
Στη σύγχρονη εποχή της κατολίσθησης
των αξιών και της μαζοποίησης πολύ
συχνά η φιλαυτία και η χρησιμοθηρία
οδηγούν όλο και περισσότερους
στην υιοθέτηση μιας συμβατικής
συμπεριφοράς, στην υποκρισία και
στην προβολή προσωπείων. Σε μια
τέτοια εποχή που το αυθεντικό και
63
το αληθινό τείνουν να εκλείψουν, τα
άτομα που αντιστέκονται και επιλέγουν
μια
αντισυμβατική
στάση
ζωής
αποτελούν φωτεινά παραδείγματα, που
προσφέρουν συγκινήσεις και έντονα
συναισθήματα στους συνανθρώπους
τους.
Ανάλογα ήταν και τα συναισθήματα
πολλών από εμάς που είχαμε την ευκαιρία
να παρευρεθούμε στην παρουσίαση της
ποιητικής συλλογής του βραβευμένου
συμπατριώτη
μας,
κ.
Δημήτρη
Νικορέτζου. Για να σας μεταφέρω
νοερά στην ιδιαίτερη ατμόσφαιρα της
εκδήλωσης, σας παρουσιάζω σήμερα
μερικά αποσπάσματα από τον «πρόλογο
– απόλογο» της συλλογής αυτής, η
οποία τιτλοφορείται «Λευκή μουσική».
Ο δημιουργός της, ο κ. Νικορέτζος,
είναι ένας άνθρωπος που τολμά να
καταθέσει τα εσώψυχά του, που δεν
«μπαίνει σε φόρμες», που δε διστάζει
να τσαλακωθεί, είναι ένας άνθρωπος
που προσωπικά θα χαρακτήριζα
αντικομφορμιστή και παράλληλα σεμνό.
Ενδεικτικό του ήθους του είναι
ένα μικρό τμήμα της ομιλίας του
στο Πανεπιστήμιο Κύπρου όταν του
ζητήθηκε να παρουσιάσει το έργο
του. Ο ίδιος λέει: «Προσωπικά την
αυτοπαρουσίαση τη θεωρώ κατά βάθος
μοχλό αυτοπροβολής, μου φαίνεται
άκομψη και ενίοτε αυθάδης …». Το ίδιο
χαρακτηριστικά είναι και τα παρακάτω
αποσπάσματα: «Στη ζωή μου υπήρξα
ένας δειλός άνθρωπος. Κι η δειλία με
δυναστεύει ως σήμερα. Δεν ξέρω το
λόγο. Ίσως γιατί ένιωθα ανασφαλής
…». Σε άλλο σημείο γράφει: «Ήθελα
να με αγαπούν για να συντρίψω το
φόβο μου. Θαρρώ πως το φόβο, αν
λείπει η αγάπη, μόνο η τέχνη μπορεί
να τον εξορκίσει…». Τέλος, σημειώνει
«Η ανάγκη μιας επικοινωνίας με έκανε
να χαρτογραφήσω την ψυχή μου με
έσπρωξε να γράψω, όμως σε ποιον να
απολογηθώ; Ήθελα μόνο να με ακούσει
ο εαυτός μου, που μόνο εκείνος έχω την
ελπίδα πως μπορεί να με καταλάβει. Να
τον πείσω πως υπάρχω ως ποιητής».
Όπως διαπιστώνετε, θεωρώ σημαντικό
να παραθέσω εξομολογήσεις του ίδιου
του ποιητή και όχι αποσπάσματα από τα
ποιήματά του, από τα οποία κυριολεκτικά
με εντυπωσίασαν ο λυρισμός, η
λιτότητα, το διάχυτο συναίσθημα, «σε
τόνους χαμηλής συχνότητος», όπως
λέει ο ίδιος, τα ταξίδια σε κόσμους
ονειρικούς και παραβατικούς, η γλυκιά
λύπη κάποιες φορές, η εναλλαγή των
ψυχικών διαθέσεων, η απόγνωση, η
λύπη, η χαρά, η νοσταλγία, η πολλή
μοναξιά… Αντιπροσωπευτικό είναι
και το δίστιχο από το ποίημά του «Το
μοιρολόι του άσχημου»: «κι όλο γράφω
ποιήματα βιολιστής πούχει μέσα του
συντριμμένο δοξάρι».
Και συνεχίζω παρουσιάζοντας τις
υπερευαίσθητες στιγμές ενός ανθρώπου
που έχει συγχρόνως την επιστημονική
κατάρτιση και την αθωότητα ενός μικρού
παιδιού, που όταν πεθαίνει «ζητά από το
Θεό να τον κάνει ένα μικρό Άγγελο, που
να μη μεγαλώσει ποτέ, να τον βάλει σε
ένα σύννεφο, να μαζεύει τα άστρα στο
καλαθάκι του, να έχει συντροφιά τους
αγγέλους, για να λένε μια καλημέρα».
Τέλος, με την ευκαιρία της ποιητικής
βραδιάς θα ήθελα να ευχαριστήσω
τη φίλη και Πρόεδρο της Λεσβιακής
Παροικίας κ. Καίτη Μεσηνέζη. Με την
πρωτοβουλία της για τη διοργάνωση
αυτή συνέβαλε ώστε οι εκλεκτοί
άνθρωποι που συμμετέχουν και τιμούν
με την παρουσία τους το Σύλλογο της
Λεσβιακής Παροικίας να ικανοποιήσουν
πνευματικές τους ανησυχίες και να
απολαύσουν μια ιδιαίτερη εκδήλωση
που εμπλουτίστηκε με την υπέροχη
Χορωδία Τυφλών Καλλιθέας, η οποία
όλους μας συγκίνησε.
Αναστασία Σαμαρέλλη - Τζερμιά
64

Χάρτης κέντρων υγείας, περιφερειακών ιατρείων, πολυδύναμων

Untitled - Giatrakas Travel

169

PDF - Life Positive

Newspaper_No8_FINAL.pdf

η ελληνικη γλωσσα αυτοφωτη γλωσσα-θεϊκη

ΝΕΡΟ: - Άποψη

XΤLogistics Α.Ε.

Τεύχος 55 - ΚΥΝΗΓΕΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Αναλυτικός Κατάλογος Οδικών Εκδρομών

εκδοση 12 ιανουαριου 2014

- Neamathisi

Μάιος - Ιούνιος - Ιούλιος 2014

Τεύχος 131 - Σύλλογος Συνταξιούχων Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος

Εντυπωσιαστήκατε φυσικά από το εξώφυλλό μας, έτσι; Δείτε και τη

Τεύχος 29

12 - Κοινωνική Μέριμνα Μοσχάτου

Τεύχος 174 | Ιούλιος – Αύγουστος

ΑΝΕΥ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟΥ

Μελέτη: Τοπικά Σχέδια για την απασχόληση

1.1. Αρμοδιότητες Ο.Α.Σ.Π. - Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού

ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΠΟΥΡΓΟΣ Βιώσιμη Ανάπτυξη και Περιβάλλον