4:34 PM Page 1 > ΜΗΝΑΣ ΗΤΑΝ ΚΑΙ ΠΕΡΑΣΕ Κόντρα για τις ελλείψεις φαρμάκων > ΕΙΔΙΚΟ ΘΕΜΑ - Ο κίνδυνος των υπογλυκαιμικών επεισοδίων - Ισχυρισμοί Υγείας > Μ. ΠΙΤΣΙΛΙΔΗΣ Και μετά ήρθε η Τρόικα... > Θ. ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ (Ε) X+7 ΚΕΜΠ ΚΡ 385/1989 ESS P O ST Έτος 22 ο / Τεύχος 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ PR Medical Express PR 3/22/13 ES ST Medical_exofyllo_216 S PO ISSN 1106-3157 Μ. ΠΙΤΣΙΛΙΔΗΣ Α.Ε. ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ 102 166 74 ΓΛΥΦΑΔΑ e-mail: info@pitsilidis.gr ΣΥΝΕΝΤΕΞΗ Mats Bränström: Έπεσε το τελευταίο οχυρό της υπογονιμότητας ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΟ Έλλειψη πολιτικής, χαμένες ευκαιρίες Επισκεφτείτε τη νέα μας ιστοσελίδα w w w. m e d i c a l e x p r e s s . g r Username και Password στη σελίδα των περιεχομένων Medical_exofyllo_216 3/22/13 4:34 PM Page 2 Medical_soma_216 3/22/13 4:13 PM Page 3 Medical_soma_216 3/22/13 4:13 PM Page 4 Medical_soma_216 3/22/13 4:13 PM Page 5 Medical_soma_216 3/22/13 4:13 PM Page 6 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Medical Express ΙΔΙOΚΤΗΣΙΑ: Μ. ΠΙΤΣΙΛΙΔΗΣ Α.Ε., Αγ. Νικολάου 102, 16674 Γλυφάδα, τηλ.: 210-89.47.002, Fax: 210-89.41.551, www.pitsilidis.gr, e-mail: info@pitsilidis.gr www.medicalexpress.gr username: abcd / password: 1234 ΚΩΔΙΚΟΣ: 011985 20 48 EDITORIAL Και μετά ήρθε η Τρόικα... 8 ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Nινέττα Βατικιώτη ΕΞΕΡΧΟΜΕΝΑ (Ε) ΕΚΔOΤΗΣ Mιχάλης Πιτσιλίδης, Λ. Πορφύρα 11, Bούλα 166 73 10 ΔIEYΘYΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Θεόδουλος Παπαβασιλείου ΜΗΝΑΣ ΗΤΑΝ ΚΑΙ ΠΕΡΑΣΕ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΛΕΓΧΟΥΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΔΙΩΞΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ Κόντρα για τις ελλείψεις φαρμάκων ΕΠΙΣΤΗΜOΝΙΚH ΔIEYΘYΝΣΗ Κωνσταντίνος Σπίγγος Μιχάλης Πιτσιλίδης 12 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Mats Bränström: Έπεσε το τελευταίο οχυρό της υπογονιμότητας 20 ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ 28 ΕΙΔΙΚΟ ΘΕΜΑ ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΙ ΥΓΕΙΑΣ Πραγματοποιούν όσα υπόσχονται; ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Νεκταρία Καρακώστα, Έλενα Κιουρκτσή, Βιβέττα Λαϊνιώτη ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Βασιλική Κούτσικου ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Σοφία Κολοβού 32 ΕΙΔΙΚΟ ΘΕΜΑ ΝΕΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ2 Ο κίνδυνος των υπογλυκαιμικών επεισοδίων 34 ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 36 ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΟ ΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΓΕΝΟΣΗΜΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΑΠΟ ΤΟ GENERICS CONFERENCE Έλλειψη πολιτικής, χαμένες ευκαιρίες 48 6 / MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 ART DIRECTOR Νικολέττα Παπαϊωάννου ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Σταμάτης Κωνσταντάτος ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Όλγα Κοσσυβάκη Ανυπόγραφα άρθρα: Copyright Medicart SA Αποκλειστικά δικαιώματα για την Ελλάδα Μ. ΠΙΤΣΙΛΙΔΗΣ Α.Ε. Medical_soma_216 3/22/13 4:13 PM Page 7 Medical_soma_216 3/22/13 4:13 PM Page 8 E D I T O R I A L Kαι μετά ήρθε η Τρόικα… Του Μιχάλη Πιτσιλίδη pitsilidis@gmail.com «Say it loud. I'm Greek and I'm proud», αναφωνούσαν οι γηραλέοι και παλιμπαιδίζοντες πατριάρχες της νέας εποχής! A πό τα τέλη της δεκαετίας του 1980 η ελληνική κοινωνία εισήλθε σοσιαλιστικά στον αστερισμό ενός πολυδιάστατου «εκσυγχρονισμού», μιας νέας «φιλοσοφίας ζωής», με κύριο εκφραστή τα τότε γνωστά περιοδικά life style. Θεότητες αυτής της νέας φιλοσοφίας ζωής, της «Ωραίας Ζωής», αναδείχθηκαν το άτομο, η διασκέδαση, η χαλαρότητα, το cool και η κατανάλωση, ως αυτοσκοπός και λόγος ύπαρξης. Όσοι εξέφραζαν ιδεο-λογική διαφωνία για τη μετατροπή του πολίτη σε πελάτη και της κοινωνίας σε project, θεωρήθηκαν μέλη του «σωματείου της εθνικής κλάψας» και στιγματίστηκαν ως άτομα συμπλεγματικά «απέναντι στο success symbol» του εκσυγχρονισμού. Η TV, η σόου μπιζ, οι ημίγυμνες και πρόθυμες μοντέλες, η μόδα, τα περιοδικά life style, η «δημιουργική δουλειά» σε διαφημιστικές ή στην τηλεόραση, το χρηματιστήριο και το «κόμμα» του, τα φορητά τηλέφωνα, η εικόνα ως υπο?κατάστατο της ουσίας, ήταν τα προνομιακά πεδία των «ευφυών» Ελλήνων έναντι των «ηλιθίων». Αυτή η νέα Ελλάδα του θεάματος, της μόδας, των μοντέρνων «επαγγελμάτων», του shopping και του clubbing, του βιταλισμού, του καταναλωτισμού και της εικόνας ανακηρύχθηκε σε... μόδα: «Η Ελλάδα είναι μόδα»! Τα πεδία ενδιαφέροντος του μοδάτου Έλληνα ήταν συγκεκριμένα: το σεξ, τα μουσικά είδωλα, η αέναη διασκέδαση, η φτηνή τηλεόραση, η φορητή τηλεφωνία, η λαμογιά, η φοροκλοπή, η μίζα αλλά και το …fitness, ως προϋπόθεση επιτυχίας στο γκομενοκυνήγι. Η Ελλάδα ήταν πλέον μια αταξική νησίδα. Η μεσαία τάξη των στελεχών, των νέων επαγγελματιών, των 8 / MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 γιάπηδων και των golden boys, κονιορτοποίησε τα σύνορα. Σε διπλανά τραπέζια, στο κλαμπ, συναντούσε κανείς τον εραστή δυτικών προαστίων και το γόνο των βορείων προαστίων. Φυσικά, άβολα ζητήματα όπως η οικολογία, το ασφαλιστικό, το χρέος, τα δανεικά, η κατάρρευση της παραγωγής και άλλα πολλά, προσπεράστηκαν με χαρακτηριστική ευκολία, ως out of fashion. Όλα τα παραπάνω οδήγησαν σε ένα νέο, τύπου τραλαλά (αλλά όχι λιγότερο επικίνδυνο!), εθνικισμό. Αφού η Ελλάδα είναι μόδα και οι νέοι Έλληνες εμφορούνται από τη νέας κοπής εθνοφυλετική ανωτερότητα, τι συγκρίσεις να γίνουν με «υποδεέστερους»; Στο στόχαστρο, (παρά την προφανή αντίφαση!), οι πολύ πιο «προηγμένες» (με τα ίδια κριτήρια!) δυτικές κοινωνίες. Οι ξενέρωτοι Άγγλοι, οι καθυστερημένοι Γάλλοι, οι εργασιομανείς Αμερικανοί, οι μονόχνωτοι Γερμανοί, οι μοναχικοί Σκανδιναβοί κ.ο.κ. «Say it loud. I'm Greek and I'm proud», αναφωνούσαν οι γηραλέοι και παλιμπαιδίζοντες πατριάρχες της νέας εποχής! Όπως είναι φυσικό, ακολούθησαν πολλές μεταβολές. Η αστακομακαρονάδα διαδέχτηκε τη φασολάδα, το σούσι τις φακές, τα Κοχίμπα τα Καρέλια, η βότκα τη ρετσίνα, η πισίνα την υπαίθρια ντουζιέρα, η εξωτική Νατάσα τη Μαριγούλα ως υπηρέτρια, η Καγιέν το φιατάκι, η Μύκονος την Αίγινα, η Αράχωβα το Άνω Κατσικοχώρι. Φεύγεις από την Ελλάδα της μιζέριας και περνάς στην Ελλάδα της Ωραίας Ζωής, φτάνει να έχεις και να πληρώνεις. Δηλαδή να δανείζεσαι από τα δανεικά και να κλέβεις από τα κλεμμένα. Κάπου εκεί ήρθε η Τρόικα. Και οι εισαγγελείς. Medical_soma_216 3/22/13 4:13 PM Page 9 Medical_soma_216 3/22/13 4:13 PM Page 10 E Ξ Ε Ρ Χ Ο Μ Ε Ν Α (E) Του Θεόδουλου Παπαβασιλείου t.papavasiliou@pitsilidis.gr Στη δική μας περίπτωση η επανάληψη εκτός από μήτηρ πάσης μαθήσεως, είναι και μήτηρ πάσης παθήσεως. Ας σοβαρευτούμε... Έ να από τα παράδοξα της μεταμνημονιακής εποχής, είναι η αίσθηση που έχεις ότι όλα γύρω σου αλλάζουν ραγδαία, ενώ την ίδια ώρα πλήττεις θανάσιμα από την αδιάκοπη επανάληψη προσώπων, προβλημάτων, καταστάσεων. Νιώθεις ότι τρέχουμε ως χώρα να διορθώσουμε σε χρόνο ρεκόρ τα λάθη δεκαετιών, ενώ την ίδια ώρα περπατάμε με ρυθμούς χελώνας πάνω από τα ίδια και τα ίδια. Οι τροϊκανοί επέστρεψαν, έφυγαν, θα ξανάρθουν και η δόση είναι στον αέρα, λίγο παραπέρα, όλα καλά, τα βρήκαμε, τα χάσαμε, συμφωνήσαμε αλλά, θα δείξει. Απολύονται δεν απολύονται στο δημόσιο, αποτάσσομαι, απεταξάμην, δεν γνωρίζω δεν απαντώ για τη φοροδιαφυγή, να χαρατσώσει κανείς τη ΔΕΗ ή να μην την χαρατσώσει; Ιδού η απορία... Μία από τα ίδια, χωρίς τζατζίκι αλλά με μπόλικη σάλτσα από τα ΜΜΕ, με υπερβολές και σενάρια, δεσμεύσεις και συνεχή αναζήτηση της εξόδου από την κρίση. Και η επανάληψη της ραγδαίως μεταλλασσόμενης καθημερινότητάς μας, δεν περιορίζεται στα της τρόικας. Μια ματιά να ρίξει κάποιος στο χώρο της υγείας (αντίστοιχα παραδείγματα μπορεί να βρει κανείς σε όλους τους τομείς και σε όλα τα υπουργεία), θα λάβει την εικόνα της ίδιας παρακμής, που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια. Τα Νοσοκομεία αδυνατούν να προμηθευτούν τρόφιμα και φάρμακα, υπάρχουν ελλείψεις προσωπικού, απλήρωτες εφημερίες, επισχέσεις εργασίας, εργασιακή εξόντωση του προσωπικού και τα λοιπά και τα λοιπά. Οι συνεργαζόμενοι με τον ΕΟΠΥΥ αναμένουν τις πληρωμές, το υπουργείο δεσμεύεται (τελευταίο παράδειγμα η δέσμευση Σαλμά προς φαρμακοποιούς) ότι θα ανταποκριθεί άμεσα 10 / MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 στις υποχρεώσεις του, το σκηνικό επαναλαμβάνεται, κάποιοι αντιδρούν, κάποιοι προειδοποιούν, κάποιοι εισπράττουν κάτι, κάποιοι αναμένουν εδώ και χρόνια και αναμένουμε κι εμείς μαζί, να δούμε για πόσο ακόμη θα παραμένει όρθιο το σύστημα, που συστηματικά καρκινοβατεί. Κι ενώ τα προβλήματα παραμένουν, απλήρωτοι οι γιατροί, απλήρωτοι φαρμακοποιοί, απλήρωτα διαγνωστικά κέντρα, απλήρωτες φαρμακευτικές εταιρείες, κάποιοι κόντρα στην εποχή που απαιτεί αλλαγές, συνεχίζουν να «μας πληρώνουν» με το ίδιο, παλιό νόμισμα. Πρόσφατα, κατά τον έλεγχο συνταγών ασφαλισμένων του ΕΟΠΥΥ, εντοπίστηκαν συνταγές που...γνώρισαν τεράστια επιτυχία και γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, κυκλοφορούσαν σε...επανάληψη! Συγκεκριμένα, αποκαλύφθηκαν αδικαιολόγητες περιπτώσεις εικονικής συνταγογράφησης και έκδοσης επαναληπτικών ηλεκτρονικών συνταγών. Η διοίκηση του ΕΟΠΥΥ ζήτησε να αναγράφεται υποχρεωτικά η φαρμακευτική αγωγή και στο βιβλιάριο υγείας ή στα αντίγραφα των εντολών υγειονομικής περίθαλψης των ασφαλισμένων και σε εγκύκλιο που εξέδωσε ο πρόεδρος του Οργανισμού, επισημαίνεται ότι στη συνταγή πρέπει να αναγράφεται το σκεύασμα, η περιεκτικότητα και η ποσότητα. Μικρομεγαλοσκανδάλακια σκάνε καθημερινά, προσωρινές «λύσεις» των προβλημάτων προσπαθούν να εκτονώσουν την κατάσταση και...βλέποντας και κάνοντας. Γενικό συμπέρασμα; Κάποιοι δεν έχουν καταλάβει τι ακριβώς γίνεται και επιμένουν να παίζουν σε επανάληψη τους παλιούς τους ρόλους. Μόνο που στη δική μας περίπτωση η επανάληψη εκτός από μήτηρ πάσης μαθήσεως, είναι και μήτηρ πάσης παθήσεως. Ας σοβαρευτούμε... Medical_soma_216 3/22/13 4:13 PM Page 11 Medical_soma_216 3/22/13 4:13 PM Page 12 Μ Η Ν Α Σ Η Τ Α Ν & Π Ε Ρ Α Σ Ε ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΛΕΓΧΟΥΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΔΙΩΞΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ Κόντρα για τις ελλείψεις φαρμάκων Φωτιές άναψε με τις δηλώσεις του στον ραδιοφωνικό σταθμό ΒΗΜΑ 99,5, ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας, κ. Μάριος Σαλμάς, ο οποίος υποστήριξε πως, η έλλειψη φαρμάκων είναι τεχνητή. Σύμφωνα με τον κ. Σαλμά, πίσω από όλα αυτά κρύβονται επανεξαγωγές φαρμάκων που γίνονται με παράνομη διαδικασία και σε συνεργασία φαρμακαποθηκών και φαρμακείων. Σ υγκεκριμένα, όπως είπε πέντε φαρμακαποθήκες στην Ελλάδα στέλνουν διανομείς στα φαρμακεία και αφού πληρώσουν στους φαρμακοποιούς το ποσοστό κέρδους που θα είχαν από τα συγκεκριμένα σκευάσματα, τα παίρνουν στο πλαίσιο της επιστροφής και τα επανεξάγουν στο εξωτερικό σε τιμή πολλαπλάσια της εγχώριας. «Σε ό,τι αφορά την εμπλοκή ολίγων φαρμακείων σε πωλήσεις προς 12 / MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 τις αποθήκες με σκοπό την εξαγωγή, τονίζουμε ότι είναι απλή παρωνυχίδα στο πρόβλημα των ελλείψεων. Σε ποσοστό είναι μικρότερο του 1% των εξαγωγών. Καλούμε τον αναπληρωτή Υπουργό κ. Μάριο Σαλμά και τον πρόεδρο του ΕΟΦ να ασχοληθούν με το δάσος και όχι με τα δεντράκια. Οι μέχρι σήμερα παρεμβάσεις δημιουργούν μόνο σύγχυση», σχολίασε ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος, ενώ άμεση ήταν και Medical_soma_216 3/22/13 4:13 PM Page 13 Medical_soma_216 3/22/13 4:13 PM Page 14 Μ Η Ν Α Σ Η Τ Α Ν & Π Ε Ρ Α Σ Ε “Καλούμε τον αναπληρωτή Υπουργό κ. Μάριο Σαλμά και τον πρόεδρο του ΕΟΦ να ασχοληθούν με το δάσος και όχι με τα δεντράκια.” η απάντηση στις εν λόγω δηλώσεις, του Πανελλήνιου Συλλόγου Φαρμακαποθηκαρίων. Σύμφωνα με τον Π.Σ.Φ. οι ελλείψεις δεν οφείλονται στις εξαγωγές. «Τούτο άλλωστε διαπιστώνεται και από το δελτίο τύπου του ΕΟΦ. Ανεξαρτήτως τούτου όσοι παρανόμησαν (φαρμακαποθήκες και φαρμακεία) καλύτερο είναι να τιμωρηθούν άμεσα, παρά να λοιδορούνται δυο κλάδοι, οι οποίοι στηρίζουν τον ημιθανή ΕΟΠΥΥ». Οι φαρμακαποθηκάριοι υπενθυμίζουν, επιπλέον, στον υπουργό ότι ο Σύλλογός τους κατήγγειλε τις παράνομες πρακτικές δυο φ/θηκων και κάποιων φαρμακείων και πίεσε την πολιτεία για τη δημιουργία ελέγχων. «Συνέπεια τούτου δε θα επιτρέψουμε στην τακτική της “λάσπης στον ανεμιστήρα” κατά των 125 μελών μας, σε κανέναν όσο ισχυρός κι αν αισθάνεται». Τα στοιχεία από τους ελέγχους του Σώματος Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος Λίγες μέρες μετά, ο κ. Σαλμάς παρουσίασε τα στοιχεία που προέκυψαν από τους ελέγχους του Σώματος Δίω- 14 / MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 ξης Οικονομικού Εγκλήματος και του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων και αφορούν σε παράνομες παράλληλες εξαγωγές φαρμάκων που οδήγησαν στην έλλειψη φαρμάκων στην ελληνική αγορά. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά διαπιστώθηκαν οι εξής περιπτώσεις: • Στις 8- 02-2013 σε εταιρεία εμπορικών αντιπροσώπων φαρμάκων στην Καλλιθέα η οποία είναι θυγατρική Βουλγάρικης εταιρείας με κοινό ιδιοκτήτη έλληνα γιατρό, διαπιστώθηκε ότι πραγματοποιούσε τριγωνικές ενδοκοινοτικές εξαγωγές φαρμάκων σε Βουλγαρία, Αγγλία και Γερμανία με φάρμακα που προμηθευόταν από φαρμακεία όλης της χώρας και τιμολογούσε στην μητρική στην Βουλγαρία. Τα φαρμακεία που προμήθευαν φάρμακα από 2012-2011 έως 15-01-2013 είναι 202. Παράλληλα κατασχέθηκαν και σαράντα οκτώ(48) σκευάσματα τα οποία ήταν μισοκατεστραμμένα και έλειπαν οι ταινίες γνησιότητας. • Επίσης από ελέγχους που πραγματοποιήθηκαν πρόσφατα από τον Εθνικό Οργανισμό διαπιστώθηκε ότι σε φαρ- Medical_soma_216 3/22/13 4:13 PM Page 15 Medical_soma_216 3/22/13 4:13 PM Page 16 Μ Η Ν Α Σ Στο Ιατρείο Καθηγητή Οφθαλμολογίας και Διευθυντή Πανεπιστημιακής Κλινικής βρέθηκαν και κατασχέθηκαν σε ψυγείο εντός του ιατρείου του, 39 κουτιά συγκεκριμένου φαρμάκου από τα οποία έλειπαν οι ταινίες γνησιότητας Η Τ Α Ν & μακαποθήκη με έδρα το Περιστέρι από τον Ιανουάριου του 2013 προμηθευόταν φαρμακευτικά σκευάσματα από 240 φαρμακεία και πραγματοποιούσε παράλληλες εξαγωγές. • Από έλεγχο του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων στις 5-02-2013 σε εταιρεία παροχής υπηρεσιών φαρμακευτικών σκευασμάτων διαπιστώθηκε η εμπλοκή 29 φαρμακείων σε αγοραπωλησίες φαρμάκων σε Ελλάδα και εξωτερικό. • Σε έλεγχο στις 4-04-2011 φαρμακαποθήκη στον νομό Μεσσηνίας διενεργούσε εξαγωγές από φάρμακα που προμηθευόταν από διάφορες εταιρείες εισαγωγής φαρμάκων, καθώς και από δέκα πέντε (15) φαρμακεία της Πελοποννήσου και όμορων Νομών. Τα συγκεκριμένα φαρμακεία έστελναν φάρμακα στην επιχείρηση εκδίδοντας Δελτία Αποστολής χωρίς να εκδίδουν τιμολόγια, ως όφειλαν. Η επιχείρηση τους εξέδιδε πιστωτικά τιμολόγια παρόλο που δεν ήταν η προμηθεύτριά τους επιχείρηση. • Σε έλεγχο στις 27/06/2011 σε φαρμακείο στην Πελοπόννησο διαπιστώθηκε ότι εταιρεία παροχής υπηρεσιών σε φαρμακευτικά είδη διενεργούσε ενδοκοινοτικές εξαγωγές. Συγκεκριμένα διαπιστώθηκε ότι, διαμεσολαβεί στις εξαγωγές στην Γερμανία με άλλα 40 φαρμακεία σε όλη την χώρα. Από πληροφορίες που απέστειλαν οι Γερμανικές Αρχές αναφέρεται ότι, οι πωλήσεις των φαρμακείων είναι εικονικές ως προς την εταιρεία, η οποία δεν εξέδιδε τιμολόγια. • Φαρμακείο στο κέντρο της Αθήνας διαπιστώθηκε ότι στο χρονικό διάστημα από 18.06.2010 έως και 16.96.2011 είχε εξαγάγει 930 τεμάχια συγκεκριμένου φαρμάκου αξίας 721.665,47 ευρώ από 16 παρτίδες, αν και είχε προμηθευτεί μόνο δύο τεμάχια. • Σε έλεγχο που πραγματοποιήθηκε 16 / MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 Π Ε Ρ Α Σ Ε την 1-09-2011 στο Ιατρείο Καθηγητή Οφθαλμολογίας και Διευθυντή Πανεπιστημιακής Κλινικής βρέθηκαν και κατασχέθηκαν σε ψυγείο εντός του ιατρείου του, 39 κουτιά συγκεκριμένου φαρμάκου από τα οποία έλειπαν οι ταινίες γνησιότητας (κουπόνια). Επίσης, διαπιστώθηκε ότι σε έξι περιπτώσεις έφεραν τον ίδιο μοναδικό αριθμό σκευάσματος, δηλαδή είχαν εκτελεστεί οι συνταγές, είχαν επιβαρυνθεί τα ασφαλιστικά ταμεία, χωρίς να χορηγηθούν στους ασθενείς. Σύμφωνα με τα όσα διαπιστώθηκαν από τους ελέγχους, ο συγκεκριμένος Καθηγητής Οφθαλμολογίας προμήθευε τον ιδιοκτήτη φαρμακείου στο κέντρο της Αθήνας (προηγούμενη περίπτωση) με φάρμακα χωρίς παραστατικά που του τα έδινε στην είσοδο πολυκατοικίας σε κούτες με παγοκύστες. Για κάθε σκεύασμα έπαιρνε 350 ευρώ. • Φαρμακείο στην Πελοπόννησο διαπιστώθηκε ότι είχε συναλλαγές με οκτώ φαρμακεία από την Κέρκυρα, όπου αγόραζε μεγάλες ποσότητες φαρμάκων από εξαγώγιμα φάρμακα, τα οποία στη συνέχεια πωλούσε κυρίως σε φαρμακαποθήκες της Αθήνας. Στη συνέχεια τα φάρμακα εξάγονταν στην Γερμανία, χωρίς να υπάρχουν παραστατικά αγορών. Επιπλέον, επτά από αυτά είχαν πραγματοποιήσει εξαγωγές στην Κύπρο εμπορευμάτων συνολικής αξίας 1.815.330 ευρώ για τα οποία δεν είχαν δηλωθεί οι ενδοκοινοτικές αποκτήσεις τους. • Στις ενδοκοινοτικές παραδόσεις φαρμάκων από τα φαρμακεία της Κέρκυρας, όπως διαπιστώθηκε από έλεγχο που πραγματοποιήθηκε στις 26-07-2012, εμπλέκονται και εμπορικοί αντιπρόσωποι μεσολάβησης πώλησης φαρμάκων από τους οποίους κατασχέθηκαν 36 σκευάσματα, για τα οποία δεν υπήρχαν παραστατικά αγοράς, ενώ έξι από αυτά Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 17 Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 18 Μ Η Ν Α Σ Σε φαρμακείο στο κέντρο της Αθήνας διαπιστώθηκε ότι εξήγαγε φάρμακα στην Γερμανία αξίας 150.977,51 ευρώ, ενώ δεν είχε υποβάλει δηλώσεις ΦΠΑ και εισοδήματος την τελευταία δεκαετία Η Τ Α Ν & ήταν χωρίς ταινίες γνησιότητας. • Σε έλεγχο στις 29-05-2012 σε φαρμακείο στο κέντρο της Αθήνας διαπιστώθηκε ότι εξήγαγε φάρμακα στην Γερμανία αξίας 150.977,51 ευρώ, ενώ δεν είχε υποβάλει δηλώσεις ΦΠΑ και εισοδήματος την τελευταία δεκαετία, δεν τηρούσε βιβλία και δεν εξέδιδε θεωρημένα παραστατικά. Επιπλέον, κατασχέθηκαν 1.180 κουτιά φαρμάκων, από τα οποία είχαν αφαιρεθεί οι ταινίες γνησιότητας και βρίσκονταν στα ράφια του φαρμακείου. Τα κατασχεθέντα φάρμακα παραδόθηκαν στον ΕΟΦ. Επιπλέον, διακίνησε 1.350.000 κουτιά αναβολικών σκευασμάτων αξίας 2.263.237 ευρώ, για τα οποία δεν υπάρχουν παραστατικά πωλήσεων. • Στις 16-02-2012 σε φαρμακείο στα Λουτρά Ωραίας Ελένης στον Νομό Κορινθίας βρέθηκαν 440 σκευάσματα με επανακολλημένες ταινίες γνησιότητας και 70 σκευάσματα χωρίς ταινίες γνησιότητας. Τα φάρμακα βρέθηκαν σε ψυγείο που βρισκόταν στην επιχείρηση, καθώς σε κουτιά υποδημάτων που ήταν τοποθετημένα στα ράφια διπλανής επιχείρησης. Τα κατασχεθέντα φάρμακα παραδόθηκαν στον ΕΟΦ. • Στις 23-1-2012 σε φαρμακείο κατασχέθηκαν 140 σκευάσματα φαρμάκων, από τα οποία έλειπαν οι ταινίες γνησιότητας και τα οποία ήταν 18 / MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 Π Ε Ρ Α Σ Ε τοποθετημένα σε τραπέζι στον εσωτερικό χώρο του φαρμακείου. Τα κατασχεθέντα φάρμακα παραδόθηκαν στον ΕΟΦ. «Παρουσίασα σήμερα όπως είχα δεσμευθεί τα αποτελέσματα των ελέγχων που αφορούν στις παράλληλες εξαγωγές φαρμάκων από την χώρα. Ο φάκελος θα δοθεί στην δικαιοσύνη, το θεσμικό πλαίσιο θα αλλάξει και θα αυστηροποιηθούν οι ποινές, προκειμένου να αποκατασταθεί η αγορά κι αυτό γιατί η περιορισμένη διαθεσιμότητα για τα 75 σκευάσματα από τα 12.000 στην ελληνική αγορά αφορούν όλα σε φάρμακα που βρίσκονται σε εξαγωγές. Είναι προφανές ότι, οι παραβάτες δεν συμπαρασύρουν το κύρος του φαρμακευτικού επαγγέλματος, διότι η συντριπτική πλειοψηφία των φαρμακοποιών κάνουν έντιμα την δουλειά τους και συνεισφέρουν στον χώρο της υγείας. Τα ονόματα των φαρμακοποιών που εμπλέκονται στις ανωτέρω υποθέσεις -με επιστολή μου στον Πρόεδρο του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου - του ζήτησα να κοινοποιηθούν και στους άλλους προέδρους των Φαρμακευτικών Συλλόγων της χώρας - θα τα επιδείξω στους συλλόγους όποτε μου ζητηθούν. Τέλος, σήμερα τα στοιχεία αυτά θα αποσταλούν και στον εισαγγελέα», ανέφερε ο κ. Σαλμάς. Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 19 Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 20 Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Η Mats Bränström: Έπεσε το τελευταίο οχυρό της υπογονιμότητας Τον περασμένο Σεπτέμβριο πραγματοποίησε την πρώτη μεταμόσχευση μήτρας σε παγκόσμιο επίπεδο και μέχρι το τέλος της άνοιξης η ομάδα του θα έχει πραγματοποιήσει συνολικά 10 τέτοιες επεμβάσεις. Ο διεθνούς φήμης καθηγητής Γυναικολογίας Mats Bränström (Sahlgrenska Academy, Πανεπιστήμιο Gothenburg, Σουηδία), βρέθηκε πρόσφατα στην Ελλάδα, ως επίτιμος προσκεκλημένος στη διημερίδα με θέμα «Γονιμότητα 360ο», που διοργάνωσε η Μονάδα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής του ΜΗΤΕΡΑ και μίλησε στο Medical Express για τις δυσκολίες του εγχειρήματος, αλλά και τις ελπίδες που αυτό ευαγγελίζεται για τις γυναίκες που έχουν γεννηθεί χωρίς μήτρα. Δεν είναι τυχαίο, που η συγκεκριμένη επέμβαση έχει χαρακτηριστεί ως η πτώση του «τελευταίου οχυρού» στην αντιμετώπιση της γυναικείας υπογονιμότητας. H ιδέα της μεταμόσχευσης μήτρας γεννήθηκε στο μυαλό του καθηγητή Bränström το 1998, όταν ανακοινώνοντας σε μια ασθενή του, που υποβλήθηκε σε υστερεκτομή λόγω γυναικολογικού καρκίνου, ότι δεν θα μπορεί πλέον να κάνει παιδιά, εκείνη ρώτησε αν θα μπορούσε να «πάρει» τη μήτρα της μητέρας της. Το πρώτο στάδιο υλοποίησης αυτής της ιδέας, που αφορά το τεχνικό θέμα της μεταμόσχευσης και της αποδοχής του μοσχεύματος κατακτήθηκε μόλις τον περασμένο Σεπτέμβριο. Σε 6 μήνες από σήμερα και αφού οι γυναίκες θα έχουν κλείσει 1 χρόνο με τη μεταμοσχευμένη μήτρα, όλα θα είναι έτοιμα για να προχωρήσει η ομάδα του καθηγητή στο δεύτερο στάδιο, που είναι να υποβάλει τις γυναίκες αυτές σε εξωσωματική γονιμοποίηση και εμβρυομεταφορά, προκειμένου να μείνουν έγκυες και να κυοφορήσουν. Ο τομέας της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής έχει αναπτυχθεί σημαντικά και πολύ γρήγορα τα τελευταία χρόνια. Η μεταμόσχευση μήτρας που πετύχατε, ήταν το τελευταίο «οχυρό» σε αυτόν τον τομέα; Ήταν το τελευταίο οχυρό, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη γυναικεία υπογονιμότητα, αφού ο συγκεκριμένος τύπος υπογονιμότητας, θεωρείτο εδώ και πολλά χρόνια μη θεραπεύσιμος. Η μοναδική εναλλακτική που υπήρχε μέχρι σήμερα για τις γυναίκες που έχουν γεννηθεί χωρίς μήτρα ή έχουν χάσει τη μήτρα τους λόγω γυναικολογικού καρκίνου, ήταν η παρένθετη μητρότητα, απόφαση που εγείρει και πολλά ηθικά ζητήματα. Ας μην ξεχνάμε, ότι σε πολλές χώρες, όπως π.χ. στη Σουηδία και στις μουσουλμανικές χώρες, η παρένθετη μητρότητα απαγορεύεται. Η μεταμόσχευση μήτρας έρχεται λοιπόν να δώσει τη λύση σε αυτές τις γυναίκες. 20 / MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 Λέγεται ότι η συγκεκριμένη επέμβα ση δίνει ελπίδα σε 2-3 χιλιάδες γυναίκες μόνο στη Σουηδία. Είναι πράγ ματι τόσο μεγάλος ο αριθμός; Ναι, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αυτός ο τεράστιος αριθμός γυναικών είναι αυτομάτως υποψήφιες για επέμβαση. Αυτός ο αριθμός αντιστοιχεί απλώς στις γυναίκες που λόγω προβλημάτων στη μήτρα δεν μπορούν να κάνουν παιδί. Όμως, δεν θα υποβληθούν όλες σε επέμβαση- ένας μεγάλος αριθμός θα καταφύγει στην υιοθεσία ή στην παρένθετη μητρότητα, ενώ άλλες απλώς θα αποδεχθούν το γεγονός ότι δεν μπορούν να κάνουν παιδί. Ποια είναι τα κύρια εμπόδια που έπρεπε να ξεπεράσετε, προκειμένου να φτάσετε στην επιτυχημένη επέμβαση; Το κυριότερο από όλα ήταν να αναπτύξουμε την τεχνογνωσία της επέμβασης. Για να το πετύχουμε αυτό, πραγματοποιήσαμε την επέμβαση σε Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 21 Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Η Ο άνθρωπος που πραγματοποίησε την 1η μεταμόσχευση μήτρας στον κόσμο > «Επίκεινται οι πρώτες γεννήσεις παιδιών από μεταμοσχευμένη μήτρα» Giles Palmer, εμβρυολόγος Διευθυντής του Εργαστηρίου της Μονάδας Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής ΜΗΤΕΡΑ «Η έλλειψη μήτρας είναι ένα από τα τελευταία είδη της υπογονιμότητας, που πλέον μπορεί να αντιμετωπιστεί. Εκτός από τις γυναίκες που έχασαν τη μήτρα τους λόγω θεραπείας γυναικολογικού καρκίνου υπολογίζεται ότι 1 στα 5000 κορίτσια σε παγκόσμιο επίπεδο γεννιούνται χωρίς μήτρα! Η έρευνα μιας πιθανής μεταμόσχευσης προχωρά σταθερά και προοδευτικά από το 1999. Έτσι, ήδη 6 γυναίκες έχουν λάβει μήτρα από δότριες (συγγενείς ή φίλες). Οι γιατροί είναι πλέον πεπεισμένοι ότι το μεταμοσχευθέν όργανο μπορεί να αντέξει το στρες μιας εγκυμοσύνης ενός τοκετού και επίκεινται οι πρώτες γεννήσεις παιδιών από μεταμοσχευμένη μήτρα! Στόχος της ημερίδας που πραγματοποιήσαμε στο ΜΗΤΕΡΑ, με θέμα «Γονιμότητα 360ο» ήταν να δώσουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα της εξωσωματικής γονιμοποίησης και της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής: από τα πρώτα βήματα της θεραπείας γονιμότητας, μέχρι τις τελευταίες εξελίξεις της αναπαραγωγικής Ιατρικής σε παγκόσμιο επίπεδο. Σήμερα, υπολογίζεται ότι 1 στα 6 ζευγάρια αναπαραγωγικής ηλικίας που επιθυμούν να αποκτήσουν παιδί, αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Με σύμμαχο τις συνεχείς εξελίξεις και τις καινοτομίες στο χώρο της εξωσωματικής γονιμοποίησης, η μονάδα μας είναι σε θέση να προσφέρει μια ολοκληρωμένη πρόταση θεραπείας στο σύγχρονο υπογόνιμο ζευγάρι: διερεύνηση και διάγνωση των προβλημάτων γονιμότητας, θεραπευτικές επιλογές, in vitro σύλληψη, υποστήριξη της εγκυμοσύνης, φροντίδα προγεννητική και νεογνική φροντίδα. Ήδη, χάρη στην εφαρμογή των νέων τεχνικών παρακολούθησης εμβρύων “time - lapse”, εξειδικευμένης μικρογονιμοποίησης “IMSI” και προεμφυτευτικής διάγνωσης, τα ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής στη Μονάδα μας έχουν αυξηθεί κατά 10% το τελευταίο έτος, συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια. MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 / 21 Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 22 Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Η Από αριστερά, οι κ.κ. Γ. Ιωαννίδης , M. Bränström και G. Palmer > «Ανοίγεται τεράστιος δρόμος στον τομέα της παρένθετης μητρότητας» Γεώργιος Ιωαννίδης, Επιστημονικός Υπεύθυνος της Μονάδας Υπο βοηθούμενης Αναπαραγωγής του ΜΗΤΕΡΑ, Μαιευτήρας – Γυναικολόγος «H Μονάδα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής του ΜΗΤΕΡΑ, στο πλαίσιο της διοργάνωσης της ημερίδας Γονιμότητα 360ο προσπάθησε να διερευνήσει όλες τις νέες πτυχές στα θέματα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Στο πλαίσιο αυτό, βρεθήκαμε κοινωνοί μιας πολύ σημαντικής εξέλιξης στο θέμα της αναπαραγωγικής Γυναικολογίας, της μεταμόσχευσης μήτρας. Ένα τέτοιο θέμα, κάποια χρόνια πριν, θα φάνταζε εκτός πραγματικότητας, τώρα πλέον όμως είναι πλήρως εφικτό. Στο πλαίσιο της συνεργασίας της Μονάδας Εξωσωματικής, με μεγάλα κέντρα του εξωτερικού, καλέσαμε την ομάδα του καθηγητή Branstrom, για να διερευνήσουμε τη σχέση της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και της εξωσωματικής γονιμοποίησης με την μεταμόσχευση μήτρας. Η εμπλοκή των ιατρών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής σε αυτή τη διαδικασία, αφορά το δεύτερο στάδιο, δηλαδή μόλις το μόσχευμα συμπληρώσει έναν χρόνο μέσα στον οργανισμό, να υποβάλουμε τις γυναίκες αυτές σε εξωσωματική γονιμοποίηση. Στόχος μας είναι να βρεθεί ο καταλληλότερος τρόπος με τον οποίο θα εμφυτευθούν αυτά τα έμβρυα και θα υποστηριχθούν ορμονικά, μέσα στις μήτρες που έχουν μεταμοσχευθεί. Αν κάτι τέτοιο γίνει εφικτό, ανοίγεται ένας τεράστιος εναλλακτικός δρόμος στον τομέα της παρένθετης μητρότητας και αφορά τις γυναίκες που είτε γεννήθηκαν χωρίς μήτρα ή έχασαν τη μήτρα τους συνεπεία κάποιας κακοήθειας. Υπάρχουν όμως ηθικά διλήμματα και θέματα που δεν έχουν λυθεί, και είναι στο χέρι της επίσημης πολιτείας κάθε κράτους να θεσμοθετήσει την όλη διαδικασία (π.χ. μέχρι ποια ηλικία κάποια γυναίκα μπορεί να γίνει δότρια μήτρας και μέχρι ποια ηλικία μπορεί να γίνει λήπτρια)». 22 / MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 πολλά ζωικά μοντέλα, εκ των οποίων άλλα είχαν πολλές ομοιότητες με τον άνθρωπο, και άλλα όχι. Επίσης, εξετάσαμε το κατά πόσο μια εγκυμοσύνη μετά τη μεταμόσχευση θα συνιστά ασφαλή διαδικασία. Εκτός από τη διαδικασία της επέμβασης, πρέπει να συνυπολογίσουμε και τον παράγοντα ανοσοκαταστολή. Έχουμε κάνει ήδη πολλές μελέτες σε ζωικά μοντέλα, και περιμένουμε με αγωνία να δούμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα στον άνθρωπο. Όταν πρέπει να εφαρμόσεις κάτι για πρώτη φορά στον άνθρωπο, είναι terra incognita. Δεν ξέρεις τι μπορεί να συμβεί, όπως γίνεται και όταν εισάγεις για πρώτη φορά ένα νέο φάρμακο. Πόσο δύσκολο ήταν να εγκριθεί αυτή η επέμβαση από τις αρχές βιοηθικής; Πήραμε την έγκριση από τις επίσημες αρχές της Σουηδίας για τη διενέργεια 10 συνολικά μεταμοσχεύσεων, επειδή αποδείξαμε ότι έχουμε κάνει πάρα πολύ μεγάλη έρευνα στον συγκεκριμένο τομέα. Αυτό που είναι πολύ σημαντικό να τονίσω, είναι ότι οι δέκα γυναίκες που συμμετέχουν στη συγκεκριμένη μελέτη, ξέρουν και πρέπει να ξέρουν ότι συμμετέχουν σε ερευνητικό πρόγραμμα- δεν μπορούμε να τους υποσχεθούμε ότι θα αποκτήσουν παιδί. Έχουν μεν ελπίδες ότι θα τεκνοποιήσουν, αλλά αυτό που σίγουρα κάνουν είναι πως βοηθούν άλλες γυναίκες με το ίδιο πρόβλημα να αποκτήσουν αυτή τη δυνατότητα στο μέλλον. Μέχρι στιγμής έχουν γίνει 6 μεταμοσχεύσεις, αυτό το Σαββατοκύριακο θα προχωρήσουμε σε δύο ακόμη και το σύνολο των 10 επεμβάσεων στις γυναίκες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα θα έχουν ολοκληρωθεί μέσα στην άνοιξη. Δεν έχουμε δικαίωμα να κάνουμε περισσότερες επεμβάσεις, θα πρέπει να περιμένουμε και να δούμε τα αποτελέσματα που θα έχουν οι εγκυμοσύνες αυτών των γυναικών. Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 23 Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Η Πώς επιλέξατε τις γυναίκες αυτές; Ήταν γυναίκες που ήταν σε επαφή μαζί μας εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Από μια αρχική ομάδα 30 περίπου γυναικών ρωτήσαμε ποιες θα ήθελαν να ενταχθούν στο πρόγραμμα και επιλέξαμε τις πιο κατάλληλες. Σε κάποιες περιπτώσεις, αποκλείσαμε γυναίκες, επειδή ήταν ακατάλληλες οι δότριες: κάπνιζαν, είχαν πολύ υψηλό δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) ή είχαν ινομυώματα στη μήτρα. Ένα ακόμη κριτήριο επιλογής ήταν το να ζουν κοντά στο νοσοκομείο, επειδή πρέπει να τις παρακολουθούμε εντατικά. Υπάρχουν σκέψεις να πραγματοποι ήσετε επεμβάσεις και εκτός συνό ρων; Όχι, αλλά νομίζω ότι έχει πια γίνει η αρχή και πως ανάλογες επεμβάσεις θα γίνουν και από άλλες ομάδες. Ήδη έχουν έλθει σε εμάς ομάδες από τη Γαλλία, από την Ισπανία, από το Βέλγιο, από την Αυστραλία και τις ΗΠΑ, για να δουν πώς κάνουμε τις επεμβάσεις. Αν το όλο εγχείρημα στεφθεί με επιτυχία, εκτιμώ ότι σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα θα υπάρξουν κέντρα σε όλο τον κόσμο που θα πραγματοποιούν τέτοιες μεταμοσχεύσεις. Επειδή ωστόσο, υπάρχει μεγάλη ποικιλομορφία στις ηλικίες των γυναικών, τόσο των ληπτριών, όσο και των δοτριών, είναι βέβαιο ότι άλλες επεμβάσεις θα είναι επιτυχημένες όσον αφορά στην επίτευξη της εγκυμοσύνης και τη γέννηση παιδιού, ενώ άλλες όχι. Εγείρει όμως και ηθικά ρωτήματα η συγκεκριμένη επέμβαση... Πράγματι, είναι πολλά και τα ηθικά ερωτήματα: το δικαίωμα μια γυναίκα να αποκτήσει το δικό της παιδί, έναντι του κατά πόσο μπορείς να βάζεις σε κίνδυνο την υγεία της δότριας (καθώς πρόκειται για μια ιδιαίτερα εκτεταμένη επέμβαση), των κινδύνων για τη λήπτρια του μοσχεύ- ματος, των κινδύνων για το έμβρυο, το ψυχολογικό κόστος του συντρόφου. Ένα άλλο μεγάλο θέμα, είναι οι προτεραιότητες του συστήματος υγείας. Είναι κάτι για το οποίο θα πρέπει να πληρώσει το δημόσιο σύστημα υγείας, ή θα πρέπει η δαπάνη να καλύπτεται από την ασθενή; Εμείς, στο πλαίσιο αυτού του ερευνητικού προγράμματος, επιλέγουμε να χειρουργούμε τα Σαββατοκύριακα, που τα χειρουργεία είναι κλειστά, παίρνουμε έξτρα προσωπικό και όλες οι δαπάνες πληρώνονται από ιδιωτικά ιδρύματα, χωρίς καμία επιβάρυνση για τον Σουηδό φορολογούμενο. Η υπογονιμότητα αποτελεί ασθένεια, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Ενώ όμως σήμερα μπορούμε πλέον να θεραπεύσουμε τις περισσότερες περιπτώσεις υπογονιμότητας, απομένει μια πολύ μικρή υποομάδα του πληθυσμού, η οποία είχε την ατυχία να γεννηθεί χωρίς μήτρα ή να χάσει τη μήτρα της λόγω καρκίνου του τραχήλου της μήτρας σε νεαρή ηλικία (μία από τις ασθενείς μας είχε καρκίνο του τραχήλου όταν ήταν 24 ετών). Το ερώτημα που θα ήθελα λοιπόν να θέσω είναι το εξής: Πώς μπορεί η κοινωνία και το σύστημα υγείας να αρνηθεί τη θεραπεία σε αυτές τις γυναίκες, όταν το σύστημα υγείας καλύπτει π.χ. τη δαπάνη για τη μεταμόσχευση ήπατος σε κάποιον που έπαθε κίρρωση από υπερκατανάλωση αλκοόλ, όταν καλύπτει τραυματισμούς γονάτων σε άτομα που παίζουν ποδόσφαιρο κ.ο.κ. ή όταν στη Σουηδία περίπου 30.000 γυναίκες κάνουν έκτρωση κάθε χρόνο και το σύστημα υγείας πληρώνει για αυτές; Οι δέκα γυναίκες που συμμετέχουν στη συγκεκριμένη μελέτη, ξέρουν και πρέπει να ξέρουν ότι συμμετέχουν σε ερευνητικό πρόγραμμα- δεν μπορούμε να τους υποσχεθούμε ότι θα αποκτήσουν παιδί. Έχουν μεν ελπίδες ότι θα τεκνοποιήσουν, αλλά αυτό που σίγουρα κάνουν είναι πως βοηθούν άλλες γυναίκες με το ίδιο πρόβλημα να αποκτήσουν αυτή τη δυνατότητα στο μέλλον. Ένα άλλο ερώτημα αφορά στη χρή ση των ανοσοκατασταλτικών... Σε περίπτωση εγκυμοσύνης, μειώνουμε τη δόση των ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων, τα οποία ωστόσο είναι αρκετά ασφαλή, καθώς έχουν MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 / 23 Medical_soma_216 3/22/13 4:52 PM Page 24 Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Η Αν το όλο εγχείρημα στεφθεί με επιτυχία, εκτιμώ ότι σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα θα υπάρξουν κέντρα σε όλο τον κόσμο που θα πραγματοποιούν τέτοιες μεταμοσχεύσεις. χρησιμοποιηθεί σε περισσότερες από 20.000 εγκυμοσύνες παγκοσμίως. Τα ανοσοκατασταλτικά δεν αυξάνουν τον κίνδυνο για τερατογένεση, αλλά ίσως να έχουν μια συσχέτιση με την προωρότητα, την εμφάνιση προεκλαμψίας κ.ο.κ., αν και δεν ξέρουμε πόσο μεγάλη είναι αυτή η συσχέτιση. Περιστατικά απόρριψης του μοσχεύ μ α τ ο ς έ χ ο υ ν κ α τ α γ ρ α φ ε ί; Δεν μιλάμε για πραγματική απόρριψη, αλλά για «επεισόδια απόρριψης». Είχαμε 1-2 τέτοια περιστατικά, αλλά καταφέραμε να τα ξεπεράσουμε. Μιλάμε για περιστατικά π.χ. φλεγμονής στους ιστούς, τα οποία μπορέσαμε να τα διαχειριστούμε, αυξάνοντας τη δόση των ανοσοκατασταλτικών. Αν η κρίση απόρριψης εντοπιστεί εγκαίρως, τότε δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Πρόβλημα υπάρχει μόνο αν την εντοπίσεις πολύ αργά. 24 / MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 Τ α β λ ασ τ ο κ ύ ττ αρ α θ α μ π ο ρ ο ύ σ α ν ν α β ο η θή σ ο υ ν σ τ η μ ε ί ω σ η α υ τ ώ ν τ ω ν ε π ε ι σ ο δ ί ω ν α π ό ρ ρ ι ψ η ς; Ερευνούμε (αν και ακόμη οι έρευνές μας περιορίζονται σε ζωικά μοντέλα- ποντίκια) τη δημιουργία μιας μήτρας με τη βοήθεια της Εμβιομηχανικής. Σε αυτό το πρόγραμμα, παίρνουμε μία μήτρα, την απογυμνώνουμε από τα κύτταρά της, διατηρώντας το βασικό της πλαίσιο και στη θέση τους βάζουμε βλαστοκύτταρα, τα οποία έρχονται να δημιουργήσουν μια νέα μήτρα. Αυτή η διαδικασία μελλοντικά θα επιτρέψει να πάρουμε μήτρα από πτωματικό δότη, να αφαιρέσουμε όλα της τα κύτταρα, να βάλουμε βλαστοκύτταρα του λήπτη και να κάνουμε τη μεταμόσχευση. Σε αυτήν την περίπτωση μάλιστα, δεν θα υπάρχει ανάγκη για ανοσοκατασταλτικά. Ίσως αυτό να είναι το μέλλον, βρίσκεται όμως τουλάχιστον 10 χρόνια μακριά. Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 25 Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 26 Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 27 Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 28 Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Ο Τ Η Τ Α > Διακήρυξη για τους σπάνιους όγκους Με αφορμή το Winter School: «The Multidisciplinary Therapeutic Αpproach of Rare Tumors», η Εταιρεία Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (Ε.Ο.Π.Ε.), σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Υ.Υ.Κ.Α.), με τη συνεργασία επιστημονικών φορέων (Ελληνική Εταιρεία Χειρουργικής Ογκολογίας, Ελληνική Εταιρεία Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας), του Καθηγητή Κοινωνικής & Προληπτικής Ιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρόεδρο του Ε.Ο.Φ. κ. Ιωάννη Τούντα, καθώς και της Πανελλήνιας Ένωσης Σπανίων Παθήσεων, υπέγραψαν Διακήρυξη για τους Σπάνιους Όγκους, με σκοπό να ευαισθητοποιήσουν το ευρύ κοινό όσο και να δοθεί λύση στα ειδικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς με Σπάνιες Νόσους και ειδικότερα με Σπάνιους Όγκους. Η προσπάθεια αυτή έχει σαν στόχο τη βελτίωση της έκβασης των ασθενών, μέσω της πρόσβασής τους σε πιο αποτελεσματικές θεραπείες, σε καινοτόμες κλινικές μελέτες και της καλύτερης διαχείρισης των πόρων υγείας. Σύμφωνα με τον ισχύοντα ορισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος εγκρίθηκε από το κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για τις σπάνιες νόσους για την περίοδο 1999-2003, σπάνιες είναι οι νόσοι που εμφανίζουν επιπολασμό όχι μεγαλύτερο από 5 ανά 10.000 άτο- μα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ως σπάνιοι όγκοι ορίζονται οι καρκίνοι με επίπτωση μικρότερη των 6 (ορισμός του προγράμματος rarecare) ή 15 (ορισμός του NCI) περιπτώσεων ανά 100.000 πληθυσμού (εναλλακτικός ορισμός για τις Η.Π.Α.: λιγότερες των 40.000 νέων περιπτώσεων ανά έτος). Υπάρχουν 6.000 σπάνιες παθήσεις, που οι περισσότερες δεν είναι γνωστές στους επαγγελματίες υγείας και οι πάσχοντες δε γνωρίζουν που να αποταθούν για συμβουλευτική. Το σύνολο των σπανίων όγκων αντιπροσωπεύει το 27% των καρκίνων που διαγιγνώσκονται ανά έτος και ευθύνεται για το 25% των θανάτων από αυτόν. Η νοσηρότητα και η θνητότητα από τους σπανίους καρκίνους βαίνουν αυξανόμενες. Στη Μ. Βρετανία 52 % των θανάτων από καρκίνο οφείλονται σε λιγότερο συχνούς όγκους. Παρ' όλα αυτά, οι λιγότερο συχνοί καρκίνοι υπό-αντιπροσωπεύονται και υποχρηματοδοτούνται σε όλες τις πτυχές τους, καταγραφή, έρευνα, πολιτικές υγείας. «Οι σπάνιοι όγκοι αποτελούν ένα σημαντικό πρόβλημα γιατί αφ' ενός προσβάλλουν ανθρώπους νέους ή στην παραγωγική τους ηλικία, αφ' ετέρου γιατί δεν υπάρχουν οι αντίστοιχες οργανωμένες υποδομές για την έγκαιρη διάγνωση, τη λήψη κλινικών αποφάσεων, την πρόσβαση σε νέα φάρμακα, την κλινική έρευνα. Χρειαζόμαστε οπωσδήποτε καταγραφή τους και δημιουργία πανελληνίου δικτύου - σε συνεργασία και με αντίστοιχα ευρωπαϊκά, ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα παροχής υπηρεσιών υγείας στους ασθενείς μας. Η Ελληνική Εταιρεία Παθολόγων Ογκολόγων έχει ξεκινήσει αρχείο καταγραφής κάποιων όγκων και δεσμεύεται ότι σε συνεργασία με τις άλλες Επιστημονικές Εταιρείες, και ελπίζουμε και την Πολιτεία, θα αναπτύξουν στρατηγικές ευαισθητοποίησης και αντιμετώπισής τους», σημείωσε ο ειδικός γραμματέας της Ε.Ο.Π.Ε. και συμπρόεδρος του Συνεδρίου, Ιωάννης Μπουκοβίνας, MD, PhD, Παθολόγος – Ογκολόγος, Επιμελητής Α', Β΄ Παθολογικής Ογκολογικής Κλινικής, ΑΝΘ Θεαγένειο. H κυρία Μαριάννα Λάμπρου, Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Σπανίων Παθήσεων – Π.Ε.Σ.Π.Α. δήλωσε: «Η Π.Ε.ΣΠ.Α. κρίνει ιδιαίτερα σημαντική και συνυπογράφει τη Διακήρυξη για τους Σπάνιους Όγκους, με την ελπίδα πως γιατροί, ερευνητές, ευρύ κοινό και πολιτεία θα έχουν την ευκαιρία να ενη- Όλες οι ειδήσεις για τον χώρο της υγείας με ένα κλικ! www. diagnosispress.gr 28 / MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 29 Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 30 Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Ο Τ Η Τ Α μερωθούν και να ευαισθητοποιηθούν, ώστε η αντιμετώπιση των ασθενών με Σπάνιες Παθήσεις και Σπάνιους Όγκους να είναι αποτελεσματικότερη. Είναι σημαντική για εμάς η συνεργασία με την Εταιρεία Παθολόγων ΕλλάδαςΕ.Ο.Π.Ε., δεδομένου ότι πολλές από τις σπάνιες παθήσεις δημιουργούν όγκους, καλοήθεις μεν αλλά με πιθανότητα να εξελιχθούν σε κακοήθεις. Αναφέρουμε ενδεικτικά κάποιες από αυτές τις σπάνιες παθήσεις όπως π.χ. το νευροβλάστωμα, η οζώδης σκλήρυνση κ.λπ. και ο παιδικός και νεανικός καρκίνος. Δυστυχώς, οι ασθενείς, εν μέσω οικονομικής κρίσης, αντιμετωπίζουν τεράστια προβλήματα. Αδυναμία πρόσβασης στα φάρμακα, στις εξετάσεις και στα επιδόματα, ελλιπή χρηματοδότηση της έρευνας, καθώς και ελλιπής διάδοση πληροφοριών είναι τομείς που πρέπει να συμβάλλουμε όλοι μαζί ώστε να βοηθήσουμε». > Genzyme Παγκόσμια προγράμματα ευαισθητοποίησης Η Genzyme, μία εταιρεία του Ομίλου Sanofi, ανακοίνωσε στις 28 Φεβρουαρίου, τη Παγκόσμια Ημέρα για τις Σπάνιες Παθήσεις, μια σειρά δράσεων και πρωτοβουλιών, που στόχο έχουν να αναδείξουν τις σπάνιες νόσους ως ένα σημαντικό ζήτημα της δημόσιας υγείας και να βελτιώσουν την εκπαίδευση, την έρευνα και την αντιμετώπισή τους. Η Ημέρα Σπανίων Παθήσεων, που γιορτάζεται την τελευταία ημέρα του Φεβρουαρίου, αποτελεί το εφαλτήριο για μια παγκόσμια εκστρατεία ευαισθητοποίησης που οργανώνεται από την Ευρωπαϊκή Οργά- νωση για τις Σπάνιες Παθήσεις «EURORDIS» και υποστηρίζεται από εκατοντάδες άλλες οργανώσεις ασθενών σε ολόκληρο τον κόσμο. Για έκτη συνεχόμενη χρονιά η Ημέρα αυτή είναι αφιερωμένη στις Σπάνιες Παθήσεις με θέμα «Σπάνιες Νόσοι χωρίς Σύνορα», σε μια προσπάθεια να δοθεί έμφαση στην ανάγκη για διεθνή συνεργασία με στόχο την αντιμετώπιση νοσημάτων που επηρεάζουν μερικούς ανθρώπους σε κάθε χώρα και για τις οποίες η εξειδίκευση είναι σπάνια και αλλά και απαραίτητη. Με αυτό το όραμα, η Genzyme, με μεγάλη χαρά, εγκαινιάζει έναν καινούργιο ιστότοπο που παρουσιάζει τις συνεργασίες και τις συνέργειες που πραγματοποιούνται παγκοσμίως για τον εορτασμό της Ημέρας Σπανίων Παθήσεων: http://raredisease.genzyme.com. Μέσα από συνεργασίες με τοπικούς συλλόγους ασθενών, η Genzyme επιδιώκει την ενημέρωση των υπευθύνων χάραξης πολιτικής, των επαγγελματιών υγείας, των ασθενών και των ατόμων που τους φροντίζουν, αλλά και του ευρύτερου κοινού σε όλα τα μήκη και πλάτη της υφηλίου. Απώτερος στόχος είναι η υποστήριξη και η εκπροσώπηση όλων των ατόμων που πάσχουν από σπάνιες παθήσεις. Η βράβευση της εταιρείας Genzyme, μία εταιρεία του Ομίλου Sanofi, από την EURORDIS, τον μεγαλύτερο ευρωπαϊκό οργανισμό ασθενών στο πεδίο των σπανίων παθήσεων, ήρθε ως αναγνώριση των κορυφαίων επιτευγμάτων της στην αντιμετώπιση τους. Η Genzyme τιμήθηκε για την πρωτοπορία της στην ανάπτυξη και την υλοποίηση θεραπειών, τη μακροχρόνια υποστήριξη της σε οργανώσεις ασθενών, συμπεριλαμβανομένου της EURORDIS, καθώς και για τις πρωτοβουλίες της για την ενίσχυση της πρόσβασης ασθενών σε θεραπείες. Οι παραλήπτες του Βραβείου EURORDIS επιλέγονται από το Διοι- 30 / MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 κητικό Συμβούλιο της EURORDIS ανάμεσα σε περισσότερες από 100 προτεινόμενες υποψηφιότητες, με στόχο την προαγωγή της ηγεσίας και της αριστείας για ανθρώπους που πάσχουν από σπάνιες παθήσεις. «Η Genzyme συνάπτει συνεργασίες με οργανώσεις ασθενών σε όλον τον κόσμο από την αρχή της πορείας της, προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι ανάγκες και οι προοπτικές της κοινότητας θα εκπροσωπούνται πάντα στο πλαίσιο της εταιρείας. Η συνεισφορά αυτών των οργανώσεων είναι πρωταρχικής σημασίας για εμάς και προσδιορίζει την ικανότητά μας να παρέχουμε θεραπείες στους ασθενείς", δήλωσε ο Επικεφαλής του τμήματος Σπανίων Παθήσεων της Genzyme, Rogerio Vivaldi, MD. "Καθώς πλησιάζουμε την Ημέρα Σπανίων Παθήσεων, μια μέρα που έγινε πραγματικότητα χάρη στην EURORDIS, η Genzyme επιθυμεί να ευχαριστήσει όλες τις οργανώσεις και κοινότητες ασθενών που εργάζονται καθημερινά για τη βελτίωση της ζωής των ασθενών με σπάνιες νόσους. Το πρωτοπόρο πνεύμα τους θα συνεχίσει να εμπνέει τη Genzyme, μια εταιρεία του ομίλου Sanofi». Ο Yann Le Cam, ο Διευθύνων Σύμβουλος της EURORDIS, δήλωσε ότι, «Είναι τιμή και υποχρέωσή μας να αναγνωρίσουμε τη δέσμευση και τα επιτεύγματα των φετινών νικητών των Βραβείων EURORDIS με την ευκαιρία της Ημέρας Σπανίων Παθήσεων 2013. Καθένας από τους δέκα βραβευμένους συμβάλλει με το δικό του μοναδικό τρόπο προς την προαγωγή των στόχων συνεργασίας που ενσαρκώνονται στο σλόγκαν της φετινής Ημέρας Σπανίων Νόσων: «Σπάνιες Παθήσεις χωρίς Σύνορα'!» Είμαστε περήφανοι που η κοινότητα σπανίων παθήσεων μετατρέπεται σε πρότυπο για συνεργασία διαφορετικών εταίρων και διεθνή συνεργασία, καθώς και αλληλεγγύη και ενότητα σε ολόκληρη την Ευρώπη». Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 31 Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Ο Τ Η Τ Α > Ventana και Biocare Medical Συμφωνία χρήσης μιας πρωτεϊνης για τη διάγνωση καρκίνου προστάτη Η Ventana Medical Systems, Inc. (Ventana), μέλος του Ομίλου Roche και η Biocare Medical, LLC (Biocare) ανακοίνωσαν την επίτευξη μη αποκλειστικής συμφωνίας άδειας χρήσης, που επιτρέπει στη Biocare την πρόσβαση σε συγκεκριμένες ευρεσιτεχνίες και υλικά που σχετίζονται με τη διαγνωστική χρήση του p63 στην έρευνα και στα IVD. Παράλληλα, η Biocare και η AsymmetRx Medical, Inc. (AsymmetRx) αποκατέστησαν τη μεταξύ τους διένεξη όσον αφορά την τεχνολογία του p63. Στα πλαίσια αυτού του διακανονισμού, η Biocare απέκτησε παγκόσμια άδεια μέσω της Ventana για τη διανομή του μονοκλωνικού πρωτογενούς αντισώματος ποντικού p63 (4A4) στην αγορά της έρευνας και των IVD και η AsymmetRx συμφώνησε να τερματίσει όλες τις νομικές διαδικασίες σχετικά με την παραβίαση των δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας. Η AsymmetRx διατηρεί την αποκλειστική, παγκόσμια άδεια σύμφωνα με τα αρχεία ευρεσιτεχνίας της Ιατρικής Σχολής του Harvard για τη χρήση του αντισώματος p63 ως βοηθήματος στη διάγνωση του καρκίνου του προστά- τη και άλλων τύπων καρκίνου. «Αποστολή μας είναι η βελτίωση της ζωής όλων των ασθενών που έχουν προσβληθεί από καρκίνο», λέει η Mara Aspinall, Πρόεδρος της Ventana Medical Systems, Inc. «Μέσω του προγράμματος αδειοδότησής μας, καθιστούμε τα πιο εξελιγμένα προϊόντα της βιομηχανίας διαθέσιμα στα άτομα που έχουν ανάγκη και συμβάλλουμε στη διασφάλιση της προτυποποίησης των διαγνωστικών αποτελεσμάτων προς όφελος των ασθενών». Το γονίδιο p63 ανακαλύφθηκε στο εργαστήριο του Harvard από τον Dr. Frank McKeon και η διαγνωστική εξέταση του p63 για τον καρκίνο επινοήθηκε από μία συνεργασία των εργαστηρίων της Ιατρικής Σχολής του Harvard, του ιδρύματος για τον καρκίνο Dana Farber και του Νοσοκομείου Brigham and Women. Η πρωτεΐνη p63 εκφράζεται σε μεγάλο βαθμό στον προστάτη, στο μαστό, στην ουροδόχο κύστη και στον πνευμονικό ιστό και το μονοκλωνικό πρωτογενές αντίσωμα ποντικού p63 (4A4) φάνηκε εξαιρετικά χρήσιμο στη διαφοροποίηση μεταξύ καλοήθων και κακοήθων αλλοιώσεων σε συνδυασμό με τα μορφολογικά ευρήματα. Σημαντικός αριθμός άρθρων σε κορυφαία κλινικά περιοδικά έχουν αναφέρει την ακρίβεια και τη χρησιμό- τητα του p63 ως βοηθήματος στη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη, ενώ έχει καταστεί ως χρυσός κανόνας (Gold Standard) που χρησιμοποιείται από κορυφαία νοσοκομεία, εργαστήρια και ειδικούς παγκοσμίως. «Η ένταξη του p63 στα διαγνωστικά πάνελ μας για τον πνεύμονα, τον προστάτη και το μαστό πραγματικά ενισχύει τη δυνατότητα της πλατφόρμας Multiplex IHC να βοηθήσει τους παθολογοανατόμους στη λήψη κρίσιμων αποφάσεων και παγιώνει το πάθος μας για τη φροντίδα του ασθενούς και τη δυνατότητα να καταπολεμήσουμε τον καρκίνο με κάθε μία αντικειμενοφόρο πλάκα», λέει ο Roy Paxton Yih, Πρόεδρος & CEO της Biocare Medical, LLC. «Ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί έναν από τους δυσκολότερους τύπους καρκίνους όσον αφορά τη διάγνωση και η εξέταση που βασίζεται στο p63 προσθέτει ένα σημαντικό πλεονέκτημα για τη σωστή διάγνωση. Είμαστε πολύ ενθουσιασμένοι για τη συμφωνία μας με τη Ventana, και τώρα με τη Biocare, καθώς θα παρέχει μία πλατφόρμα που θα καταστήσει τις διαγνωστικές εξετάσεις του p63 διαθέσιμες στους ασθενείς σε ολόκληρο τον κόσμο», λέει ο Peter F. McKeon, Πρόεδρος της AsymmetRx Medical, Inc. > Η νέα ιστοσελίδα www.krill.gr της myelements είναι στον αέρα! Μπείτε στο www.krill.gr & στον κόσμο της Ανταρκτικής για να ανακαλύψετε τις μοναδικές ιδιότητες και οφέλη του KRILL OMEGA3 της myelements. Απλή και ταυτόχρονα πρωτότυπη και ευφάνταστη, η νέα ιστοσελίδα www.krill.gr έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να σας παρέχει εύκολα πληροφόρηση, ενώ απολαμβάνετε μια ευχάριστη και διασκεδαστική πλοήγηση. Βουτήξτε στα παγωμένα νερά της Ανταρκτικής και μάθετε τις ιδιότητες και τα οφέλη του KRILL OMEGA3 της myelements για την υγεία της καρδιάς. Ενημερωθείτε σχετικά με το ζωοπλαγκτόν Krill Euphausia Superba, τον τρόπο αλίευσής του και τη ζωή στην Ανταρκτική, αλλά και διαβάστε χρήσιμες και έξυπνες συμβουλές διατροφής. Με την ποιότητα της ISOPLUS. MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 / 31 Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 32 Ε Ι Δ Ι Κ Ο Θ Ε Μ Α ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΙ ΥΓΕΙΑΣ Πραγματοποιούν όσα υπόσχονται; Γράφει η Μαγδαληνή Γ. Σελανικλή Διαφημίσεις στην τηλεόραση και στο Ίντερνετ προβάλλουν τρόφιμα ή/και συμπληρώματα διατροφής που υπόσχονται γρήγορη απώλεια κιλών ή ότι θα σας βοηθήσουν να μπείτε ξανά στα skinny jeans σας χωρίς κόπο (γυμναστική) και πείνα (δίαιτα). Τα πράγματα γίνονται ακόμη χειρότερα, όταν οι «υποσχέσεις» στις ετικέτες δεν αφορούν απλώς στην εμφάνιση, αλλά δίνουν την ελπίδα ίασης συγκεκριμένων –πολλές φορές σοβαρών- ασθενειών. Αυτοί οι –παραπλανητικοί- ισχυρισμοί ανάγκασαν τα ευρωπαϊκά όργανα να αυστηροποιήσουν ακόμη περισσότερο το ρυθμιστικό πλαίσιο σχετικά με τους ισχυρισμούς υγείας και διατροφής. Π ολλές φορές οι καταναλωτές φτάνουν στο φαρμακείο αναζητώντας εκείνο το συμπλήρωμα που είδαν στη διαφήμιση ότι «μπορεί να τους κατεβάσει 3 νούμερα στα ρούχα σε 20 ημέρες» ή να τους χαρίσει προστασία από πολλές μορφές ασθενειών κ.ο.κ. Άλλοι παραγγέλνουν προϊόντα αμφιβόλου συστάσεως και προελεύσεως μέσω τηλεμάρκετινγκ ή μέσω Διαδικτύου, διαπιστώνοντας σε πολλές περιπτώσεις ότι δεν κάνουν όσα υπόσχονται. Στοχεύοντας στην προστασία του καταναλωτή από παραπλανητικές διαφημίσεις και συγκεκριμένα από ισχυρισμούς υγείας και διατροφής χωρίς επιστημονικό υπόβαθρο που ενδέχεται να βλάψουν –πέρα από την τσέπηκαι την υγεία του καταναλωτή ή να του δημιουργήσουν ψευδείς ελπίδες ίασης, υιοθετήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Δεκέμβριο του 2006, ο Κανονισμός 1924/2006. Ο Κανονισμός έθετε το πλαίσιο μέσα στο οποίο δύναται να γίνονται ισχυρισμοί υγείας και διατροφής. Για να δώσουμε ένα παράδειγμα, ισχυρισμοί διατροφής αποτελούν ισχυρισμοί σε τρόφιμα όπως «χαμηλό σε λίπος», «πλούσιο σε φυτικές ίνες», ενώ ισχυρισμοί υγείας αποτελούν ισχυρισμοί όπως «μειώνει την χοληστερόλη του αίματος», «προστατεύει την υγεία των οστών». Οι ισχυρισμοί αυτοί μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν μόνο αν ήταν σαφείς και μη παραπλανητικοί, τεκμηριωμένοι επιστημονικά και βιβλιογραφικά και υπό την αυστηρή προϋπόθεση ότι στη χρήση του ισχυρισμού απαγορεύεται ρητά κάθε αναφορά σε πρόληψη ή θεραπεία 32 / MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 ασθενειών, σε αποτελέσματα οφειλόμενα αποκλειστικά και μόνο στη λήψη του συμπληρώματος ή στην απόδοση φαρμακευτικών ιδιοτήτων σε τρόφιμα. Παρά το νομοθετικό πλαίσιο ωστόσο, πολλές φορές το καταναλωτικό κοινό ήλθε αντιμέτωπο με βομβαρδιστικά σλόγκαν όπως «πρόληψη καρκίνου», «νικήστε τον καρκίνο», «πάρτε το Χ και χάστε Ψ κιλά σε Ζ μήνες» κ.ο.κ. Ο Κανονισμός προέβλεπε επίσης την έκδοση καταλόγου επιτρεπόμενων ισχυρισμών υγείας αλλά και τα σαφή όρια μέσα στα οποία ένα τρόφιμο μπορεί να τεκμαίρεται ότι είναι «χαμηλό σε λιπαρά», «χαμηλό σε νάτριο» κ.ο.κ. Ο κατάλογος Ο Μάιος του 2012 ήλθε να ξεκαθαρίσει ακόμα περισσότερο το τοπίο των επιτρεπτών ισχυρισμών στα τρόφιμα και τα προϊόντα διατροφής, με την έκδοση του ενοποιημένου καταλόγου επιτρεπόμενων ισχυρισμών (Κανονισμός 432/2012), όπως προβλεπόταν από τον προαναφερθέντα Κανονισμόπλαίσιο 1924/ 2006. Ταυτόχρονα, δόθηκε στη δημοσιότητα κατάλογος ΜΗ εγκεκριμένων ισχυρισμών και ισχυρισμών που βρίσκονται ακόμη υπό καθεστώς εκκρεμούς αξιολόγησης από την ΕΕ και συγκεκριμένα από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA). Η τελευταία είναι ο φορέας που ελέγχει την εγκυρότητα των υποβληθέντων προς αξιολόγηση ισχυρισμών από τη βιομηχανία και τα κράτη - μέλη. Στη βάση αυτή, ο μέσος καταναλωτής πρέπει να εκλάβει τον ενοποιημένο κατάλογο επιτρεπτών ισχυρισμών Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 33 που θέτει ο Κανονισμός 432/2012 ως ένα πρώτο βήμα προς την εξυγίανση της αγοράς των τροφίμων και των συμπληρωμάτων διατροφής, με άμεσο θετικό αντίκτυπο την προστασία των συμφερόντων του. Όπως αναφέρεται και στις προκαταρκτικές διατάξεις του κανονισμού πλαισίου 1924/2006, η ανάγκη του Κανονισμού προκύπτει από το γεγονός ότι: «[σ]την Κοινότητα ο αριθμός των τροφίμων που επισημαίνονται και διαφημίζονται με ισχυρισμούς διατροφής και υγείας αυξάνεται συνεχώς. Προκειμένου να εξασφαλιστεί υψηλού επιπέδου προστασία των καταναλωτών και να διευκολυνθεί η επιλογή τους, τα προϊόντα που διατίθενται στην αγορά πρέπει να είναι ασφαλή και να φέρουν επαρκή επισήμανση». Οι ενστάσεις Οι κριτικές σχετικά με την εγκυρότητα και την πληρότητα του καταλόγου επιτρεπόμενων ισχυρισμών, αλλά και οι αρνητικές αξιολογήσεις των ισχυρισμών δημοφιλών ουσιών όπως η γλυκοζαμίνη και τα προβιοτικά, έχουν εγείρει ενστάσεις και καχυποψία απέναντι στην επιστημονικότητα των μεθόδων αξιολόγησης, αλλά και πολλά ερωτηματικά: «Θα είναι πλέον δυνατή η ενημέρωση του καταναλωτή σχετικά με το προϊόν το οποίο πρόκειται να αγοράσει, χωρίς τη χρήση ισχυρισμών στην επισήμανση και στα προωθητικά έντυπα του προϊόντος»; «Τι συμβαίνει με προϊόντα των οποίων οι ισχυρισμοί υγείας δεν εγκρίθηκαν; Σημαίνει ότι τα προϊόντα έχουν σταματήσει να είναι λειτουργικά ή ότι δεν υπάρχουν οφέλη από τη χρήση τους»; Πολλά εκ των προϊόντων που απορρίφθηκαν ή δεν κατατέθηκαν προς εξέταση οι ισχυρισμοί υγείας τους, έχουν ευεργετική δράση, που τεκμηριώνεται μέσω εμπεριστατωμένων κλινικών ερευνών, που έχουν γίνει με μεγάλο δείγμα, από αξιόπιστα κλινικά ιδρύματα και σε βάθος χρόνου, όπως επίσης και διαμέσου της παραδοσιακής χρή- σης. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν τα προβιοτικά και η γλυκοζαμίνη. Παραμένουν στις ετικέτες... Τι επιτρέπεται επομένως να γράφεται από 14/12 στις ετικέτες αλλά και να αναφέρεται στις διαφημίσεις για το ευρύ κοινό; Ισχυρισμοί που αφορούν: τη συμβολή του ασβεστίου και της βιταμίνης D στη φυσιολογική λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, των οστών, των μυών, των δοντιών, ισχυρισμοί που αφορούν τη συμβολή των φυτοστερολών στην μείωση της χοληστερόλης, τη συμβολή του χρωμίου στη διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων σακχάρου στο αίμα κ.ο.κ. Αναφερόμαστε φυσικά σε ενδεικτικά παραδείγματα, καθώς ο ολοκληρωμένος κατάλογος των ισχυρισμών είναι μακροσκελής και περιλαμβάνει και ισχυρισμούς υπό εξέταση. Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι επιτρέπονται επίσης ισχυρισμοί που αφορούν στη βελτιστοποίηση παραγόντων υγείας που ενδεχομένως να αποτελούν παράγοντες εμφάνισης ασθενειών. Ένα πολύ καλό παράδειγμα τέτοιου ισχυρισμού αποτελούν τα προϊόντα με φυτοστερόλες και ο ισχυρισμός περί διατήρησης της χοληστερίνης σε φυσιολογικά επίπεδα, με αποτέλεσμα τη διαφύλαξη της υγείας της καρδιάς. Δεδομένου ότι η υψηλή χοληστερόλη αποτελεί αποδεδειγμένα παράγοντα καρδιαγγειακού κινδύνου, ο ισχυρισμός αυτός επιτρέπεται. Επιπλέον, είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι ο περιορισμός στη χρήση των ισχυρισμών υγείας δεν αφορά στην προώθηση των προϊόντων στους επαγγελματίες υγείας, καθώς οι τελευταίοι κατέχουν την εξειδικευμένη γνώση και είναι σε θέση βάσει της παράθεσης κλινικών ερευνών να διαπιστώσουν αν πρόκειται για αληθή ή ψευδή ισχυρισμό, δεν κινδυνεύουν επομένως να εξαπατηθούν. Συνοψίζοντας, ο κατάλογος με τους επιτρεπτούς ισχυρισμούς υγείας (Κανονισμός 432/2012) βοηθά σε γενικές γραμμές στην καλύτερη και ορθότερη ενημέρωση των καταναλωτών. Ωστόσο, πρέπει να γίνουν αρκετά βήματα ακόμη, ώστε η λίστα των επιτρεπτών ισχυρισμών να είναι ολοκληρωμένη και χρήσιμη για το καταναλωτικό κοινό. Στην ενημέρωση των καταναλωτών, καίριο ρόλο εξακολουθεί να διαδραματίζει ο επαγγελματίας υγείας, που οφείλει να διαθέτει την επιστημονική γνώση για τις ιδιότητες των τροφίμων και των σκευασμάτων, αλλά και γνώση της σχετικής νομοθεσίας, ώστε να είναι σε θέση να ενημερώσει, να εκπαιδεύσει και να βοηθήσει τον πελάτη/ασθενή στην επιλογή του κατάλληλου για αυτόν τροφίμου ή συμπληρώματος. > who is who Η Μαγδαληνή Γ. Σελανικλή, είναι επικεφαλής του τμήματος Κανονιστικών Ζητημάτων (Regulatory Affairs) της εταιρίας ISOPLUS στην Ελλάδα και στην Βουλγαρία. Γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη το 1984, πόλη στην οποία μεγάλωσε και σπούδασε στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών της Σχολής Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το 2008 απέκτησε Μεταπτυχιακό τίτλο από το πανεπιστήμιο του Leiden και του Κρατικού Ιδρύματος Διεθνών Σχέσεων & Διπλωματίας Clingendael της Ολλανδίας με τομέα εξειδίκευσης διαπραγματεύσεις & ζητήματα εναρμόνισης νομοθεσίας του κλάδου των τροφίμων σε επίπεδο ΕΕ. Από το 2008 έχει αναλάβει επικεφαλής του τμήματος Regulatory Affairs της ISOPLUS, ενώ ταυτόχρονα συμμετέχει ενεργά σε διεθνείς επιστημονικές ημερίδες, συνέδρια και ευρωπαϊκά lobby groups του κλάδου. Διατελεί επίσης υπεύθυνη επικοινωνίας του Ελληνικού Συνδέσμου Εισαγωγέων & Παραγωγών Προϊόντων Φυσικής Διαβίωσης. Τηλ. 2109579707 e-mail: mselanikli@iso-plus.gr MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 / 33 Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 34 Ε Ι Δ Ι Κ Ο Θ Ε Μ Α ΝΕΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ2 Ο κίνδυνος των υπογλυκαιμικών επεισοδίων Την πιθανότητα της αύξησης των υπογλυκαιμικών επεισοδίων στους πάσχοντες από διαβήτη και κατ’ επέκταση άλλων σοβαρών προβλημάτων υγείας, όπως το εγκεφαλικό και το έμφραγμα, επισημαίνουν οι ειδικοί επιστήμονες. Τα παλαιά και φθηνά φάρμακα, που ζητούν τελευταίως όλο και περισσότεροι ασθενείς από τους γιατρούς τους, καθώς δυσκολεύονται να καταβάλουν τη συμμετοχή τους, προκαλούν συχνότερα υπογλυκαιμικά επεισόδια στους διαβητικούς πάσχοντες, σε αντίθεση με τα νεότερα φάρμακα, τα οποία όμως είναι πιο ακριβά. υπογλυκαιμία είναι μία από τις ανεπιθύμητες ενέργειες που προκαλείται από τα φάρμακα στους διαβητικούς πάσχοντες. Κάποια παλαιότερα φάρμακα προκαλούν συχνότερα υπογλυκαιμίες, εκ των οποίων ορισμένες μπορεί να είναι σοβαρές και να οδηγήσουν τους πάσχοντες στο Νοσοκομείο για νοσηλεία», δηλώνει ο Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική & Διαβητολογικό Κέντρο Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου «Αττικόν») κ. Παναγιώτης Χαλ- «Η 34 / MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 βατσιώτης σε συνέντευξη Τύπου με θέμα «Νέα Δεδομένα για τον Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2». Μελέτη η οποία βασίζεται στις εισαγωγές στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο «Αττικόν» πασχόντων από διαβήτη, που εκδήλωσαν υπογλυκαιμικό επεισόδιο την τελευταία πενταετία (από το 2007 έως το πρώτο εξάμηνο του 2012), δείχνει ότι οι περισσότεροι εξ αυτών παρουσίασαν λόγω της υπογλυκαιμίας κι άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας (νευρολογικές διαταραχές, σπασμούς, εγκεφαλικά επεισόδια, επιδείνωση χρόνιων νοσημάτων). Σε ορισμένους, η κατάσταση αυτή, Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 35 Ε Ι Δ Ι Κ Ο τους κόστισε τη ζωή. Σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία της μελέτης (βρίσκεται σε εξέλιξη), 325 πάσχοντες από διαβήτη εισήχθησαν στο Νοσοκομείο, το προαναφερόμενο χρονικό διάστημα, λόγω υπογλυκαιμικών επεισοδίων. Απ’ αυτούς, 158 περιστατικά αφορούσαν την ηλικιακή ομάδα άνω των 65 ετών. Τα περισσότερα από αυτά τα περιστατικά παρουσίασαν κι άλλα προβλήματα υγείας, ενώ τέσσερις ασθενείς έχασαν τη μάχη για τη ζωή. Η νοσηλεία τους διήρκεσε κατά μέσο όρο περίπου μια εβδομάδα, πράγμα που αυξάνει παράλληλα και την οικονομική επιβάρυνση των ασφαλιστικών ταμείων. «Η υπογλυκαιμία αποτελεί κατά κύριο λόγο μια ανεπιθύμητη ενέργεια της αντιδιαβητικής αγωγής, είτε με χάπια είτε με ινσουλίνη, και συχνά οδηγεί σε εισαγωγές στο νοσοκομείο αλλά και σε επιβάρυνση της ποιότητας ζωής των διαβητικών. Οι διαβητικοί άνω των 65 ετών χαρακτηρίζονται ως η πιο ευαίσθητη ηλικιακή ομάδα με πολυφαρμακία λόγω της συνύπαρξης άλλων νοσημάτων (δυσλιπιδαιμία, υπέρταση, νοσήματα του καρδιαγγειακού, μειωμένες διανοητικές καταστάσεις) αλλά και με αυξημένους γενικά τους δείκτες νοσηρότητας και θνητότητας», τονίζει ο κ. Χαλβατσιώτης, και προσθέτει: «Σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής και της Αμερικανικής Εταιρείας, η αντιδιαβητική θεραπεία που θα επιλέγεται από τον θεράποντα ιατρό θα πρέπει να εξατομικεύεται με στόχο ένα επαρκές θεραπευτικό αποτέλε- Θ Ε Μ Α σμα με τη δυνατόν μικρότερη επιβάρυνση της ποιότητας ζωής του διαβητικού. Σήμερα σε σύγκριση με το πρόσφατο παρελθόν υπάρχουν θεραπευτικές επιλογές που μπορεί να εξασφαλίσουν την ποθούμενη ποιότητα ζωής των διαβητικών». Το σοβαρό πρόβλημα της υπογλυκαιμίας στους πάσχοντες από διαβήτη βρήκε τη λύση του με την κυκλοφορία μίας νέας κατηγορίας αντιδιαβητικών φαρμάκων των DPP4 αναστολέων, ένας εκπρόσωπος των οποίων είναι και η βιλνταγλιπτίνη. Η βιλνταγλιπτίνη έλαβε τον Οκτώβριο του 2012 έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να χορηγείται σε συνδυασμό με μία σταθερή δόση ινσουλίνης (με ή χωρίς μετφορμίνη) σε ασθενείς με διαβήτη τύπου ΙΙ, όταν η δίαιτα και η άσκηση μαζί με την ινσουλίνη δεν παρέχουν επαρκή γλυκαιμικό έλεγχο. Η δεύτερη ένδειξη αφορά τη χορήγηση της βιλνταγλιπτίνης μαζί με σουλφονυλουρία και μετφορμίνη ως τριπλή θεραπεία από το στόμα, όταν η δίαιτα και η άσκηση μαζί με τη διπλή θεραπεία (σουλφονυλουρία και μετφορμίνη) δεν έχουν επίσης τα απαιτούμενα αποτελέσματα. Η βιλνταγλιπτίνη, μπορεί επίσης να χορηγηθεί ακόμα και σε ασθενείς με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια καθώς και σε αιμοκαθαιρόμενους ασθενείς. Συμπερασματικά, οι κλινικές μελέτες έδειξαν ότι με την προσθήκη βιλνταγλιπτίνης στις παραπάνω θεραπείες, τα επεισόδια υπογλυκαιμίας στους πάσχοντες από διαβήτη τύπου ΙΙ δεν αυξάνονται σημαντικά σε σχέση με το εικονικό φάρμακο. Το σοβαρό πρόβλημα της υπογλυκαιμίας στους πάσχοντες από διαβήτη βρήκε τη λύση του με την κυκλοφορία μίας νέας κατηγορίας αντιδιαβητικών φαρμάκων των DPP4 αναστολέων, ένας εκπρόσωπος των οποίων είναι και η βιλνταγλιπτίνη. MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 / 35 Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 36 Σ Υ Ν Τ Ο Μ Η Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Η H Διαθεσιμότητα του Αλκοόλ Αλληλεπιδρά με Δημογραφικούς Παράγοντες στην Πρόβλεψη της Βίας Η διαθεσιμότητα του αλκοόλ σε περιοχές με υψηλή πυκνότητα πληθυσμού, χαμηλά εισοδήματα και περισσότερες εθνικές μειονότητες μπορεί να σχετίζεται με τη βία Το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο στα χαμηλά εισοδήματα, στις πολυκατοικημένες περιοχές με υψηλή πυκνότητα σημείων πώλησης αλκοόλ και ειδικά, μπαρ. Η μεγαλύτερη διαθεσιμότητα του αλκοόλ αυξάνει τη χρήση του, όπως και τη βία στους φοιτητές. Για να εξεταστεί η σχέση μεταξύ της παρουσίας σημείων λιανικής πώλησης αλκοόλ και της βία στην κοινότητα, ερευνητές συσχέτισαν τα ποσοστά νοσηλείας λόγω βίαιης επίθεσης με την πυκνότητα των σημείων πώλησης αλκοόλ σε κάθε περιοχή (ανά ταχυδρομική κώδικα) στην Καλιφόρνια, για 14 χρόνια. Τα καταστήματα χωρίστηκαν σε κάβες (42% των καταστημάτων), μπαρ (9%) και εστιατόρια που σερβίρουν αλκοόλ (49%). Η μεγαλύτερη πυκνότητα των σημείων πώλησης αλκοόλ και το υψηλότερο ποσοστό από μπαρ συνδεόταν με περισσότερες νοσηλείες λόγω επίθεσης, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό από κάβες συνδέθηκε με λιγότερες νοσηλείες λόγω επίθεσης. Αυτές οι επιδράσεις ήταν μεγαλύτερες σε περιοχές με περισσότερες μειονότητες, χαμηλότερο εισόδημα νοικοκυριών, υψηλότερη πυκνότητα πληθυσμού, παρουσία αυτοκινητοδρόμων, καθώς και μεγαλύτερη πυκνότητα καταστημάτων λιανικής πώλησης. Ο συσχετισμός μεταξύ μπαρ και νοσηλείας λόγω επίθεσης ήταν ισχυρότερος στις περιοχές με μεγαλύτερο ποσοστό μαύρων. Τα μπαρ επηρέασαν τον κίνδυνο βίας σε γειτονικές περιοχές, καθώς και στη δική τους. Αυτές οι αλληλεπιδράσεις διέφεραν ανάλογα με τα συγκεκριμένα δημογραφικά στοιχεία της εκάστοτε περιοχής. Σχόλιο: Η διαθεσιμότητα του αλκοόλ σε περιοχές με υψηλή πυκνότητα πλη- 36 / MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 θυσμού, χαμηλά εισοδήματα και περισσότερες εθνικές μειονότητες μπορεί να σχετίζεται με τη βία, λόγω των άμεσων συνεπειών της κατανάλωσης οινοπνεύματος, ή, ενδεχομένως, οι περιοχές στις οποίες η βία είναι πιο συχνή να έχουν περισσότερα σημεία πώλησης αλκοόλ. Σε κάθε περίπτωση, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μειώνει το κατώτατο όριο βίαιης συμπεριφοράς και θα πρέπει οι προσπάθειες για τη μείωση της βίας που σχετίζεται με την κατανάλωση να επικεντρωθούν στις γειτονιές στις οποίες η συσχέτιση είναι ισχυρότερη. Βιβλιογραφικές αναφορές: Mair C et al. Varying impacts of alcohol outlet densities on violent assaults: Explaining differences across neighborhoods. J Stud Alcohol Drugs 2013 Jan; 74:50 Ακόμα μια Φλεγμονώδη Νόσος που Σχετίζεται με Θρομβώσεις; Η δερματομυοσίτιδα ενδέχεται να σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά και αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, αλλά τα προκαταρκτικά δεδομένα δεν οδηγούν σε οριστικά συμπεράσματα. Η χρόνια φλεγμονή έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο ισχαιμικής νόσου του στεφανιαίου, εγκεφαλικού και περιφερικού αγγειακού συστήματος. Διάφορες εκθέσεις δείχνουν ότι η δερματομυοσίτιδα – μια συστημική διαταραχή χαρακτηριζόμενη από φλεγμονή του δέρματος και των μυών – σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο αθηροσκλήρωσης. Οι συγγραφείς χρησιμοποίησαν μια εθνική βάση δεδομένων ασφάλισης από το Ταϊβάν για να συγκρίνουν 907 ασθενείς με νέα διάγνωση δερματομυοσίτιδας (που προσδιορίζεται από την ταξινόμηση ICD-9) το 2001 με 4.535 αντίστοιχα άτομα σε ηλικία και φύλο χωρίς δερματομυοσίτιδα. Το κύριο αποτέλεσμα περιλάμβανε διάγνωση οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου ή Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 37 Σ Υ Ν Τ Ο Μ Η ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο κατά τη διάρκεια των επόμενων 2 ετών. Δεν υπήρξαν διαγνώσεις με ανεξάρτητη επαλήθευση. Για να μειωθούν ή να εξαλειφθούν οι επιδράσεις της θεραπείας με κορτικοστεροειδή, οι ερευνητές εξαίρεσαν τους ασθενείς με διάγνωση πριν από το 2001. Για να αποκλειστεί η εφαρμογή του κώδικα δερματομυοσίτιδας ως διάγνωση εξαίρεσης, απαιτήθηκε η χρήση του σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις. Οι ασθενείς με αμυοπαθητική δερματομυοσίτιδα περιελήφθησαν στην κοόρτη των ασθενών, αλλά ήταν δυσδιάκριτοι με τη διαγνωστική κωδικοποίηση από εκείνους με συμμετοχή των μυών. Σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου, οι ασθενείς με δερματομυοσίτιδα είχαν προσαρμοσμένους λόγους επικινδυνότητας 3,37 για έμφραγμα του μυοκαρδίου και 1,67 για εγκεφαλικό επεισόδιο. Είχαν επίσης σημαντικά περισσότερες συννοσηρότητες, συμπεριλαμβανομένου του διαβήτη, της υπέρτασης, της υπερλιπιδαιμίας, της στεφανιαίας νόσου και άλλων μορφών καρδιακής νόσου. Οι συγγραφείς δεν ήταν σε θέση να αξιολογήσουν παράγοντες κινδύνου, όπως η παχυσαρκία και το κάπνισμα. Σχόλιο: Ενδεχομένως οι φλεγμονώδεις ασθένειες να σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο αγγειακής νόσου. Ωστόσο, λόγω του σχεδιασμού της μελέτης αυτή, δεν αποδεικνύεται ότι η δερματομυοσίτιδα είναι μια από αυτές. Η παρουσία πολλαπλών παραγόντων κινδύνου, που πολλές συνδέονται συστηματική χρήση κορτικοστεροειδών, περιορίζει μια σαφή ερμηνεία των αποτελεσμάτων. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, φάρμακα όπως η μεθοτρεξάτη μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο για αγγειακά νοσήματα σε ασθενείς με ψωριασική και ρευματολογικές ασθένειες. Η παρούσα μελέτη δεν παρέχει πληροφορίες σχετικά με τη χρήση αυτών των φαρμάκων. Η ένταξη των ασθενών με αμυοπαθη- Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Η τική δερματομυοσίτιδα σε αυτήν την κοόρτη είναι ενδιαφέρουσα, αλλά θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οι διαφορές του κινδύνου σε αυτούς τους ασθενείς θα μπορούσαν να έχουν αξιολογηθεί. Συμπέρασμα: είναι λογικό να αξιολογούνται και να διαχειρίζονται οι παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου σε ασθενείς με δερματομυοσίτιδα και να εξετάζεται η πρώιμη χρήση φαρμακευτικής αγωγής για να μειωθεί ο κίνδυνος για αρτηριοσκλήρυνση. Βιβλιογραφικές αναφορές: Lai YT et al. Dermatomyositis is associated with an increased risk of cardiovascular and cerebrovascular events: A Taiwanese population-based longitudinal followup study. Br J Dermatol 2013 Jan 21 Οι Στατίνες Προστατεύουν από το Ηπατοκυτταρικό Καρκίνωμα; Ενδεχομένως, αλλά δεν συνιστάται η χρήση τους ως παράγοντες προφύλαξης σε μεγάλο αριθμό ατόμων που έχουν ανάγκη από θεραπεία. Προγενέστερες μελέτες δείχνουν ότι οι στατίνες μειώνουν τον κίνδυνο για ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα (HCC). Σε μελέτες in vitro και σε ζώα έχουν παρουσιάσει αντιπολλαπλασιαστικές, ανοσοτροποποιητικές, προαποπτωτικές και αντιαγγειογενετικές ιδιότητες. Για να διερευνήσουν περαιτέρω το αν η χρήση στατινών μειώνει τον κίνδυνο για HCC, ερευνητές πραγματοποίησαν μια συστηματική ανασκόπηση με μετα-ανάλυση τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών και μελετών παρατήρησης. Από τις 2.336 μελέτες που αναγνωρίστηκαν, οι 10 πληρούσαν τα κριτήρια ένταξης – 7 μελέτες παρατήρησης και 3 μελέτες που ανέφεραν συγκεντρωτικά δεδομένα από 26 τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες. Η μέση βαθμολογία ποιότητας των μελετών παρατήρησης ήταν 7 (εύρος: 2-9), με την υψηλότερη βαθμολογία να δείχνει την υψηλότερη ποιότητα. Πέντε μελέ- Ενδεχομένως οι φλεγμονώδεις ασθένειες να σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο αγγειακής νόσου. MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 / 37 Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 38 Σ Υ Ν Τ Ο Μ Η Η ακριβής οδός μετάδοσης μεταξύ των ανδρών αυτών (σίελος, αναπνευστικές εκκρίσεις ή άλλα σωματικά υγρά), δεν είναι γνωστή. Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Η τες χαρακτηρίστηκαν ως υψηλής ποιότητας. Συνολικά αναλύθηκαν 4.298 περιπτώσεις HCC σε 1.459.417 ασθενείς. Η χρήση στατίνης συσχετίστηκε με μειωμένο κίνδυνο για HCC (προσαρμοσμένη αναλογία πιθανοτήτων: 0,63, Διάστημα Εμπιστοσύνης 95%: 0,52 0,76). Παρατηρήθηκε σημαντική ετερογένεια μεταξύ των μελετών, η οποία αποδόθηκε στο πληθυσμό (Ασιάτες έναντι Δυτικών) και στο σχεδιασμό της μελέτης (παρατήρησης έναντι τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες). Όταν η ανάλυση περιορίστηκε στις τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές μόνο, το όφελος από τη μείωση του κινδύνου στη χρήση στατινών δεν ήταν πλέον παρατηρούμενο. Ο αριθμός των ατόμων που είχε ανάγκη για θεραπεία ήταν 5.209 σε όλους τους Ασιάτες και 57 σε εκείνους της υποομάδας υψηλού κινδύνου για τους Ασιάτες άνδρες με λοίμωξη από ηπατίτιδα Β. Σχόλιο: Με την πρώτη ματιά, η μείωση κατά 37% του κινδύνου για ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα που σχετιζόταν με τη χρήση στατινών φαίνεται πολλά υποσχόμενη, αλλά μετά από περαιτέρω ανάλυση, η προστατευτική δράση ανιχνεύτηκε μόνο σε μελέτες παρατήρησης και ο αριθμός ατόμων με ανάγκη για θεραπεία ήταν υψηλός, ακόμη και στους πληθυσμούς ασθενών υψηλού κινδύνου. Ως εκ τούτου, αυτή τη στιγμή, οι στατίνες δεν μπορούν να συστηθούν ως χημειοπροφύλαξη για το ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα. Βιβλιογραφικές αναφορές: Singh S et al. Statins are associated with a reduced risk of hepatocellular cancer: A systematic review and metaanalysis.Gastroenterology 2013 Feb; 144:323. Διηθητική Μηνιγγιτιδοκοκκική Νόσος σε Ομοφυλόφιλους Άνδρες Ερευνητές αναφέρουν ένα σύμπλεγ- 38 / MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 μα από διηθητικές λοιμώξεις μηνιγγιτιδόκοκκου της οροομάδας C στη Νέα Υόρκη σε ομοφυλόφιλους άνδρες. Ιστορικά, η πιο κοινή πηγή της μηνιγγοκοκκιδιακής λοιμώξεως σε ενήλικες είναι η έκθεση σε ασυμπτωματικά άτομα με ρινοφαρυγγικό αποικισμό. Σήμερα, ερευνητές στο Τμήμα Σωματικής και Ψυχικής Υγείας (DOHMH) και του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) στη Νέα Υόρκη αναφέρουν 18 περιστατικά διηθητικής Neisseria meningitidis της οροομάδας C (SCMD) μεταξύ Αυγούστου 2010 και Δεκεμβρίου 2012 σε ομοφυλόφιλους άνδρες. Για το 2012, η επίπτωση της διηθητικής μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου ανά 100.000 ενήλικες ηλικίας 18 έως 64 υπολογίστηκε σε 12,6 στους ομοφυλόφιλους άνδρες, σε σύγκριση με 0,16 στους μη ομοφυλόφιλους. Και οι 18 ασθενείς εισήχθησαν στο νοσοκομείο ενώ οι 5 αποβίωσαν. Η μέση ηλικία ήταν 32 ετών (εύρος: 2159) και 10 από τους άνδρες είχαν HIV. Τα στελέχη από 11 από τις 12 περιπτώσεις που αναφέρθηκαν το 2012 εμφάνιζαν στενή σχέση με το στέλεχος που απομονώθηκε κατά τη διάρκεια της επιδημίας SCMD στο Μπρούκλιν το 2006, ενώ 6 από τα τελευταία 7 στελέχη που απομονώθηκαν το 2012 ήταν σχεδόν απαράλλαχτα. Πολύ λίγες είναι οι διαθέσιμες κλινικές πληροφορίες γι’ αυτούς τους ασθενείς και δεν είναι σαφές αν όλοι είχαν μηνιγγίτιδα ή κάποιοι εμφάνιζαν κάποιο διαφορετικό διηθητικό σύνδρομο όπως μηνιγγοκοκκαιμία. Το τμήμα DOHMH έχει συστήσει τον εμβολιασμό όλων των ομοφυλόφιλων ανδρών στην πληγείσα γεωγραφική περιοχή. Σχόλιο: Αυτή η έκθεση περιγράφει έναν νέο πληθυσμό που φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ευάλωτος στη SCMD. Η ακριβής οδός μετάδοσης μεταξύ των ανδρών αυτών (σίελος, αναπνευστικές εκκρίσεις ή άλλα σωματικά υγρά), δεν είναι γνωστή. Η οροομάδα C περιλαμβάνεται στα διαθέσιμα εμβόλια και Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 39 Σ Υ Ν Τ Ο Μ Η η ανοσοποίηση θα πρέπει να είναι αποτελεσματική. Η συμμόρφωσης αυτού του πληθυσμού είναι μια άλλη ιστορία. Αναμφίβολα, είμαστε μόλις στην αρχή της επιδημίας αυτής. Βιβλιογραφικές αναφορές: Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Notes from the field: Serogroup C invasive meningococcal disease among men who have sex with men ― New York City, 2010–2012.MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2013 Jan 4; 61:1048. Χημική Άμβλωση - Τι Συμβαίνει αν η Εγκυμοσύνη Συνεχιστεί; Σχετικά σπάνιες οι δυσπλασίες της έκθεσης σε μιφεπριστόνη μετά από το πρώτο τρίμηνο. Η μιφεπριστόνη σε συνδυασμό με τη μισοπροστόλη είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην πρόκληση αποβολής σε μέχρι και 10 εβδομάδων κύηση. Σε κλινικές δοκιμές, η εγκυμοσύνη συνεχίστηκε μόνο στο 1% των γυναικών που χρησιμοποίησαν αυτό το σχήμα πριν από τις 8 εβδομάδες κύησης. Το αν αυτού του είδους η κύηση φέρει επιπλέον κινδύνους για δυσμορφίες στο έμβρυο εξακολουθεί να παραμένει ασαφές. Τα έτη μεταξύ 1997 και 2010, γάλλοι ερευνητές μελέτησαν τα αποτελέσματα από 46 εγκυμοσύνες που συνεχίστηκαν και μετά την έκθεση σε μιφεπριστόνη μόνο και 59 μετά από έκθεση σε μιφεπριστόνη και μισοπροστόλη πριν από τις 13 εβδομάδες κύησης. Οι τιμές των μειζόνων συγγενών Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Η δυσπλασιών στις εγκυμοσύνες που συνεχίστηκαν ήταν παρόμοιες και στις δύο ομάδες. Το συνολικό ποσοστό ήταν 4,2%, ελαφρώς υψηλότερο από ότι αναμενόταν στο γενικό πληθυσμό (1%-3%), αν και το διάστημα εμπιστοσύνης ήταν ευρύ (95% CI: 1,2% έως 10,4%). Το ποσοστό των αποβολών (9,6%) ήταν επίσης κοντά σε αυτό που αναφέρθηκε για το γενικό πληθυσμό. Σχόλιο: Δεδομένου ότι οι μισές από τις γυναίκες αυτές έλαβαν 600 mg μιφεπριστόνης (τριπλή δόση από αυτή που συνήθως χρησιμοποιείται στις ΗΠΑ), τα ευρήματα μπορεί να θεωρηθούν καθησυχαστικά. Οι έξι περιπτώσεις μειζόνων ή ελασσόνων δυσπλασιών δεν εμφάνισαν κάποιο εμφανές μοτίβο. Παρά το γεγονός ότι καμία από τις συμμετέχουσες δεν είχε χρησιμοποιήσει άλλα δυνητικά τερατογόνα φάρμακα, θα πρέπει να συνεχιστούν οι προσπάθειες παρακολούθησης, καθώς τα αποτελέσματα της μητρικής χρήσης αλκοόλ ή καπνού δεν εξετάστηκαν. Η μισοπροστόλη έχει συσχετιστεί με το σύνδρομο Möbius (μια σπάνια εκ γενετής νευρολογική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από παράλυση και αδυναμία να μετακινηθούν τα μάτια από τη μία πλευρά στην άλλη). Ωστόσο, ο απόλυτος κίνδυνος για αυτή τη διαταραχή είναι μόνο 1 ανά 2000 εγκυμοσύνες με έκθεση σε μισοπροστόλη. Βιβλιογραφικές αναφορές: Stephansson O et al. Selective serotonin reuptake inhibitors during pregnancy and risk of stillbirth and infant mortality. JAMA2013 Jan 2; 309:48. Οι έξι περιπτώσεις μειζόνων ή ελασσόνων δυσπλασιών δεν εμφάνισαν κάποιο εμφανές μοτίβο. MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 / 39 Medical_soma_216 α ς ή ν ς ν ς η α ς 3 V ς 2 ) α υ ς ο η ν ή V n 3/22/13 4:14 PM Page 40 Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 41 Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 42 Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 43 Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 44 Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 45 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ: RIBRAIN® ΔΙΣΚΙΑ ΤΩΝ 12 MG/TAB Betahistine mesilate 12 mg/TAB που αντιστοιχεί σε Betahistine 4,98 mg/TAB ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Θεραπευτικές ενδείξεις: Ίλιγγοι καθώς και διαταραχές της ακοής λαβυρινθικής αιτιολογίας (νόσος του MΕΝΙERE). Δοσολογία & τρόπος χορήγησης: Δοσολογία: Η θεραπεία με RIBRAIN αρχίζει με 12 mg 3 φορές την ημέρα για μια εβδομάδα και συνεχίζεται με 6 mg 3 φορές (μισό δισκίο) την ημέρα για όσο διαρκούν τα συμπτώματα. Τρόπος χορήγησης: Λαμβάνεται από το στόμα. Τα δισκία καταπίνονται αμάσητα κατά τη διάρκεια των γευμάτων. Αντενδείξεις: Υπερευαισθησία στη Betahistine ή σε κάποιο από τα συστατικά του φαρμάκου. Αντενδείκνυται επίσης η χρήση του RIBRAIN σε παιδιά και εγκύους καθώς και σε ασθενείς με βρογχικό άσθμα, πεπτικό έλκος ή φαιοχρωμοκύττωμα. Ιδιαίτερες προειδοποιήσεις & ιδιαίτερες προφυλάξεις κατά τη χρήση: Απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στη χορήγηση του φαρμάκου σε ασθενείς με άσθμα ή πεπτικό έλκος. Οι ασθενείς με σπάνια κληρονομικά προβλήματα δυσανεξίας στη γαλακτόζη, έλλειψη λακτάσης Lapp ή κακή απορρόφηση γλυκόζης - γαλακτόζης δεν πρέπει να πάρουν αυτό το φάρμακο. Αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα και άλλες μορφές αλληλεπίδρασης: Ανταγωνίζεται τη δράση των αντιισταμινικών. Κύηση και γαλουχία: Χρήση κατά την κύηση: Αντενδείκνυται η χορήγηση του φαρμάκου κατά τη διάρκεια της κύησης. Xρήση κατά τη γαλουχία: Δεν συνιστάται η χορήγηση του φαρμάκου κατά τη διάρκεια της γαλουχίας. Επίδραση στην ικανότητα οδήγησης και χειρισμού μηχανημάτων: Δεν επιδρά. Ανεπιθύμητες ενέργειες: Συχνές: Γαστραλγία, ερυγές, ναυτία, έμετος, ξηροστομία, διάρροια. Σπάνιες: Κεφαλαλγία, εξασθένιση,οπισθοστερνικό άλγος, υπνηλία, αντιδράσεις υπερευαισθησίας. Πολύ σπάνιες: Θρομβοπενία, αύξηση των τιμών των τρανσαμινασών. Υπερδοσολογία: Σε περίπτωση τυχαίας λήψης δοσολογίας μεγαλύτερης από τη θεραπευτική, εκδηλώνονται συμπτώματα ανάλογα με τα προκαλούμενα από την ισταμίνη. Συνιστάται χορήγηση αντιισταμινικών. ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ: ATC code: NO7AO1 Φαρμακοθεραπευτική κατηγορία: Φάρμακα κατά του ιλίγγου. Φαρμακοδυναμικές ιδιότητες: Το μόριο της Betahistine mesilate παρουσιάζει χημική δομή παρόμοια με αυτή του μορίου της ισταμίνης. Σ’ αυτή την ομοιότητα αποδίδεται η αγγειοδιασταλτική δράση της Betahistine. Λόγω της μικρής διαφοροποίησης στη χημική δομή των μορίων, η Betahistine δεν παρουσιάζει, σε θεραπευτικές δόσεις, τις παρενέργειες της ισταμίνης. Μελέτες σε πειραματόζωα αποδεικνύουν ότι η Βetahistine δρα στο επίπεδο της μικροκυκλοφορίας προκαλώντας αγγειοδιαστολή των αρτηριακών τριχοειδών, με συνέπεια την αύξηση της αιματικής ροής. Η δράση εντοπίζεται ιδιαίτερα στο επίπεδο του έσω ωτός (λαβυρίνθου), με αποτέλεσμα τη βελτίωση της αιμά- ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ: VERTIGOVOMEX ® ΠΟΙΟΤΙΚΗ & ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ: Κάθε καψάκιο ελεγχόμενης αποδέσμευσης, σκληρό περιέχει: Dimenhydrinate 120mg, Nicotinic Acid 75mg, Pyridoxine hydrochloride 30mg. Για τον πλήρη κατάλογο των εκδόΦΑΡΜΑΚΟΤΕΧΝΙΚΗ ΜΟΡχων βλέπε παράγραφο: Κατάλογος με τα έκδοχα.Φ ΦΗ: Kαψάκιο ελεγχόμενης αποδέσμευσης, σκληρό. ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Θεραπευτικές ενδείξεις: • Bραχυχρόνια θεραπεία των ιλίγγων. ΞΣυνοδά συμπτώματα: Έμετος, ναυτία, εφιδρώσεις κ.λ.π. Δοσολογία & τρόπος χορήγησης: Τρόπος χορήγησης: Καψάκιο ελεγχόμενης αποδέσμευσης 120 mg: Από του στόματος. Δοσολογία: Για συντήρηση σε χρόνιες καταστάσεις: 1 καψάκιο ελεγχόμενης αποδέσμευσης 120 mg το πρωΐ και 1 το βράδυ. Σημ.: Oι δοσολογίες αυτές μπορoύν να αυξηθούν στο διπλάσιο εάν κριθεί αναγκαίο. Αντενδείξεις: Υπερευαισθησία στις δραστκές ουσίες ή σε κάποιο από τα έκδοχα. - Καρδιακή ανεπάρκεια - Έμφραγμα μυοκαρδίου - Επιληψία - Εκλαμψία - Οξείες αιμορραγίες - Κύηση - Γλαύκωμα κλειστής γωνίας. Δεν χορηγείται σε παιδιά κάτω των 15 ετών. Ιδιαίτερες προειδοποιήσεις & ιδιαίτερες προφυλάξεις κατά τη χρήση: Απαιτείται προσοχή στους ηλικιωμένους ασθενείς που παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευαισθησία στην ορθοστατική υπόταση και σε ασθενείς με ηπατική ή νεφρική ανεπάρκεια λόγω του κινδύνου συσσώρευσης. Σε περίπτωση χορηγήσεως υψηλών δόσεων είναι δυνατό να εμφανισθεί υπνηλία. Επίσης, απαιτείται προσοχή όταν χορηγούνται συγχρόνως ωτοτοξικά φάρμακα, διότι το Vertigo-Vomex® είναι δυνατό να συγκαλύψει τα συμπτώματα της ωτοτοξικότητας. Αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα και άλλες μορφές αλληλεπίδρασης: Το Vertigo-Vomex® δεν πρέπει να χορηγείται ταυτοχρόνως με φάρμακα κατασταλτικά του ΚΝΣ (αντικαταθλιπτικά, ιμιπραμίνης, αντιχολινεργικά, κατά του πάρκινσον, ατροπινικά, αντισπασμωδικά, νευροληπτικές φαινοθειαζίνες, παράγωγα μορφίνης, αναλγητικά, αντιβηχικά, βενζοδιαζεπίνες, βαρβιτουρικά, υπνωτικά, Κύηση και γαλουχία: Χρήση κατά κεντρικά αντιϋπερτασικά) και οινόπνευμα.Κ την κύηση: Αντενδείκνυται η χορήγηση του φαρμάκου κατά τη διάρκεια της κυήσεως. Χρήση κατά τη γαλουχία: Δεν συνιστάται η χορήγηση του φαρμάκου κατά τη διάρκεια της γαλουχίας, διότι η Dimenhydrinate διαπερνά στο μητρικό γάλα. Επίδραση στην ικανότητα οδήγησης και χειρισμού μηχανημάτων: Σε περίπτωση χορηγήσεως υψηλών δόσεων είναι δυνατό να εμφανισθεί υπνηλία και πρέπει να αποφεύγεται η οδήγηση και ο χειρισμός πολύ- τωσης του έσω ωτός. Η Betahistine ελέγχει τη διαπερατότητα των τριχοειδών αγγείων του έσω ωτός, με αποτέλεσμα την ελάττωση της αυξημένης πίεσης της ενδολέμφου. Φαρμακοκινητικές ιδιότητες: H Βetahistine mesilate απορροφάται ταχύτατα όταν χορηγείται από το στόμα. Απεκκρίνεται από το ουροποιητικό υπό τη μορφή ενός μεταβολίτη, του 2-πυριδυλο- οξεικού οξέος. Η απέκκριση ολοκληρώνεται σε 24 ώρες περίπου. Η ημιπερίοδος ζωής είναι περίπου 3,5 ώρες. Η λήψη τροφής επιβραδύνει την απορρόφηση της Betahistine (μείωση της Cmax περίπου 30%) χωρίς να μεταβάλλεται το ποσό που απορροφάται. Προκλινικά στοιχεία για την ασφάλεια: Μελέτες οξείας τοξικότητας σε μύες και επίμυες έδωσαν τις ακόλουθες τιμές (LD 50): 3450 mg/kg και 6300 mg/kg αντιστοίχως. Χρόνια τοξικότητα δεν παρατηρήθηκε, ούτε τερατογόνος δράση. ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Κατάλογος με τα έκδοχα: Maize starch, lactose monohydrate, microcrystalline cellulose, colloidal anhydrous silica, magnesium stearate, carmellose sodium. Ασυμβατότητες: Kαμμία γνωστή. Φύση και συστατικά του περιέκτη: ΔΙΣΚΙΑ ΤΩΝ 12 MG/TΑΒ Κουτί που περιέχει 5 PVC/PVDC Aluminium blisters με 10 δισκία το καθένα. Οδηγίες χρήσης / χειρισμού: Δεν απαιτούνται. Κάτοχος της άδειας κυκλοφορίας : GALENICA A.E, Ελευθερίας 4, 145 64 Κηφισιά, Τηλ.: 210 52 81 700. ΛΙΑΝ. ΤΙΜΗ: 13,92e πλοκων μηχανημάτων. Ανεπιθύμητες ενέργειες: -ΚΝΣ: • Υπνηλία ή καταστολή, κυρίως κατά την έναρξη της θεραπείας. • Αντιχολινεργικά συμπτώματα ξηροστομία, δυσκοιλιότητα, μυδρίαση, ταχυκαρδία, κατακράτηση ούρων. • Ορθοστατική υπόταση. • Κεφαλαλγία. • Πρόβλημα ισορροπίας, ζαλάδα, μείωση της συγκέντρωσης και της μνήμης, κυρίως στους ηλικιωμένους, σύγχυση παραισθήσεις. • Πιο σπάνια, συμπτώματα διέγερσης, νευρικότητας, αϋπνίας. -Αιματολογικά: λευκοπενία, ουδετεροπενία, θρομβοκυτοπενία αιμολυτική αναιμία. -Αντιδράσεις υπερευαισθησίας: ερύθυμα, έκζεμα, πορφύρα, κνίδωση, οίδημα, πιο σπάνια οίδημα Quincke, αναφυλακτικό σοκ. Άλλα: Θάμβος οράσεως. Υπερδοσολογία: Φαρμακευτικές δηλητηριάσεις με Vertigo-Vomex® δεν έχουν αναφερθεί. Αν όμως από λάθος ληφθεί υπερβολική δόση του φαρμάκου, η θεραπεία είναι συμπτωματική. Τα συμπτώματα που υπερισχύουν είναι η νευρικότητα, οι παραισθήσεις, ασυγχρονισμός, σπασμοί, διαστολή της κόρης του ματιού, ερύθημα προσώπου και υπερθερμία που εμφανίζονται πιο συχνά. Στην τελική φάση παρουσιάζεται κώμα και καρδιοαναπνευστική κατάρρευση. Προκλινικά στοιχεία για την ασφάλεια: Οι μελέτες που έγιναν για να διευκρινισθεί η οξεία τοξικότητα της διμενυδρινάτης δείχνουν ότι η oυσία αυτή διαθέτει έναν ευρύτατο θεραπευτικό δείκτη. Οι μελέτες υποξείας τοξικότητας δεν δείχνουν καμμία αξιόλογη τοξική δράση για τη Διμενυδρινάτη. Σε μελέτες που έγιναν για να διαπιστωθεί η τοξικότητα του νικοτινικού οξέος, διαπιστώθηκε ότι το νικοτινικό οξύ δεν είναι γενικώς τοξικό. Στις μελέτες αυτές δεν παρατηρήθηκε κάποια βλαβερή επίδραση στην υγεία των πειραματόζωων. Η βιταμίνη Β6 και τα παράγωγά της (πυριδοξόλη, πυριδοξάλη και πυριδοξαμίνη) δεν είναι καθόλου τοξικά. ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Κατάλογος με τα έκδοχα: Καψάκιο ελεγχόμενης αποδέσμευσης, σκληρό (120+75+30) mg/CAP: Neutral pellets (sucrose, maize starch), polyvidone, shellac, talc, indigotine E 132, quinoline yellow E 104, erythrosine E 127, titanium dioxide E 171, gelatin. Φύση και συστατικά του περιέκτη: Καψάκιο ελεγχόμενης αποδέσμευσης, σκληρό (120+75+30) mg/CAP: Koυτί που περιέχει 2 blisters με 10 κάψουλες το καθένα. Κάτοχος της άδειας κυκλοφορίας: GALENICA A.E., Ελευθερίας 4, 145 64 Κηφισιά, Τηλ.: 210 5281700, Fax: 2105245939. ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΔΕΙΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΠΡΩΤΗΣ ΑΔΕΙΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: 11-3-1992 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: 03-11-2009 ΛΙΑΝ. ΤΙΜΗ: 11,29 e Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 46 Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Page 47 Medical_soma_216 3/22/13 Φ 4:14 PM Α Page 48 Ρ Μ Α Κ Ο Λ Ο Γ Ι Ο ΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΓΕΝΟΣΗΜΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΑΠΟ ΤΟ GENERICS CONFERENCE Έλλειψη πολιτικής, χαμένες ευκαιρίες Της Νεκταρίας Καρακώστα T α γενόσημα καλύπτουν μόλις το 15% της αγοράς φαρμάκων στην Ελλάδα, όταν το αντίστοιχο ποσοστό σε άλλες προηγμένες ευρωπαϊκές χώρες αγγίζει το 70%. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, η ελληνική αγορά γενοσήμων φαρμάκων θα μπορούσε να αναδειχθεί σε μοχλό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, αν υπήρχε ξεκάθαρο πλαίσιο κινήτρων για την χρήση τους, όπως επισημάνθηκε στο πλαίσιο του πρώτου Generics Conference, που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στην Αθήνα. Παρά το γεγονός όμως ότι η Πολιτεία ευαγγελίζεται στις δηλώσεις της την αξία που θα έχουν τα γενόσημα για τον περιορισμό της φαρμακευτικής δαπάνης (ποιος δεν θυμάται τους πανηγυρισμούς του πρώην υπουργού Υγείας Ανδρέα Λοβέρδου για τους ηλεκτρονικούς διαγωνισμούς που θα εξοικονομούσαν δισεκατομμύρια για το ελληνικό δημόσιο;) εδώ και 28 μήνες δεν έχει τιμολογηθεί ούτε ένα νέο γενόσημο και ούτε ένα καινοτόμο φάρμακο! Θυμίζουμε ότι στον περίφημο ηλεκτρονικό διαγωνισμό του Α. Λοβέρδου, είχαν δοθεί εκπτώσεις της τάξης του 95% σε αρκετά φάρμακα ευρείας κατανάλωσης. Ακολούθησαν άλλοι δύο παρεμφερείς διαγωνισμοί της ΕΠΥ. Όμως κανένα φάρμακο δεν προμηθεύτηκαν τα νοσοκομεία, σε συνέχεια αυτών των διαγωνισμών! Με βάση τα στοιχεία της επιτροπής προμηθειών υγείας (ΕΠΥ), από τους 3 διαγωνισμούς κανένας δεν έχει ολοκληρωθεί, λόγω γραφειοκρατικών διαδικασιών και ενστάσεων. Εξαίρεση αποτελεί ο πρώτος πιλοτικός διαγωνισμός που έγινε σε 48 / MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 3 νοσοκομεία. Και πάλι όμως, τα φάρμακα δεν έφτασαν ποτέ στα νοσοκομεία, καθώς η προμηθεύτρια εταιρεία, απεδείχθη ότι δε διέθετε τον απαραίτητο αριθμό φαρμάκων για να τα εφοδιάσει. Την ίδια ώρα, σύμφωνα με μελέτης της προϊσταμένης του Οικονομικού Τμήματος του νοσοκομείου «Ελπίς», Γωγώς Οικονομοπούλου, ούτε ένα νοσοκομείο δεν έχει πετύχει τον μνημονιακό στόχο το 50% της κατανάλωσης φαρμάκων να αφορά φθηνά γενόσημα σκευάσματα, ενώ η πολιτική γενοσήμων παραμένει αποσπασματική. Σύμφωνα με τη μελέτη του νοσοκομείου Ελπίς, τα πανεπιστημιακά νοσοκομεία δεν ξεπέρασαν το 20% και τα δημόσια νοσοκομεία μετά βίας άγγιξαν το 30% της κατανάλωσης σε γενόσημα. Στη λίστα με τα πιο σπάταλα νοσοκομεία συμπεριλαμβάνονται ιδρύματα-πυλώνες όπως, για παράδειγμα, ο Ευαγγελισμός, το Λαϊκό, το Αττικόν, το Παίδων Αγία Σοφία, η Σωτηρία, αλλά και νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης, όπως το ΑΧΕΠΑ. Tι φταίει; O πρόεδρος του ΕΟΦ κ. Γιάννης Τούντας, μιλώντας στο Generics Conference, στάθηκε στο γεγονός ότι ενώ στα νοσοκομεία χρησιμοποιούνται ευρέως τα γενόσημα, δεν συμβαίνει το ίδιο στα φαρμακεία, με αποτέλεσμα να μην διευρύνεται το μερίδιο τους στην αγορά. Ο κ. Νίκος Μπουφίδης, Ταμίας ΠΕΦ, Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος, Ομίλου Bennett, υπογράμμισε ότι ενώ τα φάρμακα έχουν υποστεί αλλεπάλληλες μειώσεις, το θέμα της δραστικής Medical_soma_216 3/22/13 4:14 PM Φ Α Page 49 Ρ Μ ουσίας δεν μπορεί να λειτουργήσει θετικά, γιατί δεν δίνονται επαρκή κίνητρα στους γιατρούς για να συνταγογραφούν βάσει αυτής. Ανέφερε μάλιστα το παρά- Α Κ Ο Λ Ο Γ Ι Ο δειγμα της Γαλλίας, όπου οι γιατροί παίρνουν ως μπόνους δύο μισθούς ετησίως αν το 50% των φαρμάκων που συνταγογραφούν είναι γενόσημα. Ισχυρό όπλο Ο πρόεδρος του ΣΦΕΕ, κ. Κωνσταντίνος Μ. Φρουζής, μιλώντας στο συνέδριο για τα γενόσημα, εξέφρασε την εκτίμηση ότι «τα ελληνικά επώνυμα γενόσημα φάρμακα μπορούν να καθιερωθούν σε ένα ισχυρό όπλο στην αντιμετώπιση ασθενειών, συγκρατώντας παράλληλα το κόστος θεραπείας σε χαμηλά ελεγχόμενα επίπεδα». Ο κ. Φρουζής επεσήμανε ότι η ανάπτυξη των γενοσήμων αποτελεί για τα κράτη βασικό στοιχείο στη χάραξη στρατηγικής υγείας, καθώς με την εξοικονόμηση που προάγουν, συμβάλλουν καίρια στην απελευθέρωση πόρων για επενδύσεις σε νέες καινοτόμες θεραπείες προς όφελος της μακροζωίας. «Τα γενόσημα φάρμακα σε συνδυασμό με τα πρωτότυπα» είπε, «αποτελούν δύο απόλυτα συμπληρωματικές κατηγορίες. Τα μεν γενόσημα μειώνουν σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο τις δαπάνες για φάρμακα, ενώ τα πρωτότυπα και τα νέα σκευάσματα μειώνουν δραστικά τις συνολικότερες δαπάνες υγείας όπως τις νοσοκομειακές, που έχουν και πολλαπλή επιβάρυνση στα Συστήματα Υγείας». Παρόλα αυτά, η ηγεσία του υπουργείου Υγείας επιμένει στη λογική της μείωσης των τιμών, της μη πληρωμής, του κουρέματος, των rebates και του clawback. «Η ταυτόχρονη εφαρμογή όλων των μέτρων φαρμακευτικής πολιτικής που κατά καιρούς έχουν εφαρμοστεί σε άλλες χώρες με άλλες ιδιαιτερότητες, χωρίς συγκεκριμένη χρονική αλληλουχία, δεν αρκεί για να συνθέσει ένα βιώσιμο πλαίσιο φαρμακευτικής πολιτικής και πολύ περισσότερο πολιτικής γενοσήμων», υπογράμμισε από την πλευρά του ο Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας (Π.Ε.Φ.), Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 / 49 Medical_soma_216 3/22/13 Φ 4:14 PM Α Page 50 Ρ Μ Α Κ Ο Λ Ο Γ Ι Ο πρόσφατη έρευνα του ΙΟΒΕ, η οποία καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η εγχώρια φαρμακοβιομηχανία συνιστά έναν από τους τομείς της οικονομίας στους οποίους εντοπίζονται στρατηγικά πλεονεκτήματα, είτε με την έννοια των ώριμων δυνατοτήτων είτε με την έννοια της ευνοϊκής συγκυρίας και των εν δυνάμει αναπτυξιακών προοπτικών. Στη μελέτη του IOBE, η συμβολή του κλάδου στο ΑΕΠ της χώρας εκτιμάται στα 2,8 δισ. ευρώ. Με βάση δε τους εκτιμώμενους πολλαπλασιαστές, υπολογίζεται ότι για κάθε 1.000 ευρώ που δαπανώνται για την αγορά φαρμάκων τα οποία παράγονται στην Ελλάδα, το ΑΕΠ της χώρας ενισχύεται κατά 3.420 ευρώ. της Libytec Φαρμακευτική Α.Ε., κ. Θεόδωρος Κωλέτης. Tι κι αν η McKinsey έχει επισημάνει εδώ και μήνες ότι η παραγωγή γενοσήμων φαρμάκων αναδεικνύεται μεταξύ των «οκτώ αναδυόμενων αστέρων», που μπορούν να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη της Ελλάδας; Η επίσημη πολιτεία δείχνει να ενδιαφέρεται μόνο για φοροεισπρακτικά μέτρα. «Θα πρέπει επιτέλους να υπάρξει ένα ξεκάθαρο πλαίσιο αναπτυξιακών κινήτρων για την εγχώρια παραγωγή. Είναι παράλογο η χώρα να εμφανίζει αφενός αρνητικό ισοζύγιο εισαγωγών – εξαγωγών στα φάρμακα που φθάνει τα 3 δις ετησίως και την ίδια στιγμή οι τρέχουσες πολιτικές για το φάρμακο να στραγγαλίζουν τον εγχώριο παραγωγικό ιστό. Θεωρώ ότι αυτή την κρίσιμη περίοδο θα πρέπει να εκμεταλλευτούμε τη σημαντική αναπτυξιακή δυναμική της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας προς όφελος της ελληνικής οικονομίας και κοινω- νίας», τόνισε ο κ. Κωλέτης. Τις αναπτυξιακές προοπτικές της εγχώριας φαρμακκοβιομηχανίας ανέπτυξε η κυρία Sarah Rickwood από την IMS Europe Thought Leadership Team, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Ο χώρος αυτός εμφανίζει τεράστιες ευκαιρίες ανάπτυξης μέχρι το 2020 και ιδιαίτερα όσον αφορά στις αναδυόμενες οικονομίες. Για τον λόγο αυτό, οι εταιρείες θα πρέπει να κάνουν προσεχτικά βήματα σε επίπεδο τεχνολογίας και θεραπειών, ενώ θα πρέπει ταυτόχρονα να εξετάσουν και το ζήτημα της πατέντας των ίδιων των γενοσήμων (…) Η πολιτεία πρέπει από την πλευρά της να διαχειριστεί με λεπτότητα το ζήτημα των τιμών και αφενός να ενθαρρύνει την ανάπτυξη των γενοσήμων, αφετέρου να διατηρήσει ένα τμήμα της αγοράς για τα καινοτόμα προϊόντα. Η ανάπτυξη στον τομέα αυτό θα έρθει κυρίως από εξειδικευμένους τομείς και λιγότερο από την πρωτοβάθμια περίθαλψη». Τα παραπάνω επιβεβαιώνει και 50 / MEDICAL EXPRESS / TEYXOΣ 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 Επτά προτεραιότητες To ΙΟΒΕ προτείνει τις ακόλουθες ποιοτικές προτεραιότητες, προκειμένου να δοθεί περαιτέρω ώθηση στον εγχώριο φαρμακευτικό κλάδο: • Λειτουργική αναβάθμιση του (ΕΟΦ) • Επίσημη καταγραφή της φαρμακευτικής δαπάνης • Διευθέτηση των χρεών των νοσοκομείων και του ΕΟΠΥΥ • Ενίσχυση της έρευνας με στόχο τη συστηματική προαγωγή της καινοτομίας • Ενίσχυση της εξωστρέφειας των ελληνικών φαρμακοβιομηχανιών, μέσω της διευκόλυνσης των σχετικών διαδικασιών • Προώθηση των κλινικών ερευνών μέσω της απλοποίησης του θεσμικού πλαισίου • Ενίσχυση δράσεων ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, ολοκλήρωση της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης ως εργαλείου εξορθολογισμού του όγκου και διασφάλιση ποιότητας παρεχόμενων υπηρεσιών και διασύνδεση με διαγνωστικά και θεραπευτικά πρωτόκολλα. Medical_exofyllo_216 3/22/13 4:34 PM Page 2 4:34 PM Page 1 > ΜΗΝΑΣ ΗΤΑΝ ΚΑΙ ΠΕΡΑΣΕ Κόντρα για τις ελλείψεις φαρμάκων > ΕΙΔΙΚΟ ΘΕΜΑ - Ο κίνδυνος των υπογλυκαιμικών επεισοδίων - Ισχυρισμοί Υγείας > Μ. ΠΙΤΣΙΛΙΔΗΣ Και μετά ήρθε η Τρόικα... > Θ. ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ (Ε) X+7 ΚΕΜΠ ΚΡ 385/1989 ESS P O ST Έτος 22 ο / Τεύχος 216 / ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ PR Medical Express PR 3/22/13 ES ST Medical_exofyllo_216 S PO ISSN 1106-3157 Μ. ΠΙΤΣΙΛΙΔΗΣ Α.Ε. ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ 102 166 74 ΓΛΥΦΑΔΑ e-mail: info@pitsilidis.gr ΣΥΝΕΝΤΕΞΗ Mats Bränström: Έπεσε το τελευταίο οχυρό της υπογονιμότητας ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΟ Έλλειψη πολιτικής, χαμένες ευκαιρίες Επισκεφτείτε τη νέα μας ιστοσελίδα w w w. m e d i c a l e x p r e s s . g r Username και Password στη σελίδα των περιεχομένων
© Copyright 2024 Paperzz
