N YGEIA 71:Layout 1 4/12/11 8:35 PM Page 1 Η καλή ψυχική υγεία των ανθρώπων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ανά- Π πτυξη του δυναµικού τους και την εκπλήρωση του κοινωνικού τους ρόλου, ροαγωγή και Αγωγή Ψυχικής Υγείας καθώς και για την απρόσκοπτη ανάπτυξη των κοινωνιών στις οποίες ανήκουν. Ωστόσο, οι ψυχικές ασθένειες παρουσιάζουν συνεχώς αυξητικές τάσεις στην Ε.Ε. και πλέον 1 στους 4 πολίτες έχει βιώσει τουλάχιστον µία φορά στη ζωή του κάποιο πρόβληµα ψυχικής υγείας. Η κατάθλιψη είναι ένα κυρίαρχο πρόβληµα υγείας σε πολλά κράτη – µέλη, ενώ η αυτοκτονία είναι µία από τις ση- ΠEPIEXOMENA 4 ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ & ΒΙΑ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ: Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Ε. ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΥ 5 ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΕ ΨΥΧΟΤΡΑΥΜΑΤΙΚΟ ΣΥΜΒΑΝ Γ. ΖΩΡΖΟΣ 6 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Ν. ΜΑΝΤΖΙΑΡΑ 7 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ «ΟΥΤΕ ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ, ΟΥΤΕ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟΣ, ΑΠΛΑ ∆ΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΣ!» Σ. ΤΡΙΛΙΒΑ, Τ. ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ & Σ. ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ 8 ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ ΣΤΗ ∆ΙΕΚ∆ΙΚΗΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ Γ. ΤΣΙΤΣΑΣ 9 ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ Κ. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ 10 Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ «ΣΥΝΕΧΕΙΑΣ ΣΤΗ ΦΡΟΝΤΙ∆Α» ΓΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ∆ΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ ΙΙ Μ. ∆ΟΥΚΑ 11 Η ∆ΙΟΙΚΗΣΗ ΕΝΟΣ ∆ΗΜΟΣΙΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΥΓΕΙΑΣ. -ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ ΟΙΟΝΕΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣΧ. ΨΑΡΟΠΟΥΛΟΣ µαντικότερες αιτίες θανάτου, αφού περίπου 55.000 ευρωπαίοι πολίτες ετησίως γίνονται αυτόχειρες. Ο στιγµατισµός παραµένει ακόµη, ως ένα βαθµό, ισχυρός, καθώς επικρατεί συχνά η αντίληψη ότι τα άτοµα που πάσχουν από ψυχική νόσο είναι επιθετικά και βίαια. Το ενδιαφέρον και οι προσπάθειες, σε ευρωπαϊκό αλλά και παγκόσµιο επίπεδο, στρέφονται πλέον στην προαγωγή της ψυχικής υγείας, µε στόχο όχι µόνο τη µείωση των παραγόντων κινδύνου για την πρόληψη των ψυχικών νόσων αλλά και την ενίσχυση των προστατευτικών προς την ψυχική υγεία παραγόντων. Τέτοιες δράσεις µπορούν να υλοποιηθούν σε ατοµικό επίπεδο και στο γενικό πληθυσµό ή σε υποοµάδες αυτού, όπως είναι τα παιδιά και οι έφηβοι, το εργατικό δυναµικό και οι ευπαθείς κοινωνικές οµάδες. Παράλληλα, µπορούν να συνίστανται σε προγράµµατα τοπικής κοινοτικής ανάπτυξης, κοινωνικής επανένταξης ατόµων που αντιµετωπίζουν προβλήµατα ψυχικής υγείας και σε εκστρατείες για τη βελτίωση των γνώσεων και την αύξηση της ευαισθητοποίησης των πολιτών για την ψυχική υγεία. Σηµαντικοί παράγοντες για τη συστηµατική υλοποίηση και επιτυχία τέτοιων προσπαθειών είναι η ύπαρξη µίας εθνικής στρατηγικής και των διατοµεακών συνεργασιών. 12 Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗΣ Μ.Τ. ΧΑΤΖΕΛΛΗ 13 Η ΥΠΟΤΙΜΗΜΕΝΗ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ. ΑΝΑ∆ΥΟΜΕΝΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Ε. ΦΕΡΕΚΥ∆ΟΥ 14-15 ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 16 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 17 ΝΕΕΣ ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ 18 ΠΡΟΣΕΧΗ ΣΥΝΕ∆ΡΙΑ Κατερίνα Γιαννοπούλου Ψυχολόγος, MSc. Προαγωγής και Αγωγής Υγείας NEA YΓEIA Τριµηνιαίο Ενηµερωτικό Περιοδικό Αλεξανδρουπόλεως 25, 115 27 Αθήνα • τηλ.: 210 - 7482015, fax: 210 - 7485872, e-mail: chsr@med.uoa.gr, website: www.neahygeia.gr Γραµµατεία Σύνταξης: Χριστίνα ∆ηµητρακάκη, Ηρώ Σχορετσανίτη, Χριστίνα Βλαχοπούλου, ∆ήµητρα Πετανίδου Καλλιτεχνική Επιµέλεια: Κώστας Βοσταντζόγλου Εκδότης: Χριστίνα ∆ηµητρακάκη, • Ιδιοκτήτης: Χριστίνα ∆ηµητρακάκη, Παραγωγή - Εκτύπωση: Άρτιον Γραφικές Τέχνες ΑΒΕΕΕ • Εξώφυλλο: Paul Klee N YGEIA 71:Layout 1 4/12/11 8:35 PM Page 2 Η βία που αναπτύσσεται µεταξύ των µαθητών στο Ε κφοβισµός και Βία στα Σχολεία: Η Συµβολή των Προγραµµάτων Προαγωγής και Αγωγής Υγείας πλαίσιο του σχολείου δεν αποτελεί πρόσφατο κοινωνικό φαινόµενο. Στις χώρες της ∆υτικής Ευρώπης και των ΗΠΑ, τα κρούσµατα ενδοσχολικής βίας αυξάνουν συνεχώς, ενώ τις τελευταίες δεκαετίες ανάλογα περιστατικά παρατηρούνται και στην Ελλάδα, σύµφωνα µε αποτελέσµατα σχετικών ερευνών που διεξάγονται κατά καιρούς στα σχολεία της χώρας. Η σχολική βία ανάµεσα στους µαθητές περιλαµβάνει ποικίλες µορφές - σωµατική, λεκτική, ψυχολογική και κοινωνική - και εκδηλώνεται µε διάφορες πράξεις όπως ξυλοδαρµοί, φραστικές επιθέσεις, απειλές, εκβιασµοί, σεξουαλική παρενόχληση, αποκλεισµός και αποµόνωση από τις κοινωνικές συναναστροφές, κ.α. Συγκεκριµένα, σε διεθνές επίπεδο, περίπου το 15% Υγείας, το Συµβούλιο της Ευρώπης και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα συνηγορούν στ’ ότι η ανάπτυξη προγραµµάτων προαγωγής και αγωγής της υγείας στα σχολεία, συµβάλλει στον περιορισµό των φαινοµένων που απειλούν τη σωµατική και ψυχική υγεία των µαθητών και συντελούν στον κοινωνικό τους αποκλεισµό. Η ανάλυση των δεδοµένων από 207 προγράµµατα που είχαν ως στόχο την καταπολέµηση των παραγόντων εκείνων που ελλοχεύουν κινδύνους στα σχολεία, απέδειξε ότι τα προγράµµατα εκείνα που µεταδίδουν δεξιότητες ζωής, επικοινωνιακές ικανότητες και προσαρµοστικότητα απέναντι στις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε περιβάλλοντος είχαν συγκριτικά µε τα υπόλοιπα προγράµµατα την µεγαλύτερη αποτελεσµατικότητα (Tobler,1992). Η εφαρµογή των προγραµµάτων προαγωγής και των µαθητών έχουν βιώσει συµπεριφορές εκφοβισµού. Οι συµπεριφορές αυτές παρατηρούνται συ- αγωγής υγείας στα σχολεία, ελαχιστοποίησε τις πιθανότητες εµφάνισης της σχολικής βίας και του εκχνότερα στις ηλικίες 8 έως 15 ετών. φοβισµού, ενώ συγχρόνως λειτούργησε αποτρεπτικά την Ελλάδα, τα δεδοµένα ερευνών αποκαλύπτουν και στη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών στο µαθητικό ότι το 10% - 15% των µαθητών όλων των βαθµίδων πληθυσµό (World Health Organization, 1997). υπόκεινται σε κάποια µορφή βίας στο σχολείο, ενώ ταυτόχρονα κοντά στο 10% ανέρχεται το ποσοστό αυτόχρονα µε την αποτροπή πράξεων εκφοβισµού, των µαθητών που παραδέχονται ότι έχουν προβεί σε απειλών και επιθέσεων, οι µαθητές ήταν σε θέση, ανάλογες ενέργειες. Τα περιστατικά ενδοσχολικής µέσω των προγραµµάτων αυτών, να διαχειρίζονται βίας και εκφοβισµού εµφανίζονται πιο συχνά στο δη- καλύτερα τα συναισθήµατα τους, να αυξήσουν την µοτικό και στο γυµνάσιο ενώ στο λύκειο µειώνονται αυτοεκτίµησή τους και µε την αλλαγή στάσεων και σταδιακά. συµπεριφοράς να υιοθετήσουν θετικές στάσεις και Σ Τ Όσον αφορά στο φύλο, τα αγόρια εµπλέκονται σε περιστατικά βίας σε σχέση µε τα κορίτσια σε αναλογία 3 προς 1. Επιπλέον, παρατηρείται συσχέτιση του κάθε φύλου µε συγκεκριµένη µορφή βίας, καθώς τα αγόρια τείνουν να εµπλέκονται περισσότερο σε περιστατικά σωµατικής βίας σε αντίθεση µε τα κορίτσια που φαίνεται να λαµβάνουν µέρος σε λεκτικά περιστατικά βίας. τρόπους ζωής (World Health Organization,1997). Η αποτελεσµατική εφαρµογή των προγραµµάτων αυτών σε άλλες χώρες, δηµιουργεί και στην χώρα µας την ανάγκη για άµεση εφαρµογή τους και στο εκπαιδευτικό µας σύστηµα, καθώς συµβάλλουν αποφασιστικά, µέσα από την ενεργητική και βιωµατική µάθηση, στην µετάδοση και αφοµοίωση λειτουργικών συµπεριφορών, γνωστικών σχηµάτων και τρόπων ι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις του εκφοβισµού και σκέψης εκ µέρους των µαθητών. της βίας στα παιδιά που την υφίστανται είναι πολλές επιτυχία των προγραµµάτων προαγωγής και αγωκαι σοβαρές, καθώς είναι σε θέση να επηρεάσουν και γής υγείας στα σχολεία είναι άµεσα συνυφασµένη µε την ενήλικη ζωή τους. την εξάλειψη των εµποδίων εκείνων που αποτελούν α παιδιά αυτά έχουν αυξηµένες πιθανότητες να εµ- τροχοπέδη για ένα σύγχρονο και βιώσιµο σχολείο. φανίσουν κατάθλιψη, άγχος, αισθήµατα ανασφάλειέτοια εµπόδια είναι: ας, σχολική άρνηση, µαθησιακές δυσκολίες, κοινωνική απόσυρση, φοβίες, συναισθηµατικά ξεσπάσµατα α) η ελλιπής επιµόρφωση των εκπαιδευτικών σε θέκαθώς και πληθώρα ψυχοσωµατικών προβληµάτων, µατα υγείας και ψυχικής υγείας, όπως πονοκεφάλους, ενούρηση, πόνους στην κοιλιά β) τα µη εξειδικευµένα προγράµµατα διδασκαλίας, και διαταραχές ύπνου. Ευστάθιος Ο Παπαχρήστου Ψυχολόγος, Πτυχιούχος Φ.Π.Ψ & Τµήµατος Τ του Προγράµµατος Ψυχολογίας, Φιλοσοφικής Σχολής, Πανεπιστηµίου Αθηνών Στον αντίποδα των θυµάτων, οι µαθητές που ασκούν Η Τ γ) οι δυσκολίες συνεργασίας µεταξύ µαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων και βία αποδεδειγµένα είναι δυνατόν να εξελιχθούν ακόµη και σε ποσοστό 50% σε ενήλικες µε παραβα- δ) η αντιµετώπιση της σχολικής βίας, ως πρόβληµα τική συµπεριφορά. της σχολικής κοινότητας και της ατοµικής συµπεριφοράς των εµπλεκοµένων και όχι ως αντανάκλαση έκταση του φαινοµένου της βίας στα σχολεία, οι των προβληµάτων της ευρύτερης κοινωνίας. σοβαρές επιπτώσεις της στην ψυχική και ευρύτερη υγεία των παιδιών και η υποβάθµιση του εκπαιδευτιανάπτυξη εποµένως προγραµµάτων προαγωγής κού µας συστήµατος, καθιστούν επιτακτική την και αγωγής υγείας, θα συνδράµει σηµαντικά στη διαανάγκη άµεσης λήψης µέτρων πρόληψης και αντιµε- χείριση των σύγχρονων κοινωνικών προβληµάτων τώπισης του φαινοµένου. που αντιµετωπίζει το σχολείο, όπως η βία και ο εκφοβισµός, αλλά και η κοινωνία γενικότερα, αναπόσπαιεθνείς Οργανισµοί, όπως η Παγκόσµια Οργάνωση στο κοµµάτι της οποίας αποτελεί και το σχολείο. Η Η ∆ 4 N YGEIA 71:Layout 1 4/12/11 8:35 PM Page 3 σκοµένων στο συµβάν, αριθµός ατόµων που ενεψυχοπιεστική εµπειρία, που µπορεί να περιλαµβά- πλάκησαν στις πρώτες βοήθειες). νει σοβαρή απειλή: α) για τη σωµατική ακεραιότητα ρογραµµατίζονται συναντήσεις συµβούλων µε του ατόµου ή αγαπηµένου του προσώπου, β) για την κάθε οµάδα εµπλεκοµένων στο συµβάν (µε τους ασφάλειά του (π.χ.φυσική καταστροφή, ατύχηµα, εγάµεσα εµπλεκόµενους, µε τους αυτόπτες µάρτυρες, κληµατική επίθεση, µαρτυρία βίαιων θανάτων άλµε τους προϊσταµένους και διευθυντές, µε τα µέλη λων), γ) ασυνήθιστα αιφνίδια και απειλητική µετατων οικογενειών των παθόντων και τέλος πιθανά µε βολή στην κοινωνική θέση ή στις κοινωνικές σχέσεις τους πελάτες), σε διάστηµα 36-72 ωρών από το του ατόµου (πολλαπλό πένθος ή πυρκαγιά).Οι εµπεισυµβάν και ενώ ήδη έχει αντιµετωπισθεί πρακτικά η ρίες αυτές µπορούν να προκαλέσουν σχεδόν σε κρίση (διάσωση, πρώτες βοήθειες, καταθέσεις στην οποιονδήποτε παροδική διάχυτη δυσφορία, ενώ αναστυνοµία κ.λ.π.). Σκοπός των συναντήσεων αυτών τιδράσεις µεγαλύτερης έντασης, παρατεταµένης είναι η άµεση ενεργοποίηση των ψυχικών µηχανιδιάρκειας ή καθυστερηµένης έναρξης εκδηλώνονσµών επεξεργασίας της τραυµατικής εµπειρίας. ∆ίται σε άτοµα µε προδιάθεση. νονται πρακτικές συµβουλές για τη διαχείριση του άγχους, ώστε να αποφευχθούν συνεπακόλουθα µιι υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης εργαζο- κρότερα ατυχήµατα εντός και εκτός του χώρου ερµένων, παρέχονται σε εργασιακούς χώρους µε σχε- γασίας, η κατάχρηση αλκοολούχων και ηρεµιστικών διασµένα µοντέλα παρέµβασης, απευθύνονται στους και η εγκατάλειψη της εργασίας. εργαζοµένους και στις οικογένειές τους καθώς και συνεργασία µε τη διοίκηση είναι απαραίτητη, στη διοίκηση των εταιρειών για την αντιµετώπιση εργασιακών ή/και προσωπικών προβληµάτων. Οι υπη- ώστε: •να γίνουν κατανοητές οι αναµενόµενες αντιρεσίες αυτές σχεδιάζονται µε βάση τις ανάγκες κάθε δράσεις των εργαζοµένων, • να ενθαρρυνθεί η διοίσυγκεκριµένου οργανισµού. Οι σύµβουλοι υποστήρι- κηση στην έγκαιρη παροχή επαρκών εξηγήσεων ξης συνεργάζονται µε τη διεύθυνση προσωπικού, στους εργαζόµενους για τις συνθήκες του συµβάντους προϊστάµενους τµηµάτων, το γιατρό εργασίας, τος, ώστε να αποφευχθεί η στρεσογόνος επίδραση τη νοσηλευτική και την κοινωνική υπηρεσία του ορ- της φηµολογίας, • να δοθεί επαρκής χρόνος για την γανισµού, αξιολογούν τις ανάγκες των εργαζοµένων οµαλή επιστροφή στους κανονικούς ρυθµούς παραεντός και εκτός εργασιακού χώρου και εφαρµόζουν γωγικότητας. το κατάλληλο µοντέλο υπηρεσιών, µε σκοπό την ελασύµβουλος που εργάζεται µε τις οικογένειες, παχιστοποίηση των παραγόντων που επιδρούν αρνητικά στην ψυχική υγεία των εργαζοµένων (εργασιακό ρίσταται στην επικοινωνία της διοίκησης µε αυτές ή στρες, εργατικά ατυχήµατα, σοβαρές ασθένειες, λη- αναλαµβάνει ο ίδιος την επικοινωνία. Επισκέπτεται στο νοσοκοµείο τους τραυµατίες, ενηµερώνεται ά στείες, οργανωτικές αλλαγές στην εταιρεία κ.ά.). µεσα από τους θεράποντες, καταγράφει τις νέες ανάγκες που προκύπτουν στις οικογένειες. ίναι διαθέσιµες όλο το 24ωρο. Χρηµατοδοτούνται από τον εργοδότη ή/και τα σωµατεία των εργαζοµέε 2η εβδοµαδιαία συνάντηση µε τις οµάδες, πανων. Συµβάλλουν ουσιαστικά στην προαγωγή της υγι- ρέχεται η ευκαιρία αξιολόγησης της εξέλιξης των εινής, της ασφάλειας και της ποιότητας του εργα- αντιδράσεων στο διάστηµα που µεσολάβησε από το σιακού χώρου, δείχνοντας έµπρακτα την ευαισθησία συµβάν, της ανίχνευσης προσωπικών αναγκών των της διοίκησης προς τον ανθρώπινο παράγοντα. Πα- πλέον ευάλωτων εµπλεκοµένων και της ανίχνευσης ρέχονται κατά προτίµηση από εξειδικευµένο εξωτε- πιθανά εξελισσόµενης φηµολογίας. Στις επόµενες ρικό φορέα, ώστε να µεγιστοποιείται η διασφάλιση συναντήσεις (3 και 4 εβδοµάδες µετά το συµβάν), του ιατρικού απορρήτου και να ελαχιστοποιείται το εάν διαπιστωθούν κλινικά ευρήµατα µετατραυµατιλειτουργικό κόστος. Στο παράδειγµα ενός εργατικού κών ψυχικών διαταραχών σε κάποιους εµπλεκόµεατυχήµατος µπορούµε να διαπιστώσουµε την έννοια νους, προτείνεται η ατοµική υποστήριξη, όπως αυτή της σχεδιασµένης παρέµβασης υποστήριξης των ερ- ενδείκνυται. Παθόντες και οικογένειες, έχουν σταγαζοµένων για την επαγγελµατική επανένταξη µετά θερό follow-up, τουλάχιστον για 12 µήνες, ώστε να από ένα ψυχοτραυµατικό συµβάν. επιταχυνθεί η ανάρρωση και η επιστροφή σε πλή- Τραυµατική εµπειρία ονοµάζουµε µια εξαιρετικά Π Ο Η Υ πηρεσίες Υποστήριξης Εργαζοµένων σε Ψυχοτραυµατικό Συµβάν Ο Ε Η τραυµατική εµπειρία, πέρα από τους παθόντες, Σ ρεις καθηµερινούς ρυθµούς λειτουργικότητας. Σε πολύ σοβαρά συµβάντα είναι απαραίτητο το µηνιαίο follow-up για όλες τις οµάδες, µε στόχο τη διερεύνηση ύπαρξης καθυστερηµένης έναρξης κλινικών συµπτωµάτων. Στους 12 µήνες ολοκληρώνεται η παρέµβαση για την πλειονότητα, ενώ συνεχίζεται η ατοµική θεραπευτική υποστήριξη στους ελάχιστους που το έχουν ανάγκη. Γιώργος Α. Ζώρζος Ψυχίατρος ΠαιδιώνΕφήβων, Σύµβουλος Υποστήριξης Εργαζοµένων, “ΑΝΑ∆ΥΣΗ”- Ιατρική ΕΠΕ βιώνεται από: • τις οικογένειές τους, • τους συναδέλφους τους που κινδύνεψαν και εκείνους που ήταν αυτόπτες µάρτυρες, • τους εργαζόµενους σε άλλα τµήµατα της επιχείρησης που διατηρούσαν φιλικές σχέσεις µε τους παθόντες, • τους συναδέλφους τους που έλαβαν µέρος στη διάσωση και την αποκατάσταση της οµαλής επαναλειτουργίας του τµήµατος της επιχείρησης, • τους πελάτες της επισχεδιασµένη παρέµβαση επιτυγχάνει: • τη συνχείρησης που πιθανώς παρευρίσκονταν. τόµευση επανόδου στους συνηθισµένους ρυθµούς, • την έγκαιρη αντιµετώπιση ψυχικών διαταραχών που ρχικά, ένας σύµβουλος συγκεντρώνει όσο το δυ- ακολουθούν την τραυµατική εµπειρία (π.χ. διαταραχή νατόν περισσότερες πληροφορίες για τις συνθήκες µετατραυµατικού στρες, κατάθλιψη, κατάχρηση αλτου συµβάντος (τόπος και χρόνος, λεπτοµερή στοι- κοολούχων ή ηρεµιστικών), • την πρόληψη των κοιχεία των παθόντων και των µελών των οικογενειών νωνικών επιπτώσεων, των οικονοµικών επιπτώσεων σε τους, συνολικός αριθµός τραυµατιών και παρευρι- οικογένειες, ασφαλιστικά ταµεία και επιχειρήσεις. Η Α 5 N YGEIA 71:Layout 1 4/12/11 8:35 PM Page 4 νητικό/θετικό τους «έτυχε», αν συµφωνούν/διαφωµατικό ∆ηµοτικό Σχολείο Μαρασλείου µε τους µαθη- νούν µε αυτό και γιατί, ποια πρόσωπα τους χαρακτητές και τις µαθήτριες της 4ης τάξης το πρόγραµµα ρίζουν έτσι και αν τους ταιριάζει. Τέλος ανέφεραν «Κοινωνική και Συναισθηµατική Αγωγή στο Σχολείο» κάποιο σχετικό περιστατικό. (Χατζηχρήστου, 2005). την 4η θεµατική ενότητα, τοποθέτησαν αγχογόνες ο πρόγραµµα αυτό είχε ως στόχους την ανάπτυξη καταστάσεις στη σκάλα του στρες, διάβασαν για δύο δεξιοτήτων επικοινωνίας των παιδιών, την εκπαίδευση αδέρφια που εξαφανίστηκε ο σκύλος τους, την Άννα στην αναγνώριση, στην έκφραση και στη διαχείριση που δεν µπορεί να πει το ποίηµά της και το Φίλιππο των συναισθηµάτων καθώς και την απόκτηση αυτο- που µελετάει για το διαγώνισµα των µαθηµατικών την αντίληψης και αυτοεκτίµησης και την εκπαίδευση προηγούµενη µέρα κι έγραψαν ποιο πρόβληµα αντιστην αντιµετώπιση αγχογόνων καταστάσεων, στην µετωπίζει ο καθένας, πώς θα πρέπει να το αντιµετωεπίλυση συγκρούσεων και στην εξοικείωση της δια- πίσουν και γιατί, ποια λύση είναι η αποτελεσµατικότερη, πώς θα µπορούσαν να βοηθήσουν, πώς θα φορετικότητας των πολιτισµών. µπορούσαν να αισθανθούν καλύτερα κ.λ.π. Ακόµη, έγραψαν τι τους άγχωσε τελευταία περισσότερο, πώς την 1η θεµατική ενότητα, τα παιδιά εξέφρασαν, αισθάνονται όταν το σκέφτονται, τι µπορούν/δεν µποχωρίς λόγια, συναισθήµατα και συνεννοήθηκαν, ρούν να κάνουν, πώς θα το αντιµετωπίσουν αποτελεχωρίς να γνωρίζει η µία οµάδα τη γλώσσα της άλλης. σµατικότερα, τι περιµένουν από τη λύση που σκέφΑκόµη, έγραψαν µία ιστορία που «έβγαινε» από εικό- τηκαν και πώς πιστεύουν ότι θα επηρεάσει αυτούς και νες, έβαλαν «συννεφάκια» στα άτοµα εικόνων κι έγρα- τους ανθρώπους γύρω τους. ψαν εκφράσεις/χειρονοµίες που βοήθησαν να καταλάβουν τι λέει ο καθένας. Ακόµη, έγραψαν σε εικότην 5η θεµατική ενότητα, επέλεξαν µεταξύ τύπων νες πώς επικοινωνούν άνθρωποι, διάβασαν ιστορίες κι υπογράµµισαν το πως οι ήρωες εκφράζουν σκέψεις/ αντίδρασης (διεκδικητικός, επιθετικός, παθητικός) και συναισθήµατα. Ακόµη, έγραψαν κάρτες γενεθλίων και αποφάσισαν ποιον τύπο ακολουθεί κάθε φορά ο συζήτησαν σε τι µοιάζουν/διαφέρουν, έκριναν ποιες ήρωας εικόνων όταν συγκρούεται. Αφού διάβασαν ότι διαφηµίσεις είναι κατάλληλες για διαφορετικούς αν- η Όλγα δε θα βοηθήσει τη ∆ήµητρα στην εργασία θρώπους, διαφήµισαν ένα θεατρικό έργο σε διαφο- της, έγραψαν τι θα γινόταν αν η ∆ήµητρα της κλείσει ρετικές κατηγορίες ατόµων και συζήτησαν σε τι το τηλέφωνο, την καληνυχτίσει κι αναζητήσει αλλού βοήθεια. Απάντησαν, επίσης, στο ποιος από τους παµοιάζουν/διαφέρουν οι παραπάνω διαφηµίσεις. ραπάνω τρόπους αντίδρασης θα χαρακτηριζόταν διεκδικητικός, επιθετικός, παθητικός, ποιον θεωρούν την 2η θεµατική ενότητα, έγραψαν το αλφάβητο των αποτελεσµατικότερο και πώς θα ένιωθαν τα κορίτσια συναισθηµάτων και τα ξεχώρισαν σε ευχάριστα/ δυ- µε κάθε τύπο. ∆ιάβασαν, ακόµα, για δύο τσακωµένα σάρεστα, βρήκαν κρυµµένα συναισθήµατα, χρωµάτι- παιδιά, που ο δάσκαλος τους µίλησε για το φωτεινό σαν λέξεις που αναφέρονται σε ένα ευχάριστο/δυ- σηµατοδότη (π.χ. κίτρινο: εναλλακτικές λύσεις) κι σάρεστο συναίσθηµα, περιέγραψαν ένα συναίσθηµα έγραψαν, πώς µπορούν να βοηθήσουν φίλους να εκχωρίς λόγια στους άλλους, αποτελείωσαν φράσεις φράσουν διαφορετικά το θυµό τους. όπως π.χ. «Μετάνιωσα πολύ όταν…» και έγραψαν συναισθήµατα για καταστάσεις όπως «Πώς θα αισθατην 6η θεµατική ενότητα, κατέγραψαν οµοιότηνόσουν…αν π.χ. έγραφες άριστα σε ένα διαγώνισµα στα µαθηµατικά». Ακόµη, επέλεξαν µία από τις παρα- τες/διαφορές µεταξύ αγοριών/κοριτσιών, µεταξύ παιπάνω καταστάσεις και περιέγραψαν χωρίς λόγια τα διών στην Ελλάδα/Ιαπωνία, επέλεξαν συµµαθητές/ συναισθήµατά τους, χρωµάτισαν το θερµόµετρο σε τριές τους και βρήκαν οµοιότητες/διαφορές, έγραιστορίες, ανάλογα µε το πόσο έντονα βίωναν το συ- ψαν στερεοτυπικές εκφράσεις, παρουσίασαν τη χώρα ναίσθηµα του ήρωα, διάβασαν κι άλλες ιστορίες και που τους είπε «κρυφά» η δασκάλα τους, βρήκαν σε βρήκαν ποιο συναίσθηµα εκφράζει ο ήρωας της κα- περιοδικά, εγκυκλοπαίδειες και στο διαδίκτυο πληροθεµιάς κι απάντησαν σε ερωτήσεις που σχετίζονταν φορίες/εικόνες για τη χώρα τους κι αυτά, αφού τα κόλλησαν/έγραψαν σε ένα πλαίσιο, τα συµπλήρωσαν µε συναισθήµατα. µε σχετικές φωτογραφίες, τραγούδια και παραµύθια. Αξιολόγηση γινόταν πάντα µέσω της ολοµέλειας. Θέτην 3η θεµατική ενότητα, συµπλήρωσαν φράσεις λουµε να πιστεύουµε ότι οι αρχικοί µας στόχοι επιόπως «Αν ήµουν, τραγούδι, θα ήµουν…» και σκέφτη- τεύχθηκαν κι ότι τα παιδιά χάρηκαν. καν για το διπλανό τους ποια φιγούρα θα ήταν, αν ήταν π.χ. ήρωας κόµιξ. Ακόµη, ρώτησαν τον διπλανό τους αν συµφωνεί/διαφωνεί µε όσα γράφτηκαν και γιατί, διατύπωσαν την άποψή τους για το ποια εικόνα τους αρέσει περισσότερο και γιατί, συγκέντρωσαν τα αδύνατα/δυνατά σηµεία του χαρακτήρα τους, εξέφρασαν την άποψή τους για το ποια σηµεία ήταν περισσότερα και δυσκολότερο να εντοπίσουν, ξεχώρισαν πρόσωπα που είπαν κάτι θετικό για αυτούς κι έγραψαν γιατί πρέπει να εντοπίζουµε τις δυνατότητές µας. Τέλος, έγραψαν στοιχεία που οι άλλοι τους αναγνωρίζουν, που έχουν και που θα ήθελαν να έχουν, διάβασαν επίθετα κι απάντησαν στο ποιο αρ- Τη σχολική χρονιά 2008-09 δουλέψαµε στο Πειρα- Κ οινωνική και Συναισθηµατική Αγωγή στο Σχολείο Σ Τ Σ Σ Σ Σ Νικολέττα Μαντζιάρα Εκπαιδευτικός Πρωτοβάθµιας, M.Sc. Σ 6 N YGEIA 71:Layout 1 4/12/11 8:35 PM Page 5 Η ανάγκη δηµιουργίας ενός προγράµµατος ευαι- Το υλικό έχει τη δοµή µιας πυραµίδας, όπου κάθε σθητοποίησης για τη διαφορετικότητα προήλθε τόσο από τις αλλαγές στην ελληνική κοινωνία όσο και από την έντονη απαίτηση των ίδιων των εκπαιδευτικών που έρχονται σε αµηχανία κάθε φορά που αντιµετωπίζουν τέτοια θέµατα στο σχολείο. Τα παιδιά συχνά φέρονται σκληρά και στιγµατίζουν άλλα παιδιά ή ενήλικες που παρουσιάζουν κάποια απόκλιση από τον µέσο όρο ως «άρρωστα», «προβληµατικά» ή «καηµένα». Συνήθως, οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν λάβει την κατάλληλη εκπαίδευση ώστε να είναι σε θέση να γνωρίζουν πώς να αντιδράσουν σε τέτοια ζητήµατα. ενότητα λειτουργεί σαν βάση για την επόµενη. Η βάση της πυραµίδας είναι η αναγνώριση των συναισθηµάτων και η ανάπτυξη των θεµελιωδών συναισθηµατικών δεξιοτήτων. Στόχος αυτού του κεφαλαίου είναι να δώσει στα παιδιά ένα εργαλείο για να επεξεργάζονται τις εµπειρίες τους και να συνδέουν τα συναισθήµατα, τις σκέψεις και τη συµπεριφορά τους προς τους άλλους. Η δεύτερη ενότητα αναφέρεται στην αναγνώριση των οµοιοτήτων και των διαφορών µεταξύ των ανθρώπων. Εισάγει την έννοια «ούτε καλύτερος, ούτε χειρότερος, απλά διαφορετικός» που αποτελεί και τον στόσο, το σχολείο προσφέρει τον ιδεώδη χώρο για κεντρικό άξονα του βιβλίου. Μέσα από τις ασκήσεις ευαισθητοποίηση, εφόσον αποτελεί το πρώτο κοινωτα παιδιά µαθαίνουν να αποδέχονται τους άλλους, νικό πλαίσιο στο οποίο τα παιδιά συναντούν τη διααλλά και τον εαυτό τους, όπως είναι και κατανοούν φορετικότητα καθώς αλληλεπιδρούν µεταξύ τους. ότι η διαφορετικότητα εµπλουτίζει τη ζωή µας. Ω Στόχοι και µεθοδολογία του προγράµµατος Στην τρίτη ενότητα τα παιδιά µαθαίνουν τους τρό- πους µε τους οποίους δηµιουργούνται τα στερεότυπα και κατανοούν τις επιπτώσεις τους. Ιδιαίτερη έµφαση δίνεται στα στερεότυπα που υπάρχουν για το σωµατικό σχήµα. Επιπλέον, τα παιδιά προτρέπονται ο πρόγραµµα αποσκοπεί να βοηθήσει τα παιδιά: να έρθουν σε επαφή µε το διαφορετικό µέσα από κα(1) να αναγνωρίσουν τα συναισθήµατα, τις στάσεις τάλληλες δραστηριότητες. και τη συµπεριφορά τους απέναντι στη διαφορετικότητα, την τέταρτη ενότητα µαθαίνουν να µπαίνουν στη θέση του άλλου και αναπτύσσουν την ικανότητα της (2) να µάθουν να λαµβάνουν υπόψη τις διαφορετικές ενσυναίσθησης. Με αυτόν τον τρόπο, κατανοούν τα οπτικές που υπάρχουν και να εκτιµούν την αξία των συναισθήµατα και τον τρόπο σκέψης των άλλων και ενδιαφέρονται ενεργά για τη ζωή, τα προβλήµατα ή διαφορετικών απόψεων, τα ενδιαφέροντα των συνοµηλίκων τους. Επιπλέον, (3) να δηµιουργούν φιλίες και σχέσεις µε τους δια- τα παιδιά µαθαίνουν να εκφράζουν την ενσυναίσθηση φορετικούς άλλους µέσω της ανταλλαγής εµπειριών στην επικοινωνία τους µε τους άλλους. και βιωµάτων, την πέµπτη ενότητα µαθαίνουν να αναγνωρίζουν τις (4) να αναγνωρίζουν τις πρακτικές της άδικης µετα- αρνητικές συνέπειες των στερεοτύπων και να αντιχείρισης, όπως είναι η χρήση των στερεοτύπων, των δρούν σε αυτά. Ιδιαίτερη έµφαση δίνεται στην κριτική σκέψη και την προετοιµασία για την ανάληψη δράσης προκαταλήψεων και των διακρίσεων και για την εξάλειψη των προκαταλήψεων. (5) να µπορούν να υπερασπιστούν τις αρχές της δίκαιης µεταχείρισης και να τις προάγουν σε κοινωνικό την έκτη ενότητα µαθαίνουν να αναγνωρίζουν και επίπεδο. να αποδέχονται οπτικές και απόψεις διαφορετικές από τη δική τους. Μέσα από την ανάπτυξη των δει στόχοι αυτοί µπορούν να επιτευχθούν καλύτερα ξιοτήτων επικοινωνίας, τα παιδιά µαθαίνουν να ακούν σε ένα πλαίσιο βιωµατικής µάθησης. Σε αυτό το πλαί- προσεκτικά και να εκφράζουν τις απόψεις τους µε σεσιο, οι µαθητές κάθονται σε κύκλο, δηµιουργούν βασµό προς το συνοµιλητή τους. Τέλος ασκούνται οµάδα, εκφράζουν τις απόψεις τους, βιώνουν τα συ- στην υπεράσπιση των δικαιωµάτων των άλλων και στη ναισθήµατά τους και τέλος επεξεργάζονται µέσα από δίκαιη µεταχείριση οµάδων που µειονεκτούν Τ Π αρουσίαση του Εκπαιδευτικού Υλικού «Ούτε Καλύτερος, Ούτε Χειρότερος, Απλά ∆ιαφορετικός!» Σ Σ Σ Ο Σοφία Τριλίβα, Τάνια Αναγνωστοπούλου & Σοφία Χατζηνικολάου τον αναστοχασµό τις εµπειρίες τους. Για να διευκολύνουµε τους εκπαιδευτικούς στο έργο τους, αφιετην έβδοµη ενότητα χρησιµοποιούν όλες τις γνώρώσαµε µια ενότητα στα βασικά συστατικά και στη σεις και τις εµπειρίες που αποκόµισαν από τις προδιαδικασία της βιωµατικής µάθησης. ηγούµενες ενότητες για να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν δράσεις που έχουν ως στόχο την ίση µεταο πρόγραµµα είναι προσαρµοσµένο στο αναπτυ- χείριση και το σεβασµό απέναντι στα διαφορετικά ξιακό επίπεδο των παιδιών και επικεντρώνεται στη µά- άτοµα. Ο προσανατολισµός του προγράµµατος για θηση µέσα από την ενεργή συµµετοχή των µαθητών δράση βοηθά τα παιδιά να αναγνωρίσουν την ανάγκη στη διαδικασία. Επιτρέπει στο παιδί να προχωρεί σύµ- για αλλαγή, να προκαλέσουν την υπάρχουσα τάξη φωνα µε το δικό του ρυθµό µάθησης και στηρίζεται πραγµάτων και να µυήσουν και άλλους στην επιδίωξη στα ενδιαφέροντα και στις ικανότητές του. Επιπρό- της κοινωνικής αλλαγής. Σ Τ σθετα, ενθαρρύνει το παιδί να λύνει προβλήµατα, να ευαισθητοποίηση των παιδιών στη αξία της διαδιατυπώνει ερωτήσεις και υποθέσεις αναπτύσσοντας µε αυτόν τον τρόπο τις γνωστικές και συναισθηµατι- φορετικότητας τους προσφέρει µια ανεκτίµητη εµπειρία που θα τους συνοδεύει σε όλη τους τη ζωή. κές του ικανότητες. Η 7 N YGEIA 71:Layout 1 4/12/11 8:35 PM Ε κπαίδευση στη ∆ιεκδικητική Συµπεριφορά Page 6 Για πολλούς νέους, η φοίτηση και η ολοκλήρωση πανεπιστηµιακών σπουδών αποτελεί τη µετάβαση από ένα στάδιο ζωής σε ένα άλλο. Συχνά πρόκειται για ένα τεράστιο βήµα στη ζωή των νέων ανθρώπων, µε δεδοµένο ότι προσπαθούν να δηµιουργήσουν τις προϋποθέσεις για να αποκτήσουν ένα δηµιουργικό µέλλον µετά την εφηβεία τους. µόσαµε στην παρούσα έρευνα είναι βασισµένο σε εκείνο των Ward & Holland (1997) και των Lange & Jakubowski (1976), το οποίο είναι κατά βάση γνωσιακής - συµπεριφοριστικής (ΓΣ) κατεύθυνσης. Στην εφαρµογή του προγράµµατος, τροποποιήθηκαν και αφαιρέθηκαν βασικά σηµεία, ιδιαίτερα όσα έχουν συµπεριφοριστική βάση. Τ Ο ι Lange & Jakubowski (1976) σχεδίασαν ένα µοντέλο εκπαίδευσης στη διεκδικητική συµπεριφορά που ενσωµατώνει γνωσιακά, συµπεριφοριστικά και συναισθηµατικά στοιχεία, µε τέσσερις βασικές διαδικασίες εκπαίδευσης: διαφοροποίηση µεταξύ των συµπεριφορών, αναγνώριση των προσωπικών δικαιωµάτων και των δικαιωµάτων των άλλων, µείωση των εµποδίων στην έκφραση της διεκδικητικής συµπεριφοράς και ανάπτυξη της διεκδικητικής συµπεριφοράς µέσω της εφαρµογής των δεξιοτήτων σε ύµφωνα µε τους Wintre & Yaffe (2000), η παρου- καθηµερινή βάση και σε πρακτικό επίπεδο. σία για πρώτη φορά σε ένα καινούργιο περιβάλλον, όπως είναι το Πανεπιστήµιο, προκαλεί αρκετή πίεση το συγκεκριµένο πρόγραµµα παρέµβασης δόθηκε µε αποτέλεσµα να µην µπορούν να εκφραστούν, να µεγαλύτερη έµφαση στις γνωσιακές παρά στις συµυπερασπιστούν τον εαυτό τους και την κοινωνική περιφοριστικές διαδικασίες, χωρίς όµως να παρατους εικόνα. γνωρίζονται και οι επιρροές από τη θεωρία των κοινωνικών ρόλων και την ανθρωποκεντρική προνας σηµαντικός παράγοντας που συνδέεται µε σέγγιση του Rogers. αυτό είναι η έλλειψη διεκδικητικότητας, η οποία θεωρείται σηµαντικός αναπτυξιακός στόχος γι’ αυτήν ι παραπάνω προσεγγίσεις συµβάλλουν προς την ηλικιακή οµάδα (Gallagher, Golin & Kelleher, τρεις βασικές κατευθύνσεις: α) στην συνειδητοποί1992; Lesure-Lester, 2001). Η διεκδικητικότητα µπο- ηση των άµεσων σκέψεων που έχει το άτοµο, στα ρεί να αποδειχτεί χρήσιµη σε κοινωνικές καταστά- συναισθήµατα που βιώνει αλλά και στις συµπεριφοσεις που περιέχουν έντονο άγχος, όπως όταν το ρές που εκφράζει (Beck, 1995), β) στην ανάπτυξη άτοµο πρέπει να εκφραστεί, να παρουσιάσει ενδε- λειτουργικών δεξιοτήτων αντιµετώπισης των προχοµένως τον εαυτό του και να αποκτήσει µια κοινω- βληµάτων της ζωής και γ) στην απόκτηση αυτοπενική εικόνα. ποίθησης και καλύτερης σχέσης µε τον εαυτό (Ro- ο Πανεπιστήµιο δίνει την ευκαιρία στους φοιτητές να βιώσουν πληθώρα εµπειριών σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο. Συγχρόνως, όµως, µπορεί να θεωρηθεί αγχογόνος κατάσταση, µε δεδοµένο ότι την περίοδο αυτή οι φοιτητές προσπαθούν να διαχειριστούν όλες τις υποχρεώσεις (προσωπικές, ακαδηµαϊκές και κοινωνικές) (Towbes & Cohen, 1996; Berzonsky & Kuk, 2000; Deckro, Ballinger, Hoyt, Wilcher, Myers, Greenberg, Rosenthal & Benson, 2002). Σ Σ Έ Ο Μέσω της ανάπτυξης της διεκδικητικότητας το άτοµο µπορεί να συµµετάσχει στις διάφορες κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις που ο πανεπιστηµιακός χώρος προσφέρει (Gramling &ι Elliott, 1989) και για αυτό ακριβώς η ανάπτυξη διεκδικητικότητας αποτελεί σηµαντική αναγκαιότητα µεταξύ των φοιτητών (Gallagher,1992). gers, 1986). Γ ια το σκοπό του προγράµµατος οργανώθηκε παρέµβαση ψυχοεκπαιδευτικού τύπου, σε επίπεδο οµάδας, διάρκειας 10 εβδοµάδων. Σκοπός δεν ήταν µια ψυχοθεραπευτική παρέµβαση αλλά µια παρέµβαση υποστηρικτικού τύπου, µια ψυχοεκπαίδευση, η οποία και θα ενδυνάµωνε τα άτοµα αλλά και θα τροποποιούσε δυσπροσαρµοστικούς µηχανισµούς παρούσα έρευνα λοιπόν επιχείρησε να εξετάσει που τα χαρακτηρίζουν. το βαθµό στον οποίο διαστάσεις της διεκδικητικότητας των φοιτητών, δηλαδή το να υπερασπίζεται παρέµβασή µας ήταν συγγενής µε άλλες παρεµκάποιος τα δικαιώµατά του, να αρνείται τις απαιτήσεις των άλλων, να είναι σε θέση να διεξαγάγει µια βάσεις που έχουν αναπτυχθεί στο εξωτερικό τα τεσυζήτηση χωρίς ακρότητες, να µπορεί να εκφράσει λευταία χρόνια αφού ελάχιστες είναι οι παρεµαγάπη, αποδοχή, προσωπικές απόψεις, συµπερι- βάσεις µε αυτήν τη θεµατική που έχουν γίνει στον λαµβανοµένης της διαφωνίας και δικαιολογηµένο ελλαδικό χώρο (Αργυρακούλη & Ζαφειροπούλου, θυµό και ενόχληση άλλαξαν µετά από τη διεξαγωγή 2006; Ευθυµίου, 2000). Η Γεώργιος Τσίτσας Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο Η παρεµβατικού προγράµµατος εκπαίδευσης στη διεκδικητική συµπεριφορά. Σύµφωνα µε το βασικό συµπέρασµα της παρούσας έρευνας, η εφαρµογή του προγράµµατος ανάπτυξης διεκδικητικών δεξιοτήτων σε φοιτητές/τριες, είχε ως σης στη διεκδικητική συµπεριφορά που συναντάµε άµεσο αποτέλεσµα την αύξηση της σωστής και γόνιστη βιβλιογραφία είναι συµπεριφοριστικής προσέγ- µης διεκδικητικής συµπεριφοράς. Παράλληλα ένα γισης, γνωσιακής προσέγγισης, γνωσιακής-συµπε- πλήθος µελλοντικών προοπτικών προβάλλει. ριφοριστικής προσέγγισης, ανθρωποκεντρικής προσέγγισης και προγράµµατα βασισµένα στη θεωρία της ανθρώπινης επικοινωνίας. Τα πιο συχνά εφαρµόσιµα προγράµµατα εκπαίδευ- Το πρόγραµµα το οποίο εµείς επιλέξαµε και εφαρ8 N YGEIA 71:Layout 1 4/12/11 8:35 PM Page 7 Η καλή ψυχική υγεία βοηθά τα άτοµα να αναπτυχθούν συναισθηµατικά, νοητικά, και κοινωνικά, ενώ συµβάλλει, παράλληλα, στην οικονοµική και κοινωνική ανάπτυξη των κρατών. Σύµφωνα µε τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας, θετική ψυχική υγεία είναι «µια κατάσταση ευεξίας κατά την οποία τα άτοµα είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τις δυνατότητες που έχουν, µπορούν να αντιµετωπίζουν τις καθηµερινές πιέσεις τις ζωής, µπορούν να εργαστούν παραγωγικά και εποικοδοµητικά ενώ παράλληλα δύνανται να προσφέρουν στην κοινότητα της οποίας είναι µέλη». Η καλή ψυχική υγεία είναι, λοιπόν, απαραίτητη προϋπόθεση για να µπορούν τα άτοµα να εργαστούν παραγωγικά και, αντίστοιχα, ένα υποστηρικτικό προς την υγεία εργασιακό περιβάλλον, επηρεάζει µε τη σειρά του θετικά την ψυχική και σωµατική ευεξία. Στην αντίθετη περίπτωση, όµως, παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος µπορεί να συµβάλλουν στην εµφάνιση µίας ψυχική νόσου ή να επιβαρύνουν µία υπάρχουσα. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν γίνει σηµαντικές αλ- λαγές στη φύση και στο ρυθµό της εργασίας. Η αυξανόµενη χρήση νέων τεχνολογιών, οι ευέλικτες µορφές απασχόλησης, η εργασιακή ανασφάλεια, η ανάπτυξη του τριτογενή τοµέα και η απαίτηση για υψηλή παραγωγικότητα σε λίγο χρόνο είναι σηµαντικοί στρεσογόνοι παράγοντες για τους εργαζοµένους µε αρνητικές συνέπειες για την ψυχική και σωµατική τους υγεία. ∆ εν είναι τυχαίο ότι η συχνότητα εµφάνισης ψυχικών νόσων είναι σε ανοδική πορεία στην Ευρώπη. Το ένα τέταρτο των ευρωπαίων εργαζοµένων δηλώνουν ότι βιώνουν υψηλά επίπεδα εργασιακού στρες, ενώ η κατάθλιψη είναι µία από τις συνηθέστερες ψυχικές νόσους, πλήττοντας περίπου έναν στους δέκα εργαζοµένους. Σύµφωνα µε αποτελέσµατα έρευνας, η χώρα µας έχει το υψηλότερο ποσοστό αναφερόµενου από τους εργαζόµενους άγχους στην Ευρώπη και µεγάλα ποσοστά αναφερόµενων προβληµάτων ψυχικής και σωµατικής υγείας που σχετίζονται µε την εργασία. Ο εργασίας ή στην επανένταξη µετά από µακροχρόνια απουσία. Λόγω της οικονοµικής κρίσης η κατάσταση είναι ακόµη δυσκολότερη εξαιτίας των µειωµένων θέσεων εργασίας και του αυξηµένου ανταγωνισµού. Η απώλεια της εργασίας ή ο κίνδυνος της ανεργίας συνδέονται µε τη σειρά τους µε αυξηµένα ποσοστά προβληµάτων ψυχικής και σωµατικής υγείας άλλα και ανθυγιεινών συµπεριφορών, δηµιουργώντας έτσι ένα φαύλο κύκλο αποκλεισµού από την παραγωγική διαδικασία. Ψ υχική Υγεία και Εργασία Οι ψυχικές νόσοι επιβαρύνουν, συνεπώς, σηµαν- τικά τις επιχειρήσεις και την οικονοµία των κρατών. Υπολογίζεται ότι το κόστος των ψυχικών νόσων ευθύνεται για την απώλεια 3% µε 4% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος στην Ε.Ε., κυρίως µέσω της µείωσης της παραγωγικότητας. Οι ψυχικές νόσοι συµβάλουν, επίσης, στα ποσοστά απουσιασµού από την εργασία. Οι άνθρωποι που πάσχουν από κατάθλιψη υπολογίζεται ότι χάνουν εφτά φορές περισσότερες ηµέρες εργασίας από εκείνους που δεν αντιµετωπίζουν κάποιο πρόβληµα ψυχικής υγείας. Με γνώµονα την πραγµατικότητα που δηµιουργούν τα παραπάνω δεδοµένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και φορείς που δραστηριοποιούνται στο χώρο της υγείας, έχουν ξεκινήσει προσπάθειες, ώστε να δοθεί έµφαση στην προστασία της ψυχικής υγεία των πολιτών. Η «∆ιακήρυξη περί Ψυχικής Υγείας για την Ευρώπη» που συντάχθηκε από τον ΠΟΥ το 2005 αλλά και το «Ευρωπαϊκό Σύµφωνο για την Ψυχική Υγεία και Ευεξία» που δηµιουργήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2008, αναγνωρίζουν και δίνουν ιδιαίτερη έµφαση στη σηµασία προαγωγής της ψυχικής υγείας στον εργαζόµενο πληθυσµό, στην πρόληψη των προβληµάτων ψυχικής υγείας στο εργασιακό περιβάλλον και στην καταπολέµηση του στίγµατος, των διακρίσεων και του αποκλεισµού. Σύµφωνα, επίσης, µε τη στρατηγική της Ευρωπαϊ- κής Επιτροπής για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία για τη χρονική περίοδο 2007-2012, πρέπει να γίνουν προσπάθειες, ώστε να καλλιεργηθεί µία κουλτούρα στις επιχειρήσεις που θα εµπεριέχει προληπτικές δράσεις, δίνοντας έµφαση στην ψυχική υγεία των εργαζοµένων. Συµβάλλοντας σε αυτή την προσπάθεια, το Ευρωπαϊκό ∆ίκτυο για την Προαγωγή της Ψυχικής Υγείας στους Χώρους Εργασίας (ENWHP) υλοποίησε κατά τη χρονική περίοδο 2009-2010 την εκστρατεία «Εργασία σε Αρµονία µε τη Ζωή» µε τη συµµετοχή είκοσι ευρωπαϊκών χωρών. ι ψυχικές ασθένειες προκαλούν σηµαντικό βαθµό επιβάρυνσης στα άτοµα και στις οικογένειές τους. Μερικές από τις αρνητικές επιπτώσεις που βιώνουν είναι η πτώση της παραγωγικότητας και της ποιότητας της εργασίας τους, η αύξηση των λαθών και των εργατικών ατυχηµάτων, η µείωση των εισοδηµάτων τους, είτε λόγω παρατεταµένων αδειών ασθενείας είτε από την απώλεια της εργασίας τους, το κόστος εκστρατεία αποτέλεσε την όγδοη κατά σειρά της θεραπείας, η διατάραξη της καθηµερινότητάς τους αλλά και της οικογενειακής και κοινωνικής τους πρωτοβουλία του ∆ικτύου και είχε ως στόχο να τονίσει τη σηµασία των παραγόντων που προκαλούν ζωής και οι διαπροσωπικές συγκρούσεις. στρες στο εργασιακό περιβάλλον και να συλλέξει Μοντέλα Καλής Πρακτικής στην Προαγωγή της Ψυστιγµατισµός της ψυχικής ασθένειας είναι ένας χικής Υγείας, ώστε να γίνουν γνωστά και να υιοθεακόµη σηµαντικός παράγοντας επιβάρυνσης για τα τηθούν από µεγάλο αριθµό επιχειρήσεων στην άτοµα, καθώς συνεπάγεται, συνήθως, τον κοινω- Ευρώπη. Από τη χώρα µας, αναδείχθηκαν οι εταινικό τους αποκλεισµό και τη δυσκολία στην εύρεση ρείες ΕLAIS-Unilever και ΑΝΙΜΑ. Κατερίνα Γιαννοπούλου Ψυχολόγος, MSc. Προαγωγής και Αγωγής Υγείας Η Ο 9 N YGEIA 71:Layout 1 4/12/11 8:35 PM Page 8 Η «συνέχεια στη φροντίδα» είναι µία έννοια που Η έχει µελετηθεί διεθνώς από ένα αριθµό επιστηµόνων, χωρίς όµως να έχει δοθεί ένας κοινά αποδεκτός ορισµός. Σηµασία της “Συνέχειας στη Φροντίδα” για Ασθενείς µε ∆ιαβήτη Τύπου ΙΙ Ο κάθε ερευνητής έχει συµβάλλει στη µελέτη της έννοιας, περιγράφοντας τις διάφορες παραµέτρους της που συνδέονται µε µία συγκεκριµένη νόσο κάθε φορά, όπως ο διαβήτης, ο καρκίνος, το εγκεφαλικό επεισόδιο κ.α. Ο ι προσπάθειες να οριστεί ως έννοια, περιλαµβάνουν δύο βασικές προσεγγίσεις, η µία, αφορά τη σταθερά συνεχιζόµενη σχέση µεταξύ ασθενή, ιατρού ή άλλων επαγγελµατιών και η άλλη αφορά τη συνεργασία και επικοινωνία µεταξύ υπηρεσιών και επαγγελµατιών, ώστε να διασφαλίζεται η ροή στη φροντίδα. λεσµατική διασύνδεση µεταξύ των επαγγελµατιών υγείας και συνεργασία µεταξύ φορέων. Κατ’ επέκταση, οι υπηρεσίες πρέπει να επικοινωνούν, η ενηµέρωση για το ιστορικό του ασθενούς πρέπει να γίνεται υπηρεσιακά, ενώ οι πληροφορίες που δίνονται για τη νόσο στους ασθενείς να είναι ίδιου περιεχοµένου, ώστε να αποφεύγεται η σύγχυσή τους γύρω από την θεραπεία τους. Με αυτό τον τρόπο ο ασθενής θα έχει την αίσθηση ότι η µετάβασή του από τον ένα φορέα στον άλλο δεν θα αλλάξει τη διαθεσιµότητα φροντίδας. Οι περιπτώσεις κατά τις οποίες οι ασθενείς µε ∆ιαβήτη Τύπου ΙΙ µπορεί να χάσουν τη «συνέχεια στη φροντίδα» τους συνοψίζονται ως εξής: α) αλλαγές στο είδος των υπηρεσιών κατά την µετάβαση από τη Β’βάθµια στη Α’βάθµια Φροντίδα Υγείας ή και το αντίθετο, εξ αιτίας του µη οργανωµένου συστήµατος αναφοράς ∆ιαβήτη Τύπου ΙΙ το ο 2005, η Αµερικανική Εταιρεία των Οικογενει- οποίο θα µπορούσε να συµβάλλει στην παρακολούακών Ιατρών έδωσε τον εξής ορισµό: «είναι µια δια- θηση της εξέλιξης του κάθε ασθενή˙ δικασία διαχείρισης ενός προβλήµατος υγείας µε στόχο την επίτευξη υψηλής ποιότητας, οικονοµικά β) αλλαγές των φορέων παροχής υπηρεσιών, όπως για παράδειγµα η συνταξιοδότηση, η απουσία του αποτελεσµατικής ιατρικής φροντίδας». γιατρού ή η συρρίκνωση υπηρεσιών˙ Τ Ο πιο λεπτοµερής ορισµός δόθηκε από τον Free- γ) η µη δυνατότητα προσαρµογής των υπηρεσιών man (2001), που στη περίπτωση του ∆ιαβήτη Τύπου στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε ασθενή (π.χ. επιΙΙ έχει τις εξής διαστάσεις: δείνωση υγείας). Η έλλειψη προσαρµογής των υπηρεσιών δηµιουργεί κενά ή αργοπορίες στην παρα➢ Τη χρονολογική «συνέχεια στη φροντίδα», η κολούθηση, ελλείψεις στην ενηµέρωση του ασθενή, οποία περιλαµβάνει τακτικές συναντήσεις µε τον προβλήµατα στην επικοινωνία µαζί του κ.α. γιατρό και συχνότητα στην εξέταση των επιπέδων ία σηµαντική έρευνα µε αντικείµενο το ∆ιαβήτη σακχάρου. Μετά τη διάγνωση της νόσου, οι ασθενείς είναι απολύτως απαραίτητο, όχι µόνο να κάνουν Τύπου ΙΙ σε ασθενείς στην Αγγλία, αναφέρει ότι στις επισκέψεις στο γιατρό, αλλά και τακτικές εξετάσεις περισσότερες περιπτώσεις αυτό που απασχολεί τους ασθενείς είναι η διασυνδετική συνεργασία και σε βάθος χρόνου. η επικοινωνία των επαγγελµατιών µε τους ασθενείς. ➢ Την αναφορική «συνέχεια στη φροντίδα» σύµι ασθενείς ζητούν διαθέσιµες εναλλακτικές επιφωνα µε την οποία ο ασθενής συναντά τον ίδιο ειδικό για µεγάλο χρονικό διάστηµα ως πρόσωπο λογές φροντίδας και θεραπεία προσαρµοσµένη στις αναφοράς, έτσι ώστε να αναπτυχθεί µεταξύ τους ανάγκες τους, ενώ εκφράζουν δυσαρέσκεια για τη µία αµοιβαία σχέση εµπιστοσύνης και συνεργασίας. µη συνέχεια στην επικοινωνία µε τις υπηρεσίες. Για τους ασθενείς µε διαβήτη, βασικό εργαλείο στη υµπερασµατικά, η «συνέχεια στη φροντίδα» περιθεραπευτική αντιµετώπιση, είναι το να µπορούν να δηµιουργήσουν µία σταθερή σχέση µε ένα συγκε- λαµβάνει δύο ιδανικές συνθήκες: αφενός τη συνέκριµένο επαγγελµατία που θα γνωρίζει το ιατρικό χεια της σχέσης φροντίδας µεταξύ επαγγελµατία τους ιστορικό, θα ακούει τις αγωνίες τους και θα και ασθενή και αφετέρου την εµπειρία του ασθενή από τη ροή των υπηρεσιών που λαµβάνει κατά την διαχειρίζεται τις ανάγκες τους. µετάβασή του από την µία υπηρεσία στην άλλη, ως ➢ Την ευέλικτη «συνέχεια στη φροντίδα», σύµφωνα συνέπεια της καλής συνεργασίας και επικοινωνίας µε την οποία πρέπει να υπάρχει διαθεσιµότητα άµε- µεταξύ των ειδικών και των φορέων φροντίδας. σου ραντεβού µε τον ειδικό που συνεργάζεται ο ι χρόνιες νόσοι όπως ο διαβήτης τύπου ΙΙ, αποτεασθενής ή τις υπηρεσίες υγείας, ώστε ο ασθενής να βοηθηθεί σε περιπτώσεις κρίσης. Επίσης, οι επαγ- λούν µία σηµαντική επιβάρυνση για το Σύστηµα γελµατίες και οι υπηρεσίες πρέπει να προσαρµό- Υγείας καθώς για την θεραπεία του απαιτείται ένα ζονται στις ανάγκες του ασθενούς που προκύπτουν δίκτυο υπηρεσιών και πόρων που θα λειτουργούν σε εξαιτίας του ∆ιαβήτη Τύπου ΙΙ. Αυτό µπορεί να επι- συνδυασµό µε τη σταθερότητα στην παροχή υπητευχθεί όταν υπηρεσίες και επαγγελµατίες είναι θε- ρεσιών. τικά διακείµενοι στο να λειτουργήσουν σε τέτοιο “συνέχεια στη φροντίδα” του ασθενή συµβάλλει επίπεδο. στην καλύτερη ποιότητα υπηρεσιών υγείας, αυξά➢ Την οµαδική και διασυνδετική «συνέχεια στη νει την ικανοποίηση του ασθενή και δίνει τη δυναφροντίδα» σύµφωνα µε την οποία απαιτείται αποτε- τότητα για καλύτερα αποτελέσµατα στην υγεία του. Μ Ο Σ Μαρία ∆ούκα ΜΑΗSS (Leeds), MA SPSW (York), Υποψήφια ∆ιδάκτωρ Παν/µιου York Αγγλίας, ΤΕΙ Αθήνας, Τµήµα Κοινωνικής Εργασίας 10 Ο Η N YGEIA 71:Layout 1 4/12/11 8:35 PM Page 9 Αυτό γίνεται είτε µε απευθείας επίσης περίπτωση αποµάκρυνσης των ΑΜΕΑ από Πολλές χώρες, όπου η φροντίδα της υγείας Τα σεξουαλικώς χρη- υπηρεσία. µεταδιδόµενα νοσήµατα (σύφιλη, συζητήσεις µε τους ίδιους τους προµηθευτές υγείας της πρώτης τους υπαλλήλους, στους οποίους καταφεύγουν για µατοδοτείται εν µέρει από το δηµόσιοβλεννόρροια, κορβανά, AIDS, κ.ά.) αποτελούσαν µάστιγες, µε γραµµής, παραπόνων που διατυπώνονται να καταγγείλουν το βιασµό τους, κυρίως λόγω της αντιµετωπίζουν σοβαρά προβλήµατα µε το εκατόµβες σύστηµα θυµάτων σεείτε όλοµέσω τον κόσµο. Σε πολλούς στα υψηλόβαθµα διοικητικά στελέχη ακόµη και των υπαλλήλων να κατανοήσουν τα άτοµα παροχής της. Παρόλο που σε ορισµένεςλαούς περιπτώκυριάρχησε η αντίληψη της «κάθαρσης» του ή αδυναµίας µέσω εκλεγµένων αντιπροσώπων. µε αναπηρία. Σε πολλές χώρες µάλιστα δεν τους δίσεις κρατικά νοσοκοµεία και άλλες ιατρικές νοσούντα µονά-ανθρώπου µέσω της σεξουαλικής επαφής νεται η άδεια να υποβάλουν αναφορά ή καταγγελία δες λειτουργούν επιτυχώς, σε πολλές του άλλες µε δεν το «καθαρό σώµα». στην αστυνοµία ή να ορκισθούν ή να δώσουν κατάσυµβαίνει κάτι τέτοιο. Συνήθως χρηµατοδοτούνται αι τα τρία πιο πάνω µοντέλα που διαχρονικά θεση στοέ-δικαστήριο, λόγω αυτής της σωµατικής απευθείας από την κυβέρνηση είτε µέσω ενός συ- χουν εφαρµοστεί έχουν δώσει πλεονεκτήµατα και κάθαρση αυτή είχε ως αποτέλεσµα το βιασµό µειονεξίας. νολικού προϋπολογισµού, ο οποίος καθορίζεται ι- µειονεκτήµατα συγκριτικά µεταξύ τουςτους παρθένων κοριτσιών από τον ασθενή, µε στόχο την χωρίς να στορικά, είτε στη βάση ηµερήσιας αποζηµίωσης µπορέσουν να επιλύσουν το κυρίαρχο πρόβληµα αποµάκρυνση του µολυσµατικού αιτίου και τη θεκαι εξόδων. Και στις δύο περιπτώσεις, τα χορηγού- που είναι η ποιότητα των παρεχοµένων υπηρεσιών 5. Την κατάσταση επιδεινώνει συχνά η έλλειψη ειδιραπεία του αρρώστου. µενα κεφάλαια είναι συνήθως ανεπαρκή µε αποτέ- υγείας σε συνδυασµό µε την άριστη οικονοµικότερη κευµένου προσωπικού (π.χ. διερµηνέων την νοηµαλεσµα οι µονάδες να λειτουργούν µε έλλειµµα και εκµετάλλευση των διατιθεµένων πόρων. τικής γλώσσας για τα άτοµα µε προβλήµατα ακοής) να χρειάζονται τακτικά οικονοµική ενίσχυση.δη από τον 16ο αιώνα σε αρκετά ευρωπαϊκά στα αστυνοµικά τµήµατα ή στα δικαστήρια. Επίσης κράτη γινόταν σεξουαλική συνεύρεση ασθενών από η δυσκολία πρόσβασης στους δηµόσιους χώρους σύφιλη ή γονόρροια µε παρθένες γυναίκες, στό- (π.χ. λόγω ανυπαρξίας ειδικής ράµπας για την κίνηση υτό που προτείνεται είναι τοµεµοντέλο της οιονεί ο γεγονός ότι οι οργανισµοί του δηµόσιου τοµέα χο την απαλλαγή του ασθενήαγοράς. από τη νόσο. ατόµων µε προβλήµατα κινητικότητας) αποτελεί αναανταγωνιστικής Γιατί αντίθετα από το µονλειτουργούν παράλληλα µε αυτούς του ιδιωτικού σταλτικό παράγοντα για την υποβολή µήνυσης ή τέλο εµπιστοσύνης, κατευθύνει τόσο το προσωπικό τοµέα δηµιουργεί συχνά πρόσθετα προβλήµατα. Το αναφοράς περιστατικών βιασµού από τις παθούσες. συµφέρον όσο και τον αλτρουισµό στην υπηρεσία ι αντιλήψεις αυτές διαπιστώθηκαν τα τελευταία ιατρικό προσωπικό που εργάζεται σε αµφότερους του κοινού καλού. Αν το χρήµα ακολουθεί τις επιλοχρόνια σε κατοίκους περιοχών της υποσαχάριας τους τοµείς αντιµετωπίζει ζητήµατα σύγκρουσης τωντης ασθενών, τότε νοσοκοµείο το ιατρείο Ασίας, Ευρώπης καιτοτης Αµερικής. ή Συµπεράσµατα συµφερόντων, ειδικά αν η αµοιβή τους Αφρικής, στον ιδιω-της γές που παρέχει τις καλύτερες υπηρεσίες θα κερδίσει Μάλιστα τα αποτελέσµατα µελετών, που έγιναν σε τικό τοµέα είναι ελεύθερη και εξαρτάται από την ο πρόβληµα της σεξουαλικής κακοποίησης των πόρους, ενώ όποιο παρέχει χειρότερες υπηρεσίες, θα 21 χώρες, προσφερόµενη υπηρεσία, ενώ στον δηµόσιο αµεί-έδειξαν ότι στις 14 από αυτές κατεγράφηατόµων µε σωµατική αδυναµία ή στέρηση ή αναπηχάσει. Οι ανεπαρκείς προµηθευτές υπηρεσιών υγείας σαν βιασµοί παρθένων ατόµων από φορείς του AIDS. βονται µόνο µε µισθό. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ρία, καθώς και των παρθένων κοριτσιών ως µέσο σύγκρουση επιλύεται συχνά µε το να εντείνουν την θα πρέπει να βελτιώσουν την ποιότητα και την απογια την κάθαρση από σοβαρές και µοιραίες ασθέτελεσµατικότητα των προσφερόµενων υπηρεσιών εργασία τους στον ιδιωτικό τοµέα και να αµελούν ι πεποιθήσεις αυτές οδηγούν συχνά στο βιασµό νειες, τους όπως είναι το AIDS, υφίσταται και αποτελεί καθώς και την ευαισθησία της ανταπόκρισής την αντίστοιχη στον δηµόσιο, µε συνέπεια να χεινηπίων ή µικρών κοριτσιών από ανθρώπους που έ-ασθενείς. σύγχρονο πρόβληµα, κυρίως σε χώρες της υποσαστο κοινό, έτσι ώστε να προσελκύσουν ροτερεύει έτσι ακόµη περισσότερο η απόδοση του χουν µολυνθεί από τον ιό HIV ή νοσούν ήδη από χάριας Αφρικής, της νότιας και νοτιο–ανατολικής δεύτερου. AIDS. Μεγαλύτερο κίνδυνο βιασµού διατρέχουν τα Ασί- ας, της βόρειας Αµερικής, ακόµα και της Ευντίθετα µεαναπηρία, το µοντέλο διοίκησης και ελέγχου, άτοµα που έχουν κάποια διότι τους καθιρώπης. το µοντέλο της οιονεί ανταγωνιστικής στάΕλλάδα. αδύναµους για οποιαδήποτε σθεναρή και επι-αγοράς δίνει υτά τα προβλήµατα παρουσιάζονται στην ελευθερία καιβιασµό αυτονοµία ιατρικό αντίσταση κατά τον τουςστο (π.χ. άτοµακαι διοικητικό Ειδικότερα, το χαµηλό κοστολόγιο και οιτυχή καθυστεενθαρρύνοντας και τη αυτή απαιτεί αφενός την εξέταση του τυφλά, κοικωφά,προσωπικό, µε νοητική στέρηση, κ. ά.). την καινοτοµίανοοτροπία ρήσεις στην αποπληρωµή εκ µέρους των ταµείων µεγέθους του προβλήµατος, καθώς και των νοµινωνικής ασφάλισης, προκαλούν ελλείµµατα στα δηµιουργικότητα. κών, ιατρικών και κοινωνικών παρεµβάσεων, που θα νοσοκοµεία και ανάγκη τακτικής κρατικής ενίσχυσης. ευκολότερη προσέγγιση και ο βιασµός των γυ- πρέπει να εφαρµοσθούν από τα κράτη, µε στόχο Επιπλέον, το ιατρικό προσωπικό έχει ιδιωτικά ιατρεία ναικών µε ειδικές ανάγκες µε την προφύλαξη της υγείας και της αξιοπρέπειας ντίθετα µε αποδίδεται, το µοντέλο σύµφωνα της διαµαρτυρίας, στον είτε αυτό επιτρέπεται επισήµως είτε όχι. Αποτέλεσµα τους ερευνητές, στατης εξής αίτια: ευπαθών κόσµο οιονεί ανταγωνιστικής αγοράς,των όπου κα- αυτών πληθυσµιακών οµάδων. όλων αυτών είναι ο ελάχιστος συσχετισµός της χρηνόνας είναι η ελεύθερη επιλογή των ασθενών και ο µατοδότησης του δηµόσιου τοµέα µε τη δραστηριόανταγωνισµός των προµηθευτών υγείας, οι δυσα1 . της Λόγω τητα ή τις επιδόσεις του και εποµένως µικρό κίνητρο αναπηρίας τους τα άτοµα µε ειδικές διαίτερη ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση θα πρέρεστηµένοι την εν γένει είναι πιθανότεροασθενείς να είναι από σεξουαλικά ανε-ποιότητα ανάγκες πει να των υπάρχει από τους προµηθευτές υπηρεσιών για τη βελτίωση αµφοτέρων. που τους κάποιος νεργά και να υπηρεσιών έχουν διατηρήσει τηνπαρέχει αγνότητά τους, φορέας υγείας–νο(ιατρούς, νοσηλευτικό προσωπικό, κ.ά.)από ή ιατρείο– έχουν τη δυνατότητα νααστυνοµία, απευΧριστίνα αφού έχουν σοκοµείο µεγαλύτερες δυσκολίες επιλογών για την καθώς και από τους λειτουργούς ρία είναι τα κύρια µοντέλα, τα οποία καιτις έχουν δο- θυνθούν αλλού για βρουν προσωπικές τους σχέσεις και να γενικά γιακαλύτερες την ιδιω- υπηρεσίες. της δικαιοσύνης, προκειµένου να επιτευχθεί η µεί∆ηµητρακάκη, κιµαστεί µε τη µία ή την άλλη µορφή στατική περισσότους ζωή. ωση του προβλήµατος και η σωστή και ισότιµη ανΨυχολόγος Έρευνας, τερα συστήµατα παροχής φροντίδας υγείας. τιµετώπιση ν λοιπόν οι ασθενείς είχαν περισσότερες επιλο- των θυµάτων, πολλά από τα οποία είναι Επιστηµονική άτοµα µε ειδικές ανάγκες. 2. Η ύπαρξη γές της για αναπηρίας τους τα καθιστά το πού θα καταφύγουν γιαεύκονα θεραπευθούν, ρώτο το Μοντέλο Εµπιστοσύνης, κατάλους το οποίο Συνεργάτης ΚΜΥΥ στόχουςκαι γιααντους επίδοξουςχρήµα βιαστές. Μάλιστα τις επιλοτο (δηµόσιο) ακολουθούσε οι λειτουργοί υγείας και η ηγετική οµάδα θεωρεί- γές επιστήµονες έχουν διαπιστώσει ότι τα άτοµα αυτά αυτές έτσι ώστε οι ιατρικές µονάδες ναπιπλέον, χρηµα- ενηµέρωση για τις εσφαλµένες προκακαι ΙΚΠΙ ται ότι γνωρίζουν τι είναι καλύτερο για τους χρήστες συχνά διατρέχουν τριπλάσιο κίνδυνοαπό βιασµού σε ταλήψεις τοδοτούνται επαρκώς την κυβέρνηση στοθα πρέπει να παρέχεται στα άτοµα µε ειτων υπηρεσιών τους, καθώς και το πώςσχέση να παρέµε ανθρώπους χωρίς αναπηρία.επιτυχώς ασθενείς, βαθµό που προσέλκυαν ο δικέςτότε ανάγκες, καθώς και στις οικογένειές τους, µε χουν υψηλής ποιότητας υπηρεσίες χωρίς κρατική ή επακόλουθος ανταγωνισµός θα έδινε ισχυρό στόχοκίνητην µεγαλύτερη προστασία τους από τυχόν άλλης προέλευσης παρέµβαση. τρο εξαρτώνται σε αυτές τιςαπό µονάδες να λόγω βελτιώσουν όλες σχε3. Τα άτοµα που άλλους, της βιασµό. δόν τις πλευρές των υπηρεσιών που προσφέρουν: κάποιας αναπηρίας, είναι ψυχολογικά πεύπαρξης Νικολέττα Θάνου, ποιότητα, ευαισθησία ανταπόκρισης στερα υπάρχει το κατά µία έννοια αντίθετο µον- τρωτά ρισσότερο και έτσι καθίστανται εύκολος στό-και αποτελεσµατικότητα. Οδοντίατρος τέλο: το Μοντέλο ∆υσπιστίας ή ∆ιοίκησηςχος καιγια Ελέγπιθανή σεξουαλική τους κακοποίηση. Π ροκαταλήψεις Η ΤΗ ο Πρόβληµα ∆ιοίκηση Κ τωνενός Ανισοτήτων ∆ηµόσιου και Αύξηση της Συχνότητας Τ Α Ασθενών από το AIDS στην Υγεία Συστήµατος Ή στην Ευρώπη Υγείας. Ο -Το Μοντέλο της Τ Ανταγωνιστικής Ο Αγοράς- Α Α Οιονεί Η Η Α Ι Τ Α Π Ε Ύ χου, όπου ενεργός παράγοντας είναι η κεντρική -Υγιεινολόγος, διαχείριση. Αυτή δεν εµπιστεύεται τους λειτουργούς 4. Σε πολλές περιπτώσεις Ειδ. στην Κοινωνική διαπιστώνεται άγνοια χεινα τέτοιο σύστηµα «οιονεί ανταγωνιστικής αγουγείας, αλλά τους θέτει στόχους και ανταµείβει την µεπαρείχε ειδικές µεγαλύτερη ανάγκες απόκοινωνική τους δι- δικαιοσύνη, ρισµού των ατόµων ράς» θα -Προληπτική επιτυχία ή τιµωρεί την αποτυχία επίτευξής τους. κηγόρους, τηνκαθώς αστυνοµία, τους δικαστικούς λειτουροι επιλογές που τώρα είναι διαθέσιµες µόνο Οδοντιατρική γούς, τους συµβούλους–ψυχολόγους, κ.ά. Το γεγοσε όσους µπορούν να πληρώσουν την ιδιωτική πενός αυτό καθιστά τους θα λειτουργούς αδύναµους στην λιγότερο εύο τρίτο µοντέλο είναι αυτό της ∆ιαµαρτυρίας, όπου ρίθαλψη, ήταν ανοιχτές και για τους στην προστασία των ατόµων µε ειδιοι χρήστες εκφράζουν τη δυσαρέσκεια (ή υπεράσπιση την ευαρέ- και πορους, µε τη συνακόλουθη άνοδο του επιπέδου να κές ανάγκες, ύστερατους από πάντες. το βιασµό τους. Υπάρχει σκειά) τους απευθείας σε αυτόν που παρέχει την ωφελεί Έ ∆ρ. Χρήστος Ψαρόπουλος Οικονοµολόγος Συστηµάτων Υγείας Τ 10 119 N YGEIA 71:Layout 1 4/12/11 8:35 PM Page 10 κατ’ οίκον φροντίδας ανταλλάσουν κάθε χρόνο πεένα από τα πιο αποτελεσµατικά θεραπευτικά εργα- ρισσότερα από 30 εκατοµµύρια µηνύµατα. λεία στο χώρο της υγείας. Η συνεχώς αυξανόµενη α πλεονεκτήµατα αυτής της ολοκλήρωσης µποφαρµακευτική δαπάνη έχει σηµαντικές συνέπειες ρούν να αναπαραχθούν και εκτός ∆ανίας µέσω ενός και για την οικονοµική βιωσιµότητα των αντίστοιχων ολοκληρωµένου ειδικού λογισµικού. συστηµάτων υγείας. Για αυτούς τους λόγους, η διαχείριση της συνταγογράφησης έχει τεράστια σηµατη Φινλανδία, οι προσπάθειες για υλοποίηση ηλεσία για όλους τους εµπλεκόµενους στο τοµέα της κτρονικής συνταγογράφησης ξεκίνησαν το 2002. Το υγείας. 2006 τέθηκε σε ισχύ το σχετικό θεσµικό πλαίσιο. Σήµερα, το σύστηµα λειτουργεί και βασίζεται σε µια καθιέρωση της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, εθνική βάση δεδοµένων για τις ηλεκτρονικές συνµε βάση την ευρωπαϊκή εµπειρία, αποτελεί ένα από ταγές την οποία φιλοξενεί και συντηρεί το KELA, ο τα πιο αποτελεσµατικά µέτρα για τη µείωση της µοναδικός ΦΚΑ στη χώρα. Το σύστηµα συµπεριφαρµακευτικής δαπάνης. Η γενικότερη εφαρµογή λαµβάνει smart ID-cards για τους επαγγελµατίες στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί ένα υγείας, µε τη χρήση ηλεκτρονικών υπογραφών και ασφαλές και αξιόπιστο σύστηµα βάσης δεδοµένων, κρυπτογράφησης SSL για τα µηνύµατα. το οποίο θα διατηρεί αυστηρά το απόρρητο του ασθενούς. νδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως ήδη από το 1997 στη Φινλανδία, οι γιατροί που συνταγογραφούν περισσότερες από 200 αποζηµιωθείσες από πρώτη καταγραφή των πλεονεκτηµάτων µιας ψηΦΚΑ συνταγές ετησίως, λαµβάνουν κάθε χρόνο µια φιακοποίησης της συνταγογράφησης, ανάγεται στις έκθεση η οποία περιλαµβάνει: πόσες συνταγές εξέαρχές της δεκαετίας του 1980 στη Σουηδία. Ήδη το δωσαν, το κόστος τους σε σύνολο αναλυµένο ανά 1983, στη Σουηδία, η πρώτη παγκοσµίως ηλεκτροηλικιακή οµάδα και φύλο, το µέσο κόστος ανά συννική συνταγή παρήχθη και διακινήθηκε από ένα ιαταγή, το είδος των φαρµάκων που έχει συνταγοτρείο σε ένα κοντινό φαρµακείο. Στα τέλη της δεγραφήσει περισσότερο ο γιατρός και τα είδη των καετίας του 1990, οι τεχνολογίες είχαν ήδη ωριµάσκευασµάτων που ευθύνονται περισσότερο για το σει αρκετά και η Σουηδική κυβέρνηση υιοθέτησε µια κόστος. Οι τιµές αυτές συγκρίνονται µε το µέσο όρο εθνική στρατηγική που επέτρεψε τη ραγδαία αύγια την ίδια ιατρική ειδικότητα. ξηση της διείσδυσης της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης. Η διείσδυση σήµερα στη χώρα είναι τη Μεγάλη Βρετανία, η ηλεκτρονική συνταγογρά97% στην Πρωτοβάθµια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) και φηση ακολούθησε διάφορες διαδροµές, άλλοτε πα87% στη νοσοκοµειακή. Έχει υπολογιστεί πως η ράλληλες και άλλοτε αλληλοτεµνόµενες, λόγω ηλεκτρονική συνταγογράφηση γλιτώνει 100 ώρες απουσίας της κατάλληλης εθνικής στρατηγικής. εργασίας ανά ιατρό ανά έτος, ενώ ακόµα πιο σηΥπάρχουν παραδείγµατα όπως των πανεπιστηµιαµαντική είναι η διευκόλυνση της εργασίας των φαρκών νοσοκοµείων του Birmingham που ανέπτυξαν, µακοποιών. ήδη από τα µέσα της δεκαετίας του ’90, εφαρµογές µε ίδια µέσα, παραδείγµατα µεµονωµένων τµηµάπλειοψηφία των πολιτών που έλαβαν ηλεκτρο- των σε νοσοκοµεία που χρησιµοποιούν εµπορικό νική συνταγή δηλώνει πως θέλει να την ξαναχρησι- λογισµικό (π.χ. ογκολογικές κλινικές), αλλά και παµοποιήσει. Η επιτυχία της συνίσταται: α) στον ραδείγµατα νοσοκοµείων που χρησιµοποιούν εµποµακροχρόνιο πειραµατισµό και τη συνακόλουθη τε- ρικό λογισµικό σε όλα τους τα τµήµατα. χνογνωσία που παρήχθη, β) στην προσήλωση στην ίναι χαρακτηριστικό πως ακόµη και στην παρούσα ΠΦΥ και γ) στην εµπιστοσύνη των πολιτών για την φάση οι ασθενείς λαµβάνουν και έντυπη εκδοχή της ασφάλεια των δεδοµένων. συνταγής, όπως άλλωστε συµβαίνει και στην πλειονότητα των χωρών. τη ∆ανία, ήδη από το 2002, το 85% των ιατρών και το 100% των φαρµακοποιών µπορούσε να παυµπερασµατικά, η ηλεκτρονική συνταγογράφηση ράγει και να διακινεί ηλεκτρονικές συνταγές. Σήαποτελεί µία από τις πιο σηµαντικές λέξεις στη φαρµερα, 1,5 εκατοµµύριο συνταγές διακινούνται ηλεκµακευτική ορολογία. Αναφέρεται σε ηλεκτρονικά τρονικά κάθε µήνα σε όλο το εύρος του δανέζικου συστήµατα που διασυνδέουν όλα τα σηµεία της τοµέα υγείας. Χρηµατοδοτείται από πέντε υπουραλυσίδας διακίνησης του φαρµάκου (γιατρούς, νογεία και την ένωση των οργανισµών τοπικής αυτοσοκοµειακές µονάδες, φαρµακεία, λοιπούς φορείς) διοίκησης. από άκρη σε άκρη µε στόχο τη µεγιστοποίηση των πλεονεκτηµάτων. Η υιοθέτηση της ηλεκτρονικής πιπλέον, κάθε ∆ανός πολίτης έχει το φαρµακευ- συνταγογράφησης χαίρει ευρείας πολιτικής, κοινωτικό του ιστορικό διαθέσιµο σε µια διαδικτυακή καρ- νικής και οικονοµικής υποστήριξης. τέλα µέσω ειδικού λογισµικού. Όλα αυτά εντός ενός ποµένως αποτελεί επιτακτική ανάγκη για τον εξορολοκληρωµένου πληροφοριακού συστήµατος, µέσω του οποίου >90% των ιατρείων, όλα τα φαρµα- θολογισµό της χορήγησης και της δαπάνης των κεία, τα νοσοκοµεία, τα εργαστήρια και οι δοµές φαρµάκων στον ευρωπαϊκό χώρο. Η ηλεκτρονική συνταγογράφηση φαρµάκων είναι Η Τ Ευρωπαϊκή Εµπειρία της Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης Σ Η Ε Η Σ Η Ε Σ Σ Μαριάνθη - Ταξιαρχούλα Χατζέλλη MSc. ∆ιοίκησης της Υγείας 12 Ε Ε N YGEIA 71:Layout 1 4/12/11 8:35 PM Page 11 Α ν και για πολλούς ο αδιατάρακτος ύπνος είναι κάτι που θεωρείται αυτονόητο, για άλλους αποτελεί ένα διαρκές πρόβληµα. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, µε τις αυξηµένες επαγγελµατικές υποχρεώσεις, τα ακανόνιστα ωράρια και το άγχος, η κακή διαχείριση του ελεύθερου χρόνου µε πολλά ξενύχτια, έχει οδηγήσει χιλιάδες ανθρώπους στο σηµείο να µην απολαµβάνουν τον ύπνο στη διάρκεια και στην ποιότητα, που είναι απαραίτητη για την σωστή λειτουργία του οργανισµού τους. Ο ύπνος καταλαµβάνει το 1/3 του συνολικού χρόνου της ζωής µας Ο καλός ύπνος σηµαίνει καλή ποιότητα ζωής Η κακή ποιότητα ύπνου υποβαθµίζει την ποιότητα ζωής, αφού επιδρά αρνητικά στην σωµατική, πνευµατική, ψυχική υγεία του ανθρώπου, αλλά και στην κοινωνική, επαγγελµατική, προσωπική του ζωή. Ο ι κοινωνικές αλλαγές και οι αυξηµένες επαγγελµατικές υποχρεώσεις, τα κυλιόµενα ωράρια των κατοίκων στις βιοµηχανοποιηµένες χώρες, το άγχος και το στρες, οδήγησαν σε ελάττωση του µέσου όρου του νυχτερινού ύπνου, κατά 20% ! Επίσης, ουσίες όπως η καφεΐνη, η νικοτίνη, το αλ- κοόλ, ορισµένα φάρµακα, ο θόρυβος, οι αλλαγές τρόπου ζωής (σπιτιού, εργασίας, κ.α.), αλλά και σωµαµατικής ανάπαυσης κατά την οποία η θέληση και η τικές καταστάσεις που προκαλούν χρόνιο πόνο, µποσυνείδηση, καθώς και οι σωµατικές λειτουργίες αναρούν να επηρεάσουν στην ποιότητα του ύπνου και να στέλλονται µερικώς ή πλήρως. Κατά τη διάρκεια του προκαλέσουν διαταραχές. ύπνου λαµβάνουν χώρα ζωτικές διεργασίες για τον οργανισµό. Ο ύπνος είναι η περίοδος της σωµατικής και πνευ- Η διάρκεια του ύπνου που χρειάζονται οι άνθρωποι ποικίλλει ανάλογα µε την ηλικία, τη γενετική προδιάθεση, τις καθηµερινές δραστηριότητες και την ποιότητα του ύπνου. Γενικά για να λειτουργούµε καλά τις υπόλοιπες ώρες, ο νυχτερινός ύπνος δεν πρέπει να είναι λιγότερος από 6 ώρες και περισσότερος από 9 ώρες. Όµως τα µωρά, οι ηλικιωµένοι και οι γυναίκες κατά την εγκυµοσύνη χρειάζονται περισσότερο ύπνο. Οι επιπτώσεις στην υγεία είναι άµεσες: Όσοι δεν κοιµούνται καλά έχουν διπλάσιες πιθανό- τητες να εµφανίσουν κάποια καρδιακή νόσο, συχνούς πονοκεφάλους και ηµικρανίες. Ακόµη οι διαταραχές στη διάθεση, στη µάθηση, αλλά και η ευερεθιστότητα, είναι άµεσα συνδεδεµένες µε την αϋπνία. Ο κίνδυνος εµφάνισης κατάθλιψης είναι πολύ συχνότερος σε άτοµα µε αϋπνία, ενώ η υπνηλία, ως αποτέλεσµα της έλλειψης ύπνου και η πρόκληση ατυχηµάτων, είναι η αιτία για το 50% των εργατικών, τροχαίων ατυχηµάτων, αλλά και αυτών σε θαλάσσιες και εναέριες µεσυνήθης νυχτερινός ύπνος µπορεί να διαιρεθεί σε ταφορές. δύο κύκλους: αϋπνία αποτελεί τον σηµαντικότερο λόγο απουσίας από την εργασία, αλλά και µείωσης της αποδοα) τον ύπνο REM που κατά τη διάρκειά του η εγκετικότητας των εργαζόµενων. Ακόµη όπως έχει προφαλική δραστηριότητα είναι έντονη, ενώ µπορεί να κύψει από πολλές έρευνες, όσοι δεν κοιµούνται καλά παρουσιάζονται και όνειρα. τείνουν να ασθενούν συχνότερα και να εισάγονται στο νοσοκοµείο και είναι πιο επιρρεπείς στην παχυσαρκία β) τον ύπνο NREM, που αποτελείται από 4 στάδια και και στην εµφάνιση σακχαρώδους διαβήτη. κατά την διάρκειά του µπορεί να συµβεί η υπνοβασία. Οι φάσεις REM και NREM εναλλάσσονται κατά την διάρκεια του ύπνου και διαρκούν από 90 –120 λεπτά. Εξασφαλίζοντας καλό ύπνο Η Υποτιµηµένη Αξία του Ύπνου. Αναδυόµενο Πρόβληµα για την Υγεία του Σύγχρονου Ανθρώπου Ο Η Η παγκόσµια ηµέρα ύπνου; Η ανάγκη να οριστεί µία ηµέρα του χρόνου και να αφιερωθεί σε κάτι τόσο αυτονόητο όπως ο ύπνος, προέκυψε από τα στατιστικά στοιχεία που δείχνουν ότι 1 στους 4 ενήλικες δεν απολαµβάνουν τον ύπνο, ενώ σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα ευρωπαϊκής έρευνας, το 25% του γενικού πληθυσµού πάσχει από αϋπνία, αλλά µόνο 1 στους 3 πάσχοντες έχει αναζητήσει συµβουλή ειδικού για να λύσει το πρόβληµα του. Σήµερα είναι γεγονός ότι το 20–30% του πληθυσµού υποφέρει από αϋπνία, ενώ η αϋπνία αποτελεί ένα από τα πιο συχνά παράπονα των ασθενών προς τους ιατρούς. Γενικότερα η τάση υποβάθµισης του προβλήµατος, όπως και η πλήρης άγνοια για το θέµα της αϋπνίας, έχει οδηγήσει παγκοσµίως σε σταθερή αύξηση του ποσοστού των ατόµων που πάσχουν από αϋπνία, προσδίδοντας νέες διαστάσεις σε αυτό το πρόβληµα της δηµόσιας υγείας. προστατεύουµε την υγεία µας, γι’ αυτό χρειάζεται: • Να επιλέξουµε το κατάλληλο στρώµα, ώστε να µην προκαλεί πόνους στο σώµα. • Το υπνοδωµάτιο να έχει αρκετή ησυχία, κατάλληλο φωτισµό και θερµοκρασία που να κυµαίνεται στους 20οC. • Να αποφεύγουµε οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα στο χώρο του υπνοδωµατίου, όπως ενασχόληση µε την εργασία ή τηλεόραση. • Να αποφύγουµε τους απογευµατινούς ύπνους, εάν αντιµετωπίζουµε δυσκολία να κοιµηθούµε την νύχτα. • Να αποφεύγουµε την κατανάλωση καφέ ή ροφηµάτων µε καφεΐνη το απόγευµα. • Να αποφεύγουµε την έντονη σωµατική άσκηση 2-3 ώρες πριν τον ύπνο γιατί µπορεί να προκαλέσει υπερδιέγερση. • Να αποφεύγουµε τα βαριά ή πολύ ελαφρά γεύµατα πριν τον ύπνο. • Να προσπαθούµε να τηρήσουµε ένα παρόµοιο ωράριο για τον ύπνο κάθε ηµέρα. Ελίζα Ε. Φερεκύδου ∆ρ Βιολόγος, Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας Εργαστηρίου Υγιεινής, Επιδηµιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Πανεπιστήµιου Αθηνών 13 N YGEIA 71:Layout 1 4/12/11 8:35 PM Page 12 εκπροσωπούν ηλικιωµένους ανθρώπους και ασθενείς, νοσοκοµεία και παρόχους υπηρεσιών υγείας, επαγγελµατίες υγείας και παροχής υπηρεσιών υγείας, δηµόσιες αρχές και ιδιώτες πολίτες στην παροχή βοήθειας για την αναγνώριση των εµποδίων Ευρωπαϊκή Επιτροπή διερεύνησε τις απόψεις των στην εφαρµογή των καινοτοµιών αλλά και των καινοδηµόσιων και ιδιωτικών οργανισµών, εταιρειών και πο- τόµων ευκαιριών που παρέχονται στον τοµέα της λιτών σχετικά µε το πώς η Ευρώπη θα µπορούσε να ενεργούς και υγιούς ωρίµανσης. εντατικοποιήσει τις καινοτόµες δράσεις προκειµένου ν’ ανταποκριθεί στις προκλήσεις της γήρανσης του Ευρωπαϊκή Συµµαχία Καινοτοµίας για την ενεργή πληθυσµού στην Ευρώπη και συγκεκριµένα σε µια πι- και υγιή ωρίµανση έχει ως πρωταρχικό στόχο την αύλοτική ευρωπαϊκή συµµαχία καινοτοµίας για την ξηση, κατά 2 έτη, του µέσου όρου υγιούς διαβίωσης ενεργή και υγιή ωρίµανση. στην Ευρωπαϊκή Ένωση έως το 2020. ∆ΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΗ ΚΑΙ ΥΓΙΗ ΩΡΙΜΑΝΣΗ Η ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Η Μ Σ εταξύ των δεκαετιών 2010-2030, ο αριθµός των τοχεύει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλιΕυρωπαίων ηλικίας >65 ετών αναµένεται ν’ αυξηθεί κιωµένων και στην εξασφάλιση πιο αποτελεσµατικών κατά 40%, θέτοντας τεράστιες προκλήσεις και πα- λύσεων για την παροχή φροντίδας. ράλληλα προσφέροντας σηµαντικές ευκαιρίες για την ευρωπαϊκή κοινωνία και καινοτοµία. κόµη στοχεύει στην εφαρµογή της καινοτοµίας σε πιο ευρεία κλίµακα σε σχέση µε σήµερα σε τοµείς Ευρωπαϊκή Συµµαχία Καινοτοµίας που προτείνει η όπως η προαγωγή υγείας, η πρόληψη, η πρώιµη διάΕυρωπαϊκή Επιτροπή και θα έπρεπε να προωθηθεί το γνωση και η θεραπεία, τα συστήµατα υγείας και κοι2011 οφείλει να επιτύχει τρεις στόχους: τη βελτίωση νωνικής φροντίδας, η ανεξάρτητη διαβίωση και η τετης υγείας και της ποιότητας ζωής των ηλικιωµένων, χνολογία για τους ηλικιωµένους ανθρώπους. διευκολύνοντάς τους έτσι ώστε να ζουν µια δραστήρια και ανεξάρτητη ζωή˙ την συνεισφορά στην επίΕπιτροπή θα αναλύσει τα αποτελέσµατα της διατευξη της σταθερότητας και της αποτελεσµατικότη- βούλευσης, µε στόχο την απόκτηση µιας πιο ξεκάθατας του συστήµατος παροχής φροντίδας υγείας και ρης εικόνας για τις προοπτικές καινοτοµόνων δράκοινωνικής πολιτικής˙ και την προαγωγή της ανταγω- σεων και ενεργειών και τις διαθέσιµες δυνατότητες νιστικότητας και των επιχειρηµατικών ευκαιριών. στους πολλαπλούς τοµείς που επηρέαζουν την υγιή Α Η Η Η διαδικτυακή διαβούλευση ήταν ανοιχτή έως τον Ιανουάριο του 2011. ωρίµανση στις µέρες µας. Τ α αποτελέσµατα της διαβούλευσης θα βοηθήσουν την Επιτροπή να σχεδιάσει τα επόµενα βήµατα της John Dalli, Ευρωπαίος Επίτροπος για την πολιτική Ευρωπαϊκής Συµµαχίας Καινοτοµίας. υγείας και κατανάλωσης δήλωσε: Ο Για περισσότερες πληροφορίες: « Ευρώπη πρέπει να προετοιµαστεί για την επερ- http://tinyurl.com/2asqav8 χόµενη ωρίµανση του πληθυσµού της και η χρήση της καινοτοµίας θα αποτελέσει εργαλείο για τις ενέργειές µας. Για το λόγο αυτό είµαι πολύ ευχαριστηµένος που ΟΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΧΩΡΕΣ η πρώτη από τις συµµαχίες αφορά την ενεργή και ΠΑΡΟΤΡΥΝΟΥΝ ΓΙΑ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ υγιή ωρίµανση. Η συµµαχία υποδηλώνει µια στενή συ- ∆ΡΑΣΗ ΣΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ νεργασία µεταξύ διαφορετικών πολιτικών στον τοµέα της δηµόσιας υγείας, της έρευνας, της ψηφιακής τε- ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΩΝ ΧΡΟΝΙΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ χνολογίας και της βιοµηχανίας». Η Η Σ τις 26 Νοεµβρίου, υπουργοί και αξιωµατούχοι από Neelie Kroes, Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επι40 ευρωπαϊκές χώρες συµµετείχαν σε µια διήµερη τροπής για την ψηφιακή αντζέντα δήλωσε: διαβούλευση για τις παγκόσµιες και τοπικές δράσεις « ι άνθρωποι ζουν πλεον περισσότερα χρόνια και για την πρόληψη και τον έλεγχο των αυξανόµενων θαθα πρέπει λοιπόν ν’ απολαµβάνουν µια όσο το δυνα- νάτων και του πόνου απο τις µη µεταδοτικές ασθέτόν ενεργή και ανεξάρτητη ζωή, µε τη βοήθεια των νειες καθώς και για τις επιδράσεις τους στην οικοκαινοτόµων λύσεων όπως των συσκευών για την ανί- νοµία και στην ανάπτυξη. χνευση και την πρόληψη των ατυχηµάτων, τη δηµισυνάντηση που έλαβε χώρα στο Όσλο της Νορουργία εύχρηστων υπηρεσιών κοινωνικής αλληλεπίδρασης προκειµένου να αντιµεπωπίσουν τα συναι- βηγίας αποτέλεσε σηµαντικό βήµα για την επερχόσθήµατα µοναξιάς και την δηµιούργια έξυπνων λύ- µενη γενική συνέλευση αξιωµατούχων Ηνωµένων σεων για τη χρήση της τεχνολογίας παροχής πληρο- Εθνών σε ότι αφορά στην πρόληψη και στον έλεγχο των µη µεταδιδόµενων νοσηµάτων. φόρησης και επικοινωνίας στο σπίτι. Ο Η Χ Τ ρειάζεται χρηµατοδότηση προκειµένου να διασφα- « α µη µεταδιδόµενα νοσήµατα εξελίσσονται σε µια λιστεί πως η µελλοντική συµµαχία καινοτοµίας θα εξαιρετικά σηµαντική παγκόσµια απειλή για την υγεία µπορέσει να υλοποιήσει στις πράξη τις ιδέες αυτές και το κόστος της µη ανάληψης δράσης είναι µη απογια τους ηλικιώµενους Ευρωπαίους πολίτες». δεκτό», δήλωσε η Υπουργός Υγείας και υπηρεσιών παροχής υγείας της Νορβηγίας, Anne-Grete Stromδιαβούλευση καλεί φορείς όπως οργανισµούς που Erichsen. Η 14 N YGEIA 71:Layout 1 4/12/11 8:35 PM Page 13 Α κόµη, δήλωσε: «Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης χρειάζεται ν’ ανταλλάξουµε τις εµπειρίες µας σχετικα µε τα αποτελεσµατικά και τα αναποτελεσµατικά µέτρα για τον αγώνα ενάντια στα µη µεταδιδόµενα νοσήµατα». Σ τον ευρωπαϊκό τοµέα του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας, τα µη µεταδιδόµενα νοσήµατα ευθύνονται ετησίως για >8 εκ. θανάτους (>80% των θανάτων στην περιοχή αυτή), συµπεριλαµβανοµένων 1,5 εκ. πρόωρων θανάτων. Τα σηµαντικα σηµεία-κλειδιά στα οποία κατέληξε η Τα ¾ του συνολικού αριθµού των πρόωρων θανάτων συνάντηση στο ‘Οσλο συνοψίζονται στα ακόλουθα: • Πολλές χώρες κλήθηκαν να λάβουν σοβαρά υπόψη το ζήτηµα των µη µεταδιδόµενων νοσηµάτων στην ανάπτυξη παγκόσµιων πρωτοβουλιών και στις σχετικές αποφάσεις για επένδυση πόρων. Η επίσηµη βοήθεια που παρέχεται την παρούσα στιγµή δεν είναι επαρκής για τον αγώνα κατά των µη µεταδιδόµενων νοσηµάτων. • Οι συµµετέχοντες κατέληξαν πως τα µη µεταδιδόµενα νοσήµατα αποτελούν απειλή για την ανάπτυξη την οποία ούτε τα αναπτυγµένα αλλά ούτε και τα αναπτυσσόµενα κράτη αντέχουν να υποστούν. Επιπρόσθετη έρευνα απαιτείται για την ανάσχεση και τη µείωση των πρόωρων θανάτων από την αιτία αυτή. Αποτελεσµατικές, υπο το πρίσµα κόστους-οφέλους, παρεµβάσεις χρειάζεται να υλοποιηθούν προκειµένου να µειώσουν την έκθεση των ανθρώπων στους παράγοντες κινδύνου των µη µεταδιδόµενων νοσηµάτων και να ενδυναµώσουν τις υπηρεσίες παροχής φροντίδας υγείας για όσους υποφέρουν από χρόνιες ασθένειες. Σ τη διάσκεψη κορυφής των Ηνωµένων Εθνών θα δοθεί έµφαση στις τέσσερις βασικές κατηγορίες των µη µεταδιδόµενων νοσηµάτων: τον καρκίνο, τον διαβήτη, τα νοσήµατα του καρδιαγγειακού συστήµατος και τις χρονιες πνευµονοπάθειες. Τ α νοσήµατα αυτά ευθύνονται για > 60% των θανάτων παγκοσµίως (35 εκ. θάνατοι), 9 εκ. των οποίων είναι πρόωροι θάνατοι (άτοµα ηλικίας <60 ετών. Οι θάνατοι που προκαλούνται από τα µη µεταδιδόµενα νοσήµατα µπορούν να προληφθούν, σε µεγάλο βαθµό, από την εφαροµή χαµηλού κόστους µέτρων που στοχεύουν σε τέσσερις παράγοντες κινδύνουκλειδιά: κάπνισµα, υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, κακή διατροφή και σωµατική αδρανεία. Παγκοσµίως, τα µη µεταδιδόµενα νοσήµατα έχουν σηµαντική επίδραση στις αναπτυσσόµενες χώρες, ιδιαιτέρως στις φτωχότερες οι οποίες χαρακτηρίζονται απο µη οργανωµένα και αδύναµα συστήµατα υγείας, φτώχεια και πιο ανεπαρκή µέτρα προστασίας κατά των παραγόντων κινδύνου. Η « πρόκληση που επιβάλλεται από τα µη µεταδιδόµενα νοσηµάτα δεν µπορεί ν’ αντιµετωπιστεί µόνο µέσα από την λήψη µέτρων τον τοµέα της υγείας αλλά µέσα από διατοµεακή συνεργασία, συµπεριλαµβανοµένων των τοµέων εξωτερικών υποθέσεων, της ανάπτυξης συνεργασίας, του αστικού σχεδιασµού, της οικονοµίας, της εκπαίδευσης και της µεταφοράς» δήλωσε η Dr Ala Alwan, βοηθός γενικού διευθυντή για τις δράσεις στον τοµέα της υγείας σε περιόδους κρίσης, στο επιτελείο του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας που εδρεύει στην Γενεύη. «Ό λο και περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν και υποφέρουν από τα νοσήµατα αυτά, τα οποία προκαλούν εξαιρετικά σηµαντικό αντίκτυπο, παγκοσµίως, στον τοµέα της υγείας και της οικονοµίας. Ιδιαιτέρως επηρεάζεται ο φτωχός και ευάλωτος πληθυσµός στις φτωχότερες χώρες του κόσµου». Για περισσότερες πληροφορίες: http://www.euro.who.int/en/home/conferences/regional-high-level-consultation-on-noncommunicablediseases ΕΥΡΩΒΑΡΟΜΕΤΡΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ Μ ε αφορµή την παγκόσµια ηµέρα για την ψυχική υγεία, νέα στοιχεία που διατίθενται από την έρευνα του ευρωβαρόµετρου αποκαλύπτουν ότι το 15% των συµµετεχόντων στην έρευνα στα κράτη-µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναζητούν επαγγελµατική βοήθεια για ψυχολογικά ή συναισθηµατικά προβλήµατα και το 7% λαµβάνει αντικαταθλιπτική αγωγή για µια περίοδο τουλάχιστον 12 µηνών. Η έρευνα καταδεικνύει ακόµη τη διαρκή προκατάληψη που αντιµετωπίζουν τα άτοµα µε προβλήµατα ψυχικής υγείας, τονίζοντας πως τα άτοµα που βιώνουν τις πιο αρνητικές εµπειρίες αντιµετωπίζουν τις περισσότερες κοινωνικο-οικονοµικές δυσκολίες, ενώ τα άτοµα που υποφέρουν από σωµατικά ή συναισθηµατικά προβλήµατα είναι τα άτοµα που υποφέρουν από κοινωνικό άγχος και άγχος για τα οικονοµικά θέµατα. ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ • Τα εθνικά σχέδια δράσης θα πρέπει να δώσουν σηµαντική προτεραιότητα στην αντιµετώπιση των µη µεταδιδόµενων νοσηµάτων. που προκαλούνται από µη µεταδιδόµενα νοσήµατα στην Ευρώπη (1,1 εκ. θάνατοι) καταγράφονται στις χώρες χαµηλού και µεσαίου εισοδήµατος. Ω ς εκ τούτου, σηµειώνεται σηµαντική αύξηση στην επικράτηση των νοσηµάτων αυτών. Στην Αφρική, οι Για περισσότερες πληροφορίες: θάνατοι από τα µη µεταδιδόµενα νοσήµατα αναµένε- http://ec.europa.eu/health/mental_health/eurobaromται ν’ αυξηθούν κατά 25% έως το 2020. eters/ 15 N YGEIA 71:Layout 1 4/12/11 8:35 PM Page 14 WORK HEALTH PROMOTION, JOB WELL-BEING AND SICKNESS ABSENCES. A SYSTEMATIC REVIEW AND META-ANALYSIS Τ ο Πρόβληµα των Ανισοτήτων J Occup Environ Med Nov;50(11) P.p. 1216-27, 2008 Kuoppala J., Lamminpää A., Husman P. στην Υγεία ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ στην Ευρώπη Χριστίνα ∆ηµητρακάκη, Ψυχολόγος Έρευνας, Επιστηµονική Συνεργάτης ΚΜΥΥ και ΙΚΠΙ Objective: The aim of this systematic literature analysis was to study the association between work health promotion and job well-being, work ability, absenteeism, and early retirement. Methods: Out of 1312 references and 35 potentially eligible publications, 10 studies were included in the analysis. Other sources producing 36 eligible studies, 46 studies in total were included in the analysis. Results: There is moderate evidence that work health promotion decreases sickness absences (risk ratio [RR], 0.78; range, 0.10 to 1.57) and work ability (RR, 1.38; range, 1.15 to 1.66). It also seems to increase mental well-being (RR, 1.39; range, 0.98 to 1.91), but not physical well-being. There is no evidence on disability pension. Exercise seems to increase overall well-being (RR, 1.25; range, 1.05 to 1.47) and work ability (RR, 1.38; range, 1.15 to 1.66), but education and psychological methods do not seem to affect wellbeing or sickness absences. Sickness absences seem to be reduced by activities promoting healthy lifestyle (RR, 0.80; range, 0.74 to 0.93) and ergonomics (RR, 0.72; range, 0.13 to 1.57). Conclusions: Work health promotion is valuable on employees' well-being and work ability and productive in terms of less sickness absences. Activities involving exercise, lifestyle, and ergonomics are potentially effective. Work health promotion should target both physical and psychosocial environments at work. THE HEALTH PROMOTION SHIFT INTO PRIMARY HEALTH ORGANISATIONS: IMPLICATIONS FOR THE HEALTH PROMOTION WORKFORCE J Prim Health Care Mar 1;3(1) P.p. 41-7, 2011 Lovell S.A., Neuwelt P. Introduction: Reconciling the primary care sector's traditional concern for individual health outcomes with a population health approach is integral to the implementation of New Zealand's Primary Health Care Strategy, and a key challenge for health promotion in New Zealand. The purpose of this study was to examine the views of health promoters, their funders and managers toward the implementation of the Primary Health Care Strategy's health promotion agenda. Methods: Focus 16 groups and interviews were carried out with 64 health promoters and 21 health sector managers and planners and funders over the 12 months beginning March 2008. Interview and focus group transcripts were analysed thematically. Findings: Primary Health Organisations (PHOs) have been perceived as both an opportunity and a threat to health promotion. The opportunity was seen to lie in the development of health promotion responsive to the needs of communities. Yet the numerous PHOs that emerged spread funding and capacity for health promotion thin, particularly amongst smaller PHOs. Conclusion: The failure of the Ministry of Health to engage the health promotion workforce in the development and implementation of the Primary Health Care Strategy has led to a clear sense of vulnerability among health promoters. Ideological divisions between primary care and public health have been exacerbated by the restructuring of health promotion funding and delivery. WHAT DO WE KNOW ABOUT PROMOTING MENTAL HEALTH THROUGH SCHOOLS? Promot Educ 12(3-4), 2005 P.p. 118-22 Weare K., Markham W. There is a growing evidence base on what schools need to do to promote mental health effectively. There is strong evidence that they need first and foremost to use a whole school approach. This shapes the social contexts which promote mental health and which provide a backdrop of measures to prevent mental health disorders. Schools need to use positive models of mental health, which emphasise well being and competence not just illness. Τhis will help overcome problems of stigma and denial and promote the idea of mental health as 'everyone's business'. The most effective programmes in schools which address mental health have the following characteristics: They provide a backdrop of universal provision to promote the mental health of all and then target those with special needs effectively. They are multi-dimensional and coherent. They create supportive climates that promote warmth, empathy, positive expectations and clear boundaries. They tackle mental health problems early when they first manifest themselves and then take a long term, developmental approach which does not expect immediate answers. They identify and target vulnerable and at risk groups and help people to acquire the skills and competences that underlie mental health. They involve end users and their families in ways that encourage a feeling of ownership and participation, and provide effective training for those who run the programmes, including helping them to promote their own mental health. N YGEIA 71:Layout 1 4/12/11 8:35 PM Page 15 ΣΤΡΕΣ. Προσωπική Ανάπτυξη & Ευηµερία η µαγειρική συντέλεσαν τόσο στην κοινωνική οργάνωση, όσο και στην ανάπτυξη του πολιτισµού. Επιστηµονική Επιµέλεια: Αλέξανδρος-Σταµάτιος Αντωνίου Εκδόσεις Παπαζήση Αθήνα, 2010 το βιβλίο αυτό εξετάζονται τα στοιχεία που περιγράφουν τη διατροφή κατά τους οµηρικούς χρόνους, τις σχετικές γνώσεις της προϊπποκρατικής ιατρικής, τα περί διαίτης βιβλία του Ιπποκράτη και των διαδόχων του, τα περί τροφής βιβλία του Γαληνού και των µεταγενέστερων γιατρών. Εξετάζονται επίσης τα σχετικά µε τη διατροφή κατά τα συµπόσια, την κατανάλωση των βρώσιµων αγαθών από τις θυσίες και έργα που αναφέρονται ειδικά στην ψαροφαγία. Οι αναφορές στις περί διατροφής γνώσεις και αντιλήψεις των βυζαντινών στηρίζονται όχι µόνο σε βιβλία γιατρών αλλά και στα γραφόµενα από λόγιους, καθώς και σε λαϊκότερα κείµενα. Οι επόµενοι αιώνες κληρονοµούν τις υπάρχουσες γνώσεις, τις εµπλουτίζουν µε τα στοιχεία που συνεισφέρει ο διαφωτισµός και µε τα νεότερα επιστηµονικά δεδοµένα και προσαρµόζουν τη διατροφή στις κοινωνικές απαιτήσεις της εποχής. ISBN: 978-960-02-2498-6 Τ Στο παρόν σύγγραµα των ιατρικών εκδόσεων ΒΗΤΑ, ο γνωστός και έµπειρος συγγραφέας-ιατρός Γεράσιµος Ρηγάτος, οδηγεί τον αναγνώστη σε ενδιαφέρουσες πολιτιστικές διαδροµές που καλύπτουν διαχρονικά ολόκληρο το εύρος της ελληνικής διατροφικής παράδοσης. ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ. Μια Μέθοδος Ανάγνωσης Όµως η υγεία δεν είναι µόνο η απουσία της αρρώ- Πλάτων Τήνιος στιας, αλλά και η παρουσία της σωµατικής, ψυχικής Εκδόσεις Κριτική και κοινωνικής ευεξίας. Η διάσταση αυτή του ορισµού Αθήνα, 2010 της υγείας, που ταυτίζεται µε την έννοια της ποιότητας ζωής καθορίζεται σε µεγάλο βαθµό από την έκθεση σε στρεσογόνους παράγοντες. >25% των ευρωπαίων εργαζοµένων βιώνουν καταστάσεις στρες στην εργασία τους, ενώ το 9-12% των εργαζοµένων στην Ε.Ε. είναι εκτεθειµένο σε εργασιακή πίεση κατά το µεγαλύτερο διάστηµα της ηµέρας. Το εργασιακό στρες, ως γνωστόν και όπως σωστά αναφέρεται σε επιµέρους κεφάλαια του βιβλίου, έχει σηµαντικές επιδράσεις στην υγεία των εργαζοµένων. Και τα υπόλοιπα όµως θέµατα που πραγµατεύεται το βιβλίο, όπως είναι η οικογένεια, το εκπαιδευτικό σύστηµα, η µετανάστευση, ο αθλητισµός, τα ταξίδια, κ.α., αποτελούν επίκαιρους τοµείς όπου συντελούνται σηµαντικές αλλαγές, πολλές από τις οποίες σχετίζονται άµεσα ή έµµεσα µε το στρες στην εποχή µας. H ∆ΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΠΑΡΑ∆ΟΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α. Ιστορικές και Πολιτιστικές ∆ιαδροµές Γερασιµος Α. Ρηγατος Ιατρικές Εκδόσεις ΒΗΤΑ Αθήνα, 2010 ΙSBN: 978-960-452-112-8 Η βελτίωση του ανθρώπινου είδους συνδέθηκε στενά µε τη διατροφή του. Αναφέρεται ότι από τα χρόνια της προϊστορίας η αύξηση του ύψους και της διάρκειας ζωής συνδυάστηκαν µε την πλουσιότερη διατροφή. Υποστηρίζεται επίσης ότι η κρεοφαγία και ISBN: 978-960-218-673-2 Η αµφισηµία, η ασυνεννοησία και η αναβλητικότητα καθιστούν το ασφαλιστικό έναν δυσεπίλυτο γρίφο. Ο Πλάτων Τήνιος βοηθά τον αναγνώστη να καταλάβει πώς λειτουργεί το ασφαλιστικό σύστηµα. Γραµµένο µε έναν τρόπο απλό και εύληπτο και µε εργαλεία την οικονοµική ανάλυση και την εκτεταµένη στατιστική αποτύπωση, το βιβλίο αποτελεί σηµείο αναφοράς για να αντιληφθούµε πού βρισκόµαστε σήµερα ώστε να σχεδιάσουµε τι θέλουµε αύριο. Ο συγγραφέας θέλει να βοηθήσει τον αναγνώστη να καταλάβει τη δυναµική του συστήµατος: πώς προκύπτουν τα µεγέθη, πώς µπορεί να κινηθούν στο µέλλον. Τι κρύβεται πίσω από φαινοµενικά απλούς δείκτες, όπως τα όρια ηλικίας, η χαµηλή σύνταξη, η µέση σύνταξη. Πόσο εξασφαλισµένη είναι η ασφάλιση και ποιος πληρώνει το λογαριασµό; Αν τα πράγµατα δεν πάνε καλά, γιατί δεν έχουν ρυθµιστεί καλύτερα; Για να απαντήσει σε τέτοια ερωτήµατα, απαιτεί από τον αναγνώστη να κατανοήσει και τη θεωρία και την ελληνική πρακτική, καθώς και τις διαφορετικές κλίµακες του ζητήµατος. Το βιβλίο είναι σταθµός για την κατανόηση του ασφαλιστικού ζητήµατος. Στις πολλές αρετές του βιβλίου συµπεριλαµβάνονται: • ένα πολύτιµο επίµετρο σχετικά µε το ασφαλιστικό του 2010, • ένα κατατοπιστικό γλωσσάρι όρων της κοινωνικής ασφάλισης και • εκτενής σχετική βιβλιογραφία για περαιτέρω εµβάθυνση. Το βιβλίο απευθύνεται στους επαγγελµατίες του κλάδου αλλά, κυρίως, στον ενδιαφερόµενο πολίτη. ΝΕΕΣ ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ ο στρες αποτελεί σηµαντικό κοινωνικό παράγοντα κινδύνου για την υγεία. Η υγεία µπορεί να οριστεί και ως η δυναµική ισορροπία του ατόµου µε το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον του. Οι στρεσογόνοι παράγοντες διαταράσσουν τη δυναµική αυτή αλληλεπίδραση, προκαλώντας παθογένειες στη σωµατική και ψυχική υγεία. Υπολογίζεται ότι το 50% των προβληµάτων υγείας του σύγχρονου ανθρώπου σχετίζονται, έµµεσα ή άµεσα, µε το στρες, γιατί εκτός από τους ήδη γνωστούς στρεσογόνους παράγοντες, όπως είναι το πένθος, η απώλεια εργασίας, µια φυσική καταστροφή κ.α., έχουν προστεθεί στην εποχή µας και άλλοι παράγοντες, όπως η ανεργία, η οικονοµική αβεβαιότητα, η αυξανόµενη εγκληµατικότητα, η αποδυνάµωση της οικογένειας, η υποβάθµιση του φυσικού περιβάλλοντος. Το στρες ευθύνεται και για την υιοθέτηση ανθυγιεινών συνηθειών, όπως του καπνίσµατος, της κακής διατροφής, της χρήσης ναρκωτικών, της κατανάλωσης αλκοόλ, της έλλειψης σωµατικής άσκησης, που συµβάλλουν στην πρόκληση καρδιαγγειακών νοσηµάτων, καρκίνων και πολλών άλλων νοσηµάτων. Σ 17 15 N YGEIA 71:Layout 1 4/12/11 8:35 PM Page 16 P 37O ΕΤΗΣΙΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΙΑΤΡΙΚΟ P UK SOCIETY FOR SOCIAL MEDICINE ΣΥΝΕ∆ΡΙΟ - 55TH ANNUAL SCIENTIFIC MEETING. Healthy Communities Promote Healthy Minds & Bodies 17-21 Μαΐου 2011, Ξενοδοχείο Hilton Οργ./ Πληρ: Ιατρική Εταιρεία Αθηνών Τηλ.: 210-7243161 / 7211845 / 7244496 Fax: 210-7215082 E-mail: iea@mednet.gr, Website: www.mednet.gr September 14-16 2011, University of Warwick, England Οργ.: Society for Social Medicine E-mail: www.socsocmed.org.uk Website: http://www.socsocmed.org.uk/meetings.htm ΠΡΟΣΕΧΗ ΣΥΝΕ∆ΡΙΑ P 19TH INTERNATIONAL CONFERENCE OF HEALTH PROMOTING HOSPITALS AND HEALTH SERVICES. Improving Health Gain Orientation in all Services. Better Cooperation for Continuity in Care June 1-3 2011, Turku, FINLAND Οργ.: International HPH Network, WHO Collaborating Centre for Health Promoting Hospitals and Health Care, Ludwig Boltzmann Institute Health Promotion Research Πληρ: Ludwig Boltzmann Institute Health Promotion Research Τηλ.: +43/1/2121493-21, Fax: +43/1/2121493-50 E-mail: vienna.who-cc@)hphconferences.org Website: http://www.hphconferences.org/turku2011/ Adolescence - A Second Chance? Development – Attachment – Neurobiology – Trauma – Psychodynamics – Treatment September 14-18 2011, Berlin, Germany Οργ.: International Society of Adolescent Psychiatry and Psychology (ISAPP) Πληρ.: CPO Hancer Service Τηλ.: 0049-30-300669-28, Fax: 0049-30-300669-40 E-mail: isapp@cpo-hanser.de Website: http://www.isapp2011.org P 4TH INTERNATIONAL CONFERENCE FOR SEXUAL HEALTH ON UNEMPLOYMENT, JOB INSECURITY AND HEALTH. From Unemployment to Sustainable Participation in Work - Research, Interventions and Policies June 12-16 2011, Scottish Exhibition and Conference Centre, Glasgow, United Kingdom September 21-23 2011, Hanasaari Cultural Center, Espoo, Finland P 20ΤΗ WORLD CONGRESS Οργ.: World Association for Sexual Health (WAS) Πληρ.: Kenes International. Global Congress Organisers and Association Management Services Τηλ.: + 41 22 908 0488, Fax: + 41 22 906 9140 E-mail: was@kenes.com Website: http://www2.kenes.com/was2011/pages/ home.aspx P 20TH INTERNATIONAL SYMPOSIUM ON SHIFTWORK AND WORKING TIME. Biological Mechanisms and Risk Management in the 24h Society June 28- July 1 2011, Radisson Blu Royal Park Hotel, Stockholm, Sweden Οργ.: Stress Research Institute, Stockholm University Τηλ.: + 46 8 5537 8906 E-mail: shiftwork2011@stress.su.se Website: www.shiftwork2011.se TH P 11 EUROPEAN CONFERENCE ON PSYCHOLOGICAL ASSESSMENT August 31 - September 3 2011, Riga, Latvia Οργ.: European Association for Psychological Assessment (EAPA) Τηλ./ Fax: +371 6703418 E-mail: inese.muzikante@lu.lv Website: http://www.ecpa11.lu.lv/index.php 18 P 8TH CONGRESS OF ISAPP 2011. Οργ.: Finnish Institute of Occupational Health Τηλ.: +358-30-4741(switchboard) Fax:+358-30-4742779 Website: www.ttl.fi/ujih2011 P AMERICAN PUBLIC HEALTH ASSOCIATION - 139TH ANNUAL MEETING & EXPOSITION October 29- November 2 2011, Washington, DC Οργ.: American Public Health Association Τηλ.: 202 777-2742 , Fax: 202-777-2534 E-mail: comments@apha.org Website: http://www.apha.org/meetings/AnnualMeeting/ P 4TH EUROPEAN PUBLIC HEALTH CONFERENCE 2011. Public Health and Welfare – Welfare Development and Health November 10-12 2011, the Bella Centre, Copenhagen, Denmark Οργ.: The European Public Health Association (EUPHA), the Association of Schools of Public Health in the European Region (ASPHER) and the Danish Society of Public Health (DSOP) Τηλ.: +3130 2729 709, Fax: +3130 2729 729 E-mail: office@eupha.org Website: http://www.eupha.org/site/upcoming_conference.php N YGEIA 71:Layout 1 4/12/11 8:35 PM Page 17