1 ΠΡΟΨΟΝΣΑ ΚΤΦΕΛΗ΢ ΠΑΡΑΓΧΓΗ, ΥΗΜΙΚΗ ΢Τ΢ΣΑ΢Η ΚΑΙ ΥΡΗ΢ΕΙ΢ ΣΗ΢ ΠΡΟΠΟΛΗ΢ ΣΧΝ ΜΕΛΙ΢΢ΧΝ Θναζοαμύθμο Ακδνέαξ ηαζ Αδαιμύδδ Ακαζηαζία Δνβαζηήνζμ Μεθζζζμημιίαξ-΢δνμηνμθίαξ ΑΡΗ΢ΣΟΣΔΛΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗ΢ΣΖΜΗΟ ΘΔ΢΢ΑΛΟΝΗΚΖ΢ ΢ΥΟΛΖ ΓΔΩΠΟΝΗΑ΢ E-mail:thrasia@agro.auth.gr Δδώ ηαζ πζθζάδεξ πνόκζα, μ άκενςπμξ πνδζζιμπμζεί πνμσόκηα πμο πνμένπμκηαζ από ηζξ ιέθζζζεξ, όπςξ ιέθζ, βύνδ, ηενί, ααζζθζηό πμθηό, δδθδηήνζμ ηαζ πνόπμθδ. Ζ ηεθεοηαία, άνπζζε κα πνδζζιμπμζείηαζ ςξ θάνιαημ από ημοξ ανπαίμοξ Αζβύπηζμοξ ηαζ είκαζ έκα από ηα πμθοηζιόηενα πνμσόκηα ηδξ ιέθζζζαξ. Ήδδ από ηδκ ανπαζόηδηα, παναηδνήεδηε όηζ μζ ιέθζζζεξ εακαηώκμοκ γώα (πμκηίηζα, ααηνάπζα η.α.) ηα μπμία είπακ εζζπςνήζεζ ιέζα ζηδκ ηορέθδ ημοξ ηαζ ζηδ ζοκέπεζα ηα ζηεπάγμοκ ιε έκα εζδζηό νδηζκμεζδέξ οθζηό, ιε απμηέθεζια ημ πηώια ημο εακαηςιέκμο γώμο κα ιέκεζ άθεανημ ζημ πέναζια ημο πνόκμο, ζα ιμύιζα. Με ημκ ηνόπμ αοηό ημ ιεθίζζζ απμηνέπεζ ηδ δοζάνεζηδ ιονςδζά ηαζ ηδκ ακάπηολδ ααηηδνζδζαηήξ πθςνίδαξ, πμο ζοκμδεύμοκ ηδ ζήρδ ημο πηώιαημξ ημο εζζαμθέα. Καηά ηα ηέθδ ημο 19μο ιε ανπέξ ημο 20 μο αζώκα όιςξ, μζ θανιαηεοηζηέξ ζδζόηδηεξ ηςκ παναπάκς πνμσόκηςκ είπακ ήδδ λεπαζηεί. Μέπνζ ημ 1960 δεκ οπάνπεζ ηαιία ακαθμνά ζηδκ πνόπμθδ, ζε θανιαηεοηζηά εβπεζνίδζα, πανόθμ πμο μζ Αζβύπηζμζ από ηδκ ανπαζόηδηα αηόιδ, βκώνζγακ ηζξ εεναπεοηζηέξ ζδζόηδηέξ ηδξ ηαζ ηδ πνδζζιμπμζμύζακ ςξ θάνιαημ. Δπίζδξ, μζ ανπαίμζ Έθθδκεξ ηαζ μζ Ρςιαίμζ ηδ πνδζζιμπμζμύζακ βζα ηδ εεναπεία ηςκ πθδβώκ. Αηόιδ, ζημοξ πμθέιμοξ, πνδζζιμπμζμύκηακ βζα ηδ εεναπεία ηαηά ηδξ βάββναζκαξ. Αθθά ηαζ μ Stradivarious εκζςιάηςκε πνόπμθδ ζημ αενκίηζ ημο αζμθμύ ημο (Jolly, 1978), βκςνίγμκηαξ όηζ δ πνόπμθδ ήηακ ηαθό πνμζηαηεοηζηό ημο λύθμο. Πποέλεςζη Τπάνπμοκ δύμ εεςνίεξ βζα ηδκ πνμέθεοζδ ηδξ πνόπμθδξ. ΢ύιθςκα ιε ημκ Kuestenmacher (1912) δ πνόπμθδ απμηεθεί πνμσόκ ηςκ ιεθζζζώκ ηαζ είκαζ ημ οπόθμζπμ ηδξ βύνδξ πμο ημ επελενβάγμκηαζ ζε έκα είδμξ νδηίκδξ, ειπθμοηζζιέκμ ιε δζάθμνα έκγοια ηαζ αζμθμβζηά πνμσόκηα ημο ζημιάπμο 2 ημοξ. ΢ύιθςκα ιε ηδ εεςνία ημο Resch (1927) μζ ιέθζζζεξ ζοθθέβμοκ ηδκ πνόπμθδ από ημοξ μθεαθιμύξ, ηδκ επζθάκεζα ηςκ ηανπώκ, ημ θθμζό ηςκ θοηώκ ηαζ ηα άκεδ. Αοηό ημ οθζηό θέβεηαζ ‘ποιόξ ηςκ θοηώκ’, ‘αθέκκα’, ‘πνμζηαηεοηζηή έηηνζζδ’, ή ‘έηηνζζδ μθεαθιώκ’. Ζ ζδιενζκή άπμρδ ζοκδοάγεζ ηαζ ηζξ δομ εεςνίεξ: Οζ ιέθζζζεξ ζοθθέβμοκ ημ ηύνζμ ιένμξ ηδξ πνόπμθδξ από ηα θοηά, ημ ειπθμοηίγμοκ ιε δζηέξ ημοξ μοζίεξ ηαζ ημ επελενβάγμκηαζ ζημ ηεθζηό βκςζηό πνμσόκ. ΢ςλλοβή ςλικού από ηιρ μέλιζζερ. Οζ ζοθθέηηνζεξ ιέθζζζεξ ηαλζδεύμοκ ζε ιεβάθεξ απμζηάζεζξ, από θοηό ζε θοηό, βζα κα ζοθθέλμοκ ηζξ νδηζκώδεζξ μοζίεξ. Βνέεδηε όηζ μζ ιέθζζζεξ ζοθθέβμοκ ηδκ πνώηδ ύθδ βζα ηδκ πνόπμθδ από μνζζιέκα δέκηνα ηονίςξ θεύηεξ, ηςκμθόνα ηαζ ζηέα. Έπεζ παναηδνδεεί όηζ μζ ιέθζζζεξ λύκμοκ ηζξ πνμζηαηεοηζηέξ νδηίκεξ από ηα άκεδ ηαζ ημοξ μθεαθιμύξ ιε ηζξ ζζαβόκεξ ημοξ ηαζ ηζξ ημπμεεημύκ ζε οπμδμπέξ ηςκ πίζς πμδζώκ ημοξ (εζη.1). Καηά ηδ δζαδζηαζία αοηή μζ νδηίκεξ ακαιζβκύμκηαζ ιε ημ ζάθζμ ημο ζηόιαηόξ ημοξ ηαζ άθθεξ εηηνίζεζξ ημοξ, όπςξ επίζδξ ιε ηενί ηαζ βύνδ. Ζ δζαδζηαζία απόζπαζδξ παίνκεζ ανηεηό πνόκμ εκώ ημ παηεηάνζζια δζαηόπηεηαζ από επζζηέρεζξ ζηδκ ηορέθδ όπζ βζα ιεηαθμνά ηδξ αθθά βζα βεύιαηα εακ δεκ οπάνπεζ ηνμθή ζημ ιένμξ όπμο ζοθθέβεηαζ. Με αοηό ημκ ηνόπμ πνμηύπηεζ ιία ημθθώδδξ μοζία, δ μπμία ιεηαθένεηαζ ζηδκ ηορέθδ. 'Όηακ δ ιέθζζζα ηεθζηά πεηά πνμξ ηδκ ηορέθδ θμνηςιέκδ ιε ηδκ πνόπμθδ ίζςξ πενάζμοκ ώνεξ ιέπνζ κα ηδκ λεθμνηώζεζ πενζιέκμκηαξ ζε απμιαηνοζιέκμ ιένμξ ηδξ ηορέθδξ ηζξ άθθεξ ιέθζζζεξ βζα κα ηδκ λεθμνηώζμοκ. Σμ είδμξ ηδξ ιέθζζζαξ πμο ζοθθέβεζ ημ οθζηό από ημ μπμίμ πανάβεηαζ δ πνόπμθδ είκαζ δ ιέθζζζα Apis mellifera. Σα Αζζαηζηά είδδ Apis δεκ πανάβμοκ πνόπμθδ. 3 Δζηόκα 1. ΢οθθμβή πνόπμθδξ από ιέθζζζα Υπήζειρ ηηρ ππόποληρ από ηιρ μέλιζζερ. Οζ ιέθζζζεξ ιε ηδκ πνόπμθδ επζπνίμοκ ηα εζςηενζηά ημζπώιαηα ηδξ ηορέθδξ ή ηδξ θοζζηήξ ημοξ θςθζάξ ηαζ ηθείκμοκ ζπζζιέξ ηαζ παναιάδεξ βζα ηαθύηενδ εενιμιόκςζδ ηαζ άιοκα. Δπίζδξ ιε ηδκ πνόπμθδ ηαθύπημοκ ιεβαθόζςια γώα όπςξ πμκηίηζα πμο πέεακακ ιέζα ζηδκ ηορέθδ ηαζ δεκ είκαζ ζε εέζδ κα ηα ιεηαθένμοκ έλς (εζη. 2). Ζ πνόπμθδ ιε ηζξ ακηζιζηνμαζαηέξ ηδξ ζδζόηδηέξ απμηεθεί ημ απμθοιακηζηό ηδξ ηορέθδξ. Ανηεί κα πμύιε όηζ ζε πώνμ ιζηνόηενμ ημο εκόξ ηοαζημύ ιέηνμο ζοκαενμίγμκηαζ 60.000 ιέθζζζεξ ηαζ μ αέναξ δζαηδνείηαζ ημ ίδζμ ηαεανόξ όζμ έλς, από ηδκ ηορέθδ. Μέζα ζηδκ ηορέθδ δεκ έπμοκ παναηδνδεεί πμηέ θοηά πμο κα έπμοκ αθαζηήζεζ (Waren Ogren, 1990). Σέθμξ μζ ιέθζζζεξ επζπνίμοκ ημ εζςηενζηό ηςκ ηεθζώκ ιε εθαζώδεξ επίπνζζια πμο ζοθθέβμοκ από ηδκ βύνδ βκςζηό ςξ αάθζαιμ βύνδξ (pollenbalsam). Με ηo επίπνζζια αοηό πζζηεύεηαζ, όηζ απμζηεζνώκμκηαζ εζςηενζηά ηα ηεθζά ηαζ εημζιάγμκηαζ βζα ηδκ ςμημηία ηδξ ααζίθζζζαξ. 4 Δζηόκα 2. Βαθζαιςιέκμξ εζζαμθέαξ ιε πνόπμθδ ζημ εζςηενζηό ηορέθδξ ΢ςλλοβή ηηρ ππόποληρ από ηο μελιζζοκόμο. Ζ πνόπμθδ ακηζιεηςπίγεηαζ από ανηεημύξ ιεθζζζμηόιμοξ ςξ εκόπθδζδ. Οζ πενζζζόηενμζ όιςξ, έπμοκ ακηζθδθεεί όηζ απμηεθεί πδβή αύλδζδξ ημο εζζμδήιαημξ ημοξ. ΢ημ ελςηενζηό μζ ιεθζζζμηόιμζ όπζ ιόκμ ειπμνεύμκηαζ ηδκ πμζόηδηα πνόπμθζξ πμο πανάβμοκ μζ ιέθζζζεξ αθθά ηαζ έπμοκ ηαηαζηεοάζεζ εζδζηέξ ηαηαζηεοέξ ιε ηζξ μπμίεξ αολάκμοκ ηδκ παναβςβή. Σμ ζύκμθμ ηςκ ηαηαζηεοώκ ζηδνίγεηαζ ζε ακμίβιαηα πμο δδιζμονβεί μ ιεθζζζμηόιμξ ζηδκ ηορέθδ ηαζ ηδκ οπμπνεςηζηή ζοθθμβή πνόπμθδξ από ηζξ ιέθζζζεξ ιε ζημπό κα ηθείζμοκ ηα ακμίβιαηα αοηά βζα κα απμιμκώζμοκ ηδκ θςθζά ημοξ. Γζα ηδ ζοθθμβή ηδξ πνόπμθδξ οπάνπεζ δοκαηόηδηα κα πνδζζιμπμζδεμύκ ηαζ ηα αδύκαηα ιεθίζζζα. Ζ ζοθθμβή βίκεηαζ ιόκμ ζε γεζηό ηαζνό όηακ αοηή είκαζ εύπθαζηδ βζ’ αοηό είκαζ πνμηζιόηενμ δ ζοθθμβή κα βίκεηαζ ημ ηαθμηαίνζ. Μεηαλύ ηςκ ιεθζζζζώκ ημο ζδίμο ιεθζζζμημιείμο παναηδνμύκηαζ ιεβάθεξ δζαθμνέξ ζηδκ πμζόηδηα ζοθθμβήξ ηαζ αοηό δίκεζ ηδ δοκαηόηδηα ζημ ιεθζζζμηόιμ κα επζθέλεζ ηα ιεθίζζζα εηείκα ηα μπμία εα πνδζζιμπμζήζεζ βζα ηδ ζοθθμβή. Ζ πζμ παθζά ηαζ πθέμκ ημοναζηζηή ιέεμδμξ ζοθθμβήξ ηδξ πνόπμθδξ, πμο πνδζζιμπμζείηαζ όιςξ αηόιδ ηαζ ζήιενα, είκαζ δ απόλεζδ ιζηνώκ ημιιαηζώκ ηδξ ημθθδηζηήξ αοηήξ μοζίαξ από μπμζμδήπμηε ζδιείμ ηδξ ηορέθδξ. Ζ ιέεμδμξ αοηή εθανιόγεηαζ από ιεθζζζμηόιμοξ πμο ιαγεύμοκ ιζηνή πμζόηδηα πνόπμθδξ βζα δζηζά ημοξ πνήζδ. ΢οκήεςξ ημ πνμσόκ πμο ζοθθέβεηαζ ιε ηδκ ιέεμδμ αοηή δεκ είκαζ ηαεανό. 5 Γζα ιεβάθδ παναβςβή πνόπμθδξ πνδζζιμπμζείηαζ εζδζηό πθαζηζηό ή ιεηαθθζηό εύηαιπημ πθέβια ημ μπμίμ ημπμεεηείηαζ πάκς από ημοξ ηδνδενμθμνείξ (εζη. 3). Σμ πθέβια ιμζάγεζ ιε ημ ααζζθζηό δζάθναβια, έπεζ ζηεκέξ μνεμβώκζεξ ηνύπεξ, πμο ζε ακηίεεζδ ι’ εηείκεξ ημο δζαθνάβιαημξ είκαζ πμθύ ιζηνέξ βζα κα πςνέζμοκ μζ ιέθζζζεξ. Σμπμεεηείηαζ πάκς από ημοξ ηδνδενμθμνείξ ηαζ ηαθύπηεηαζ ι’ έκα ημιιάηζ πθαζηζημύ ή οθάζιαημξ. Μόθζξ μζ ιέθζζζεξ ηθείζμοκ ιε πνόπμθδ ηα ιζηνά ακμίβιαηα, ημ πθέβια αθαζνείηαζ ηαζ ημπμεεηείηαζ ζημ ροβείμ, όπμο δ πνόπμθδ ζηθδναίκεζ, βίκεηαζ εύεναοζηδ ηαζ λεημθθά εύημθα. Έηζζ ιε ημ πθέβια θαιαάκεηαζ ηαεανή πνόπμθδ. Μζα παναθθαβή ημο ηύπμο αοημύ είκαζ έκα εθαθνό ηαζ εύηαιπημ πθαζηζηό δίπηο πμο πνδζζιμπμζείηαζ ζηδκ Κμύαα, Πμθςκία ηαζ Γζμοβημζθααία. Σμ δίπηο αοηό ημπμεεηείηαζ ζηδκ ημνοθή ηςκ πθαζζίςκ πμο ηαθύπηεηαζ ιε ύθαζια ή πθαζηζηό. Πζεακό ιεζμκέηηδια μ ιεβάθμξ πνόκμξ πμο απαζηεί βζα κα βειίζεζ ηαζ δ ιζηνή πμζόηδηα παναβςβήξ. Πθεμκέηηδια ηδξ εθαζηζηήξ πθαζηζηήξ ζπάναξ είκαζ δ ηαεανόηδηα ηδξ πνόπμθδξ. Δζηόκα 3.Πθέβια πμο πνδζζιμπμζμύκηαζ βζα ηδ ζοθθμβή ηδξ πνόπμθδξ. Δηηόξ από ηα δζάθμνα πθέβιαηα οπάνπμοκ ηαζ λύθζκεξ ή πθαζηζηέξ παβίδεξ ζοθθμβήξ ηδξ πνόπμθδξ. Ζ πενζζζόηενμ δζαδεδμιέκδ παβίδα ζηδκ Αιενζηή είκαζ ιζα λύθζκδ ηαηαζηεοή ιε πθάημξ 8,9 cm ηαζ ιήημξ όζμ ηαζ ημ ιήημξ ηδξ ηορέθδξ. Ζ παβίδα αοηή έπεζ 8 επζιήηδ ζπζζιέξ, ημπμεεηείηαζ ιε αίδεξ ζηδ πθεονά ημο βμκμεαθάιμο, ζε ηορέθδ πμο πνμδβμύιεκα αθαζνέεδηε ημ ακηίζημζπμ ημιιάηζ λύθμο. Ζ παβίδα αοηή βειίγεζ ζε πνμκζηό δζάζηδια 2 εαδμιάδςκ πενίπμο ηαζ δ απόδμζή ηδξ είκαζ από 15 έςξ 20 βναιιάνζα όηακ βειίζμοκ όθεξ μζ ζπζζιέξ. Μεζμκεηηήιαηα ηδξ παβίδαξ αοηήξ είκαζ δ ακάιζλδ ηδξ πνόπμθδξ ιε ηειαπίδζα από λύθμ ηαζ δ ακαβηαζηζηή ημπή ιένμοξ ηδξ ηορέθδξ βζα ηδκ ημπμεέηδζδ ηδξ παβίδαξ. Σμ ιεζμκέηηδια ηδξ αηάεανηδξ 6 πνόπμθδξ ακηζιεηςπίζηδηε πνόζθαηα ιε ηδ πνδζζιμπμίδζδ πθαζηζηώκ ακηί λύθζκςκ παβίδςκ ΢ηδκ αβμνά ζήιενα οπάνπεζ πθδεώνα από ηαηαζηεοέξ πμο πνδζζιμπμζμύκηαζ βζα ηδ ζοθθμβή ηδξ πνόπμθδξ. Ο ιεθζζζμηόιμξ εα πνέπεζ κα έπεζ οπόρδ ημο ημοξ ελήξ βεκζημύξ ηακόκεξ: 1. Οζ πθαζηζηέξ παβίδεξ είκαζ ηαθύηενεξ, βζαηί είκαζ εύηαιπηεξ ηαζ ιπμνμύκ κα ημπμεεηδεμύκ ζημ ροβείμ. Σμ οθζηό ηαηαζηεοή ημοξ δεκ πνέπεζ κα αθήκεζ οπμθείιιαηα ζηδκ πνόπμθδ. 2. Ζ λύθζκδ παβίδα πνόπμθδξ είκαζ ανηεηά ζηθδνή ιε απμηέθεζια αηίδεξ από λύθμ κα εκζςιαηώκμκηαζ ζηδκ πνόπμθδ. 3. Γεκ πνέπεζ ζηζξ παβίδεξ κα πνδζζιμπμζείηαζ θαδμιπμβζά βζαηί μζ ιέθζζζεξ ακαιζβκύμοκ ηδκ πνόπμθδ ι’ αοηή. 4. Ζ παβίδα κα ημπμεεηείηαζ πνμξ ηδκ αμνεζκή πθεονά ηδξ ηορέθδξ 5. Ζ παβίδα πνέπεζ κα εθανιόγεζ αηνζαώξ ζηδκ ηορέθδ ώζηε μζ ιέθζζζεξ κα ιδκ ηδκ πνδζζιμπμζμύκ ζακ πέναζια. Μεηά ηδ ζοθθμβή ηδξ δ πνόπμθδ πθάεεηαζ ζε ιζηνέξ ιπάθεξ ηαζ θοθάζζεηαζ ζε κάζθμκ ζαημύθεξ ζε ζημηεζκό ιένμξ. Καη’ αοηό ημκ ηνόπμ δ πνόπμθδ δζαηδνείηαζ βζα ιεβάθμ πνμκζηό δζάζηδια πςνίξ κα πάζεζ ηζξ εεναπεοηζηέξ ηδξ ζδζόηδηεξ. Ζ ζοκμθζηή πμζόηδηα πνόπμθδξ ζε ιία ηορέθδ ηοιαίκεηαζ ιεηαλύ 150 ηαζ 300 βναιιανίςκ Καθαπιζμόρ ηηρ ππόποληρ. Σμ πζμ ζδιακηζηό ζηάδζμ ηαηά ηδκ πνμεημζιαζία ηδξ πνόπμθδξ βζα πώθδζδ, είκαζ μ ηαεανζζιόξ ηαζ δ απμιάηνοκζδ ηςκ ημιιαηζώκ πέηναξ, αηίδςκ λύθμο, ηιδιάηςκ εκηόιςκ, ημιιαηζώκ ηενζμύ, θαδμιπμβζάξ ηαζ άθθςκ λέκςκ μοζζώκ. Ανπζηά ηα λύζιαηα πςνίγμκηαζ ηαζ ηαλζκμιμύκηαζ ακάθμβα ιε ηδκ ηαεανόηδηά ημοξ. ΢ηδ ζοκέπεζα ημπμεεημύκηαζ ζ’ έκα δμπείμ ιε ηνύμ κενό ακαηαηεύμκηαζ ηαζ απμιαηνύκμκηαζ μζ λέκεξ ύθεξ μζ μπμίεξ επζπθέμοκ ζηδκ επζθάκεζα. Σμ πθύζζιμ αοηό βίκεηαζ επακεζθδιιέκα ιε κενό ιέπνζ ημ κενό κα βίκεζ εκηεθώξ ηαεανό. Έπεζηα ηα οπμθείιιαηα λδναίκμκηαζ ηαζ ηάεε ημιιάηζ πνόπμθδξ ελεηάγεηαζ πνμζεηηζηά ιήπςξ πενζέπεζ ηάπμζμ λέκμ οθζηό (Iannuzzi, 1990). Γζα κα απμπςνζζηεί δ πνόπμθδ από ημ ηενί αημθμοεείηαζ δ ελήξ δζαδζηαζία όπςξ πενζβνάθεηαζ από ημκ Υανζγάκδ (1992). Ζ ηαεανή πνόπμθδ ημπμεεηείηαζ ζε Μπεκ Μανί ιε κενό πμο δ ζηάειδ ημο κα ανίζηεηαζ 5 εηαημζηά πάκς από ηδκ επζθάκεζα ηδξ πνόπμθδξ ηαζ εενιαίκεηαζ ζημοξ 70μ C εκώ ζοβπνόκςξ ακαηαηεύεηαζ. Μεηά 2-3 θεπηά αθαζνείηαζ ημ δμπείμ ηαζ αθήκεηαζ κα ηνοώζεζ. Σμ ηενί πμο έθζςζε ζπδιαηίγεζ ηνμύζηα ζηδκ επζθάκεζα ηαζ αθαζνείηαζ. Δπακαθαιαάκεηαζ δ δζαδζηαζία ιέπνζ κα απαθθαβεί δ πνόπμθδ από όθμ ημ ηενί πμο πενζέπεζ. ΢ςζκεςαζία και διαηήπηζη ηηρ ππόποληρ. Ζ πνόπμθδ ιεηά ημκ ηαεανζζιό ηδξ από λέκεξ ύθεξ λδναίκεηαζ ηαζ απμαάθθεηαζ ζε έκα ηεθεοηαίμ έθεβπμ βζα ηδκ απμιάηνοκζδ ηοπόκ 7 οπμθεζιιάηςκ λέκςκ οθώκ. Σα ιεβάθα ημιιάηζα πνόπμθδξ ιπμνμύκ κα ζπάζμοκ αθμύ δζαηδνδεμύκ ζημ ροβείμ βζα όθδ ηδ κύπηα. ΢ηδκ ζοκέπεζα ζοζηεοάγεηαζ πνώηα ζε πθαζηζηέξ ζαημύθεξ μζ μπμίεξ ανβόηενα ημπμεεημύκηαζ ζε αάγα ηαζ δζαηδνείηαζ ζε λδνό ηαζ δνμζενό πενζαάθθμκ ιέπνζ κα πνδζζιμπμζδεεί ή δζαηεεεί. Ζ πνόπμθδ δεκ εα πνέπεζ κα ημπμεεηείηαζ απ’ εοεείαξ ζε πενζέηηεξ ιε πμθύ ζηθδνό πενζηύθζβια (Orgen 1990, Iannuzzi, 1990). Ζ πνόπμθδ ιπμνεί επίζδξ κα ημκζμνημπμζδεεί (εζη. 4) ηαζ κα θοθαπεεί ζημ ροβείμ ςξ ζηόκδ. Ζ δζαδζηαζία αοηή βίκεηαζ ηαθύηενα ιε ιίλεν, ζηδ ζοκέπεζα απαζηείηαζ ηαθό ημζηίκζζια από θεπηή ζίηα. Αηαηάθθδθδ εεςνείηαζ δ πνόπμθδ πμο ζηέπαγε ηνςηηζηά ή άθθα γώα ηα μπμία δεκ ιπόνεζακ μζ ιέθζζζεξ κα αβάθμοκ έλς από ηδ ηορέθδ, δ πνόπμθδ πμο ζοθθέηηδηε από ηορέθεξ πμο είηε ‘θζθμλέκδζακ΄ θςθζέξ ιεθζζζώκ, είηε δέπηδηακ επειαάζεζξ ιε ηδνμζημνίκδ ή καθεαθίκδ ηαεώξ επίζδξ ηαζ δ παθαζά πνόπμθδ (ιεβαθύηενδ ηςκ 2 εηώκ). Εικόνα 4. Κονιοπηοποίηζη ππόποληρ Υημική ζύνθεζη. Ζ ζύζηαζδ ηδξ πνόπμθδξ ελανηάηαζ από ημ είδμξ ηςκ θοηώκ πμο επζζηέπημκηαζ ηάεε θμνά μζ ιέθζζζεξ. Ζ πνόπμθδ αθθάγεζ πνώια, μζιή ηαζ πζεακόκ εεναπεοηζηέξ ζδζόηδηεξ, ακάθμβα ιε ηδ ζύζηαζή ηδξ, πμο ηζ αοηή ιε ηδ ζεζνά ηδξ ελανηάηαζ από ηδκ πδβή πνμέθεοζδξ ηδξ πνόπμθδξ ηαζ ηδκ επμπή ημο πνόκμο . Ζ πνόπμθδ απμηεθείηαζ από: 50-55% νδηίκεξ (θθααμκμεζδή ηαζ θαζκμθζηά μλέα ή εζηένεξ ημοξ) 20-35% ηενί ηαζ θζπανά μλέα 2-10% αζεένζα έθαζα 5% βύνδ (πνςηεΐκεξ ηαζ εθεύεενα αιζκμλέα) 5% μνβακζηέξ μοζίεξ ηαζ ζπκμζημζπεία. ΢ε όθμοξ ημοξ ηύπμοξ ηδξ πνόπμθδξ οπάνπμοκ ααζζηέξ μοζίεξ ηα μλέα ηαζ μζ αηόνεζηεξ εκώζεζξ δ ακαθμβία ηςκ μπμίςκ έπεζ πνμζδζμνζζηεί. Βνέεδηε 8 επίζδξ όηζ δ ακαθμβία αοηή ιεηααάθθεηαζ ακάθμβα ηδξ πενζμπήξ, ηδξ επμπή ηαζ ηδξ θοθήξ ηδξ ιέθζζζαξ. Ζ ιέεμδμξ πνμζδζμνζζιμύ ηδξ ακαθμβίαξ αοηήξ απμηεθεί έθεβπμ πμζόηδηαξ ιέζς ημο μπμίμο είκαζ δοκαηό κα δζαπζζηςεμύκ ηόζμ μζ πενζπηώζεζξ κμεείαξ ζηδ ζύζηαζδ όζμ ηαζ ιμθοζιαηζηέξ ή αθααενέξ μοζίεξ βζα ημκ άκενςπμ. Οζ ηονζόηενεξ εκώζεζξ πμο έπμοκ ακζπκεοεεί ζήιενα ζηδκ πνόπμθδ είκαζ: Αμινοξεα: 'Έπεζ ακζπκεοεεί ημ πονμβθμοηαιζκζηό μλύ. Αλειθαηικά οξέα και εζηέπερ ηοςρ. Έπμοκ ηαοημπμζδεεί πενίπμο 22 μλέα (Butyric acid, palmitic acid, cerotic acid, succinic acid, crotonic acid, stearic acid , oleic acid, fumaric acid, linoleic acid, isobutyric acid, acetic acid, mystiric acid, lignoceric acid, isobutyl acetate ηαζ άθθα).Σα ιεβάθδξ ακεναηζηήξ αθοζίδαξ πνμένπμκηαζ από ημ ηενί εκώ ηα ιζηνήξ αθοζίδαξ ηαζ μζ εζηένεξ ημοξ από ηδκ νδηίκδ. Απωμαηικά οξέα και οι εζηέπερ ηοςρ. Ακζπκεύηδηακ πάκς από 40 εκώζεζξ μζ μπμίεξ πενζέπμκηαζ ζηζξ νδηίκεξ (benzoic acid, veratic acid, methyl salicylate, vanilic acid, caffeic acid, coumaric acid, ferulic acid, cinnamic acid η.ά). Ανηεηέξ ειθακίγμοκ ιδηοημηηόκεξ ηαζ ααηηδνζμηηόκεξ ζδζόηδηεξ. Αλκοόλερ. Ακζπκεύηδηακ μζ hydroquinone, benzene methanol, prenyl alcohol, isobutenol, phenethyl alcohol, α ηαζ α- βθοηενμθςζθαηάζδ, βθοηενόθδ, cinnamyl alcohol. Από αοηέξ, εηηόξ από ηζξ α ηαζ α- βθοηενμθςζθαηάζδξ πμο πανάβεηαζ από ηδκ ιέθζζζα ηαζ ηδξ βθοηενόθδξ πμο πενζέπεηαζ ζημ ηενί, όθεξ μζ άθθεξ πενζέπμκηαζ ζηζξ νδηίκεξ. Αλδεΰδερ. Οζ αθδεΰδεξ protocatechualdehyde, p-hydroxybenzaldehyde, vanillin, isovanillin, caproic aldehyde, πενζέπμκηαζ ζηζξ νδηίκεξ. Πζεακόηαηα οπάνπμοκ ηαζ άθθεξ πμο δεκ έπμοκ αηόιδ ηαοημπμζδεεί. Φλααανόλερ. Μαγί ιε ηζξ θθααόκεξ ημοξ απμδίδμκηαζ ακηζιζηνμαζαηέξ ζδζόηδηεξ. Σαοημπμζήεδηακ μζ pinostrobin, pinocembrin, pinobanksin-3acetate, pinobanksin-3-butyrate, pinobanksin-3-hexanoate, pinobanksin-3methyl-ether, pinobanksin-pentanoate, pinobanksin-pentenoate, pinobanksinpropanoate, pinobanksin, marigebib ηαζ άθθεξ. Φλααόνερ. Ακζπκεύηδηακ μζ εκώζεζξ tectochrysin, kaempferol-7,4'-dimethyl ester, chrysin, galangin-3-methyl ether, apigenin-7-methyl-ehter, galangin, kaempferol-4'-methyl ether, kaempferol-7-methyl, ether, apigenin, kaempferol-3-methyl-ether, quercetin 3,7-dimethyl et., kaempferol, fiserin, rhamnetin, quercetin ηαζ άθθεξ. ΢ηζξ πενζζζόηενεξ από αοηέξ απμδίδμκηαζ ακηζιζηνμαζαηέξ ζδζόηδηεξ. Σα θθααμκμεζδή ηονίςξ επζδνμύκ ζημ ηανδζαββεζαηό ζύζηδια ηαζ ηδ νμή ημο αίιαημξ. Μεζώκμοκ επίζδξ ηδκ ανηδνζαηή πίεζδ ηαζ πνμηαθμύκ ηδ δζέβενζδ εκδμηνζκώκ αδέκςκ (εύιμξ, εονεμεζδήξ, πάκβηνεαξ). 9 Τδποβονάνθπακερ. Βνέεδηακ οδνμβμκάκεναηεξ ιε άκζζμ ανζειό αθοζίδαξ άκεναηα C21--->C33. Οζ C25 ηαζ C27 πενζέπμκηαζ ζηζξ νδηίκεξ αθθά πανάβμκηαζ ηαζ πνμζηίεεκηαζ ζηδκ πνόπμθδ ηαζ από ηδ ιέθζζζα. Κεηόνερ. 'Έπμοκ ακζπκεοεεί μζ ηεηόκεξ acetophenone ηαζ p-acetophenol ηεππενοειδη και αλλα ζςζηαηικα. Ακζπκεύηδηακ μζ εκώζεζξ benzene, methyl, cyclohexene, ethylene, phenyl-hexanolactone,4-menthane, 1,8epoxy p-naphthalene, sesquiterpene alcohol ηαζ άθθεξ. ΢ηδκ πνόπμθδ επίζδξ απακηώκηαζ μζ αιηαμίνερ Β1 (εεζαιίκδ), Β5 (κζημηζκζηό μλύ) ηαζ δ πνμαζηαιίκδ Α (1). Ζ ζύκεεζδ ηδξ πνόπμθδξ δεκ πανμοζζάγεζ ιεβάθεξ δζαθμνέξ αηόιδ ηαζ βζα πενζμπέξ μζ μπμίεξ είκαζ πμθύ απμιαηνοζιέκεξ ιεηαλύ ημοξ. ΢ε ακηίεεζδ δ πμζμηζηή ζύκεεζδ ιεηααάθθεηαζ ζε ιεβάθμ ααειό. Γζα πανάδεζβια ηα ηαθεσηά μλέα ηαζ μζ εζηένεξ ημο πμο παίγμοκ ζδιακηζηό νόθμ ζηζξ ακηζιζηνμαζαηέξ ηαζ ηζξ αθθενβζηέξ ζδζόηδηεξ ηδξ πνόπμθδξ ζοιιεηέπμοκ ηαηά 20 ζηα δζαθύιαηα πνόπμθδξ πμο ιαγεύεηαζ από ηδκ πενζμπή ημο γςμθμβζημύ ηήπμο ζηδκ Ολθόνδδ ηαζ ιόκμ ηαηά 2 ζηα δζαθύιαηα πνόπμθδξ πμο ζοθθέβεηαζ από ημ Πακεπζζηδιζαηό Μμοζείμ ηδξ ίδζαξ πόθδξ πμο απέπεζ 400 ιέηνα. Ζ πμζμηζηή δζαθμνμπμίδζδ ηδξ πνόπμθδξ ελανηάηαζ από ηδκ πενζμπή, ηδκ επμπή ηαζ ηδ θοθή ηδξ ιέθζζζαξ. Ποιόηηηα ηηρ ππόποληρ Ζ πμζόηδηα ηδξ πνόπμθδξ ελανηάηαζ από ημοξ ελήξ πανάβμκηεξ: α) θνεζηάδα α) ηαεανόηδηα β) πενζεηηζηόηδηα ζε λέκεξ ύθεξ ηαζ δ) πενζεηηζηόηδηά ζε νδηίκδ. Ο ιεθζζζμηόιμξ ιπμνεί εύημθα κα εθέβπεζ ημοξ ηνεζξ πνώημοξ πανάβμκηεξ. Ζ πενζεηηζηόηδηα όιςξ ζε νδηίκεξ ελανηάηαζ ηόζμ από ηζξ ιέθζζζεξ όζμ ηαζ από άθθμοξ ακελάνηδημοξ πανάβμκηεξ όπςξ δ ημπμεεζία, δ επμπή ηαζ ημ είδμξ ηςκ δέκδνςκ. Ζ νδηίκδ απμηεθεί ημ ααζζηό ζοζηαηζηό ηςκ ζαηνζηώκ παναζηεοαζιάηςκ βζ’ αοηό όζμ ορδθόηενδ είκαζ, ηόζμ ηαθύηενδ είκαζ δ πμζόηδηα ηδξ πνόπμθδξ. Φςζικέρ ιδιόηηηερ Σμ πνώια ηδξ πνόπμθδξ πμζηίθεζ, από ηίηνζκμ ζε ζημύνμ ηαθέ, ακάθμβα ιε ηδκ θοηζηή πνμέθεοζδ ηςκ νδηζκώκ. Έπεζ ακαθενεεί όιςξ ηαζ δζαθακήξ πνόπμθδ. 10 Ζ θνέζηζα πνόπμθδ έπεζ παναηηδνζζηζηό άνςια ηαζ βεύζδ ζηοθή, λζκόπζηνδ. Σμ εζδζηό ηδξ αάνμξ είκαζ 1,033-1,145 g/ml, ηαζ βζα ημ θόβς αοηό δζαπςνίγεηαζ εύημθα από ημ ηενί, ημ μπμίμ επζπθέεζ ζηδκ επζθάκεζα ηαηά ηδκ ηήλδ. ΢ε εενιμηναζίεξ 25-450C δ πνόπμθδ είκαζ ιαθαηή, εύπθαζηδ ηαζ ημθθώδδξ. ΢ε εενιμηναζίεξ από 00 C έςξ 150 C, βίκεηαζ ζηθδνή, εύεναοζηδ ηαζ ηνίαεηαζ ηαζ πάκς από 450C βίκεηαζ ελαζνεηζηά ημθθώδδξ. Σοπζηά, δ πνόπμθδ θζώκεζ ζημοξ 60-700C, αθθά ζε δείβιαηα ημ ζδιείμ ηήλδξ πζεακό κα λεπενάζεζ ημοξ 1000 C (2). Οζ πζμ ημζκμί δζαθύηεξ ηδξ πμο πνδζζιμπμζμύκηαζ βζα εηπύθζζδ είκαζ δ αζεακόθδ ηαζ δ βθοηόθδ. ΢ημ κενό δ πνόπμθδ είκαζ αδοάθοηδ. Επεξεπβαζία. Ζ πνόπμθδ θόβς ηδξ πνήζδξ ηδξ ςξ θανιαηεοηζηή μοζία εα πνέπεζ κα πενάζεζ από ιία ζεζνά δζαδζηαζζώκ, ώζηε κα δζαζθαθζζηεί ηόζμ δ πνδζζιόηδηα όζμ ηαζ ιδ ημλζηόηδηα ζημκ άκενςπμ. Καηά ηδ ζοθθμβή ηδξ από ημοξ ιεθζζζμηόιμοξ δ πνόπμθδ πενζέπεζ πμζμζηό λέκςκ οθώκ από ηζξ μπμίεξ πνέπεζ κα απμπςνζζηεί. Σέημζεξ μοζίεξ είκαζ αηίδεξ λύθςκ, ιένδ ζώιαημξ ιέθζζζαξ, ηνίπεξ ιέθζζζαξ, θαδμιπμβζά η.ά. Καθάπιζμα ππόποληρ: Κμιιαηάηζα πνόπμθδξ πμο πνμένπμκηαζ από ημ λύζζιμ ηδξ ηορέθδξ ή λύθζκςκ παβίδςκ ζοθθμβήξ, ημπμεεημύκηαζ ζε δμπείμ ιε κενό ηαζ ακαηαηεύμκηαζ. Ξέκεξ οδαημδζαθοηέξ ύθεξ, επζπθέμοκ ζηδκ επζθάκεζα ημο κενμύ ηαζ απμιαηνύκμκηαζ. Καηόπζκ επακαθαιαάκεηαζ δ δζαδζηαζία ιέπνζ κα πανεεί ηεθείςξ ηαεανό κενό. Απομάκπςνζη κεπιού από ηην ππόπολη: Γζα κα απμπςνζζηεί δ πνόπμθδ από ημ ηενί αημθμοεείηαζ δ ελήξ δζαδζηαζία: Καεανή πνόπμθδ ημπμεεηείηαζ ζε έκακ αναζηήνα ιε δζπθά ημζπώιαηα (ζύζηδια ιπεκ ιανί) ιε κενό πμο δ ζηάειδ ημο κα ανίζηεηαζ 5 εηαημζηά πάκς από ηδκ επζθάκεζα ηδξ πνόπμθδξ. Θενιαίκεηαζ ημ πενζεπόιεκμ ιε ζοκεπή ακάδεοζδ. Μεηά από 2-3 θεπηά, ημ δμπείμ ιεηαηζκείηαζ ηαζ αθήκεηαζ κα ηνοώζεζ. Σμ ηενί πμο έθζςζε ζπδιαηίγεζ ηνμύζηα ζηδκ επζθάκεζα δ μπμία αθαζνείηαζ. Ζ δζαδζηαζία επακαθαιαάκεηαζ ιέπνζ κα απαθθαβεί δ πνόπμθδ από όθμ ημ ηενί πμο πενζέπεζ. Βάμμα ππόποληρ: Πνόπμθδ από ηδκ μπμία απμιαηνύκεδηε ημ ηενί ιε ηδκ παναπάκς δζαδζηαζία λακαεενιαίκεηαζ ιέπνζ κα ζπδιαηζζηεί πδπηό ζζνόπζ. ΢ηδ ζοκέπεζα πνμζηίεεηαζ ίζδ πμζόηδηα αζεοθζηήξ αθημόθδξ ιε ζοκεπή ακάδεοζδ. 'Όηακ ημ ιίβια είκαζ έημζιμ, θζθηνάνεηαζ ιε θεπηή ζίηα βζα κα θδθεεί ημ "αάιια πνόπμθδξ" ημ μπμίμ είκαζ έημζιμ κα πνδζζιμπμζδεεί βζα πνμζςπζηή πνήζδ. ΢ηδκ πενίπηςζδ πώθδζδξ ηδξ πνόπμθδξ ζηδκ αζμιδπακία, ιεηά ημκ ηαεανζζιό από λέκεξ ύθεξ δ πνόπμθδ λδναίκεηαζ ηαζ απμαάθθεηαζ ζε έκα 11 ηεθεοηαίμ έθεβπμ βζα ηδκ απμιάηνοκζδ ηοπόκ οπμθεζιιάηςκ λέκςκ οθώκ. ΢ηδκ ζοκέπεζα ζοζηεοάγεηαζ πνώηα ζε αάγα ηαζ πμοθζέηαζ από ημκ παναβςβό ζηζξ επζπεζνήζεζξ μζ μπμίεξ ηαζ εα ηδκ επελενβαζημύκ. Μεηά ημκ ηαεανζζιό ηδξ δζαηδνείηαζ ζε λδνό ηαζ δνμζενό ιένμξ. Ππόπολη ζκόνη: Ζ πνόπμθδ ημκζμνημπμζείηαζ ιε ιίλεν ηαζ πενκά από θεπηό ηόζηζκμ. ΢ηδ ζοκέπεζα πενκά από έκα ρζθόηενμ ηόζηζκμ ηαζ ακαιζβκύεηαζ ιε απθή αάζδ πμύδναξ ζε ακαθμβία 1:2 βζα κα δώζεζ ηδ πνόπμθδ-πμύδνα δ μπμία πνδζζιμπμζείηαζ ζηζξ πθδβέξ. Η ππόπολη ωρ θεπαπεςηικόρ παπάβονηαρ Ζ πνόπμθδ πενζέπεζ ακηζααηηδνζαηέξ ηαζ ακηζιοηδηζαηέξ μοζίεξ, μζ μπμίεξ δνμοκ επζθεηηζηά. Δπζηίεεκηαζ ζηα παεμβόκα ααηηήνζα ηαζ ημοξ ημλζημύξ ιύηδηεξ πςνίξ κα είκαζ επζαθααείξ βζα ημκ ακενώπζκμ μνβακζζιό. Έηζζ θμζπόκ δεκ επδνεάγεηαζ δ θοζζηή ιζηνμπθςνίδα ημο πεπηζημύ ζοζηήιαημξ ημο ακενώπμο. Δπίζδξ, δεκ πανμοζζάγεζ πανεκένβεζεξ (εηηόξ από ζπάκζεξ πενζπηώζεζξ αθθενβίαξ) ηαζ δ πνήζδ ηδξ δεκ μδδβεί ζε εεζζιό, δδθαδή ζπδιαηζζιό ακεεηηζηώκ ζηεθεπώκ. Αηόια, δ πνήζδ ηδξ ζοκήεςξ εκζζπύεζ ηδκ επίδναζδ ηςκ ζοκδεζζιέκςκ θανιάηςκ. Ζ πνόπμθδ ιπμνεί κα πνδζζιμπμζδεεί βζα ηδ εεναπεία δενιαημπάεεζαξ, πνδλίιαημξ ηαζ ηναοιάηςκ. ΢ηδκ εζηόκα 5 θαίκεηαζ δ εεναπεοηζηή επίδναζδ ηδξ πνόπμθδξ ζε ααεύ ηναύια ιεηά από 30 διένεξ κμζδθείαξ πμο εθάνιμζε μ ζαηνόξ Franco Feraboli, ζημ Νμζμημιείμο ηδξ Cremona ζημ Σιήια Ονεμπεδζηήξ ηαζ Σναοιαημθμβίαξ. Δζηόκα 5. Θεναπεία ιε πνόπμθδ πμο εθανιόζηδηε ζημ Σιήια Ονεμπεδζηήξ ηαζ Σναοιαημθμβίαξ ημο Νμζμημιείμο ηδξ Cremona Ηηαθίαξ Ζ πνόπμθδ δνα ηαηά ηςκ ζώκ ηαζ είκαζ ζζπονό ακηζαζμηζηό ηαζ ακηζπαναζζηζηό. Πνμζθένεζ επίζδξ πνμζηαζία από ηδ ναδζεκένβεζα. Δπίζδξ είκαζ απμηεθεζιαηζηή βζα παεήζεζξ ημο μονμπμζδηζημύ ζοζηήιαημξ, βζα ημκ πνμζηάηδ, βζα ακςιαθίεξ ημο εκδμηνζκζημύ ζοζηήιαημξ ηαζ βζα ημπζημύξ πόκμοξ όπςξ μ πμκόδμκημξ. 12 ΢ε πεζνάιαηα πμο έβζκακ ζε γώα δ πνόπμθδ δεκ πνμηάθεζε ηανηζκμβέκεζδ, ακηίεεηα ιάθζζηα ζε μνζζιέκεξ πενζπηώζεζξ πνμηάθεζε ζοννίηκςζδ ημο όβημο. Οζ ιέπνζ ζήιενα εεναπεοηζηέξ δνάζεζξ ηδξ πνόπμθδξ όπςξ ακαθένμκηαζ από την διεθνή βιβλιογραφία είναι: 1. Ζ ζηακόηδηα κα ηαηαζηνέθεζ ή κα ζηαιαηά ημκ πμθθαπθαζζαζιό εκόξ ιεβάθμο ανζειμύ ααηηδνίςκ, όπςξ ζηαθοθμηόηηςκ, ζηνεπημηόηηςκ ηαζ ζαθιμκέθθαξ, bacillus subtilis, proteus vulgaris ηαζ escherichia coli B. Αοηό ιπμνεί κα μθείθεηαζ ζημ αεκγμσηό μλύ, ημ θενμοθζηό μλύ, ηδκ πζκμζειπνίκδ ηαζ άθθα ζοζηαηζηά πμο έπεζ. 2. Οζ ακηζιοηδηζαηέξ ζδζόηδηεξ ηδξ πνόπμθδξ είκαζ επίζδξ βκςζηέξ. Αοηέξ μθείθμκηαζ ζημ ηαθεσηό μλύ, ηδκ πζκμζειπνίκδ ηαζ ηδκ πζκμιπαζηίκδ. 3. Δπεζ ζζπονέξ ακαζζεδηζηέξ ζδζόηδηεξ πμο μθείθμκηαζ πνμθακώξ ζηα αζεένζα έθαζα. 4. Δίκαζ απμηεθεζιαηζηή ηαηά ηςκ ιμθύκζεςκ από ζμύξ, όπςξ ηδξ βνίπδξ ηαζ ημο ένπδ. 5. Δίκαζ επίζδξ πμθύ απμηεθεζιαηζηή βζα ηδκ ακηζιεηώπζζδ ηαζ ηδ εεναπεία θθεβιμκώκ. Ζ ακηζθθεβιμκώδδξ δνάζδξ ηδξ ηαθύπηεζ ηδκ νεοιαημεζδή ανενίηζδα, ηζξ θθεβιμκέξ ηδξ ηναπείαξ ηαζ ημο θάνοββα η.α 6. Γζεβείνεζ ημ ζπδιαηζζιό ηοηηάνςκ ηαζ ζζηώκ. 7. Όηακ πνδζζιμπμζείηαζ εζςηενζηά, δ πνόπμθδ έπεζ ακηζννεοιαηζηέξ ζδζόηδηεξ. 8. Δκζζπύεζ ημ ακμζμπμζδηζηό ζύζηδια. 9. Πανειπμδίγεζ ηδκ μλείδςζδ ηάπμζςκ μοζζώκ ηαζ αοηό ιπμνεί κα πνδζζιμπμζδεεί ζηδκ ηεπκμθμβία ηνμθίιςκ ηαζ ηδκ αζζεδηζηή. 10. Σέθμξ δ πνόπμθδ είκαζ θοηό-ακαζημθέαξ, πανειπμδίγμκηαξ έηζζ ημ θύηνςια. 11. Έπεζ επμοθςηζηή δνάζδ. Δπζηαπύκεζ ηδκ ακαβέκκδζδ ζζηώκ ηαζ ηδκ απμηαηάζηαζδ ηοηηάνςκ. Ζ πεναζηένς επζζηδιμκζηή ηεηιδνίςζδ ηςκ παναπάκς εα επζαεααζώζεζ ηδκ ζπμοδαζόηδηα ηδξ πνόπμθδξ ςξ ζδιακηζημύ πνμσόκημξ ηδξ ηορέθδξ. Αλλεπβικά θαινόμενα: Ζ πνόπμθδ πνέπεζ κα πνδζζιμπμζείηαζ ιε πνμζμπή βζαηί οπάνπμοκ ηαζ άημια πμο πανμοζζάγμοκ αθθενβία ζ’ αοηή. Ο ανζειόξ ηςκ αθθενβζηώκ αηόιςκ ζηδκ πνόπμθδ είκαζ 1 ζημοξ 2000. Αθθά ηαζ δ ηακμκζηή πνήζδ ιπμνεί κα πνμηαθέζεζ ηδκ ανπή ιζαξ αθθενβζηήξ ακηίδναζδξ. ΢ηδκ επζδενιίδα αοηό θαίκεηαζ ιε ηδκ ειθάκζζδ ηόηηζκςκ ηδθίδςκ εηεί όπμο δ επζδενιίδα είκαζ θεπηή ή εοαίζεδηδ. Βέααζα, μζ ηδθίδεξ αοηέξ ελαθακίγμκηαζ ιέζα ζε ιενζηέξ ιένεξ. Όηακ βίκεηαζ εζςηενζηή πνήζδ ηδξ πνόπμθδξ δ ειθάκζζδ αθθενβζηήξ ακηίδναζδξ είκαζ πζμ ζπάκζα. ΢’ αοηή ηδκ πενίπηςζδ ειθακίγμκηαζ ιζηνέξ ηόηηζκεξ ηδθίδεξ ζημ ζηήεμξ ηαζ ιζα εθαθνά θαβμύνα. Γζα ημοξ παναπάκς θόβμοξ, δ πνόπμθδ εα πνέπεζ κα πνδζζιμπμζείηαζ ζε ιζηνέξ ζοβηεκηνώζεζξ ζηδκ ανπή ηαζ ιεβαθύηενεξ ανβόηενα. 13 Η σπήζη ηηρ ππόποληρ Ζ ακεπελένβαζηδ πνόπμθδ ιπμνεί κα πνδζζιμπμζδεεί ζηδ θοζζηή ηδξ ιμνθή (ημιιάηζα πνόπμθδξ). Εεζηαίκεηαζ ηαζ ιαθαηώκεζ ζημ ζηόια ηαζ ιεηά ημπμεεηείηαζ ιε πίεζδ ζημ πμκειέκμ ιένμξ, π.π. ζημ δόκηζ. Γζαθύεηαζ ιεηά ιε ημ ζάθζμ ηαζ απμννμθάηαζ από ημ ζώια. Ζ πνόπμθδ πμο πνδζζιμπμζείηαζ ηαη’ αοηόκ ημκ ηνόπμ βζα θθεβιμκέξ ή έθηδ ζημ ζηόια, ημ θαζιό ή ημ θάνοββα, είκαζ πμθύ απμηεθεζιαηζηή ηαεώξ δζεζζδύεζ ηδκ εζςηενζηή ιειανάκδ αιέζςξ. Δπίζδξ ηαηαπναΰκεζ ημκ πόκμ, πάνδ ζηδκ ακαζζεδηζηή δνάζδ πμο έπεζ. Ζ ακεπελένβαζηδ πνόπμθδ ιπμνεί αηόιδ κα πνδζζιμπμζδεεί ηαζ ζε ιμνθή ηάρμοθαξ. Γζαθύεηαζ ζημ ζημιάπζ ηαζ δνα έηζζ ζ’ όθμ ημ ζώια. Δηποθίζιαηα πνόπμθδξ ζε αθημόθδ ζοβηέκηνςζδξ 3-30% ιπμνμύκ κα πνδζζιμπμζδεμύκ απεοεείαξ ζε ηναύιαηα, ηαρίιαηα ηαζ ιενζηέξ θμνέξ ζε εηγέιαηα πμο δεκ οπμπςνμύκ. Ζ πνόπμθδ πνδζζιμπμζείηαζ ζε ηνέιεξ ηαθθοκηζηώκ, επεζδή δοκαιώκεζ ημκ ζζηό ημο δένιαημξ, ζε βαθαηηώιαηα ηαεανζζιμύ, βζα ηδ εεναπεία ηδξ αηιήξ ηαζ ςξ ιάζηα πνμζώπμο. Ζ πνόπμθδ πμύδνα πνδζζιμπμζείηαζ ζηζξ πθδβέξ. Μπμνεί επίζδξ κα πνδζζιμπμζδεεί βζα ηδ εεναπεία ηνομθμβήιαημξ. ΢ηζξ πενζπηώζεζξ αοηέξ δ ζηόκδ πνόπμθδξ θαιαάκεηαζ ηνεζξ θμνέξ ηδκ διένα ζε δόζδ 1 ημοηαθάηζ ηζαβζμύ ηάεε θμνά. Σμ δζάθοια-πνόπμθδ είκαζ πμθύ πνήζζιμ ζε ελςηενζηή ή εζςηενζηή πνήζδ παναζηεοάγεηαζ ςξ ελήξ: ΢ε δμπείμ ιε 120 ml αθημόθδξ ημπμεεηoύκηαζ 100 gr αηαηενβαζηδξ πνόπμθδξ. ΢ηζξ επόιεκεξ 8 διένεξ ημ δμπείμ ακαηζκείηαζ πενζμδζηά ηαζ ιεηά αθήκεηαζ βζα ιενζηέξ εαδμιάδεξ αηίκδημ. ΢ημ δζάζηδια αοηό δ πνόπμθδ δζαθύεηαζ ζηδκ αθημόθδ ηαζ ηαηααοείγμκηαζ μζ λέκεξ μοζίεξ (ηαηαηάεζ). Σμ δζάθοια πνόπμθδξ θαιαάκεηαζ πνμζεηηζηά από ηδκ πάκς επζθάκεζα ημο δμπείμο. Από ημ δζάθοια αοηό θαιαάκμκηαζ εζςηενζηά 15-20 ζηαβόκεξ ηαεδιενζκά βζα ηδκ απμθοβή ηςκ ηνοςιάηςκ. Σα πνμσόκηα πνόπμθδ αθμζθή - after shave ηαζ θμζζόκ θαιαάκμκηαζ ιε επζπθέμκ ηαηενβαζία ηςκ οπμθεζιιάηςκ ημο δζαθύιαημξ πνόπμθδξ. Σμπμεεημύκηαζ ηα ηαηαηάεζα ζε οθαζιάηζκδ ζαημύθα, ημπμεεηείηαζ έκα αάνμξ από πάκς ηαζ ανάγμκηαζ ζε ηαηζανόθα ιε κενό. Σμ ηενί πμο ιαγεύεηαζ ζηδκ επζθάκεζα ημο κενμύ πενζέπεζ πνόπμθδ δ μπμία πνδζζιμπμζείηαζ βζα ηδκ παναζηεοή αθμζθήξ. Ζ αθμζθή απαζηεί 150 βν. ημο παναπάκς ηενζμύ, 240 βν. θακμθίκδξ θζςιέκδξ ζε ιπαζκ-ιανί ηαζ 520 βν. θοηζηό έθαζμ (ζπμνέθαζμ ηαζ εθαζόθαδμ). Αθμύ ημ ιίβια ηνοώζεζ πνμζηίεεκηαζ 90 βν. από ζοιποηκςιέκμ δζάθοια πνόπμθδξ. Σμ κενό πνμηύπηεζ από ημ αναζιό ηςκ οπμθεζιιάηςκ ημο δζαθύιαημξ πνόπμθδξ πενζέπεζ οδαημδζαθοηά ιένδ ηδξ πνόπμθδξ ηαζ έπεζ ακηζζδπηζηέξ ζδζόηδηεξ. Με ηδκ πνμζεήηδ μζκμπκέοιαημξ (12) βζα ηδκ ηαθύηενδ ζοκηήνδζδ ημο 14 ιπμνεί κα πνδζζιμπμζδεεί ζακ after - shave. Ζ θμζζόκ θαιαάκεηαζ ιε πνμζεήηδ αζεενζςκ εθαίςκ (θεαάκηα, ιέκηα). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Jannuzzi J (1983) Propolis: The most mysterious hive element. Am. Bee J. 573-575, 631- 633. Jannuzzi J (1990) High profits from Lowly propolis, Am. Bee J (4): 237 238. Jannuzzi J (1993) Propolis collectors. Am. Bee J (6):104 - 107. Potschenkova Pavlina (1999) Ζ πνόπμθδ. Μεθζζζμημιζηή Δπζεεώνδζδ, (12):511-515. Warren Ogren (1990) Propolis USA. President of beehive botanicals, Am. Bee J. (4): 239-240. Υανζγάκδξ Παζπάθδξ (1992) Ζ πνόπμθδ ηαζ πςξ ηδκ πνμεημζιάγμοιε βζα πνμζςπζηή πνήζδ. Μεθζζζμημιζηή Δπζεεώνδζδ 6: 101 - 104. Franco Feraboli, Apimondia CD. The medicine from bees.