MÜHENDİSLİK FELSEFESİ VE ETİK Yrd. Doç. Dr. Bülent Bolat bbolat@yildiz.edu.tr DERS KİTABI Mühendislikte Felsefe, Mantık, Bilim ve Etik, Zekai Şen, Su Vakfı, 2011  Bir Mühendisin Dünyası, James L. Adams, Tübitak Yay.(Çev.), 1994.  Eski Yunan ve Roma'da Mühendislik, J. G. Landels, Tübitak Yay. 1996.  MÜHENDİSLİK NEDİR? Bilimsel ilkelerin, doğadaki kaynakların en verimli biçimde yapılara, makinelere, ürünlere, sistemlere ve süreçlere dönüştürülmesi amacıyla uygulamaya konmasına Mühendislik denir. (Britannica)  Bilimsel çalışmaların, araştırmaların sonuçlarını toplumun somut ihtiyaçlarını karşılamak üzere teknolojiye ve uygulamalara geçiren sistematik çalışmalar bütününe Mühendislik denir. (Larousse)  MÜHENDİS  Türk Dil Kurumuna göre mühendis,insanların her türlü ihtiyacını karşılamaya dayalı yol, köprü, bina gibi bayındırlık; tarım, beslenme gibi gıda; fizik, kimya, biyoloji, elektrik, elektronik gibi fen; uçak, gemi, otomobil, motor, iş makineleri gibi teknik ve sosyal alanlarda uzmanlaşmış, belli bir eğitim görmüş kimsedir. Bir mühendisin görevi, bilime ve teknolojiye dayalı çalışmaları insanoğlunun ekonomik ve toplumsal ihtiyaçlarını karşılamak ve bütün bunları belli bir meslek etiği doğrultusunda uygulamaktır. MÜHENDİS KİMDİR?  Tr. Mühendis = (Ar.) Hendese-ci – Geometrici – Şekil Bilimci (tasarımcı)  İng. Engineer = (Lat.) ingeniare / ingenium Yaratıcı / zeka sahibi MÜHENDİS Belirli bir alanda uzmanlaşma  Gözleme dayalı çıkarsama yapabilme  Analitik çözüm geliştirebilme  Gerektiğinde yeni bilgiye ulaşabilme  Mevcut bilgiyi yeni problemlere uygulayabilme  Bilgiyi aktarabilme  Becerilerine sahip olmalıdır TEMEL MÜHENDİSLİK ALANLARI Elektrik mühendisliği  İnşaat Mühendisliği  Kimya mühendisliği  Makine mühendisliği  Harita mühendisliği  Maden mühendisliği  Biyomühendislik  ABET KRİTERLERİ i. Matematik ve mühendislik bilgilerini uygulama yeteneği, ii. Deney yapma ve veri yorumlama yeteneği, iii. İstenen özelliklere sahip bir sistemi çözüm yöntemlerini tasarlama yeteneği, iv. Disiplinler arası bir grup içinde çalışabilme yeteneği, v. Mühendislik problemlerini tanımlama, modelleme, çözme yeteneği, vi. Etik sorumlulukların farkında olma, vii. Verimli biçimde diyalog kurabilme yeteneği, viii. Mühendislik çözümlerinin evrensel ve toplumsal bağlamda etkisini kavrayabilecek geniş bakış açısı oluşturabilme, ix. Gereksinimleri ve ihtiyaçlarını tanımlama; yaşam boyu öğrenmeye çalışma yeteneği, x.Yürürlükte olan yönetmelikler ile ilgili bilgi sahibi olma, ve yapılan değişiklikleri takip etme xi. Mühendislik uygulamaları için gerekli teknolojik mühendislik araçlarını ve tekniğini kullanma yeteneği MÜHENDİSLİKTE TASARIM YÖNTEMİ 1) Problemin tanımlanması 2) Gerekli bilgilerin elde edilmesi 3) Yaratıcı çözümler için araştırma yapmak 4) İdeal çözüm için belli bir model oluşturma (analitik çözüm) 5) Tercih edilen çözümün değerlendirilmesi 6) Rapor ve planların hazırlanması 7) Tasarımın hayata geçirilmesi ANALİTİK ÇÖZÜM Gerçek dünyadan gelen problemleri matematiğe soyutlama  Soyut dünyada çözdüğü problemi gerçek dünyada uygulama  Çözümün geçerliliğini ispat edebilme  PROBLEM ÇÖZME TASARIM  Mevcut bir problemin çözümüne yönelik, pratik uygulamaya yönelik fikir/ler. FELSEFE Varlığın ve bilginin bilimsel yöntemlerle araştırılması  Belirli bir alandaki düşünce sistematiği bütünü  Gr. Philosophos – Philos (bilim) sophos sevdalısı  FELSEFİ DÜŞÜNCENİN ADIMLARI  Hayalcilik  Tasarımcılık  Üretkenlik HAYALCİLİK Hayal etme, düşüncenin temel adımlarından biridir  İnsan zihninde bir kavram, varlık ya da fikre ilişkin oluşan yansımalar  Hayal edilen nesne/kavramların gerçek olması gerekli değildir, ancak mühendislik alanında değerli sayılabilecek hayallerin belirli bilimsellik ilkelerini taşıması zorunludur.  TASARIMCILIK Hayal edilen nesnelerin forma (geometriye) dökülmesi işlemi  Hendese = geometri  Yenilikçi  Mevcut kısıtlarla uyumlu  Güvenli  ÜRETKENLİK Yalnızca fiziksel nesneler anlamında değil, fikirsel anlamda da üretici olma durumu  Fikirlerin paylaşımı, yayılımı, yorumlanması  Basit, hızlı, ekonomik çözümler  DÜŞÜNCE MODELLERİ SOYUTLAYARAK ÇÖZME BİLGİ FELSEFESİ Bilgi konusunda şüphecilik  Bilginin gerçekliği  Var olup olmadığı  Doğruluk derecesi   Gibi kavramların eleştirel tartışması (epistemoloji) MÜHENDİSLİK VE FELSEFE Mühendislik standart formüllerin uygulanması değildir.  Her formül (yöntem) belirli bir mantık silsilesi izlemektedir.  E= mc2  Özgün makalede tarif edilen, L kadar enerji kaybeden bir cimin toplam kütlesi L/c2 kadar eksilir  MODELLEME DİYALEKTİK-SORGULAMA Gözlenen durumlar hakkında sebep-sonuç ilişkilerinin kurulabilmesi ve öne sürülen savların doğruluğunun gösterilebilmesi için gerekli olan sorgulama süreci  Neden böyle oldu?  Böyle olmaması için neler gerekli?  Koşullar değiştiğinde ne olacak?  TEKNOLOJİNİN BAŞLANGICI  İnsanın yaptığı ilk alet teknolojinin ve mühendisliğin başlangıç noktasıdır. TAŞ DEVRİNDE TEKNOLOJİ İlk örnekler yaklaşık 2 milyon yıl önce  Taş ve ağaç araçlar  Gündelik eşyalar: süs eşyaları, kap-kacak, baltalar, iğneler, bıçaklar vs  Silahlar: Ok başları, mızraklar ve mızrak uçları, fırlatıcılar,vs  Tarım araçları – Yerleşik tarım topluluklarının oluşması bir kırılma noktasıdır.  TARIM TOPLUMUNA GEÇİŞ     Avcı-toplayıcı gruplar çiftçilere dönüştüğünde beslenme dışındaki faaliyetler için ayrılan zaman arttı. (~MÖ.10,000) Gıda maddelerinin korunması, saklanması, barınma vs gibi yeni sorunlarla karşılaşıldı. İnşaat, çömlekçilik, dokuma tezgahları, tarım aletlerinin üretimi vs gibi yeni iş alanları açıldı. Bu yeni alanlarla birlikte yeni uzmanlıklar gelişti. YERLEŞİK HAYAT Tarım ve hayvancılıkla birlikte gelen üretim fazlası ticaret, para, yazı gibi kavramların gelişmesine önayak oldu.  Yerleşik hayatla birlikte süren göçebe hayat tekerlek ve kayığın icadını sağladı. (~MÖ3000)  Şehircilik çalışmaları (kanalizasyon ve su sistemleri) MÖ 2000 - Girit  ANTİK YUNAN Thales – Batı uygarlığının ilk matematikçisi  Aristoteles – Klasik felsefenin kurucusu  Pytagoras - Geometri  Euklides - Geometri  Demokritos – Maddenin temel yapısı  Galenos – Tıp  Arkhimedes – Mekanik  İskenderiyeli Heron - Mekanik  ANTİK ROMA ~MÖ. 700’ler civarında  Su sistemleri, kemerler, köprüler, yollar vs.  Ağırlıklı olarak inşaat alanında, neredeyse tümüyle deneysel veriye dayalı  Matematik ve kuramsal çalışmalar Yunanlı kölelere terk edilmiş durumda  KAYNAKLAR İnsan gücü, hayvan gücü, su gücü  Rüzgar gücü yalnızca yelkenli teknelerde  Buhar gücü, Heron’un oyuncakları  GEMİ TEKNOLOJİSİ Yelken ve kürek donanımlı, taşımacılık ve savaş amaçlı  Yavaş. İtme gücünü arttırmak için ek sıralar: trirem. Üst sıralardaki küreklere binen yük çok fazla  RÖNESANS Erken modern dönemde, ağırlıklı olarak Avrupa’da doğup güçlenmiş bir kültürel hareket  Bizans’ın yıkılması ile birlikte batıya hareket eden Rumlar yanlarında klasik döneme ait pek çok kaynak götürmüştür.  Bu durum gerek bilim, gerekse sanat alanında önemli atılımlara yol açmıştır.  RÖNESANS  Rönesansın fikirsel kaynakları her ne kadar batıya aktarılan çok tanrılı Grek literatürü olsa da, bu hareketin en büyük destekçisi kilise olmuştur. DÜNYANIN KEŞFİ  Gerek İstanbul’un kaybedilmesi, gerekse Akdeniz havzasındaki gelirin azalması nedeniyle Portekizli Henry tarafından başlatılan yeni dünyaların keşfi hareketi özellikle Amerika kıtasının keşfi ve yağmalanmasıyla birlikte Avrupa’da refah seviyesini yükseltti. ANA ETKENLER Pusula  Okyanusları aşacak dayanıklılıkta gemilerin inşa edilebilmesi  Haritacılıktaki gelişmeler (ör. Merkator haritaları)  Matbaanın icadı ile birlikte bilginin hızlı yayılımı.  RÖNESANSIN SONUÇLARI Sanat ve bilim alanlarında yeni akımlar oluştu  Skolastik düşünce sistemi yıkıldı  Pozitif bilimlerde deney ve gözleme dayalı anlayış yerleşti  Bilim ve sanat alanındaki başatlık Müslüman ülkelerden Avrupa ülkelerine geçti  İnsan hakları fikri ortaya atıldı  BİLİMDEKİ ÖNEMLİ GELİŞMELER Giordino Bruno, Tycho Brahe, Kopernik, Kepler- Astronomi  Galileo- Fizik, astronomi, optik  Leonardo Da Vinci- Mekanik, tıp  Francis Bacon- Bilimsel metodoloji  Descartes- Matematik  GALİLEO İlk pratik teleskop  Teleskop yardımı ile yapılan gözlemin teori ile uyumsuz oluşunun ispatı  «Teori fazla karmaşık olduğuna göre doğru olan gözlemdir»  Gözleme dayalı (doğrulanabilir) yeni bir teori  GALİLEO Hareket fiziği  Balistik eğri denklemi  Askeri kompas  Termometre  Aynalı teleskop  LEONARDO  Ressam, heykeltraş, mimar, bilgin, mühendis, filozof, anatomist, botanist, kartograf vs. LEONARDO Kariyerine Verrocchio’nun atölyesinde çırak olarak başladı.  20 yaşında kendi atölyesinin başına geçti.  Ressam olarak ün yapmasına rağmen pek çok farklı disiplinde gözleme ve deneye dayalı çalışmalar gerçekleştirdi.  Sistematik gözlem ve deney rönesansın mühendislik ve bilim alanındaki en önemli kazanımlarından biridir.  MEKANİK TASARIMLARI  Leonardo uzun yıllar boyunca kuşların hareketlerini ve anatomilerini incelemiş, buradan yararlanarak uçan makineler tasarlamıştır. YAYLI OTOMOBİL SAVAŞ ARAÇLARI MİMARİ KİMYA Rönesans döneminde resmin hızlı yükselişi, temel kimya süreçlerinin tanımlanmasına da yardımcı olmuştur.  Pigmentlerin elde edilmesi, renklerin elde edilmesi için uygun şekilde işlenmesi ve karıştırılması, zemin uygulanabilmesi için taşıyıcı malzemelerin ve incelticilerin geliştirilmesi vs.  GÜÇ KAYNAKLARI İnsan gücü  Hayvan gücü  Su gücü  Rüzgar gücü yelkenli tekneler ve yel değirmenleri  Barut  Yay  BİLİM ve TEKNOLOJİ Özellikle coğrafya, astronomi, kimya, matematik, fizik, üretim teknolojileri ve mühendislik alanlarında büyük gelişmeler yaşandı.  Madencilik ve metalurji alanlarında önemli gelişmeler yaşandı – pik demir, külçe demir ve çivi üretimi  Krank mili ile dairesel hareket düz harekete çevrildi.  Matbaanın icadı - bilgiye erişim son derece ucuzladı  Gemicilik – pusula, usturlap, kuru dok, yüzer dok  Kaldırma kulesi  Teknik çizim  SANAYİ DEVRİMİ 16. yydan itibaren nüfus artışı hızlandı  Tarımdaki gelişmeler geniş kitlelerin işsiz kalarak şehirlere göçünü hızlandırdı  Yaşam kalitesi yükseldi – tüketimde artış  Amerikan altını, Babür altınları  Sömürgecilik hareketi  Orta sınıfın zenginleşmesi  Taşıma ve teknolojideki gelişmeler  SANAYİ DEVRİMİ Protestanlığın yayılması  Kapitalizmin icadı  Rönesansta edinilen bilimsel yöntemler  Fransız Devrimi  Nüfus artışı, kentlere doğru hızlı ve yoğun nüfus hareketleri, tüketimin artışı gibi gelişmeler üretim teknolojilerinde yeni arayışlara yol açtı.  Özellikle İngiltere kömür madenleri artan talebi insan gücü ile karşılamakta yetersiz kalıyordu.  Bu durum, yeni enerji kaynaklarının araştırılmasına neden oldu.  İngiltere gerek Güney Amerika’dan gelen, gerek Plessey Savaşı’nda Fransa’dan ele geçirilen altınlar, gerekse sömürgelerinden gelen zenginlikler nedeniyle büyük çaplı yatırımlara girişecek sermaye birikimini elde etmiştir.  Kapitalist yasalar, bireylerin yatırım yapmalarını ve rekabetçi piyasa şartlarını sağlamaktaydı.   Üretim için gerekli olan temel hammaddeler ve mamüllerin uzak mesafeler boyunca taşınması kolay ve ucuz hale gelmişti. BUHAR MAKİNESİ İlk buhar makinesi İskenderiyeli Heron  İlk patent 1606, Jerónimo de Ayanz y Beaumont  İşe yarar ilk uygulama 1679 Thomas Avery, madenlerden su tahliyesi için pompa  İlk ticari uygulama 1712 thomas Newcomen  1781, James Watt – dönel hareketli motor, 10 hp   18. yyda en önemli üretim kalemlerinden biri olan kömür, madenlerden kas gücüyle çıkarılmaktaydı. Madenlerdeki en önemli sorun tünellerde biriken suyun tahliyesiydi. Bu suyun insan ya da hayvan gücüyle tahliyesi pahalı ve tehlikeli bir işti.  Buharlı pompanın icadı ile birlikte bu sorun önemli ölçüde ortadan kaldırılmış oldu.  Watt’ın dönel hareket üreten motoru geliştirmesiyle birlikte buhar makineleri artık fabrikalarda da kullanılmaya başlandı. BUHARLI ARAÇLAR İlk buharlı otomobil denemeleri 17. yyda başlamış, ancak işe yarar modeller ancak 19.yy’ın son yarısında ortaya çıkmıştır.  Buna karşılık buharlı trenler çok daha başarılı olmuştur.  BUHARLI ARAÇLAR  19. yy sonlarına doğru buhar makineleri gemileri hareket ettirecek kadar güçlenmiştir. MAKİNELEŞME Sanayi devrimine kadar üretim emekyoğun bir işti  Belirli alanlarda uzmanlaşmış ustalar katı kurallarla yönetilen loncalara bağlıydı  Üretilen mal ve çeşitlilik az, fiyat yüksekti  Toplum tarım toplumu idi  Çocuk işçiler, düşük maaşlar, çalışma koşullarının aşırı kötü oluşu gibi sorunlar mevcuttu  TOPLUMSAL ETKİLER Nüfusun büyük kısmı kentlerde  Kentler fabrikaların ve limanların etrafında  Hava kirliliği, su kirliliği gibi sorunlar  Demiryolu ağı yaygınlaşıyor  Üretimde otomasyon  Yaygın ulaşım ağları  Kentlerin araçlara teslim oluşu  Gettolar  Sosyalizm  GÜÇ KAYNAKLARI İnsan gücü  Hayvan gücü  Su gücü  Rüzgar gücü yelkenli tekneler ve yel değirmenleri  Kömür ve buhar gücü  19. yy sonlarına doğru petrol  Elektrik  SANAYİ DEVRİMİNDE MÜHENDİSLİK Buhar gücünün ve petrolün icadı makine mühendisliği alanında büyük gelişmelerin yaşanmasına neden oldu.  Wright Kardeşler’in uçan makinesi aviyonik  Elektrik mühendisliği  Modern kimyanın gelişimine paralel olarak malzeme mühendisliği  ISAMBARD KINGDOM BRUNEL 1806-1859  İlk metal gemi – Great Britain  Büyük Batı Demiryolu – bağlantı noktalarındaki sarsıntıyı engellemek için genişletilmiş ray aralığı  Çeşitli köprüler – çoğu halen hizmette  Genellikle yüksek maliyet nedeniyle batan projeler  HENRY FORD  "I will build a car for the great multitude. It will be large enough for the family, but small enough for the individual to run and care for. It will be constructed of the best materials, by the best men to be hired, after the simplest designs that modern engineering can devise. But it will be so low in price that no man making a good salary will be unable to own one – and enjoy with his family the blessing of hours of pleasure in God's great open spaces." FORD MODEL T Üretim bandı  Kitlesel üretim  20 hp 2.9 l motor  Açılır tavan  Bujili ateşleme  Herhangi bir sıvı yakıtla çalışabilir  1918’de ABD’de trafikteki araçların yarısı Model T (472000 adet satış)  EDISON Menlo Park ilk endüstriyel araştırma laboratuarı  1000’e yakın patent, ancak bunların büyük bölümü çalışanlara ait fikirler  TESLA  Floresan lamba, neon ışıkları, hız-ölçer, otomobillerdeki ateşleme sistemi, radarın temelleri, elektron mikroskobu, mikrodalga fırın, AC şebeke, hidroelektrik santral, AC motor, radyo kontrol, kablosuz enerji iletimi, yüksek frekans üreteçler, iyonosfer yansıtmalı radyo vsvs. Toplamda 700’den fazla bireysel patent 1. DÜNYA SAVAŞI 28 Temmuz 1914 - 11 Kasım 1918 arasında devam eden Avrupa merkezli küresel savaş.  İtilaf devletleri (İngiltere, Fransa, Rusya)  İttifak devletleri (Almanya, AvusturyaMacaristan, İtalya)  İtalya bir süre sonra taraf değiştirmiştir.  70 milyon askeri personel, 9 milyon kayıp  SEBEPLER Fransa ve İngiltere’nin sömürgecilikte Almanya’ya göre daha ileri gitmesi  Ruslar’ı zayıflatmak amacıyla yapılan Kırım Savaşı’nda güçlenen Alman ve İtalyan ordularının varlığı  Petrol yataklarının mülkiyeti  Rusya İmparatorluğu’nun ekonomik darboğazda oluşu  Sanayi Devrimi  SİLAH ENDÜSTRİSİ Piyade silahları (seri atışlı tüfekler, makineli tüfekler vs)  Tank  Uçak  Denizaltı  Kimyasallar  GENEL KARAKTERİSTİKLER Topyekün savaş  İlk kez cephe gerisi de ateş altında. Sosyal hayat çökmüştür  Siper savaşı  Mitralyöz, yarı otomatik tüfekler, uzun menzilli tüfekler  Klor gazı  15 km. menzilli toplar  HAVA SAVAŞLARI Başlangıçta zeplin ve uçaklar gözlem araçları olarak kullanılmıştır  Almanya zeplinleri bombardıman amaçlı kullanmıştır  İlk hava savaşı  Uçakların silahlanmasıyla birlikte daha hızlı, manevra kabiliyeti arttırılmış, daha dayanıklı uçaklar  Pilotlar uçağı erken terk etmesin diye paraşüt kullanımı yasaklanmıştır  HAVA TEKNOLOJİSİ Topçu desteği için gözlem balonları  Alman zeplinleri bombardıman platformu  Ağustos 1914 tarihinde Alman hava kuvvetlerinde 230 uçak mevcut. Bunların 130 adedi servise girdi  İngiliz hava kuvvetlerinde ise 184 uçağın 30 adedi askeri görevlere uygun  1915’te cam yüzeylere çekilen fotoğraflarla keşif görevleri  Selüloz film Kodak tarafından keşfedildi, ancak çözünürlük düşük  Telsiz Morse vericisi, alıcı yok  Keşif uçağı koordinatları topçu bataryasına görsel olarak veriyor  1914’te uçaktan atılan el bombaları bombardıman uçaklarının atası sayılabilir  8 Eylül 1914: İlk hava savaşı. Rakibine çarparak düşüren Pyotr Nesterov ilk hava galibiyetini kazandı  SENKRONİZASYON İleri doğru ateş eden tüfek pervaneyi vurabilir.  Çözümler:  Pervaneyi geriye almak  Tüfeği pervaneden daha yukarıya almak  Senkron tüfek  TANK İlk tank tasarımı Leonardo  İlk askeri uygulama 1917 yılında  Palet 1770  4 zamanlı içten yanmalı motor 1890  Zırhlı ve ağır silahlı bir aracı hareket ettirmek için bu iki keşfin yapılması zorunlu  534 İngiliz tankının çoğu savaşta iş göremez hale geldi. Bakım onarımları çok zor, çok kırılgan  DENİZALTILAR Alman U-botları İngiliz deniz kuvvetleri ve ikmal hatları için ciddi tehlike oluşturmuştur.  İlk denizaltılar su altında fazla zaman geçiremiyor, ancak gerektiğinde suya dalabilen su üstü gemileri gibi çalışıyordu.  U-botların göreceli başarısı su altında daha uzun zaman geçiren denizaltıların üretilmesinin önünü açtı  SONUÇLAR İmparatorluklar devri kapandı  Krallıkla yönetilen ülkelerin çoğu parlamenter düzene geçti  Büyük devletler parçalanarak yeni devletler ortaya çıktı  Rusya Kızıl Ekim Devrimi sonrasında sosyalist rejime geçti  Orta doğu ve Arap ülkeleri sömürgeleştirildi  Ancak, savaşın sonucunda sömürgelerin paylaşımı kesin bir çözüme ulaştırılmadığı gibi yeni oluşan devletlerin vesayeti üzerinde de kesin bir anlaşmaya varılamadı.  Bu sebepler, 2. Dünya savaşını hazırlayan sebepler arasında değerlendirilmelidir.  2. DÜNYA SAVAŞI 1939-1945 arasında küresel boyutlardaki 2. savaş.  Müttefikler: SSCB, ABD, İngiltere, Fransa  Mihver: Almanya, İtalya, Japonya.  Can kaybı 40 ila 50 milyon arasında.  Yahudi soykırımı  SEBEPLER 1929 Dünya ekonomik buhranı  İspanyol iç savaşı  Çin-Japon savaşı  SSCB-Japonya arasındaki sınır çekişmesi  Hitler’in Avusturya’yı plebisit oyunuyla ilhak etmesi (sonuç %99dan fazla ilhakın kabulü)  Almanların Prusya ile bağlantısını sağlayabilmek için Danzig’i istemesi  1. Dünya savaşı sonrasında silahlanması engellenen Almanya, müttefikleri SSCB, İspanya ve İtalya’yı, ayrıca Hollanda’nın bazı imkanlarını kullanarak gizlice silah üretimine başlamıştır.  Alman Ju 52, He111 ve Do 17’lerine eşlik eden İtalyan SM79 uçaklarının yetkinliklerinin test edilmesi için Bask’ların elindeki stratejik bölgelerden biri olan Guernica kasabası pazarın kurulduğu gün bombalandı.  Yangın bombalarının da kullanılması sonucunda kasaba 3 gün boyunca yanarak tahrip oldu.  Saldırıya akşam saatlerinde katılan BF109B’lerin çıkış yollarını bombalaması sonucunda sivil kayıplar katlanarak arttı.  Franco Cuntasına bağlı gazeteler sivil can kaybını 12 olarak duyurdu.  UÇAK TEKNOLOJİSİ Çok kanatlı tasarım terk edilmiş, tek kanatlı tasarım kalıcı hale gelmiştir (rüzgar tüneli)  Radyal motorların yanı sıra V motorlar da kullanılmaya başlanmıştır  Jet motor  Telsiz  Radar  ROKET MOTORU DENİZ SAVAŞLARI Alman U-botları deniz savaşlarının kesin galibi.  Ancak özellikle uçak saldırılarına karşı korumasızlar.  Havadan tespit edilmeleri kolay.  Deniz devriye uçakları.  Hava desteğinin genel önemi nedeniyle uçak gemileri  TANKLAR Büyük motorların yapılması yüksek kalibreli toplar ve daha kalın zırhların geliştirilmesine önayak oldu  Alman King Tiger tankları neredeyse delinmeyecek zırha ve çok uzun menzilli silahlara sahip  Ancak yeterli işleme emniyetine sahip değil.  Aşırı karmaşık teknoloji yüzünden üretim yavaş ve bozulma olasılığı yüksek  KRİPTO U-Botların başarısının sırrı su altında tespit edilmelerinin zorluğu idi.  Alman Genel Kurmayı U-Botlarla haberleşmeyi şifreli telsiz ile gerçekleştirmekteydi. ENIGMA makinesi ilk elektromekanik kripto cihazıdır.  ABD ENIGMA şifresini kırmayı başardığında U-Botların devri kapanmıştır.  RADAR Radar ilkeleri savaştan önce bilinmekteydi ancak savaşın son aşamalarına kadar askeri değeri anlaşılamamıştır.  Pearl Harbor  ATOM BOMBASI ENDÜSTRİYEL BULUŞLAR Yakıt sıkıntısı  ABD: kurşunlu benzin  Almanya: sentetik benzin, kömür tozu, roket yakıtı  Kauçuk kaynaklarının Mihver devletlerinin elinde olması nedeniyle Yapay Kauçuk  Jet motoru  TEKNOLOJİ     Grekçe Tekhne ve logia sözcüklerinin bileşimi. Tekhne: sanat, beceri, hüner Logia: bilim Teknoloji, bir sorunu çözmek, bir çözümü iyileştirmek, bir hedefe ulaşmak veya belirli bir işlevi gerçekleştirmek amacıyla makinalarını, teknikleri, el sanatlarını, sistemleri, organizasyon yöntemlerini ve aletleri yapma, değiştirme ve kullanım bilgisidir.  Teknoloji bir kültürün, bir düşüncenin, bilgi birikiminin ürüne yansıması yani belirli amaçlara ulaşmak için çeşitli aşamalarda geliştirilen bilgi birikim inin üretim sürecine uygulanmasıdır  Teknoloji, belirli bir amaca yöneltilmiş bir dizi tekniğin, işin amaçlarına göre sıralanması ve kullanılması yollarının bilimsel kurallara uygun olarak sistematize edilmesidir  Teknoloji, bir yandan sanayinin çeşitli dallarında kullanılan üretim, donanım ve yöntemleri, diğer yandan belli bir teknik alanda, bilimsel ilkelere dayanan tutarlı bilgi ve uygulamaların tümünü anlatmaktadır TEKNOLOJİ Teknolojinin gelişme yönünü belirleyen etmenler nelerdir?  Küçük bir Ar-Ge işletmesinin karşılaştığı sorunlar nelerdir?   Sermaye, teknolojinin pazara yanıt vermesini (talepleri karşılamasını) ister Teknolojik bir buluşun başarılı olabilmesi için,  Belirli bir ihtiyacı karşılaması,  Fiyatının (bedelinin) karşılanabilir olması,  İyi pazarlanması  Gerekir.  Pazar teknolojiyi yaratırken teknoloji de pazara yön vermektedir.  TEKNOLOJİ ENDÜSTRİSİ Ürün ve hizmetler sunar  Yüksek rekabet vardır  Değişiklik hızı yüksektir  Toplum için vazgeçilmez bir endüstridir  Teknolojik hizmetlerin ve cihazların devamı için gerekli olan tamir, servis, garanti gibi hizmetleri sunar  Ar-Ge bu endüstride çok önemlidir  TEKNOLOJİ ENDÜSTRİSİNİN GELİŞME NEDENLERİ Teknolojik hizmetlerin gelişmesi, iyileşmesi, yeni hizmetlerin bulunması  Teknolojik cihazların iyileşmesi, yeni cihazların ortaya çıkması  Teknolojinin küresel bir pazar haline gelmesi  Teknolojik hizmet ve cihazların fiyatlarının daha uygun seviyelere gelmesi  TEKNOLOJİ ENDÜSTRİSİNİN GELİŞME NEDENLERİ Teknolojiye erişim imkânlarının artması  Teknoloji konusunda eğitimin artması  Teknoloji alanında mesleki eğitimin artması ve gelişmesi  Teknolojik organizasyonların, fuarların gelişmesi, çoğalması  Teknoloji endüstrisindeki gelir artışı  Teknoloji hizmeti/cihazı sunan firmalar arasındaki rekabet  YENİ EKONOMİ özellikle ABD’de 1990’lıyıllarda ortaya çıkan normalin üzerindeki iyi performans  Özellikle 1996-2000 yılları arasında, düşük enflasyon ve tahminlerin üzerinde yakalanan büyüme oranları, bu gelişmede ABD’nin enformasyon ve iletişim teknolojilerine yaptığı yatırımların etkisi olduğu düşüncesini güçlendirmektedir   Batı dünyasında 1970’lerde yaşanan ekonomik kriz, 1980’lerin başında neo-liberal iktisat politikalarının devreye girmesine neden olmuştur. Bu dönemde oluşan stagflasyon olgusuna çözüm arayışları içinde, yeni bir yatırım alanı olarak enformasyon teknolojisine dayalı sanayileşme politikaları üzerinde durulmuştur. Enformasyon yatırımlarının çoğaltan etkisinin istihdam ve büyüme üzerindeki etkilerinin olumlu olacağı beklentisi, birçok ülkede giderek yaygınlaşmaya başlamıştır. Toplumsal Değişim : Bilgi toplumu  Küreselleşme  Enformasyon ve İletişim teknolojileri : İnternet  MÜHENDİSLİKTE TASARIM YÖNTEMİ 1) Problemin tanımlanması 2) Gerekli bilgilerin elde edilmesi 3) Yaratıcı çözümler için araştırma yapmak 4) İdeal çözüm için belli bir model oluşturma (analitik çözüm) 5) Tercih edilen çözümün değerlendirilmesi 6) Rapor ve planların hazırlanması 7) Tasarımın hayata geçirilmesi TASARIM It is a decision making process (often iterative) in which the basic sciences, mathematics, and engineering sciences are applied to convert resources optimally to meet a stated objective. Among the fundamental elements of the design process are the establishment of objectives and criteria, synthesis, analysis, construction, testing and evaluation —ABET  TASARIM Tasarım, bir nesne ya da sistemin inşası için gereken çizim, süreç, şema vs. planların oluşturulması işlemidir.  Rasyonel model ve hareket merkezli model  RASYONEL MODEL Tasarımcı bir aday tasarımı verilen kısıt ve hedeflere göre optimize eder.  Tasarım süreci bir plan çerçevesinde ilerler.  Tasarım süreci ayrık ve ardışık aşamalar şeklinde ilerler.  1.ÜRETİM ÖNCESİ TASARIM Tasarım toplantısı – ilk toplantı, hedefler belirlenir  Analiz - belirlenen hedefler analiz edilir  Araştırma – benzer çözümlerin araştırılması  Belirleme – gereksinimlerin belirlenmesi  Problem çözümü – önerilen çözümlerin belgelendirilmesi  2.ÜRETİM SIRASINDA TASARIM Geliştirme – tasarlanan çözümün üzerinde yapılan ek iyileştirmeler  Test – tasarım sonucunda elde edilen ürünün firma içinde test edilerek olası sorunların tespit edilmesi  3.ÜRETİM SONRASI GERİBESLEME Uygulama – tasarımın sahaya indirilerek uygulanması  Değerlendirme ve yorumlama – sürecin toparlanarak özetlenmesi, değerlendirilmesi ve gelecekteki iyileştirmeler için çalışmaların yapılması  4.YENİDEN TASARIM  Yeniden tasarım – Mevcut tasarımın üstünde yapılacak değişikliklerle daha başarılı bir tasarım elde etme süreci ZAYIFLIKLARI Tasarımcılar bu model ile çalışmayı istemezler  Tasarımın başlangıcında hedefler çok net olmadığı için gereksinim ve kısıtlar sıklıkla değişir  HAREKET MERKEZLİ MODEL Tasarımcılar yaratıcılıklarını kullanırlar  Tasarım süreci kurallı değil, doğaçlamadır  Tasarım sürecinin formal bir yapısının olmaması nedeniyle sürecin denetlenmesi çok zor  YAKLAŞIMLAR En basit çözümü seç  Her şeyin birden fazla yolu vardır  Kullanım eksenli tasarım – kullanıcı ürüne uyar  Kullanıcı eksenli – ürün kullanıcıya özel  Kritik tasarım – ürün tüketici kültürünün bir eleştirisi ya da yorumu olarka ortaya çıkar  Hizmete dayalı tasarım – ürünün kullanımıyla oluşan bilgi birikimini kullanarak tasarım  Spekülatif tasarım – bir ürüne yönelik olmamakla birlikte gelişmekte olan ya da yeni bir alanda yapılan ve sonraki çalışmalara yön verebilecek tasarımlar  TASARIMDAN ÜRETİME Prototip  Ölçekli model  Simülasyon  Yıkıcı testler  Yıkıcı olmayan testler  Gerilim testleri  PROTOTİP Problemin çözümünü ne ölçüde sağladı?  Test sonuçları tasarımın güvenilir olduğunu gösteriyor mu?  Benzer çözümlere göre rekabet edecek düzeyde mi?  Üretim maliyetleri yeterince düşük mü?  Seri üretime geçtiğinde satışı veya kullanımı kar getirebilir mi?  Kullanıcı geri beslemesi ile farkedilebilecek arızalar geri çağırmalara neden olur mu?  İCAT Daha önce var olmayan ve eşsiz bir cihaz veya yöntemin geliştirilmesi sürecidir  İcat, var olan bir ürün veya yöntemin daha derin hale getirilmesi işlemini de kapsar  Bir icat, yeni ve özgün ise bu durum belgelendirilebilir  İCAT SÜRECİ Oyun  Hayal kurma/gözünde canlandırma  Sezgi  Keşif  Geliştirme/iyileştirme  Geliştirilenin uygulanması  PATENT Patent, bir ürün, yöntem ya da modelin özgünlüğünü garanti altına alan bir belgelendirme sistemidir.  Patent, icadı yasal koruma altına alır.  Patent yasaları yerel uygulamalardır. Her resmi otorite (devlet) kendi patent yasalarını uygular.  Uluslar arası patent anlaşmaları mevcuttur, ancak küresel bir organizasyon yoktur.  ABD’de toplam patentlerin %17’si kişilere, %1’i hükümete, kalan %82’si ise kuruluşlara aittir.  Tarihte geriye doğru gidildikçe kişisel patentlerin oranı yükselmektedir.  TÜRK PATENT ENSTİTÜSÜ Kanunlarla koruma altına alınmış sınai mülkiyet haklarının tescilini ve bu hakların korunması ile ilgili işlemleri yapmak,  Lisans işlemlerinde arabuluculuk faaliyetlerinde bulunmak ve mahkemelerde bilirkişilik yapmak,  Lisans ve devir anlaşmalarını tescil etmek,  Buluşların kullanımını takip etmek, yeni teknolojilerin değerlendirilmesi ile teknoloji transferinin yönlendirilmesi ve arşivlenmesi işlemlerini yapmak,  Yurtdışında benzer kuruluşlar ve uluslararası kuruluşlarla işbirliğinde bulunmak,  TÜRK PATENT ENSTİTÜSÜ      Türkiye'yi sınai mülkiyet hakları konusunda uluslararası kuruluşlar nezdinde temsil etmek. Sınai mülkiyet hakları ile ilgili uluslararası anlaşmaların hazırlanmasına ülke çıkarlarını koruyarak katkıda bulunmak ve bu anlaşmaların Türkiye'de uygulanmasını sağlamak, Yurtiçi ve yurtdışında teknoloji ve araştırma-geliştirme ile ilgili kurum ve kuruluşlarla ve bilgi bankalarıyla işbirliği yapmak, dokümantasyon merkezleri kurmak, bu bilgileri kamunun istifadesine sunmak, Sınai mülkiyet hakları ile ilgili olarak çeşitli yayınlar yapmak ve Türk Sınai Mülkiyet Gazetesini periyodik olarak yayınlamak, Sınai Mülkiyet Hakları konularında yurtiçinde kişi ve kuruluşların bilgilendirilmesi ve yönlendirilmesi için gerekli çalışmaları yapmaktır. Madde 5 - Yeni, tekniğin bilinen durumunu aşan ve sanayiye uygulanabilir olan buluşlar, patent verilerek korunur.  Madde 7 - Tekniğin bilinen durumuna dahil olmayan buluş yenidir. Tekniğin bilinen durumu, patent başvurusunun yapıldığı tarihten önce, buluş konusunda dünyanın herhangi bir yerinde toplumca erişilebilir yazılı veya sözlü tanıtım, kullanım veya bir başka yolla açıklanan bilgilerden oluşur. Patent başvurusu tarihinde veya bu tarihten sonra yayınlanmış olan ve patent başvurusu tarihinden önceki tarihli Türk patent ve faydalı model belgesi başvurularının yayınlanan ilk metinleri tekniğin bilinen durumuna dahildir.  Madde 9- Buluş, ilgili olduğu teknik alandaki bir uzman tarafından, tekniğin bilinen durumundan aşikar bir şekilde çıkarılamayan bir faaliyet sonucu gerçeklemiş ise, tekniğin bilinen durumunun aşıldığı kabul edilir.  Madde 10- Buluş, tarım dahil sanayinin herhangi bir dalında üretilebilir veya kullanılabilir nitelikte ise, sanayiye uygulanabilir olduğu kabul edilir.   Madde 96 - Patent sahibi veya yetkili kıldığı kişi, patentle korunan buluşu kullanmak zorundadır. Kullanma zorunluluğu patentin verildiğine ilişkin ilanın ilgili bültende yayınlandığı tarihten itibaren üç yıl içinde gerçekleştirilir. Kullanmanın değerlendirilmesinde Pazar şartları göz ünde tutulur.     Madde 99 - Zorunlu lisans, lisans verilmesi teklifinde bulunulmamış bir patent için ve aşağıda belirtilen şartlardan birinin mevcudiyeti halinde erilebilir: a - 96 ncı madde hükümlerine göre patent konusu buluşun kullanılmaması b - 79 uncu maddede belirtilen patent konularının bağımlılığının söz konusu olması c - 103üncü maddede belirtilen kamu yararının söz konusu olması, Madde 133 - Patent hakkı;  a - Koruma süresinin dolması;  b - Patent sahibinin patent hakkından vazgeçmesi;  c - Yıllık ücretlerin ve ek ücretlerin öngörülen sürelerde ödenmemesi;  sebeplerinden birinin gerçekleşmesi ile sona erer. Hakkı sona eren patentin konusu, sona erme sebebinin gerçekleşmiş olduğu andan itibaren, toplumun malı sayılır.  KORUMA SÜRESİ İncelemeli patentlerde 20 yıl  İncelemesiz patentlerde 7 yıldır  YENİLİKÇİLİK Piyasanın yeni tanımlanan ya da mevcut sorunlarına daha iyi çözümler getirme süreci  "An innovation is something original, new, and important in whatever field that breaks in to a market or society«  Yenilikçilik «daha iyi» kavramı üzerinden tarif edilirken icatçılıkta böyle bir kavram yoktur.  DOĞRUSAL MODEL İcat  Yenilikçilik  Yayılım  ENGELBERGER MODELİ Tanımlı bir ihtiyaç  İlgili teknoloji alanında rekabetçi kişiler  Finans  KLINE MODELİ Pazardaki bir boşluğun tanımlanması  Araştırma ve tasarım  Yeniden tasarım ve üretim  Pazarlama  Geribesleme  MATEMATİK Mühendislik süreçlerinden biri olan analitik çözüm, somut bir problemin soyut düzlemde çözülmesine dayalıdır.  Matematik, soyut kavramların kurallı bir şekilde dile getirilmesi için kullanılan yapay bir dildir.  GEOMETRİ Herodot tarafından Eski Mısır’da geliştirildiği rivayet edilmiştir.  Grekçe Geos- Yeryüzü Metro- Ölçüm sözcüklerinden oluşur. Ar. Hendese  Başlangıçta geometrinin amacı yer şekillerinin ölçülmesi – miras problemi  M.Ö.1580’lerde Mısırlılar üçgenin ve dairenin alanı için formüller geliştirmiştir. Pi yaklaşık 3.1605 olarak hesaplanmıştır.  M.Ö.100’ler civarında Çinliler Pisagor teoreminin ortaya atmış, daha sonraki tarihlerde ise geometrik ispatını yapmışlardır.  Geometrinin ispata dayalı kullanımı Thales M.Ö.600  Thales ile birlikte uzaktaki cisimlerin büyüklükleri benzerlikler kullanılarak hesaplanabilmiştir.  Alan, çevre ve hacim ölçümü  Aksiyomatik Geometri       Öklid geometrisi Bir noktadan bir noktaya tek bir doğru çizilebilir Sonlu bir doğru yine bir doğru olarak uzatılabilir Bir merkez ve bir mesafe çemberi tanımlar Bütün dik açılar birbirlerine eşittir Eğer bir doğru iki doğruyu kesiyorsa ve iç açıların toplamı iki dik açıdan küçük olan tarafından sonsuza devam edildiğinde , iki doğru mutlaka kesişirler ANALİTİK GEOMETRİ Kartezyen geometri  2/3 boyutta eğri denklemlerinin çözümü  a) y = f(x) = |x|  b) y = f(x+3)  c) y = f(x)-3  d) y = 1/2 f(x)  TRİGONOMETRİ Astronomik gözlemlerden türemiştir  Üçgenler ve açılar ile ilgilenir  Alan hesabı, açı hesabı, Fourier analizi, Elektromagnetik dalga teorisi vs  TOPOLOJİ Uzayın deformasyon altındaki özellikleri ile ilgilenen matematik  Geometri ile küme teorisinin bileşimi  CEBİR Denklemlerin analitik çözümü  Ar. Al-jebr : kırık parçaların yeniden birleştirilmesi  Harezmi’nin El-kitab-ül Muhtasar fi Hisab el-cebr ve’l Mubalaga kitabı başlangıç olarak kabul edilir.  KALKÜLÜS Sonsuz küçüklerin matematiği  Türev, integral  İntegral kalkülüsün temelleri Antik Mısır’a kadar gider.  Ancak formüle edilişi Newton ve Leibniz tarafından bağımsız olarak aynı tarihlerde gerçekleşmiştir.  DENEYSEL ÇALIŞMA Sebep-sonuç ilişkilerinin gözlenmesi  Kuramsal çözümün gerçek dünyada denenmesi  Çevre şartlarının mevcut çözüme etkisi  Vs.  DENEY Tekrarlanabilir olmalı  Deney sonunda elde edilen veriler tarafsız olmalı  Ölçme hataları en aza indirgenmeli  Uygun ölçüm araçları kullanılmalı 