1. HAFTA PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Doç. Dr. Nurhayat ÇELEBİ nurcelebi@karabuk.edu.tr KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ İÇİNDEKİLER ÖĞRETİMİ PLANLAMA YAKLAŞIMLARI‐ KAVRAMLAR 2‐15 ‐ EĞİTİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 3‐7 ‐ PROGRAM GELİŞTİRME 7‐9 ‐ EĞİTİM PROGRAMININ TEMELLERİ 9‐ 10 ‐ PROGRAM GELİŞTİRMEDE SİSTEM YAKLAŞIMI 10‐14 ‐ PROGRAM GELİŞTİRMENİN PLANLANMASI 14‐15 KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 2 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ ÖĞRETİMİ PLANLAMA YAKLAŞIMLARI‐ KAVRAMLAR HEDEFLER: Bu dersi alan öğrenci, bu ünitenin temel kavramlarını bilir. Bu dersi alan öğrenci, temel kavramların birbiri ile olan ilişkilerini kavrar. EĞİTİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Bu bölümde eğitim ve programla ilgili temel kavramlar üzerinde durulacaktır. EĞİTİM • İnsanların, diğer insanları belirli maksatla kültürlemeleri(kasıtlı kültürleme) sürecidir. Bir başka ifadeyle kültürel değerlerin planlı ve maksatlı bir şekilde bireylere aktarılması sürecidir. • Genel anlamda eğitim bireyde davranış değiştirme sürecidir. • Eğitim, kişinin yaşadığı toplum içerisinde değeri olan, yetenek, tutum ve diğer davranış biçimlerini geliştirdiği süreçlerin bütünüdür. • Eğitim, seçilmiş ve kontrollü bir çevrenin, özellikle de okulun etkisi altında sosyal yeterlik ve en iyi şekilde bireysel gelişmeyi sağlayan sosyal bir süreçtir. • Eğitim, geniş anlamıyla bireyde kendi yaşantıları yoluyla istendik davranış değişikliği meydana getirme sürecidir. Eğitimin belli bir plan ya da program uygulanarak gerçekleşen anlamının öne çıktığı tanımlardan başlıcaları şunlardır: • Eğitim, önceden saptanmış ilkelere göre insanların davranışlarında belli gelişmeler sağlamaya yarayan planlı etkinliklerdir. • Eğitim, bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı olarak istendik değişme oluşturma sürecidir. EĞİTİMİN DEĞERİ ve ÖNEMİ “Bir yıl sonrasını düşünüyorsan eğer, tohum ek, On yıl sonrası ise tasarladığın, ağaç dik, Ama yüz yıl sonrası için, halkı eğitmeye devam et. Bir kez tohum ekersen bir kez ürün alırsın Bir kez ağaç dikersen on kez ürün alırsın Yüz kez olur bu ürün eğitilirse ulus. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 3 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Birisine bir balık verirsen, doyar bir kezinde, Balık tutmayı öğret doysun her kezinde.” Kuan‐Tzu ( Çağımızdan 2600 yıl önce) KÜLTÜR • İnsanın yarattığı her şeye genel anlamda kültür denir. • Kültür, toplumu oluşturan insanların öğrendiği, bilgi, teknoloji, dil, sanat, gelenek, görenek ve benzeri yetenek, beceri ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bir bütündür. • Kültürel değerlerin bireylere kazandırılması sürecine ise kültürleme denir. KÜLTÜRLEME Kültürel değerlerin bireye kazandırılması sürecidir. ÖĞRENME • Bireyin içinde bulunduğu çevreyle etkileşimi sonucu davranışlarında oluşan kalıcı izli değişmelerdir. • Tekrar ve yaşantı sonucu davranışlarda meydana gelen oldukça devamlı değişiklikler olarak ta tanımlanabilir. • Yalnızca okul ya da sınıf ortamıyla sınırlı değildir, her zaman istenilen yönde olmayabilir. ÖĞRETME • Öğrenmeyi sağlama ya da gerçekleştirme faaliyetidir. • Bir amaç değil, öğrenmeyi gerçekleştirmede işe koşulan bir araçtır. • Toplumsal yaşantı içerisinde öğretme etkinliği sunan pek çok araç vardır (Aile, akran grupları, kitle iletişim araçları…) ÖĞRETİM • Eğitim bireyde davranış değişikliği meydana getirme süreci iken, öğretim; bu davranış değişikliğinin okulda planlı ve programlı bir şekilde yapılması sürecidir. Eğitim her yerde, öğretim daha çok okulda yapılmaktadır DAVRANIŞ Organizmanın etkiye karşı göstermiş olduğu tepkidir Eğitim açısından gözlenebilir, ölçülebilir ve istenilir olmalıdır Davranışları Üç Grupta Toplayabiliriz Doğuştan gelenler (göz kırpma, ağlama gibi) Geçici olanlar (alkol, yüksek ateş vb nedenlerle ortaya çıkarlar) Sonradan kazanılanlar (öğrenme ürünleri) KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 4 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ İNFORMAL EĞİTİM o Belli hedef ve davranışları olmayan, planlı ve programlı olmadan, sokakta, evde, işyerlerinde, televizyonda kısacası yaşamın içerisinde gelişigüzel gerçekleşen bir süreçtir. Bunun yanında okullarda da öğretmenler derslerin yanında fakına varmadan kendi düşünüş biçimlerini, değerlerini ve davranışlarını öğrencilere geçirebilirler. Amaçlı ve planlı olmayan bu eğitime doğal eğitim de denmektedir. o Bu tür eğitimde iki temel öğrenme yolu gözlem ve taklittİr. o Bu tür eğitim sürecinde insanlar alkol, sigara, kopya çekme gibi istenmeyen ve zararlı alışkanlıkları da öğrenebilirler. o Toplumlar büyüdükçe ve geliştikçe bu eğitim yeterli olmamış ve formal eğitim uygulanmaya başlamıştır. FORMAL EĞİTİM Okullarda ya da kurumlarda belli bir plan ve program çerçevesinde gerçekleştirilen eğitimdir. Amaçlıdır. Önceden hazırlanan bir program çerçevesinde planlı olarak yapılır. Öğretim yoluyla gerçekleştirilir. Eğitim süreci öğretmen tarafından planlanır, uygulanır ve izlenir. Özel ve kontrollü bir çevrede yürütülür. Sürecin belli aşamalarında ve sonunda değerlendirilir. Örgün ve yaygın olmak üzere iki grupta toplanabilir. Örgün eğitim sistemine hiç girmemiş, bu sistemin herhangi bir kademesinde bulunan veya bu kademelerin birinden ayrılanlara, veya meslek dallarında daha yeterli duruma gelmek isteyenlere uygulanan eğitimdir. Örgün eğitimi tamamlayıcı veya destekleyici bir nitelik gösterir. Örgün eğitimdeki gibi belli bir yaş sınırlaması, benzer yetenek veya özelliklere sahip olma gibi kurallar yoktur. Halk eğitimi, hizmet içi eğitim, iş başında eğitim gibi uygulamaları vardır. HALK EĞİTİMİ Zorunlu eğitim çağının dışına çıkmış ve asıl uğraşısı artık okula gitmek olmayan kimselerin, yaşamlarının herhangi bir aşamasında duyacakları öğrenme gereksinimini ve ilgiyi doyurmak üzere özellikle düzenlenen programları kapsar. Gönüllü öğrencilere verilen bir eğitimdir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 5 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Eğitimin yaşam boyu devam eden bir süreç olması, eğitim kurumlarının bu süreçte yeterli olmaması halk eğitimine dünyada giderek artan bir önem kazandırmaktadır. HİZMETİÇİ EĞİTİM Kişilerin hizmetteki verim ve etkinliklerinin artırılmasını, gelişmeye yol açan bilgi, beceri ve tutumların zenginleştirilmesini amaç edinen ve kurumların genel çalışma düzenini sürekli olarak etkileyen eğitimdir. YETİŞKİNLER EĞİTİMİ Kendisi ve başkaları için sorumluluklar yüklenebilecek bir devreye gelen, üretici olduğu toplum tarafından kabul edilen bireyler olarak tanımlanabilecek yetişkinlere verilen, yaygın eğitim kapsamında bir eğitimdir. Temel amaçları; yetişkinlere yeni bilgi ve beceriler kazandırmak, onları öğrenme ve yetişme konusunda ilgili hale getirmek, inançlarını ve değer yargılarını gelişen yeni evrensel ve toplumsal durumlara uydurma konusunda yardım etmek, kendilerine ve topluma yeterli, dinamik ve başarılı bireyler olmalarını sağlamaktır. YETİŞKİNLERİN EĞİTSEL ÖZELLİKLERİ VE EĞİTİM İLKELERİ Yetişkinlerin öğrenmesi çocuklara kıyasla biraz daha yavaş olmakla birlikte, öğrenme; muhakeme, süreklilik ve güvenirlik yönünden daha üstündür. Yetişkinlerin öğrenimi; bireyin ilgisine uygun, önceki yaşantılarına dayalı, doyurucu, çeşitli ve değişik yaşantıları kapsayacak nitelikte olmalıdır. Yetişkinler hemen uygulayabilecekleri konuları öğrenmek isterler. Kendi bilgi ve becerilerini öğretimde kullanmak isterler. Başarılı olduklarını hissetmeyi ve arkadaşça muamele görmeyi isterler. Kısa üniteleri tercih ederler. Parça, parça verilen bilgileri hatırlamakta güçlük çekebilirler. Anlamsız ve yararsız olduğuna inandıkları konuları öğrenmek istemezler. Yaş, özgeçmiş ve zihinsel kapasite yönünden heterojendirler. Bu nedenle öğrenme süre ve şekilleri yönünden farklılık gösterirler. Yetişkinler için en uygun öğrenme zamanı bir şeyi bilmedikleri için huzursuz oldukları dönemdir. Yetişkinlerin kısa zamanda karşılanması gereken ihtiyaçları vardır ve kaybedecek zamanları yoktur. Bu nedenle, öğretim kısa süreli olmalı, uygun yöntemler seçilerek pratik ve işlevsel gerçekleştirilmelidir. Öğrenme ortamı fiziksel ve psikolojik yönlerden rahat olmalıdır. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 6 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Başkalarının önünde yeni bir davranışı göstermeleri istendiğinde özsaygıları ve egoları zedelenme kaygısıyla tetiktedir. Kendilerine özgü beklentileri vardır ve koyuya girmeden önce bunu dile getirmelerine fırsat verilmelidir. Yeni öğrendiklerini öncekileri ile bütünleştirme gereksinimindedirler. Daha önceki bilgileriyle ters düşen ya da eski bilgilerini yeniden değerlendirmeyi gerektiren yeni bilgiler daha yavaş kazanılır. Hızlı, karmaşık ve olağan dışı öğrenme faaliyetleri yetişkinlerin öğrenmelerini yavaşlatabilir. Yetişkinler hataları kişisel olarak alma eğilimindedirler ve bunlar öz saygılarını etkiler. Grupla öğrenme yerine, bireysel öğrenmeyi tercih ederler. Yetişkinler eğitimi bireyi kendi kapasite ve kaynaklarını etkin biçimde kullanabilecek duruma getirmeyi amaç edinmelidir. Eğitim programları yetişkin öğrencilerin psikolojik, sosyal, kültürel ve ekonomik ihtiyaçları, problemleri ve beklentilerine uygun olmalıdır. Yetişkinler eğitimi programlarının temel fonksiyonları; iletişim becerilerini geliştirme, beşeri münasebetleri geliştirme, yetişkinlerde esnekliği geliştirme, toplumsal faaliyetlere katılmayı kolaylaştırma ve bireysel gelişmeye yardım etme olmalıdır. Bireysel ihtiyaçlar ve ilgiler yanında toplumun ve yerel çevrenin gereksinimleri yetişkinler eğitimi programları için geçerli kaynak olmalıdır. Yetişkinler eğitimi programlarının organizasyonu ve yönetiminde yerel, bölgesel ve ulusal otoriteler arasında sıkı bir işbirliğine ihtiyaç vardır. Yetişkin öğrencilerin birbirleriyle ve öğretmenle informal etkileşimleri tercih edilmeli ve bu durum yetişkin öğrencilerin kişisel huzursuzluklarının giderilmesine yardım etmelidir. PROGRAM GELİŞTİRME • Tasarlanan eğitim amaçlarının gerçekleştirilebilmesi veya öğrencilerde istenilen yönde davranış değişikliklerinin gerçekleştirilebilmesi ile eğitim faaliyetlerinin bir program çerçevesinde yapılması arasında doğrudan bir ilişki vardır. Eğitim faaliyetleri sonunda hedeflenen sonuçların gerçekleşmesi tutarlı ve ayrıntılı bir planlamanın yapılmasını gerekli kılar. • Eğitimin verimliliği (1) bireye kazandırılacak davranışların gerçekçi biçimde tespit edilmesine, (2) bu değişikliklerin gerçekleşmesi için uygun eğitim ortamlarının düzenlenmesine, (3) öğrenciye davranış değişikliğini gerçekleştirmede sistematik rehberlik yapılmasına, (4) tasarlanan davranış değişikliklerinin ne ölçüde gerçekleştiğinin güvenilir biçimde ölçülüp değerlendirilmesine bağlıdır. Bu sonucun gerçekleştirilmesi ayrıntılı bir KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 7 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ planlama ve uygulamayı gerektirir. Ayrıntılı bir eğitim planlama ve uygulaması ise program geliştirmenin konusudur. • Program geliştirme, eğitim programı ve öğretim programı kavramları birbirleriyle iç içe olan, bazen de birbirlerinin yerine kullanılan kavramlardır. • • • • • • • Eğitim programı; “eğitilecek bireylere, öğrenme yaşantılarını kazandırma planı”, “okulun sorumluluğunda öğrencilerin değerlerini, tutumlarını tavırlarını değiştiren, becerilerini geliştiren, bilgi ve anlayış kazanmalarını sağlayan, hem süreç hem de içerik olarak tanımlanmış, okulun kontrolünde öğrencilerin tüm yaşantıları düzeni”, “bir eğitim kurumunun çocuklar, gençler ve yetişkinler için sağladığı, milli eğitimin ve kurumun amaçlarının gerçekleştirilmesine yönelik tüm faaliyetleri içeren ayrıntılı planlama”, “öğrencilerde beklenen öğrenmeyi meydana getirebilmek için planlanmış faaliyetlerin tamamı”, “hedefler, içerik, öğretme öğrenme süreci ve değerlendirmenin planlanması”, olarak tanımlanabilir. Eğitim programı, öğretim programı ve program geliştirme kavramları literatürde birbirlerinin yerine kullanılabilmekle birlikte bazı uzmanlara göre ilgili kavramların tanımları şöyle yapılabilir; • • Eğitim programı: “Okulun ve öğretmenin yol göstericiliği altında, okul içi ve okul dışındaki bütün öğrenme ve öğretim faaliyetlerini içine alır. Öğrencilerin bilişsel, devinsel, duyuşsal ve sosyal yönlerden gelişmesine yardım eden, milli eğitimin ve öğretim kurumunun amaçlarına dönük ve bireyin uzun dönemli eğitim amaçlarına ulaşmasına yardım etmek amacına yönelik her türlü öğrenim deneyimlerini kapsayan bir programdır. Dersler, kol faaliyetleri, geziler, anma günleri, kurslar gibi ders dışı etkinlikler, yurt, yemekhane yaşamı, ders arası (teneffüs) etkinlikleri, okul‐endüstri veya işyeri ilişkileri, rehberlik, sağlık v.b. hizmetler ve etkinlikler ve hatta ev içi ve işyerine kadar uzanan planlanmış çalışmalar, bu çerçeve içinde düşünülür. Öğretim Programı: Okul içi deneyimlerle sınırlı olan öğretim programı, bir okulda okutulan ders veya kurs programlarını kapsar. Bu programın eğitim programı içerisinde ağırlıklı bir yeri vardır ve eğitim programının amaçları doğrultusunda öğrenciye kazandırılması istenen bilgi, beceri, tutum ve tavırların ders grupları olarak planlı bir biçimde düzenlenmesidir. Böylece okul içi deneyimlerle sınırlı olan bu program, okulda okutulan dersleri veya kursları kapsayan bir kılavuz kitap veya dokümandır. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 8 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ • Ders Programı: Öğretim programında yer alan bir dersin amaçlarının öğrenci davranışına dönüştürülmesini, bunların gerçekleştirilmesi için içeriğin konulara ve alt başlıklara ayrıştırılmasını, buna dayalı öğrenim ortamının organizasyonu ve değerlendirme araçlarını kapsayan detaylı bir plandır. Başka bir deyişle, öğretilecek dersin uygulanabilir bir plan şeklinde düzenlenmesidir. Program Geliştirme ise; “hazırlanan programlarının uygulamada, araştırmalar yolu ile geliştirilmesi” veya “programının hedef, içerik, öğretme‐öğrenme süreci ve değerlendirme öğeleri arasındaki dinamik ilişkiler bütünü” olarak tanımlanmaktadır. • Program geliştirme konusunda yapılan tanımlardan şu hususların çıkarılması mümkündür; • Eğitim programı öğretme‐öğrenme durumlarını belirleyen ayrıntılı bir plandır. • Ayrıntılı planlama tasarlanan eğitim amaçlarını gerçekleştirmenin ön şartıdır. • Endüstriyel kurumlar için üretim planlaması ne derece önemli ise, eğitim kurumları için de eğitim planlaması o derece önemlidir. • Etkili bir öğretme,öğrenme planı öğrenmeye etki eden unsurları bir sistem bütünlüğü içinde kapsamalıdır. ÖRTÜK PROGRAMI • Eğitim Programı içerisinde yer alır ve onun ayrılmaz bir parçadır. Ancak literatürde bu kavram adı altında eğitim programından ayrı olarak da verilmektedir. Bu program ders dışı etkinlikleri kapsamaktadır. • Genelde program geliştirme uzmanları, okullarda okutulan derslerin programlarını hazırlama çabalarına önem vermekte, ders dışı etkinlikler için herhangi bir program çalışması yapmamaktadır. Problem çözmeye, yaratıcılığı geliştirmeye, düşünmeyi artırmaya, gözlem yapmayı sağlamaya yönelik örtük programlar genellikle gündeme getirilmemekte ve planlanmamaktadır. • Kurumların zaman, olanaklar, materyaller vb. imkanları dikkate alarak bu programlara da yer vermeleri önemlidir. Yapılan araştırmalar, örtük programların istenilen davranışları oluşturmada oldukça etkili olduğunu ortaya koymuştur. EĞİTİM PROGRAMININ TEMELLERİ Sosyal temel: Bir program toplumdan ve toplumun yapısından uzak kalamaz. Toplumun ihtiyaçları programları etkiler. Önemli problemler, büyük çatışmalar, değişme yönelimleri (köyden kente göç gibi), iş imkanları… program geliştirmede temel alınmalıdır. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 9 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Psikolojik temel: Programın tüm aşamalarında yararlanılır. Eğitim psikolojisi; bireyin daha iyi tanınmasını ve eğitim etkinliklerine yön verilmesini sağlar. “Nasıl” ve “ne zaman” sorularını yanıtlar. Felsefi temel: Programlarda neye önem vereceğiz? sorusuna cevap arar. Amaçların tespitinde, amaçların önem ve öncelik sırasının belirlenmesinde, programın iç ve dış tutarlılığını belirlemede, toplumdan ve konu alanından ne alacağımızı belirlemede felsefeden yararlanırız. Konu alanı temeli: Programlarda konular vardır ve eğitim etkinlikleri için önemlidir. Programlar öğrenciye belli davranışları vereceği umulan, o alanla ilgili temel kuramları, ana fikirleri, değişmeye uzun zaman dayanabilmiş konuları içine almalıdır. Ancak programlar konular yığını haline getirilmemelidir. Ekonomik temel: (1) Programlar mali imkanlarla sınırlıdır. (2) eğitim ekonomik kalkınma ve gelişmeye yardımcı olmalıdır. Bireysel temel: Programlar bireylerin akademik, bireysel ve mesleki ihtiyaçlarını dikkate almalıdır. PROGRAM GELİŞTİRMEDE SİSTEM YAKLAŞIMI Öğrencilerde istenilen davranış değişikliğinin gerçekleştirilebilmesi öğretme‐ öğrenme durumlarına etki eden bütün unsurların birlikte düşünülüp organize edilmesi ile yakından ilişkilidir. Bu durum sistem yaklaşımının uygulanmasını gerekli kılar. Öğretme‐Öğrenme Sistemi: Tasarlanan eğitim amaçlarının gerçekleştirilmesi için etkileşim içerisinde bulunan çeşitli unsurların bir bütün meydana getirecek şekilde organize edilmesidir. Sistemin Unsurları: Girdi(öğrenci, öğretmen, ekonomi,programlar,yönetim), Çevirme Süreci(Kaynaklarınve potansiyelin etkin kullanımı, motivasyonun artırılması), Çıktı (istendik davranışlar,nitelik, yeterlilik, Kontrol(değerlendirme). SİSTEM TASARIMI TEMEL İLKELERİ 1. Tasarıma ilişkin kararlar verilmeden önce, sistemin amaçları, yararlanılabilecek kaynaklar ve sınırlayıcı faktörler belirlenmelidir. 2. Sistem tasarımı geri dönüşümlüdür ve sürekli düzeltilmedir. 3. Sistemi meydana getiren unsurlar karşılıklı etkileşim içindedir.Sistemin bir parçasında yapılan değişiklik sistemin diğer parçalarını etkiler. Bu nedenle KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 10 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ sistemin bir unsuru ile ilgili olarak verilen kararların diğer unsurlar üzerindeki etkisi daima gözönünde tutulmalıdır 4. Geliştirilen sistem ilgili alt ve üst sistemlerle uyumlu olmalıdır. Program (Sistem ) Geliştirmede Temel Aşamalar 1. Okulun gerçekleştirmek istediği eğitimsel amaçlar nelerdir? 1. Bu amaçların gerçekleştirilmesi için hangi eğitim tecrübeleri bireylere kazandırılmalıdır? 1. Eğitim tecrübeleri etkili olarak nasıl düzenlenmelidir? 1. Ulaşılmak istenen amaçlar ne ölçüde gerçekleştirilmiştir? SİSTEM TASARIMININ KONTROLÜ Öğretme‐öğrenme sisteminin uygulamaya konulmadan önce, yapılan hata ve noksanlıkları en aza indirmek bakımından belli ölçütlere göre kontrol edilmesi gereklidir. Bu ölçütlerden başlıcaları şunlardır; 1. Sistemin Amaçları: Geliştirilen sistem tasarımında bütün unsurlar tasarlanan amaçları vermeye yönelik olmalıdır. Amaçların gerçekleşmesine katkıda bulunmayan unsurların sistemde yer alıp almadığı gözden geçirilmelidir. 2. Kuram ve İlkeler: Sistem tasarımı, programın yönelik olduğu alanla ilgili kuram ve ilkelerle uyumlu olmalıdır. Örneğin mesleki teknik eğitimde yaparak ve yaşayarak öğrenme esastır ve ilke olarak eğitim ortamı gerçek iş ortamına uygun olmalıdır. 3. Tasarım İlkeleri: Geliştirilen öğretme‐öğrenme sistemi temel sistem tasarımı ilkelerine uygunluk göstermelidir. Bu ilkeler, amaçlar ve kaynaklar, sistemin düzeltilmesi, geri dönüşümlülük, etkileşim, diğer sistemlerle uyumluluk gibi hususlarla ilgilidir. 4. Tekrarlar: Sistem içerisinde yer alan faaliyetlerde gereksiz tekrarlardan kaçınılmalıdır. Tekrarlara amaçların gerçekleşmesine katkıda bulunması durumunda yer verilmelidir. Özellikle becerilerin geliştirilmesinde tekrarlar önemlidir. 5. İhtiyaçlara Uygunluk: Öğretme öğrenme sistemi hem toplumsal ve bireysel ihtiyaçlara uygunluk göstermeli, bilimsel ve teknolojik gelişmelere duyarlı olmalıdır. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 11 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ 6. Görevlerin Belirginliği: Sistemde yer alan herkesin görevleri açıklıkla belirlenmelidir. Herkesin neyi yapacağı, kendisinden ne beklenildiği farklı yorumlamalara imkan vermeyecek biçimde belirlenmeli ve ilgililere önceden açıklanmalıdır. Çünkü, rollerin belirsizliği sistemi olumsuz etkiler. 7. Uygulanabilirlik: Tasarlanan sistem, gerçekçi ve mevcut şartlarda uygulanabilir nitelikte olmalıdır. Uygulanabilirliği olmayan bir planın pratik değeri yoktur. Öğretme‐öğrenme sistemi geliştirildikten sonra bir kenara bırakılacak bir plan değildir. Sistem uygulamaya konulmadan önce uygulanabilirlik yönünden özenle kontrol edilmeli, varsa gerekli düzeltmeler yapılmalıdır. PROGRAM GELİŞTİRME DÖNGÜSÜ Uzak, Genel, 1 2 Öğrenme Özel Amaçların Yaşantılarının Belirlenmesi Seçilmesi 5 3 Değerlendirme İçeriğin 4 Seçilmesi Öğrenme Yaşantılarının Düzenlenmesi PROGRAM GELİŞTİRMENİN PLANLANMASI Program geliştirme çalışmalarının araştırma ve geliştirmeye dönük olarak yönlendirilmesi gerekir. Bilim, teknoloji ve iletişim alanındaki baş döndürücü gelişmeler program geliştirme çalışmalarının sürekli olmasını, araştırma ve geliştirme çalışmalarının kesintisiz olarak devamını gerekli kılar. Bu süreçte pek çok soruya cevap aranmaktadır. Hiç kimseden bu soruların tümüne tek başına cevap vermesi beklenemez. Bu nedenle program geliştirme çalışmaları bir ekip çalışmasını ve birlikte planlamayı gerekli kılar. Program geliştirmenin planlanması; program çalışma gruplarının oluşturulması, çalışma planının hazırlanması ve hedeflerin oluşturulmasına temel teşkil edecek ihtiyaç saptama çalışmalarının yapılmasını kapsamaktadır. Program Karar ve Koordinasyon Grubu: KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 12 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Temel işlevi hangi alanlarda program geliştirme çalışmalarının yapılacağına karar vermek, ülkenin eğitim felsefesinin bu programlara yansıtılmasını sağlamak, hazırlanan programları kabul ya da değiştirmede karar organı olarak görev yapmaktır. Bu grupta, MEB temsilcileri, program geliştirme uzmanları, öğretmen örgütlerinin temsilcileri, konu alanı uzmanları, veli ve öğrenci temsilcilerine yer verilmelidir. Program Çalışma Grubu: Programın hazırlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi aşamalarında sürekli görev yapacak bir gruptur. Program geliştirme uzmanı, ölçme değerlendirme uzmanı, ilgili konu alanı uzmanı ve ilgili konu alanı öğretmeni yer almalıdır. Program Danışma Grubu: Program çalışma grubunun programın her aşamasına ilişkin çalışmalarını yürütürken zaman zaman ihtiyaca göre danışma yapabileceği bir eğitim uzmanları grubudur. Eğitim felsefecisi, eğitim psikologu, eğitim sosyologu, eğitim ekonomisti, eğitim yöneticisi, eğitim teknoloğu, iletişim uzmanından oluşur ve ihtiyaca göre yenileri eklenebilir. Örneğin, yaygın eğitim programlarını geliştirmede halkla ilişkiler uzmanına yer verilebilir. Program Geliştirme Çalışma Planı: Program geliştirme çalışmalarına başlamadan önce, çalışmaların ne kadar sürede ve hangi işlemlerin yapılacağının bir iş akış şemasında gösterilmesi çok yararlıdır. İHTİYAÇ SAPTAMA İhtiyaç saptama program geliştirme çalışmalarının önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. “İhtiyaç saptama çalışmaları yapılmadan yürütülen etkinlikler ölü yatırımlardır”. Programın hazırlanması için bir program ihtiyacının ortaya çıkması ve ihtiyacın en iyi şekilde karşılanması için de gerçek ihtiyacın ne olduğunun saptanması gereklidir. Program hedeflerinin oluşturulması ihtiyaç saptama çalışmalarına dayanmaktadır. İhtiyaç saptama çalışmalarında üç temel soruya cevap aranmaktadır: 1. Toplumun beklenti ve ihtiyaçları nelerdir? 2. Bireyin ihtiyaçları nelerdir? 3. Konu alanı ile ilgili ihtiyaçlar nelerdir? Bu üç temel soruda cevap aranan bazı değişkenler şunlardır: Okullaşma düzeyi, bütçeden eğitime ayrılan pay, sosyo‐ekonomik özellikler, eğitim yatırımları, programların temel felsefesi, öğretmenlerin yetişme düzeyleri, okulların insan gücü ve insangücü dışındaki imkanları, öğrencilerin KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 13 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ başarı düzeyleri, öğrencilerin geçirdiği yaşantılar, değer ve tutumları, programın hedefleri ve ders kitapları arasındaki tutarlılık, konu alanı açısından çağdaş bilgilerin aktarılması, değişmelerin yansıtılması... İHTİYAÇ SAPTAMADA KULLANILAN YAKLAŞIMLAR Farklar Yaklaşımı: Bireyde olması gereken yeterlilikler ile bireyin sahip olduğu yeterlilikler arasındaki farkların belirlenmesine yönelik yaklaşımdır. Demokratik Yaklaşım: Toplumdaki çeşitli grupların isteklerinden hareketle ihtiyaçlar belirlenir. Bir çok insanın ihtiyaç belirleme sürecinde olması, halkla bütünleşmesi önemlidir. Analitik Yaklaşım: Gelecekte ortaya çıkması olası durumlardan yola çıkarak ihtiyaçların belirlenmesi sürecidir. Betimsel Yaklaşım: Bir nesnenin yokluğunun ortaya çıkaracağı zararla, o nesnenin varlığının ortaya koyacağı yarardan hareketle ihtiyaçların belirlenmesi sürecidir. İHTİYAÇ BELİRLEME TEKNİKLERİ Anketler Gözlem, İş Analizi Testler Görüşme / Grup Toplantıları Literatür Tarama İŞ ANALİZLERİNİN KONTROLÜ 1. Yazılı kaynaklarla karşılaştırma 2. Uzmanların değerlendirmeleri 3. İş analizi sonuçlarının alanda test edilmesi SONUÇ Eğitim, her alanda insanın yetiştirilmesine yönelik olarak düzenlenmiş planlı etkinlikler olarak ele alındığında, planlamanın da sistematik bir şekilde yürütülmesi gereklidir. Eğitimde bir bütünlüğün sağlanması, ancak sistem yaklaşımı ile mümkün olmaktadır. Sistem, girdi, süreç, çıktı ve değerlendirme öğelerinden oluşmaktadır. Bir programın yeterliliği sistemin sürekli kontrol edilmesiyle mümkündür ve buna göre zaman içinde düzenlemeler yapılmaktadır. Programlar, değişime ve bilginin gelişmesine uygun olarak sürekli revize edilmelidir. Ancak programların revize edilmesinde uygulanacak pensiplere uyum sözkonusudur. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 14 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Kaynakça AÇIKGÖZ, Ü. K. (2003) Aktif Öğrenme. Eğitim Dünyası Yayınları. DEMİREL, Ö. (2002). Planlamadan Değerlendirmeye Öğretme Sanatı. Ankara: Pegem A. DEMİREL, Ö. (1999).Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program Geliştirme. Ankara:PegemA. DOĞANAY, A.(Editör). ( 2007). Öğretim İlke ve Yöntemleri. 4.Baskı. Ankara:PegemA. ERTÜRK,S. (19849. Eğitimde Program Galiştirme.Ankara: Yelkentepe Yayınları. HESAPÇIOĞLU, M.(2011). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Noel. KÜÇÜKAHMET, L. (2006).Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Nobel. OCAK, G.(Editör).(2011). Öğretim İlke ve Yöntemleri.3.Baskı. Ankara:PegemA. ÖZDAŞ, A. (1997). Öğretim İlke ve Yöntemleri, İstanbul 1997. SÖNMEZ,V.(2010). Öğretim İlke ve Yöntemleri. 4.Baskı. Ankara: Anı. SÖZER, E. (2005). Öğretimde Planlama ve Değerlendirme,Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. TAN,Ş.(editör) (2011). Öğretim İlke ve Yöntemleri. 7.Baskı. Ankara: PegemA. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 15 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ TOĞRUL, B. (2005). Özel Öğretim Yöntemleri, Anadolu Üniversitesi Yayınları. III.Baskı Eskişehir. VARIŞ,F. (1996). Eğitimde Program Geliştirme. Ankara:Alkım. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 16
© Copyright 2024 Paperzz
