10. HAFTA PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Doç. Dr. Nurhayat ÇELEBİ nurcelebi@karabuk.edu.tr KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ İÇİNDEKİLER ÖĞRETİMİN MATERYALLERİ 2-14 MATERYAL KULLANIMININ AMAÇLARI GRUBA ÖZGÜN VE GÜNCEL - Zihin Haritaları - Kavram haritaları - Bilgi haritaları - Balık kılçığı - Örümcek haritalar - Sınıflama haritası - Bulmacalar - Grafikler - Nesne ve modeller - Görsel- iştitsel araçlar 2-5 MATERYALLER HAZIRLAMA 5-14 KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 2 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ ÖĞRETİMİN MATERYALLERİ “İŞİTTİĞİMİ UNUTURUM, GÖRDÜĞÜMÜ HATIRLARIM, YAPTIĞIMI ÖĞRENİRİM.” (KONFÜÇYÜS) Materyaller; Teknolojik gelişmelerden faydalanarak öğrenme ve öğretme etkinliklerinin daha kaliteli olmasını sağlayan unsurlardır. MATERYAL KULLANIMININ AMAÇLARI -öğretimi somutlaştırmak -öğrencilerin ilgisini arttırmak -konuyu basitleştirmek -daha çok duyu organına hitap etmek -öğrencilerin öğrenme düzeyini daha da arttırmak - öğrencilerin dikkatlerini toplamak onları güdülemek -öğrencilerin daha iyi hatırlamasını sağlamak -öğretmenin işini kolaylaştırmak MATERYAL KULANMANIN YARARLARI -çoklu öğrenme ortamı sağlar -öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarını karşılar -dikkat çeker -hatırlamayı kolaylaştırır -soyut şeyleri somutlaştırır KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 3 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ -zamandan tasarruf sağlar -güvenli gözlem imkanı sunar -tekrar kullanılabilirler -içeriği basitleştirirler KULLANILABİLECEK TEMEL MATERYALLER GÖRSEL MATERYALLER -gerçek eşya ve modeller -basılı materyaller -yazı ve gösterim tahtaları -hareketsiz resimler -projektörler ve grafikler İŞİTSEL MATERYALLER -radyo -teyp ve kompakt disk GÖRSEL-İŞİTSEL MATERYALLER -film makinası ve hareketli resimler -televizyon video ve kamera -bilgisayar DERS KİTABI Belli bir dersin öğretim programına uygun olarak hazırlanmış temel öğretim materyallerindendir. Dersin hedeflerine uygun olmalıdır. Öğrenci düzeyine uygun olmalıdır. Bilimsel ve güncel olmalıdır.Bireysel öğrenme tekniklere uygun olmalıdır. Görsel unsurlar içermelidir.Yeterli uygulama ve alıştırma içermelidir ÜNİTE DERGİLERİ-HİKAYE KİTAPLARI Ders kitabı gibi işlev görürler. Daha çok uygulama ve alıştırma içermelidirler GÖSTERİM TAHTALARI Birçok çeşidi vardır: karatahta, beyaz tahta, pazen tahta, kum tahtası, dosya tahta(döner levha), manyetik tahta, elektronik tahta ve akıllı tahtadır. ÖĞRETMEN VE ÖĞRENCİ İŞBİRLİĞİYLE MATERYAL OLUŞTURMA Öğretmen, asetatlar, grafikler, tablolar, resim setleri, çalışma yaprakları, bulmaca ve yapbozlar, oyun kartları, kuklalar veya bazı çizimler hazırlayarak daha iyi anlaşılmasını sağlar. Öğrenci, öğretmenin desteği ve yönlendirmesiyle materyaller hazırlayıp sınıfta sunarak aktif olarak katılmış olur. böylece derse olan ilgisi de artar. ÖĞRETMEN VEYA ÖĞRENCİ TARAFINDAN MATERYALLARININ ÖZELLİKLERİ HAZIRLANAN -dersin içeriğine uygun olmalı KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi ÖĞRETİM 4 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ -öğrenci düzeyine uygun olmalı -konuyu her yönüyle iyi bir şekilde özetlemeli -tekrar kullanılabilmeli -gerçek hayatı yansıtmalı -uygulama ve alıştırma imkanı sunmalı -güncellenebilmeli GRUBA ÖZGÜN VE GÜNCEL MATERYALLER HAZIRLAMA Öğrencilerin bulunduğu yöreye uygun materyaller hazırlamak öğrencilerin konuya olan ilgisini arttırır. Örneğin teneffüste onları videoya almak, gezi düzenlemek, o bölgeyle ilgili videoları sınıfta sunmak gayet etkili olacaktır ZİHİN HARİTALARI Ana fikirlerin yazılması ve bu ana fikirle ilgili olan fikirlerin ve yeni düşencelerin bu ana fikir etrafında düzenlenmesi çalışması olarak tanımlanır. Amacı ana ve yardımcı ve ilişkili düşencelerin çizimlerinden faydalanarak görselleştirilmesidir. Çok amaçlı bir düşünme aracı olan Zihin Haritaları aynı zamanda beyninizin “İsviçre Çakısı” olarak da ifade edilebilir. Zihin Haritaları tekniği üretkenliğinizi artırır ve yaratıcı fikirlere ulaşmanızı sağlar. Nasıl? Tony Buzan’ın Zihin Haritaları konusunda Türkiye’nin tek lisanslı eğitmen ekibine sahip AyThink Gelişim tarafından yürütülen bu eğitim, güçlü ve etkili zihin haritalarını nasıl üreteceğinizi öğreterek bunları çok geniş ve farklı alanlarda nasıl uygulayacağınızı sizlere gösterecek. Bu alanlar arasında; Toplantı sırasında not alma, Proje yönetimi, Planlama, Yaratıcı düşünce ve Problem çözme yer almaktadır. Zihin Haritaları Nasıl Hazırlanır? Zihin haritalama, temel bir düşünce ve düşünceye bağlı fikirleri detaylandırarak, ilişkiler kurma yöntemidir ve diğer yöntemlere göre daha kolay çalışma olanağı sağlar. Tüm bunlar, kişiye özel anahtar kelimeler ve simgeler kullanılarak gerçekleştirilir. Uzun, uzun cümleler yerine, en fazla üç kelimeden oluşan anahtar kelimeler kullanılır. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 5 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Ardından, oklar, dallar ve bağlayıcılar aracılığı ile fikirler birleştirilir. Fikirler, bellekteki gibi birbirine bağlanarak, yeni bilgilerin anlaşılması ve hatırlanması sağlanır.Şimdi uygulamanın nasıl yapılacağından söz edelim. Öncelikle, boş beyaz bir A4 yada A3 kağıdı ve birkaç renkli kalem ile hayal gücünüzü yanınıza alın. Ardından üzerinde çalışma yapmak istediğiniz bir konuyu belirleyerek, aşağıdaki uygulamaları gerçekleştirin. 1. Ana konu merkeze yerleştirinBelirlemiş olduğunuz konu başlığını, kağıdınızın merkezine KALIN BÜYÜK HARFLER ile yazın. Yanına o konuyu çağrıştıracak bir resim ya da simge çizin. Hayal gücünüzü kullanın! 2. Temel başlıkları, merkez etrafındaki kollara büyük harflerle yazarak yerleştirinAna konuyu destekleyecek temel alt başlıkları, merkezden çıkan kalın dallara yazın. Gerekli gördüğünüz başlıkların yanına, o başlığı en güzel şekilde ifade edecek sembolü, resmi, şekli vb. çizin. Ancak, dalları çizerken, merkezde bulunan ana konu başlığı etrafında, eşit açılarda olmasına özen gösterin. Bunun daha sonraki aşamalarda işinize çok yarayacağını söyleyebilirim. Yine dalların çiziminde farklı renkleri kullanmaya dikkat edin. 3. Daha sonra kolları alt başlıklar kullanarak detaylandırın. Temel Başlıklar, ince dallar yardımıyla detaylandırılır. İnce dallara, temel başlıkları destekleyici alt başlıklar yazılır. Sembol yada şekillerle görselleştirilir. Sembollerle destekleme yaklaşımı, sağ beyin için önem taşımaktadır. Ben, değişimi tanımlarken peynir, müşterileri tanımlarken papatya resmi kullanıyorum. Zihin haritanızı hazırlarken siz de, en çok kullanacağınızı düşündüğünüz (kendinize özgü) her anahtar kelime için bir sembol (şekil, resim vb.) belirleyebilirsiniz. 4. Haritanızın tümünü inceleyerek alt başlıkları birbirleriyle ilişkilendirin. Çalışma yaptığınız kağıt üzerindeki tüm temel ve alt başlıkları gözden geçirin. Birbirleriyle ilişkili olanları tespit ederek, farklı renkte bir kalemle ilişkilendirin. Beyninizin, sizden bağımsız yaptığı iş de, bundan farklı değildir. Bu yöntemi kullanarak, beyninize yol gösterebilirsiniz. Bu bağlantılar, yeni bilgilerin anlaşılmasında yada planların KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 6 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ yapılandırılmasında önemli görevler üstlenirler Kaynak : http://www.kendinigelistir.com/zihin‐haritasi‐yontemi/#ixzz36VHvTQlO KAVRAM HARİTALARI Novak tarafından ileri sürülen, öğrenilecek kavramların ve kavramlar arası ilişkilerin görselleştirildiği bir şemadır. Zihin haritalarından farkı kavramlar arasına bağlantı sözcükler yazılması ve hiyerarşik bir sırada yukardan aşağıya sunulmasıdır. Gerekirse sağa sola da olabilir. anlamlı ve kalıcı olmasını amaçlar. Kavram haritalarında; Çember veya kutu içerisinde yer alan kavram ve fikirler hiyerarşik bir şekilde yapılandırılır. Kavramlar arasındaki ilişkiler, kavramları birleştiren bir çizgi ile belirtilir. Aynı seviyedeki kelimeler birincil ilişkileri gösterir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 7 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Çapraz bağlantılar (kavram haritasının farklı alanlarındaki kavramlar arasındaki ilişkiler) vardır. Olay ve kavramlara ilişkin spesifik örnekler yer alır. Verilen bir kavramın anlamını açıklamaya yardımcı öğeler vardır. Kavram Haritası kullanımı Beyin Fırtınası Desteği Yeni fikirlerin oluşturulması ve planlaması aşamasında yol gösterir. Çalışma Yardımcısı Etkili not almayı yönlendirir, yeni öğrenilen kavramları özetler, yansıtıcı düşünmeye biçim veya etkinlik katar. Öğretim Aracı Görsel ve şematik bir özet sunar, karmaşık ilişkileri gösterir, algı yanlışlarının belirlenmesini ve giderilmesini sağlar. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 8 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ BİLGİ HARİTASI Bir konuyla ilgili bilgilerin önemli veya kritik olanlarının bir tür özet şeklinde görsel olarak sunulmasıdır. Kavram haritasında kavramlar bilgi haritasında bilgiler sunulur. BİLGİ HARİTASI Sınıf ortamını (iklimini) belirleyen faktörler Sınıfın fiziksel özelliklerinin eğitim ve öğrenmeye uygun olması Hedefe dönük, rahat bir öğrenme ortamı SINIF İKLİMİ Mükemmel öğretmen‐ öğrenci ilişkileri İç ve dış motivasyonu yüksek öğrenciler Öğrencilerin kendi aralarındaki mükemmel ilişkiler BALIK KILÇIĞI Bir sonuç ve buna neden olabilecek değişik etkenler arasındaki ilişkilerin grafik açıklamasıdır. Detaylı bir neden-sonuç grafiği balık kılçığı şeklinde olduğunda balık kılçığı tekniği adını almaktadır. Karmaşık bir olayın nedenlerini ve sonuçlarını ortaya koymak için kullanılır. Problem çözme tekniklerinden biri olan uygulama, öğrencilerin düşüncelerini organize etmeye yardım eder. Bu teknikte izlenecek aşamalar şöyle sıralanabilir: KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 9 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ ÖRÜMCEK HARİTALAR   Örümcek haritalar, merkezi bir fikir veya bir düşünce etrafında detaylı düşünmeyi sağlamada faydalıdır. Haritanın ortasında bir fikir yer alır, dallarda destek fikirler, örnekler ve detaylar yer alır. Belli bir kavram, olay ya da durumun alt başlıkları ile birlikte örümcek biçiminde şemalaştırıldığı bir tekniktir KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 10 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ SINIFLAMA HARİTASI Öğrenilen bilgileri sistematik olarak sınıflamayı içerir.Sınıflama yaparken genelden özele doğru gidilir KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 11 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ BULMACALAR İşlenen konuyla ilgili bireysel ya da grup olarak bulmaca hazırlanması öğrenmeyi kalıcı yapar. Eğlenirken öğretir, dilin canlılık özelliğini gösterir, Türkçenin bozulmadığı tek kurgudur, anlamayı ve öğrenmeyi sağlar, işbirlikçi öğrenmede kullanılabilir, kelime hazinesini geliştirir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 12 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 13 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 14 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ GERÇEK NESNE VE MODELLER Gerçek eşya, nesnenin ya da nesnenin maketinin veya modelinin kullanımı konuyu çok iyi görselleştireceği için kalıcı olacaktır. Sınıfa getirilemeyenleri doğal ortamlarında incelemek eğlenceli ve öğretici olabilir. GÖRSEL İŞİTSEL ARAÇLAR Bilgisayar, video, televizyon ve teyp gibi görsel işitsel araçların öğretim hedeflerine uygun şekilde kullanımı öğrenme öğretme etkinliklerinin verimini arttırır. Özellikle bilgisayar çok destek sağlamaktadır. bilgisayarda kullanılabilen bireysel eğitim programlarıyla bireysel öğrenme sağlamaktadır. SONUÇ Öğretimde bireysel farklılıkların dikkate alınması gerekmektedir. Öğretmen sınıfa öğrenme- öğretim sürecinde bireysel farklılıklara göre hem yöntem, hem de araç- gereç seçmek durumundadır. Öğretimin daha anlamlı hale gelmesi, daha kalıcı olması için seçilen araç gerecin büyük rolü vardır. Görsel- işitsel araçlar öğretmen tarafından hazırlanan araçlar olabildiği gibi Milli eğitim Bakanlığı tarafından okullara gönderilmiş veya satın alınmış çeşitlilikte araç ve gereçler mevcuttur.Yeter ki öğretmen kullanacağı araç ve gereci öğretimin bir parçası olarak görmelidir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 15 PFS103 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Kaynakça AÇIKGÖZ, Ü. K. (2003) Aktif Öğrenme. Eğitim Dünyası Yayınları. DEMİREL, Ö. (2002). Planlamadan Değerlendirmeye Öğretme Sanatı. Ankara: Pegem A. DOĞANAY, A.(Editör). ( 2007). Öğretim İlke ve Yöntemleri. 4.Baskı. Ankara:PegemA. HESAPÇIOĞLU, M.(2011). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Noel. KÜÇÜKAHMET, L. (2006).Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Nobel. OCAK, G.(Editör).(2011). Öğretim İlke ve Yöntemleri.3.Baskı. Ankara:PegemA. ÖZDAŞ, A. (1997). Öğretim İlke ve Yöntemleri, İstanbul 1997. SÖNMEZ,V.(2010). Öğretim İlke ve Yöntemleri. 4.Baskı. Ankara: Anı. SÖZER, E. (2005). Öğretimde Planlama ve Değerlendirme,Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. TAN,Ş.(editör) (2011). Öğretim İlke ve Yöntemleri. 7.Baskı. Ankara: PegemA. TOĞRUL, B. (2005). Özel Öğretim Yöntemleri, Anadolu Üniversitesi Yayınları. III.Baskı Eskişehir. izmir.meb.gov.tr/meb_iys.../11092407_kavramharitalar.pptx egitimcigenc.net/kavram-haritasi-nedir-t1113.html http://www.kendinigelistir.com/zihin‐haritasi‐yontemi/#ixzz36VHvTQlO KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 16