20.08.2014 11. DERS İKY - Teknik (Fonksiyonel) Kapsamı 7. Fonksiyon: İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İŞ DEĞERLEME Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker T.C. Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi vturker@marmara.edu.tr Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker ©Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker ©Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi İŞ DEĞERLEMESİ • İşletme yönetiminin ücret sisteminin belirlenmesinde izlemesi • Eşit işe eşit ücret ilkesinin uygulamaya aktarılmasındaki en gereken en önemli ilkelerden birisi, “eşit işe eşit ücret” önemli araçlardan birisi iş değerlemesi çalışmalarıdır. ilkesidir. Ancak, organizasyondaki işler, maharet, sorumluluk, • İş değerlemesi, ücret düzeyini saptamak amacıyla, çaba ve iş koşulları gibi kriterlere göre sıralanmamış ve eşit organizasyondaki işlerin birbirleriyle karşılaştırılarak, göreceli statüde kabul edilecek işler belirlenmemişse, bu ilkenin değerlerinin sistematik biçimde belirlenmesi ve bir hiyerarşi izlenmesinden söz etmek yersizdir. dahilinde sıralanması sürecidir. 3 Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker ©Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 4 Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker ©Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 1 20.08.2014 Ücret sistemine etkisi açısından bakıldığında iş değerlemesi • Mevcut işler arasındaki göreceli ilişkiyi sistematik biçimde saptayarak, işletme için güvenilir ve adil bir ücret yapısının belirlenmesini ve ücretlendirmede rasyonelliği sağlar. • Ücretlendirmenin belirli bir sisteme dayandırılması, işçi, işveren ve sendika arasında olumlu ilişkilerin kurulmasına yardımcı olduğu gibi; ücretlendirmede adalet, personelin moral düzeyini olumlu yönde etkiler. • Çoğu ülkede benzer değerdeki görevleri yapan kişilerin, benzer biçimde ücretlendirilmesini zorunlu kılan yasal düzenlemeler bulunmaktadır. Bu açıdan iş değerlemesi, yasal gerekliliklere uyum sağlama konusunda da katkıda bulunur. • İş değerlemesi, personeli değil, işi diğer işlerle karşılaştırarak göreceli bir değerlendirme yapmayı amaçlar. Önemli olan zor işle kolay işleri doğru biçimde tanımlamak ve ücret yönetiminde eşitlik ilkesini gerçekleştirmeye yardımcı olmaktır. 5 Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker ©Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 6 Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker ©Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi İş Değerleme Yöntemleri İş Değerleme Süreci 1. İşletmede İş Değerlemeye Uygun Ortamın Hazırlanması A. Sayısal Olmayan Yöntemler 2. İş Değerleme Komitesinin Oluşturulması 1. Sıralama ve İkili Karşılaştırma Yöntemi 3. İş Değerlemesi Kapsamına Alınacak İşlerin Belirlenmesi 2. Sınıflandırma (Dereceleme) Yöntemi 4. İş Değerlemesinde Yararlanılacak Yöntemin Belirlenmesi B. Sayısal Yöntemler 5. Değerleme Aşaması 1. Faktör Karşılaştırma Yöntemi 6. Değerleme Sonucunda Her İşin Göreceli Değerinin 2. Puanlama Yöntemi Saptanması 7 Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker ©Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 8 Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker ©Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 2 20.08.2014 Sıralama Yöntemi İş Değerleme Yöntemlerinin Karşılaştırılması Sıralama yöntemi; en eski, uygulanması en kolay ve hızlı olan KARŞILAŞTIRMA ALANI KARŞILAŞTIRMA ESASLARI İş ile İş İş ile Ölçek iş değerleme yöntemidir. Bu yöntem; Bir Bütün Olarak İş İş Öğeleri ve Etmenleri (Sayısal Olmayan) (Sayısal) (1) İşleri öğelerine ve faktörlerine ayırmaması, Sıralama Yöntemi Puanlama Yöntemi (3) İşler arasındaki farklılık derecesini sayısal olarak belirlemeye Sınıflandırma Yöntemi Faktör Karşılaştırma Yöntemi (2) İşleri bir bütün olarak ele alması ve yönelik olmaması açılarından sayısal olmayan bir iş değerleme yöntemidir. 10 9 Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker ©Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker İş Tanımlarına Göre Basit Sıralama ©Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi İkili Karşılaştırma İş Tanımlarına Göre Basit Sıralama Yöntemi İşler • İkili karşılaştırma tekniğinde; yine iş tanımlarından Önem Sırası yararlanılarak işler tek tek değerlenecek diğer işlerle Yazı İşleri Müdürlüğü 1 Editörlük 2 Görsel Yönetmenlik 3 açısından önemli olduğunu belirler ve önem derecesine göre Sayfa Tasarımcılığı 4 üstün olan işi işaretler. Muhabirlik 5 karşılaştırılır. Değerleyici, ele alınan her iş çiftini inceler ve iki işten hangisinin diğerinden ölçüt olarak ele alınan etmenler 11 Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker ©Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 12 Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker ©Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 3 20.08.2014 İkili Karşılaştırma Matrisi Uygulaması Kart Uygulaması İle İkili Karşılaştırma Tornacılık X/ Makine Bakımcılığı XX Presçilik X Kamyon Şoförlüğü / Ambar İşçiliği Ambar İşçiği Kamyon Şoförlüğü Presçilik Tornacılık Makine Bakımcı. TOPLAM-I Ambar İş. - 1 1 1 1 0 Kamyon Ş. 2 - 1 1 1 1 Presçilik 2 2 - 1 1 2 Tornacılık 2 2 2 - 1 3 Mak.Bak. 2 2 2 2 - 4 TOPLAM-II 4 3 3 1 0 - 13 ©Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker 14 Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker Sıralanmaların istatistiksel olarak incelenmesi Sıralama Yönteminde Derecelendiricilerin Yaptıkları Sıralamaları Bütünleme Tablosu Derecelendiriciler İş No. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 D.1 D.2 D.3 D.4 8 3 6 2 4 10 1 5 9 7 8 3 5 2 4 9 1 6 10 7 7 3 5 2 4 9 1 6 10 8 8 2 5 3 4 9 1 6 10 7 ©Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Sıralama Yönteminin Yararları • Yöntem oldukça basittir, hızlı ve kolayca uygulanabilir. • Daha az zaman ve kişi ile gerçekleştirilebileceğinden ucuz bir Toplamlar Ortalama Son Sıra Durumu 31 11 21 9 16 37 4 23 39 29 7.75 2.75 5.25 2.25 4 9.25 1 5.75 9.75 7.25 8 3 5 2 4 9 1 6 10 7 yöntemdir. • Yöntem ve sonuçlar hem yönetim hem de personel tarafından kolayca anlaşılabilir. • Az sayıda işi değerlendirmek için kullanıldığında oldukça iyi sonuçlar verebilir. • Çalışmaların ön hazırlıkları dikkatli biçimde yapılırsa, iş tanımlarına dayanarak yapılan karşılaştırmalardan olumlu sonuçlar elde edilebilir. 16 15 Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker ©Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker ©Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 4 20.08.2014 Sıralama Yönteminin Sakıncaları Sıralama Yönteminin Sakıncaları • İşleri sıralamada kesin ve somut standartlar bulunmamaktadır. • Değerleme sonuçları büyük ölçüde değerleyicilerin öznel • Değerlemeler yapılırken, çalışan kişilerin ve aldıkları ücretlerin yöneltilen eleştirilere doyurucu yanıtlar verilememektedir. etkisi altında kalınarak karşılaştırma yapılması, yanlışlıklara • Değerlenecek işlerin tür ve sayısı artıkça, değerleyicinin tüm neden olur. işleri tanıması güçleşeceğinden yöntemin sonuçları • Ücret yönetimin ilke ve temellerinin kurulmasını güvenilirliğini yitirebilir. gerçekleştirecek sonuçlar elde edilemez. İş sıralarının, ücret • Değerleyiciler işleri değil, işgören personeli değerler duruma derece veya kademelerine dönüştürülmesinde kullanılacak düşebilirler. 17 ©Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi veya mevcut işlerdeki değişikliklerin değerlemesinde güçlüklerle karşılaşılabilir. yargılarını yansıttığından, yönetim ve personel kesiminden Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker • Değerlemede nesnel ölçütler kullanılmadığı için yeni işlerin temel ölçütler yoktur. Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker 18 ©Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Bir sonraki dersimizde görüşmek dileğiyle… Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker T.C. Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi vturker@marmara.edu.tr Yrd. Doç. Dr. M. Volkan Türker ©Marmara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 5