Οδηγός φροντίδας

Οδηγός φροντίδας
για τη μητέρα και το παιδί
ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ 2009
σελίδα 04
Eγκυμοσύνη: περίοδος ευτυχίας, αλλά και…
μεγάλης προσοχής!
σελίδα 06
Μυστικά διατροφής για τις μέλλουσες μητέρες
σελίδα 08
Εγκυμοσύνη και ψυχολογία του ζευγαριού
σελίδα 10
Η προετοιμασία για τη μεγάλη στιγμή
σελίδα 11
Μητρικός θηλασμός: ένα θείο δώρο!
σελίδα 13
Η διατροφή της θηλάζουσας μητέρας
σελίδα 14
Οι πρώτες μέρες του απογαλακτισμού
σελίδα 16
Το ταξίδι των αισθήσεων
σελίδα 18
Υπέροχες «πρωτιές»
Ευχαριστούμε θερμά για τη συνεργασία τους:
Νικηφόρο Κλήμη, χειρουργό μαιευτήρα-γυναικολόγο,
δρα Πανεπιστημίου Αθηνών
Ζωή Μπουλούμπαση, κλινική διαιτολόγο-διατροφολόγο M.Sc.,
επιστημονική συνεργάτιδα Κέντρου Διαιτολογικής Υποστήριξης &
Μεταβολικού Ελέγχου «ΑΠΙΣΧΝΑΝΣΙΣ-ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ»
Δημήτρη Γρηγοράκη, κλινικό διαιτολόγο-διατροφολόγο M.Sc.,
επιστημονικό διευθυντή Κέντρου Διαιτολογικής Υποστήριξης &
Μεταβολικού Ελέγχου «ΑΠΙΣΧΝΑΝΣΙΣ-ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ»
Ίλια Θεοτοκά-Χρυσοστομίδη, κλινική ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια,
Ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Αιγινήτειο Νοσοκομείο
Μυρτώ Χρονάκη, υποψήφια διδάκτορα στο αντικείμενο «Οι Χώροι του
Τοκετού», σύμβουλο Θηλασμού, Σύνδεσμος Θηλασμού Ελλάδος La
Leche League, Βόλος
Εριφύλη Ρούσσου, φαρμακοποιό-μέλος Δικτύου ADVANCE, Βόλος,
μέλος Συνδέσμου Θηλασμού Ελλάδος La Leche League, Βόλος
Εταιρεία Nutricia
2
Περιοδικό «Παιδί & Νέοι Γονείς»
www.advancepharmacies.gr
περιεχόμενα
οδηγός φροντίδας για τη μητέρα και το παιδί
Editorial
Η εγκυμοσύνη αποτελεί την πιο εντυπωσιακή εμπειρία στη ζωή κάθε γυναίκας,
μέσω της οποίας ολοκληρώνεται. Για 9 μήνες κυοφορεί έναν ζωντανό οργανισμό, με τον οποίο ζει αχώριστα και αναπτύσσει καθημερινή επικοινωνία. Βιώνει ουσιαστικές αλλαγές στο σώμα της, το οποίο μαθαίνει ότι είναι σημαντικό
να αγαπά και να προσέχει. Νιώθει ανυπομονησία για τον ερχομό του μωρού,
αλλά ταυτόχρονα διακατέχεται από ανησυχία για το «άγνωστο».
Σε όλη αυτήν την περίοδο, καταλυτικής σημασίας είναι η σωστή και ώριμη
στάση του συντρόφου, ο οποίος πρέπει να επιδείξει αμέριστη κατανόηση απέναντι στις επικείμενες αλλαγές, να στηρίξει τη γυναίκα του και, εντέλει, να
δηλώσει «παρών» στη διαδικασία σχεδιασμού της κοινής ζωής με το μωρό.
Και όταν με το καλό ο… πελαργός χτυπήσει την πόρτα, η προσοχή στρέφεται
πλέον στο πώς το ζευγάρι θα προσαρμοστεί στη νέα ευτυχή πραγματικότητα
της «τριαδικής σχέσης», θα αφομοιώσει τις νέες ισορροπίες και θα εξασφαλίσει όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις για τη σωστότερη ανατροφή του παιδιού, από τη διατροφή μέχρι και τα πρώτα του «κατορθώματα».
Με ιδιαίτερη φροντίδα, οι φαρμακοποιοί-μέλη του Δικτύου ADVANCE επιμελήθηκαν τον συγκεκριμένο «Οδηγό», στον οποίο θα βρείτε πολύτιμες συμβουλές για όλα τα παραπάνω θέματα, με το επιστημονικό κύρος των συνεργατών του Δικτύου. Μέσα από τις σελίδες του θα πάρετε μια πρώτη γεύση
για το πόσο σοβαρή υπόθεση είναι η γέννηση ενός παιδιού και φυσικά θα…
προετοιμαστείτε κατάλληλα!
Οι φαρμακοποιοί-μέλη του Δικτύου
ταυτότητα
ΕΚΔΟΤΗΣ
Δίκτυο Φαρμακείων
ADVANCE PHARMACIES
ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ
Αναστασία Μούκα
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΥΛΗΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ
Βασίλης Αργυράκος
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ
Κ GROUP
ART DIRECTOR
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΩΝ
125 ΜΕΛΗ
Κωνσταντίνα Ζάγκλη
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Βίκυ Δεληδημητρίου
Αλ. Παναγούλη 8 & Γούρδωνος, Ν. Ιωνία 14231, τηλ.: 210 2711840, fax: 210 2711841
www.advancepharmacies.gr ñ e-mail: info@advancepharmacies.gr
3
οδηγός φροντίδας για τη μητέρα και το παιδί
Εγκυμοσύνη: περίοδος ευτυχίας,
αλλά και… μεγάλης προσοχής!
Και ξαφνικά, ενώ η ζωή σας κυλάει εντελώς φυσιολογικά, αρχίζετε να παρατηρείτε κάποιες αλλαγές στο σώμα και τη διάθεσή σας. Ναυτία, καούρες, απότομες
συναισθηματικές διακυμάνσεις χαρακτηρίζουν την καθημερινότητά σας και δεν
εννοούν να υποχωρήσουν. Μην πανικοβάλλεστε καθόλου! Είναι εξαιρετικά πιθανή η άφιξη του… πελαργού!
4
Για να διαπιστώσετε αν όντως είστε έγκυος, αρκεί
ένα απλό τεστ εγκυμοσύνης από το φαρμακείο.
Το τεστ πραγματοποιείται με δείγμα ούρων από
την πρώτη κιόλας ημέρα της καθυστέρησης, δηλαδή δύο εβδομάδες μετά τη σύλληψη, και επιβεβαιώνει άμεσα και με ακρίβεια αν είστε σε περίοδο
κύησης.
Η περίοδος της εγκυμοσύνης για τη γυναίκα αποτελεί αναμφισβήτητα την πιο ευτυχισμένη περίοδο
της ζωής της. Ωστόσο, απαιτεί απόλυτη πειθαρχία
και πιστή εφαρμογή όσων υποδεικνύει ο θερά-
πων ιατρός, ώστε να περιοριστούν τα ενοχλητικά
συμπτώματά της (ναυτίες, εμετοί, καούρες, δυσκοιλιότητα, ακράτεια ούρων) και να κυλήσει όσο
το δυνατόν πιο εύκολα και ανώδυνα.
Καλό είναι να ακολουθείτε καθημερινά ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο σε πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λίπη, ιχνοστοιχεία και φυτικές ίνες, που
συμβάλλουν στην ανάπτυξη του εμβρύου και χαρίζουν ενέργεια. Επίσης, μπορείτε να καταναλώνετε άφοβα φρούτα, λαχανικά, άφθονο νερό και
ροφήματα χαμομηλιού ή μέντας, που καταπραΰ-
δρ Νικηφόρος Κλήμης,
χειρουργός μαιευτήρας-γυναικολόγος,
διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
νουν τα παραπάνω συμπτώματα και προλαμβάνουν την αφυδάτωση του οργανισμού.
Αντίθετα, πρέπει οπωσδήποτε να περιορίσετε τα
ακόρεστα λίπη, τη ζάχαρη, το αλάτι, το τσάι και
τον καφέ. Ιδιαίτερα για τον καφέ, επιτρέπονται
έως και 4 φλιτζάνια την ημέρα. Παραπάνω δόση
καφεΐνης προκαλεί ταχυπαλμία, αϋπνία, νευρικότητα και συχνοουρία, με αποτέλεσμα την απώλεια
υγρών και ασβεστίου, ενώ παράλληλα εμποδίζει
την απορρόφηση σιδήρου από τον οργανισμό.
Επιπλέον, πρέπει να αποφεύγετε κατά το δυνατόν
τις καταχρήσεις (αλκοόλ, κάπνισμα, λήψη φαρμάκων, ναρκωτικές ουσίες). Η κατανάλωση μεγάλης
ποσότητας αλκοόλ ενδέχεται να προκαλέσει διανοητικά προβλήματα και δυσπλασίες στο έμβρυο.
Το κάπνισμα μειώνει το οξυγόνο και τις θρεπτικές
ουσίες που μεταφέρονται στο έμβρυο, με αποτέλεσμα την ελλειπή ανάπτυξή του, ενώ επίσης μπορεί
να επιφέρει επιπλοκές, όπως αποβολή ή πρόωρο
τοκετό. Η χρήση φαρμάκων πρέπει να γίνεται πάντα υπό τις υποδείξεις του γιατρού σας, ειδικά σε
περιπτώσεις που πάσχετε από επιληψία ή θυρεοειδή. Οι ναρκωτικές ουσίες προκαλούν χρωμοσωμικές ανωμαλίες στο έμβρυο, πρόωρο τοκετό,
μόλυνση από τον ιό HIV ή ηπατίτιδα.
Αν εμφανίζετε τάσεις λιποθυμίας, καλό είναι να
αποφεύγετε την πολύωρη ορθοστασία και τις
απότομες άρσεις από την καρέκλα. Αν αισθανθείτε ζαλάδα, καθίστε και πάρτε μερικές βαθιές
εισπνοές.
Είναι απαραίτητο να ξεκουράζεστε όσο το δυνατόν
περισσότερο, ώστε να μειώνετε την αίσθηση της
κόπωσης και να προλαμβάνετε τις κράμπες που
ίσως σας ταλαιπωρούν. Η χρήση συμπληρωμάτων ασβεστίου και μαγνησίου θα σας ωφελήσει,
πάντα όμως με την υπόδειξη του γιατρού σας.
Ο περιορισμός των κραμπών επιτυγχάνεται και
μέσω της φυσικής άσκησης. Η τακτική και ήπια
άσκηση αποφέρει πολλαπλά οφέλη, ενισχύοντας
το καρδιαγγειακό σύστημα, βελτιώνοντας την
αντοχή και δυναμώνοντας τους μύες. Επίσης, δημιουργεί ευφορία και τονώνει την αυτοπεποίθηση
για το σώμα σας.
Είναι αρκετά πιθανό να αντιμετωπίζετε κάποια
μουδιάσματα στα δάχτυλα που σας δυσκολεύουν να πιάνετε διάφορα αντικείμενα, συνεπώς
πρέπει να αποφεύγετε τα βάρη και τη χρήση
πληκτρολογίου. Πάντως, εάν επιμένουν τα συμπτώματα και γίνουν ενοχλητικά, θα χρειαστείτε
φυσιοθεραπεία.
Συνηθισμένο σύμπτωμα είναι και η εμφάνιση αιμορροΐδων. Σε αυτήν την περίπτωση, ο γιατρός
θα σας συστήσει σίγουρα κάποια αλοιφή, ενώ
μπορείτε και οι ίδιες να τοποθετήσετε στην περιοχή λίγο πάγο τυλιγμένο σε μια πετσέτα για δέκα
λεπτά. Επιπλέον, καλό είναι να πλένεστε με νερό
και ουδέτερο σαπούνι μετά από κάθε κένωση και
να στεγνώνετε την περιοχή μαλακά με πετσέτα.
Τέλος, σχετικά με τη σεξουαλική δραστηριότητα,
μπορείτε να έρχεστε σε ερωτική επαφή όσο συχνά
θέλετε, αρκεί φυσικά η περίοδος κύησης να εξελίσσεται φυσιολογικά. Το σεξ δεν μπορεί να βλάψει το μωρό, αφού προστατεύεται από τον αμνιακό σάκο στην περιοχή της μήτρας. Βέβαια, είναι
γεγονός πως οι ορμονικές μεταβολές, η κόπωση,
η ναυτία και η αύξηση του βάρους μπορούν να
μειώσουν τη σεξουαλική επιθυμία.
Αντίθετα, δε συνιστάται η ερωτική επαφή όταν
υπάρχει κίνδυνος πρόωρου τοκετού, κολπική αιμορραγία, διαφυγή αμνιακού υγρού, ανεπάρκεια
τραχήλου, προδρομικός πλακούντας ή σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα των συζύγων. Μετά
τον τοκετό, σεξουαλική επαναδραστηριοποίηση
μπορεί να υπάρξει μετά τις 4-6 εβδομάδες.
5
οδηγός φροντίδας για τη μητέρα και το παιδί
Μυστικά διατροφής για τις μέλλουσες μητέρες
Καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης συμβαίνουν σημαντικές αναπτυξιακές μεταβολές στο έμβρυο, που εξαρτώνται αποκλειστικά από τη διατροφική κατάσταση της γυναίκας. Συνεπώς, η διατροφή της μέλλουσας μητέρας πρέπει να είναι
πάντοτε ισορροπημένη και σε αναλογία με το βάρος που πρέπει να αποκτήσει.
Έχει υπολογιστεί ότι οι καθημερινές θερμιδικές
ανάγκες της γυναίκας στα διάφορα στάδια της
κύησης διαμορφώνονται ως εξής:
ñ Α’ τρίμηνο: καμία επιπλέον ενέργεια
ñ Β’ τρίμηνο: επιπλέον 300 θερμίδες
ñ Γ’ τρίμηνο: επιπλέον 300 θερμίδες
Άρα είναι λανθασμένη και παραπλανητική η
αντίληψη ότι «η έγκυος πρέπει να τρώει για 2 και
να ικανοποιεί τις ορέξεις της ακόμα και όταν είναι
πλούσιες σε λίπος ή ζάχαρη».
6
Κατά τη διάρκεια της κυήσεως συνιστάται η μέση
αύξηση του βάρους κατά 9-12 κιλά, η οποία
πρέπει να γίνεται σταδιακά με τον εξής ρυθμό:
ñ Α’ τρίμηνο: 1-2 κιλά
ñ Β’ τρίμηνο: 3-4 κιλά
ñ Γ’ τρίμηνο: 5-6 κιλά
Προκειμένου να διαμορφωθούν οι ιστοί του
εμβρύου, χρειάζεται να προσλάβει σημαντικές
ποσότητες ποιοτικών θρεπτικών ουσιών από τη
διατροφή της μητέρας. Ειδικότερα, παρατηρούνται
αυξημένες ανάγκες σε:
ñΠρωτεΐνες: χρησιμοποιούνται στη δημιουργία
νέων ιστών και στην ανάπτυξη του εμβρύου. Οι
μεγαλύτερες πρωτεϊνικές απαιτήσεις παρατηρούνται στο γ’ τρίμηνο της εγκυμοσύνης.
ñ Υδατάνθρακες: η απουσία τους οδηγεί στον
σχηματισμό κετονικών σωμάτων, που σχετίζονται
με προβλήματα του νευρικού συστήματος.
ñ Λίπη: παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη
του κεντρικού νευρικού συστήματος του εμβρύου.
ñ Βιταμίνες
- Βιταμίνη Α: είναι καθοριστική στην ανάπτυξη
του εμβρύου, την ενίσχυση του ανοσοποιητικού
Ζωή Μπουλούμπαση,
κλινική διαιτολόγος-διατροφολόγος M.Sc., επιστημονική
συνεργάτις Κέντρου Διαιτολογικής Υποστήριξης & Μεταβολικού
Ελέγχου «ΑΠΙΣΧΝΑΝΣΙΣ-ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ»
Δημήτρης Γρηγοράκης,
κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος, M.Sc.,
επιστημονικός διευθυντής Κέντρου Διαιτολογικής Υποστήριξης
& Μεταβολικού Ελέγχου «ΑΠΙΣΧΝΑΝΣΙΣ-ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ»
συστήματος και τη λειτουργία της όρασης. Χρειάζεται, όμως, προσοχή γιατί η υπερβολική πρόσληψή της είναι τοξική.
- Βιταμίνη D: συμβάλλει στη σύνθεση των οστών.
- Βιταμίνη Ε: σχετίζεται με τη γονιμότητα.
- Βιταμίνες Β1, Β2, Β6, Β12: εμπλέκονται στον μεταβολισμό και τη λειτουργία του νευρικού συστήματος του εμβρύου.
- Φυλλικό οξύ: παίζει καθοριστικό ρόλο στη
σύνθεση του DNA του βρέφους. Η έλλειψή του
σχετίζεται με τον κίνδυνο εμφάνισης βλαβών στον
νευρικό σωλήνα.
- Βιταμίνη C: είναι απαραίτητη για τα οστά, τους
χόνδρους, το ενδοθήλιο των αγγείων, την επούλωση τραυμάτων και το κολλαγόνο.
ñ Ανόργανα συστατικά
- Σίδηρος: είναι απαραίτητος στη σύνθεση της αιμοσφαιρίνης. Το έμβρυο χρειάζεται μεγάλα αποθέματα σιδήρου, κυρίως το τελευταίο τρίμηνο.
- Ασβέστιο: συμβάλλει στον σχηματισμό των
οστών. Απαιτούνται καθημερινά περίπου 1.000mg
για να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες της μητέρας και του εμβρύου.
- Ψευδάργυρος: παίζει πολύ σημαντικό ρόλο
στον μεταβολισμό. Η ανεπαρκής πρόσληψή του
σχετίζεται με την πιθανότητα τερατογένεσης στο
νεογνό.
- Νάτριο: βοηθά στην ισορροπία των υγρών
λόγω της αυξημένης κατακράτησης.
ñ Φυτικές ίνες: αντιμετωπίζουν τη δυσκοιλιότητα,
που αποτελεί σύνηθες πρόβλημα την περίοδο της
κύησης.
Διατροφικές συμβουλές
ñ Δυσκοιλιότητα: προτιμάτε τροφές πλούσιες σε
φυτικές ίνες (ακτινίδια, δαμάσκηνα, γιαούρτι με
προβιοτικά, χόρτα, πράσινα λαχανικά, όσπρια,
λαδερά, ξηροί καρποί, ψωμί, δημητριακά ολικής
άλεσης). Επίσης, πίνετε πολύ νερό και υιοθετήστε
μια μορφή ήπιας, τακτικής άσκησης.
ñ Αποφεύγετε εντελώς το αλκοόλ.
ñ Αποφεύγετε το επιπλέον αλάτι στα φαγητά για
την αποφυγή κατακράτησης υγρών.
ñ Αποφεύγετε τον καφέ, γιατί είναι διουρητικός
και διεγείρει το νευρικό σύστημα.
ñ Γλυκά
- Προτιμάτε γλυκά, όπως του κουταλιού, παγωτό
σορμπέ ή γιαούρτι, ζελέ με φρούτα, φρουτοσαλάτα
με μέλι και κανέλα, ρυζόγαλο ή κρέμα καραμελέ
σπιτική, σάμαλι.
- Αποφεύγετε γλυκά με βούτυρο, όπως πάστες,
cheesecake, τσουρέκια, κρουασάν, πίτες γλυκές
ή αλμυρές, ντόνατς, γκοφρέτες, σοκολάτα άσπρη
και γάλακτος.
ñ Ναυτία: τρώτε μικρά, αλλά συχνά γεύματα.
Προτιμάτε τα ψητά ή βραστά φαγητά και
αποφεύγετε τις λιπαρές ή τηγανισμένες τροφές.
ñ Να έχετε φρυγανιές ή κράκερ στο κομοδίνο σας
και να τρώτε 1-2 μόλις ξυπνήσετε, παραμένοντας
κατόπιν στο κρεβάτι για 10’-15’.
ñ Αποφεύγετε τροφές, όπως ωμά κρέατα ή ψάρια,
κιμά και γαλακτοκομικά προϊόντα άγνωστης
προέλευσης, ωμά αυγά, συκώτι, εντόσθια και
άπλυτα λαχανικά.
7
οδηγός φροντίδας για τη μητέρα και το παιδί
Εγκυμοσύνη και ψυχολογία του ζευγαριού
8
Η εγκυμοσύνη αποτελεί καθοριστικό σταθμό στον γάμο, επιφέροντας σημαντικές και ουσιαστικές μεταβολές στη ζωή του ζευγαριού. Η λογική συνέχεια ενός
γάμου είναι το παιδί, που αντικατοπτρίζει την αγάπη και τον έρωτα των δύο
συντρόφων.
Ίλια Θεοτοκά-Χρυσοστομίδη,
κλινική ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, Ψυχιατρική Κλινική
Πανεπιστημίου Αθηνών, Αιγινήτειο Νοσοκομείο
Αναμφισβήτητα, ακρογωνιαίος λίθος στην
καλή πορεία του γάμου και τη μετέπειτα σχέση
των γονιών με το παιδί είναι η επιθυμητή
εγκυμοσύνη και από τις δύο πλευρές. Αν
υπάρχουν προβληματισμοί ως προς την επιθυμία
της εγκυμοσύνης, τότε προκύπτουν πολλά
προβλήματα, που μπορούν να επηρεάσουν
καθοριστικά τη σχέση. Από τη στιγμή, ωστόσο,
που η εγκυμοσύνη είναι επιθυμητή, αρχίζει μία
ωραία περίοδος με πολλές θετικές πλευρές, αλλά
και ανάμικτα συναισθήματα.
Στο άκουσμα της εγκυμοσύνης η γυναίκα νιώθει
συγκίνηση και χαρά για την επικείμενη άφιξη του
νέου μέλους, αλλά ταυτόχρονα και φόβο για όσα
πρόκειται να περάσει η ίδια στο προσεχές διάστημα
ή για το πώς θα μπορέσει να ανταποκριθεί
καλύτερα στις ανάγκες του μωρού.
Καθώς η περίοδος της κύησης εξελίσσεται, βλέπει
το σώμα της σταδιακά να αλλάζει και αυτό την
επηρεάζει αναπόφευκτα και ψυχολογικά. Αν,
μάλιστα, αρχίζει να παίρνει περισσότερο βάρος
από το επιτρεπόμενο, αρχίζει να φοβάται και να
αγωνιά.
Έντονο χαρακτηριστικό της περιόδου αυτής
είναι οι συχνές και απότομες συναισθηματικές
διακυμάνσεις της. Άλλες φορές είναι χαρούμενη,
άλλες πάλι νευρική και ασταθής. Σε κάποιες
περιπτώσεις, μάλιστα, ενδέχεται να βιώσει μέχρι
και καταθλιπτικά και αγχώδη συναισθήματα
σχετικά με την πορεία της εγκυμοσύνης της.
Παράλληλα, την απασχολεί έντονα η στάση του
συντρόφου της, ενώ συχνά αναλύει τη δική της
παιδική ηλικία και προβληματίζεται για το αν τα
δικά της βιώματα θα επηρεάσουν τη σχέση με το
παιδί της.
Η μετατροπή της σχέσεως από δυαδική σε τριαδική
αποτελεί σίγουρα μεγάλη αλλαγή. Συνεπώς
είναι καθοριστική η στάση που θα επιδείξει ο
σύντροφος της γυναίκας σε όλη την περίοδο.
Χρειάζεται να χειριστεί σωστά και προσεκτικά την
κατάσταση, να την στηρίξει και να κατανοήσει ότι
θα συμβούν κάποιες αναπόφευκτες αλλαγές που
θα επηρεάσουν τη σχέση τους. Από την άλλη
πλευρά, βέβαια, πρέπει και η μέλλουσα μητέρα
να συμμεριστεί την αμηχανία του συντρόφου της
και το αίσθημα του ότι κάποιες φορές νιώθει «απ’
έξω».
Σχετικά με την ερωτική ζωή του ζευγαριού, είναι
γεγονός πως οι σημαντικές ορμονικές μεταβολές
στη γυναίκα ενδέχεται να μειώσουν τη σεξουαλική
επιθυμία της ή και να την κάνουν να αισθάνεται
λιγότερο επιθυμητή. Αν πραγματικά θέλει να έχει
σεξουαλικές σχέσεις πρέπει να το εκφράσει στον
σύντροφό της, αλλά και εκείνος με τη σειρά του
πρέπει να της δείξει ότι την επιθυμεί. Γενικά, είναι
σημαντική η συνέχιση της ερωτικής ζωής κατά
την εγκυμοσύνη, αρκεί φυσικά να μη συντρέχουν
λόγοι που να υπαγορεύουν το αντίθετο.
Εν κατακλείδι, οι μέλλοντες γονείς χρειάζεται
να επιδείξουν ψυχραιμία απέναντι στο
επικείμενο χαρμόσυνο γεγονός, παραμερίζοντας
προβληματισμούς, δισταγμούς και ανασφάλειες.
«Κλειδί» στην όλη ιστορία είναι να μοιράζονται
τα συναισθήματά τους και να διευκολύνουν ο
ένας τον άλλο, προετοιμάζοντας το κατάλληλο
έδαφος για το τρίτο αγαπημένο πρόσωπο που
περιμένουν. Αν δυσκολεύονται στον χειρισμό των
συναισθημάτων τους, θα ήταν καλό να ζητήσουν
τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχολόγου, ώστε να
ανακουφιστούν και να νιώσουν πιο ελεύθερα.
9
οδηγός φροντίδας για τη μητέρα και το παιδί
Μυρτώ Χρονάκη,
υποψήφια διδάκτωρ στο αντικείμενο «Οι Χώροι του Τοκετού»,
σύμβουλος Θηλασμού, Σύνδεσμος Θηλασμού Ελλάδος
La Leche League,Βόλος
Η προετοιμασία για τη μεγάλη στιγμή
Το σώμα της γυναίκας είναι τέλεια φτιαγμένο για να γεννά και να θηλάζει. Για να
έχει, όμως, μια μητέρα θετική εμπειρία από τον τοκετό, χρειάζεται να προετοιμαστεί κατάλληλα, να βρει τις πληροφορίες που θα την ενδυναμώσουν και να απευθυνθεί στους επαγγελματίες υγείας που θα την υποστηρίξουν στις επιλογές της.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δίνει μερικές
ιδέες για μια φυσιολογική γέννα:
10
Στην Ελλάδα το σύνολο σχεδόν των τοκετών
διενεργείται σε οργανωμένα μαιευτήρια, όπου
έχει καθιερωθεί το πρότυπο του «ελεγχόμενου
τοκετού», καθώς για πολλές γυναίκες ο ιατρικός έλεγχος πάνω στην απρόβλεπτη διαδικασία
του τοκετού τις κάνει να αισθάνονται ασφαλείς
και άνετες. Κάποιες, ωστόσο, εξακολουθούν να
προτιμούν την πιο «φυσική» και παραδοσιακή
διαδικασία χωρίς φάρμακα και επεμβάσεις, γι’
αυτό καλό είναι να έχουν ενημερωθεί πριν τη
γέννα από τον γιατρό και τη μαία τους για τις
διαδικασίες στον τοκετό, ώστε να είναι εξοικειωμένες και να έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν
τον τρόπο που θέλουν να γεννήσουν.
ñ Διαλέξτε μαιευτήριο, γιατρό και μαία που
υποστηρίζουν τον φυσιολογικό τοκετό.
ñ Μην απαιτήσετε και μη συμφωνήσετε στην
πρόκληση τοκετού παρά μόνο αν υπάρχει
σχετική ιατρική ένδειξη. Το αυθόρμητο ξεκίνημα
του τοκετού είναι συνήθως η καλύτερη ένδειξη
ότι το μωρό είναι έτοιμο να γεννηθεί.
ñ Φροντίστε να κινείστε ελεύθερα στις ωδίνες.
Θα νιώθετε πιο άνετα, ο τοκετός θα προχωρήσει
πιο γρήγορα και το μωρό σας θα κινηθεί πιο
άνετα μέσα στον γεννητικό σωλήνα.
ñ Ζητήστε οι χτύποι της καρδιάς του μωρού να
παρακολουθούνται περιοδικά αντί συνεχόμενα,
ώστε οι ζώνες και τα καλώδια να μη σας δένουν
σε ένα μηχάνημα.
ñ Χρησιμοποιήστε μη φαρμακευτικά μέσα για
την αντιμετώπιση του πόνου, όπως ζεστό μπάνιο,
ζεστές ή κρύες κομπρέσες, αρωματοθεραπεία,
αναπνοές.
ñ Μπορείτε να μη γεννήσετε ξαπλωμένη
ανάσκελα, αλλά να προτιμήσετε τις κατακόρυφες
θέσεις ή στα τέσσερα ή στο πλάι, που είναι πιο
άνετες, ενισχύουν την αποτελεσματικότητα των
συσπάσεων και αξιοποιούν τη βαρύτητα.
ñ Κρατήστε το μωρό μαζί σας μετά τη γέννα.
Η επαφή δέρμα με δέρμα κρατά το μωρό σας
ζεστό και βοηθά στη λειτουργία της καρδιάς και
την αναπνοή του. Η συγκατοίκηση με το μωρό
συμβάλλει να γνωριστείτε και να κάνετε μια
καλή αρχή με τον θηλασμό.
Εριφύλη Ρούσσου,
φαρμακοποιός-μέλος Δικτύου ADVANCE, Βόλος,
μέλος Συνδέσμου Θηλασμού Ελλάδος La Leche League, Βόλος
Μητρικός θηλασμός:
ένα θείο δώρο!
πιθανότητα καρκίνου του μαστού
ερμοκρασία τροφής πάντα σωστή και
Μ ειωμένη
Θ σταθερή
και του ενδομητρίου
καλύτερη αρχή για τη ζωή ενός παιδιού και
θηλάζουσα μητέρα προστατεύεται από την
Η
αναφαίρετο δικαίωμα
Η οστεοπόρωση
ιγότερες πιθανότητες ανεπιθύμητης εγκυμοo υποκατάστατο γάλακτος δεν είναι πλήρης
Λ σύνης κατά τη διάρκεια του θηλασμού
Τ τροφή. Η βιομηχανική επεξεργασία καταστρέ
φει τα ζωντανά κύτταρα και τα αντισώματά του
ντισώματα, ανοσοποίηση ενάντια στις
Α κυριότερες λοιμώδεις νόσους
ωμαλέα παιδιά και έφηβοι για τον
Ρμελλοντικό κόσμο μας
Σ υναισθηματικό δέσιμο μητέρας - παιδιού
ειώνει τις πιθανότητες αλλεργιών, όπως
διαίτερα εύπεπτο, το μητρικό γάλα
Μ άσθμα και έκζεμα
Ι χωνεύεται από το μωρό σε 2-3 ώρες
δεν κοστίζει στην οικογένεια
Οικονομικό,
αρκίνος - ελάττωση της συχνότητάς του
και το κράτος
Κ στα παιδιά που έχουν θηλάσει
Σημαντική αύξηση του δείκτη νοημοσύνης
θηλασμός ικανοποιεί πλήρως τις ανάγκες
Ο του βρέφους σε τροφή και υγρά
λιγότερες γαστρεντερικές
Σημαντικά
διαταραχές
Ο μητρικός θηλασμός είναι αποκλειστικό προνόμιο της γυναίκας και δε συμβαίνει τυχαία στη ζωή της. Είναι το θεμέλιο της ψυχικής υγείας του παιδιού και
σφυρηλατεί γερούς δεσμούς ανάμεσα στη μητέρα και το παιδί.
Η σύνθεση του μητρικού γάλακτος εξηγεί από
μόνη της πολλά από τα πλεονεκτήματά του:
ñ Νερό
ñ Πρωτεΐνες: ιδιαίτερα σημαντικές για τα μωρά
που έχουν έρθει πρόωρα στον κόσμο. Εδώ
εμπεριέχονται και όλα τα αντισώματα που περνούν
από τη μητέρα στο μωρό και το προστατεύουν
από μολύνσεις. 11
οδηγός φροντίδας για τη μητέρα και το παιδί
ñ Υδατάνθρακες: προστατεύουν από την ανάπτυξη
των βλαβερών βακτηριδίων που προκαλούν τους
κωλικούς και τις γαστρεντερίτιδες. ñ Λίπη: αποτελούν την κυριότερη πηγή ενέργειας
για το μωρό και παίζουν ουσιαστικό ρόλο στην
απορρόφηση των υδατοδιαλυτών βιταμινών.
ñ Βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία, ζωντανά
κύτταρα.
Πλεονεκτήματα για το μωρό
ñ Προφύλαξη από αλλεργίες και μολύνσεις
ñ Βελτιωμένη γνωστική ικανότητα
ñ Συναισθηματική πληρότητα
ñ Υγιής ανάπτυξη των οστών, των μυών και της
οδοντοφυΐας
ñ Μειωμένες
πιθανότητες
γαστρεντερικών
διαταραχών
ñ Μειωμένος κίνδυνος για νεογνικό ίκτερο και
ξαφνικό νεογνικό θάνατο
ñ Προστασία από παχυσαρκία, σακχαρώδη
διαβήτη, μορφές καρκίνου, καρδιοπάθειες και
σκλήρυνση κατά πλάκας
Πλεονεκτήματα για τη θηλάζουσα
μητέρα ñ Παλινδρόμηση της μήτρας μετά τον τοκετό
ñ Προστασία από τον καρκίνο του μαστού και
των ωοθηκών
ñ Γρηγορότερο και ευκολότερο αδυνάτισμα
ñ Οικονομία σε χρόνο και χρήμα
Αξίζει να γνωρίζετε
12
ñ Το αντανακλαστικό του θηλασμού στο
νεογέννητο είναι πολύ ισχυρό περίπου μία ώρα
μετά τον τοκετό, γι’ αυτό και όταν ο πρώτος
θηλασμός συμβαίνει σε αυτό το διάστημα,
είναι συνήθως επιτυχημένος. Το μωρό πίνει
το πρωτόγαλα, που είναι πολύ πλούσιο σε
αντισώματα.
ñ Οι περισσότερες μητέρες δεν έχουν αρκετό
γάλα από την αρχή. Η παραγωγή γάλακτος στο
στήθος ακολουθεί τον κανόνα της προσφοράς και
της ζήτησης.
ñ Η έλλειψη γάλακτος παρουσιάζεται μόνο σε
1 στις 100.000 γυναίκες. Ακόμα και οι γυναίκες
με μικρό στήθος έχουν γάλα. Το γάλα αρχίζει
να υπάρχει στον μαστό από την 28η εβδομάδα
της εγκυμοσύνης. Μετά τον τοκετό και μέχρι τις
δύο πρώτες μέρες, το πρωτόγαλα είναι συνήθως
λίγο, καθώς έχει σκοπό να ενισχύσει απλά το
ανοσοποιητικό σύστημα του παιδιού και όχι να το
χορτάσει. Το γάλα αρχίζει να παράγεται σε μεγάλη
ποσότητα μετά την τρίτη μέρα, οπότε χρειάζεται
υπομονή και επιμονή.
ñ Το νεογέννητο δε χρειάζεται κανένα άλλο συμπλήρωμα εφόσον έχει καθημερινά τουλάχιστον 6
βρεγμένες (ούρα) και 2 λερωμένες (κόπρανα) πάνες.
ñ Στην αρχή κάθε θηλασμού το γάλα είναι
πλούσιο σε υδατάνθρακες και περιέχει λιγότερο
λίπος (για να ικανοποιεί το αίσθημα της δίψας),
ενώ προς το τέλος του γεύματος είναι πολύ
πλούσιο σε λίπος (για να επέλθει το αίσθημα του
κορεσμού). Το ποσοστό λίπους στο μητρικό γάλα
διαφέρει, όχι μόνο από μητέρα σε μητέρα, αλλά
ακόμα και στην ίδια γυναίκα. Για παράδειγμα,
κατά τις πρωινές ώρες το μητρικό γάλα είναι
πλουσιότερο σε λίπος σε σχέση με τις βραδινές.
ñ Για το πρόωρο νεογέννητο το μητρικό γάλα
είναι η μοναδική ιδανική τροφή. Έχει αποδειχθεί
ότι το γάλα των μητέρων με πρόωρα νεογνά
διαθέτει περισσότερα λευκώματα, αντισώματα,
λίπη και άλατα έναντι εκείνου των μητέρων με
τελειόμηνα νεογνά.
Ζωή Μπουλούμπαση,
κλινική διαιτολόγος-διατροφολόγος M.Sc., επιστημονική
συνεργάτις Κέντρου Διαιτολογικής Υποστήριξης & Μεταβολικού
Ελέγχου «ΑΠΙΣΧΝΑΝΣΙΣ-ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ»
Δημήτρης Γρηγοράκης,
κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος, M.Sc.,
επιστημονικός διευθυντής Κέντρου Διαιτολογικής Υποστήριξης
& Μεταβολικού Ελέγχου «ΑΠΙΣΧΝΑΝΣΙΣ-ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ»
Η διατροφή της θηλάζουσας μητέρας
Ο μητρικός θηλασμός είναι ο ιδανικός τρόπος σίτισης του νεογνού τους πρώτους 6 μήνες της ζωής
του, καθώς η σύνθεση του μητρικού γάλακτος
καλύπτει πλήρως τις ιδιαίτερες και διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες του. Ως εκ τούτου, το καθημερινό
διατροφικό πρόγραμμα της θηλάζουσας μητέρας
πρέπει να περιλαμβάνει ποικιλία διατροφικών ομάδων (φρούτα, λαχανικά, δημητριακά, γαλακτοκομικά, κρέας), ώστε να διασφαλίζει όλα τα απαραίτητα
θρεπτικά συστατικά για την ίδια και το βρέφος.
Επιπλέον, η ισορροπημένη διατροφή είναι σημαντική γιατί:
ñ Η παραγωγή μητρικού γάλακτος απαιτεί μεγάλα αποθέματα ενέργειας, καθώς το νεογνό διπλασιάζει συνήθως το βάρος του στους πρώτους 4
μήνες της ζωής του.
ñ Η σωστή διατροφή βελτιστοποιεί την ποιότητα
και την ποσότητα του μητρικού γάλακτος και ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα του βρέφους,
εξασφαλίζοντάς του ομαλή νοητική και σωματική
ανάπτυξη.
ñ Ένα ολοκληρωμένο διαιτολόγιο βοηθά στη διατήρηση της υγείας της μητέρας και την ευκολότερη απώλεια βάρους.
7+1 μυστικά
ñΗ μέση αύξηση των ημερήσιων ενεργειακών
αναγκών της θηλάζουσας μητέρας είναι 500
θερμίδες.
ñ Η συνιστώμενη απώλεια βάρους είναι μισό κιλό
την εβδομάδα.
ñ Τρώτε μικρές ποσότητες φαγητού.
ñ Πίνετε πολλά υγρά.
ñΑποφεύγετε τις τηγανιτές και τις επεξεργασμένες τροφές.
ñ Αποφεύγετε την υπερβολική κατανάλωση καφέ,
τσαγιού και αναψυκτικών τύπου cola.
ñ Περιορίστε το αλκοόλ σε 2-3 ποτά την εβδομάδα. Προτιμάτε κόκκινο κρασί ή μπύρα.
ñ Περιορίστε κάποιες τροφές που, μέσω του μητρικού γάλακτος, ενδέχεται να προκαλέσουν κολικούς στο νεογνό, όπως μπρόκολο, λάχανο, κρεμμύδι, λαχανάκια Βρυξελλών, κουνουπίδι, σκόρδο,
καρυκεύματα, βαριές σάλτσες και όσπρια.
13
οδηγός φροντίδας για τη μητέρα και το παιδί
Οι πρώτες μέρες του απογαλακτισμού
14
Από τη γέννηση μέχρι και τον έκτο μήνα ζωής του μωρού, το γάλα καλύπτει
πλήρως τις διατροφικές ανάγκες του. Μετά το διάστημα αυτό, τα φυσιολογικά
αποθέματα σιδήρου αρχίζουν να εξαντλούνται, γι’ αυτό η διατροφή του πρέπει
να εμπλουτιστεί με νέες τροφές πλούσιες σε σίδηρο και άλλα πολύτιμα θρεπτικά
συστατικά, που θα του δώσουν τα εφόδια για υγιή ανάπτυξη!
Έφτασε η μέρα που το μωράκι σας
θα γευτεί την πρώτη του στερεά
τροφή!
Γύρω στον έκτο μήνα είναι η κατάλληλη χρονική
στιγμή για να ξεκινήσετε, πάντα σε συνεννόηση με
τον παιδίατρο, να ταΐζετε το μωράκι σας με κρέμα,
φρουτόκρεμα ή σούπα. Προτιμήστε την κρέμα βανίλια ή αραβοσίτου, τις δύο πιο ήπιες γεύσεις για
το ανώριμο ακόμα πεπτικό σύστημα του μωρού.
Ο απογαλακτισμός πρέπει να γίνει σταδιακά, αντικαθιστώντας τα γεύματα γάλακτος με γεύματα
κρέμας. Την πρώτη εβδομάδα του απογαλακτισμού πρέπει να συμπληρώνετε το γεύμα κρέμας
με γάλα, διότι η ποσότητα κρέμας που θα καταναλώνει το μωρό θα είναι μικρή, άρα θα πεινάει.
Συνεχίστε μέχρι να φτάσει να καταναλώνει ένα
κανονικό πιάτο κρέμας. Το νερό που θα χρησιμοποιείτε πρέπει να είναι πάντα βρασμένο, ακόμα
και αν έχετε σταματήσει την αποστείρωση.
Την ίδια λογική πρέπει να ακολουθήσετε και στην
αντικατάσταση του δεκατιανού γεύματος γάλακτος με φρουτόκρεμα. Εκτός από τη σπιτική φρουτόκρεμα, μπορείτε να εμπιστεύεστε και τις έτοιμες
φρουτόκρεμες που περιέχουν φρούτα ειδικά καλλιεργημένα για μωρά, χωρίς πρόσθετη ζάχαρη ή
συντηρητικά. Τα παιδιά που μαθαίνουν από μικρή
ηλικία να τρώνε ποικιλία φρούτων, έχουν μεγάλες πιθανότητες να ακολουθήσουν μια πιο υγιεινή
διατροφή όταν μεγαλώσουν.
Συμβουλές για τις πρώτες ημέρες
ñ Προσπαθήστε να φάει το μωρό όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ποσότητα κρέμας.
ñ Δείξτε λίγη παραπάνω υπομονή, μιας και θα
είναι η πρώτη επαφή του με το κουτάλι.
ñ Είναι καλό να έχετε μια μεγάλη σαλιάρα, καθώς τα πρώτα… ατυχήματα δε θα αργήσουν να
συμβούν!
ñ Προσπαθήστε να το διασκεδάσετε, γιατί σίγουρα οι πρώτες επαφές, εκτός από άφθονο γέλιο, θα
σας χαρίσουν και άφθονο… πασάλειμμα!
Η προοδευτική εισαγωγή νέων τροφών και γεύσεων θα σας βοηθήσει, όχι μόνο να εντοπίσετε
τις προτιμήσεις του, αλλά και πιθανές τροφικές
αλλεργίες που θα εκδηλώσει. Αν διαπιστώσετε
ότι το μωράκι σας παρουσιάζει αντιδράσεις, όπως
διάρροια, εμετό, κοκκινίλες στο σωματάκι του, θα
πρέπει να ειδοποιήσετε άμεσα τον παιδίατρό σας.
Σταδιακά μπορείτε να εισάγετε στη διατροφή του
βρεφικά μπισκότα ως ενδιάμεσο γεύμα, τα οποία
είναι ειδικά μελετημένα για το στάδιο της οδοντοφυΐας, καθώς μασουλώντας τα θα ανακουφίσει τα
πονεμένα ούλα του και θα εξοικειωθεί καλύτερα
με τις στερεές τροφές. Προσοχή, όμως, να μην
αφήνετε πότε μόνο του το μωρό σας ενώ τρώει.
Από τον έκτο μήνα μπορείτε επίσης να εντάξετε
κάποια χορτόσουπα ως μεσημεριανό. Δοκιμάστε
στην αρχή πατάτες, καρότα, κολοκύθια, κρεμμύδι, σέλινο ή σπανάκι. Να βράζετε πάντα τα λαχανικά 30-40 λεπτά τουλάχιστον και στη συνέχεια
να τα αλέθετε μέχρι να γίνουν χυλός. Μπορείτε
να προσθέσετε μία κουταλιά λάδι και μερικές
σταγόνες λεμόνι. Με λίγες κουταλιές ρυζάλευρο
θα γίνει πιο πηχτή η σούπα σας και έτσι θα είναι
ευκολότερο να ταΐσετε το μωρό σας.
(ευχαριστούμε θερμά την εταιρεία Nutricia για την παραχώρηση του σχετικού υλικού)
15
οδηγός φροντίδας για τη μητέρα και το παιδί
Το ταξίδι των αισθήσεων
...ξεκινά από την εμβρυακή ζωή, συνεχίζεται μετά τη γέννηση και
ολοκληρώνεται με επιτυχία στο τέλος του πρώτου χρόνου.
Κάθε μωράκι γεννιέται με τα απαραίτητα εφόδια για να γνωρίσει το καινούργιο του περιβάλλον. Εκτός από τις
αντανακλαστικές κινήσεις, πολύτιμοι
σύμμαχοι είναι και οι πέντε αισθήσεις
που, ενώ έχουν αρχίσει να αναπτύσσονται την περίοδο της εγκυμοσύνης,
ωριμάζουν σύντομα μετά τη γέννηση.
«Νιώθω το άγγιγμά σου»
16
Η αφή είναι ίσως η πιο σημαντική αίσθηση που
διαθέτει το μωρό σας, αφού πρόκειται για τη
βασικότερη μορφή επικοινωνίας του με τον
κόσμο. Μέσω της αφής αντιλαμβάνεται πως γύρω
του υπάρχει πλήθος αντικειμένων διαφορετικής
υφής και αγγίζοντάς τα πραγματοποιεί την πρώτη
γνωριμία με αυτά. Άλλωστε, το δέρμα σε ολόκληρο
το σώμα του είναι τόσο ευαίσθητο, που μπορεί
να αισθανθεί το τρυφερό σας χάδι, το γαργαλητό
σας, το τραχύ ύφασμα της στεγνής πετσέτας, το
σκληρό ή μαλακό υλικό των παιχνιδιών, τη
χνουδωτή κουβερτούλα, κ.λπ. Το αγγελούδι σας,
βέβαια, θα φροντίζει να σας ενημερώνει πότε
δυσανασχετεί και πότε απολαμβάνει την επαφή
μέσω του κλάματος, με ένα του χαμόγελο κ.λπ.
Έχετε υπόψη πως το δικό σας στοργικό άγγιγμα
του εξασφαλίζει την ασφάλεια και την προστασία
που έχει ανάγκη, γι’ αυτό ν’ αφιερώνετε χρόνο
καθημερινά στα… παιχνίδια αφής, π.χ. μασάζ.
«Σε ακούω»
«Αγαπώ τη μυρωδιά σου»
Η αίσθηση της ακοής του βρέφους αναπτύσσεται
πολύ πριν το κρατήσετε στην αγκαλιά σας, από τον
πέμπτο κιόλας μήνα της εγκυμοσύνης! Όταν λοιπόν
γεννηθεί, μπορεί να ακούσει διάφορους θορύβους,
μιας και ο ακουστικός φλοιός έχει αναπτυχθεί
σε αρκετά καλό επίπεδο. Θα διαπιστώσετε πως
τρομάζει από έναν δυνατό κρότο, ηρεμεί ακούγοντας
κλασικές μελωδίες, χαίρεται μόλις αναγνωρίσει τον
αγαπημένο του ήχο, τη δική σας φωνή! Γενικότερα
τα νεογέννητα δείχνουν σαφή προτίμηση προς τις
ανθρώπινες φωνές, επειδή αποτελούν σύνθετα
ερεθίσματα με ακουστική ποικιλία ρυθμών και
τόνων. Όπως καταλαβαίνετε, ο ρόλος σας δεν είναι
άλλος από το να βρίσκετε συνεχώς ένα καινούργιο
θέμα προς συζήτηση!
Η αίσθηση της όσφρησης είναι ανεπτυγμένη από
τη στιγμή της γέννησης. Και φυσικά δεν εννοείται
πως μπορεί το μωράκι να ξεχωρίσει από τη
μυρωδιά δύο φαγητά, αλλά σίγουρα μπορεί να
καταλάβει αν βρίσκεται στην ασφαλή αγκαλιά της
μαμάς του ή όχι, μιας και θυμάται την ιδιαίτερη
οσμή του σώματός της. Οι έντονες μυρωδιές
(αρώματα, χλωρίνη, οινόπνευμα) δυσαρεστούν
το μωράκι σας, το οποίο δείχνει σαφή προτίμηση
σε πιο διακριτικές μυρωδιές.
«Δεν είναι νόστιμο!»
Το νεογέννητό σας διαθέτει αναπτυγμένη την
αίσθηση της γεύσης, ιδιαίτερα ως προς το ξινό, το
καυτερό και το γλυκό. Ίσως έχετε παρατηρήσει πως
κάποιες φορές, ενώ είναι η «ώρα του φαγητού», το
μωράκι σας δείχνει να αποφεύγει το στήθος σας.
Μην ξεχνάτε πως το γάλα παίρνει το άρωμα των
έντονων σε γεύση τροφών που καταναλώνετε και
πιθανότατα η ιδιαίτερη οσμή τους να μην αρέσει στο
μωρό. Αξίζει βέβαια να σημειωθεί πως οι γευστικές
προτιμήσεις του έχουν διαμορφωθεί πολύ πριν
γεννηθεί, από την 7η έως την 8η εβδομάδα. Το
αμνιακό υγρό αρωματίζεται από τις μυρωδιές των
φαγητών που τρώτε, γεγονός που έχει συσχετιστεί
με την κατάποση διαφορετικής ποσότητας υγρού
από το αγέννητο βρέφος.
«Σε βλέπω»
Η όραση είναι η τελευταία από τις αισθήσεις
που αναπτύσσεται πλήρως, γιατί το περιβάλλον
της μήτρας δεν προσφέρει ερεθίσματα που θα
μπορούσαν να βοηθήσουν τον οπτικό φλοιό να
ωριμάσει. Το μωράκι σας, λοιπόν, διαθέτει τον
πρώτο καιρό περιορισμένες οπτικές δυνατότητες
(βλέπει καθαρά πρόσωπα και αντικείμενα που
βρίσκονται σε απόσταση 30 εκατοστών από τα
μάτια του), που γρήγορα ωστόσο βελτιώνονται και
μέχρι τους 18 μήνες είναι σε θέση να βλέπει ό,τι
και εσείς. Έρευνες έχουν δείξει πως τα νεογέννητα
δείχνουν προτίμηση στα ασπρόμαυρα σχέδια
(τα έντονα χρώματα αρχίζουν να προκαλούν το
βλέμμα τους από τους 3 μήνες και μετά), καθώς
επίσης και σε οποιοδήποτε αντικείμενο κουνήσετε
μπροστά τους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον δείχνουν
επίσης στα πρόσωπα που τα πλησιάζουν και
κυρίως στο δικό σας. Όταν το μωράκι γίνει δύο
μηνών θα μπορεί να ξεχωρίσει τη μύτη, τα χείλη
και τα μάτια σας.
(ευχαριστούμε θερμά την κα Έλενα Γεμελιάρη από το περιοδικό «Παιδί & Νέοι Γονείς»)
17
οδηγός για το παιδί και τη νέα μητέρα
Υπέροχες «πρωτιές»
Ετοιμαστείτε να γίνετε θεατές στις γλυκές επιτυχίες του μικρού...
πρωταθλητή!
Μπορεί ο προηγούμενος χρόνος να ήταν καθοριστικός στη ζωή σας, μιας και η
γέννηση του μωρού ήταν το ευτυχέστερο γεγονός που σας είχε συμβεί, ο δεύτερος όμως είναι αυτός των μεγάλων... επιτυχιών!
«Τα βήματα της… ανεξαρτησίας μου!»
Τη μια στιγμή στέκεται κρατώντας τον καναπέ,
την αμέσως επόμενη αρχίζει να ταλαντεύεται και
τρικλίζοντας διστακτικά προσπαθεί να φτάσει
στα ανοιχτά σας χέρια. Και πριν καλά-καλά το
καταλάβετε, το μωρό σας αρχίζει να περπατά! Ας
δούμε την πορεία προς την… ανεξαρτησία:
ñ 13 μήνες: 3 στα 4 μωρά περπατούν μόνα τους.
ñ 14 μήνες: το περπάτημα βελτιώνεται.
ñ 16 μήνες: ανεβαίνει και κατεβαίνει σκαλιά.
ñ 18 μήνες: περπατά με άνεση.
«Σου το χαρίζω…»
Η ανάγκη που έχει το αγγελούδι σας να
συναναστρέφεται παιδάκια της ηλικίας του αρχίζει
να εκδηλώνεται στο δεύτερο έτος. Πρώτος φίλος
του θα είναι σίγουρα το μεγαλύτερο αδερφάκι του
ή το παιδί ενός φιλικού σας ζευγαριού. Ίσως σας
εντυπωσιάσει το γεγονός ότι το καθένα προτιμά
να παίζει μόνο του, χωρίς να μιλούν. Ακόμα
όμως και μέσα από αυτό το «μοναχικό»» παιχνίδι,
εξωτερικεύεται η ανάγκη του μικρού σας για έναν
φίλο. Η επιθυμία του αυτή αποτελεί σημάδι πως
έχει αρχίσει να αναπτύσσεται η κοινωνικότητά του.
Μην ξαφνιαστείτε αν το μικρό σας, ενώ μέχρι
πριν λίγο ήθελε να παίζει αποκλειστικά εκείνο
με το αγαπημένο του παιχνίδι, αρχίσει να σας το
«δανείζει» για να παίξετε κι εσείς ή σας προσφέρει
λίγο από το φαγητό του. Η διάθεσή του να
προσφέρει δικά του αντικείμενα μαρτυρά τα
τρυφερά του συναισθήματα απέναντι σε αυτούς
που αγαπά. Εκτός, όμως, από αυτή την ξαφνική
«γενναιοδωρία», το μικρό σας ψάχνει και άλλους
τρόπους για να σας εκδηλώσει την αγάπη του.
Θα παρατηρήσετε, λοιπόν, πως σας χαρίζει τα
πιο γλυκά φιλάκια του κόσμου, ενώ αν σας δει
στενοχωρημένη, σας κάνει αμέσως μια τεράστια
αγκαλίτσα.
«Να σε βοηθήσω; Μπορώ!»
«Η πρώτη μου “κακιά” λέξη!»
Λίγο πριν κλείσει τα δύο έτη, θα παρατηρήσετε
την έντονη διάθεση του παιδιού να γίνει ο μικρός
βοηθός σας σε όλα: θέλει να μαγειρεύει μαζί σας,
να ταΐζει τον σκύλο, να ποτίζει τα λουλούδια. Είναι
η περίοδος που θέλει να κάνει ό,τι κάνετε εσείς, να
νιώθει και αυτό μεγάλο!
Όσο το αγγελούδι σας αναπτύσσεται, επιδιώκει
συνεχώς να μιμείται τις κινήσεις σας, αλλά και
να υιοθετεί κάθε κουβέντα σας που του φαίνεται
«ενδιαφέρουσα». Για έναν περίεργο λόγο,
μάλιστα, οι πιο «ενδιαφέρουσες» λέξεις και
φράσεις είναι οι «απαγορευμένες»! Μπορεί εσείς
«Ο πρώτος μου φίλος!»
18
Αναρωτιέστε τι περιμένει από εσάς; Μα φυσικά
να του αναθέσετε μερικές «αποστολές». Εντάξει,
στην ηλικία αυτή δε θα ανακαλύψετε και τον
πιο αποτελεσματικό βοηθό του κόσμου, αλλά
ακόμα και το πιο μικρό μερίδιο ευθύνης που θα
προσφέρετε από τώρα στο παιδί σας αποτελεί
«επένδυση» που θα ξεπληρωθεί σε λίγα χρόνια,
αφού από τώρα μπαίνουν οι βάσεις για τις
μελλοντικές καλές συνήθειες.
και ο σύντροφός σας να μη χρησιμοποιείτε λέξεις
που ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία, το παιδί
όμως δέχεται πολλά ερεθίσματα καθημερινά. Από
την τηλεόραση μέχρι και την καθημερινή βόλτα
στο πάρκο, είναι πολύ πιθανό να ακούσει κάποια
«μη κόσμια» λεξούλα. Δεν γνωρίζει τη σημασία
της και ίσως κάποια μέρα, πολύ αυθόρμητα, την
εκφράσει και… σας αφήσει άφωνους!
«Γιατί μαμά;»
Όσο πλησιάζουν τα δεύτερα γενέθλια, περιλαμβάνονται στο λεξιλόγιο του μωρού σας περισσότερες από 50-60 λέξεις. Και τώρα είναι που αρχίζει
να σχηματίζει μικρές φράσεις, αλλά και να εκφράζει τις πρώτες του απορίες. Ετοιμαστείτε για ένα
παιχνίδι ερωτήσεων, όπου το δικό σας «δικαίωμα» περιορίζεται μόνο στο να απαντάτε! Αγαπημένη ερώτηση είναι βέβαια το «γιατί». Το αγγελούδι
σας ενθουσιάζεται να σας κάνει ερωτήσεις, γιατί
με αυτόν τον τρόπο σας πιάνει «κουβεντούλα»,
αλλά και γιατί διψά για μάθηση. Φροντίστε να είστε σαφείς στις απαντήσεις σας και να χρησιμοποιείτε απλές λέξεις, ώστε να καταλαβαίνει το παιδί
ακριβώς τι θέλετε να του πείτε.
«Τρώω χωρίς βοήθεια»
Όσο μεγαλώνει το πιτσιρίκι σας, η ώρα του φαγητού γίνεται όλο και πιο «δύσκολη». Καθώς εσείς
προσπαθείτε να το ταΐσετε, εκείνο προτιμά να βάζει
τα χεράκια του στην κρέμα για να καταλήξουν στη
συνέχεια στο στόμα του. Μια ακόμα «πρωτιά» των
δύο ετών είναι η απόφασή του να τρέφεται μόνο
του. Μπορεί πλέον να κρατά καλά το κουτάλι, να το
γεμίζει με φαγητό και να το φέρνει στο στόμα του.
Αυτό δε σημαίνει, βέβαια, πως δε χρειάζεται την επίβλεψή σας ή ότι εσείς δε θα το ξαναταΐσετε πια.
(ευχαριστούμε θερμά την κα Έλενα Γεμελιάρη από το περιοδικό «Παιδί & Νέοι Γονείς»)
19
προτάσεις
Δερμοπαιδιατρική σειρά
A-Derma με Βρώμη Rhealba®
χωρίς
Parabens
Η A-Derma, εξειδικευμένη στη φροντίδα
του ευαίσθητου και ερεθισμένου
δέρματος, δημιούργησε μία σειρά
δερμοπαιδιατρικών προϊόντων για την
καθημερινή περιποίηση του βρεφικού
δέρματος με βάση τη Βρώμη Rhealba®.
Η Βρώμη Rhealba®, επιλεγμένη για
τις αντιερεθιστικές και καταπραϋντικές
της ιδιότητες ανάμεσα σε περισσότερες από 80 ποικιλίες, προσδίδει στα
προϊόντα A-Derma άριστη ανεκτικότητα και μέγιστη αποτελεσματικότητα.
Η σειρά περιλαμβάνει:
ñGel Douceur: Υγιεινή για πρόσωπο, σώμα, μαλλιά
ñFluide Douceur: Υγιεινή χωρίς νερό
ñMousse D’ Eau Douceur: Υγιεινή χωρίς νερό, σε μορφή αφρού
ñCrème Cocon: Κρέμα ενυδατικής φροντίδας, ιδανική για μασάζ
ñEryase: Κρέμα για την αλλαγή της πάνας
ñShampooing Croutes De Lait: Σαμπουάν κατά της νινίδας
ñCrème Solaire SPF50+ και Spray Solaire SPF30: Κρέμες αντιηλιακής προστασίας
Δερμοπαιδιατρικός χάρτης ασφάλειας A-Derma
ñΕπιλεγμένα δραστικά συστατικά για παιδιατρική χρήση
ñΒρώμη Rhealba® προερχόμενη από την τεχνογνωσία Phytofilière της Pierre Fabre
ñΚλινικές μελέτες σε βρέφη υπό συστηματικό παιδιατρικό και δερματολογικό έλεγχο
ñΑπαραβίαστες, ανακυκλώσιμες συσκευασίες
Νέο LIPIKAR BAUME AP
Το 1ο μαλακτικό γαλάκτωμα με 24ωρη δράση κατά
του κνησμού. Με νέα υφή για γρήγορη απορρόφηση.
ΠΙΟ ΔΥΝΑΤΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΝΗΣΜΟ
Αναδομεί το υδρολιπιδικό φιλμ του δέρματος χάρη σε ένα
συνδυασμό ενεργών συστατικών αποδεδειγμένης αξίας:
ñ Βούτυρο Καριτέ (20%)
ñ Γλυκερίνη
ñ Έλαιο κανόλα
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
Εξουδετερώνει με διάρκεια τον μηχανισμό του κνησμού,
χάρη στην προσθήκη ενός νέου ενεργού συστατικού:
ñ Νιασιναμίδη σε υψηλή συγκέντρωση
ΥΦΗ «ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ» ΓΙΑ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗ ΑΝΕΣΗ
Ένα αποκλειστικό πολυμερές επιτρέπει για πρώτη φορά την
συγκέντρωση τόσων στοιχείων που επαναφέρουν τα λιπίδια
στο δέρμα σε μια υφή γρήγορης διείσδυσης.
ñ Μη λιπαρή, μη κολλώδης υφή
Συσκευασία: 200ml / 400ml
προτάσεις
Frezyderm Baby Line
Απαλή και ασφαλής φροντίδα για την
καθημερινή περιποίηση των μικρών μας φίλων!
Η ολοκληρωμένη βρεφική σειρά της Frezyderm, δερμοκαλλυντικά προϊόντα
περιποίησης, καθαρισμού και ειδικής φροντίδας, που σέβονται τη φυσιολογία
της βρεφικής επιδερμίδας, περιέχουν ασφαλείς και αποτελεσματικές πρώτες
ύλες φαρμακευτικής καθαρότητας και είναι δερματολογικά και οφθαλμολογικά
ελεγμένα. Τα κύρια συστατικά της είναι το χαμομήλι, με άριστες καταπραϋντικές
και αντιερεθιστικές ιδιότητες, και το σιτάρι, με πρωτεΐνες γνωστές για τη
μαλακτική και ενυδατική τους δράση, ενώ δεν περιέχει καθόλου συντηρητικά
Parabens.
Baby Cream 125ml
Απαλή, αδιάβροχη, ενυδατική κρέμα
καθημερινής περιποίησης για την τρυφερή επιδερμίδα των βρεφών και των
παιδιών. Παρέχει απόλυτη προστασία
και ασφάλεια, καθώς δρα αντιφλογιστικά, καταπραΰνει, δεν επιτρέπει
την ανάπτυξη των μικροοργανισμών,
αναπλάθει το δέρμα και επουλώνει
τους μικροτραυματισμούς.
Baby Shampoo 200ml
Απαλό σαμπουάν για το καθημερινό
λούσιμο των βρεφών και των παιδιών, με συστατικά που προσφέρουν
καθαρισμό, περιποίηση και αντιερεθιστική προστασία. Παράλληλα, δεν
τσούζει στα μάτια, καθώς περιέχει ph
7,1, το οποίο είναι συμβατό με αυτό
του δακρυικού υγρού.
Baby Bath 200ml
Απαλό αφρόλουτρο για το καθημερινό μπάνιο και την περιποίηση των
βρεφών και των παιδιών. Έχει αντιερεθιστική και μαλακτική δράση, συμβάλλοντας στην ενίσχυση του υδρολιπιδικού μανδύα και στην αναλίπανση της επιδερμίδας. Με ουδέτερο ph.
Baby Cologne 150ml
Βρεφική κολώνια για την καθημερινή περιποίηση και τον αρωματισμό
της βρεφικής επιδερμίδας.
ΕΙΔΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ:
H Frezyderm προσφέρει, για περιορισμένο αριθμό
τεμαχίων, τα πιο δημοφιλή προϊόντα της σειράς Baby Line
(Baby Cream 50ml, Baby Shampoo 200ml, Baby Bath
200ml) σε ειδική κασετίνα δώρου.
προτάσεις
Mustela Bébé
Σε ένα μήνα; Σε 15 ημέρες; Άμεσα!!!
Ετοιμαστείτε για το πιο σημαντικό ραντεβού της ζωής
σας το συντομότερο δυνατόν! Φτιάξτε τη βαλίτσα σας
για το μαιευτήριο, που εκτός από τα απαραίτητα για
εσάς, θα περιλαμβάνει οπωσδήποτε και τα προϊόντα
περιποίησης του μωρού σας!
Η σειρά Mustela Bébé είναι κοντά σας και σας
προσφέρει μια ολοκληρωμένη σειρά υγιεινής και
φροντίδας, ειδικά σχεδιασμένη για νεογνά και βρέφη.
Όλα τα προϊόντα της σειράς είναι υποαλλεργικά, έχουν
σχεδιασθεί σε συνεργασία με επαγγελματίες υγείας και
εγγυώνται υψηλή ανοχή και βέλτιστη ασφάλεια.
Mustela Bébé Lait de Toilette
Για ένα απόλυτα καθαρό προσωπάκι ή για
την περιοχή της πάνας οποιαδήποτε στιγμή
της ημέρας. Καθαρίζει απαλά με μια μόνο
κίνηση, χωρίς να χρειάζεται ξέπλυμα με νερό.
Physiobébé
Διάλυμα καθαρισμού χωρίς τη χρήση
νερού. Χαρίζει δροσιά και φρεσκάδα.
Crème pour le Change
Κρέμα πρόληψης και αντιμετώπισης των
ερεθισμών μετά από κάθε αλλαγή πάνας.
Dermo Nettoyant
Απαλό καθαριστικό gel, ιδανικό για την
καθημερινή υγιεινή του βρέφους από τη
στιγμή της γέννησης.
Hydra Bébé
Ενυδατική κρέμα προσώπου και γαλάκτωμα
σώματος για μετά το μπάνιο. Προστατεύουν και
ενυδατώνουν το ανώριμο δέρμα του μωρού.
Προϊόντα βρεφικής και νηπιακής διατροφής
Από το 1896 η Nutricia έχει δημιουργήσει μία μακρά παράδοση στην ανάπτυξη προϊόντων για κάθε
βρεφική ανάγκη, σε κάθε γωνιά του κόσμου.
Αυτό οφείλεται στη στενή και συνεχή επαφή της
εξειδικευμένης ομάδας των επιστημόνων και διατροφολόγων της εταιρείας με τον ιατρικό κόσμο,
καθώς και στις κλινικές και επιστημονικές έρευνες
που διεξάγει προκειμένου να προτείνει μία ολοκληρωμένη σειρά προϊόντων που να ανταποκρίνονται πλήρως στις απαιτήσεις της σύγχρονης βρεφικής και νηπιακής διατροφής.
Ως πρωτοπόρος στην επιστημονική διατροφή,
αναπτύσσει συνεχώς προϊόντα που περιέχουν τα
απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για τις διατροφικές ανάγκες των βρεφών και των νηπίων σε κάθε
στάδιο ανάπτυξής τους, έτσι ώστε να βρίσκεται πάντοτε ένα βήμα μπροστά.
Nutricia Βρεφικές Κρέμες
Βρεφικές κρέμες με γάλα δεύτερης βρεφικής ηλικίας
και το μόνο εγκεκριμένο από την Ευρωπαϊκή
Ένωση μίγμα πρεβιοτικών που συμβάλλουν έτσι
στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Nutricia Frutapura
Έτοιμες φρουτόκρεμες για παιδιά ηλικίας 6-36
μηνών, από 100% αγνά φρούτα χωρίς προσθήκη
ζάχαρης, χωρίς συντηρητικά.
Nutricia Biskotti
Τα μόνα βρεφικά μπισκότα κατάλληλα από τον
6ο μήνα, με 6 δημητριακά, βιταμίνες, σίδηρο και
ασβέστιο.
προτάσεις
Otrisalin®
Μία μοναδική μέθοδος που ανακουφίζει
το μωρό σας από την ρινική συμφόρηση
1. Ρευστοποίηση της ρινικής βλέννας
Χρήση ισότονου αλατούχου διαλύματος για τη
ρευστοποίηση των ρινικών εκκρίσεων
Αμπούλες μίας χρήσης Otrisalin 5ml: 0-1 έτους
(περιέχουν ενυδατικό παράγοντα για να διατηρείται
υγρός ο ρινικός βλεννογόνος)
Δοσομετρικό σπρέι Otrisalin 15ml: >1 έτους
2. Αφαίρεση της ρινικής βλέννας
Η συσκευή ρινικής απόφραξης είναι ο ασφαλής,
αποτελεσματικός τρόπος για την απομάκρυνση
των ρινικών εκκρίσεων από τη μύτη χάρη στο
εργονομικό της σχήμα.
Τα ανταλλακτικά μαλακά ακροφύσιa Otrisalin
εξασφαλίζουν καλή υγιεινή.
3. Χαρίστε στο μωρό σας
ελεύθερη αναπνοή
Χάρη στο σύστημα Otrisalin το μωρό σας
μπορεί να αναπνέει ελεύθερα με αποτέλεσμα
τη διευκόλυνσή του στο φαγητό και τον ύπνο.
Φαρμακεία - Μέλη του Δικτύου Αdvance
AΘΗΝΑ ΚΕΝΤΡΟ:
Αντωνάκου-Πανταζόπουλος O.E. l Λάμπρου Ι. &
ΣΙΑ Ο.Ε. l Πινότση Υπακοή & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΑΓ. ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ: Ματζάκου-Καραστατήρη Αναστασία
ΑΙΓΑΛΕΩ: Μαύρου Ασημίνα & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΑΛΙΜΟΣ: Μαχαιράς Εμμανουήλ l Προυντζοπούλου
- Παππά Αρτ. & Προυντζοπούλου Παν. Ο.Ε.
ΑΝΟΙΞΗ: Πασχαλίδης Άρης
ΑΝΩ ΓΛΥΦΑΔΑ: Κάτρης Ηλίας
ΑΝΩ ΙΛΙΣΙΑ: Γκάρα Ευδοξία
ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ: Καρακώστα Μαρία l
Σακελλαρίου Αγαμέμνονας
ΒΑΡΗ: Αναγνωστάκη Μαρία l Πατέλλη Ουρανία
ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ: Γιαννάτου Τερέζα & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΒΥΡΩΝΑΣ: Γερασιμόπουλος Ηλίας
ΓΛΥΦΑΔΑ: Παπαδοπούλου Τατιάνα & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΕΛΛΗΝΙΚΟ: Ασίκης Αθανάσιος
ΖΩΓΡΑΦΟΥ: Καρασμάνης Αντώνιος
ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ: Κακαγιάννης Στυλιανός & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΙΛΙΣΙΑ: Ασημακόπουλος Ν. - Φυτίλης Φ. Ο.Ε.
ΚΑΛΛΙΘΕΑ: Βλασσόπουλος Ν. - Πηνιού Δ. & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΚΑΛΟΓΡΕΖΑ: Ακιανίδου Ευτυχία
ΚΗΦΙΣΙΑ: Σεμπέκος - Παπαδημητρόπουλος Ο.Ε.
ΚΟΛΩΝΑΚΙ: Kαλύβα Βασιλική
ΚΟΛΩΝΟΣ: Κωνσταντοπούλου Θ. - Πούλης Α. Ο.Ε.
ΜΑΡΟΥΣΙ: Κανατίδου Όλγα & ΣΙΑ Ο.Ε. l
Κάτσαρης Νίκος & ΣΙΑ Ε.Ε. l Λιόλιου Μαλβίνα
ΜΕΛΙΣΣΙΑ: Καρδιακίδου Μαριάννα
ΜΟΣΧΑΤΟ: Καβάλλη Α. Μαρία
Ν. ΙΩΝΙΑ: Πιτσέλης Ζήσης
Ν. ΚΟΣΜΟΣ: Μιγάδη Ειρήνη
Ν. ΠΕΡΑΜΟΣ: Χατζόπουλος Γεώργιος
Ν. ΣΜΥΡΝΗ: Γκιζάνη Κλεοπάτρα l
Μώρος Ν. Δημήτριος & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΠΑΓΚΡΑΤΙ: Ζαννάκης Νικόλαος & ΣΙΑ Ε.Ε. l
Kόντου Σοφία
Π. ΦΑΛΗΡΟ: Αγγελίδης Νικόλαος & ΣΙΑ Ο.Ε. l
Θεολόγου Σ. - Θεολόγου Μ. & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΠΑΤΗΣΙΑ: Γιαννίτσης Πέτρος & ΣΙΑ Ο.Ε. l
Κασαρτζίδη Ιωαν. Πηνελόπη
ΠΟΛΥΓΩΝΟ: Παπλωματά-Μπατάνα Ευφροσύνη
ΦΙΛΟΘΕΗ: Σπανούδη Σ. & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΧΑΪΔΑΡΙ: Σακόπουλος Θεόδωρος
ΧΑΛΑΝΔΡΙ: Σ.Φ. Σωτηροπούλου Σ. - Μακρή Β. Ο.Ε.
ΠΕΙΡΑΙΑΣ: Θεοφάνους Παναγιώτης l
Τζαρατζούρη Μαρία
ΑΓ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΟΚΡΙΔΟΣ:
Αστερίου Αστέριος
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ: Μανδηλά Ναυσικά & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΑΡΓΟΣ: Κόλιας Κων/νος - Κόλια Χριστίνα & ΣΙΑ
Ο.Ε. l Λεονάρδος Βλάσης & Γιώργος Ο.Ε.
ΑΡΓΟΣ ΟΡΕΣΤΙΚΟ: Γκούζγκος Γεώργιος
ΑΡΙΔΑΙΑ: Αγοραστού Γ. Χριστίνα & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΑΡΤΑ: Σερέτη Κ. Αποστολία
ΒΕΛΟ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ: Παπακυριάκος Αννίβας & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΒΟΛΟΣ: Βλιώρα Σωτηρία l Ρούσσου Εριφύλη l
Τσαρνάς Κωνσταντίνος
ΔΟΜΟΚΟΣ: Γκαραγκάνη - Δρίζου Ελ. & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΔΡΑΜΑ: Ανθόπουλος Στέφανος
ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ: Κοντός Ιωάννης
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
ΚΕΝΤΡΟ: Γκούβα - Περάκη Καλλιόπη l
Μαντζάρη Στυλιανή l Ρωσσάκη Χριστίνα l
Σ.Φ. Ρούσσου Ε. - Παραγιούτσικος Ι. & Κ. Ο.Ε.
ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ: Σταματουλάκης Εμμανουήλ
ΕΛΕΥΘΕΡΙΟ ΚΟΡΔΕΛΙΟ: Πρωτοφανούση Βασιλική
ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ: Καψίδου Θεοδώρα
ΚΗΦΙΣΙΑ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ: Πλιάκου Αλεξάνδρα
ΝΕΑΠΟΛΗ: Μαγιόπουλος Β. Χρυσόστομος
ΠΕΡΑΙΑ: Κουλούρη-Kουτσούλα Δωροθέα
ΠΛΑΓΙΑΡΙ: Μαυρομάτη Ανδρομάχη
ΠΥΛΑΙΑ: Καραγιάννη Α. & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΣΙΝΔΟΣ: Παντελίδης Χαράλαμπος
ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟ: Ματάνα Γιολάντα & ΣΙΑ Ο.Ε. l
Μπάτου-Πετρίδου Ζωή
ΘΗΒΑ: Ζήκας Σεραφείμ & ΣΙΑ Ο.Ε. l
Στ. Παυλογιαννοπούλου - Χρ. Λουκίδου-Ζήκα
ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ: Αρώνη Δέσποινα & ΣΙΑ Ο.Ε. l
Παπαδάκης Χαράλαμπος
ΙΣΤΙΑΙΑ: Κούκης Γεώργιος
ΙΩΑΝΝΙΝΑ: Θεοδωρακοπούλου Βίκυ & ΣΙΑ Ο.Ε. l
Μούλια Μαρία l Παπαηλία Άρτεμις
ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΕΙΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ: Κυριακού Αγλαΐα
ΚΑΛΥΜΝΟΣ: Πατέλλη Καλλιόπη & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΚΑΡΔΙΤΣΑ: Οικονόμου Ελένη & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΚΑΤΕΡΙΝΗ: Ταγάρα Αναστασία & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΚΕΡΚΥΡΑ: Έρτσος Χρήστος
ΚIATO: Χατούπης Νικόλαος & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΚΟΝΙΤΣΑ: Κυρίτση-Βεκιάρη Ουρανία & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΚΡΑΝΙΔΙ: Οικονόμου - Φασιλής - Σερέτη
ΚΩΣ: Σταματιάδου Κωνσταντίνα
ΛΑΜΙΑ: Στέφος Σπυρίδων
ΛΑΡΙΣΑ: Ανθοπούλου Αθηνά l Βλαχοστέργιος
Ιωάννης l Παπατόλια Εύη
ΜΟΥΔΑΝΙΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ: Ιωαννίδης Καλλίας
& ΣΙΑ Ο.Ε. l Μαργαριτίδης Μιχάλης
ΜΥΤΙΛΗΝΗ: Λαμπούσης Βασίλειος & ΣΙΑ Ε.Ε. l
Ουζουνέλη Μελπομένη & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΝΑΥΠΛΙΟ: Κατσουλάκου Αριστέα
ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟ: Κοντογιάννη Αμαλία
ΠΑΤΡΑ: Ζεϊμπέκη - Πελεκούδα Αφροδίτη
ΡΕΘΥΜΝΟ: Κούνουπας Ιωάννης & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΡΟΔΟΣ: Αλαβέρα Ειρήνη l Βογιατζή Μαρία
ΣΕΡΡΕΣ: Αρναούτογλου Δημήτριος l Ορδούδη Βαΐα
ΣΙΦΝΟΣ: Φωτιάδης Ιωακείμ
ΣΥΡΟΣ: Ανδριωτάκη Φλώρα l Πιτσικάκη Μαριάνθη
ΤΡΙΚΑΛΑ: Γούλας Μίλτος l Σχοινάς Δημήτρης l
Χιώτη Ελένη & ΣΙΑ Ο.Ε.
ΤΡΙΠΟΛΗ: Ρέλλια - Τεριακή Ελένη
ΦΑΡΣΑΛΑ: Γεωργόπουλος - Κουκουφλής - Κοντονίκας - Κουκουφλή
ΦΙΛΙΑΤΕΣ: Φραγκίσκου Χαρίκλεια

Download Report