N.Y. 80:Layout 1 7/24/13 7:04 PM Page 1 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ- Περιεχόµενα 4 ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ Παρέµβαση σε παιδιάτρους της ΣΤΗΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ Θ. ΡΟΖΕΝΜΠΕΡΓΚ 5 ΠΟΛΥΕΠΙΠΕ∆ΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΠΕΡΙΟ∆Ο EιρήνηΣΤΗ Αγαπηδάκη, ΧριστίναΤΗΝ ∆ηµητρακάκη, ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Γιάννης Τούντας Χ. ΧΑΤΖΗΧΡΗΣΤΟΥ Κέντρο Μελετών ΕΚΠΑ Γεράσιµος Στέλιος Χριστογιώργος 6 Η Κολαϊτης, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ Παιδοψυχιατρική Κλινική, Ιατρική Σχολή ΑθηΤΟΥ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ ΤΗΣ Ο∆ΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ Η κατάθλιψη είναι µια συχνή και σοΓ. ΒΟΥΓΙΟΥΚΛΑΚΗΣ βαρή διαταραχή η οποία «προτιµά» τις7γυναίκες έχει σοβαρές ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗκαι ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΑΚΚΑΣ συνέπειες στη ζωή και τη λειτουργικότητα της µητέρας, αλλά καιΠ.του παιδιού της. Σύµµαχοι υγείας σχετικά µε τον έγκαιρο εντοπισµό και την παΗ «κατάθλιψη της µητέρας» (maternal depresραποµπή των µητέρων µε κατάθλιψη. sion) είναι ένας όρος που χρησιµοποιείται για ναπαρούσα περιγράψει την κατάθλιψη εκδηλώνεται Η οικονοµική κρίσηπου που βιώνει η χώρα µας έχει ως συνέπεια ολοένα και µεγαλύΠρόκειται για ηµι-πειραµατική µελέτη µη ισοδύσε µητέρες µε µικρά παιδιά (Chaudron et al., τερα ποσοστά του ελληνικού πληθυσµού, και ιδιαίτερα οι λεγόµενες ευπαθείς οµάδες πληναµων οµάδων µε µετρήσεις πριν και µετά την 2004) και έχει απασχολήσει την παγκόσµια επιθυσµού, να βιώνουν τον αποκλεισµό ή να δυσκολεύονται πρόσβαση παρέµβαση να (nonαποκτήσουν equivalent control groupστις deστηµονική κοινότητα, λόγω των πολλαπλών αρδηµόσιες υπηρεσίες υγείας. Επίσης,2009). οι δηµόσιεςsign υπηρεσίες µε µειωµένους οικονοµι[NCGD]υγείας pretest-posttest). Το δείγµα απονητικών της επιπτώσεων (Goodman, τέλεσαν 43 ιδιώτες παιδίατροι, οι οποίοι κούς πόρους και µε σοβαρές ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναµικό, καλούνται να ανταπεξέλθουν επιλέχθη καν συµπτωµατικά. Συγκεκριµένα, επιδρά στη γνωστική, κοινωνική, στην διαρκώς αυξανόµενη ζήτηση για παροχή υγειονοµικής περίθαλψης, µε αποτέλεσµα πολσυµπεριφορική και νευροφυσιολογική ανάλές φορές να αδυνατούν να ανταποκριθούν στις αρµοδιότητες τους. Για τη διεξαγωγή της έρευνας χρησιµοποιήθηπτυξη των βρεφών, δηµιουργώντας ένα αρνη- επιτυχώς καν τα εξής ψυχοµετρικά εργαλεία: 1) ερωτητικό περιβάλλον ανάπτυξης. Επιπλέον, έχει δηµογραφικών 2) µε το συνδεθεί και µε την πρόωρη θη- τουµατολόγιο Για τους παραπάνω λόγους,διακοπή η Ιατρικήτου Σχολή Πανεπιστηµίου Αθηνών, σεστοιχείων, συνεργασία ερωτηµατολόγιο για την κατάθλιψη στις µητέλασµού, ενώ επιδρά αρνητικά στην εφαρµογή τα Τµήµατα Οδοντιατρικής, Φαρµακευτικής, Νοσηλευτικής και Ψυχολογίας του ΕΚΠΑ, συρες της Leiferman (Leiferman, 2008), το οποίο προληπτικών µέτρων ασφαλείας και τη χρήση νεπικουρούµενοι προσφάτως και από τη Σχολή Επαγγελµάτων Υγείας και ΤΕΙ αξιολογεί τις µεταβλητές τουΠρόνοιας Μοντέλουτου Πεποιπαιδιατρικών υπηρεσιών υγείας (Olson et al., Αθηνών, θήσεων γιαφροντίδας την Υγεία: «ΣΥΜΜΑΧΟΙ ΥΓΕΙΑΣ». 2003). υλοποιεί το πρόγραµµα ιατρο-ψυχο-κοινωνικής Το Πρόγραµµα έχει ως στόχο την εθελοντική µη-κερδοσκοπική προσφορά ιατρικής, οδον• υποκειµενική ευθύνη ανίχνευσης της κατάΜία από τιςφαρµακευτικής κύριες κατηγορίες τιατρικής, και επαγγελµατιών ψυχοκοινωνικής φροντίδας σε άπορους, ανασφάλιστους και θλιψης, • υποκειµενική ευθύνη παρακολούθηυγείας της ΠΦΥ που εµπλέκονται στη διαχείάλλες ευπαθείς οµάδες πληθυσµού Αττικής, απόγια µέλη σης, • ευνοϊκές στάσεις την∆ΕΠ, ψυχικήεπιστηυγεία, ριση της κατάθλιψης στις του µητέρες είναι καιτου οι λεκανοπεδίου µονικούς και τακτικής από προπτυχιακούς και µεταπτυχιακούς φοιτητές. Οι ΣΥΜ• υποκειµενικός αντίκτυπος της κατάθλιψης παιδίατροι.συνεργάτες, O παιδίατροςκαθώς λόγω της ιατηςκαι µητερας, • αυτό-αποτελεσµατικότητα τρικής εξέτασης παιδιού, βρίσκεται σε πλεΜΑΧΟΙ ΥΓΕΙΑΣ του θα παρέχουν εθελοντική εργασία θα προσφέρουν δωρεάν αγαθά του και παιδιά- τρου στην ανίχνευση και παραποµπή ονεκτική θέση για να παρέχει έγκαιρο υπηρεσίες, σε συνεργασία µε τους επίσηµους φορείς για την ενίσχυση δηµόσιων υπηρεσιών της καταθλιψης στις µητέρες, • πρακτικές διαεντοπισµό και παραποµπή των µητέρων µε κα(π.χ. δηµοτικά πολυιατρεία, πρόγραµµα «βοήθεια στο σπίτι», κ.ά.). & παραποµπή), καθώς και χείρισης (ανίχνευση τάθλιψη. Μελέτες που διερευνούν το ζήτηµα της ανίχνευσης της κατάθλιψης της µητέρας, 3) κλίµακα γνώσεων των καταθλιπτικών συµ- πτωµάτων. δείχνουν ότι τα έχουν κυριότερα εµπόδιαπρογραµµατικές για την ελΜέχρι σήµερα υπογραφεί συµφωνίες και έχουν ξεκινήσει οι δράσεις λιπή εθελοντών ανίχνευση της κατάθλιψης της µητέρας των στους ∆ήµους Αθηναίων, Αµαρουσίου και στο Κοινωνικό Ιατρείο του ΙατριΗ παρέµβαση περιελάµβανε εκπαιδευτικό υλικό από τον παιδίατρο συνίστανται στα εξής: οι παικού Συλλόγου Αθηνών – Ιεράς Αρχιεπισκοπής, ενώ αναµένονται οι συµφωνίες µε τους ∆ήτο οποίο αναπτύχθηκε βάσει του Μοντέλου Πεδίατροι δε θεωρούν ότι η ανίχνευση της κατάµους Κορυδαλλού, Ζωγράφου και Αγίων Αναργύρων – Καµατερού. ποιθήσεων για την Υγεία και περιλάµβανε µεθλιψης της µητέρας αποτελεί δική τους ευθύνη, ταξύ άλλων, την εκπαίδευση στη χορήγηση του ενώ ακόµη και αν το αναγνωρίζουν, δεν εφαρεργαλείουΥΓΕΙΑΣ, ανίχνευσης της κατάθλιµόζουν πρακτικές ανίχνευσης και αντιµετώπιΤην οργάνωση των προσφερόµενων υπηρεσιώνσύντοµου των ΣΥΜΜΑΧΩΝ έχει αναλάβει το ψης Patient Health Questionnaire-2 [PHQ-2]. σης, λόγω ελλιπούς εκπαίδευσης (Chaudron et Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας του Εργαστηρίου Υγιεινής, Επιδηµιολογίας και Ιατρικής Σε ότι αφορά στα αποτελέσµατα της µελέτης, η al., 2007). Στατιστικής, το οποίο αποτελεί συνεργαζόµενο κέντρο τουµεταξύ Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας σύγκριση των οµάδων παρέµβασης και και κέντρο ΚΕΕΛΠΝΟ. ελέγχου µετά την παρέ µβαση, έδειξε ότι η Σκοπός τηςαναφοράς παρούσας του µελέτης ήταν η διεξαοµάδα παρέµβασης παρουσίασε βελτιωµένες γωγή και αξιολόγηση παρέµβασης δευτερογεστάσεις σε σχέση µε την οµάδα ελέγχου στην νούς πρόληψης σε παιδιάτρους της Αττικής, µε Γιάννης Τούντας υποκειµενική ευθύνη καθώς και στην αίσθηση στόχο: την αύξηση των γνώσεων και της αυτόΠρόεδρος Επιστηµονικής Επιτροπής «ΣΥΜΜΑΧΟΙ ΥΓΕΙΑΣ» αυτό-αποτελεσµατικότητας για εφαρµογή πρααποτελεσµατικότητάς τους, καθώς και την αλΚαθηγητής κτικώνΚοινωνικής ανίχνευσης και και Προληπτικής παραποµπής.Ιατρικής Επίσης, λαγή των στάσεων και των πεποιθήσεών τους, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ # άλλαξε η υποκειµενική αντίληψη για τον αντί8 ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟ ΙΑΤΡΕΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ κτυπο που έχει η κατάθλιψη της µητέρας, των ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ – ΤΡΟΠΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ παιδιάτρων της οµάδας παρέµβασης σε σχέση Ι. ΓΚΙΟΖΟΣ & Κ. ΣΥΡΙΓΟΣ µε την οµάδα ελέγχου, σε στατιστικά σηµαντικό βαθµό. 9 ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ. ΤΟ ΠΡΩΤΟ «ΠΡΑΣΙΝΟ» ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ Επιπλέον, τα αποτελέσµατα από τη σύγκριση ΤΗΣτων ΧΩΡΑΣ ΜΑΣ µεταξύ µετρήσεων πριν και µετά την παΓ. ΜΠΕΖΟΣ ρέµβαση για την οµάδα παρέµβασης, έδειξαν ότι άλλαξε σε στατιστικά σηµαντικό βαθµό η αί10 αυτό-αποτελεσµατικότητας Ο ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ σθηση για την εφαρµογή πρακτικώνΠΟΥ ανίχνευσης και παραΚΑΙ ΤΑ ∆ΙΛΗΜΜΑΤΑ ΠΡΟΚΥΠΤΟΥΝ ποµπής αλλά και η υποκειµενική αντίληψη για Ι. ΝΙΚΟΛΟΥΤΣΟΥ τον αντίκτυπο που έχει η κατάθλιψη της µητέρας. 11 ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ - Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ Ο∆ΟΝΤΙΑΤΡΟΥ ΣΤΗ ∆ΙΑΚΟΠΗ Όπως φαίνεται και από τα αποτελέσµατα, η παΘ. ΣΚΟΥΡΑ ρέµβαση είχε θετική επίδραση στη βελτίωση των στάσεων, των γνώσεων, των πεποιθήσεων 12αυτό-αποτελεσµατικότητας ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ και της των παιδιάτρων της οµάδας παρέµβασης, σε ότι αφορά στην13 ανίχνευση & παραποµπή της κατάθλιψης ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ στις µητέρες. 14 ΝΕΕΣφάνηκε ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ Ειδικότερα, ότι όσο χαµηλότερα είναι τα σκορ σε αυτούς τους παράγοντες τόσο λιγότερες πιθανότητες υπάρχουν να εφαρµόσει 15 ΠΡΟΣΕΧΗ ΣΥΝΕ∆ΡΙΑ ο παιδίατρος πρακτικές διαχείρισης της κατάθλιψης και αντίστροφα. ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ NEA YΓEIA Η εφαρµογή συστηµατικών εκπαιδευτικών παρεµβάσεων σε παιδιάτρους, θα µπορούσε να Αλεξανδρουπόλεως 25, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 - 7482015, fax: 210 - 7485872, e-mail:chsr@med.uoa.gr website:www.neahygeia.gr Γραµµατεία Σύνταξ ης: Χ. ∆ηµητρακάκη, Η. Σχορετσανίτη, Χ. Βλαχοπούλου, Φ. Φιλιππίδης, Κ. Γιαννοπούλου Εκδότης: Χριστίνα ∆ηµητρακάκη Ιδιοκτήτης: Χριστίνα ∆ηµητρακάκη, Παραγωγή - Εκτύπωση: Άρτιον Γραφικές Τέχνες AEE N.Y. 80:Layout 1 7/24/13 7:04 PM Page 2 ΣΥΜΜΑΧΟΙ ΥΓΕΙΑΣ Για µια Εκπαίδευση στην Αποτελεσµατική Ανθρωπιστική Ιατρική Θεόφιλος Ρόζενµπεργκ Αναπληρωτής Καθηγητής Χειρουργικής Είναι σε όλους µας γνωστή η ζοφερή πραγµατικότητα αύξησης του αριθµού των ανασφάλιστων Ελλήνων, των ανθρώπων που δεν έχουν πρόσβαση στο σύστηµα υγείας, των σοβαρών περιορισµών στην φαρµακευτική αγωγή των χρόνια πασχόντων, την ελλιπή κοινωνικοφαρµακευτική υποστήριξη των συνταξιούχων, αλλά και την υποβάθµιση των παροχών στις ευπαθείς κοινωνικές οµάδες. Το σκηνικό συµπληρώνεται µε την απαξίωση πολλών υπηρεσιών πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας υγείας και την µαζική φυγή νέων γιατρών και νοσηλευτών σε αναζήτηση επιστηµονικής και οικονοµικής καταξίωσης σε άλλες χώρες. Μέσα στο σκηνικό αυτό της προϊούσας κατάρρευσης του κρατικού συστήµατος παροχής υπηρεσιών δωρεάν υγείας, ήδη από τους πρώτους µήνες της κρίσης γίναµε µάρτυρες µιας αξιοθαύµαστης κινητοποίησης της κοινωνίας των πολιτών για παροχή συµπαράστασης στους αναξιοπαθούντες συµπολίτες. Πολλοί υποστηρίζουν ότι τα κινήµατα αυτά της εθελοντικής συµπαράστασης στις ευπαθείς οµάδες δεν µπορούν και δεν πρέπει να υποκαθιστούν την πρωταρχική ευθύνη της Πολιτείας για στήριξη των οµάδων αυτών και δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν τις κινήσεις αυτές σαν «άλλοθι» για την απραξία και την έλλειψη κρατικής µέριµνας. Όπως κι αν έχει το πράγµα, νοµίζω ότι δεν πρέπει να υποτιµήσουµε το πολύµορφο αυτό κίνηµα της αλληλεγγύης που εκδηλώνεται στην χώρα µας. Θεωρώ ότι ανάλογο του υπήρξε µόνο στις περιόδους του µεγάλου λιµού της Αθήνας το 1942 ή στα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης.Χιλιάδες συµπολίτες µας, έχουν στρατευθεί εθελοντικά σε ποικίλα σχήµατα αλληλεγγύης και υποστήριξης των αδυνάτων. Για άλλη µια φορά πρέπει να αναζητήσουµε εδώ τα βαθύτερα κοινωνικά κίνητρα, τις πανάρχαιες καταβολές και τις παραδόσεις του λαού µας που οδήγησαν σε πράξεις αλληλεγγύης και κοινωνικής προσφοράς και είναι ίσως νωρίς να καταγραφεί και να εκτιµηθεί η συλλογική αυτή προ- σπάθεια αλλά για τον κοινωνιολόγο µελετητή του µέλλοντος η µελέτη αυτή θα πρέπει να αποτελέσει µια πρόκληση. Κοντά στους παραδοσιακούς εκφραστές της κοινωνίας των πολιτών, δηλαδή των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων Αρωγής που είχαν ούτως ή άλλως ένα πρωταρχικό ρόλο σε πρωτοβουλίες κοινωνικής αλληλεγγύης, µια σειρά νέοι πρωταγωνιστές έκαναν την εµφάνιση τους. Θα πρέπει ιδιαίτερα να υπογραµµίσουµε εδώ Κινήµατα Αλληλεγγύης ∆ήµων και άλλων αυτοδιοικητικών κοινοτήτων, επαγγελµατικών και συνδικαλιστικών ενώσεων αλλά και αυτόνοµες κινήσεις πολιτών που εκφράζουν µε αυτόν τον τρόπο την ευαισθησία τους. Όµως, περισσότερο από όλα θα ήθελα να σταθώ στον εξαιρετικά εποικοδοµητικό ρόλο της Εκκλησίας. Πράγµατι από την πρώτη στιγµή οι απλοί κληρικοί στις εκκλησίες όλης της χώρας πρωτοστάτησαν στη δηµιουργία αξιοθαύµαστου δικτύου συσσιτίων για τους άπορους. Οι γιατροί και οι υγειονοµικοί δεν θα µπορούσαν να λείψουν από ένα τέτοιο κάλεσµα. Παρ’ όλα όσα αρνητικά έχει σωρεύσει στον κλάδο µας η κοινωνική και οικονοµική αλλοτρίωση, εκατοντάδες νέοι γιατροί και υγειονοµικοί στρατεύτηκαν σε σχήµατα πρωτοβουλίας για την παροχή δωρεάν υπηρεσιών υγείας σε άπορους και ανασφάλιστους. Πέρα από τα παραδοσιακά σχήµατα των αναγνωρισµένων και καταξιωµένων Μη Κυβερνητικών Οργανισµών αρωγής, µια σειρά νέες πρωτοβουλίες υγειονοµικής περίθαλψης σχηµατίστηκαν. Ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών πρωτοστάτησε στη δηµιουργία του Κοινωνικού Ιατρείου σε συνεργασία µε την Οργάνωση Αλληλεγγύης της Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Πρόκειται και εδώ για µια από τις πιο λαµπρές στιγµές του συνδικαλιστικού µας οργάνου που αποδεικνύει ότι όταν οι καιροί το απαιτούν ξέρει να στέκεται στο ύψος των περιστάσεων. Το Μητροπολιτικό Κοινωνικό Ιατρείο του Ελληνικού είναι επίσης ένα παράδειγµα αυτοοργάνωσης κάτω από την πρωτοβουλία της τοπικής αυτοδιοίκησης και συνειδητοποιηµένων πολιτών. Το Κοινωνικό Ιατρείο της Θεσσαλονίκης, 4 καρπός κινηµατικών πρωτοβουλιών της κοινωνίας των πολιτών έχει να επιδείξει αξιόλογο έργο. Πρόσφατα και η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστηµίου µας σε συνεργασία µε τις άλλες σχολές Επιστηµών Υγείας, προχώρησε σε µία ανάλογη πρωτοβουλία δηµιουργώντας µία νέα κίνηση Εθελοντικής ιατροκοινωνικής προσφοράς από µέλη ∆ΕΠ και φοιτητές. Η Κίνηση αυτή που ονοµάζεται «Σύµµαχοι Υγείας» αποτελεί την προσφορά του Πανεπιστηµίου µας στη γενική αυτή προσπάθεια και δείχνει σε ένα βαθµό την ευαισθητοποίηση διδασκόντων και φοιτητών. Ανάλογα Ιατρεία έχουν δηµιουργηθεί και λειτουργούν µε επιτυχία στα Χανιά, στην Πάτρα στην Χαλκίδα, σε πολλούς άλλους ∆ήµους της Αττικής και σε άλλες περιοχές της χώρας. Είναι φανερό ότι βρισκόµαστε µπροστά σε µία έκρηξη του φαινοµένου, µπροστά σε µία νέα ελπιδιφόρα πραγµατικότητα για τον κλάδο µας. ∆εν λείπουν όµως δυστυχώς τα παρατράγουδα στην µεγάλη αυτή κοινωνική προσπάθεια Ιατρικής αρωγής. Τόσο ο µεγάλος αριθµός πρωτοβουλιών που εκδηλώνονται όσο και ο µεγάλος αριθµός των ιατρών που συµµετέχουν σ’ αυτές, επιβάλλει τη δηµιουργία ενός κανονιστικού πλαισίου, ενός consensus καλών πρακτικών για την καλή απόδοση των προγραµµάτων αυτών και την αποφυγή των αρνητικών φαινοµένων που θα µπορούσαν να αµαυρώσουν την ακτινοβολία τους. Είναι ανάγκη να υιοθετηθεί ένας κώδικας καλών πρακτικών για την ιατρική αυτή: • Καλής ποιότητας υπηρεσίες υγείας από όλους τους φορείς. • Βοήθεια σε όλους χωρίς διακρίσεις και σεβασµός στα θεµελιώδη δικαιώµατα. • Ο γιατρός είναι πάνω απ’ όλα ΓΙΑΤΡΟΣ. • Ορθολογική χρήση εξετάσεων και φαρµάκων. • Η ψυχολογική διάσταση της ιατρικής βοήθειας. Το άρθρο βασίζεται σε οµιλία του στο 39ο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο (Μάιος 2013). N.Y. 80:Layout 1 7/24/13 7:04 PM Page 3 ΣΥΜΜΑΧΟΙ ΥΓΕΙΑΣ Πολυεπίπεδες Παρεµβάσεις στη Σχολική Κοινότητα την Περίοδο της Οικονοµικής Κρίσης Χρυσή Χατζηχρήστου Ph.D., Καθηγήτρια Σχολικής Ψυχολογίας, ∆ιευθύντρια του Μεταπτυχιακού Προγράµµατος Σχολικής Ψυχολογίας και του Κέντρου Έρευνας και Εφαρµογών Σχολικής Ψυχολογίας, Πανεπιστηµίου Αθηνών Η αντιµετώπιση της κρίσης αποτελεί αναπόσπαστο µέρος της ζωής και προϋποθέτει αποθέµατα ψυχικής ανθεκτικότητας. Το Κέντρο Έρευνας και Εφαρµογών Σχολικής Ψυχολογίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών (http://www.psych.uoa.gr/cesp), στο πλαίσιο πολυετούς προσπάθειας, µε βάση τη διεθνή εµπειρία, έχει αναπτύξει ένα πολυεπίπεδο µοντέλο εκπαίδευσης, πρόληψης και παρέµβασης που αφορά στη διαχείριση κρίσεων και την προαγωγή της ψυχικής ανθεκτικότητας και ευεξίας στη σχολική κοινότητα. Το µοντέλο αυτό περιλαµβάνει την εκπαίδευση ειδικών ψυχικής υγείας, µεταπτυχιακών φοιτητών σχολικής ψυχολογίας, στελεχών εκπαίδευσης και εκπαιδευτικών σε διαφορετικά µοντέλα διαχείρισης κρίσεων, την ανάπτυξη ενός µοντέλου προσαρµοσµένου στην ελληνική πραγµατικότητα, καθώς και παρεµβάσεις σε σχολεία σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, της γρίπης και της οικονοµικής κρίσης (Hatzichristou et al., 2011. Χατζηχρήστου (επιµ.), 2012). Βασικοί άξονες της θεωρητικής αλλά και της εφαρµοσµένης πρακτικής του συγκεκριµένου µοντέλου αποτελούν η έµφαση στη θετική ανάπτυξη και στην ενίσχυση των δυνατοτήτων των παιδιών και των εφήβων, η ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας των µελών της σχολικής κοινότητας, η εστίαση στη σχολική κοινότητα ως σύστηµα που συµπεριλαµβάνει τα άτοµα και τις µεταξύ τους σχέσεις καθώς και η έµφαση στην ανάγκη συνεχούς εκπαίδευσης και εποπτείας των σηµαντικών ενηλίκων που καλούνται να στηρίξουν τα παιδιά σε περιόδους κρίσεων (Doll, Zucker, & Brehm, 2009; Χατζηχρήστου, 2011; Χατζηχρήστου, 2011 α, β, γ. Χατζηχρήστου και συν., 2009; Χατζηχρήστου και συν., 2010). ΣΥΝ-ΦΡΟΝΤΙΖΩ» («Connecting for Caring» project) Στο πλαίσιο της συνολικής αυτής προσπάθειας εντάσσεται τα τελευταία δύο χρόνια το «ΣΥΝΦΡΟΝΤΙΖΩ» (www.connecting4caring.gr), ένα πολυεπίπεδο πρόγραµµα πρόληψης, ευαισθητοποίησης, εκπαίδευσης και παρέµβασης, το οποίο σχεδιάστηκε από το Κέντρο Έρευνας και Εφαρµογών Σχολικής Ψυχολογίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών και την Εταιρεία Σχολικής και Οικογενειακής Συµβουλευτικής και Έρευνας και υλοποιείται µε την ευγενική δωρεά του Ιδρύµατος Σταύρος Νιάρχος. Η επιστηµονική οµάδα του προγράµµατος αποτελείται από µέλη ∆ΕΠ, σχολικούς ψυχολόγους και µεταπτυχιακούς φοιτητές σχολικής ψυχολογίας. Το πρόγραµµα περιλαµβάνει πολλούς τοµείς δράσεων, µεταξύ των οποίων και προγράµµατα παρέµβασης σε σχολεία. Κατά το σχολικό έτος Ιανουάριος-Μάιος 2012 διεξήχθη το «Πρόγραµµα επιµόρφωσης εκ- παιδευτικών για την ψυχολογική στήριξη των παιδιών στην περίοδο της οικονοµικής κρίσης», «Στηρί-Ζωντας» µε τη συµµετοχή σχολείων της Αττικής και της περιφέρειας. Κατά το φετινό σχολικό έτος (2012-2013) πραγµατοποιήθηκαν στο πλαίσιο του «ΣΥΝ-ΦΡΟΝΤΙΖΩ» («Connecting for Caring») τα ακόλουθα προγράµµατα παρέµβασης: Πρόγραµµα «Ε.Μ.Ε.Ι.Σ» (2012-2013) Πρόκειται για ένα πρόγραµµα εξειδικευµένης κατάρτισης εκπαιδευτικών και παρέµβασης για την προαγωγή του θετικού κλίµατος και της ψυχικής ανθεκτικότητας στη σχολική κοινότητα. Σκοπός του είναι: (α) η ενίσχυση του θετικού κλίµατος, (β) η ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας ατόµων (εκπαιδευτικών, µαθητών) και οµάδων (τάξεων, σχολικών µονάδων), (γ) η δηµιουργία δικτύου σχολείων, (δ) η ανάδειξη καλών πρακτικών στη σχολική κοινότητα. Στο πρόγραµµα συµµετείχαν 38 σχολεία (νηπιαγωγεία, ειδικά σχολεία, δηµοτικά και γυµνάσια), 125 εκπαιδευτικοί και στελέχη εκπαίδευσηςκαθώςκαι3.200 µαθητές, οι οποίοι εφάρµοσαν καθόλη τη διάρκεια του σχολικού έτους ειδικά σχεδιασµένες δραστηριότητες που αφορούσαν σε συγκεκριµένες θεµατικές ενότητες. Το πρόγραµµα περιελάµβανε 6 σεµινάρια εξειδικευµένης κατάρτισης εκπαιδευτικών µε παροχές γνώσεων, βιωµατικές δραστηριότητες και εποπτεία. Το πρόγραµµα ολοκληρώθηκε µε την πραγµατοποίηση εκδήλωσης. Η σύνθετη αξιολόγηση του προγράµµατος κατέδειξε την ενίσχυση της οµαδικότητας και της συνεργασίας των µαθητών, την µείωση των αρνητικών συµπεριφορών τους, την καλλιέργεια δεξιοτήτων αναγνώρισης, έκφρασης συναισθηµάτων αλλά και κατανόησης της οπτικής του άλλου καθώς και την αποτελεσµατική διαχείριση του άγχους και των συγκρούσεων. ∆ιεθνές Πρόγραµµα «WeC.A.R.E.» Πιλοτική-αρχική φάση (Ιανουάριος-Ιούνιος 2013) Πρόκειται για ένα πρόγραµµα εξ’ αποστάσεως 5 επιµόρφωσης εκπαιδευτικών και παρέµβασης στην τάξη. Σκοπός είναι: η ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας και η προαγωγή του θετικού σχολικού κλίµατος, η υποστήριξη παιδιών, εκπαιδευτικών, σχολείων στις δύσκολες οικονοµικές περιόδους, η δηµιουργία διεθνούς προγράµµατος κατάρτισης εκπαιδευτικών, πρόληψης και παρέµβασης στη σχολική κοινότητα, η δηµιουργία πολιτισµικών γεφυρών που προάγουν τη διαπολιτισµική κατανόηση, συνεργασία και δράση. Το πρόγραµµα απευθύνεται: α) σε εκπαιδευτικούς σε Ελλάδα και χώρες της ελληνικής διασποράς και β) σε µαθητές δηµόσιων σχολεία της Ελλάδας, της Κύπρου και άλλων χωρών που διδάσκεται η ελληνική γλώσσα. Συµµετείχαν 84 εκπαιδευτικοί από 42 σχολεία πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης και περίπου 1.500 µαθητές από την Ελλάδα, το Ηνωµένο Βασίλειο, την Ιρλανδία, τις ΗΠΑ, το Βέλγιο. Το πρόγραµµα περιλαµβάνει: α) εξ’ αποστάσεως επιµόρφωση εκπαιδευτικών, β) παρέµβαση στην τάξη, online διαδραστικό παιχνίδι “Sailing for Caring”, κοινά project µεταξύ δύο τάξεων, ανάρτηση υλικού από την εφαρµογή στην τάξη, γ) συγχρονική εποπτεία για την εφαρµογή δραστηριοτήτων, δ) αξιολόγηση. Η αξιολόγηση κατέδειξε την αύξηση της αποτελεσµατικότητας της συνεργασίας και τη βελτίωση της οµαδικότητας και της αλληλοϋποστήριξης των µαθητών. Ακόµη κατέδειξε την ενίσχυση της δυνατότητας αναγνώρισης και έκφρασης συναισθηµάτων κατανόησης,την µείωση του ανταγωνισµού, την ενίσχυση της διαπολιτισµικής κατανόησης και την ανάδειξη των κοινών στοιχείων µεταξύ των παιδιών διαφορετικών χωρών. N.Y. 80:Layout 1 7/24/13 7:04 PM Page 4 ΣΥΜΜΑΧΟΙ ΥΓΕΙΑΣ Η Κοινωνική Προσφορά στα Πλαίσια του Εθελοντισµού της Οδοντιατρικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Αθηνών Γεώργιος Ι. Βουγιουκλάκης Καθηγητής Οδοντικής Χειρουργικής Η Οδοντιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, από την ίδρυσή της το 1911 µέχρι σήµερα, στο πλαίσιο της εκπαίδευσης των φοιτητών και ειδικότερα της κλινικής τους άσκησης, παρείχε ταυτόχρονα µια ουσιαστική κοινωνική προσφορά, µε την προσφορά υψηλού επιπέδου οδοντιατρικής περίθαλψης σε µεγάλο αριθµό ασθενών, προερχόµενων µάλιστα κυρίως από τα χαµηλά οικονοµικά στρώµατα. Έτσι, ενδεικτικά, σήµερα στο πλαίσιο της εκπαίδευσης των προπτυχιακών αλλά και των µεταπτυχιακών φοιτητών στις κλινικές της Σχολής, σε ετήσια βάση, παρέχεται οδοντιατρική φροντίδα µε συµβολικό τις περισσότερες φορές κόστος σε περίπου 4.000 ενήλικες ασθενείς και 2.000παιδιά και εφήβους. Αν δεχθούµε ότι προέκταση της κοινωνικής προσφοράς σε µεγάλο βαθµό είναι ο εθελοντισµός, και στο σηµείο αυτό η Οδοντιατρική Σχολή έχει να επιδείξει ουσιαστικό έργο. οδοντιατρικές ανάγκες παιδιών µε νοητική υστέρηση. Η εθελοντική αυτή προσφορά, συνεχίστηκε µέχρι το 2012, όπου το ίδρυµα έπαψε να λειτουργεί, µε τη δηµιουργία και τον εξοπλισµό οδοντιατρείου στους χώρους του ιδρύµατος, παρέχοντας πρόληψη αλλά και οδοντιατρική περίθαλψη στα παιδιά του ιδρύµατος. Η εθελοντική προσφορά αφορούσε στην οδοντιατρική περίθαλψη των 123 παιδιών του ιδρύµατος, καθ’ όλο το ακαδηµαϊκό έτος. Ήδη από τη 10ετία του’70,µε την Κινητή Οδοντιατρική Μονάδα (ΚΟΜ) που είχε δωρίσει η ελληνική παροικία του San Francisco, διδακτικό προσωπικό και φοιτητές της Σχολής µας, πλαισιωµένοι και από Αµερικανούς φοιτητές, παρείχαν επί σειρά ετών δωρεάν τα καλοκαίρια, οδοντιατρική φροντίδα στα παιδιά των κατασκηνώσεων του ∆ήµου Αθηναίων και του Υπουργείου Κοινωνικών Υπηρεσιών, στην περιοχή του Αγίου Ανδρέα και Νέας Μάκρης Αττικής. Το 1981, η ΚΟΜ, εθελοντικά παρείχε οδοντιατρική περίθαλψη σε 110 παιδιά του χωριού των Πλαταιών, µετά τους καταστροφικούς σεισµούς. Ειδικότερα, την τελευταία 20ετία αντιµετωπίζονται στη Σχολή ασθενείς µε ειδικές ανάγκες. Πρόκειται για περιπτώσεις όπως η οδοντιατρική περίθαλψη πασχόντων από µεσογειακή αναιµία, η θεραπεία παιδιών µε σχιστίες και κρανιοπροσωπικά σύνδροµα σε συνεργασία µε άλλες ιατρικές ειδικότητες, η οδοντιατρική αντιµετώπιση ογκολογικών ασθενών καθώς και η οδοντιατρική αντιµετώπιση ασθενών µε νοητική υστέρηση µε γενική αναισθησία και χειρουργική αντιµετώπιση στοµατο-γναθοπροσωπικών περιστατικών, στα νοσοκοµεία Ευαγγελισµός και Παίδων. Επίσης, τα επόµενα χρόνια, η µονάδα παρείχε οδοντιατρική φροντίδα σε παιδιά του Αµαλίειου και Λύρειου ορφανοτροφείου, ειδικά µάλιστα για το τελευταίο, η ΚΟΜ εγκαταστάθηκε για µεγάλο χρονικό διάστηµα στο χώρο του ορφανοτροφείου. Το 1990, µετά από τη χορηγία της εταιρείας Unilever δύο κινητών µονάδων στην Ελληνική Οδοντιατρική Οµοσπονδία, µια από τις µονάδες αυτές εγκαταστάθηκε για αρκετό χρονικό διάστηµα στο Σικιαρίδειο Ίδρυµα και κάλυψε τις Ουσιαστική εθελοντική προσφορά της Σχολής µας αποτέλεσε και η στελέχωση και παροχή οδοντιατρικών υπηρεσιών κατά τη διάρκεια των Ολυµπιακών και Παρολυµπιακών Αγώνων, στην Πολυκλινική του Ολυµπιακού Χωριού. Τριάντα µέλη ∆ΕΠ συνεπικουρούµενα µε ανάλογο αριθµό φοιτητών αντιµετώπισαν περισσότερα από 1.600 οδοντιατρικά περιστατικά που αφορούσαν τους αθλητές και τα συνοδά µέλη τους. Στη διοργάνωση επίσης των Special Olympics το 2011, η οργάνωση των οδοντιατρικών υπηρεσιών έγινε µε την εθελοντική προσφορά µελών ∆ΕΠ, προπτυχιακών και µεταπτυχιακών φοιτητών της Σχολής µας. Μια άλλη εθελοντική προσφορά, είναι η συνεργασία της µονάδας Ιατροδικαστικής του Στόµατος που λειτουργεί στην Οδοντιατρική Σχολή, σε εθελοντική βάση, µε την ελληνική και διεθνή Αστυνοµία καθώς και µε Πρεσβείες διαφόρων χωρών, συµβάλλοντας στην ταυτοποίηση στοιχείων αγνώστων θυµάτων. 6 Τέλος, στο πλαίσιο του µαθήµατος της Γηροδοντιατρικής, µέλη ∆ΕΠ και φοιτητές παρείχαν συµβουλευτική οδοντιατρική φροντίδα στο ΚΑ ΠΗ του ∆ήµου Ζωγράφου. Ακόµη, σε τακτά χρονικά διαστήµατα σχολεία επισκέπτονται τη Σχολή µας ή µέλη ∆ΕΠ επισκέπτονται σχολεία, προκειµένου να ενηµερώσουν µαθητές και δασκάλους σε θέµατα αγωγής στοµατικής υγείας και προκειµένου να προβούν στη διδασκαλία στοµατικής υγιεινής ή και στην καταγραφή των οδοντιατρικών τους αναγκών. Στο πλαίσιο του προγράµµατος εθελοντικής προσφοράς «Σύµµαχοι Υγείας», η Οδοντιατρική Σχολή µε τη συνεχή διαχρονική προσφορά κοινωνικού έργου και πολλές φορές, σε εθελοντική βάση µε τη συµµετοχή των µελών ∆ΕΠ, των προπτυχιακών και µεταπτυχιακών φοιτητών αλλά και οποιουδήποτε άλλου συνεργάτη, µπορεί να αναλάβει πολλαπλές δράσεις στο πλαίσιο της οδοντιατρικής φροντίδας. Πρωτίστως, καθίσταται σηµαντική προτεραιότητα η ενηµέρωση σε παιδικούς σταθµούς, δηµοτικά σχολεία αλλά και κέντρα ενηλίκων σε θέµατα αγωγής στοµατικής υγείας. Πιο συγκεκριµένα, µπορεί να πραγµατοποιηθεί η ενηµέρωση για τη σηµασία της στοµατικής υγιεινής στην καλή διατήρηση των δοντιών αλλά και στη συνολική υγεία του ατόµου, ώστε να ευαισθητοποιηθούν τα µικρά παιδιά αλλά και οι ενήλικες στην αρχή της πρόληψης ως την καλύτερη θεραπεία, ειδικά στην εποχή της κρίσης που ζούµε. Η οδοντιατρική είναι πρωτοπόρος στο χώρο των ιατρικών επιστηµών στην πρόληψη της τερηδόνας και της περιοδοντικής νόσου που σχεδόν ενδηµούν στις σύγχρονες κοινωνίες. Τα στοιχεία περιλαµβάνονται στην οµιλία της Καθηγήτριας κας Ευαγγελίας Παπαγιαννούλη, που έγινε στο πλαίσιο του εορτασµού των 100 χρόνων από την ίδρυση της Οδοντιατρικής Σχολής, στην Αίθουσα Τελετών του Πανεπιστηµίου, στις 24 Νοεµβρίου 2012. N.Y. 80:Layout 1 7/24/13 7:04 PM Page 5 ΣΥΜΜΑΧΟΙ ΥΓΕΙΑΣ Οικονοµική Κρίση και Κατάθλιψη Παύλος Σακκάς Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχιατρικής Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Η απότοµη αλλαγή στις οικονοµικές συνθήκες της κοινωνίας µας είναι αναµενόµενο να φέρει άγχος και κατάθλιψη. Άρχισε από τους άντρες, 40-60 περίπου ετών, που ήταν οι περισσότερο εκτεθειµένοι σε επιχειρήσεις και δάνεια. Ο βίαιος επαναπροσδιορισµός της οικονοµίας, τους άφησε γυµνούς, αφ’ ενός προς το εργασιακό τους περιβάλλον, αφ’ ετέρου προς την οικογένειά τους. Και αυτό γιατί στην κοινωνία µας, πιο εύκολα δικαιολογείται µια γυναίκα χωρίς δουλειά, παρά ένας άντρας, στους ώµους του οποίου, καλώς ή κακώς ακόµα πέφτει το βάρος της οικογενειακής οικονοµικής αποκατάστασης. Σε αυτή την ηλικιακή οµάδα ανήκουν και οι περισσότεροι αυτόχειρες. Άντρες, οι οποίοι όχι µόνο αισθανόταν άχρηστοι, αλλά κυρίως υπεύθυνοι. Η προσπάθεια ελαχιστοποίησης της προσωπικής τους υπευθυνότητας και η µετατόπιση της ευθύνης σε µια οµαδική, εθνική, ή ακόµα καλύτερα οικουµενική κρίση, απαλλάσσει το άτοµο από το βάρος των ενοχών του. ∆ίνει στην κρίση µια διάσταση γενικευµένου πολέµου, µέσα στον οποίο όχι µόνο χάνεται η ατοµικότητα, αλλά και διακινούνται ατοµικά προστατευτικά αντανακλαστικά. Ο άνθρωπος σταµατά την αυτοµοµφή που τον οδηγεί σε κατάθλιψη και προσπαθεί να προφυλάξει τον εαυτό του και αυτούς που προστατεύει από επερχόµενα µεγαλύτερα δεινά. Τα επόµενα θύµατα της οικονοµικής κρίσης, εµφανίστηκαν µέσα από την ηλικιακή οµάδα των 30-40. Μάλιστα σε αυτή την οµάδα πλέον, η πρωτοκαθεδρία των ανδρών άρχισε να µειώνεται. Το πρόβληµα αυτής της οµάδας ήταν ότι, µόλις είχε αρχίσει να συµµετέχει στο πάρτι της ανάπτυξης και της ατοµικής ευφορίας, συνειδητοποιούσε ότι η γιορτή έφτανε στο τέλος της. Καριέρες που µόλις απογειωνόταν, έβλεπαν να χάνουν το σηµείο στήριξης, καθότι συρρικνωνόταν δραστικά ο επιχειρηµατικός τους κλάδος. Ατοµικοί ή οικογενειακοί προϋπολογισµοί και σχεδιασµοί ζωής, τιναζόταν στον αέρα. Και το χειρότερο ήταν ότι δεν φαινόταν στον ορίζοντα, εύκολη και προσιτή εναλλακτική λύση. να, υπήρξαν τυχοδιώκτες. Οι βιογραφίες των περισσοτέρων επιτυχηµένων οικονοµικά ατόµων παγκοσµίως, διέπονται από το πνεύµα των ρηξικέλευθων επιχειρηµατικών κινήσεων και των τυχοδιωκτικών µεταναστεύσεων». Εποµένως την σηµερινή οικονοµική κρίση, οι άνθρωποι αυτοί µπορούν αντί για καταστροφική, να την θεωρήσουν σαν ευκαιρία. Γιατί τους εξαναγκάζει σε κινήσεις, που µπορεί να αποδειχτούν µακροχρόνια, εξαιρετικά επιτυχηµένες. Κινήσεις, τις οποίες η µαλθακότητα της εύκολης ευηµερίας, θα τους είχε αποτρέψει ακόµα και να τις είχαν φανταστεί για τον εαυτό τους. Άλλωστε στο ηλικιακό αυτό φάσµα, όπως βέβαια και στις µικρότερες ηλικίες, υπάρχει κρυµµένο δυναµικό θάρρους, θράσους και αγάπης για την περιπέτεια. ∆υναµικό που εγκλωβίζεται από την αστική ευµάρεια και την ευκολία στην πραγµάτωση των πρωταρχικών σχεδιασµών της ζωής. Αργότερα χρονικά, η κρίση επηρέασε και τις δυο ακραίες ηλικιακές οµάδες. Οι µεν ηλικιωµένοι, έχοντας και την φυσική ευαισθησία στην ανάπτυξη κατάθλιψης, παρουσιάζουν όλο και συχνότερα συµπτώµατα κατάθλιψης. Η έλλειψη εναλλακτικών απασχολήσεων, τους οδηγεί στα δίχτυα της τροµολάγνας πληροφόρησης από τα παραδοσιακά ΜΜΕ. Το νεαρό της ηλικίας οδήγησε κάποιους σε δραµατικές αλλαγές στον προσανατολισµό της ζωής τους. Άλλοι µετανάστευσαν, ενώ άλλοι µετοίκησαν στην επαρχία. Κινήσεις βέβαια, που ενώ ακούγονται σαν τυχοδιωκτικές στις µέρες µας, όµως ήταν απόλυτα φυσικές στις προηγούµενες γενιές. Λύση γι’ αυτούς ίσως αποτελεί η ενεργοποίησή τους σε οργανώσεις και δίκτυα κοινωνικής αλληλεγγύης. Εξάλλου η στενότερη επαφή των συνταξιούχων µε την κοινωνική και πραγµατική ζωή, βάζει σε ορθότερες διαστάσεις το µέγεθος της κρίσης, το οποίο προβάλλεται µεγαλύτερο µέσα από τα ΜΜΕ. Αυτή ακριβώς ήταν και η προτροπή µου, σε όσους µε συµβουλεύτηκαν: «Όλοι οι µεγάλοι ευεργέτες του έθνους µας, µε τα σηµερινά δεδοµέ- Οι νέοι κάτω των 30, µπήκαν στην κρίση αργότερα από όλους. Η χρονική επέκταση της οικογενειακής φροντίδας, τους προστάτεψε αρχικά. 7 Όπως επίσης και η «αυτιστική» ενασχόληση τους αποκλειστικά µε συνοµηλίκους τους, τους κράτησε σε απόσταση από τα πραγµατικά οικονοµικά προβλήµατα. Το κράτος κατέρρεε και αυτοί ανέβαζαν φωτογραφίες τους στο διαδίκτυο, έκαναν καταλήψεις ή τσακωνόταν µέσα και έξω από τα γήπεδα, εκτονώνοντας µε αυτόν τον τρόπο τη νεανική τους ορµή. Τελικά η κρίση για αυτή την ηλικιακή οµάδα µπορεί να αποδειχθεί ευλογία. Γιατί δυστυχώς δεν υπήρχε άλλος τρόπος επαναπροσδιορισµού τους, σε µια παγκοσµιοποιηµένη οικονοµία, που εξελίσσεται ραγδαία. Οι γονείς τους είναι «ευνουχισµένοι» από την ανώδυνη ανάπτυξη των προηγουµένων δεκαετιών και είναι ανίκανοι να δείξουν µε το παράδειγµά τους τον δρόµο προς τον ανταγωνισµό. Ενώ δυστυχώς η πνευµατική και πολιτική ηγεσία δεν γεννά ιδανικά, όπως όφειλε. Όσοι νέοι αντιληφθούν νωρίς, ότι είναι µάταιο να περιµένουν διορισµό ή επιδότηση και καταστρώσουν εναλλακτικά σχέδια για την ζωή τους, θα ανακαλύψουν ευκαιρίες επιτυχίας. Η δηµιουργία είναι αποτέλεσµα της αναζήτησης και η αναζήτηση δυστυχώς είχε ατονήσει από την εύκολη ανάπτυξη. Η οικονοµική κρίση δίνει ακριβώς αυτό το κίνητρο που χρειαζόταν οι νέοι µας. Προδηµοσίευση από: «Η Ψυχιατρική Aλλιώς» εκδόσεις Βήτα N.Y. 80:Layout 1 7/24/13 7:04 PM Page 6 ΣΥΜΜΑΧΟΙ ΥΓΕΙΑΣ Ογκολογικό Ιατρείο Κοινωνικής ΑλληλεγγύηςΤρόπος Λειτουργίας Ιωάννης Γκιόζος Πνευµονολόγος, Ογκολογική Μονάδα Γ’ΠΠ, Γενικό Νοσοκοµείο «Η Σωτηρία», Ιατρική Σχολή Αθηνών Κωνσταντίνος Συρίγος Καθηγητής Παθολογίας-Ογκολογίας, ∆ιευθυντής Ογκολογικής Μονάδας Γ’ΠΠ, Γενικό Νοσοκοµείο «Η Σωτηρία», Ιατρική Σχολή Αθηνών Η Ογκολογική Μονάδα Γ’ΠΠ του Γενικού Νοσοκοµείου “Η Σωτηρία’’ συµµετέχει σε µια προσπάθεια παροχής ογκολογικών υπηρεσιών (πρωτοβάθµιων αλλά και δευτεροβάθµιων) σε ανασφάλιστους ασθενείς µε συµπαγή νεοπλάσµατα. Πρόκειται για µια διαρκώς αυξανόµενη οµάδα ασθενών για τους οποίους δεν υπάρχει καµία απολύτως κοινωνική µέριµνα, ούτε καν η στοιχειώδης δυνατότητα δωρεάν χορήγησης φαρµάκων που προβλέπεται για τους άπορους ασθενείς. Με πρωτοβουλία λοιπόν της Ογκολογικής Μονάδας Γ΄ΠΠ έχει δηµιουργηθεί ένα δίκτυο κέντρων, ώστε να παρέχονται ολοκληρωµένες ιατρικές υπηρεσίες. Η 10µηνη λειτουργία του Ογκολογικού Ιατρείου Κοινωνικής Αλληλεγγύης, ανέδειξε µια υπαρκτή, τραγική ανάγκη της κοινωνίας µας, για την οποία δεν υπάρχει καµία πρόβλεψη. Παράλληλα προέβαλε τον κοινωνικό ρόλο του Νοσοκοµείου «Η Σωτηρία» και αξιοποίησε µε τον καλύτερο τρόπο το ανθρώπινο δυναµικό της Ογκολογικής Μονάδας του. Τρόπος λειτουργιάς του ογκολογικού κοινωνικού ιατρείου Οι ανασφάλιστοι ασθενείς επιλέγονται από τα κοινωνικά ιατρεία του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών, της Αρχιεπισκοπής Αθηνών και του ∆ήµου του Ελληνικού, ενώ εµείς δεν παρεµβαίνουµε καθόλου στην επιλογή τους. Εάν ο ανασφάλιστος ασθενής κατά λάθος προσέλθει στην Μονάδα χωρίς προηγουµένως να έχει επιλεγεί από τα κατάλληλα κοινωνικά ιατρεία, θα φροντίσουµε για την εξυπηρέτησή του µέσω των ανωτέρω κοινωνικών ιατρείων. Κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας µε την Γραµµατεία της Ογκολογικής Μονάδας, τα ανωτέρω κοινωνικά ιατρεία παραπέµπουν τον ασθενή ηµέρα Τετάρτη στην Ογκολογική Μονάδα. Ο ασθενής στην πρώτη του επίσκεψη στην Ογκολογική Μονάδα αρχικά δίνει τα πλήρη στοιχεία του στην Γραµµατεία και ακολούθως εκτιµάται ιατρικά προκειµένου να αντιµετωπισθεί το ογκολογικό του πρόβληµα. Η αξιολόγηση, αντιµετώπιση και θεραπεία των ασθενών αυτών γίνεται στους χώρους της Ογκολογικής Μονάδας εκτός ωραρίου, ηµέρα Τετάρτη, µε εθελοντική εργασία όλου του προσωπικού της Μονάδας: γραµµατέων, νοσηλευτριών και ιατρών (ογκολόγος, παθολόγος, πνευµονολόγος, αγγειολόγος, ψυχίατρος). Η χορήγηση χηµειοθεραπείας διενεργείται στην Ογκολογική Μονάδα κάθε Τετάρτη και µετά το πέρας της θεραπείαςο ασθενής επιστρέφει στην οικία του µε ιατρικές οδηγίες καθώς και µε την αναµενόµενη ηµεροµηνία της επόµενης του θεραπείας. Σε περίπτωση που για την αντιµετώπιση της νόσου του ασθενή χρειαστεί και η συνδροµή άλλων ιατρικών ειδικοτήτων π.χ. χειρουργός, ΩΡΛ, ακτινοθεραπευτής κ.τ.λ., η Ογκολογική Μονάδα διαθέτει πλέον ένα δίκτυο επιστηµονικών συνεργατών στην Αθήνα που υποστηρίζουν την προσπάθεια κοινωνικής αλληλεγγύης του Ογκολογικού Ιατρείου και συµµετέχουν στην προσπάθεια ιατρικής φροντίδας του ανασφάλιστου ογκολογικού ασθενή. Οι ίδιοι οι ιατροί της Ογκολογικής Μονάδας επικοινωνούν µε συναδέλφους διαφορετικών ειδικοτήτων που εµπλέκονται στην διαχείριση του ογκολογικού ασθενή, προκειµένου ο ανασφάλιστος ασθενής να εξυπηρετηθεί όσον το δυνατό πιο εύκολα µιας και εκτός από το ιατρικό του πρόβληµα, αντιµετωπίζει και οξύ, σοβαρό οικονοµικό-κοινωνικό πρόβληµα. 8 Τα φάρµακα και το υγειονοµικό υλικό (αναλώσιµο υλικό, γάζες, σύριγγες, τολύπια κ.λ.π.) που απαιτούνται χορηγούνται δωρεάν από φαρµακευτικές εταιρείες στα πλαίσια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης τους, ώστε να µην επιβαρύνεται καθόλου το Νοσοκοµείο. Τόσο το αναλώσιµο υλικό, όσο και τα φάρµακα που χρησιµοποιούνται αποθηκεύονται σε ξεχωριστό χώρο, µαζί µε τα απαραίτητα παραστατικά προµήθειάς τους, ώστε να µην υπάρχει η πιθανότητα χρησιµοποίησης υλικού του Νοσοκοµείου και συνακόλουθης επιβάρυνσής του. Το προσωπικό της Ογκολογικής Μονάδας έχει µεγάλη εµπειρία σε αυτή τη διαχείριση, αποθήκευση και χορήγηση φαρµάκων και υλικού, καθώς ακριβώς το ίδιο συµβαίνει και µε τους ασθενείς των ∆ιεθνών Κλινικών Μελετών που διενεργεί η Ογκολογική µας Μονάδα. Οι εξετάσεις (αιµατολογικές, απεικονιστικές κ.ά.) που χρειάζονται, διενεργούνται εκτός Νοσοκοµείου, µέσω της συνεργασίας µας µε ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα που συµµετέχουν στο δίκτυο ιατρικής κοινωνικής αλληλεγγύης. Η οργάνωση Ογκολογικού Ιατρείου Κοινωνικής Αλληλεγγύης µας έδωσε την δυνατότητα να αντιληφθούµε ότι ο ανασφάλιστος ασθενής µπορεί δυνητικά να είναι ο συγγενής, ο γείτονας, ο φίλος, ο συνάδελφός µας ή και εµείς οι ίδιοι σε µια φάση της επαγγελµατικής µας πορείας. ∆εν πρόκειται για τον άνθρωπο που εκ πεποιθήσεως δεν συµµετέχει στο κοινωνικό γίγνεσθαι του ελληνικού βίου, αλλά για οποιονδήποτε από εµάς που σε µία περίοδο της ζωής µας η φυσική µας ασθένεια συνοδεύεται από αντίστοιχη κοινωνική ασθένεια του τόπου µας. Η αλληλεγγύη είναι το εφαλτήριο για το ξεπέρασµα της κρίσης. N.Y. 80:Layout 1 7/24/13 7:04 PM Page 7 ΝΕΑ ΥΓΕΙΑ Γενικό Νοσοκοµείο Καλαµάτας. Το Πρώτο «Πράσινο» Νοσοκοµείο της Χώρας µας Γεώργιος Μπέζος ∆ιοικητής Γ.Ν Καλαµάτας «Αυτό που οραµατιστήκαµε πριν 2,5 χρόνια γίνεται σήµερα πράξη». Ένα µεγάλο, πρωτοποριακό και σηµαντικό έργο ενεργειακής εξοικονόµησης και µείωσης των δαπανών, υλοποιείται αυτή την περίοδο σε ένα περιφερειακό νοσοκοµείο της χώρας, αξιοποιώντας µε το καλύτερο δυνατό τρόπο την µοναδική χρηµατοδοτική δυνατότητα µέσω των κοινοτικών πόρων του ΕΣΠΑ. Πρόκειται για το Γενικό Νοσοκοµείο Καλαµάτας, όπου ∆ιοίκηση και υπηρεσιακά στελέχη κατάφεραν να συλλάβουν, να ωριµάσουν και τέλος να εντάξουν πολύ σηµαντικές δράσεις-έργα επιφέροντας πολλαπλά οφέλη για το Νοσηλευτικό Ίδρυµα στον τοµέα της πράσινης ενέργειας. «Μερική υποκατάσταση πετρελαίου µε ηλιοθερµική ενέργεια, κατασκευή νέας θερµοµόνωσης όπου θα εγκατασταθεί το ηλιακό πεδίο και επέκταση – αναβάθµιση του BΕMS» συνολικού προϋπολογισµού 776.130 ευρώ. Η Ηλιοθερµία στην υπηρεσία του κοινωνικού οφέλους: • Πρόκειται για το µεγαλύτερο δηµόσιο έργο ηλιοθερµίας που εκτελείται αυτήν την περίοδο στη χώρα µας και ολοκληρώνεται έως τέλους Ιουλίου 2013. Είναι ενταγµένο στο Κοινοτικό Πρόγραµµα ΕΠΠΕΡΑΑ του Υπουργείου Περιβάλλοντος. • Ειδικότερα, πρόκειται για την προµήθεια και την εγκατάσταση του ηλιοθερµικού συστήµατος στο Γενικό Νοσοκοµείο Καλαµάτας, το οποίο θα χρησιµοποιηθεί για την θέρµανση των χώρων και την παραγωγή Ζεστών Νερών Χρήσης. Συγκεκριµένα, το έργο των ηλιοθερµικών περιλαµβάνει την εγκατάσταση ενός πεδίου ηλιακών συλλεκτών, (226 τεµάχια) συνολικής συλλεκτικής επιφάνειας 535 τ.µ., στις στέγες του Γενικού Νοσοκοµείου Καλαµάτας. Το ηλιακό πεδίο θα διασυνδεθεί µε ένα δίκτυο µονωµένων σωληνώσεων, το οποίο και θα µεταφέρει το παραγόµενο θερµό νερό από τους ηλιακούς συλλέκτες προς το λεβητοστάσιο του νοσοκοµείου. Εκεί θα εγκατασταθούν θερµοδοχεία αποθήκευσης νερού, εντός των οποίων θα αποθηκεύεται το παραγόµενο θερµό νερό από τα ηλιακά. Εγκατάσταση Ηλιοθερµικού Συστήµατος στο ΓΝ Καλαµάτας Το συγκεκριµένο ηλιακό θερµικό σύστηµα αποτελείται από: • 226 συλλέκτες, συνολικής συλλεκτικής επιφάνειας 535 τµ. • 7 ηλιακούς συσσωρευτές (θερµοδοχεία) συνολικής χωρητικότητας 35.000lt. • Μονάδα αντιστάθµισης της θερµοκρασίας του νερού θέρµανσης. • Μονάδα συνεχούς ελέγχου της θερµοκρασίας του ζεστού νερού χρήσης. • Και την κεντρική µονάδα ελέγχου της ηλιοθερµικής εγκατάστασης που περιλαµβάνει συστήµατα τηλεπαρακολούθησης και αποµακρυσµένης παραµετροποίησης, τόσο για τοπική προβολή των στοιχείων του συστήµατος, όσο και διαδικτυακά. Πρόκειται για ένα έργο ΑΠΕ υψηλής τεχνολογίας και καινοτοµίας στους ακόλουθους τοµείς: • Των υδραυλικών και ηλεκτρονικών αυτοµατισµών και του υδραυλικού κυκλώµατος της ροής του ρευστού στο ηλιακό πεδίο. • Της σχεδίασης των δοχείων αποθήκευσης και των υδραυλικών σηµείων εισόδου και εξόδου, κατά τρόπο ώστε να διατηρείται συνεχώς µια θερµική διαστρωµάτωση εντός των δοχείων. • Της τεχνολογίας επιτήρησης και ελέγχου της θερµοκρασίας και της κυκλοφορίας του παραγόµενου νερού θέρµανσης καθώς και του παραγόµενου ζεστού νερού χρήσης. Στόχοι Από το έργο αυτό, στο Γενικό Νοµαρχιακό Νοσοκοµείο Καλαµάτας, αναµένεται: • Συνολική ενεργειακή εξοικονόµηση που εκτιµάται συντηρητικά στο 31,3% της σηµερινής κατανάλωσης σε πετρέλαιο και ηλεκτρικό ρεύµα, ή περίπου 225.000€ ετησίως. Συνεπώς σε επίπεδο τιµών αγοράς, η απόσβεση της προτεινόµενης επένδυσης αναµένεται να γίνει σε περίπου 2 έτη. • Εκτιµάται ότι από την ηλιοθερµική εγκατάσταση θα παράγονται περί τις 1.615.411 KWh θερµότητας ετησίως για τις ανάγκες του νοσοκοµείου για θέρµανση των χώρων και την παραγωγή ζεστών νερών χρήσης. •Οι δε εκποµπές CO2 θα µειωθούν κατά 546,2 τόνους ετησίως. Ο ∆ιοικητής του Γενικού Νοσοκοµείου Μεσσηνίας κ. Γεώργιος Μπέζος για την παραπάνω δράση δήλωσε: «∆ύο χρόνια τώρα µαζί µε τους συνεργάτες µου δίνουµε καθηµερινά έναν µεγάλο αγώνα ώστε να ωριµάσουµε προτάσεις και να αξιοποιήσουµε και το τελευταίο ευρώ που µπορούµε µέσω της µοναδικής χρηµατοδοτικής ευκαιρίας των κοινοτικών κονδυλίων. Και θέλω να πιστεύω ότι ΌΛΟΙ ΜΑΖΙ έχουµε προχωρήσει αρκετά πράγµατα. Αυτή τη στιγµή το Νοσοκοµείο µας έχει εντάξει σε κοινοτικά προγράµµατα 15 προτάσεις-έργα συνολικού προϋπολογισµού 13.000.000 ευρώ. Το έργο της ενεργειακής αναβάθµισης εντάσσεται και αυτό στο γενικότερο πλαίσιο των ενταγµένων προτάσεων και αναβαθµίζει σηµαντικά το Νοσοκοµείο µας και την ποιότητα υπηρεσιών υγείας που αυτό προσφέρει. Σε λίγες µέρες από σήµερα το έργο θα έχει ολοκληρωθεί. Το οικονοµικό όφελος για το νοσοκοµείο θα είναι µεγάλο. ∆εν επιτρέπεται στην Καλαµάτα µε αυτές τις κλιµατολογικές συνθήκες να πληρώνουµε τόσα χρήµατα για την αγορά πετρελαίου, περίπου 1.000.000 ευρώ το χρόνο. Είναι υπερβολή, είναι πρόκληση. Σε αυτή τη φάση προχωρούµε στην µερική υποκατάσταση του και σε λίγο στην ολική µε την έλευση του φυσικού αερίου. Στο χέρι µας είναι να τα καταφέρουµε. ∆εν αφήνουµε ούτε µέρα να πάει χαµένη. Συγχαρητήρια στους συνεργάτες µου». 9 N.Y. 80:Layout 1 7/24/13 7:04 PM Page 8 ΝΕΑ ΥΓΕΙΑ Ο Καρκίνος του Προστάτη και τα ∆ιλήµµατα που Προκύπτουν Ιωάννα Νικολούτσου MD, PhD Ο καρκίνος του προστάτη σε νούµερα: • Ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο στους άντρες µετά τον καρκίνο του πνεύµονα. • Κάθε άντρας έχει 15,9% κίνδυνο κατά τη διάρκεια της ζωής του να διαγνωστεί µε καρκίνο του προστάτη και 2,8% κίνδυνο να πεθάνει από τη νόσο αυτή. • 40-50 άντρες µε καρκίνο του προστάτη πρέπει να τεθούν σε θεραπεία, προκειµένου να διασωθεί η ζωή 1 άντρα. Προσυµπτωµατικός έλεγχος ή όχι; Το δίληµµα αυτό έχει γίνει επιτακτικό τα τελευταία χρόνια λόγω της ευρείας διάδοσης του προσυµπτωµατικού ελέγχου µε την εξέταση PSA και της µεγάλης αύξησης των διαγνώσεων καρκίνου του προστάτη. Επί του παρόντος, δεν υπάρχει τρόπος να καθοριστεί κατά το χρόνο της διάγνωσης ποιες περιπτώσεις καρκίνου του προστάτη είναι πιθανό να απειλήσουν τη ζωή του ατόµου και ποιες όχι. Ως αποτέλεσµα, σχεδόν όλοι οι άντρες µε καρκίνο του προστάτη που διαγνώστηκαν µέσω της µέτρησης του PSA, επιλέγουν τη θεραπευτική αντιµετώπιση, γεγονός που µπορεί να αφήσει ανεξίτηλα σηµάδια τόσο σε σωµατικό, όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο. Η U.S. Preventive Services Task Force (USPSTF) εξέδωσε µία σύσταση κατά του προσυµπτωµατικού ελέγχου για τον καρκίνο του προστάτη µε βάση το PSA. Σύµφωνα µε αυτήν την οµάδα εργασίας: πολλοί άντρες βλάπτονται από τον προσυµπτωµατικό έλεγχο για τον καρκίνο του προστάτη και λίγοι επωφελούνται. Επιθετική ή βραδέως εξελισσόµενη µορφή; Ο προσυµπτωµατικός έλεγχος µε PSA φάνηκε πτωχός προγνωστικός δείκτης για τον καρκίνο για δύο λόγους. Πρώτον, παρουσιάζει ψευδώς θετικά αποτελέσµατα σε άντρες που µπορεί να έχουν αυξηµένα επίπεδα του αντιγόνου λόγω άλλων καταστάσεων, όπως η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη. Αυτοί οι ασθενείς συνήθως υπόκεινται σε επεµβατικές βιοψίες, παρόλο που δεν έχουν καρκίνο του προστάτη. ∆εύτερον, ακόµα και όταν η εξέταση ανιχνεύει σωστά τον καρκίνο του προστάτη, πολλοί από τους διαγνωσµένους ασθενείς δεν αναπτύσσουν ποτέ την επιθετική µορφή της νόσου. Ωστόσο, αυτοί οι ασθενείς συχνά υπόκεινται σε ριζικές θεραπευτικές παρεµβάσεις που µπορεί να προκαλέσουν σοβαρές ανεπιθύµητες ενέργειες, όπως η ακράτεια και η στυτική δυσλειτουργία. Απαιτείται έρευνα για τον προσδιορισµό νέων µεθόδων προσυµπτωµατικού ελέγχου που µπορεί να διακρίνουν τη µη εξελισσόµενη ή τη βραδέως εξελισσόµενη νόσο από την επιθετική µορφή. Πώς επιδρά η διατροφή και ο τρόπος ζωής; Ο καθηγητής διατροφής και επιδηµιολογίας Edward Giovannucci, πρόσφατα εξέτασε την επίδραση εννέα παραγόντων διατροφής και τρόπου 10 ζωής. ∆ιαπίστωσε ότι το κάπνισµα, η παχυσαρκία και η έλλειψη φυσικής άσκησης αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης επιθετικού καρκίνου. Μία µελέτη από τη Σχολή ∆ηµόσιας Υγείας του Harvard από την Kathryn Wilson, έδειξε ότι οι άντρες που κατανάλωναν καφέ είχαν σηµαντικά χαµηλότερο κίνδυνο για ανάπτυξη επιθετικής µορφής καρκίνου του προστάτη. Άλλη µία µελέτη έδειξε ότι η κατανάλωση σάλτσας ντοµάτας συσχετίστηκε µε αξιοσηµείωτα χαµηλότερο κίνδυνο για εµφάνιση καρκίνου του προστάτη. Άλλος ένας παράγοντας που µπορεί να καθορίζει τη διαφορά µεταξύ της «ακίνδυνης» και της επιθετικής µορφής του καρκίνου του προστάτη είναι η σεξουαλικά µεταδιδόµενη λοίµωξη µε trichomonas vaginalis. Σύµφωνα µε µία µελέτη της Jennifer Rider, από το τµήµα επιδηµιολογίας του Πανεπιστηµίου του Harvard, οι άντρες που είχαν µολυνθεί είχαν υψηλότερα ποσοστά εµφάνισης επιθετικού καρκίνου του προστάτη, ή θανάτου από τη νόσο αυτή. Το δίληµµα: θεραπεία ή όχι; Οι περισσότεροι γιατροί εστιάζουν στη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη, δαπανώντας µεγάλα χρηµατικά ποσά για τη χηµειοθεραπεία, που έχει ελάχιστη επίδραση στη θνησιµότητα από τη νόσο, ενώ έχει συχνά σηµαντικές ανεπιθύµητες ενέργειες. Ωστόσο, πολλοί ασθενείς µε καρκίνο του προστάτη πεθαίνουν από άλλες αιτίες που µπορούν να προληφθούν. Εάν το επίκεντρο είναι οι αλλαγές στον τρόπο ζωής, µπορούν να επιτευχθούν τρεις στόχοι ταυτόχρονα: η µείωση του κινδύνου θανάτου από συχνά νοσήµατα, όπως η καρδιακή νόσος και ο σακχαρώδης διαβήτης, η βελτίωση της ποιότητας ζωής και πιθανά η βελτίωση της πρόγνωσης του καρκίνου του προστάτη. Ειδικότερα, η διακοπή του καπνίσµατος και η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας µετά τη διάγνωση, µπορούν να µειώσουν σηµαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης επιθετικής µορφής καρκίνου του προστάτη. Μέχριναδιευκρινιστούνοι παράγοντες που µπορεί να βοηθήσουν στην πρόβλεψη της πορείας του καρκίνου του προστάτη, οι γιατροί και οι ασθενείς βρίσκονται αντιµέτωποι µε δύσκολες αποφάσεις σχετικά µε τη θεραπεία. Η χειρουργική επέµβαση, η ακτινοθεραπεία και η χηµειοθεραπεία αποτελούν τον ενδεδειγµένο τρόπο αντιµετώπισης σε περιπτώσεις όπου ο καρκίνος είναι ήδη προχωρηµένος, ή όταν ο ασθενής είναι νέος και µέχρι πρότινος υγιής. Σε περιπτώσεις που οι άντρες είναι µεγαλύτεροι σε ηλικία ή διατρέχουν υψηλό κίνδυνο για άλλα νοσήµατα, οι αλλαγές στη διατροφή και στον τρόπο ζωής µπορεί αν είναι πιο αποτελεσµατικές, όχι µόνο στον έλεγχο του καρκίνου, αλλά και στην προαγωγή της υγείας. Η ελπίδα είναι ότι οι κλινικοί γιατροί θα αξιοποιήσουν τη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη για να αξιολογήσουν σφαιρικά την υγεία του ασθενούς. Πηγή:http://www.hsph.harvard.edu/news/magazine/the-prostate-cancerpredicament/ N.Y. 80:Layout 1 7/24/13 7:04 PM Page 9 ΝΕΑ ΥΓΕΙΑ Kάπνισµα και Στοµατική ΥγείαΟ Ρόλος του Οδοντιάτρου στη ∆ιακοπή ∆ρ. Θεοδώρα Σκούρα BchD FRCD London Χειρουργός Οδοντίατρος, ∆ιευθύντρια Skourasdent Σύµφωνα µε τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας (WHO), το 1/3 του ενήλικου πληθυσµού είναι καπνιστές. Το κάπνισµα έχει διαστάσεις παγκόσµιας επιδηµίας αφού προκαλεί 3,5 εκατοµµύρια θανάτους ετησίως και επιπλέον πολλά σοβαρά νοσήµατα, αυξάνοντας τις ανάγκες των καπνιστών για ιατρικές υπηρεσίες. Η βλαβερή επίδραση του καπνίσµατος στη στοµατική υγεία αφορά στη πρόκληση ή στη συµµετοχή, ως παράγοντας κινδύνου, σε µια σειρά νοσηρών εκδηλώσεων στο στόµα µε πιο σοβαρή τις καρκινικές µεταλλάξεις που οδηγούν σε κακοήθεις βλάβες. Η εµφάνιση ή και υποτροπή καρκίνου του στόµατος, η περιοδοντίτιδα ενηλίκων, η νικοτινική στοµατίτιδα, η µελάχρωση των βλεννογόνων καπνιστών, η χρώση των δοντιών, η άπνοια ύπνου και η αποτυχία εµφυτευµάτων είναι µερικές µόνο από τις αρνητικές συνέπειες του καπνού στο στόµα. Η κατανάλωση καπνού περιορίζει την άµυνα του οργανισµού σε στοµατικές λοιµώξεις, επιτείνει την καταστροφή των περιοδοντικών ιστών και επιβραδύνει την επούλωση του βλεννογόνου. Πιο αναλυτικά: • Χρωµατισµός δοντιών/Αναπνοή Το κάπνισµα ευθύνεται για τη χαρακτηριστική καφέ/κίτρινη χρώση των δοντιών, των λευκών σφραγισµάτων αλλά και της γλώσσας. Οι καπνιστές εµφανίζουν δυσάρεστη αναπνοή αλλά και επιβαρύνονται ακόµη περισσότερο εάν πάσχουν από άπνοια ύπνου. Η οξύτητα της όσφρησης και της γεύσης τους µειώνεται. • Επούλωση ιστών Έπειτα από εξαγωγές ή απλή θεραπεία περιοδοντίου η επούλωση γίνεται δυσκολότερα και δεν είναι το ίδιο καλή στους καπνιστές. Στις χειρουργικές θεραπείες το πρόβληµα είναι ακόµη πιο έντονο και ενδείκνυται εντόνως η αποφυγή του καπνίσµατος µετά την επέµβαση. • Ουλίτιδα/Περιοδοντίτιδα Είναι αποδεδειγµένη η βλαπτική δράση του καπνού στα ούλα καθώς αυξάνει τη συχνότητα αλλά και τη βαρύτητα των νόσων του περιοδοντίου όπως η ουλίτιδα και η περιοδοντίτιδα. Έτσι, το κάπνισµα κατατάσσεται στους βασικότερους παράγοντες περιοδοντικής νόσου. Επιπλέον, η αιµορραγία λόγω φλεγµονής περιοδοντίου εµφανίζεται στους καπνιστές µειωµένη και έτσι µπορεί να τους καθυστερήσει από το να ζητήσουν έγκαιρα θεραπεία. • Αποτυχία οδοντικών εµφυτευµάτων Το κάπνισµα είναι αποδεδειγµένα αρνητικός παράγων στην επιτυχή έκβαση ενός εµφυτεύµατος και αποτελεί σηµαντικό µείον για τον υποψήφιο για εµφυτεύµατα ασθενή. Όταν κανείς διακόπτει το κάπνισµα οι πιθανότητες µιας επιτυχηµένης ενσωµάτωσης του εµφυτεύµατος στο οστό αυξάνονται κατά πολύ. • Καρκίνος του στόµατος Στον καπνό και στην πίσσα που περιέχει ένα τσιγάρο έχουν βρεθεί τα πιο ισχυρά γνωστά καρκινογόνα. Η συντριπτική πλειοψηφία των κακοηθών βλαβών του στόµατος αφορά καπνιστές και κυρίως άτοµα >40 ετών. Το αλ- κοόλ και η κατάχρησή του προωθεί ακόµα περισσότερο την καρκινογόνο δράση του καπνίσµατος δρώντας υποβοηθητικά (promoter). Η διαφορά στην αναλογία µεταξύ των κρουσµάτων στα δύο φύλα είναι σήµερα ελάχιστη καθώς όλο και περισσότερες Ελληνίδες καπνίζουν. Τα πρώτα στάδια µιας καρκινικής βλάβης εκδηλώνονται συνήθως ως λευκές περιοχές, συνήθως ανώδυνες, µε πιο συχνή εντόπιση τα πλάγια χείλη της γλώσσας ή το έδαφος του στόµατος. Έλκη ή πληγές στο στόµα που δεν επουλώνονται µετά την άρση τοπικών αιτιών και την παρέλευση δύο εβδοµάδων χωρίς βελτίωση, θα πρέπει να ερευνώνται περαιτέρω µε λήψη βιοψίας. Πρωτίστως, οι καπνιστές ως οµάδα κινδύνου θα πρέπει να υποβάλλονται συχνά σε οδοντικό και στοµατολογικό έλεγχο. Το κάπνισµα αποτελεί σοβαρή χρόνια νόσο και την κυριότερη τροποποιήσιµη αιτία πρόωρου θανάτου και θα πρέπει να αντιµετωπιστεί από τη ιατρική κοινότητα, από την πολιτεία και από τον καθένα µας ξεχωριστά. Συγκεκριµένα, ο οδοντίατρος είναι ο καλύτερος εκπαιδευµένος κλινικός στην εντόπιση ύποπτων βλαβών στο στόµα. Η επίσκεψη στον οδοντίατρο είναι µια ευκαιρία για ενηµέρωση σχετικά µε τις βλαβερές επιπτώσεις του καπνού και πιθανώς για την παραποµπή σε κάποια µονάδα διακοπής καπνίσµατος. Ο ρόλος του οδοντιάτρου στη συµβουλευτική κατά του καπνίσµατος περιλαµβάνει τις εξής δράσεις: • ∆ηµιουργία αντικαπνιστικού περιβάλλοντος στο ιατρείο. Με τη βοήθεια εποπτικού υλικού και ενηµερωτικών φυλλαδίων ενισχύεται η αντικαπνιστική συνείδηση. Ακόµη, το ίδιο το προσωπικό θα πρέπει να λειτουργεί ως πρότυπο συµπεριφοράς. Η συζήτηση σχετικά µε το κάπνισµα και η ανάδειξή του µε κάθε ευκαιρία σε µείζον πρόβληµα για τη δηµόσια υγεία συντελεί συχνά και στην αντιµετώπισή του. • Λήψη λεπτοµερούς ιατρικού και οδοντιατρικού ιστορικού µε ερωτήσεις σχετικές µε την καπνιστική συνήθεια και συσχέτιση µε συστηµατικές νόσους όπως η καρδιαγγειακή νόσος. • Χορήγηση ειδικών ερωτηµατολογίων για τους καπνιστές µε σκοπό τον προσδιορισµό του βαθµού εξάρτησης από την νικοτίνη και τοποθέτηση του προβλήµατος στις σωστές διαστάσεις. Μόνο έτσι οι πιθανότητες διακοπής του καπνίσµατος είναι καλές. • ∆ιερεύνηση της σχέσης του ασθενούς µε το κάπνισµα, της επιθυµίας για διακοπή καθώς και των προηγούµενων προσπαθειών διακοπής του καπνίσµατος. • Εξατοµίκευση της συµβουλευτικής µε βάση ιδιαίτερα χαρακτηριστικά όπως η ηλικία, το φύλο, η κοινωνική θέση, η οικονοµική κατάσταση και η γενικότερη κατάσταση της υγείας. • Παραποµπή σε ειδικές µονάδες-κέντρα διακοπής καπνίσµατος που θα παρέχουν πολύτιµη βοήθεια στην προσπάθεια του ασθενούς. 11 N.Y. 80:Layout 1 7/24/13 7:04 PM Page 10 ΝΕΑ ΥΓΕΙΑ Νέα από την Ευρώπη Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ OECD ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΙ ΓΙΑ 1Η ΦΟΡΑ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ∆ΑΠΑΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΤΟ 2010 Ένα από τα βασικά ευρήµατα του “Health at a Glance: Europe 2012” αποτελεί η µείωση, για πρώτη φορά µετά το 1975, των κεφαλήν δαπανών για την υγεία και το ποσοστό του ΑΕΠ στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2010. Από τον ετήσιο ρυθµό αύξησης 4.6% µεταξύ των ετών 2000-2009, οι κατά κεφαλήν δαπάνες για την υγεία έπεσαν στο -0.6% το 2010. Το ποσοστό του ΑΕΠ που διατίθεται για την υγεία ήταν κατά µέσο όρο 9% στις χώρες της Ε.Ε., µειωµένο σε σχέση µε το 9.2% το 2009. Στην Ιρλανδία, οι δαπάνες για την υγεία µειώθηκαν κατά 7.9% το 2010 σε σύγκριση µε το µέσο ετήσιο ρυθµό ανάπτυξης του 6.5% µεταξύ του 2000 και του 2009. Στην Εσθονία η µείωση ήταν της τάξεως 7.3% το 2010, µετά από ετήσιο ρυθµό ανάπτυξης >7% µεταξύ των ετών 2000-2009. Παρόλα αυτά, αξίζει να σηµειωθεί ότι η κατάσταση της υγείας του πληθυσµού δεν εµφανίζεται χειρότερη εξαιτίας της οικονοµικής κρίσης, υπογραµµίζοντας την αναγκαιότητα για αποτελεσµατική διαχείριση των δαπανών για την υγεία. Μεταξύ άλλων πληροφοριών που περιλαµβάνονται στην έκθεση, υπολογίζεται ότι οι δαπάνες για την πρόληψη των ασθενειών αντιπροσωπεύουν µόνο το 3% των συνολικών δαπανών για την υγεία και εµφανίζονται µειωµένες κατά 3.2% σε σχέση µε την προηγούµενη χρονιά. Περισσότεροι από το 50% του ενήλικου πληθυσµού στην Ε.Ε. είναι υπέρβαροι και 17% είναι παχύσαρκοι. Σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες, το ποσοστό των παχύσαρκων ατόµων έχει διπλασιαστεί από το 1990 και κυµαίνεται µεταξύ 8% στη Ρουµανία και στην Ελβετία και >25% στην Ουγγαρία και στο Ηνωµένο Βασίλειο. Η παχυσαρκία και το κάπνισµα αποτελούν τους σηµαντικότερους παράγοντες κινδύνου για τα νοσήµατα του καρδιαγγειακού συστήµατος και το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και ευθύνονται για περισσότερο από το 1/3 (36%) των θανάτων στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2010. Σε ότι αφορά το εργατικό δυναµικό, ο αριθµός των κατά κεφαλή γιατρών έχει αυξηθεί σχεδόν σε όλα τα κράτη-µέλης της Ε.Ε. κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, ιδιαιτέρως σε Ελλάδα και Ηνωµένο Βασίλειο, από ένα µέσο όρο 2.9 για 1.000 άτοµα πληθυσµό το 2000 σε 3.4 το 2010. Σχεδόν σε όλες τις χώρες, υπάρχουν τώρα πολλοί περισσότεροι ειδικευµένοι σε σχέση µε τους γενικούς ιατρούς εξαιτίας της έλλειψης ενδιαφέροντος στην παραδοσιακή πρακτική της οικογενειακής ιατρικής και το αυξανόµενο χάσµα των αµοιβών. Η αργή αύξηση ή µείωση στον αριθµό των γενικών ιατρών εγείρει ανησυχία σε ότι αφορά στην πρόσβαση στην πρωτοβάθµια φροντίδα υγείας για ορισµένες οµάδες του πληθυσµού. Για περισσότερες πληροφορίες: http://ec.europa.eu/health/reports/european/health_glance_2012_en.htm and http://www.oecd.org/health/healthataglanceeurope.htm ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ 2012 ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ Ο Ευρωπαϊκός Οργανισµός για τη Βελτίωση των Συνθηκών Εργασίας και ∆ιαβίωσης δηµοσίευσε την 3η έρευνα για την ποιότητα ζωής του πληθυσµού των 27 κρατών-µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα της έρευνας καταγράφεται µείωση >20% στα επίπεδα αισιοδοξίας και ευτυχίας σε ορισµένες χώρες της Ε.Ε. Σε περισσότερους από το 1/3 του πληθυσµού καταγράφεται επιδείνωση της οικονοµικής τους κατάστασης κατά το διάστηµα των τελευταίων 5 ετών. Τα αποτελέσµατα αυτά αντανακλούν σε µεγάλο βαθµό –µε ορισµένες ενδιαφέρουσες εξαιρέσεις- την οικονοµική πραγµατικότητα µε τα υψηλότερα επίπεδα αισιοδοξίας να αναφέρονται στη ∆ανία και στη Σουηδία και τα χαµηλότερα στην Ελλάδα, στην Ιταλία και στην Πορτογαλία. Η κοινωνική κατάσταση στην Ε.Ε. αντανακλά σήµερα µια σύνθετη και περίπλοκή ιστορία. Από την τελευταία έρευνα που πραγµατοποιήθηκε, το 2007 περισσότεροι είναι οι άνθρωποι που είχαν υψηλά εισοδήµατα και διέµεναν σε υψηλής ποιότητας κατοικίες και τώρα παλεύουν µε την ανεργία, τα χρέη, την ανασφάλεια σε σχέση µε την στέγαση και την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Η έρευνα τονίζει επίσης πως είναι πια πολύ δύσκολο για µεγάλο µέρος του πληθυσµού ν’ ανταποκριθεί στις βασικές ανάγκες διαβίωσης: 7% του πληθυσµού αναφέρουν «ιδιαίτερη δυσκολία» να ανταποκριθούν στις ανάγκες διαβίωσης µε µεγάλες διαφορές να καταγράφονται µεταξύ των κρατών-µελών που κυµαίνονται από 22% στην Ελλάδα µέχρι 1% στην Φιλανδία. Στην ερώτηση «Σε ποιόν θα απευθυνόσασταν στην επείγουσα ανάγκη για δανεισµό χρηµάτων», οι περισσότεροι Ευρωπαίοι (70%) απάντησαν πως θα στρεφόντουσαν σε κάποιο µέλος της οικογένειάς τους ή σε κάποιον συγγενή. Το 12% θα απευθυνόταν σε κάποιον φίλο, γείτονα ή κάποιον άλλον, ενώ το 8% θα στρεφόταν σε κάποιον οργανισµό. Ένας στους 10 αναφέρει πως δεν θα µπορούσε να στραφεί σε δανεισµό σε κανέναν, κάτι που ισχύει κυρίως για τα κατώτερα κοινωνικό-οικονοµικά στρώµατα (15%). Το 8% του πληθυσµού των χωρών της Ε.Ε αναφέρουν πως αδυνατούν να αποπληρώσουν συστηµατικά τα δάνειά τους. Η γενική έκθεση εξετάζει µια σειρά θεµάτων όπως η εργασία, το εισόδηµα, οι συνθήκες διαβίωσης και στέγασης, η οικογενειακή υγεία, η ισορροπία εργασίας-ζωής, η ικανοποίηση από τη ζωή και η αντιλαµβανόµενη ποιότητα της κοινωνίας. Περαιτέρω αναφορές για την υποκειµενική ευεξία, τις κοινωνικές ανισότητες, την ποιότητα της κοινωνίας και των δηµόσιων υπηρεσιών και τις τάσεις στην ποιότητα της ζωής στο διάστηµα των τριών ερευνών θα ακολουθήσουν το 2013. Για περισσότερες πληροφορίες: http://www.eurofound.europa.eu/publications/htmlfiles/ef1264.htm 12 N.Y. 80:Layout 1 7/24/13 7:04 PM Page 11 ΝΕΑ ΥΓΕΙΑ Bιβλιογραφία IMPROVING HEALTH AND WELL-BEING THROUGH COMMUNITY HEALTH CHAMPIONS: A THEMATIC EVALUATION OF A PROGRAMME IN YORKSHIRE AND HUMBER. Perspect Public Health Mar;133(2) P.p 6-103, 2013 Woodall J., White J., South J. Aims: The contribution that lay people can make to the public health agenda is being increasingly recognised in research and policy literature. This paper examines the role of lay workers (referred to as 'community health champions') involved in community projects delivered by Altogether Better across Yorkshire and Humber. The aim of the paper is to describe key features of the community health champion approach and to examine the evidence that this type of intervention can have an impact on health. Methods: A qualitative approach was taken to the evaluation, with two strands to gathering evidence: interviews conducted with different stakeholder groups including project leads, key partners from community and statutory sectors and community workers, plus two participatory workshops to gather the views of community health champions. Seven projects (from a possible 12) were identified to be involved in the evaluation. Those projects that allowed the evaluation team to explore fully the champion role (training, infrastructure, etc.) and how that works in practice as a mechanism for empowerment were selected. In total, 29 semi-structured interviews were conducted with project staff and partners, and 30 champions, varying in terms of age, gender, ethnicity and disability, took part in the workshops. Results: Becoming a community health champion has health benefits such as increased self-esteem and confidence and improved well-being. For some champions, this was the start of a journey to other opportunities such as education or paid employment. There were many examples of the influence of champions extending to the wider community of family, friends and neighbours, including helping to support people to take part in community life. Champions recognised the value of connecting people through social networks, group activities, and linking people into services and the impact that that had on health and well-being. Project staff and partners also recognised that champions were promoting social cohesiveness and helping to integrate people into their community. Conclusions: The recent public health White Paper suggested that the Altogether Better programme is improving individual and community health as well as increasing social capital, voluntary activity and wider civic participation. This evaluation supports this statement and suggests that the community health champion role can be a catalyst for change for both individuals and communities. ENGAGING STUDENT HEALTH ORGANIZATIONS IN REDUCING HEALTH DISPARITIES IN UNDERSERVED COMMUNITIES THROUGH VOLUNTEERISM: DEVELOPING A STUDENT HEALTH CORPS J. Health Care Poor Underserved Aug;20(3) P.p 914-28, 2009 Mays V.M., Ly L., Allen E., Young S. One underutilized method for reducing health disparities and training culturally competent health care workers is the engagement of undergraduate student health organizations in conducting health screenings, promotion, and health education outreach activities in in underserved racial/ethnic communities. We conducted a needs assessment of 14 predominantly racial/ethnic minority undergraduate student-run health organizations. The 14 organizations annually served approximately 12,425 people (67% Hispanic, 25% African American, 6.33% Asian Pacific Islander), predominantly at health fairs within Los Angeles County (averaging 138 attendees). Student organizations provided screenings on general health conditions and diseases, with less emphasis on behavioral risk factors (e.g., drinking, 13 smoking). Organizations indicated a need for increased and affordable training in preventive health screenings and help in understanding target populations' needs. Universities are in an excellent position to train, supervise, and organize volunteer health corps in order to engage students in reducing health disparities and to train culturally competent health care providers. CHANGING DYNAMICS IN THE CANADIAN VOLUNTARY SECTOR: CHALLENGES IN SUSTAINING ORGANIZATIONAL CAPACITY TO SUPPORT HEALTHY COMMUNITIES. J R Soc Promot Health. Nov;126(6) P.p 275-9, 2006 Steedman E., Rabinowicz J. The voluntary sector is recognized, by citizens, industry and government, as an increasingly vital contributor to healthy communities within Canadian society, called upon to provide front-line service delivery in areas of community support that were in the past often served by government and or religious charity. (The voluntary sector is large, consisting of an estimated 180,000 non-profit organizations [of which 80,000 are registered as charities] and hundreds of thousands more volunteer groups that are not incorporated [Statistics Canada, 2002].) The dynamics of the sector have changed considerably over the past decade, as government has pulled back the level of core organizational funding support and the role of the church has diminished. As community health is directly related to the organizational health of service-providing non-profits and charities, these organizations are looking increasingly towards corporate and individual donors, along with new self-financing approaches that generate revenues. They are also facing challenges in attracting and retaining skilled and motivated volunteers. As the scope of the voluntary sector and its overall influence grows, so do the organizational and financial challenges it faces. This article will address in particular the issue of funding support for healthy communities and examine a number of potential and existing best practices for sustaining community health in Canada. We will also look at the issue of volunteerism and human resource capacity challenges for organizations. N.Y. 80:Layout 1 7/24/13 7:04 PM Page 12 ΝΕΑ ΥΓΕΙΑ Νέες Εκδόσεις ΥΓΕΙΑ, ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ. Ανισότιµες Σχέσεις-Χάσµατα Ευζωίας Επιµέλεια Έκδοσης: Χαράλαµπος Οικονόµου Εκδόσεις Αλεξάνδρεια Αθήνα, 2013 ISBN: 978-960-221-560-9 Παρά το γεγονός ότι κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχει σηµειωθεί διεθνώς σηµαντική βελτίωση στο επίπεδο υγείας και στην κάλυψη του πληθυσµού από τις υπηρεσίες φροντίδας υγείας, οι ανισοτιµίες τόσο µεταξύ των χωρών όσο και ανάµεσα στις κοινωνικοοικονοµικές οµάδες αλλά και τις γεωγραφικές περιφέρειες εξακολουθούν να υφίστανται και σε ορισµένες περιπτώσεις έχουν διευρυνθεί. Τα άτοµα που ανήκουν σε χαµηλότερες κοινωνικοιοικονοµικές οµάδες εµφανίζουν υψηλότερους δείκτες νοσηρότητας, θνησιµότητας και αναπηρίας, χρησιµοποιούν σε µικρότερο βαθµό τις υπηρεσίες υγείας από ότι θα ήταν αναµενόµενο µε βάση τις ανάγκες τους και πολλές φορές αναγκάζονται να συµµετέχουν στο κόστος παροχής ορισµένων υπηρεσιών υγείας, µε ένα υψηλό µερίδιο του εισοδήµατός τους. Οι πολιτικές σκληρής λιτότητας που εφαρµόζονται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, µεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, καθώς η ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών υγείας που προωθείται από φιλελεύθερης έµπνευσης µεταρρυθµίσεις, αναµένεται να επιδεινώσουν ακόµα περισσότερο το πρόβληµα. Στο πλαίσιο αυτό, ο παρών τόµος επιδιώκει να συνοψίσει τη βασική συζήτηση που λαµβάνει χώρα διεθνώς και να σκιαγραφήσει την υφιστάµενη κατάσταση στην Ελλάδα. Ο∆ΗΓΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΜΕ ΧΡΟΝΙΑ ΝΕΦΡΙΚΗ ΝΟΣΟ Γιάννης Τούντας & Κυριάκος Σουλιώτης Πανελλήνιος Σύνδεσµος Νεφροπαθών Εκδόσεις Gutenberg Αθήνα, 2013 Η ύπαρξη ασθένειας είναι άρρηκτα συνδεδεµένη µε αισθήµατα αβεβαιότητας και ανασφάλειας που αφορούν τόσο στην έκβαση και τις συνέπειές της όσο και στη διαχείρισή της στο πλαίσιο των συστηµάτων υγείας. Άλλωστε, είναι γνωστό ότι ο συνδυασµός του κενού πληροφόρησης µεταξύ ασθενών και επαγγελµατιών υγείας και της ραγδαίας εξέλιξης των διαγνωστικών και θεραπευτικών µέσων καθιστά σχεδόν αδύνατη την πλήρη γνώση των πασχόντων, όχι µόνο για το αµιγώς επιστηµονικό σκέλος της πάθησής τους αλλά και για τους ενδεδειγµένους τρόπους χρήσης των απαιτούµενων υπηρεσιών υγείας. Ταυτόχρονα, η ύπαρξη ενός σύνθετου πλέγµατος δικαιωµάτων (αλλά και κανόνων) κατά την πρόσβαση των πολιτών στο σύστηµα υγείας, ιδίως στο πλαίσιο της άσκησης του ασφαλιστικού τους δικαιώµατος, εντείνει τις αρνητικές συνέπειες της ασθένειας, µε το φαινόµενο να εµφανίζεται πιο έντονο στις περιπτώσεις ασθενών µε χρόνια νοσήµατα. Η πραγµατικότητα αυτή αποτέλεσε την αφετηρία µιας εκδοτικής προσπάθειας που ξεκίνησε πριν από δύο χρόνια από το Ινστιτούτο Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής και συνίσταται στην αποτύπωση και παρουσίαση χρήσιµων πληροφοριών που αφορούν σε οµάδες χρονίως πασχόντων. Η πρώτη έκδοση αναφερόταν στους ασθενείς µε ρευµατικά νοσήµατα, ενώ η παρούσα στους πάσχοντες από χρόνια νεφρική νόσο. Όπως γίνεται αντιληπτό, η φύση των ασθενειών αυτών και εν προκειµένω της χρόνιας νεφρικής νόσου, καθιστά αναγκαία την ανάδειξη µιας σειράς ζητηµάτων που καλύπτουν τόσο αµιγώς επιστηµονικά θέµατα γύρω από τη νόσο όσο και θέµατα που αφορούν στα δικαιώµατα των ασθενών αυτών γύρω από την υγεία, την εκπαίδευση, την εργασία, τη συνταξιοδότηση κ.α.. Αυτό διότι, αφ’ ενός, η συνοπτική παράθεση επιστηµονικών πληροφοριών γύρω από τη νόσο συµβάλλει στην κατανόησή της και ενδυναµώνει τον ασθενή κατά τη µετέπειτα αντιµετώπισή της και, αφ’ ετέρου, η επιβάρυνση που προκαλείται σε όλες σχεδόν τις δραστηριότητες των πασχόντων γίνεται ακόµη µεγαλύτερη, όταν δεν είναι γνωστές οι τυχόν ευεργετικές ρυθµίσεις που συνήθως έχουν προβλεφθεί στα συστήµατα υγείας των ανεπτυγµένων χωρών. Ιδιαίτερα µάλιστα στην ελληνική εκδοχή του προβλήµατος, η παραπάνω ανάγκη ενισχύεται και από το σύνθετο πλέγµα των ρυθµίσεων για τους χρόνιους ασθενείς, οι οποίες µάλιστα διαφέρουν στη βάση µιας σειράς δεδοµένων, όπως π.χ. ο ασφαλιστικός φορέας. Υπό το πρίσµα αυτό, η παρούσα έκδοση, αν και δε συνιστά µια εξαντλητική παράθεση µέτρων που έχουν ληφθεί για τους ασθενείς µε χρόνια νεφρική νόσο, συµβάλλει στην αποσαφήνιση του πλαισίου που διέπει µια σειρά από πτυχές της καθηµερινότητάς τους, αφού πρώτα έχει παραθέσει συνοπτικά κρίσιµες πληροφορίες γύρω από τη νόσο. 14 N.Y. 80:Layout 1 7/24/13 7:04 PM Page 13 ΝΕΑ ΥΓΕΙΑ Προσεχή Συνέδρια ; 21ST IUHPE 2013 WORLD CONFERENCE ON HEALTH PROMOTION “Best Investments for Health” August 25-29 2013, Pattaya Exhibition and Convention Hall, Thailand Οργ.: International Union for Health Promotion and Education (IUHPE) and the Thai Health Promotion Foundation (ThaiHealth) Πληρ.: ProCongress (Thailand) Co., Ltd Τηλ.: +66 2956 158 Fax: +66 2932 4454 E-mail: info@iuhpeconference.net Website: http://www.iuhpeconference.net ; 34 ANNUAL CONFERENCE OF THE INTERNATIONAL SOCIETY FOR CLINICAL BIOSTATISTICS TH 25-29 August 2013, Munich, Germany Οργ./Πληρ.: International Society for Clinical Biostatistics, Τηλ.:+49 (0)89 - 54 82 34 - 62 Fax: +49 (0)89 - 54 82 34 – 43 E-mail: iscb2013@interplan.de / iscb2013@ibe.med.uni-muenchen.de Website: http://www.iscb2013.info/welcome-to-munich.html ; 16TH EUROPEAN HEALTH FORUM. Creating a Better Future for Health in Europe October 2-4 2013, Bad Hofgastein, Austria Οργ./ Πληρ.: International Forum Gastein (IFG) Τηλ.:+43 6432 3393 270 Fax: +43 6432 3393 271 E-mail: info(at)ehfg.org Website: http://www.ehfg.org/ ; 2O ∆ΙΕΘΝΕΣ FORUM «ΒΙΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ & ΚΑΡΚΙΝΟΣ» Από την Πρόληψη στη Θεραπεία» 11-12 Οκτωβρίου 2013, Ξενοδοχείο Hilton Αθήνα Οργ.: Ελληνική Συνεργαζόµενη Ογκολογική Οµάδα Πληρ.: GK Advertising Τηλ.: 2108764725, 2108764705, 6945597848, 6932342935 Fax: 210 8764877 E-mail: info@gkad.gr Website: www.belife.gr/ www.gkad.gr ; CITY HEALTH 2013. SECOND INTERNATIONAL CITY HEALTH CONFERENCE. Creating Healthy Places For Healthy Futures November 4-5 2013, Glasgow Science Centre Scotland Οργ.: SCVO The Scottish Council for Voluntary Organizations Πληρ.: SCVO Events Team Τηλ.: +44 (0) 131 474 8000. E-mail: events@scvo.org.uk, Website: http://www.cityhealthinternational.org/2013 ; 6TH EUROPEAN PUBLIC HEALTH CONFERENCE Health in Europe: are we there yet? Learning from the past, building the future November 13-16 2013, The Square, Brussels, Belgium Οργ./ Πληρ.: EUPHA Τηλ.:+3130 2729 709 Fax: +3130 2729 729 E-mail: office@eupha.org Website: www.eupha.org/Brussels2013 ; 2ND WORLD CONGRESS ON CONTROVERSIES, DEBATES AND CONSENSUS IN BONE, MUSCLE AND JOINT DISEASES (BMJD), WHICH WILL TAKE PLACE November 21-24 2013, Brussels, Belgium Οργ./Πληρ.: CongressMed Τηλ.:+972 73 706 6950 Fax: +972 3 725 6266 E-mail: bmjd@congressmed.com Website: www.congressmed.com/bmjd ; 19TH INTERNATIONAL ANNUAL INTERNATIONAL CONFERENCE OF THE ASSOCIATION OF PSYCHOLOGY AND PSYCHIATRY FOR ADULTS AND CHILDREN (A.P.P.A.C.). May 13-16 2014, Hilton Hotel, Athens, Greece Οργ./ Πληρ.: A.P.P.A.C Τηλ.:+30 210 6842663 Fax: +30 210 6842079 E-mail: office@appac.gr Website: http://www.appac.gr ; INTERNATIONAL SYMPOSIOUM ON UNDERSTANTING MODERATE MALNUTRITION IN CHILDREN FOR EFFECTIVE INTERVENTIONS May 27 – 29 2014, IAEA Headquarters, Vienna, Austria Οργ. International Atomic Energy Agency (IAEA) Πληρ.: Ms Karen Morrison Conference Services Section Division of Conference and Document Services Department of Management International Atomic Energy Agency Τηλ.: +43 1 2600 21317 E-mail: K.Morrison@iaea.org Website: http://www-pub.iaea.org/iaeameetings/46087/Understanding-Mo derate-Malnutrition-in-Children 15